Elmer Sterken Jan de Jeu Sibrand Poppema
Laura Batstra Léon Koopmans
Jaarbeeld Rijksuniversiteit Groningen 2012
Tjisse van der Heide Hans Jonker Pim van der Harst Kees Hummelen Henny Valkenier Ben Feringa
Eugene Berezikov Theunis Piersma
Frank Dekker Matthijs Bierman Epke Zonderland Ellen Nollen Gerard Koppelman Maria Loi Beatriz Noheda
Jennifer Jordan Hans Aarsman Philipine van Aanholt
Barteld Kooi Desmond Tutu
Mladen Popovi´c Marit Dopheide Rogier Blink Maarten Loonen
Oscar Kuipers Alicja Daszczuk Wim Pijbes Gerard Koppelman Marilène van Oranje
Gerry Wakker Tuan Anh Nguyen Faris Nizamic Marc Kramer Maria Antoinetta Loi Eugene Berezikov Ciska Wijmenga Maria Loi Marc van der Maarel Beatriz Noheda Desmond Tutu Jacques Wallage Erin Wilson
Jaarbeeld Rijksuniversiteit Groningen 2012
Het Jaarbeeld geeft een algemene impressie van de Rijksuniversiteit Groningen in het jaar 2012. Allerlei belangrijke, interessante of opvallende nieuwsfeiten, trends en prestaties worden erin beschreven. Een centraal onderdeel zijn de acht portretten, in woord en beeld, van personen voor wie 2012 een speciaal jaar was. De officiële verslaggeving over de RUG wordt aangeboden in het Jaarverslag Rijksuniversiteit Groningen: www.rug.nl/jaarverslag.
Jaarbeeld 2012
Voorwoord Voor de Rijksuniversiteit Groningen was 2012 een uitstekend jaar. Meer studenten, meer studenten die het eerste jaar binnen een jaar afronden, veel meer publicaties en citaties, meer onderzoekssubsidies. We zijn bijvoorbeeld erg succesvol geweest in de programma’s van de European Research Council: negen aanvragen van Groningse onderzoekers werden gehonoreerd, zeven Starting Grants en twee Advanced Grants. Daarnaast stijgt de RUG op de internationale ranglijsten. De RUG stijgt van plaats 134 (in 2011) naar 89 van de Times Higher Education Ranking. Volgens de QS World University Ranking staan wij op plaats 109 op de wereldranglijst van beste universiteiten, vorig jaar was dat 115. Ook horen we weer bij de beste 25 werkgevers in de ‘Best Places to Work in Academia’-ranking die het vakblad The Scientist jaarlijks publiceert. In de top 25 van 2012 staan naast twintig Amerikaanse universiteiten en onderzoeksinstituten vijf anderen en daar zitten wij gewoon bij. Het diploma van de RUG blijkt veel waard voor afgestudeerden die op zoek zijn naar een baan bij een van de grotere bedrijven. In het 2012 Global Employability Survey dat door de New York Times en International Herald Tribune werd gepubliceerd, staat Groningen op plaats 81 als tweede Nederlandse universiteit. Het zal dan ook geen toeval zijn dat internationale studenten ons de beste universiteit van Nederland vinden. Aldus de laatste Internationale Studenten Barometer, een wereldwijd onderzoek naar tevredenheid onder buitenlandse studenten. De RUG komt daarin (opnieuw) naar voren als de meest aanbevelenswaardige universiteit van Nederland. Kortom, we hebben redenen genoeg om trots te zijn over het jaar 2012. En dat gevoel werd nog eens versterkt door de prachtige gouden medaille die onze student Epke Zonderland aan het hoogrek tijdens de Olympische Zomerspelen in Londen behaalde. College van Bestuur Rijksuniversiteit Groningen
vlnr: prof.dr. Elmer Sterken, rector magnificus drs. Jan de Jeu, vicevoorzitter prof.dr. Sibrand Poppema, voorzitter
Jaarbeeld 2012
Jaarbeeld Rijksuniversiteit Groningen 2012
››
Jaarbeeld 2012
JANUARI
JANUARI
12
19
Publicatie in Science over DNA-volgorde sluipwespen Samen met collega’s in het buitenland publiceren evolutionair genetici van de RUG over de DNA-volgorde van drie nauw verwante soorten Nasonia sluipwespen. Het onderzoek wordt gepubliceerd door het gerenommeerde tijdschrift ‘Science’.
Publicatie in
tijdschrift ‘Nature’ Een team sterrenkundigen van het Kapteyn Instituut onder leiding van Léon Koopmans beschrijft een onderzoek naar de afbeelding van een sterrenstelsel via een zwaartekrachtlens. Het levert een artikel op in het vooraanstaande tijdschrift ‘Nature’. › ZIE UITGELICHT
FEBRUARI
2 Dag van het Onderwijs Laura Batstra van de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen wint de Docent van het Jaarprijs 2011. Zij houdt een korte les over de gevaren van overdiagnose in de psychiatrie. Voorafgaand aan de verkiezing is er een onderwijscongres.
FEBRUARI
MAART
17
8
Open dag op locatie Ruim vijfduizend scholieren uit het middelbaar onderwijs bezoeken het evenement ‘Open dag op locatie’. RUG-opleidingen presenteren zich aan de aankomende studenten in de eigen gebouwen, verspreid over de stad Groningen.
Jaarbeeld 2012
Emancipatieprijs voor Els Borst Els Borst, voormalig vicepremier en minister van Volksgezondheid, ontvangt de Aletta Jacobsprijs 2012 voor haar maatschappelijke verdiensten. De prijs is genoemd naar de eerste vrouwelijke student in Nederland, die in Groningen studeerde.
UITGELICHT
19 januari
Toptijdschriften Het is een grote eer voor onderzoekers een artikel gepubliceerd te krijgen in de prestigieuze wetenschappelijke tijdschriften Nature en Science. De toptijdschriften hanteren strenge criteria voor opname. In 2012 waren er maar liefst 19 artikelen waaraan Groningse onderzoekers aan hadden bijgedragen, soms als eerste auteur. Het tijdschrift Science (opgericht in de VS in 1880) publiceerde over het onderzoek op het gebied van zeegrassen van Tjisse van der Heide, samen met collega’s van de Radboud Universiteit Nijmegen en het Koninklijk Nederlands Instituut voor Zeeonderzoek (15 juni). Daarnaast waren er zeven andere artikelen met een Groninger als co-auteur in Science. Het tijdschrift Nature (opgericht in Groot-Brittannië in 1869) publiceerde het artikel over metabolisme en de vorming van vetweefsel door onder meer Hans Jonker (17 mei). Ook was er een stuk over de vorming rode bloedcellen, waarvan Pim van der Harst de eerste auteur was (20 december). Behalve deze twee waren er negen andere artikelen in Nature met Groningse bijdrage. De Nature Publishing Group brengt daarnaast gespecialiseerde tijdschriften uit. Ook hierin stonden 33 artikelen met Groningse inbreng. In Nature Nanotechnology van maart publiceerden Kees Hummelen en Henny Valkenier, samen met andere onderzoekers, over kwantuminterferentie in moleculair ladingstransport. In Nature Chemistry van mei publiceerde de groep van Ben Feringa over de moleculaire motor. › www.rug.nl/research/our-topresearch/top-publications
Laura Batstra Psycholoog Laura Batstra verwierf landelijke bekendheid met haar ADHD-onderzoek en het boek dat ze hierover schreef.
‘Leave them kids alone!’
‘Toen ik na mijn promotie in de psychiatrie ging werken, vond ik dat te veel kinderen de diagnose ADHD kregen. Ik stelde kritische vragen, maar vond geen gehoor. Bij de afdeling Orthopedagogiek van de RUG ben ik volledig opgebloeid. Discussie was weer mogelijk en studenten riepen me uit tot docent van het jaar, juist omdat ik hen stimuleer kritisch na te denken en vragen te stellen. Kinderen worden niet geboren met ADHD. Stoornissen bestaan omdat wij bepaald gedrag als zodanig definiëren. Natuurlijk zijn er kinderen die hulp nodig hebben en medicijnen kunnen veel verlichting brengen. We kunnen echter de enorme toename van kinderen met een diagnose ook zien als signaal dat we iets aan
Jaarbeeld 2012
onze maatschappij moeten doen: armoedebestrijding, verbeteren van het onderwijs. We vragen veel van kinderen: goed presteren, stilzitten en opletten, sociaal vaardig zijn en emoties beheersen. Niet alle kinderen kunnen dat. Sleutel niet te snel aan kinderen. “Leave them kids alone!” Sleutel eerst aan de maatschappij en aan volwassenen. Bijvoorbeeld met ouder- en leerkrachtbegeleiding op maat die wij ontwikkelen om te voorkomen dat kinderen onnodig in de psychiatrie terechtkomen. Laten we erkennen dat opvoeden zwaar is. Ik heb zelf vier pittige kinderen en bij mij staat het zweet vaak op de rug. Zo leuk als in zoetsappige reclames is het doorgaans niet.’
UITGELICHT
10–14 mei
Recht en ict
APRIL
12 Honorair consul van Zuid-Korea Sibrand Poppema, voorzitter van het College van Bestuur, wordt benoemd tot honorair consul van de Republiek Korea. De ambassadeur van ZuidKorea, H.E. Key Cheol Lee, leidt de officiële plechtigheid.
APRIL
MEI
20
10–14
Onthulling Olympische Wand In het Sportcentrum op het Zernikecomplex wordt een ‘wall of fame’ ontsloten door universiteit en Hanzehogeschool. De naam en prestaties van studenten die deelnamen aan de Olympische Spelen worden vereeuwigd in een plaquette.
Trans-Atlantische conferentie internet vrijheid Samen met de George Washington University organiseert de afdeling Recht en ICT een trans-Atlantische conferentie over internetvrijheid en digitale verantwoordelijkheid. De conferentie vindt plaats in zowel Washington als Brussel. › ZIE UITGELICHT
MEI
JUNI
14
12
Groningen krijgt ‘trekvogelprofessor’ Vogelbescherming en Wereld Natuur Fonds financieren de nieuwe leerstoel trekvogelecologie voor bioloog Theunis Piersma. Bescherming van trekvogels vraagt om een wetenschappelijke basis.
Jaarbeeld 2012
Summer Academy Biotechnology and Society in Africa In Groningen vindt de Summer Academy Biotechnology and Society in Africa plaats, met vijftien deelnemers uit zeven landen. Het doel is Afrikaanse wet- en regelgevers te helpen bij het opstellen van regelingen op het gebied van bioveiligheid.
Een groot deel van onze communicatie, werk en vrijetijdsbesteding vindt tegenwoordig plaats met behulp van ict. Het gevolg is dat ook onze rechtsbetrekkingen steeds meer online tot stand komen. De afdeling Recht en ICT van de RUG heeft voor Nederland unieke bachelor- en masteropleidingen op het kruisvlak van technologie en rechtswetenschap. Deze hebben raakvlakken met vrijwel alle hoofdgebieden van het recht. Het privaatrecht richt zich onder meer op elektronische overeenkomsten, automatiseringscontracten en digitale bewijsvoering. Het bedrijfsrecht kijkt naar auteursrechten, telewerken en virtueel ondernemen. Bij bestuursrecht gaat het om privacybescherming, vrijheid van meningsuiting en openbaarmakings- en informatieverplichtingen van de overheid. Computercriminaliteit en opsporingsvraagstukken komen aan de orde bij het strafrecht. Ook de fiscaalrechtelijke aspecten van (grensoverschrijdende) internetdiensten worden behandeld. Binnen al deze rechtsgebieden speelt het internationaal-rechtelijke karakter van het informaticarecht een grote rol. Ten slotte besteedt de Groningse opleiding recht en ict aandacht aan rechtsinformatica (automatisering in de rechtspraktijk), zoals juridische informatie- en communicatiesystemen en beslissingsondersteunende systemen. › www.rug.nl/law-and-ict
Eugene Berezikov Moleculair bioloog Eugene Berezikov uit Novosibirsk is groepsleider bij het instituut ERIBA, waar hij stamcelonderzoek leidt naar de veroudering van platwormen.
‘Dit kleine platwormpje kan ons helpen bij baanbrekend onderzoek’ ‘Stamcelbiologie is een dynamisch vakgebied dat razendsnel verandert. Om nieuwe ontdekkingen te doen hebben onderzoekers een model nodig voor hun experimenten. Samen met mijn groep wil ik een internationaal geaccepteerd model ontwikkelen voor onderzoek naar stamcelfuncties. Dat model is Macrostomum ligano, een minuscuul klein, doorzichtig platwormpje dat zichzelf regenereert en daardoor heel geschikt is voor onderzoek naar regeneratie en veroudering. Dit wormpje kan in de toekomst onderzoekers helpen bij baanbrekend onderzoek. Ik verwacht dat ERIBA een Nederlands topinstituut wordt. Als je de juiste mensen, financiering en energie bij elkaar brengt,
Jaarbeeld 2012
gaat dat echt lukken. Voor mijn werk is Ronald Plasterk heel belangrijk geweest: een inspirerende wetenschapper, die heel wat hoogleraren heeft afgeleverd. Om succes te behalen in het onderzoek heb je onderzoekers nodig met passie. Zonder motivatie houd je dit niet vol. Ik heb zelf gemerkt hoe moeilijk het is goede mensen te vinden. Met het team dat ik leid ben ik echt heel blij. Ik vind het jammer dat ik als groepsleider minder tijd heb voor het uitvoeren van experimenten, maar ik ben wel vaak in het lab. Daar vinden de doorbraken plaats en daar wil ik natuurlijk zelf graag bij zijn.’
JUNI
JUNI
15
20
Kinderuniversiteit over werking menselijk lichaam
Honderdste zwem-
diploma voor buiten landse student
Meer dan 500 scholieren van basisscholen uit Groningen, Friesland en Drenthe krijgen in het Academiegebouw een heus college van een professor over bloed. Extra feestelijk, omdat de RUG-Kinderuniversiteit (de oudste van Nederland) voor de tiende keer wordt georganiseerd.
Rector magnificus Elmer Sterken reikt het honderdste zwemdiploma uit aan een buitenlandse student in het Willem Alexander Sportcentrum. Uit de toenemende belangstelling voor zwemlessen blijkt dat ze aansluiten bij de wensen van deze doelgroep.
JULI
JULI
6
6
Zomerceremonie sluit academisch jaar af Tijdens een feestelijke zitting loopt het academische jaar officieel ten einde. Excellerende studenten en onderzoekers krijgen prijzen en de groep internationale alumniambassadeurs presenteert zich. Bankdirecteur Matthijs Bierman wordt Alumnus van het Jaar.
Wederom inter nationale CASE Award voor Groningen Voor het tweede opeenvolgende jaar ontvangt de RUG een prijs van het Council for Advancement and Support of Education (CASE) in Birmingham, voor haar programma om fondsen te werven door middel van regionale alumnikringen. › ZIE UITGELICHT
AUGUSTUS
8 Olympisch goud met Groningse glans Epke Zonderland behaalt op de Olympische Spelen in Londen de gouden medaille in de rekstokfinale. De Groningse student geneeskunde komt bij het turnen tot een score van 16.533, mede dankzij de unieke Cassina-Kovacs-Kolman-‘vliegbeweging’.
Jaarbeeld 2012
UITGELICHT
6 juli
Alumnikringen Voor het tweede opeenvolgende jaar ontving het Ubbo Emmius Fonds een prijs van het Council for Advancement and Support of Education (CASE). Het kreeg de Bronze Award voor het concept van de Alumnikringen. CASE geldt als ’s werelds belangrijkste organisatie van professionals op het terrein van alumnibeleid, communicatie, marketing en fondsenwerving in het hoger onderwijs. Het principe van de alumnikring is dat alumni vroegere studievrienden vragen lid te worden van de kring in een bepaalde regio. De kringleden komen enkele keren per jaar bijeen, nodigen daarbij interessante RUG-wetenschappers uit voor een presentatie en adopteren gezamenlijk een bijzonder project of onderzoek om daar vervolgens ook financieel aan bij te dragen. De Gooische alumnikring bracht al 250.000 euro bijeen voor het onderzoek van Ellen Nollen naar de genetische basis van neurodegeneratieve ziekten als Parkinson, Alzheimer en Huntington. De Amsterdamse kring verzamelde 100.000 euro voor het onderzoek van Gerard Koppelman naar het ontstaan van astma bij jonge kinderen. De kring Den Haag/ Rotterdam ondersteunde het onderzoek van Maria Loi naar hybride zonnecellen. De Aduarderkring richtte zich op de ondersteuning van Beatriz Noheda’s onderzoek naar piëzo-elektrische materialen (om drukkrachten efficiënt om te zetten in elektrische energie). Een vijfde kring is opgericht in Oost-Nederland. › www.rug.nl/uef
Frank Dekker Farmaceut Frank Dekker heeft in 2012 twee grote subsidies gekregen om onderzoek te verrichten naar ontstekingsremmers.
‘Je neemt een tablet en bent van je hoofdpijn af. Hoe kan dat?’ ‘De meeste studenten Farmacie worden apotheker, maar ik heb voor het onderzoek gekozen. Op school vond ik de werking van medicijnen al interessant. Je neemt een tablet en je bent van je hoofdpijn af. Hoe is dat mogelijk? Ik had na mijn promotie kunnen kiezen voor een carrière in de farmaceutische industrie, maar de vrijheid in de academische wereld sprak me meer aan. Met mijn team bouw ik fundamentele kennis op, waarmee de industrie effectieve medicijnen kan ontwikkelen. We hebben twee subsidies van in totaal ongeveer twee miljoen euro gekregen om onderzoek te doen naar stoffen en methodes waarmee we
Jaarbeeld 2012
ontstekingen kunnen opsporen en afremmen. In de academische wereld is “publish or perish” het devies. Toch mag publiceren geen doel op zich worden. Publiceren in wetenschappelijke tijdschriften is een middel om je kennis te delen, zodat anderen daarop kunnen voortbouwen. Daarom is het zo belangrijk dat je er zeker van bent dat je resultaten kloppen. Ik controleer zelf altijd de ruwe data die ik krijg. Daar kun je namelijk niet mee sjoemelen. Je moet ook accepteren dat je niet altijd de data krijgt die je verwacht. Dan moet je de resultaten niet aanpassen, maar de toepassing kantelen. Daar let ik scherp op.’
AUGUSTUS
AUGUSTUS
13
16–26
Introductieweek voor eerstejaars begint
Universiteit bij grote
zomerfestivals
Meer dan 4200 aankomende studenten beginnen aan de KEIweek in Groningen, de grootste introductieweek van Nederland. In groepjes maken ze, begeleid door ouderejaars, kennis met het studentenleven en de studentenstad Groningen.
De RUG is aanwezig in de Nanoplaza van Llowlab, het drijvende laboratorium van Lowlands in Biddinghuizen. In het Groningse Noorderplantsoen zijn er demonstraties in het wetenschapspaviljoen Qu3, tijdens het theaterfestival Noorderzon.
AUGUSTUS
SEPTEMBER
29
1
RUG verwelkomt 1500 internationale studenten
Gastschrijverschap van Hans Aarsman begint
In de Martinikerk en het Academiegebouw worden ruim 1500 internationale studenten en medewerkers verwelkomd, die kort tevoren in Nederland zijn gearriveerd. Er zijn toespraken, een lunch en een informatiemarkt.
Schrijver-fotograaf Hans Aarsman is de gastschrijver van 2012 bij de Rijksuniversiteit Groningen. In september en oktober verzorgt hij werkcolleges voor studenten over kijken, schrijven en presenteren. Verder geeft hij openbare lezingen.
› ZIE UITGELICHT
SEPTEMBER
3 Opening Academische Jaar 2012–2013 Het universitaire jaar wordt officieel geopend in de Aula van het Academiegebouw. Matthijs Bierman, directeur van Triodos Bank Nederland, krijgt de Alumnus van het Jaarprijs 2012. Aansluitend is er een feestelijk buitenprogramma.
10
Jaarbeeld 2012
UITGELICHT
29 augustus
International Student Barometer Overal ter wereld hebben studenten die ingeschreven stonden aan een universiteit of hbo-instelling buiten hun land van herkomst, eind 2011 een enquête ontvangen. Het doel was te meten of ze tevreden waren over onderwijskwaliteit, huisvesting, ondersteuning & faciliteiten en ontvangst. In Nederland namen twaalf instellingen (acht universitaire en vier van het hbo) deel aan dit onderzoek. In totaal vulden 8.670 studenten van buitenlandse afkomst de enquête in, van wie 1.297 aan de RUG studeerden. De RUG scoorde op alle vier onderzochte categorieën goed tot zeer goed, wat leidde tot een eerste plaats over de hele linie. Op de onderdelen studie-inhoud, ondersteuning en ontvangst stond de RUG bij de top 3. Er is vooral grote waardering voor de inhoud van de vakken, studieadvies, contacten met docenten en de jaarlijkse welkomstceremonie van de RUG. De laatste wordt al jaren als zeer goed aangemerkt door de buitenlandse studenten. Op de vraag of ze de universiteit waar ze nu studeren zouden aanbevelen in hun eigen land zeiden de RUGstudenten volmondig ‘ja’. Met een ‘recommendationscore’ van 89 staat de RUG op de eerste plaats in Nederland, met een aanmerkelijk hogere score dan andere instellingen. Het is al het derde jaar achtereen dat de RUG in dit onderzoek naar voren komt als de meest aanbevolen universiteit. › www.i-graduate.org
Jennifer Jordan Sociaal psycholoog Jennifer Jordan is Rosalind Franklin Fellow bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde en doet onderzoek naar het morele zelfbeeld.
‘We weten meer over het heelal dan wat er in ons eigen brein gebeurt’ ‘Als student volgde ik het college sociale psychologie van Robert Cialdini, een van de beroemdste sociaal psychologen ter wereld. Opeens wist ik zeker wat ik de rest van mijn leven wilde doen. Hij stelde dezelfde fundamentele vragen over menselijke gedrag als ik. Waarom stereotyperen wij? Waarom worden we beïnvloed door mensen die op ons lijken? We weten meer over het heelal dan wat er in ons brein gebeurt… Ik onderzoek de vraag wat het morele zelfbeeld is. We willen allemaal moreel zijn en toch doen we immorele dingen: rommel op de grond gooien, een ander de weg afsnijden in het verkeer. Mensen compenseren immoreel gedrag vaak door ook iets
11
Jaarbeeld 2012
goeds te doen, zodat ze zich niet zo rot voelen. En mogelijk voorbeeld hiervan is de wielrenner Lance Armstrong die doping gebruikte en erover loog, maar zich tegelijkertijd inzette voor kankeronderzoek. Ik wil weten hoe het morele zelfbeeld tot stand komt en hoe mensen ermee omgaan. Ik vind het een eer dat ik een Rosalind Franklin Fellow ben. Zo krijg ik de kans een rolmodel te zijn voor vrouwen in de academische wereld. Mondiaal zie je dat maar weinig vrouwen opklimmen tot hoogleraar, zeker aan economische faculteiten. Bij mij op de afdeling is het aantal mannen en vrouwen ongeveer gelijk. Dat was een van mijn redenen om voor Groningen te kiezen.’
SEPTEMBER
SEPTEMBER
4
14
Nationaal Ruimtelijk Verkiezingsdebat In het kader van de landelijke verkiezingen op 12 september organiseren studenten en jonge medewerkers van de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen een debat. Zes kandidaat-kamerleden discussiëren over de planologische inrichting van het landschap.
Opening van centrum
bij theologische faculteit Het Centrum voor Religie, Conflict en het Publieke Domein bij de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap (GGW) wordt officieel geopend. Het onderzoeksinstituut richt zich op de rol van religie in de westerse maatschappij.
SEPTEMBER
24 Desmond Tutu wordt eredoctor De Zuid-Afrikaanse aartsbisschop Desmond Tutu ontvangt een eredoctoraat op voordracht van de Faculteit Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. Het is een erkenning van de grote verdiensten in zijn vaderland op het gebied van verzoening en gezondheidszorg.
SEPTEMBER
OKTOBER
24–26
3
Derde Europees Aziatische bijeenkomst Bestuurders van ongeveer honderd topuniversiteiten in Europa en Azië ontmoeten elkaar op de ASEM (Asean European Meeting) Rectors’ Conference in Groningen. Het doel is de onderwijssamenwerking te bevorderen.
Spectaculaire stijging op THE-ranglijst De RUG stijgt van plaats 134 (in 2011) naar 89 van de Times Higher Education World Universities Rankings. Het Britse tijdschrift beoordeelt universiteiten over de hele wereld, waarbij het onderzoek en onderwijs wordt beoordeeld, maar ook de internationale reputatie. › ZIE UITGELICHT
12
Jaarbeeld 2012
UITGELICHT
3 oktober
Internationale positie Als gevolg van de internationalisering van het hoger onderwijs neemt de mondiale concurrentie tussen universiteiten toe. Iedereen streeft ernaar talentvolle studenten en toponderzoekers aan te trekken. In het verlengde daarvan moeten universiteiten bovendien telkens weer onderzoekssubsidies zien te verwerven uit de beperkte fondsen van de Nederlandse overheid, de EU en het bedrijfsleven. Een sterke internationale profilering is daarom essentieel, wat zich mede uit in internationale rankings (ranglijsten). In één oogopslag wordt zo duidelijk waar een bepaalde universiteit staat. Het Strategisch Plan stelt dat de RUG in 2015 in de belangrijkste internationale rankings stabiel in de top 100 van de wereld staat. In 2012 bezette de RUG de volgende posities: › THE World University Rankings 89 › QS World University Rankings 109 › Academic Ranking of World Universities 103 › National Taiwan University Ranking 75 › Webometrics 77 › Essential Science Indicators Citation Impact 56 Bovengenoemde posities gaan vooral over het wetenschappelijke onderzoek. Ook op andere gebieden zijn er ranglijsten. De Universitas Indonesia GreenMetric Ranking zet de RUG (op plaats 53 als het gaat om duurzaam beleid (de hoogste score van de Nederlandse universiteiten). Bovendien blijken Groningse afgestudeerden aantrekkelijk voor de internationale arbeidsmarkt, aldus de ‘Global Employability Survey 2012’ van New York Times en International Herald Tribune. › www.rug.nl/about-us/where-dowe-stand/rankings
Barteld Kooi Theoretisch filosoof Barteld Kooi houdt zich bij de Faculteit Wijsbegeerte bezig met logica en argumentatiekunde.
‘De koning van Frankrijk is kaal’
‘Op school vond ik het fascinerend door te denken. Niet stoppen als je het niet meer weet, maar doorgaan. Vooral logica en taalfilosofie interesseerden me mateloos en nog steeds. Met logica kun je zin van onzin onderscheiden. Nadenken over wat kan en wat niet. Hoe een zin grammaticaal klopt en toch onzin is. Is de zin “De koning van Frankrijk is kaal” waar of niet waar? Frankrijk heeft geen koning, dus waar gaat het dan eigenlijk over? Ik richt me op logisch redeneren: wanneer gaat het goed en wanneer niet. Tijdens mijn oratie heb ik die vraag toegelicht met een goocheltruc.
13
Jaarbeeld 2012
Als een goocheltruc lukt, zit er een goede redenering achter. Mislukt de truc, dan klopt je redenering niet. Hoe zit dat? Neem een paradox. Intuïtief weet je dat er iets niet klopt, maar je kunt zo’n filosofische puzzel alleen oplossen als je logisch redeneert en heel precies omgaat met taal. Helemaal ingewikkeld wordt het als de informatie steeds verandert en je rekening moet houden met wat andere mensen weten. Zoals bij het spel Cluedo: om dat te winnen is het essentieel dat je beredeneert wie wat weet over wie en wie niet. Fascinerend vind ik dat.’
OKTOBER
OKTOBER
3
4
European Medical School Oldenburg-Groningen
Franklin Fellows
De Carl von Ossietzky Universität in Oldenburg zet samen met RUG en UMCG een European Medical School op. De instellingen werken samen bij de artsenopleiding. Veertig studenten uit Oldenburg lopen co-schappen in Groningen en vice versa.
Veertien excellente vrouwelijke onderzoekers, merendeels uit het buitenland, worden geïnstalleerd als Rosalind Franklin Fellows. Via dit programma heeft de universiteit inmiddels 68 ‘tenure-trackposities’ aangeboden aan vrouwelijk toptalent.
OKTOBER
OKTOBER
24
24
Gronings team wint Labyrint Publieksprijs In de finale van de Labyrinth Publieksprijs staan twee RUG-teams: ‘Over-levende Noordpool’ en ‘Love to Know’. Het Leidse team iSPEX wint de juryprijs, maar ‘Overlevende Noordpool’ wint de publieksprijs.
Installatie van Rosalind
› ZIE UITGELICHT
Groningse afgestudeerden in trek op arbeidsmarkt Uit het 2012 Global Employability Survey van de New York Times en International Herald Tribune blijkt dat een RUG-diploma erg gewaardeerd wordt door grote bedrijven. De RUG staat op plaats 81 in de ranglijst, mede dankzij de brede, internationale opleidingen.
OKTOBER
29 Universiteit eert Olympische sporters De vier studenten die deelnamen aan de Olympische zomerspelen worden gehuldigd: zeilster Philipine van Aanholt (bedrijfskunde), atlete Marit Dopheide (bewegingswetenschappen), roeier Rogier Blink (economie) en turner Epke Zonderland (geneeskunde). 14
Jaarbeeld 2012
UITGELICHT
24 oktober
Labyrint Publieksprijs Jaarlijks wordt de Academische Jaarprijs uitgereikt voor de beste popularisering van wetenschappelijk onderzoek. Het team met het meest creatieve communicatieplan ontvangt de hoofdprijs van 100.000 euro om het plan dat het heeft ingediend te realiseren. Betrokken organisaties zijn VPRO en NTR (van het televisieprogramma ‘Labyrint’), NWO, KNAW en NRC Handelsblad. De deelnemende teams bestaan uit universitaire medewerkers en studenten van alle Nederlandse universiteiten. Bijzonder aan de editie van 2012 was dat twee RUG-teams de finale van de laatste drie hadden bereikt. Hun projecten heetten ‘Overlevende Noordpool’ en ‘Love to Know’. Een jury van deskundigen kende de Academische Jaarprijs echter uiteindelijk toe aan de enige niet-Groningse finalist: het team ‘iSPEX’ uit Leiden. Daarnaast kon het publiek bepalen wie de Labyrint Publieksprijs zou krijgen. Deze prijs ging wél naar een RUG-team, met het project ‘Overlevende Noordpool’. Het winnende onderwerp komt centraal te staan in een uitzending van het tvprogramma ‘Labyrint’. Teamleider Maarten Loonen van het Arctisch Centrum van de RUG verwachtte mede door de Publieksprijs genoeg steun te krijgen om een expeditie naar een onbekend deel van Spitsbergen op te zetten: het ongerepte eiland Edgeøya, waar al zestig jaar geen mens is geweest. › www.wetenschap24.nl/ programmas/labyrint
Mladen Popovi´c Mladen Popovi´c is directeur van het Qumran Instituut en gastconservator van de Dode Zeerollen-tentoonstelling in het Drents Museum in 2013.
‘Alsof je uit een tijdmachine bent gestapt’
‘Het organiseren van de tentoonstelling van de Dode Zeerollen in het Drents Museum slokt nu de meeste tijd op. In Jeruzalem heb ik de rollen die we gaan exposeren geselecteerd. De echt grote rollen mogen Israël niet uit, maar ik heb een paar prachtige kleinere rollen en interessante fragmenten uitgezocht. Ik sta voor een multidisciplinaire aanpak en dat zie je terug in de tentoonstelling. We laten niet alleen de rollen zien, maar alle aspecten: klassieke talen, archeologie, oude geschiedenis, het oude nabije oosten. De oude wereld bestond niet uit geïsoleerde gemeenschappen. Er was veel interactie, oost en west stonden in contact met elkaar en wisselden ideeën uit. Globalisering, maar dan
15
Jaarbeeld 2012
in de Oudheid. Ik wil deze rollen in de historische en culturele context plaatsen en de verhalen van de mensen erachter vertellen. De rollen laten zien dat de Bijbel niet kant en klaar uit de hemel is gevallen. Er bestonden 2000 jaar geleden nog verschillende versies van wat wij nu als vaststaande Bijbelteksten kennen. Alsof je uit een tijdmachine bent gestapt en met eigen ogen ziet hoe ideeën over het leven na de dood en de komst van de Messias zich ontwikkelden. Al deze rollen, fragmenten en snippers vormen de puzzelstukjes van de religieuze en historische ontwikkeling van onze cultuur.’
UITGELICHT
5 november
Gronings team wereldkampioen iGEM OKTOBER
31 Bijeenkomst RUG alumnikring in Rijksmuseum In Amsterdam verzamelen zestig RUG-alumni zich in het Rijksmuseum, onder toeziend oog van Rembrandts ‘Staalmeesters’. Er zijn presentaties van hoofddirecteur Wim Pijbes en longarts Gerard Koppelman. Gastvrouw is Prinses Marilène van Oranje.
OKTOBER
NOVEMBER
30
5
Stichting Kinderpost- zegels steunt Gronings onderzoek De Stichting Kinderpostzegels draagt 150.000 euro bij aan onderzoekers bij Orthopedagogiek. Zij ontwikkelen een ‘toolkit’ ten behoeve van seksueel misbruikte kinderen, die worden opgevangen in pleegtehuizen.
iGEM-team van Groningse studenten wordt wereldkampioen Elf studenten van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen behalen de eerste plaats in Boston in de iGEM-competitie. Hierin proberen studententeams met behulp van synthetische biologie de beste biologische ‘machine’ te bouwen. › ZIE UITGELICHT
NOVEMBER
NOVEMBER
15
28
Grote subsidie voor onderzoek moleculaire zelfassemblage Het onderzoeksproject Functionele Moleculaire Systemen, waarin de RUG samenwerkt met de universiteiten van Nijmegen en Eindhoven, ontvangt 26,9 miljoen euro. Het is een van de zes projecten die een Zwaartekrachtsubsidie krijgen van NWO.
16
Jaarbeeld 2012
Rapport affaire-Stapel leidt tot regelgeving De commissies Levelt, Noort en Drenth brengen hun gezamenlijke eindrapport uit over de fraudezaak van Diederik Stapel. Naar aanleiding hiervan neemt de RUG maatregelen om wetenschappelijke integriteit bij studenten en onderzoekers te bevorderen.
Een team van elf RUG-studenten is in Boston wereldkampioen geworden in de jaarlijkse iGEMcompetitie. iGEM staat voor ‘International Genetically Engineered Machine competition’. Met hun bacterie die rottend vlees kan detecteren lieten de Groningers de andere 170 teams, afkomstig uit de hele wereld, achter zich. Het Groningse team was eerder al Europees kampioen geworden. Het iGEM-team uit Groningen heeft een genetisch gemanipuleerde bacterie ontworpen die verkleurt als vlees begint te bederven. Deze zogenaamde ‘food warden’ is aangebracht op een plastic staafje verpakt in een folie, dat op het vlees wordt geplakt. De bacterie komt tot leven als het staafje wordt gebroken. Rottend vlees scheidt een vluchtige stof af, die door de folie heen gaat en de bacterie bereikt. Deze verkleurt en daaraan is te zien dat het vlees niet meer te eten is. De folie laat geen vloeistoffen en bacteriën door en kan dus veilig worden gebruikt. Het Groningse team viel onder meer in de prijzen dankzij de multidisciplinaire aanpak en de originele, professionele presentatie. Wat ook goed viel bij de jury is dat hun toepassing echt functioneert en volledig was uitgewerkt, inclusief verpakking. Het team wil met deze toepassing een bijdrage leveren aan het tegengaan van voedselverspilling. › www.igem.org
Oscar Kuipers en Alicja Daszczuk Moleculair geneticus Oscar Kuipers begeleidde het iGEMteam dat wereldkampioen werd (zie kader hiernaast), onder wie de studente Alicjia Daszscuk uit Polen.
‘Studenten staan open voor de wildste ideeën’
Oscar Kuipers: ‘We gebruiken de iGEM-wedstrijd als een onderwijsvorm waarbij de docenten op de achtergrond blijven en alleen feedback en faciliteiten bieden. De studenten bedenken zelf wat ze willen doen en werken hun idee volledig zelfstandig uit. Het leuke van deze studenten is dat ze open staan voor de wildste ideeën en bereid zijn alles uit te proberen. Ik vind het fantastisch met zulke gemotiveerde studenten te werken. Het idee om een bacterie te ontwikkelen die bedorven voedsel detecteert heeft veel potentie. Ik sluit niet uit dat we er een apart onderzoeksproject aan gaan wijden.’ Alicia Daszczuk: ‘De nacht voordat we onze data
17
Jaarbeeld 2012
moesten inleveren voor het Europese kampioenschap, waren we nog druk bezig met de laatste details. Een student hield het niet meer uit en ging naar het lab. Hij kwam dolblij terug: de bacteriën waren verkleurd. Dat was het eerste zichtbare bewijs dat ons idee werkte. Voor deze wedstrijd moet je echt gemotiveerd zijn, je doet dit niet om punten te halen. Ik heb veel geleerd en het was een inspirerende ervaring. We wilden een statement maken over voedselverspilling: te veel voedsel wordt weggegooid, vanwege de datum op de verpakking. Dankzij deze bacterie is dat niet meer nodig.’
NOVEMBER
DECEMBER
29
13
Universiteit reikt Green Mind Award uit PhD-studenten Tuan Anh Nguyen en Faris Nizamic winnen de GreenMind Award. Zij ontvangen 200.000 euro om de RUG ‘groener’ te maken. Hun prijswinnende plan gaat van de Bernoulliborg een zeer duurzaam gebouw maken. › ZIE UITGELICHT
Huldiging ontvangers
EU-subsidies
In heel 2012 zijn negen aanvragen van Groningse onderzoekers gehonoreerd door de European Research Council: zeven Starting Grants en twee Advanced Grants. Voor hen is er een feestelijke bijeenkomst. De RUG scoort jaarlijks zeer hoog bij Europese subsidies.
DECEMBER
DECEMBER
13
20
Eerste Groningse biologen vertrekken naar Antarctica Onderzoekers van het Willem Barentsz Poolinstituut van de RUG gaan naar het Antarctische onderzoekstation Rothera, waar Nederland vier nieuwe mobiele laboratoria heeft. Het Groningse onderzoek richt zich op het microleven in de zee.
Aantal promoties bereikt recordhoogte Marc Kramer promoveert aan de Faculteit Economie en Bedrijfskunde op een onderzoek naar het rendement van beleggingsadviseurs. Deze 436ste promotie was de laatste in 2012, waarmee een record werd gebroken (2011: 399, 2010: 384, 2009: 343, 2008: 321).
DECEMBER
21 Subsidie van 6,5 miljoen euro voor astronomisch onderzoek De RUG krijgt een nieuw wetenschappelijk dataverwerkingscentrum. Het ondersteunt de missie van het European Space Agency om de Euclid-satelliet in 2020 te lanceren, waarmee donkere materie en donkere energie kan worden onderzocht.
18
Jaarbeeld 2012
UITGELICHT
29 november
Green Mind Award In het voorjaar van 2012 schreef het bestuur van de RUG een prijsvraag uit voor studenten en medewerkers: de Green Mind Award. Wie had het meest baanbrekende, origineelste idee om de duurzaamheid bij de bedrijfsvoering of gebouwen van de universiteit te verbeteren? Het resultaat telde 62 ideeën, op allerlei terreinen. Twee promovendi van de Faculteit Wiskunde en Natuurwetenschappen wonnen de eerste prijs. Zij hadden een plan om van de Bernoulliborg, waar hun werkruimte is gevestigd, een duurzaam gebouw te maken wat afvalverwerking, energie- en waterverbruik betreft. Het plan berust op eenvoudige ideeën, zoals de plaatsing van waterstops op kranen, een zuinige wc-spoeling en waarschuwingen om het energieverbruik van de pc te verminderen. Ook de ideeën die op de tweede en derde plaats eindigden waren dermate geschikt, dat de RUG ze gaat uitvoeren. De tweede prijs ging naar het plan van twee studenten voor een systeem met zonnepanelen om het douchewater in het ACLO-sportcomplex te verwarmen. Hoogleraar fotofysica Maria Antoinetta Loi ontving de derde prijs voor haar ‘solar umbrella’, een parasol met plastic zonnecellen. Hierop kan de laptop worden aangesloten, bijvoorbeeld wanneer de gebruiker op een zonnige dag op het terras wil werken. › www.rug.nl/duurzaamheid/ greenmindaward
Gerry Wakker Hoogleraar Oudgriekse taalkunde Gerry Wakker is sinds 2009 decaan van de Faculteit der Letteren, waar diverse vernieuwingen nodig zijn.
‘Ik ben oprecht trots op mijn faculteit’
‘Nog altijd pak ik Plato geregeld uit de kast: tekst die interessant genoeg is om over na te denken. Stevig puzzelen met taal, stoeien met Griekse partikels die de taal zoveel rijker maken en nuances uitdrukken waarvoor we in het Nederlands een omslachtige vertaling nodig hebben. Dat alles vind ik razend interessant. Die passie breng ik graag over aan studenten tijdens de paar colleges die ik nog geef. Ik ben geleidelijk in het bestuurlijke werk gegroeid. Ik vond het een uitdaging deze stap te zetten, wilde nieuwe kanten in mezelf ontdekken, bijdragen aan het ontwikkelen van de faculteit. Zo kunnen andere
19
Jaarbeeld 2012
collega’s zich meer richten op onderzoek en onderwijs. De faculteit verandert snel, aansluitend bij maatschappelijke veranderingen. Ik ben trots op veel van de facultaire vernieuwingen. Zo geloof ik oprecht in de nieuwe opleiding Europese Talen en Culturen. Dat we daarbij moeten bezuinigen en een aantal kleine talen moeten opgeven, gaat me aan het hart. Het handhaven van studies met jaarlijks nul tot vier eerstejaars is in de huidige maatschappij echter niet uit te leggen. Persoonlijk is het voor de betrokkenen een drama, dat realiseer ik me goed. Ik wil deze faculteit financieel gezond kunnen overdragen aan mijn opvolger.’
Universiteit en samenleving De Rijksuniversiteit Groningen heeft drie bijzondere aandachtsgebieden: healthy ageing, energy en sustainable society. Het zijn terreinen die voor de samenleving erg belangrijk zijn, maar waar bovendien de RUG veel te bieden heeft. Ze hebben allemaal te maken met duurzaamheid: voor gezondheid, milieu en maatschappij. Een paar namen en voorbeelden uit 2012:
1
2
healthy ageing: gezond en actief ouder worden
energy: duurzame brandstof
Eugene Berezikov › onderzoek relatie stamcellen, veroudering en platwormen ontving ERC Starting Grant
Ciska Wijmenga
Ciska Wijmenga › genetisch onderzoek ontstaan coeliakie-ziekte ontving ERC Advanced Grant
Marc van der Maarel › gebruik van biomassa uit water, onder meer als biobrandstof bekleedt nieuwe leerstoel aquatische biotechnologie
Maria Loi
Marc van der Maarel
Beatriz Noheda
20
Jaarbeeld 2012
Maria Loi › zonnecellen uit vloeibare en organische halfgeleiders ontving ERC Starting Grant
Beatriz Noheda › trillingsenergie uit vloeren van treinstations en disco’s benoemd tot Fellow of the American Physical Society
Desmond Tutu
3
sustainable society: een stabiele maatschappij Desmond Tutu › voorvechter vrede en verzoening in Zuid-Afrika benoemd tot eredoctor theologische faculteit Jacques Wallage › leerstoel integratie en openbaar bestuur directeur (ad interim) Instituut Integratie en Sociale Weerbaarheid Erin Wilson › onderzoek rol van religie in hedendaagse samenleving aangesteld tot directeur van het Centrum Religie, Conflict en Publieke Domein
Erin Wilson
› www.rug.nl/research/our-top-research/ Jacques Wallage 21
Jaarbeeld 2012
400 1614 26.600 5,500 Feiten & cijfers 20 2012 9 57 1.500 730 3.500 115 58 91 15 8 16 1.812 443 74 92 343 4.000 8 9 3 118 14 24 7 14 21 400 Algemeen › 1614 stichtingsjaar › 28.000 studenten › 5.238 fte personeel › 614 mln euro jaaromzet › 9 faculteiten, vrijwel alle vakgebieden › 110.000 alumni Strategische partners
› Europa: Uppsala University (Zweden); Universiteit Gent (België); Georg-August-Universität Göttingen (Duitsland) › Azië: Universitas Gadjah Mada, University of Indonesia, Bandung Institute of Technology (Indonesië); University of Beijing, Tsinghua University, Fudan University (China); Osaka University (Japan) › Amerika: National Autonomous University (Mexico); University of São Paulo (Brazilië); University of California, University of Pennsylvania (VS)
22
Jaarbeeld 2012
Onderzoek › 2.059 fte wetenschappelijk personeel › 479 hoogleraren (m/v : 385/94) › 1.500 PhD-studenten › 436 promoties › 14 researchmasteropleidingen en 1 topmaster › 5.000 wetenschappelijke publicaties › 167,5 mln euro contractonderzoek › 9 graduate schools Internationaal › 2.974 van 27.345 master- en bachelorstudenten › 1.100 gaststudenten › 800 van 1.500 PhD-studenten › 18,2% wetenschappelijk personeel › 115 verschillende nationaliteiten › 20 Engelstalige bachelorprogramma’s › 93 Engelstalige masterprogramma’s › 8 prestigieuze Erasmus Mundi
Prins
P
Johan Bernoulli Jacobus Kapteyn Johan Bernoulli Jacobus Kapteyn Heike Kamerlingh Onnes Albert Szent-Györgyi Willem Kolff Frits Zernike George Sawatzky Dirkje Postma Ben Feringa Serge Daan Petra Rudolf Max van den Berg Wim Duisenberg Aletta Jacobs Farah Karimi Klaas Knot Prins Bernard Prins Maurits ses Annette van Oranje-Nassau-Sekrève Prinses Marilène van OranjeNassau-Van den Broek Internationale ranglijsten
› Times Higher Education World University Rankings 89 › QS World University Rankings 109 › Academic Ranking of World Universities 103
Beroemde onderzoekers
› Johan Bernoulli, hoogleraar wiskunde omstreeks 1700 › Jacobus Kapteyn, hoogleraar sterrenkunde omstreeks 1900 › Heike Kamerlingh Onnes, RUG-student, later Nobelprijs voor Natuurkunde 1913 › Albert Szent-Györgyi, onderzoeksassistent, later Nobelprijs voor Geneeskunde 1937 › Willem Kolff, RUG-promovendus en uitvinder van de kunstnier 1946 › Frits Zernike, hoogleraar fysica, Nobelprijs voor Natuurkunde 1953 › George Sawatzky, hoogleraar fysica, Spinozapremie 1996 › Dirkje Postma, hoogleraar longziekten, Spinozapremie 2000 › Ben Feringa, hoogleraar scheikunde, Spinozapremie 2004 › Serge Daan, hoogleraar gedragsbiologie, Japanse Eminent Scientist Award 2006 › Petra Rudolf, hoogleraar fysica, Descartesprijs 2008
Bekende alumni › › › › › › › › › ›
Max van den Berg, Commissaris van de Koningin Groningen Wim Duisenberg, eerste president Europese Centrale Bank Aletta Jacobs, eerste vrouwelijke student in Nederland Farah Karimi, algemeen directeur Oxfam Novib Klaas Knot, directeur Nederlandsche Bank Prins Bernard van Oranje-Nassau van Vollenhove Prins Maurits van Oranje-Nassau van Vollenhove Prinses Annette van Oranje-Nassau-Sekrève Prinses Marilène van Oranje-Nassau-Van den Broek Wim Pijbes, directeur Rijksmuseum
Bron: Jaarverslag Rijksuniversiteit Groningen 2012
23
Jaarbeeld 2012
Colofon Rijksuniversiteit Groningen Postbus 72 9700 AB Groningen
[email protected] (050) 363 5445 Redactie Afdeling Communicatie RUG Interviews Marjan Brouwers Ontwerp In Ontwerp, Assen Fotografie Jeroen van Kooten behalve: ESA: 18 Michel de Groot: 20 Myra May: 8 Stijntje de Olde: 21 Elmer Spaargaren: voorzijde, 4, 6, 12, 14, 16, 21 Marcel Spanjer: 2 mei 2013 www.rug.nl/jaarbeeld
24
Jaarbeeld 2012
www.rug.nl/jaarbeeld