Introductiecursus Verkeerskunde. - Dag 1 Het mobiliteitsconvenant INHOUD 1. GESCHIEDENIS EN ACHTERGRONDEN

Introductiecursus Verkeerskunde - Dag 1 – Het mobiliteitsconvenant Joris Willems PCVO Handel, afdeling Verkeerskunde (HSV(HSV-Diepenbeek) (www.pcvohandel.be)

INHOUD 1. Geschiedenis, achtergronden en structuur van het mobiliteitsconvenant

2. Opmaak van het (basis(basis-)mobiliteitsplan 3. Sneltoets van het mobiliteitsplan 4. Verbreden en verdiepen van het mobiliteitsplan 5. StartStart- en projectnota’s 6. Vademecums 7. Overlegorganen en besluitvormingsproces

1. GESCHIEDENIS EN ACHTERGRONDEN ƒ Vroeger: ƒ Vlaams Gewest (AWV ): (AWV): ƒ meerjarenprogrammatie: meerjarenprogrammatie: nauwelijks objectief, niet gemotiveerd

ƒ Provincies: ƒ weinig eigen wegen ƒ weinig invloed op verkeer en mobiliteit ƒ nauwelijks aandacht voor verkeer

1

Gemeenten: ƒ zeer veel onderlinge verschillen ƒ waaier van plannen (bos en de bomen): ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

verkeersveiligheidsplan fietsplan parkeerplan verkeerscirculatieplan bewegwijzeringsplan concrete herinrichtingsprojecten ...

Dus: VERSNIPPERING En: eigenbelang versus algemeen belang Nood aan afstemming en coördinatie, over de grenzen heen kijken

Wat zijn mobiliteitsconvenants? Overeenkomsten tussen Vlaamse overheid – gemeente - De Lijn met betrekking tot investeringen in verkeer en mobiliteit

ƒ ƒ

bestaan uit: ƒ moederconvenant ƒ 19 modules ƒ module 1: strategische planningsactiviteiten: opmaak mobiliteitsplan, Gewest betaalt 2/3

2

Hoe werkt het? Voor elke module: samenstelling stuurgroep door 3 vaste partners: partners:

ƒ Vlaamse overheid ƒ gemeente ƒ De Lijn

Eventueel (liefst en indien van toepassing) uit te breiden met: externe deskundigen provincie Agentschap ruimtelijke ordening NMBS Waterwegen …

ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Tevens:opmaak plan/document door stuurgroep / begeleidingscommissie, zelfs indien Vlaamse Overheid initiatiefnemer!:

Elk mobiliteitsplan en startstart- en projectnota moet worden goedgekeurd door Provinciale Auditcommissie (PAC) PAC bestaat uit: ƒ auditor: interne deskundige voor mobiliteitsplan, externe deskundige voor project: geeft eindadvies ƒ begeleider vanuit Departement MOW ƒ afgevaardigde agentschap R.O. R.O. Vlaanderen ƒ afgevaardigde provincie (mobiliteitsambtenaar) ƒ afgevaardigde agentschap Wegen en Verkeer ƒ afgevaardigde De Lijn ƒ betreffende gemeente ƒ indien van toepassing: NMBS, afdeling Natuur en Bos, …

2. HET (basis-)MOBILITEITSPLAN What’s in a name? GEEN opgepoetst verkeersverkeers- of circulatieplan Doel: ƒ MOBILITEIT beheersen, duurzame mobiliteit dus ƒ verkeersveiligheid en leefbaarheid ook belangrijk

3

Schema plankaders Schaalniveau Gewest Provincie Gemeente Deel gemeente

Ruimtelijk

Verkeerskundig

Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV)

Mobiliteitsplan Vlaanderen

Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan

(geï (geïntegreerd in PRS)

Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan

Gemeentelijk Mobiliteitsplan

BPA’ BPA’s, RUP’ RUP’s

Deelstudies, concrete projecten

De 3 fasen van het Mobiliteitsplan 1. Oriëntatiefase: stand van zaken, mondt uit in Oriëntatienota ƒ algemene inleiding en situering ƒ inventaris bestaande plannen en studies ƒ visies actoren (en sectoren) ƒ probleemstelling ƒ definiëring verder onderzoek

2. Opbouw plan: ontwikkeling scenario’s, mondt uit in Synthesenota ƒ resultaten verder onderzoek (oriëntatienota) ƒ uitwerking trendscenario ƒ opbouw scenario’s “duurzame mobiliteit”

4

3. Beleidsplan ƒ gekozen scenario uitwerken tot actieprogramma ƒ prioriteitenstelling ƒ uitvoeringstermijnen ƒ verantwoordelijkheden ƒ opmaak evaluatiemethode

3. SNELTOETS van het Gemeentelijk mobiliteitsplan Doel sneltoets: ƒ Een hanteerbaar, eenvoudig instrument dat het gemeentelijke mobiliteitsbeleid dynamiek en leven moet geven, ƒ Het huidige mobiliteitsplan toetsen op zijn actualiteitswaarde, ƒ Richting geven aan het toekomstige gemeentelijk mobiliteitsbeleid.

Positie van de sneltoets Huidige mobiliteitsplan

Sneltoets Toekomstige mobiliteitsplan

5

Beleidscontext ƒ De sneltoets vervangt: ƒ De 55-jaarlijkse herziening van het mobiliteitsplan. mobiliteitsplan. ƒ De jaarlijkse voortgangsrapportage.

ƒ Het mobiliteitsplan wordt legislatuurgebonden benaderd en kan worden bijgestuurd.

Bekommernissen i.f.v. de sneltoets ƒ In de schoot van de gemeentelijke

begeleidingscommissie GBC. ƒ Eenvoudig en efficiënt op één GBC te behandelen.

ƒ Een instrument dat de gemeente,

deeluitmakend van de GBC, helpt richting te geven aan een mobiliteitsplan en het mobiliteitsbeleid.

Bekommernissen i.f.v. de sneltoets ƒ Uitgaan van gekende informatie. ƒ Uitgaan van gekende procedures. ƒ Planlast: niet nodeloos hernemen, maar de GBC op het juiste moment terug laten instappen in het planproces.

6

Sneltoets ƒ Wat is de gewijzigde planningscontext? planningscontext? ƒ Wat is er reeds aanwezig in het MP en wat is de actualiteitswaarde? actualiteitswaarde?

ƒ Wat is ontbrekend? ontbrekend? ƒ Wat selecteert de GBC als wenselijk bij te sturen? sturen? ƒ…

Sneltoets - 3 stappen. Stap 1: Informatief deel Stap 2: Toetsing mobiliteitsplan Stap 3: Plan van aanpak

Gewijzigde planningscontext ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Mobiliteitsplan Vlaanderen Conform verklaard lokaal mobiliteitsplan Voortgangsrapport lokaal mobiliteitsplan Gemeentelijk ruimtelijk structuurplan Provinciaal ruimtelijk structuurplan Afbakening stedelijk gebied Bovenlokaal functioneel fietsroutenetwerk Infrastructuurprogramma Vlaams Gewest Wetgeving zone 30 aan de schoolomgevingen Basismobiliteit naar netmanagement De Lijn studies (spartacus (spartacus,, kustzone, …) Masterplan Antwerpen …

7

Gewijzigde actualiteitswaarde ƒ Per werkdomein : ƒ Ruimtelijk beleid ƒ Verkeersnetwerken ƒ Flankerende maatregelen

ƒ De milieucluster

Sneltoets - 2 vragen en 3 sporen. Vraag 1: Consensus over beleidsplan? Neen

Ja Vraag 2: Uitdiepen / toevoegen van thema’s? Ja

Spoor 1 Vernieuwen

Spoor 2 Verbreden Verdiepen

Neen Spoor 3 Bevestigen

2 vragen ƒ Vraag 1: Gesloten vraag ƒ Staan de actoren van de GBC nog uitdrukkelijk en onverdeeld achter het beleidsscenario?

ƒ Vraag 2: Open vraag ƒ Welke thema’s wenst de GBC toe te voegen aan het beleidsplan (verbreden) dan wel verder uit te werken (verdiepen)?

8

3 sporen ƒ Vernieuwen ƒ Uitgaan van mobiliteitsplan en andere info. ƒ Scenario’s herziening.

ƒ Verbreden / verdiepen ƒ Uitgaan van mobiliteitsplan ƒ Deelthema’s afbakenen

ƒ Bevestigen ƒ Verdere uitvoering van het mobiliteitsplan

Instappen op het geschikte moment Spoor 1

Huidige mobiliteitsplan

Spoor 2

Oriëntatienota

Oriëntatienota

Bestaande toestand Planningscontext Problemen Onderzoek

Bestaande toestand Planningscontext Problemen Onderzoek

Synthesenota

Synthesenota

Onderzoek Scenario’s Werkdomeinen Afweging

Onderzoek Scenario’s Werkdomeinen Afweging

Beleidsplan

Beleidsplan

Beleidsplan

Beleidsplan Werkdomeinen Acties

Beleidsplan Werkdomeinen Acties

Beleidsplan Werkdomeinen Acties

Spoor 3

Onderzoeken Werkdomeinen

Acties

Toekomstige Mobiliteitsplan

Procesverloop – Spoor 1 Vernieuwen Sneltoets MP Oriëntatienota

Synthesenota Bijstellen van scenario’s Bijstellen beleidsplan

9

Procesverloop – Spoor 2 Verbreden/Verdiepen Sneltoets MP Planologische context Uitdiepen van thema’s Toetsing aan beginselen duurzame mobiliteit en beleidsscenario

Gecoördineerde versie mobiliteitsplan

Bijstellen acties

Verdiepen (reeds gedeeltelijk aanwezig thema) ƒ Deelthema’s ƒ Parkeerbeleid ƒ Sluipverkeer ƒ Categorisering lokale wegennet en snelheidszone ƒ Gemeentegrensoverschrijdende aspecten ƒ Toegankelijkheid ƒ Autoluwe kernen …

Verbreden (nieuwe thema’s, nieuwe ruimte) ƒ Deelthema’s ƒ Parkeerbeleid ƒ Categorisering lokale wegennet en snelheidszone ƒ …

ƒ Deelruimten ƒ ƒ ƒ ƒ

Stationsomgeving X Schoolomgeving Y Buurt of wijk Z …

10

Procesverloop – Spoor 3 Bevestigen Sneltoets MP Actualiseren acties

Uitvoering

Aandachtspunten 1 ƒ Integrale benadering van mobiliteit blijft prioriteit. ƒ Samenhang tussen ruimte, netwerken en ondersteunende maatregelen kan nog merkelijk verbeteren.

ƒ Een inhoudelijke stap zetten.

Aandachtspunten 2 ƒ Een open methodiek. methodiek. ƒ Integratie naar milieu is mogelijk. ƒ Milieuaspecten zijn mogelijkheden om geïntegreerd te verdiepen.

ƒ MilieuMilieu- of duurzaamheidsambtenaar opnemen in GBCGBC-sneltoets. sneltoets.

11

Aandachtspunten 3 ƒ Voorbereiding van het informatief deel door mobiliteitsambtenaar van de gemeente. ƒ Gedeeltelijke voorbereiding van het informatief deel door afdeling beleid en mobiliteit van MOW. MOW.

Aandachtspunten 4 ƒ De vaste leden van de GBC zijn best aanwezig. ƒ Voor de toetsing Æ korte toelichting in GBC van het mobiliteitsplan door de mobiliteitsambtenaar.

Subsidieregeling ƒ Sneltoets wordt als een normale taak aanzien en wordt niet gesubsidieerd.

ƒ Een nieuwe module 1 wordt gesubsidieerd voor 2/3 van de kosten.

12

4. VERBREDEN EN VERDIEPEN van het gemeentelijk mobiliteitsplan

Aanleiding sneltoets / verbreden-verdiepen 1e generatie mobiliteitsplannen naderen houdbaarheidsdatum: ƒ Nieuwe ontwikkelingen binnen gemeente ƒ Nieuwe thema’s (b.v. fietsfonds, milieu) ƒ Nieuwe en diepere accenten (b.v. parkeren, consequenties categorisering) ƒ Voortgangsrapportage niet echt succesvol ƒ 1e generatie vaak onvoldoende duurzaam: nieuwe, verdere stap nodig

Hamvragen ƒ Welke thema’s? ƒ Hoe te selecteren? ƒ Hoeveel thema’s?

13

Selectie van thema’s en onderwerpen: globale of specifieke thema’s DOELSTELLINGEN b.v. verkeersveiligheid, bereikbaarheid WERKDOMEINEN (A, B, C) b.v. categorisering van wegen THEMA’S EN ONDERWERPEN b.v. ontwikkeling vormtypologie per type

Doelstellingen als thema 5 basisdoelstellingen van het mobiliteitsplan Vlaanderen: inhoudelijke verankering: ƒ Verkeersveiligheid ƒ Bereikbaarheid ƒ Verkeersleefbaarheid ƒ Toegankelijkheid ƒ Milieu

Werkdomeinen als thema 3 Werkdomeinen: A: Ruimtelijke ontwikkelingen ƒ B: Verkeersnetwerken ƒ C: Ondersteunende maatregelen ƒ ƒ ƒ

“Klassieke” onderwerpen (b.v. categorisering) verdiepen “Nieuwe” onderwerpen (b.v. trage wegen) verbreden

14

Werkdomein A Klassieke onderwerpen: ƒ Ruimtelijke plannen ƒ Strategisch ruimtelijke projecten ƒ Specifieke deelruimten ƒ… Nieuwe onderwerpen:

ƒ Autoluwe kernen en gebieden

Werkdomein B Klassieke onderwerpen: ƒ Categorisering van wegen (oorspronkelijk WD A) ƒ verblijfsgebieden (naar WD A) ƒ fietsroutes en fietsroutenetwerken ƒ openbaar vervoer ƒ parkeerbeleid en –plan ƒ overstapvoorzieningen en haltehalte-accommodatie ƒ multimodaal personenvervoer ƒ … Nieuwe onderwerpen: ƒ routes zwaar vervoer ƒ …

Werkdomein C Klassieke onderwerpen: ƒ vervoersmanagement ƒ tarifiëring ƒ campagnes ƒ marketing en info naar specifieke doelgroepen ƒ handhaving ƒ beleidsondersteuning en gemeentelijke organisatie Nieuwe onderwerpen:

ƒ gemeentegrens overschrijdende aspecten ƒ monitoring en evaluatie ƒ …

15

Mogelijke thema’s in WD A B.v.: ƒ verkeersproductie nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen ƒ geluidwerende voorzieningen ƒ opmaak structuurschets stationsomgeving ƒ…

Mogelijke thema’s WD B B.v. ƒ opmaak gebruiksgebruiks- en vormtypologie per wegtype ƒ snelheidsplan ƒ selectie en afbakening autoluwe kernen en gebieden ƒ weren sluikverkeer ƒ actualisatie ongevalsGIS ƒ actualisatie BFFN ƒ ontwikkeling netwerk en beleidsplan trage wegen ƒ bijkomend parkeeronderzoek of opmaak parkeerplan ƒ opmaak routeplan zwaar vervoer ƒ actualisatie basismobiliteit en netmanagement ƒ behoeftenonderzoek fietsstallingen ƒ actieplan haltehalte-accommodatie ƒ …

Mogelijke thema’s WD C B.v.

ƒ opmaak snelheidssnelheids-handhavingsplan politiezone (bovengemeentelijk)

ƒ opmaak basisvisie bewegwijzering ƒ afspraken buurgemeenten rond afsluiting van ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

wegen campagne "met belgerinkel naar de winkel" organisatie autoluwe schoolweek maatregelen beperking parkeerparkeer-zoekverkeer toepassing CARCAR-model (milieutoetsing) …

16

Tabel : Mogelijke verbredingsverbredings- en verdiepingsthema's Doelstellingen

VERKEERSVERKEERSVEILIGHEID

BEREIKBEREIKBAARHEID

VERKEERSVERKEERSLEEFBAARHEID

TOEGANKELIJKTOEGANKELIJKHEID

MILIEUMILIEUEFFECTEN

Werkdomeinen en subwerkdomeinen (niet limitatief) A(n): ruimtelijke plannen A(n): strategisch ruimtelijke projecten A(n): speciale beschermingszones A(n): … B(n): categorisering van wegen B(n): verblijfsgebieden B(n): fietsroutes en fietsroutenetwerken B(n): trage wegen B(n): openbaar (personen)vervoer B(n): routes zwaar vervoer B(n): parkeerbeleid en –plan B(n): overstapvoorz. overstapvoorz. en haltehalte-acc. acc. B(n): multimodaal goederenvervoer B(n): … C(n): vervoersmanagement C(n): tarifië tarifiëring openbaar vervoer C(n): campagnes C(n): marketing, info naar doelgroepen C(n): handhaving C(n): beleidsonderst. en gem. organisatie C(n): gem. gem.grensgrens-overschrijdende aspecten C(n): monitoring en evaluatie C(n): …

Mogelijke concretisering verbredingsverbredings- en verdiepingsthema’ verdiepingsthema’s (niet limitatief) A(nn ): berekening/inschatting verkeersproductie A(nn): nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen A(nn ): geluidwerende voorzieningen A(nn): A(nn ): … A(nn): B(nn ): opmaak gebruiksB(nn): gebruiks- en vormtypologie per wegtype B(nn nn): ): snelheidsplan B( B(nn ): selectie en afbakening autoluwe kernen en B(nn): gebieden B(nn ): weren sluikverkeer B(nn): B(nn ): actualisatie ongevalsGIS B(nn): B(nn ): actualisatie BFFN B(nn): B(nn ): ontwikkeling netwerk en beleidsplan trage B(nn): wegen B(nn ): bijkomend P-onderzoek of opmaak parkeerplan B(nn): B(nn ): opmaak routeplan zwaar vervoer B(nn): ): actualisatie basismobiliteit en netmanagement B(nn B(nn): B(nn ): behoeftenonderzoek fietsstallingen B(nn): B(nn ): actieplan halteB(nn): halte-accommodatie B(nn ): … B(nn): C(nn ): snelheidsC(nn): snelheids-handhavingsplan politiezone C(nn ): opmaak bewegwijzeringsplan C(nn): C(nn ): afspraken buurgem. C(nn): buurgem. afsluiting van wegen C(nn ): maatregelen beperking parkeerC(nn): parkeer-zoekverkeer …

Basisfilosofie VV-V: Onderlinge samenhang maatregelen

ƒ Zonder samenhang geen verbredenverbreden-

verdiepen! verdiepen! ƒ Mate van verbredenverbreden-verdiepen meten aan de hand van de samenhang tussen de maatregelen ƒ B.v.: bewegwijzeringsplan moet geënt zijn op de wegencategorisering, wegencategorisering, de routering zwaar vervoer en de afbakening van verkeersluwe gebieden

Conclusie: antwoord op hamvragen Welke thema’s? ƒ vrij te kiezen ƒ SPEERPUNTEN van het gemeentelijk verkeersbeleid de komende 33-5 jaar Hoe te selecteren?

ƒ Deductief (theoretisch - visionair): via doelstellingen – werkdomeinen ƒ Inductief (pragmatisch): via concrete problemen, wensen en verlangens verlangens Hoeveel thema’s?

ƒ bewuste SELECTIE van thema’s tot max. 44-5 (1 mag ook) ƒ zoniet gaat het over een feitelijke volledige herziening via spoor spoor 1 Wat met de rest?

ƒ automatisch meegenomen via de relatiematrices (onderlinge verbanden)

ƒ en bij de actualisatie van het actieprogramma

17

Stappenplan verbreden-verdiepen 1. Uitkomst sneltoets – actualisatie planningscontext (kader) 2. Opmaak verbredings- en verdiepingsmatrices (aangeven relaties) 3. Opmaak relatietabellen en formulering taakstellingen (omschrijving relaties) 4. onderzoeksopzet / plan van aanpak (vragen en problemen onderzoekbaar maken) 5. Uitvoering onderzoek (tellen, meten, enquêteren, …) 6. Aanpassing duurzaam mobiliteitsscenario (optioneel) (ontwikkeling visie) 7. Formulering nieuw beleidsplan (uitwerking visie) 8. Evaluatie relatietabel en taakstellingen (pré-evaluatie) 9. Uitwerken actieprogramma’s (concrete maatregelen en afspraken)

5. START- EN PROJECTNOTA’S Vroeger: Niets (enkel investeringsprogramma) N.a.v. convenanten: Algemeen beleid: mobiliteitsplan + uitvoeringsplannen: projectnota’s Problemen: …

Oplossing: splitsing van het proces 1. De voorbereiding van het project: waarom en wat? Dit is de analyseanalyse- en conceptfase, en zit vervat in de STARTSTART-nota. nota. 2. De uitvoering van het project: hoe? Dit is de uitwerkingsuitwerkings- en detailleringsfase, detailleringsfase, en zit vervat in de PROJECTPROJECT-nota. nota. Cfr. probleemoplossingsproces

18

Modules (1) 1. Ondersteuning strategische planningsactiviteiten (Opmaak mobiliteitsplan)

2. Aanleg van rondwegen en andere verbindingswegen 3. Herinrichting van doortochten 4. Subsidiëring van wegverlichting (in doortochten) 5. Geluidwerende maatregelen (langs gewestwegen) 6. Netheid op de gewestwegen 7. Informatieverschaffing openbaar vervoer 8. Vrijliggende busbus- en/of trambanen 9. Verhoging van het openbaar vervoersaanbod 10. Subsidiëring herinrichting van schoolomgevingen

Modules (2) 11. Aanleg van fietspaden langs gewestwegen 12. Aanleg van fietspaden langs gemeentegemeente- of provinciewegen

13. Subsidiëring van fietspaden langs gewestwegen 14. Aanleg of herinrichting van aansluitingsinfrastructuur voor zones van commerciële activiteiten

15. Flankerende maatregelen 16. Herinrichting van wegvakken (geen doortochten) 17. Wegverlichting van kruispunten en wegvakken (geen doortochten)

18. Herinrichting van singuliere kruispunten en oversteekplaatsen

19. Opmaak van streefbeelden

ƒ Aparte starnota vereist voor alle modules, uitgezonderd 1, 5, 15 ƒ StartStart- en projectnota ook voor fietsfondsdossiers en stationsomgevingen ƒ Soms gecombineerde startstart- en projectnota mogelijk bij “eenvoudige” dossiers ƒ Vaak gecombineerd in koepelmodules

19

Inhoud startnota ƒ Probleemstelling en doelstellingen:

ƒ lokalisatie van het knelpunt of probleemgebied ƒ aanleiding van het project ƒ (voorlopige) probleemstelling: wat moet opgelost worden? (zeer korte probleemschets) ƒ doelstellingen: Wat wil men bereiken? Eventueel ook criteria of taakstellingen m.b.t. de latere evaluatie, b.v. vermindering ongevallen met X%, vermindering van de rijsnelheden, … ƒ opm.:doelstellingen omvatten nooit maatregelen, maar wel een gewenste situatie of evolutie. B.v. niet: niet: het aanleggen van een fietspad langs weg X. B.v. wel: wel: het verbeteren van de veiligheid en het comfort van het fietsverkeer op de route tussen A en B.

ƒ Planningscontext:

ƒ ruimtelijkruimtelijk-planologisch, op macromacro- en mesoniveau; Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen, Provinciaal Ruimtelijk Structuurplan, Gemeentelijk Ruimtelijk Structuurplan, gewestplan, geldende Bijzondere Plannen van Aanleg (BPA’s), Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP’s), … ƒ verkeerskundig: Mobiliteitsplan Vlaanderen, Gemeentelijk Mobiliteitsplan, Bovenlokaal Functioneel Fietsroutenetwerk (BFFN), routes uitzonderlijk vervoer, netwerken openbaar vervoer, afbakening bebouwde kommen, streefbeeldstudies, schoolschool- of bedrijfsvervoersplannen, …

ƒ Randvoorwaarden: ƒ juridisch: specifieke voorwaarden uit gewestplannen, BPA’s, RUP’s, Speciale beschermingszones inzake natuur rooilijnen en verkavelingen, … ƒ technisch: omzendbrieven en vademecums ƒ vanuit gebruikersoogpunt voor de verschillende modi ƒ beleidsmatig: vanuit overige beleidsdomeinen (milieu, …) ƒ uitvoeringstechnisch: samenhang met andere projecten en partners: m.n. riolering en verlichting!

20

ƒ Visies van actoren: ƒ welke specifieke verwachtingen en visies hebben de verschillende actoren? ƒ welke oplossingsrichtingen en alternatieven zijn al dan niet bespreekbaar?

ƒ Inhoudelijke analyse: ƒ ruimtelijke analyse op mesomeso- en microniveau, in voorkomend geval met indeling in typetype-gebieden: ruimtelijkruimtelijk-functionele structuur, morfologie, landschap en reliëf, … ƒ verkeerskundige analyse op mesomeso- en microniveau: gebruik van het netwerk (tellingen, relaties, snelheidsmetingen, ongevallen, …: dit zijn vnl. “nulmetingen” ten einde het project later te kunnen evalueren), kenmerken van de verschillende netwerken (profielen, kruispunten, haltes, snelheidsregimes, …), schoolvervoersplan (indien van toepassing), …. ƒ synthese: (definitieve) probleemstelling: besluit van de analyse met duiding van trends en kansen, liefst met een knelpunten/potentiekaart, als grafische toelichting bij de probleemstelling.

ƒ Voorgestelde (alternatieve) oplossingsrichtingen of –concepten: ƒ minimum 2 volwaardige, en wezenlijk verschillende oplossingsrichtingen, liefst in conceptvorm. ƒ moet realiseerbaar zijn ƒ indien een streefbeeldstudie of andere consensusnota voorhanden is het niet meer verplicht meerdere oplossingsrichtingen uit te werken. ƒ een (verkeers)structuurschets per alternatief: schematisch overzicht van alle relevante aspecten als snelheid, verlichting, type fietspad, wegbreedte, groen, verlichting, bushaltes, …

ƒ Afweging van de oplossingsrichtingen en keuze van de oplossing: ƒ de afweging van de oplossingsrichtingen door de GBC, in voorbereiding door de ontwerper, gebeurt op basis van diverse toetsingscriteria gedefinieerd vanuit de doelstellingen en randvoorwaarden. ƒ criteria: financieel, ruimtelijk, ecologisch, verkeerskundig, … ƒ beoordeling door de actoren in de GBC.

ƒ keuze van de gewenste oplossing in consensus.

21

ƒ Procedure: ƒ ƒ ƒ ƒ

convenantgebonden project? Zo ja, welke modules? evt. parallelle procedures: MER, RUP, onteigening, … verslagen van de GBC, evt. eerdere PAC (in bijlage) verdere timing van het totale planproces

ƒ Financiële raming: ƒ voorlopige inschatting van het totaalbedrag ƒ eventueel opgedeeld in deelprojecten ƒ opgedeeld per module (indien meerdere modules van toepassing (koepelmodule)) ƒ opgedeeld per partner: wie betaalt wat en aan welk percentage?

Kwaliteitscriteria startnota’s ƒ volledigheid van de informatie (cfr. inhoud van een startnota) ƒ juistheid van de informatie: zijn de gegevens nog actueel, correct gemeten, …? ƒ mate waarin de alternatieve oplossingsconcepten zijn uitgewerkt: voldoende aantal, inhoudelijke relevantie, detailleringsniveau, …

ƒ kwaliteit van de alternatieve oplossingsconcepten:

ƒ probleemoplossend vermogen en geen nieuwe problemen veroorzaken ƒ haalbaarheid van de alternatieven: fysiekfysiek-ruimtelijk inpasbaar, juridisch mogelijk, financieel haalbaar, … ƒ mate waarin de doelstellingen met betrekking tot duurzame mobiliteit worden gediend: bereikbaarheid, veiligheid, leefbaarheid, toegankelijkheid, natuur & milieu (cfr. Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen en het Mobiliteitsplan Vlaanderen) ƒ coherentie (boven)lokale plannen (provinciaal en gemeentelijk ruimtelijk structuurplan, gemeentelijk mobiliteitsplan, ruimtelijke uitvoeringsplannen, …) ƒ STOPSTOP-principe

22

ƒ diepgang en evenwicht van de afweging

van de oplossingsconcepten: gebruik van de juiste criteria en passende gewichten. ƒ mate en evenwichtigheid van inbreng vanuit de verschillende partners (gemeente, De Lijn, Agentschap Wegen en Verkeer (AWV), Agentschap Ruimtelijke Ordening, …) in de uitwerking en de keuze van het concept. Juist dit is de kern van het convenantenconvenanten-beleid. ƒ algemeen: leesbaarheid, redactie, duidelijkheid kaartmateriaal, …

Inhoud projectnota ƒ Inleiding en situering:

ƒ situering van het project op basis van een liggingsplan ƒ bespreking van eventuele aanpassingen t.a.v. de startnota ƒ terugkoppeling naar de in de startnota vooropgestelde doelstellingen

ƒ Samenvatting concept startnota:

ƒ overzicht van de uitgangspunten van het concept gekozen in de startnota, met eventueel een verdere verdieping ƒ beschrijving van de ruimtelijke en verkeerskundige keuzes in het weerhouden concept. ƒ beschrijving van de zones van het projectgebied

ƒ Verbeteringen, aanvullingen van en afwijkingen op de startnota:

ƒ eventuele verbeteringen of aanvullingen op basis van het PACPAC-verslag van de startnota ƒ eventueel verder onderzoek ter onderbouwing van het gekozen concept ƒ eventuele aanvullende beschrijving van de planningscontext, de beschrijving van aangrenzende projecten, … ƒ eventuele motivatie van eventuele afwijkingen van het gekozen concept bij de concrete projectuitwerking

23

ƒ Concrete uitwerking van het project:

ƒ grondplan in passende schaal (bij voorkeur minimaal 1:500) ƒ typen dwarsprofielen: min. één per gebiedstype, zeker ook voor cruciale passages (evt. versmallingen en overgangen) ƒ lengteprofiel, met name bij ongelijkgrondse kruising(en) ƒ voorziene groenelementen, verlichtingsstructuur, de gebruikte materialen, afwateringsprincipes, inpassing in de ruimtelijke context, … ƒ specifieke ontwerpdetails: bushalten (inplanting en toegankelijkheid), overgang aanliggendaanliggend-vrijliggende fietspadfietspadsuggestiestroken, toelichting m.b.t. de inplanting van verkeerslichten en signalisatieborden, … ƒ overige ontwerpelementen: gevolgen op nutsvoorzieningen, onteigeningen, ... ƒ invloed van de fasering der werken op de verkeersafwikkeling in de regio (indien van toepassing) ƒ flankerende maatregelen: communicatie, sensibilisatie, handhaving, … ƒ engagementen van andere partners: onderhoud, nieuwe maximum toegelaten snelheid, …

ƒ Evaluatie van het project: overzicht van de te nemen stappen:

ƒ wie: taakverdeling tussen de partners ƒ wanneer: hoe lang na de uitvering ƒ hoe: evaluatieevaluatie-criteria, en wijze waarop de criteria gemeten worden

ƒ Verdere procedure:

ƒ beschrijving procesverloop: verslagen van de GBC en de vorige PAC (in bijlage) ƒ uitvoeren overeenkomsten en afspraken met andere partners ƒ verdere procedures in het kader van RUP, MER, onteigeningen, … ƒ vooropgestelde aanvangsdatum van de werken

ƒ Raming: geactualiseerde versie van de raming in de startnota

Kwaliteitscriteria projectnota’s ƒ volledigheid van de informatie; cfr. inhoud projectnota. ƒ juiste maatvoering van de onderdelen van het ontwerp

(voetpaden, fietspaden, bushaltes, rijweg, parkeerplaatsen, markeringen, …) conform de wetten en richtlijnen terzake (b.v. Code voor de Wegbeheerder, verordening voetpaden in bebouwde kommen, diverse vademecums, omzendbrieven, dienstorders AWV, dienstnota’s De Lijn, …) ƒ kwaliteit van de argumentatie indien van de gewenste maatvoering wordt afgeweken ƒ algemeen: leesbaarheid, redactie, duidelijkheid kaartmateriaal en ontwerpplannen, …

24

Vaak voorkomende fouten ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

doel = maatregel oplossingsnota i.p.v. probleemverkennende nota (startnota = ± projectnota) projectnota) soms nota na de feiten slechts 1 oplossing bestudeerd: vooringenomenheid randvoorwaarden te globaal onderzocht (b.v (b.v.. fietspad is ruimer dan vademecum toepassen) geen fundamenteel verschillende alternatieven "nep""nep"-alternatieven "excuus""excuus"-alternatieven geen voorafgaande GBC ! oplossing te gedetailleerd uitgewerkt, conceptueel niveau overgeslagen overgeslagen geen timing of kostenraming geen verdeling van de kosten tussen de partners te snel willen werken (m.n. bij gevaarlijke punten), hierdoor geen geen terugkoppelingen mogelijk ??? afwijkingen van de startnota achteraf ???

Wie maakt de nota’s op? Meestal:

ƒ gemeente: modules 4, 10, 13, 14, 15, en fietsfondsdossiers

ƒ Vlaamse Overheid (AWV ): modules 2, 3, 5, 11, (AWV): 12, 16, 17, 18

ƒ De Lijn: modules 8 en 9 ƒ sommige provincies maken ook

fietsfondsdossiers opmaken, met name voor sommige (gemeentegrens (gemeentegrens--overschrijdende) overschrijdende) hoofdhoofd-fietsroutes ƒ Bijstand door studiebureau is steeds mogelijk

Nabije toekomst: evaluatienota’s Waarom? ƒ leermoment: informatie over effecten van uitgevoerde maatregelen, b.v. b.v. de veiligheidseffecten van een nieuwe rotonde, de mate waarin meer wordt gefietst door aanleg van een fietspad, … Belangrijk voor nieuwe projecten. ƒ kwaliteitscontrole: is het project ook uitgevoerd zoals oorspronkelijk gepland? Wijzigingen nodig? ƒ communicatiecommunicatie-instrument: ƒ indien de doelstellingen zijn gehaald: positief ƒ Indien de doelstellingen niet zijn gehaald: objectief argument voor meer aanvullende of flankerende maatregelen.

25

Inhoud evaluatienota’s ƒ korte situering en ligging van het project ƒ overzicht van de doelstellingen en

engagementen (visies actoren) uit de startnota

ƒ schets van het procesverloop:

ƒ momenten dat de GBC is bijeengekomen ƒ momenten dat het project werd voorgelegd aan de PAC/OVC ƒ opvolging van de werken ƒ eventuele technische bijsturingen, en beslissingen hieromtrent ƒ wijze waarop het project aan de bevolking werd voorgesteld

ƒ analyse van het uitgevoerde project: ƒ eventuele afwijkingen tussen het ontwerp dat op de PAC/OVC positief is geadviseerd, en het uiteindelijk uitgevoerde project ƒ mate waarin werd rekening gehouden met de opmerkingen en adviezen van de PAC/OVC ƒ aspecten die een invloed hebben op het comfort en/of de gebruikswaarde die niet op het oorspronkelijke plan konden worden beoordeeld (b.v (b.v.. verticale elementen, groenelementen, boordstenen, waterslikkers, …) ƒ vergelijking tussen de oorspronkelijk geraamde en de uiteindelijk betaalde kostprijs ƒ conclusies voor verbeteringen op korte termijn en/of voor toekomstige projecten

ƒ effecten van het uitgevoerde project: ƒ terugkoppeling naar de doelstellingen: een inhoudelijke evaluatie op basis van metingen en tellingen (b.v (b.v.. hoe sterk is het fietsgebruik gestegen?) ƒ terugkoppeling naar de probleemstelling: mate waarin een oplossing wordt geboden voor de gestelde problemen (b.v (b.v.. wordt er nog geklaagd over onveiligheid, zijn de ongevallen verdwenen, …?) ƒ vergelijking tussen de voorvoor- en nasituatie, nasituatie, zowel qua beoogde als neveneffecten, positieve als negatieve effecten

26

ƒ stand van zaken van de afspraken: ƒ mate waarin de partners hun engagementen zijn nagekomen ƒ mate waarin de flankerende maatregelen zijn uitgevoerd ƒ eventuele nieuwe afspraken om evt. nieuwe maatregelen uit te voeren

ƒ conclusie: ƒ beschrijving van maatregelen om het project verder te optimaliseren (infrastructureel en nietniet-infrastructureel) ƒ leerpunten voor toekomstige, gelijkaardige projecten, naar uitvoering en begroting ƒ mate waarin dit project bijdraagt aan het duurzame mobiliteitsbeleid

7. VADEMECUMS Beschikbaar: te downloaden via www.mobielvlaanderen.be ƒ Vademecum Veilige Wegen en Kruispunten ƒ Vademecum Duurzaam Parkeerbeleid ƒ Vademecum Motorrijdersvoorzieningen ƒ Vademecum Fietsvoorzieningen ƒ Vademecum Voetgangersvoorzieningen ƒ Vademecum Verkeersvoorzieningen in de bebouwde kom ƒ Vademecum Toegankelijk Domein En: Vademecum rotondes (1997): niet via de website

Toepassing ƒ richtlijnen, geen wetten ƒ toch best zoveel mogelijk te volgen, ook op gemeentewegen en buiten het mobiliteitsconvenant: herkenbare verkeersomgeving ƒ soms wel strikt toetsingskader bij PAC

27

Voorbeelden ƒ b.v. fietsvoorzieningen

Fietssuggestiestroken

28

7. OVERLEGORGANEN EN BESLUITVORMINGSPROCES

GBC: Gemeentelijke Begeleidings Commissie ƒ kloppend hart van het mob. convenant ƒ gemeente is initiatiefnemer en voorzitter ƒ komt minstens één maal bijeen bij elk convenantgebonden project ƒ kan ook bij grensoverschrijdende of bovenlokale aspecten ƒ vaste partners: gemeente, Vlaamse Overheid, De Lijn ƒ extra partners: provincie, R.O. Vlaanderen, NMBS, …: afhankelijk van het project ƒ lokale actoren en sectoren: scholen, middenstand, … indien de gemeente gemeente dit wenst (heeft ook nadelen) ƒ inhoudelijk werk gebeurt best op voorhand ƒ GBC neemt besluiten in consensus.

PAC: Provinciale Audit Commissie:

ƒ Naar aanleiding van mobiliteitsconvenant (korte geschiedenis)

ƒ Georganiseerd per provinciale afdeling IVA ƒ ƒ ƒ

Infrastructuur (vroegere AWV), AWV), dus niet de Provincies PAC = formeel toetsmoment toetsmoment van het werk van de Gemeentelijke BegeleidingsBegeleidings-Commissie (GBC) PAC = adviesorgaan naar de minister PAC ≠ beslisorgaan of inhoudelijke werkgroep

Actoren Leden: ƒ Permanente leden: Agentschap Wegen en Verkeer (voorzitter) (+ evt. EMA, EMA, EMG), EMG), Agentschap R.O.Vlaanderen, Dept. MOWMOWBMV, Dept. RWO (R.P.), De Lijn, Provincie, externe/of interne auditor. ƒ Niet permanente leden: betreffende gemeenten (+ studiebureau), NMBS, BIVV, BIVV, politie, …

29

2 soorten PAC: PAC: ¾PAC mobiliteitsplannen (modules 1+15): interne auditor ¾PAC projecten (overige (project)modules): externe auditor

Soms tegenstrijdigheden … ƒ Bevorderen bereikbaarheid kan autogebruik ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

verhogen en (ongewenste) R.O stimuleren Bevorderen bereikbaarheid kan tot sluiproutes leiden (maar congestie ook !) Bevorderen bereikbaarheid kan tot meer autoverkeer en dus potentiële onveiligheid leiden Aanleg fietspaden in kwetsbare zones ? Stimulering fietsverkeer niet altijd veilig! Specifieke maatregelen autoverkeer kan autogebruik verhogen (b. Kiss+ Kiss+Ride aan scholen)

Nog voorbeelden ƒ Afsluiten sluiproutes kan tot meer autokm leiden (maar enkel bij impliciet autodenken) autodenken)

ƒ Afstemming eisen vademecums ƒ Soms interne discussies en conflicten (b.v. fietspaden in schoolomgevingen)

ƒ Lokale veiligheid versus algemene veiligheid en herkenbaarheid van wegtypen (b.v. rotondes, drempels) ƒ…

30

Beoordelingscriteria PAC Hoofdcriterium: duurzame mobiliteit Concrete beoordelingscriteria (in (in aflopende lijn): lijn): ƒ Conformiteit met hogere ruimtelijke en verkeerskundige plannen (b.v. categorisering) ƒ Verbetering concurrentiepositie OV en LV (STOP(STOP-principe) ƒ Optimalisatie netwerken: o.a. vermijden van sluiproutes (in woonwoon- en natuurgebieden) en bundeling autoverkeer op hoogst mogelijke wegcategorie ƒ Lokaal: verkeerstechnische toetsing a.h.v. vademecums ƒ Ook: samenhang diverse maatregelen (3 E’s) ƒ Mooi voorbeeld: rotondes

En bovendien: procedurele voorwaarden: ƒ Juiste procedures gevolgd (b.v. m. 10)? ƒ RapportageRapportage-eisen (volledigheid, juistheid argumentatie,…) geen sluipende besluitvorming! ƒ Consensus binnen GBC ƒ Controle “koehandel”; onafhankelijkheid vereist ƒ Kostprijsverdeling, maar … auditor ≠ boekhouder!

Adviesformulering PAC 3 mogelijkheden voor advies: advies: 1. Conform met Vlaams mobiliteitsbeleid 2. Niet conform met Vlaams mobiliteitsbeleid 3. Voorwaardelijk conform met Vlaams mobiliteitsbeleid + evt. inhoudelijke adviezen (niet bindend ingeval conformverklaring) conformverklaring) Uiteindelijk beslist de Minister !

31