VEERTIENDAAGS INFORMATIEBLAD VAN HET UNIVERSITAIR MEDISCH CENTRUM ST RADBOUD JAARGANG 37 NUMMER 4 9 maart 2012
Valkuilen dataregistratie Inzicht in de kwaliteit van de geleverde zorg vereist een correcte registratie van gegevens. De afdeling Cardio-thoracale Chirurgie organiseert hierover op 21 maart een symposium. Marten Dooper
Aanleiding is het zilveren jubileum van registratiesysteem CORRAD en het eerste lustrum van de herstart van de hartchirurgie bij volwassenen. Toch klinkt het wellicht ironisch dat juist de afdeling Cardio-thoracale Chirurgie een symposium organiseert over correcte dataregistratie en kwaliteit van zorg. Was het niet deze afdeling die in 2006 het UMC St Radboud op zijn grondvesten deed schudden, doordat zij in het nieuws kwam wegens ontoereikende kwaliteit? Terwijl het registratiesysteem CORRAD toen al bijna twintig jaar in gebruik was. ‘Klopt’, beaamt prof. dr. Henry van Swieten, na de “hartcrisis” aangesteld als hoofd van de afdeling Cardio-thoracale Chirurgie. ‘Het toont meteen aan dat registreren van data niet voldoende is. Je moet de data ook nauwgezet analyseren en op grond daarvan je werkwijze
Pagina 5 ‘We zijn het gelukkigst als we een match hebben met onze omgeving.’ Interview met Judith Homberg.
Pagina 6 Zorgpad slokdarmkanker: minder complicaties en kortere ligduur
Foto: Pieter Lukassen
evalueren en waar nodig aanpassen. Voor zo’n kritische analyse moet een afdeling openstaan.’
Uniek CORRAD ontstond 25 jaar geleden als een hobby van hartchirurg Luc Noyez. ‘Toen ik in 1987 in het Radboud kwam werken, was het gestructureerd bijhouden van patiëntengegevens en uitkomsten van ingrepen in de medische wereld nog zeldzaam. De hartchirurgie in Leuven, waar ik mijn opleiding volgde, was een uitzondering. Ik ben in Nijmegen meteen begonnen ook zo’n database op te zetten. Aanvankelijk registreerde ik voor wetenschappelijke publicaties gegevens over mijn eigen subspecialisme: de bypassoperaties. Gaandeweg gingen we meer gegevens bijhouden, bijvoorbeeld fabrieksnummers van geïmplanteerde hartkleppen, gegevens over de follow-up van patiënten en de uitkomsten van tevredenheidsenquêtes die we onder de patiënten hielden. Destijds uniek binnen het UMC.’
Inzicht in kwaliteit Aanvankelijk werden de gegevens vooral gebruikt voor het wetenschappelijk onderzoek en om jaarrapportages op te stellen. Noyez: ‘Nog steeds levert CORRAD gemiddeld drie internationale wetenschappelijke artikelen per jaar op. Ook zijn er verschillende promoties uit CORRAD voortgekomen.’ vervolg op pagina 3
Pagina 9 Proefdieronderzoek moet beter
Pagina 12 Radboud Grand Rounds: in debat met de Nederlandse Zorgautoriteit
r a db o d e 4 - 2 0 1 1
Verbeterd
En verder...
Brand bij Neonatologie De afdeling Neonatologie heeft onlangs een grote ontruimingsoefening gedaan. Hierbij is geoefend met het snel en efficiënt evacueren van de opgenomen baby’s. Brand. In de oefening moesten, door een brand, alle baby’s van de IC, High Care en Medium Care overgeplaatst worden. ‘Uit een eerdere oefening - vier jaar geleden - bleek dat de taken van zorgverleners onvoldoende duidelijk waren. Het ontbrak aan leiding en de communicatie kon beter’, vertelt IC-verpleegkundige Ingrid van Rijnsoever. ‘Vanuit deze leerpunten hebben we een stappenplan opgesteld, dat we nu geoefend hebben.’
Realistisch. Ongeveer twintig verpleegkundigen en artsen namen deel aan de oefening. Uiteraard is er gebruikgemaakt van babypoppen. ‘Alles was wel heel realistisch’, vertelt verpleegkundig teamleider Sheila van Breemen. ‘Zo hadden enkele babypoppen een tube, waardoor ze werden beademd. Eén tube viel per ongeluk uit. Artsen hebben toen gehandeld alsof dit echt gebeurde en de baby weer aan de beademing geholpen.’ Cyclus. De afdeling Neontalogie doorloopt elke vier jaar een cyclus waarin wordt geoefend hoe medewerkers omgaan met calamiteiten. In het eerste jaar is er klinisch onderwijs hierover, in het tweede volgen alle medewerkers een brandblustraining, het jaar erop worden ze getoetst op alle veiligheidsaspecten van de afdeling. En in het vierde jaar is er de calamiteitenoefening. Deze is goed verlopen, zo bleek uit de evaluatie. Van Rijnsoever: ‘Het geeft veel vertrouwen dat collega’s precies weten hoe te handelen als er écht een calamiteit is.’ Meer aandacht. Een verbeterpunt in de NIAZ-accreditatie is dat afdelingen hun calamiteitenplan en de scholing hierin beter op orde moeten hebben. ‘Dit geldt voor de zorgafdelingen, maar zeker voor onze laboratoria, onderwijs- en kantoorruimtes’, zegt Fons van Gompel, interne calamiteitencoördinator. ‘Vanuit de Staf Calamiteiten gaan we afdelingen de komende jaren actief ondersteunen om de ontruimingsoefeningen volgens planning uit te voeren. We zullen de afdelingen binnenkort hierover informeren.’ GM
Colofon Radbode is een tweewekelijks personeelsblad van het UMC St Radboud. Oplage: 13.000 Redactie: Nelleke Dinnissen, Jannie Meussen, Gijs Munnichs en Marjan Wassenaar. Aan dit nummer werkten mee: Carla Bal, Femke van den Berg, Marten Dooper, Flip Franssen, Martijn van den Hoogen, Aliëtte Jonkers, Paul van Laere, Pieter Lukassen, Frank Muller, Daan Van Speybroeck en Marc van Teeffelen. E-mail:
[email protected], telefoon: 0243617261 Correspondentie: UMC St Radboud, 528 Product groep Communicatie, Postbus 9101, 6500 HB Nijmegen Redactieraad: prof.dr. Rob Bleichrodt, Peter van Dijk, prof. dr. Louis Kollee, dr. Erik de Laat. Vormgeving en lay-out: Puntkomma Nijmegen Druk: Wegener Nieuwsdrukkerij Gelderland Advertenties: Bureau van Vliet, 023 5714745, e-mail:
[email protected] Abonnement: 13,60 euro, informatie Sylvia van Brück-Engelen 0243615442. De volgende Radbode verschijnt vrijdag 23 maart.
AGENDA Algemeen
Medewerkers in actie tijdens de vierjaarlijkse calamiteitenoefening.
18 maart: Spinning Marathon Alpe d’Huzes. Fiets mee tegen kanker en steun het Radboudteam om geld in te zamelen voor stichting Alpe d’HuZes. Doneer 50 euro per spinningfiets en fiets tweemaal virtueel de Alp d’Huez op. Van 14.00-16.30 uur in het Gymnasion in Nijmegen. Aanmelden en info via
[email protected]. 30 maart: Bingo, café Aesculaaf Studiecentrum 17.00-19.00 uur. Met vele mooie prijzen. Opbrengst geheel ten goede voor Alpe d’HuZes. Alles over Alpe d’HuZes: kijk op www.umcn.nl/alpedhuzes. 5 april: Halfjaarlijkse voorlichtingsavond over niertransplantatie en nierdonatie. Onderwerpen: medische zaken, levende nierdonatie, cross-over donatie, verpleegkundige zorg, psychosociale zorg. 19.00-21.30 uur in het Auditorium. 11 april: Scholingsavond van de Acute Zorgregio Oost over ‘Prehospitale samenwerking tussen MKA-RAV-MMT’ voor ambulancemedewerkers, meldkamercentralisten, MMT-medewerkers, SEHmedewerkers, huisartsen en overigen professionals in de acute zorg.
kunst
Vincent Corpet, 2454 M 29 VI 92 h/t D 200, 1992, acrylverf op doek, diameter 200 cm Eén van de doeken van Corpet is opgenomen in de tentoonstelling The French Connection – kunstcollectie UMC St Radboud in Museum Het Valkhof, die op vrijdag 16 maart om 17.00 uur geopend wordt. Deze is door UMC-medewerkers op vertoon van hun personeelsbadge gratis te bezoeken van 17 maart tot 22 juli 2012.
Wanneer de verbrokkeling van het lichaam in de geneeskunde aan de orde komt, blijkt het moeilijk niet in de verdediging te gaan en wordt met het ‘holistische lichaam’ geschermd. Van de andere kant duikt algauw moralisme of morele verontwaardiging op: dit mag niet! Vincent Corpet weet daar in een uitgebreide reeks ronde doeken wel raad mee. Hij schildert zeer uiteenlopende losse lichaamsdelen op een op de grond gelegen doek. De grootte van de delen van het lichaam is wisselend en hun verhoudingen tot elkaar kloppen niet: het ene valt groot uit, het andere eerder klein. Ook met hun relatie tot elkaar is heel wat aan de hand: de lichaamsdelen worden op een even originele als grappige wijze verbonden. En zo komt de kunstenaar uiteindelijk tot een aansprekend schilderij dat, omdat het rond is, geen vaste boven- of onderkant heeft en in alle richtingen kan worden opgehangen. Met dit werk laat Vincent Corpet zien dat met de verbrokkeling van
Verbeterd, kunst, colofon, agenda 2 Nieuwsladder, code conflicterende belangen 3 Nieuwbouw, CQ-index, Matthäus Passion, Teddy Bear Hospital, Masterclasses Zorg 2.0, 4 Wetenswaardig 9 Mensen 10 Het moment, Het betoog 11 Ethiek 12
Oecumenische vieringen
het lichaam in de geneeskunde niet noodzakelijkerwijs krampachtig omgegaan moet worden, maar dat het ook op een onbevangen en verfrissende manier kan. Ja, zelfs geestig en spiritueel –en zo perspectiefvol voor de geneeskunde. Aan de beschouwer biedt deze kunst een andere dan de heersende ervaring van het eigen lichaam. Maar verdoezelt de kunst hier niet de geschetste problematiek? Integendeel! Op luchtige en ontwapenende wijze stoot de kunstenaar door naar een andere hedendaagse medische problematiek: de manipulatie van het lichaam. Dat doet hij door de overdrijving die in deze even merkwaardige als ongekende lichamen steekt. Zo confronteert hij ons met de vraag hoe ver kan worden gegaan met deze manipulatie. Daan Van Speybroeck, kunstcoördinator
2
Op zondag om 10.00 uur in het Personeelsrestaurant. Zondag 11 maart, voorganger: pastor Richart Huijzer. Met het Gemengd Koor Molenhoek. Zondag 18 maart, voorganger: pastor Linda Modderkolk. Met het Agneskoor Parochie Lindenholt.
P AO - H e y e n d a e l Voor programma en nadere info: www.paoheyendael.nl
Radboud Zorgacademie Sectie Bijscholing van de Radboud Zorgacademie verzorgt bijscholing voor medewerkers en voor externe klanten. Meer informatie: www.radboudzorgacademie.nl ➞ bijscholing
Soeterbeeck Programma RU Voor informatie/inschrijven: www.ru.nl/soeterbeeckprogramma.
r a db o d e 4 - 2 0 1 2
nieuwsladder
vervolg voorpagina
Valkuilen dataregistratie
Health Valley Event 2012 Hoe kunnen we bereiken dat innovaties in de zorg sneller hun weg naar de markt vinden? Dat is het thema van het 4e Health Valley Event. De bijeenkomst vindt op 15 maart plaats in Concertgebouw De Vereeniging. Prominente sprekers, waaronder nationale zorgheld en hoogleraar Neurologie Bas Bloem, gaan onder leiding van Cathy van Beek in debat. Het Health Valley Event is het trefpunt voor iedereen die zich bezig houdt met vernieuwing in de health-sector. Het UMC St Radboud is een van de hoofdsponsors. Meer informatie is te vinden op www.health-valley.nl/event.
Fusie AIG en Endocriene Ziekten
Foto: Marc van Teeffelen
Registratiesysteem CORRAD begon 25 jaar terug als een hobby van hartchirurg Luc Noyez.
‘Gaandeweg zijn we de gegevens ook gaan gebruiken om meer inzicht te krijgen in de kwaliteit van de geleverde zorg. Analyses van het aantal patiënten met complicaties na een operatie, het aantal patiënten dat overlijdt, enzovoort.’ Alle analyses ten spijt, ging het toch mis. Noyez: ‘De cijfers waren er, maar niet iedereen wilde ze zien. Ook hier hebben we veel van geleerd. Dankzij CORRAD konden we na de herstart in 2006 wel snel aantonen dat de kwaliteit van de zorg weer in orde was’, zegt Van Swieten. ‘Het systeem leverde zonder veel extra inspanning de rapporten waarom de Inspectie maandelijks vroeg. Zonder CORRAD zou de afdeling ongetwijfeld langer onder toezicht hebben gestaan dan een half jaar.’ De Nijmeegse “hartcrisis” leidde ertoe dat sindsdien alle hartcentra verplicht hun gegevens registreren op een manier zoals met CORRAD. Van Swieten: ‘De hartchirurgie is, denk ik, zowel lokaal als nationaal daardoor het best geregistreerde specialisme. Alle centra verzamelen dezelfde data en deze worden ook gecontroleerd. Dat maakt het mogelijk de kwaliteit van de diverse centra met elkaar te vergelijken. Waarbij het Radboud overigens nu al jaren heel hoog scoort.’
‘Controleer bij poortspecialisme’ Anno 2012 is het verzamelen en registreren van data gemeengoed in de klinische wereld. ‘Er zijn echter nog veel praktische vragen’, stelt Van Swieten. ‘Met name hoe je je kwaliteitsdata zo betrouwbaar mogelijk maakt. Algemene registratiesystemen, zoals een lokaal EPD, zijn niet betrouwbaar genoeg. Getallen die wij bijvoorbeeld vanuit de unit “data” van het Instituut voor Waarborging van Kwaliteit en Veiligheid krijgen over het aantal personen dat op de afdeling Cardiothoracale Chirurgie is overleden, blijken niet voor 100 procent overeen te komen met onze CORRAD-data. Soms staan wij ten onrechte geregistreerd als hoofdbehandelaar. Dat maakt duidelijk dat je gegevens bij het poortspecialisme moet controleren. Als je bedenkt dat de zogeheten HMSR, landelijke sterftecijfers waarbij gecorrigeerd wordt voor ernst van de aandoening en het type patiënten, gebaseerd zijn op algemene dataregistraties van ziekenhuizen, kun je je afvragen hoe betrouwbaar onderlinge vergelijking van ziekenhuizen is.’ Noyez: ‘Deze en andere valkuilen stellen we ter discussie tijdens het symposium.’ n Informatie/inschrijven symposium Wat meten we? Wat weten we? Wat willen we weten? www.paoheyendael.nl
Als belangen conflicteren Sinds 1 maart is de Code Conflicterende Belangen van kracht in het UMC St Radboud. Deze geldt voor alle medewerkers. De code helpt met kiezen bij situaties waarin strijdige belangen voorkomen. Als professional in een UMC kunnen zich situaties voordoen waarin diverse belangen spelen. Wat doet u als belangen conflicteren? Enkele voorbeelden ter verduidelijking: een bedrijf overweegt wetenschappelijk onderzoek uit te besteden aan uw afdeling. U zit zelf echter in de adviesraad van dat bedrijf of heeft een financieel belang erin. Hoe moet u zich opstellen? Of: een privékliniek vraagt u om in uw vrije tijd daar te opereren. U krijgt daarvoor een riante vergoeding. Kunt u dat accepteren?
Transparant ‘De Code Conflicterende Belangen biedt medewerkers handvatten om tot een juiste keuze te komen’, vertelt Bob de Jonge, senior beleidsadviseur in de Concern-
staf. ‘Ook zijn er situaties waarin we duidelijk stellen: dit keuren we af. Zo is bijvoorbeeld het voorschrijven van medicijnen in ruil voor geld nóóit toegestaan. Door deze code zijn we transparant over wat mag, wat niet en waarvoor instemming van de Raad van Bestuur nodig is.’ De medezeggenschap heeft ingestemd met de Code Conflicterende Belangen. Elke medewerker hoort er kennis van te nemen en ernaar te handelen. Tot 1 oktober geldt een gewenningsperiode. Medewerkers moeten zelf de activiteiten melden waarin sprake kan zijn van strijdige belangen. Op het bedrijfsportaal is het aanmeldingsformulier hiervoor te vinden. Tijdens de gewenningsperiode is het mogelijk om situaties waarin strijdige belangen spelen, aan te passen aan de code. Een helpdesk (tel. 18845, mail:
[email protected]), bestaande uit Bob de Jonge en Dineke Leeuwma van de Concernstaf, kan u helpen te beoordelen of een situatie in strijd is met de code. GM Op het bedrijfsportaal is meer informatie te vinden, ook in het Engels. En er is een filmpje waarin decaan/ vicevoorzitter RvB Paul Smits spreekt over de code. Ook staat hier een lijst met praktijkvoorbeelden en hoe te handelen (de do's-and-don'ts).
3
De afdelingen Algemeen Interne Geneeskunde (AIG) en Endocriene Ziekten gaan per 1 juni fuseren. Hun inhoudelijke verwantschap is zo groot, dat samengaan voor de hand ligt. Het levert veel voordeel op voor zowel patiëntenzorg, als onderzoek en onderwijs. Daarnaast leidt de fusie tot doelmatiger werken en meer efficiency. De fusie heeft geen gevolgen voor de medewerkers van beide afdelingen. Ook voor de patiënten verandert er niets. Er is alleen een wijziging in de opnamelocatie, die wordt EOV in plaats van E30.
Fietsen tegen kanker Ook dit jaar doet het Radboud mee met de Alpe d’HuZes. Op 7 juni fietsen zestien medewerkers weer zo vaak mogelijk de “Nederlandse” berg op voor het goede doel. Streven is minimaal 50.000 euro bij elkaar te verzamelen voor stichting Alpe d’Huzes/KWF Kankerbestrijding. Deze fondsen ondersteunen met de opbrengsten diverse onderzoeksprojecten in het UMC St Radboud. Vorig jaar werd maar liefst ruim 20 miljoen euro opgehaald. Kijk voor meer informatie en het steunen van de deelnemers op www.umcn.nl/alpedhuzes.
Hometrainers en Nintendo’s voor afdeling Hematologie Met het bijeen gebrachte geld ter ere van hun vijfjarig huwelijksfeest hebben Annelies en Jeroen van Bennekom de verpleegafdeling Hematologie royaal bedeeld. Zij schonken zeven hometrainers, zes Nintendo DS-en met het spelletje “ Brain Training” en een resterend bedrag van bijna 650 euro als bijdrage voor het jaarlijkse Hematologiefeest. Annelies is twee jaar geleden allogeen getransplanteerd met donorcellen van haar broer en heeft verschillende opnames op de verpleegafdeling doorgebracht . Ze heeft zelf veel baat gehad bij de hometrainer en de Nintendo. Door de hometrainer kon ze zelf meehelpen om haar lichaam in een goede fysieke conditie te houden. Het spelletje “Brain Training” hielp om haar geest scherp te houden. Ze is blij nu iets terug te kunnen doen.
Communicatieworkshops en cursussen Engels In samenwerking met het NCEBP PhD Council heeft Radboud in’to Languages een nieuw Engelstalig programma gelanceerd: de PhD Survival Kit. De workshops behandelen thema’s die van belang zijn in de loopbaan van de PhD; de taalcursussen richten zich op de beheersing van de taal van de wetenschap: het Engels. De PhD Survival Kit komt tegemoet aan wensen van PhD’s bij NCEBP en is opengesteld voor alle medische PhD’s. Als Engelstalig programma is het ook nadrukkelijk bedoeld voor alle internationale PhD’s. Een compleet overzicht van de workshops en trainingen staat op www.ru.nl/survivalkit.
Jeantine van Brussel en Léon Gerritsen in de nieuwe endoscopiekamer. ‘Beelden die hier worden gemaakt kunnen we wereldwijd streamen.’
Klaar voor de nieuwbouw
Het Endoscopie Centrum De verhuizing naar de nieuwbouw in P-west en R is afgerond. Met de verhuizing van het Endoscopie Centrum naar P-west sluiten we de serie Klaar voor de Nieuwbouw af. Lichte muren, ruime gangen. De nieuwe locatie van het Endoscopie Centrum oogt ruimtelijk en rustig. Patiënten hebben er een ‘eigen’ gang naar de endoscopiekamers. Vuile scopen worden via de achterzijde afgevoerd. Verpleegkundig manager Jeantine van Brussel is blij met de nieuwe locatie. ‘We doen nog steeds hetzelfde werk, maar door de andere indeling van de nieuwbouw kunnen we betere werkafspraken maken.’ State-of-the-art. Twee van de vier endoscopiekamers zijn state-of-the-art ingericht. Ze beschikken over twee beeldschermen, met beelden van de kamer zelf en van het scopiëren. ‘De beelden worden doorgezet naar de onderwijskamer, zodat studenten het onderzoek kunnen volgen’, legt Van Brussel uit. ‘Maar we kunnen de beelden ook wereldwijd streamen.’ In de nabije toekomst kunnen de artsen vanaf elke werkplek de endoscopiebeelden oproepen. ‘Daardoor kunnen ze op afstand superviseren of het onderzoek overnemen van de arts-assistent.’ Aanwinst. De desinfectieruimte is ruimer behuisd en volgens de laatste richtlijnen ingericht. Vuile en schone stromen worden zorgvuldig gescheiden. Vuile scopen worden na het onderzoek eerst in speciale bassins en vervolgens in wasmachines gereinigd en gedesinfecteerd. Daarna komen ze in speciale droogkasten te hangen. Senior verpleegkundige Léon Gerritsen: ‘In een gewone kast moeten de scopen na een maand opnieuw gereinigd worden. In de droogkast blijven ze voor een langere periode geconserveerd.’ Synergie. Het Endoscopie Centrum ligt nu verder van de afdeling Maag-, Darm- en Leverziekten dan voorheen. Daar staat tegenover dat alle diagnostiek dicht bij elkaar ligt, inclusief de functieafdeling die nu binnen het centrum gehuisvest is. Ook het laboratorium ligt om de hoek. Van Brussel: ‘De nieuwe locatie is patiëntvriendelijker. En het is prettig om alles onder één dak te hebben.’ MW
omslag geldt overigens niet alleen voor de zorgprofessional. Ook buiten de spreekkamer wil de patiënt zich partner voelen. Zorg 2.0 gaat dus alle medewerkers van het Radboud aan. Met de masterclasses wil het Radboud de beweging naar zorg 2.0 versterken. Toonaangevende sprekers behandelen praktijkcases in interactieve sessies met de deelnemers. De masterclasses bieden een platform voor lessons learned en questions to ask vanuit de praktijk: dwars door de zorgsectoren heen. De sessies zijn voor medewerkers en patiënten, voor professionals binnen en buiten het Radboud. Het programma van de eerste masterclass laat zien hoe je grote projecten op touw zet, zoals ParkinsonNet, waarover neuroloog Bas Bloem in de eerste masterclass meer vertelt. Maar ook met kleine aanpassingen is het mogelijk om vanaf morgen de patiënt meer als partner te laten meedoen. Huisarts Bart Timmer geeft praktische tips. Medewerkers zijn van harte uitgenodigd voor deelname. De Raad van Bestuur heeft een strippenkaart beschikbaar gesteld aan elke afdeling. Extra kaarten kunnen tegen een gereduceerd tarief worden gekocht. Medewerkers kunnen hiervoor ook gebruik maken van hun persoonlijk budget. Daarnaast zijn alle medewerkers uitgenodigd voor de afsluitende REshape Meetup, een informele afsluiting van elke masterclass waar sprekers een korte samenvatting van de dag geven (17.30-18.30 uur). MW Meer informatie over programma en inschrijven? Kijk op: http://www.radboudreshapecenter.com/reshapeacademy.
Kaartjes
Matthäus Passion
Masterclasses zorg 2.0 van start De Radboud REshape Academy organiseert in 2012 acht interactieve masterclasses over de verschillende aspecten van “zorg 2.0”. De masterclasses brengen theorie- en praktijkkennis bijelkaar en bieden concrete handvatten om aan de slag te gaan. De eerste bijeenkomst vindt plaats op 21 maart in Huize Heyendael en staat in het teken van ‘De patiënt als partner’. Internetbankieren, online een reis boeken of een dag later een gemiste uitzending bekijken. Als consument zijn we eraan gewend geraakt om het heft in eigen hand te nemen. Internet en social media creëren een meer gelijkwaardige relatie tussen consumenten en organisaties. Ook in de zorg verandert de relatie tussen patiënt en zorgprofessional. Steeds meer patiënten wachten niet langer passief de behandeling af, maar willen samen met de zorgverlener actief zorg dragen voor hun behandeling en gezondheid. Deze omslag naar “de patiënt als partner” is waar zorg 2.0 voor staat. Die
Kleuters brengen hun gewonde knuffels
De vijfjarige Daantje trekt gipshandschoenen aan. De vijfjarige Daantje van basisschool De Wieken uit Nijmegen trekt haar gipshandschoenen aan om, samen met de dokter, het gips aan te brengen bij haar knuffel Rosalientje. Het beestje heeft haar staartje gebroken. Op 13 en 14 februari kwamen bijna 500 kleuters met hun zieke knuffel naar het Teddy Bear Hospital in het Radboud. Dit jaarlijkse initiatief is overgewaaid uit Amerika en heeft als doel dat kinderen vertrouwd raken met het ziekenhuis. Geneeskundestudenten spelen knuffelbeestdokter en leren zo te communiceren met kinderen over een zorgvraag. GM
CQ-Index
Ziekenhuisbreed patiëntervaring meten
Johann Sebastian Bach 29 maart 2012 Uitnodiging voor medewerkers, zie intranet RAD121236 MP 2012 Poster A3.indd 1
Patiënt als partner
Teddy Bear Hospital
Foto: Gijs Munnichs
Foto: Flip Franssen
in r b e drijf a db o d e 4 - 2 0 1 2
20-02-12 10:55
De passietijd is een bijzonder periode van het jaar. We bezinnen ons op lijden en sterven, maar ook op liefde en compassie voor de medemens. Thema’s waarbij medewerkers van het UMC St Radboud zich wezenlijk betrokken voelen, in hun streven om patiënten zorgvuldig en naar beste kunnen ter zijde te staan. De Matthäus Passion van Johann Sebastian Bach is bij uitstek geschikt om deze bezinningsperiode extra betekenis te geven. De Raad van Bestuur heeft dan ook het Nijmeegs Studentenorkest en het Radboud Bachkoor Nijmegen gevraagd dit magistrale werk opnieuw ten gehore te brengen. Een traditie-in-wording, twee jaar geleden in gang gezet en door velen gewaardeerd. De uitvoering vindt plaats op donderdagavond 29 maart in Concertgebouw De Vereeniging in Nijmegen. De ontvangst is vanaf 18.45 uur, het concert start om 19.30 uur. Alle medewerkers en vrijwilligers zijn van harte welkom deze zeer speciale gebeurtenis bij te wonen. Zij kunnen zich tot en met 12 maart via intranet of bij het Voorlichtingscentrum opgeven voor maximaal twee kaarten per persoon. Zijn er meer aanmeldingen dan plaatsen, dan vindt een loting plaats.
4
Hoe ervaart de patiënt de zorg in ons UMC? Op initiatief van de Raad van Bestuur start een ziekenhuisbrede meting hiernaar. Vanaf eind maart worden de ervaringen van patiënten met de zorg gemeten voor alle verpleegafdelingen en voor enkele zorgtrajecten. Dit wordt gedaan met behulp van de CQ-Index: Consumer Quality Index. Circa 7.000 patiënten ontvangen thuis een uitnodigingsbrief met een inlogcode om de vragenlijst online in te vullen. De CQ-Index is een betrouwbare en valide manier om patiëntervaringen te meten. ‘De vragen uit de CQ-Index zijn samen met patiënten(organisaties) opgesteld. De CQ-Index meet dus wat patiënten belangrijk vinden in de zorg’, vertelt Hetty Woltjer, adviseur PVI. ‘In de vragenlijst wordt vooral naar meetbare ervaringen gevraagd. Bijvoorbeeld: hoe lang moest u wachten voordat u werd opgenomen, was dit een probleem voor u? Kon u bij de opname meebeslissen over zaken die u belangrijk vindt?’ ‘Aangezien elke patiënt dezelfde vragenlijst invult, kunnen afdelingen onderling vergeleken worden’, zegt Laura van Hulst, projectleider IWKV. ‘Ook zie je als afdeling op welke thema’s, bijvoorbeeld de ontvangst op de afdeling, je goed scoort en waar ruimte is voor verbetering.’ Het Instituut voor Waarborging van Kwaliteit en Veiligheid (IWKV) en de adviesgroep Proces Verbetering en Innovatie (PVI) coördineren de uitrol van de CQ-Index in het Radboud, dat overigens als eerste UMC dit meetinstrument ziekenhuisbreed gebruikt. In de toekomst gaat de NFU (Nederlandse Federatie van UMC’s) ook de CQindex inzetten voor de grote patiëntervaringsenquêtes onder de UMC’s. Het meten van de patiëntervaringen in het Radboud via de CQ-Index is een pilot. In juni zullen de resultaten bekend zijn. Na evaluatie van de pilot besluit de RvB of de meting wordt herhaald en of het wordt uitgebreid naar de poliklinische zorg, dagbehandeling en functieafdelingen. GM Vragen over de CQ-Index en de uitrol in het Radboud? Mail naar
[email protected].
in r t e rvi e w a db o d e 4 - 2 0 1 2
Foto: Frank Muller
‘Omgeving kan ons beter maken’
Op TEDxMaastricht gaat Judith Homberg een experiment onthullen, waarin zij een belangrijke persoonlijke ervaring uit het verleden heeft verwerkt.
Kunnen we onze omgeving gebruiken als middel om angst en depressie te verdrijven? Ja, denkt Judith Homberg, associate professor (universitair hoofddocent) cognitive neuroscience aan het UMC St Radboud. Op TEDxMaastricht zet zij haar inspirerende ideeën over genen versus omgeving uiteen. Aliëtte Jonkers
Hoe bent u begonnen als hersenonderzoeker? ‘Na mijn studie medische biologie aan de VU ben ik als aio onderzoek gaan doen naar kwetsbaarheid, angst, depressie en verslaving. In 2004 ben ik gepromoveerd op de individuele verschillen in angst en depressie en de zelftoediening van cocaïne bij ratten. Vervolgens ben ik postdoc geweest op het Hubrecht Instituut in Utrecht waar ik samen met collega’s “knock-out ratten” heb gemaakt. In deze dieren is één specifiek gen is uitgeschakeld. Dat is vrij uniek, want die ratjes zijn niet zo gemakkelijk te maken. Ik wilde bijzonder onderzoek doen met bijzondere onderzoeksvragen. Ik wilde anders dan anderen zijn. Dat moet ook wel in de onderzoekswereld; een eigen niche is belangrijk. En met een van deze ratten kon ik de individuele verschillen in kwetsbaarheid heel goed modelleren.’ Waarom juist dat onderwerp? ‘Het gedrag van een verslaafde wordt vaak grotendeels bepaald door de verslavende stof, ten koste van andere “belonende” activiteiten, zoals werk en gezinsleven. Maar niet alle druggebruikers vertonen dit gedrag. Dat is heel interessant: terwijl recreatieve en sociale druggebruikers jarenlang drugs kunnen gebruiken zonder controle te verliezen over hun druggebruik, zijn er ook mensen die al na enkele malen druggebruik in verslavingsgedrag vervallen. Voor ratten geldt dat ook.’ Hoe komt dat? ‘De kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van versla-
vingsgedrag kan te maken hebben met een gevoeligheid voor andere psychiatrische aandoeningen, zoals angst en depressie. Sommige mensen hebben een “depressiegen”. Voor mensen die veel angst en depressie ervaren door dit gen, werkt de drugsverslaving als een soort zelfmedicatie. Wat mij vooral fascineerde: waarom is dat depressiegen niet verloren gegaan in de evolutie en wordt het in stand gehouden, ondanks dat het de kwetsbaarheid voor deze aandoeningen verhoogt? Er moest een positief effect zijn. Dat bleek er ook: een verhoogde cognitieve flexibiliteit van de hersenen om zich aan te passen aan de omgeving. En die omgeving kun je vervolgens aanpassen om angst en depressie, en daarmee drugverslaving, te bestrijden.’ Nu wordt met name depressie vooral aangepakt met medicatie: antidepressiva. ‘Precies. Het is heel makkelijk om die pillen voor te schrijven. Maar uit onderzoek van de afdeling cognitive neuroscience blijkt dat het veranderen van de omgeving de stress bij ratten óók kan verminderen. We kunnen allemaal wel pillen gaan slikken, maar je kunt het ook zo bekijken: als onze omgeving ons ziek kan maken, kun je die omgeving ook aanpassen om ons beter te maken. Afleiding is daar een belangrijk onderdeel van. Tegen verslaafden wordt weleens gezegd: neem een hobby. Dat klinkt als een dooddoener, maar toch werkt het. Een hobby leidt af van de verslavingsbehoefte.’ Op TEDxMaastricht gaat u een experiment onthullen, waarin u een belangrijke persoonlijke ervaring uit het verleden hebt verwerkt. Dat maakt nieuwsgierig. ‘Ik vind het interessant om eigen ervaringen om te zetten in onderzoekservaringen. Ik wil begrijpen waarom ik op een bepaalde manier reageer. Er zijn heel veel
5
dingen die in ons brein gebeuren. Er is een periode in mijn leven geweest, toen ik nog vrij jong was, dat ik niet zo gelukkig was. Ik voelde me anders dan de rest. Op TEDxMaastricht ga ik vertellen wat dat is geweest. Meer laat ik er nog niet over los!’ Waarom mogen we uw presentatie niet missen? ‘Omdat wat ik vertel heel herkenbaar zal zijn voor iedereen. Het geeft inzicht in hoe je zelf bent. Je zult denken: hé, dat herken ik, zo ben ik ook! Wij mensen denken soms dat we geniaal zijn, maar eigenlijk zijn we net als dieren: we reageren op onze omgeving. Veel dingen die we doen, zijn automatisch en voorspelbaar. We zijn een product van onze hersenen en zijn het gelukkigst als we een match hebben met onze omgeving. En het leuke is: als je dat door hebt, kun je zelf je omgeving, en dus je eigen welzijn, beïnvloeden. Dat ga ik laten zien.’ n
TE D x M a a s t r i c h t : TED staat voor Technology Entertainment Design. Wereldwijd worden er TED-talks georganiseerd. Ze staan bekend om hun spectaculaire, inspirerende bijeenkomsten met originele sprekers en bijzondere ideeën. Bezoekers kunnen er alleen op persoonlijke uitnodiging naar toe. Daardoor ervaren zij dat ook als een eer. TEDxMaastricht is een initiatief van UMC St Radboud. De tweede editie vindt plaats op maandag 2 april in Theater aan het Vrijthof en draait helemaal om de toekomst van de gezondheidszorg: zijn we klaar voor 2025? Wat moeten artsen veranderen in hun manier van werken? Zal medische informatie vrij beschikbaar zijn voor iedereen? En hebben patiënten zelf ook een persoonlijke verantwoordelijkheid in de zorg? Meer informatie is te vinden op www.tedxmaastricht.com en op Twitter: www.twitter.com/TEDxMaastricht. Er is een TEDxMaasstricht community op www.dialoog.skipr.nl/tedxmaastricht (in samen werking met mediapartner Skipr).
r r eportage
Zorgpad voor operaties bij slo
Een operatie voor slokdarmkanker is een risicovolle ingreep. Het UMC St Radboud wil voor deze patiënten de hoogste kwaliteit van zorg leveren. Dankzij het zorgpad weten alle betrokken zorgverleners – verpleegkundigen, specialisten en paramedici – precies hoe ze in álle mogelijke situaties moeten handelen. G ij s M unnich s
Bennie Esman komt enkele weken na de operatie voor controle bij diëtist Rianne Vehof (links) en de verpleegkundige op d
De diagnose slokdarmkanker kwam bij Bennie Esman als een harde klap. ‘Ik ben een bezige bij, altijd op pad’, vertelt de 58-jarige man. ‘Opeens stond mijn leven stil. Kanker… Twee dagen heb ik voor me uit zitten staren op de bank. Ik moest het allemaal verwerken. Gelukkig heb ik een kans, ik kan geopereerd worden. Bij de meesten met slokdarmkanker is dat niet zo. Na twee dagen pie-
keren, zette ik daarom de knop om: we gaan ervoor.’ Bennie Esman is in het Radboud opgenomen voor een operatie, waarbij zijn slokdarm – en daarmee zijn tumor – verwijderd wordt. Jaarlijks krijgen ongeveer 1600 mensen in Nederland slokdarmkanker. Het betreft een agressieve tumorsoort. Het weghalen van de slokdarm is de enige kans op genezing. Maar 25 tot 30 procent komt, zoals meneer Esman, in aanmerking voor deze operatie. Het Radboud is hierin gespecialiseerd. In 2011 gingen hier dertig tot veertig mensen met slokdarmkanker onder het mes.
Risicovolle operatie ‘We willen deze patiënten de allerhoogste kwaliteit van zorg leveren. Het zijn risicovolle operaties, die ernstige complicaties kunnen geven. Zoals bloedingen, infecties, longproblemen, tot aan overlijden toe’, vertelt chirurg-intensivist Marion van der Kolk. ‘Op elke afwijkende waarde, bijvoorbeeld van de bloeddruk of het zuurstofgehalte, of bij stagnatie in herstel moet er adequaat gereageerd worden. Daarom hebben we voor slokdarmkanker een zorgpad ontwikkeld. Een zorgpad beschrijft hoe er in elke situatie door iedere professional gehandeld moet worden en heeft als doel complicaties te verminderen, opnameduur te verkorten en kosten te beheersen.’ Bij het zorgpad voor slokdarmkanker zijn onder meer anesthesiologen, IC-artsen, chirurgen, verpleegkundigen, diëtisten en fysiotherapeuten betrokken. ‘Iedereen handelt volgens dezelfde afspraken, alle neuzen staan dezelfde kant op’, vertelt projectleider en IC-verpleegkundige Angela van Bergen. ‘We zijn het zorgpad gestart, in navolging van de goede resultaten hiermee bij de cardio-thoracale chirurgie. Daar heeft deze aanpak geleid tot betere kwaliteit van zorg, minder sterfte en complicaties en een verkorte ligduur.’
Wakker op de IC
Opname op de IC vóór de operatie: de patiënt wordt in optimale conditie gebracht om zo de kans op complicaties te minimaliseren.
Het zorgpad voor slokdarmkanker “begint” bij het eerste polibezoek in het UMC, ongeveer drie maanden voor de operatie. ‘Dan bepalen we welke voorbehandeling iemand krijgt: chemo- en/of radiotherapie’, vertelt chirurg Han Bonenkamp. ‘Hiermee verkleinen we de tumor, zodat wij beter kunnen opereren.’ Deze voorbehandeling duurt ongeveer vijf weken. Daarnaast volgt
6
de patiënt, tot enkele weken na deze voorbehandeling, dieetadviezen om zo in optimale conditie te komen voor de operatie. ‘Door de tumor gaat bij veel patiënten het voedsel minder goed door de slokdarm’, vertelt diëtist Rianne Vehof. ‘Ze eten daardoor slechter. Dit leidt vaak tot gewichtsverlies en een onvolwaardige voeding. Wij adviseren hoe zij alsnog de juiste voeding binnen kunnen krijgen, zodat ze zo sterk mogelijk aan de start van de operatie verschijnen.’ Een dag voor de operatie wordt de patiënt - en dat is bijzonder - al opgenomen op de IC. ‘We doen dit om hem in optimale toestand te brengen voor de operatie en zo de kans op complicaties te minimaliseren’, vertelt
‘We gaan voor de allerhoogste kwaliteit’ chirurg-intensivist Van der Kolk. ‘Tijdens deze hemo dynamische preoperatieve optimalisatie beoordelen we onder meer zijn vochthuishouding, hartslag, bloeddruk en zuurstofgehalte. De patiënt wordt “opgelijnd”. We brengen bijvoorbeeld infusen aan in zijn lies en hals. We optimaliseren de vullingstoestand en beoordelen hoe het hart reageert. Dit heeft als doel dat er een optimaal zuurstofaanbod is aan de organen.’ ‘Het is vreemd om wakker op de IC te liggen’, vertelt patiënt Bennie Esman, nadat er allerlei infusen zijn aangebracht en hij is “aangesloten” op diverse apparaten. ‘Ik voel me eigenlijk helemaal niet ziek. Juist omdat ik de laatste tijd allerlei voedingadviezen heb opgevolgd en aan mijn conditie heb gewerkt.’ De preoperatieve IC-opname wordt sinds 2008 gedaan. Van der Kolk: ‘Het blijkt dat dit tot minder complicaties leidt en tot een kortere ligduur voor deze patiënten in het UMC. Sinds 2008 is deze gedaald van 17 naar 10 ligdagen. Daarnaast hebben we in het Radboud sinds 2008 geen sterfte ten gevolge van deze operatie.’
Ingrijpende operatie De ochtend na de IC-opname vindt de ingrijpende operatie plaats. De slokdarm wordt verwijderd en de maag
r a db o d e 4 - 2 0 1 1
okdarmkanker
Twee vliegen in één klap Het doel van het zorgpad is de beste zorg leveren aan patiënten die geopereerd worden voor slokdarmkanker. Het Radboud boekt goede resultaten. Zo is de mortaliteit sinds 2008 0 procent. Landelijk ligt dit percentage tussen 3 en 5 procent.
de polikliniek.
Foto’s: Frank Muller
omhoog getrokken. De maag is daardoor veel kleiner geworden. ‘Patiënten kunnen fysiek weer helemaal de oude worden’, zegt chirurg Bonenkamp, ‘maar wat betreft eten verandert er veel.’ Diëtist Vehof beaamt dit: ‘Door de kleinere maag zitten deze mensen veel sneller vol. Uitgebreid dineren kan vaak niet meer. Ze moeten leren om meerdere keren op een dag kleinere porties te eten en hun voeding zodanig aan te passen dat ze toch alle voedingsstoffen en vitamines binnenkrijgen.’ Na de operatie keert de patiënt terug naar de IC om verder te stabiliseren. Als alles goed verloopt, kan hij binnen 24 uur naar de verpleegafdeling. Daar volgen zeven tot tien hersteldagen. Na het ontslag komt de patiënt nog voor enkele controleafspraken bij de chirurg en diëtist. Gedurende het behandeltraject hebben patiënten een vaste contactpersoon voor al hun vragen. Marjolein Olde Hartman is, naast Jacques Peters, bij Heelkunde een van deze casemanagers.‘Wij bewaken dat alles volgens schema verloopt’, vertelt ze. ‘Patiënten kunnen heel praktische vragen hebben, bijvoorbeeld over wat ze moeten meenemen op een operatiedag. Maar we kunnen ook zorginhoudelijke vragen beantwoorden. Als casemanagers hebben we bovendien korte lijnen met de directe behandelaars.’
‘Ons succes komt enerzijds door de centralisatie van deze zorg via het SCON (zie kader). Als chirurg doe je zo veel ervaring op in deze operaties’, zegt chirurg Han Bonenkamp. ‘Daarnaast sluiten we met het zorgpad alle dingen uit die mis zouden kunnen gaan. Naast het sterftecijfer bij operaties van 0 procent, laat recent onderzoek zien dat 5-jaarsoverleving van deze patiënten bijna 50 procent is. Een aantal jaar geleden was dit ongeveer 30 procent. We slaan dus twee vliegen in één klap. Mensen overleven een operatie voor slokdarmkanker én leven vervolgens langer.’
Elkaar aanspreken Projectleider Angela van Bergen is samen met kwaliteitsfunctionaris Jeannette Vreman de kartrekker van dit zorgpad. Zij brachten de betrokken specialisten en zorgverleners bijeen, die vervolgens bespraken hoe dit zorgpad eruit moest zien. Alles is vastgelegd in checklists en protocollen, maar belangrijker: iedereen is ook volgens deze afspraken gaan werken. De IC doet dit al geruime tijd, de verpleegafdeling Heelkunde sinds de inhuizing in de nieuwbouw. ‘Door het zorgpad kent iedereen zijn verantwoordelijkheden’, vertelt Trix Terwindt, seniorverpleegkundige Heelkunde. ‘Zo zijn verpleegkundigen bevoegd om bij bepaalde afwijkingen zonder tussenkomst van de arts te handelen. Bijvoorbeeld: het verhogen van de zuurstoftoevoer als het zuurstofgehalte te laag is. Of: bij een te lage bloeddruk en normale pols vocht toedienen. Als dit niet het gewenste resultaat oplevert, moeten ze de arts raadplegen. Werken volgens het zorgpad betekent ook dat verpleegkundigen en specialisten nauw samenwerken en elkaar erop aanspreken als iemand iets vergeet.’ n
Slokdarm Centrum Oost-Nederland Operaties bij slokdarmkanker zijn zeer complex. Om de kwaliteit van deze ingrepen te garanderen, is centralisatie noodzakelijk, zo oordeelde de Inspectie in 2007. In de behandeling van slokdarmkanker werkt het UMC St Radboud daarom samen met het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis en het Arnhems Radiotherapeutisch Instituut (ARTI). In 2008 is hiertoe het Slokdarm Centrum Oost-Nederland (SCON)
opgericht. Wekelijks bespreken chirurgen, MDLartsen, oncologen en radiotherapeuten van deze drie instellingen gezamenlijk alle patiënten uit OostNederland. De slokdarmoperaties worden 50/50 verdeeld over het CWZ en het Radboud. Elk ziekenhuis heeft daarin zijn eigen expertise. Zo focust het CWZ op kijkoperaties; het Radboud wil de beste kwaliteit van zorg leveren door te werken volgens het zorgpad.
‘Iedereen vertelt hetzelfde’ Enkele dagen na de operatie spreken we Esman opnieuw. Hij ligt op de verpleegafdeling Heelkunde. Hij heeft moeite met slikken en probeert wat hapjes vla te eten. Hij is emotioneel, opgelucht én blij dat de operatie goed is verlopen. ‘De spanningen komen er nu pas uit. Ik heb me maandenlang sterk gehouden om deze operatie aan te kunnen’, vertelt hij. ‘Voor mijn vrouw is het ook heel spannend geweest.’ Esman is zeer te spreken over de geleverde zorg. ‘Alle dokters en verpleegkundigen vertellen je precies wat er gaat gebeuren. Iedereen zit op één lijn. Je hoort weleens van mensen dat ze in het ziekenhuis steeds andere verhalen horen; dat is hier absoluut niet het geval. Dat is heel prettig. Het geeft je het vertrouwen. Dat heb je ook echt nodig als je zo’n zware operatie moet ondergaan. Ik ben blij dat ik dit achter de rug heb. Het zal even wennen zijn om weer te leren eten, maar ik kan gelukkig verder met mijn leven.’ n
Patiënt Bennie Esman probeert enkele dagen na de operatie, waarbij zijn slokdarm is verwijderd, weer te eten.
7
Nijmegen, Moeflonstraat 64 Info: www.hansjanssen.nl
Dameskleding - Schoenen - Accessoires (op uw verzoek versturen wij ook artikelen!)
Marc O’Polo Nijmegen - Burchtstraat 51 - Tel. 024-348 2948 -
[email protected] In ‘Hazenkamp’ aan ruim woonerf nabij het UMC gelegen, HALFVRIJSTAAND WOONHUIS, uitstekend onderhouden, met parkeerplaats en berging. De buurt is groen, verkeersarm en kindvriendelijk. De zonnige tuin met achterom ligt op het oosten. B.g.: entrée, toilet en trap. Tuinkamer met portaal naar de tuin. De keuken is netjes/eenvoudig en heeft losstaande apparatuur. 1e verd.: roy. overloop, 3 slpkamers en ruime badkamer. 2e verd.: vaste trap naar verrassend grote open zolder. Inh.: ca. 360 m3, opp.: 131 m2, bj.: 1979, perc.:161 m2.
w w w. r a d b o u d i n t o l a n g u a g e s . n l
Last minute Cursussen Engels • Verschillende niveaus (CAE en CPE) • Bereiden voor op officiële Cambridge examens • Vlot lestempo, hoog leerrendement
Vraagprijs: € 275.000,-- k.k.
DESIGN OM IN TE WONEN
Start vanaf 4 april 2012
St. Annastraat 554 en 556 Nijmegen Kijk voor meer informatie over deze of andere trainingen op onze website. e:
[email protected] t: (024) 361 21 59
Open huis 17 - 18 maart 11:00 - 15:00 uur
Riant wonen in de nabijheid van het centrum aan één van de meest vooraanstaande straten van Nijmegen. De luxe van een eigentijds en energieduurzaam afgewerkte woning waar u de details naar eigen smaak kunt invullen. Begane grond is voorzien van vloerverwarming. 2 badkamers en 5 volwaardige slaapkamers. Separate wasruimte. Stijlvolle carport. Ruime kavel van ca. 500 m2. Ideale ligging t.o.v. universiteit en UMC St. Radboud. meer informatie: Aannemingsbedrijf PRODUCTIESTROOM, de heer F. Baeten, tel. 0492-664545 of Roel de Ruwe Makelaardij, tel. 024-645 5561, www.roelderuwe.nl
maakt deel uit van de radboud universiteit nijmegen
Miranda Willaert
Jeanette Millecam
Wie Waarborgt de 30 jaar ervaring van akkermans van elten log in op radboud.meeus.com of laat ons op het PiP uw voordeel berekenen! Medewerkers van UMC St Radboud kiezen bewust voor de beste verzekering, pensioen of hypotheek. Akkermans van Elten zet al dertig jaar deze mogelijkheden helder op een rij. En vanaf nu doen we dat onder een nieuwe naam, met een nieuw logo maar met de vertrouwde dienstverlening. Op het gebied van verzekeringen bent u bij Meeùs aan het juiste adres. Met heldere communicatie en realistische oplossingen die zijn toegesneden op uw situatie.
Altijd bij u in de buurt én op de hoogte wat er speelt in de gezondheidszorg. Zo heeft Meeùs met UMC St Radboud een aantal collectieve financiële pakketten ontwikkeld die u veel voordeel bieden. - Tot 35% korting op uw privéverzekeringen - Korting op uw hypotheek - Deze kortingen blijven behouden bij uit dienst treden - Inkomenszekerheid bij arbeidsongeschiktheidsverzekering
8
verzekeringen | Hypotheken | Pensioenen meer weten? Loop op maandag binnen bij het PIP (Personeels Informatie Punt) Of maak een afspraak T 026 400 12 11 (radboudlijn) E
[email protected]
o r nd e rz o e k a db o d e 4 - 2 0 1 2
wetenswaardig Geneeskundeprijs Joost Drenth De Koninklijke Academie voor Geneeskunde van België heeft aan hoogleraar Maag-Darm-Leverziekten prof.dr. Joost Drenth de prestigieuze “Prijs Dr. Karel-Lodewijk Verleysen ter bekroning van klinisch geneeskundig onderzoekswerk in de Benelux” toegekend. De prijs wordt eens per vijf jaar uitgereikt aan iemand, vanwege zijn belangrijke bijdrage aan de wetenschappelijke kennis op het gebied van de behandeling van menselijke ziekten. Nieuwsrubriek, www.umcn.nl, 13 februari.
Alle eerste prijzen voor de IC
Deelnemers aan het International Symposium on Systematic Reviews in Laboratory Animal Science.
Foto: Marc van Teeffelen
‘Proefdieronderzoek moet beter’ ‘Breng de kwaliteit van onderzoek met proefdieren op hetzelfde niveau als dat van onderzoek bij mensen. Onder andere door gebruik te maken van systematische reviews.’ Zo luidt vrij vertaald de boodschap van het 1ste International Symposium on Systematic Reviews in Laboratory Animal Science dat het CDL vorige maand organiseerde. Marten Dooper
‘De kwaliteit van proefdieronderzoek loopt nog een flink stuk achter op dat van klinisch onderzoek, het onderzoek bij mensen’, stelt Merel Ritskes, hoogleraar proefdierkunde en hoofd van het Centraal Dierenlaboratorium. ‘Zo is bij minder dan 20 procent van alle proefdierstudies sprake van randomiseren en blinderen. Dat houdt in dat de onderzoeker de proefdieren willekeurig verdeelt over de behandelgroep en controlegroep en tijdens het uitvoeren van het onderzoek niet weet welke dieren behoren tot welke groep. Bij klinisch onderzoek zijn dit al sinds enige decennia standaardeisen. Een onderzoeker die zijn klinisch onderzoek niet blindeert en de proefpersonen niet randomiseert kan publicatie van de resultaten wel vergeten. Tijdschriften wijzen het artikel direct af.’
Stelselmatig lager Bij proefdieronderzoek is dit niet het geval. ‘Tijdschriften zijn veel minder streng als het gaat om kwaliteitseisen bij proefdieronderzoek. Het gevolg is dat resultaten uit verschillende proefdierstudies niet onderling vergelijkbaar zijn en uitkomsten niet altijd even betrouwbaar zijn. Zo is aangetoond dat gemeten effecten in proefdierstudies stelselmatig lager uitvallen naarmate de kwaliteit van de proefdierstudies toeneemt, bijvoorbeeld door te randomiseren en te blinderen. Dat is een belangrijk gegeven, want veel klinisch onderzoek borduurt verder op deze effecten. De matige kwaliteit van het proefdieronderzoek is er mede oorzaak van dat het klinisch onderzoek anders kan uitpakken dan verwacht.’
Strenge criteria Een andere manier om de kwaliteit van proefdieronderzoek te verhogen is het uitvoeren van systematische reviews, het onderwerp van het symposium vorige maand. ‘Dit is een analyse van alle bestaande weten-
schappelijke studies over een bepaald onderwerp. Die analyse vindt plaats aan de hand van strenge criteria. Zo krijgen alle studies een kwaliteitsscore. Uitkomsten van studies met een hoge score wegen zwaarder dan uitkomsten van studies met een lage score. Hierdoor krijg je meer inzicht in het “echte” effect van de ingreep. In het klinisch onderzoek is het maken van systematische reviews al een jaar of twintig gaande. De zogeheten Cochrane Collaboration voert dergelijke gezaghebbende analyses uit. De strenge kwaliteitseisen die Cochrane hanteert hebben ertoe geleid dat de kwaliteit van het klinisch onderzoek in de afgelopen twintig jaar is gestegen. Dit hopen we ook te bereiken binnen het proefdieronderzoek door systematische reviews te gaan maken.’
S Y R C LE Het maken van systematische reviews over proefdieronderzoek is nog een jonge en relatief bescheiden tak van sport. Het symposium telde ruim honderd enthousiaste pleitbezorgers uit elf verschillende landen. ‘Malcolm Macleod van de universiteit van Edinburgh en keynote spreker tijdens het symposium, is de godfather van de systematische reviews bij proefdieronderzoek’, vertelt Ritskes. ‘Hij maakte in 2004 de eerste review over proefdieronderzoek naar experimentele behandeling van beroerte. Sinds enkele jaren promoten wij in Nijmegen ook het uitvoeren van systematische reviews bij proefdieronderzoek. We hebben om die reden ook de naam van ons wetenschappelijk centrum veranderd. Heette het tot voor kort 3R Research Centre, verwijzend naar de drie R’s [reduction, refinement and replacement, red.] die als doel hebben het gebruik van het aantal proefdieren terug te dringen, nu heet het centrum SYRCLE. Dit staat voor SYstematic Review Centre for Laboratory animal Experimentation.’
Verantwoord proefdiergebruik Idealiter maakt een onderzoeker die proefdieronderzoek wil gaan doen vooraf een systematische review over het onderwerp. De uitkomsten daarvan geven inzicht in wat er al over bekend is en helpen bij het beter ontwerpen van de nieuwe studies. Vooralsnog zijn het vooral de klinische onderzoekers geweest die bij SYRCLE aankloppen voor ondersteuning bij het maken van dergelijke reviews. Ritskes: ‘We verwachten dat dit gaat veranderen, daar de Tweede Kamer een motie heeft aangenomen om Systematic Reviews ook voor dierproeven de norm te laten worden. Systematische reviews dragen bij aan meer verantwoord proefdiergebruik. Bovendien, de review op zich levert al een goede wetenschappelijke publicatie voor de onderzoeker op.’ n
9
De afdeling Intensive Care van het Radboud heeft op het congres van de Nederlandse Vereniging voor Intensive Care traditiegetrouw goed geboerd en sleepte alle eerste prijzen binnen. De prijs voor beste presentatie ging naar Jonne Doorduin, beste case report naar Matthijs Kox en beste studentenpresentatie naar Rebecca Koch.
Zes ton tuberculoseonderzoek ZonMw heeft 600.000 euro subsidie toegekend aan ziekenhuisapotheker dr. Rob Aarnoutse (afdeling Apotheek en onderzoeksinstituut N4i) voor zijn onderzoeksvoorstel. Dit voorstel werd ingediend in het kader van het programma Priority Medicines Antimicrobiële Resistentie. Het doel van het gehonoreerde project is om een nieuw, innovatief behandelconcept te ontwikkelen voor tuberculose, een ziekte waarbij wereldwijd steeds meer resistentie optreedt.
Twee prijzen voor promotie Fawzy Farag is uroloog in Egypte. Twee jaar geleden is hij met geringe financiële steun van de Egyptische overheid gestart met een promotie op de afdeling Urologie. Met resultaat: op het congres van de Europese Associatie van Urologie (EAU), eind februari in Parijs, kreeg hij maar liefst twee prijzen uitgereikt voor zijn promotieonderzoek.
Prijs borstkankeronderzoek De Henny C. Dirvenstichting heeft aan promovendus Sanne van den Berg de Henny C. Dirven Prijs 2011 toegekend. Zij ontvangt deze prijs vanwege de ontwikkeling van het online zelfhulpprogramma ‘Beter na Borstkanker?!’. De prijs wordt elke twee jaar uitgereikt aan onderzoekers of zorgverleners die een uitmuntend project hebben opgezet, waardoor de zorg aan borstkankerpatiënten of de werk methoden voor behandeling wezenlijk verbeteren.
Promoties, oraties, afscheidsredes* • Promotie drs. Hans Langenhuijsen, vrijdag 9 maart om 10.30 uur. Titel: Developments in prostate cancer treatment. Improving complication rates • Promotie drs. Petra Spies, donderdag 15 maart om 10.30 uur. Titel: The reflection of Alzheimer disease in CSF • Oratie prof.dr. Gerard Rongen, hoogleraar Translationeel Cardiovasculair Onderzoek, vrijdag 16 maart om 15.45 uur. Titel: Een proef over-leven • Promotie drs. Channa Schmeink, donderdag 22 maart om 13.00 uur. Titel: Dynamics of genital human papillomavirus in young women • Promotie drs. Mireille Wulf, donderdag 22 maart om 15.30 uur. Titel: Epidemiology of livestock associated MRSA • Promotie Anna Sanecka-Duin, vrijdag 23 maart om 10.30 uur. Titel: The role of DC-stamp and its interacting partners LUMAN and OS9 in dendritic cell immunobiology, STAMPing the way to Golgi * Locatie: Radboud Universiteit, Academiezaal Aula, Comeniuslaan 2. Meer informatie: www. umcn.nl, Research, Science Agenda.
r mensen a db o d e 4 - 2 0 1 2
mensen Bijdragen voor de rubriek Mensen (maximaal 150 woorden) kunt u tot uiterlijk donderdag 09.00 uur in de week vóór verschijnen mailen naar Radbode@ sb.umcn.nl, separaat voorzien van een scherpe digitale foto met een hoge resolutie.
Marijke Raymann-Kuijpers
Per 1 april gaat Marijke Raymann-Kuijpers met pensioen. Marijke is in 1979 gestart als avondhulp huishouding. Zij werd gewaardeerd vanwege haar gemotiveerde werkhouding en prettige, opgewekte omgangswijze. Vanaf 1991 werkt Marijke als archiefmedewerkster op het hulparchief van de polikliniek voor algemeen Interne Geneeskunde. Ook hier toonde Marijke haar toewijding en inzet en zorgde zij jarenlang dat de dossiers op tijd beschikbaar waren voor de spreekuren. Daarbij was Marijke een goedlachse, eerlijke en betrouwbare collega die ‘s ochtends altijd als eerste op de werkplek was. Wij bedanken Marijke voor haar jarenlange inzet en toewijding en wensen haar en haar dierbaren nog vele gelukkige jaren in goede gezondheid. Op 8 maart zwaaien we Marijke uit met een afscheidsreceptie in restaurant “De 4 Heeren” te Nijmegen. Namens alle collega’s van Polikliniek voor Algemeen Interne Geneeskunde, Berry Driessen, Operationeel manager
Marijke van Poppelen-Baron
Na een dienstverband van 12,5 jaar heeft Marijke van Poppelen-Baron per 1 januari gebruik gemaakt van de FPUregeling. Marijke startte in 1971 bij de afdeling Keel-Neus-Oorheelkunde. Zij stond aan de wieg van de eerste typekamer KNO, waar zij als eerste en enige medewerker de patiëntencorrespondentie verwerkte. Later
I n m e m o ri a m – D r . L . A . B a s t i a a n s Op 7 februari overleed dr. Bart Bastiaans, pionier van het semen onderzoek en van de IVF in Nijmegen. Na het gymnasium studeerde Bart Bastiaans tropische landbouw in Deventer en daarna biologie in Nijmegen. Hier voerde hij ook zijn promotie onderzoek uit naar de invloed van oestrogene en progestagene stoffen op het ovum transport bij de hamster. Hij promoveerde in 1973 bij de hoogleraren Geerts en Mastboom, met dr. Overbeek als coreferent. Dat onderzoek bepaalde ook zijn verdere loopbaan, want in maart 1972 startte hij op het laboratorium van het UMC St Radboud. Hij speelde daar een leidende rol in de opzet van het semen laboratorium dat vanaf toen een van de peilers werd van het vruchtbaarheidsonderzoek in Nijmegen. Een even cruciale rol speelde Bart Bastiaans bij de start van in-vitro fertilisatie in Nijmegen, waar hij als bioloog een van de initiatiefnemers was. De begintijd van die behandeling werd gekenmerkt door veel werk in vrije tijd en door improvisatie. De omgebouwde couveuse die op de OK werd gebruikt om te zoeken naar eicellen, was daar een voorbeeld van. Dat alles resulteerde in 1985 in onze eerste IVF baby, waar hij terecht heel trots op was. Hij ging op 1 januari 2000 met pensioen. Velen hebben Dr. Bart Bastiaans leren kennen als een zeer bewogen en toegewijde wetenschapper en we denken met dankbaarheid aan hem terug. We wensen zijn weduwe Annette, zijn dochters en zijn kleinkinderen veel sterkte.
werd de typekamer uitgebreid en kreeg Marijke het gezelschap van een aantal fijne collega’s. In 1976 besloot zij haar aandacht volledig op haar kinderen te richten en stopte met werken. In 1999 werd Marijke wederom gevraagd ons team te versterken. Dit deed zij met plezier tot 1 januari 2012. Wij bedanken Marijke voor al haar inspanningen en betrokkenheid en wensen haar een fijne toekomst toe, samen met haar man, kinderen en kleinkind. Op donderdag 15 maart biedt de afdeling KNO Marijke een afscheidsreceptie aan in de Coffeecorner bij de poli KNO, van 16.30 – 18.30 uur. Dorine Robinson, Hoofd polikliniek administratie KNO
Joke de Nobel
Na 37 jaar heeft Joke de Nobel haar dienstverband bij het UMC St Radboud beëindigd. In 1974 begon Joke met de inservice-opleiding tot verpleegkundige A. Aansluitend werkte ze vooral binnen het interne specialisme op de voormalige verpleegafdelingen B60B40-R00. Helaas stond haar leven vaak in het teken van haar “tegenwerkende” gezondheid, waardoor ze al op jonge leeftijd deels in de WAO kwam. Joke is een doorzetter en steeds weer ging ze met volle moed en veel positiviteit aan de slag. Sinds 2001 kon zij niet meer in de directe patiëntenzorg werken en richtte ze zich op het ondersteunende proces. Ze zag het als een roeping om de medicijndienst te beheren, die al snel werd omgedoopt tot “Toko Joke”. Vanwege haar verder teruglopende gezondheid moest Joke noodgedwongen haar loopbaan na precies 37 jaar beëindigen. Joke richt zich nu op het schrijven van een anekdoteboek. Mede namens alle (ex)collega’s bedank ik Joke voor al haar inzet en wens ik haar alle goeds voor de toekomst toe. Anita van Rossum, hoofdverpleegkundige EOV
Dr. Hans Vemer en prof.dr. Didi Braat
I n m e m o ri a m – M a r i a n t e n H a a f - G o m m e r s Op vrijdag 10 februari is onze collega Marian ten Haaf–Gommers , logistiek medewerkster beddencentrale, op 64-jarige leeftijd overleden. Zij was geruime tijd ongeneeslijk ziek. Wij kennen Marian als een lieve en hardwerkende collega, die zeer betrokken was bij de afdeling. Zij had een groot plichtsbesef en was nauwgezet. Tot het laatste moment toonde ze betrokkenheid. Ze had zelfs nog interesse in het project “decentraal bedden reinigen”, waarvoor ze de nodige adviezen gaf die bij konden dragen aan het slagen van dit project. Marian heeft veel betekend voor collega’s door haar warme persoonlijkheid, positieve levenshouding en uitstraling. Wij wensen haar man Aloys en familie veel sterkte met het dragen van dit grote verlies.
Helaas kunnen niet alle aangeboden teksten in deze Radbode geplaatst worden. Zie daarom ook onder de rubriek 'Mededelingen' (9 maart) op intranet, voor de overige me dewerkers die deze maand jubileren.
Namens de collega’s van afdeling Logistiek, Hans Joosten, operationeel manager Logistiek.
KAAIJ ADVOCATEN
St. Annastraat 366 te Nijmegen Karakteristieke uitgeb. woning met vrij uitzicht en fraaie achtertuin (29m diep) met garage. Inh. ca. 450m³, woonopp. ca. 155m², perceel 429m², bj 1923. B.g.: vestibule, gang, toilet, kelder (ca. 16m2), roy. kamer-en-suite met erker, eetkeuken; 1e Verd.: 3 slpk w.v. 1 met balkon, compl. badk.; 2e Verd.: roy. open zolder, bergruimte, 4e kmr mogelijk. Tegenover UMC St. Radboud en Universiteit.
www.hansjanssen.nl
1E CONSULT (20 MIN.) GRATIS
Voor de persoonlijke aanpak FRANSESTRAAT 12 6524 JA NIJMEGEN
Mr. Michaëla B.M. Kaaij, gecertificeerd NMI mediator Mr. Drs. H.A.M. Schouten TEL : (024) 324 59 37 Strafrecht, mediation, echtscheiding, alimentatie, omgangsregeling en andere familiezaken, huur, arbeid en ontslag, uitkering, consument en incasso.
w w w. r a d b o u d i n t o l a n g u a g e s . n l Vraagprijs: € 462.500,= k.k.
Surviving your supervisor? Dealing with time-consuming affairs? Learning to do Prezi presentations?
Hans Janssen Garantiemakelaars St. Canisiussingel 19 H 6511 TE Nijmegen tel.: 024-3244244
[email protected]
PhD Survival kit Communication workshops and English language courses for UMC PhDs • Help you manage your PhD career • Will benefit your research project and beyond • Special PhD rates
Bij- en nascholingscursus
LEVENSLOOP ALS LEVENSKUNST vanuit Existentieel Psychologisch perspectief.
Check out our website at www.ru.nl/survivalkit or call (024) 361 21 59
In 8 maandelijkse bijeenkomsten worden theoretisch, praktisch en ervaringsgericht de existentiële thema’s: autonomie & verbondenheid, vrijheid & verantwoordelijkheid, burn-out, dood, zingeving en verandering doorgewerkt.
We start in March. Register now!
Doelgroep: Medisch specialisten, managers, Klinisch-, GZ-, eerstelijnspsychologen, artsen, psychotherapeuten, psychiaters, coaches. Accreditatie is reeds toegekend door: KNMG, FGZP, NIP, VCgP, VGCT. Plaats: Conferentiecentrum de Poort, Groesbeek. Tijd: op maandagen, start 29 oktober 2012 - t/m 17 juni 2013, van 9.30 tot 16.30 uur. Aanmelding: vóór 31 mei 2012. Opvragen draaiboek en aanmelding bij de docenten: Joske van Huygevoort, klinisch psycholoog en psychotherapeut, tel. 024 3234503 E-mail:
[email protected] Website: www.joskevanhuygevoort.nl Carla Schröer, psycholoog en coach, tel. 06 52620091 E-mail:
[email protected]
is part of radboud university nijmegen 10
r a db o d e 4 - 2 0 1 2
het moment In deze rubriek vertellen medewerkers over een bijzondere ervaring tijdens hun werk in het UMC St Radboud. Dit keer een verhaal van kinderarts/ neonatoloog Viola Christmann.
Handreiking ‘Ik moest een slechtnieuwsgesprek voeren met een moeder van Turkse komaf. Ze verstond nauwelijks Nederlands, maar haar volwassen dochters spraken de taal daarentegen vloeiend. Haar man was er niet bij. De moeder was bevallen bij 27 weken. Het kindje was wel stabiel, maar bleek het syndroom van Down te hebben. Deze boodschap kwam hard aan. Zelfs zo hard, dat ze zei niet verder te willen leven. Ik probeerde duidelijk te maken dat er voor kinderen met het syndroom van Down nog perpectieven zijn. Maar het kwam niet over, ook al vielen haar dochters mij bij. Ze wilde niet voor een kasplantje zorgen, zei ze. Het was extra zwaar voor haar, omdat ze er alleen voor stond; haar man is nooit in beeld geweest. Het leek me goed om een tweede gesprek met haar te hebben. De boodschap moest eerst even bezinken, zoals bij alle ouders die dit te horen krijgen. We spraken af dat ook andere familieleden bij het volgende gesprek aanwezig zouden zijn. Het leek me goed om als steun voor haarzelf de familie erbij te betrekken.
‘Ik vond het een kleine moeite me aan te passen’ Zowel de dochters als twee neven en haar eigen ouders waren bij het tweede gesprek. De vrouwen waren gesluierd en de grootvader was traditioneel gekleed. Ik had die dag extra op mijn eigen kleding gelet, omdat ik wist dat het om een streng reli gieuze familie ging. Een beetje meer bedekt dan anders en onopvallend, kon geen kwaad. Ik wilde immers vertrouwen opbouwen. Ook richtte ik me vooral op de vrouwen. Tijdens een verblijf in Egypte had ik geleerd dat vrouwen mannen niet direct aankijken. Dat deed ik dus niet; bovendien gaf ik ze geen hand. In die tijd was er in de media veel ophef over het weigeren van de hand van Rita Verdonk door een moslim. Ik vond het een kleine moeite me aan te passen. Het werd een heel open gesprek en ze vroegen honderduit. Ik heb ze veel kunnen vertellen over de beperkingen van een kind met het Downsyndroom, maar ook over de mogelijkheden. Ik rondde het gesprek af, stond op en vermeed iemand een hand te geven. Dat voelde raar. Toen stond de grootvader op, pakte spontaan mijn beide handen vast en bedankte me hartelijk. Het voelde als een warme omarming. Had ik me te terughoudend opgesteld? Was mijn gedrag overdreven geweest? Het schoot allemaal door me heen. Ik denk het niet. Ik heb een stap genomen en kennelijk voelde dat goed bij hen. Als er van weerskanten minder lange tenen zijn, komt het best nog goed tussen de verschillende culturen.’ Nelleke Dinnissen
Martijn van den Hoogen: ‘Vergoeding van alternatieve geneeswijzen is schadelijk, omdat de veiligheid van patiënten niet gewaarborgd is.’ Foto: Flip Franssen
Stop alternatieve behandelingen Wetenschappelijk bewijs is de basis voor goede en veilige zorg. Het is daarom onbegrijpelijk en schadelijk dat er nog steeds veel onwetenschappelijke alternatieve behandelwijzen worden vergoed door de zorgverzekeraars.
HET BETOOG De afgelopen jaren is er in toenemende mate, ook in ons eigen ziekenhuis, aandacht voor het verhogen van de kwaliteit van de zorg. Ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) en de zorgverzekeraars mengen zich graag in het debat over goede zorg. De zorgverzekeraars neigen er sterk toe om de vergoeding van de behandeling ter discussie te stellen als het bewijs van de werkzaamheid van reguliere behandelingen nog niet volledig sluitend is of de kwaliteit van deze reguliere behandelingen als onvoldoende wordt beoordeeld. Toch vergoeden zorgverzekeraars wel alternatieve behandelwijzen.
Populariteit De regelmaat waarmee artsen, maar ook andere hulpverleners, in ons ziekenhuis patiënten zien die allerhande alternatieve behandelingen (hebben) ondergaan, onderstreept de populariteit van deze behandelwijzen. In een tijd waarin verlichting en zelfs genezing van veel ziekten mogelijk is geworden, is dit opmerkelijk. Wellicht wordt de populariteit verklaard door de teleurstellingen die de reguliere geneeskunde kent, naast de vele succesverhalen. Een concreet voorbeeld is de zorg aan patiënten met lichamelijk onverklaarde klachten. De onmacht van de reguliere geneeskunde om deze patiënten goed te helpen, maakt dat zij een gemakkelijke prooi zijn voor alternatieve zorgverleners. Vooral deze patiënten worden verleid met veel te hoge verwachtingen, die met name gewekt worden door het breed en ongenuanceerd uitmeten van anekdotische verhalen op internet en in andere media. Academisch geschoolde artsen die zich inlaten met alternatieve behandelwijzen doen daar vaak nog een schepje bovenop. Hun overtuigingskracht en het gezag ontleend aan hun dokterstitel maken dat patiënten dit soort behandelwijzen zeer geloofwaardig vinden.
Schade Iedere zorgverlener die een bepaalde behandeling toepast, moet met voldoende mate van zekerheid
11
weten of de behandeling effectief en veilig is. Voor de patiënt is het toetsen van de veiligheid belangrijker dan het toetsen van de effectiviteit. Een van onze belangrijkste bezwaren tegen alternatieve behandelwijzen is het gebrek aan deugdelijke toetsing van alternatieve behandelmethoden. Daardoor is het onmogelijk om een uitspraak te doen over de veiligheid van een alternatieve behandeling of de betrouwbaarheid van een alternatief diagnosticum. Ondanks het volledig ontbreken van deze essentiële informatie, beweren veel alternatieve behandelaren juist dat hun behandeling wel veilig is. Vaak wordt daar het argument voor gebruikt dat de behandeling “natuurlijk” is of “lichaamseigen”. Elke patiënt die nadenkt, zou echter moeten weten dat tabak ook een natuurlijk product is en dat cortison en schildklierhormoon ook lichaamseigen zijn.
Vergoeding Naast lichamelijke schade, is er bij alternatieve behandelwijzen ook sprake van financiële schade. De kosten worden namelijk door elke zorgverzekeraar vergoed, soms echter wel tot een maximum per kalenderjaar. Alternatieve behandelaars proberen bovendien op allerlei manieren hun kosten terug te krijgen, zelfs via de basisverzekering (zie artikel uit de Volkskrant van 4 februari jongstleden). Door alternatieve behandelwijzen te vergoeden, meten de zorgverzekeraars met twee maten. De vergoeding is immers meestal gebaseerd op het economische motief van klantenwerving – “de klant is koning” – in plaats van op criteria van bewezen effectiviteit en veiligheid. Het geld moet bovendien ergens vandaan komen. Daarmee gaat de vergoeding van alternatieve behandelwijzen ten koste van de vergoeding van effectieve en veilige (zelfzorg)medicijnen die patiënten niet meer volledig terugkrijgen (bijvoorbeeld maagzuurremmers). Of de vergoeding wordt verrekend in hogere ziektekostenpremies. Concluderend stellen wij dat vergoeding van alternatieve geneeswijzen schadelijk is, omdat de veiligheid voor patiënten niet gewaarborgd is. Het is bovendien onbegrijpelijk, omdat vergoeding van deze geneeswijzen ten koste gaat van de vergoeding van andere, effectieve en bewezen behandelingen. Wij roepen beleidsmakers, artsen, IGZ en zorgverzekeraars op om hier een einde aan te maken! Zie ook: NTvG. 2012;156:A4227 (http://tinyurl.com/6thdmvm) Drs. Martijn W.F. van den Hoogen, internist in opleiding Dr. Calin Popa, internist in opleiding Dr. Lammy Elving, internist Prof. Dr. Jos W.M. van der Meer, internist
r actueel a db o d e 4 - 2 0 1 2
Innoveren of de botte bijl
Op de eerste Radboud Grand Rounds hield Theo Langejan, de ‘marktmeester’ van de Nederlandse zorg, het talrijke publiek een pittige boodschap voor. De zorgkosten móeten omlaag, en om harde maatregelen te ontlopen is er slechts één ontsnappingsroute: innoveren. Maar die innovaties moeten wel besparingen opleveren. Over creatieve destructie en het belang om het heft in handen te houden. ‘Anders gaat het met de botte bijl.’ P a u l v a n LA e r e
Niet de geijkte bijeenkomstenruimte – het auditorium in het onderwijsgebouw – vormde het decor van de eerste Grand Rounds, maar de binnentuin van het R-gebouw. De ongewone locatie onderstreept de vernieuwingsdrang van de huidige Raad van Bestuur, die met de “grote visite” een nieuw initiatief lanceert voor de UMC-gemeenschap. Maandelijks zal er afwisselend iemand van buiten – ‘we willen de ramen open zetten’, aldus bestuursvoorzitter Melvin Samsom - en iemand uit eigen gelederen spreken over een actueel thema, met discussie toe. De aftrap werd verzorgd door Theo Langejan, hoogste baas van de Nederlandse Zorgautoriteit, de instantie die de marktwerking in de juiste banen moet leiden. Langejan benutte de openstaande ramen om wat frisse wind naar binnen te blazen. De eerste windvlagen waren zelfs guur te noemen, want Langejan schetste een alarmerend beeld van de snel stijgende en onbeheersbaar lijkende kosten van de gezondheidszorg. 70 miljard per jaar beslaan die inmiddels. Of concreter: een tweeverdienergezin met twee modale inkomens ziet jaarlijks liefst 15 duizend euro naar de zorg vloeien, ofwel 25 procent van hun inkomen. Met de huidige jaarlijkse stijging van zo’n 7 procent, zou dit naar 40 procent gaan. Dit onmogelijke scenario is naar Langejans idee nog niet echt doorgedrongen tot de zorgsector. Ook de burger ontbeert urgentiebesef, iets wat Langejan de politiek aanrekent. ‘We zijn wereldkampioen “geen eigen bijdrage heffen”. Zo lijkt het allemaal niks te kosten. Maar het is essentieel om de burger te betrekken bij de ingrijpende keuzes om de kosten een halt toe te roepen.’
ethiek Aanstellerij Laatst sprak ik een goede vriend van me, een eigenzinnige dwarse geest en directeur van een ziekenhuis in het westen des lands. ‘En, komen er wel eens medewerkers bij je die graag naar de opleiding “Ethiek in de Zorgsector” willen?’ vroeg ik hem. Ik zat namelijk volop in de wervingsperiode. ‘Jazeker’, zei hij met het hem eigen aplomb, ‘vorige week nog legde een geestelijk verzorger me enthousiast de brochure voor. Ik heb haar meteen duidelijk gemaakt dat we op dit moment van bezuinigingen ons niet de luxe kunnen permitteren geld te besteden aan scholing in ethische reflectie’. Ik zweeg beduusd. En het bleef me bezighouden. Inderdaad kan moreel goed handelen op gespannen
Creatieve destructie Daartoe zet het kabinet in op het nieuwe zorgstelsel, dat bedoeld is om de efficiency te verhogen. Meer doen voor minder geld dus. Dat kan volgens Langejan maar op één manier: de zorg te innoveren. Alleen moeten die innovaties bestaande processen vervangen, en niet, zoals in het verleden, erbovenop komen. ‘Het oude moet verdwijnen. De cruciale vraag is of we in staat zijn daadwerkelijk creatieve destructie te plegen.’ Voor het nieuwe zorgstelsel is 2012 een cruciaal jaar. Vanaf dit jaar gaan de verzekeraars ook echt de centrale rol vervullen die ze is toebedacht. Basisgedachte is dat die verzekeraars, beter dan de overheid het uitdijende zorgmonster in het gareel kunnen houden. Aan de Nederlandse Zorgautoriteit de taak de juiste prikkels in te zetten. ‘Wij zorgen ervoor dat innovaties die processen goedkoper, beter en sneller maken, aantrekkelijker zijn voor een verzekeraar dan innovaties die processen misschien mooier, maar ook duurder maken.’ ‘Dat heeft grote consequenties voor u als innovator’, houdt Langejan zijn gehoor voor. ‘U moet een innovatie verpakken in een business case. Het moet interessant zijn voor een verzekeraar. Anders gaat het niet door.’ Het betekent ook dat het Radboud moet kiezen. ‘Je moet je eigen excellentie zoeken, en daarvoor ook klanten – lees: verzekeraars – zoeken. Ook dat is nieuw.’
Theo Langejan over innoveren: ‘Het oude moet verdwijnen. Cruciaal is of we in staat zijn daadwerkelijk creatieve destructie te plegen.’ Foto: Marc van Teeffelen
Meer speelruimte
Zijn innovaties voor nieuwe behandelingen nu uit den boze?, vraagt Frans Pieters van Nucleaire geneeskunde. ‘Hoe succesvoller de kostenbesparende innovaties, hoe meer ruimte voor vernieuwingen en pakketuitbreiding’, luidt Langejans antwoord. Het omgekeerde geldt ook: ‘Hoe minder succesvol we innoveren, hoe groter de noodzaak om botte maatregelen te nemen, zoals eigen bijdragen en pakketverkleining. Dat willen we graag voorkomen.’
Innoveren is dus niet vrijblijvend. Daar staat tegenover dat de speelruimte vergroot wordt. Lange beoordelingsprocedures hoeven niet meer. ‘Er is alle reden om een open systeem te maken. Zodat de innovaties die u vandaag bedenkt morgen ingevoerd kunnen worden.’ Mits er dus een verzekeraar is die daarvoor wil betalen.
In de volgende Grand Rounds op maandag 26 maart zal UMC-hoogleraar antropogenetica Han Brunner spreken over de razendsnelle ontwikkelingen rondom human genome sequencing.Meer informatie volgt op het bedrijfsportaal. n
voet staan met het naakte overleven. ‘Erst das Fressen und dann die Moral‘, leert Berthold Brecht ons al in zijn Dreigroschenoper. En de behoeftenpiramide van de humanistisch psycholoog Abraham Maslow wordt ook nog steeds volop onderwezen. Eerst moet aan allerlei overlevingsbehoeften voldaan zijn, voordat de mens in
staat is om zich te ontplooien in de verwerkelijking van hogere waarden. Het dagelijkse nieuws in de krant heeft mijn vriend eigenlijk van repliek gediend. Het VUmc, waar men op de SEH journalisten van RTL4 opnames liet maken,
12
heeft zich in tweede instantie - na er goed over nagedacht te hebben - diep geschaamd dat het zoiets heeft laten gebeuren. Immers, patiënten ongevraagd laten filmen is in strijd met minstens drie artikelen uit de artseneed: a) Het belang van de patiënt vooropstellen, b) De patiënt altijd goed informeren en c) Geheimhouding. Juist als het geld niet aan de bomen groeit, is het zaak heel goed na te denken of je beleid congruent is met wat voor jouw ziekenhuis de waarden bij uitstek zijn. Geld is altijd slechts een instrumentele waarde, terwijl adequate, weloverwogen patiëntenzorg de reden van bestaan is van het ziekenhuis. Het is geen luxe om er een goede gewoonte van te maken na te denken over je verantwoordelijkheid, over je motivatie, over je verschillende moralen die soms botsen. Dat als luxe beschouwen is een beetje aanstellerij. Zo bedreigd in ons bestaan zijn we echt niet. Carla Bal
r mesnen a db o d e 4 - 2 0 1 2
mensen Door een overvloed aan kopij voor de rubriek Mensen, konden helaas niet alle aangeboden teksten in Radbode geplaatst worden. Hieronder de overige medewerkers die deze maand jubileren.
Carin Vonk Op 2 maart was Carin Vonk 25 jaar in dienst van het Radboud. Zij begon in 1987 als IC-verpleegkundige op H-30, vervolgens van 1992 tot 2005 als teamleider op de Algemene Intensive Care. Van 2005 tot 2007 was ze veel onderweg, altijd bereikbaar als transplantatiecoördinator. Na die vele intensieve jaren moest ze er even uit: vestigingsmanager op een kinderdagverblijf. Maar na een jaartje was het zonneklaar: er gaat niets boven het Radboud. Nietsvermoedend werd ze aangenomen als hoofdverpleegkundige op Q-10: daar waren de eerste hulp, de operatiekamers, de verpleegafdeling en de intensive care van de Verloskunde samengevoegd. Daar was niet iedereen blij mee; het werd nog een flinke klus. Carin bleef vrolijk, zeer actief en betrokken, soms een beetje streng, en ze klaarde de klus. Persoonlijke felicitaties tijdens de borrel op 20 maart, 16.00 uur, “De 4 Heeren”. Contact via Brigitte van Heeswijk (024) 36 55762. Namens je collega’s, gefeliciteerd! Frank Vandenbussche, Hoogleraar Verloskunde
Gerard Jorna
Æmilie de Jong
Gerard Jorna, werkzaam als teamleider op de Medium Care van de afdeling Kindergeneeskunde, was op 1 maart 25 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Gerard heeft zich de afgelopen 25 jaar ingezet voor kindergeneeskunde en was een van onze eerste Nurse Practitioners, werkzaam voor de kinderneurologie. We kennen Gerard als een betrokken en hardwerkende collega. Aandacht voor de kinderen en hun ouders staan bij hem voorop bij alles wat hij doet. Zijn humor, duidelijkheid en vakkennis maken hem tot een gewaardeerd collega. We hopen nog vele jaren met Gerard samen te werken en bedanken hem voor de afgelopen 25 jaar waarin hij zich heeft ingezet voor onze patiënten, hun ouders en de organisatie. Namens al zijn collega’s van de Medium Care Kindergeneeskunde, Joris Fuijkschot, Chef de Clinique Margriet van Buuren, verpleegkundig manager
Op 1 maart gaat Æmilie de Jong met pensioen. Haar carrière als verpleegkundige is begonnen in het Rode Kruis ziekenhuis in Den Haag, vervolgens heeft zij de ICopleiding gevolgd in het Radboud. Hierna heeft zij vele landen en ziekenhuizen bezocht om voor een bedrijf in kunstnieren de benodigde kennis aan verpleegkundigen over te brengen. Na in verschillende ziekenhuizen op IC- en dialyseafdelingen te hebben gewerkt is zij teruggekomen in 1994 bij de anesthesieondersteuning. In 1997 is Æmilie bij ons komen werken. Ze vindt het leuk om instructie- en theorielessen te verzorgen, zowel binnen de Radboud Zorgacademie als tijdens haar grote passie het zweefvliegen. Ze vindt het moeilijk om te moeten stoppen, ze ervaart het werk nog steeds als leuk en uitdagend. Aemilie, bedankt voor alles namens je collega’s van de verkoeverkamer. Erwin Aben, operationeel manager verkoeverkamer
Anita Kuijpers-Stubenrouch
Jacqueline Arnts
Op 1 maart was Anita KuijpersStubenrouch 40 jaar in dienst van het UMC St Radboud. Zij begon op 1 oktober 1971 als telefoniste/ typiste bij de faculteit Wis- en Natuurwetenschappen. Op 1 november 1973 ging Anita aan de slag als administratief medewerkster binnen de Medische Microbiologie. Daar vierde ze in 1997 haar 25-jarig jubileum en is ze nog steeds werkzaam. Anita is een sociale, gezellige en hardwerkende medewerkster en we hopen dat ze tot haar pensioen nog een leuke en mooie tijd bij de MMB heeft. Op donderdag 1 maart hebben wij haar 40-jarig jubileum met koffie en gebak gevierd. Wij feliciteren Anita langs deze weg met haar jubileum. Namens de Medische Microbiologie, Judith Thijssen, Hoofdanaliste MMB
Op 12 maart neemt Jacqueline Arnts officieel afscheid van het UMC St Radboud. De afdeling Radiotherapie biedt haar ter gelegenheid hiervan een minisymposium aan, met aansluitend een receptie in Huize Heyendaal. Jacqueline heeft ruim 40 jaar gewerkt in het UMC. De laatste 19 jaar was ze werkzaam op de afdeling Radiotherapie als verpleegkundig consulent. Richard van der Maazen memoreerde in november 2011 - bij gelegenheid van haar 40-jarig jubileum - al hoe belangrijk Jacqueline is geweest voor de zorg in het Radboud in het algemeen en de afdeling Radiotherapie in het bijzonder. Wij danken haar nogmaals voor de vele jaren waarin zij zich heeft ingezet voor een betere behandeling van patiënten. Jacqueline, je maakte het verschil. Het ga je goed. Prof.dr. J.W.H. Leer afdelingshoofd
13