Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Henk Puylaert
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Auteurs
ir. Henk Puylaert
Datum
22 januari 2008
Plaats
Delft
In opdracht van
Habiforum, Werkgemeenschap Ruimtelijke kwaliteit (WeRK)
Contact
H2Ruimte Phoenixstraat 66 2611 AM Delft
[email protected] www.h2ruimte.nl
U wordt van harte uitgenodigd teksten over te nemen. Maar dan moet u wel de bron vermelden.
H2Ruimte
1
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Inhoudsopgave
1.
Inleiding......................................................................................................................3
2.
Instrumenten voor benoemen, verankeren en bewaken van ruimtelijke kwaliteit ................4 2.1 Ruimtelijke kwaliteit benoemen ..............................................................................4 2.2 Ruimtelijke kwaliteit verankeren .............................................................................6 2.3 Ruimtelijke kwaliteit koesteren ...............................................................................7
3.
Uitwerking van enkele voorbeelden................................................................................9 3.1 Checklist kwaliteitskansen ondergrond ....................................................................9 3.2 LOGO-thermometer ............................................................................................ 10 3.3 Ambitiedocument................................................................................................ 12 Bijlage........................................................................................................................... 14
H2Ruimte
2
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
1.
Inleiding
Processen van gebiedsontwikkeling starten met een hoge kwaliteitsambitie. Ervaringen o.a. verwoord in Nederland BovenWater (blz. 151) laten zien dat de complexiteit van het proces zoveel aandacht opeist dat dit ten koste gaat van expliciete aandacht voor een duurzame ruimtelijke kwaliteit. Om deze ervaringen te kantelen en kwaliteit duurzaam te verankeren in het proces van gebiedsontwikkeling én te zorgen dat ruimtelijke kwaliteit gerealiseerd wordt, ontwikkelt de Werkbank Ruimtelijke Kwaliteit (WeRK) o.a. instrumenten die helpen om kwaliteit vanaf het begin van een gebiedsontwikkelingsproces te verankeren. Deze notitie gaat in op de vraag welke instrumenten bruikbaar zijn om ruimtelijke kwaliteit te verankeren in de beginfase van het proces. In termen van WeRK1: in de fase van overgang van de gebruiksfase naar de initiatieffase. De notie is als volgt opgebouwd. De volgende paragraaf benoemt de te gebruiken instrumenten aan de hand van de (WeRK)indeling: - ruimtelijke kwaliteit benoemen - ruimtelijke kwaliteit verankeren - ruimtelijke kwaliteit koesteren. In paragraaf 3 worden drie “instrumenten” verder uitgewerkt, die als aanvulling kunnen dienen op wat nu al in de digitale werkbank ruimtelijke kwaliteit is opgenomen.
1
Voor meer informatie over definiëring en achtergronden over de hier gehanteerde denkwijze en aanpak zie de Werkbank Ruimtelijke Kwaliteit op http://www.habiforum.nl/index.php?nID=1287 H2Ruimte
3
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
2. Instrumenten voor benoemen, verankeren en bewaken van ruimtelijke kwaliteit 2.1 Ruimtelijke kwaliteit benoemen Om de ruimtelijke kwaliteit van een gebied te benoemen is een duidelijke vraagstelling op zijn plaats: gaat het om de huidige ruimtelijke kwaliteit en/of gaat het om de gewenste ruimtelijke kwaliteit in de toekomst. In beide gevallen is kennis over het verleden van het gebied een belangrijke bouwsteen.
Verleden: historische analyse -
identiteit gebied benoemen door gebruik te maken van historische foto's, oude filmopnamen, verhalen over het gebied (opgeschreven of door –voormalige- bewoners verteld)
(Voorbeeld Bolwerk Gouda in het kader van het Masterplan Mierennest voor een deel van de westelijke binnenstad van Gouda. Het betreft de sanering van een oude gasfabriek en ontwikkeling van het gebied waarbij de geschiedenis van de plek en directe omgeving een belangrijke rol heeft gespeeld in de herontwikkeling. Bron: SKB rapport “Bolwerk Gouda” door Floor Basten in de reeks leergeschiedenis, Gouda april 2007. -
historische kaarten en luchtfoto’s: in het bijzonder de geschiedenis volgen aan de hand van topografische kaarten. Vanaf midden 19e eeuw zijn veelal kaarten beschikbaar waarop veel informatie over identiteit en gebruik van het gebied is af te lezen. Dat geldt ook voor luchtfoto’s (vaak al van voor WO II beschikbaar)
Voorbeeld gebiedsontwikkeling van de A15 zone in Rotterdam Zuid waar in de gebiedsanalyse expliciet gezocht is naar karakteristieken van het gebied uit het verleden zoals de loop van oude riviertakken, het vliegveld Waalhaven en waar bij de herontwikkeling van de havens de identiteit verbonden met het oude havengebied (o.a. Heijplaat en de geschiedenis van de RDM) een belangrijke rol speelt. Bron o.a. TNO Gebiedsanalyse A15 zone, pilots ROO Rotterdam Stadshavens, rapportage processpoor). -
sociografieën: in de periode van omstreeks 1900 tot in de jaren vijftig van de 20e eeuw zijn er voor veel gebieden en steden/dorpen sociografische beschrijvingen beschikbaar die veel informatie verschaffen over “het leven” in zo’n gebied en juist de verbinding tussen mens en ruimte.
Voorbeelden zijn er legio vooral voor plattelandsgemeenten (bijv. van Groenman over Staphorst, maar ook voor gemeenten als Uden, Markelo, Weerselo en Nijkerk). Bekend is de studie van Van Paasen e.a. voor over de Haarlemmermeer of van Klaasen e.a. over Amersfoort uit 1949 : Hoofdlijnen voor de sociaal-economische ontwikkeling der gemeente Amersfoort 1900-1970. Voor vele delen van (hervormd) Nederland biedt het Handboek pastorale sociologie van Bannink e.a. geschreven tussen 1953 en 1962 (7 kloeke delen) een inkijk in de relatie tussen de sociale en fysieke omgeving. Heden: registreren en bespreken/delen -
De huidige identiteit van een gebied is vast te leggen door foto's, film, verhalen, metaforen en analyse. Een voorbeeld van vastleggen op foto ‘is te vinden in Groot-Mijdrecht Noord (zie ook
http://www.grootmijdrechtnoord.nl/documenten5/22580.aspx) Een voorbeeld van een analyse is te vinden in “KWALITEITEN VERBINDEN” Een integrale kijk op de toekomst van Noordoost-Overijssel, Zwolle, december 2005, waarin het gebied o.a. vergeleken wordt met een bladzijde uit een Middeleeuws Getijdenboek.
H2Ruimte
4
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
-
Veldbezoek en vastleggen in woord en beeld wat je opvalt, raakt, treft, etc. Kwaliteiten meten: diverse methoden zijn beschikbaar zoals barometers en thermometers.
Voorbeelden zijn er o.a. op ruimtelijk-economisch gebied bijv. in Delft jaarlijks uitgevoerd in samenwerking tussen de KvK en de Rabobank en de economische barometer van Breda, thermometers om kwaliteit te bepalen o.a. DCMR – LOGO. Dit is in hoofdstuk 3 op hoofdlijnen uitgewerkt en leefbaarheidmonitors. Voorbeeld van deze laatste is LEMON uitgevoerd door RIGO in opdracht van Aedes (vooral op wijkniveau, maar een belangrijke bouwsteen bijvoorbeeld bij stedelijke herontwikkeling. -
kwaliteitskaders van anderen zoals beeldkwaliteitsplannen van andere overheden die het kader kunnen vormen voor regionaal/lokaal beleid.
Voorbeelden zijn het Beeldkwaliteitplan Noord-Holland noord van de provincie Noord-Holland en het Beeldkwaliteitplan van de provincie Zeeland. Toekomst: ontwerpen -
gewenste identiteit van een gebied vastleggen door collages uit o.a. foto's, film en verhalen op zoek naar gezamenlijke belangen en kwaliteitsbeelden door gebruik te maken van o.a. veldbezoek, enquêtes en actoranalyse. Deze middelen zijn ook geschikt om de verschillen in beeld te brengen tussen actoren en deze te agenderen. Energie kan o.a. gemobiliseerd worden door stakeholders aan te laten geven wat ze voor elkaar kunnen betekenen.
Een toepassing hiervan is te vinden in ”Netwerk op niveau, Specialisatie en complementariteit in stedelijk netwerk Brabanstad” waar de B5 steden in Brabant aangeven wat ze voor elkaar kunnen betekenen om zowel gezamenlijke als afzonderlijke ambities te realiseren (TNO Inro, 2001). -
maak kwaliteitsprofielen met de RK-matrix en leg dit vast op kaart, eventueel ook per belangengroep.
Voorbeelden zijn te vinden in de Werkbank ruimtelijke kwaliteit, maar ook in studies over de VROM pilots Ruimtelijke Ordening van de Ondergrond (voorbeeld Stadshavens, rapportage processpoor door H2Ruimte e.a. uit 2007) of de Studie Ruimtelijke kwaliteit in de regio Schiphol (Bureau Locus e.a. 2007) -
focuspunten kiezen in je ambities: mobiliseer hier omheen creativiteit bijvoorbeeld door gebruik te maken van reframingtechnieken of aspectenanalyse die direct de relatie zichtbaar maakt tussen ambitie/kwaliteit en “waarden” (bijvoorbeeld uiteengelegd in aspecten zoals moreel, ethisch, esthetisch, economisch, sociaal, juridisch, etc.) die mensen belangrijk vinden
Voorbeeld van reframing is o.a. gebruik maken van kunstenaars zoals enkele jaren gelden de “Harissons” bij de ontwikkeling van delen van het Groene Hart (in het verlengde van de tentoonstelling Schiereiland Europa in Kasteel Groeneveld) De aspectenanalyse kent een aantal toepassingen in de waterhoek o.a. bij de gemeentelijke waterplannen van Hengelo en Losser. -
samen inspirerende streef-/toekomstbeeld benoemen door bijvoorbeeld gebruik te maken van voorbeelden van “buiten”, methoden voor scenariobouw en groupmodelbuilding gebaseerd op systeemanalyse.
Voorbeelden van buiten: zie het inspiratiedeel van de website www.AquaRO.nl Voorbeeld van groupmodel building is .o.a. gebruikt bij advisering over de locatiekeuze van IKEA-vestigingen (TNO, intern werkdocument) en door de Denktank Stadslandbouw die problemen in de relatie stad – land in beeld wilde brengen (o.l.v. Universiteit van Nijmegen, J. Vennix) .
H2Ruimte
5
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
-
Met betrokkenen al concrete maatregelen en projecten benoemen die ambities dichterbij brengen en gezamenlijk beoordelen wat het effect op ruimtelijke kwaliteit is. Zo ontstaat al vroeg zicht op no regret maatregelen en op mogelijke ingrepen die met relatief weinig moeite een groot effect opleveren.
2.2 Ruimtelijke kwaliteit verankeren De inzet is om ruimtelijke kwaliteit vanaf het begin van het proces van gebiedsontwikkeling een onderwerp te laten zijn dat continu een centrale plaats inneemt. Belangrijk is dan ook om duidelijk vast te leggen wat (gedeelde) kwaliteitsambities zijn, welke afspraken gemaakt zijn over welke ambities en hoe daar verder vorm en inhoud aan te geven. Belangrijk is te zorgen dat ruimtelijke kwaliteit een onwrikbaar agendapunt is zonder dat ruimtelijke kwaliteit vroeg in een proces een onwrikbaar ankerpunt wordt. Er is ook ruimte nodig om ruimtelijke kwaliteit in de specifieke context van de gebiedsontwikkeling zich verder te laten operationaliseren en concretiseren. De verankering van ruimtelijke kwaliteit kan meer formeel in (beleids)documenten, maar minstens zo belangrijk is om dit te verankeren in het denken en het gedachtegoed van mensen. Mogelijke middelen zijn:
Documenten -
Opstelling van een beleidsdocument Ruimtelijke Kwaliteit dat goedgekeurd wordt door de volksvertegenwoordiging (PS, Gemeenteraad)
Een voorbeeld is de BOUWDOOS LANDSCHAP stedelijk uitloopgebied Zutphen-Warnsveld. Een ontwerpinstrument voor een cultuurhistorisch verantwoorde landschapsontwikkeling, DLG, Arnhem 2005. Een ander voorbeeld is Kwaliteitsatlas Oude Rijnzone, nov. 2006. -
Opstellen van een startdocument waarin ruimtelijke kwaliteit een substantieel bestanddeel is eveneens goed te keuren door de volksvertegenwoordiging (PS, Gemeenteraad)
Een voorbeeld is het Startdocument versterking zeewering Scheveningen uit 2005. -
Toesnijden van het motto van de gebiedsontwikkeling op de essentie van de ruimtelijke kwaliteit die beoogd wordt
-
Opstellen van een voorbeeldenboek of kwaliteitscatalogus eind het eind van de voorverkenning met inspirerende voorbeelden van buiten
Voorbeeld website AquaRO (www.aquaro.nl) met in het inspiratiedeel veel voorbeelden op foto. Mensen -
Boor energie aan in het gebied bij mensen die warm lopen voor de gewenste kwaliteit. Dit kan o.a. door invulling van het Moeten-Kunnen-Willen-diagram Moeten
Willen Kunnen
Voorbeeld o.a. bij de gebiedsontwikkeling Groot-Mijdrecht Noord.
H2Ruimte
6
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
-
Sluit aan op lopende of voorgenomen projecten die bijdragen aan de beoogde ruimtelijke kwaliteit.
Een voorbeeld is het project Linschoterwaard van de provincie Utrecht, de gemeenten Montfoort en Oudewater, het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en de Stichting Landgoed Linschoten
-
Stel een projectengroslijst op met voor mensen herkenbare en aansprekende projecten om de gewenste kwaliteit dichterbij te brengen met de als middel om actoren te mobiliseren
Voorbeeld van de ze aanpak in o.a. de Heuvellandcase gericht op de toeristische versterking van het Limburgse Heuvelland uitgevoerd door Mommaas en Boelens in opdracht van het LIOF (2004) -
Benoem voorbeeldprojecten van “buiten” als een makkelijk te onthouden referentiebeeld voor de gewenste kwaliteit.
Voorbeeld bij herontwikkeling van de Scheveningse haven is het (recreatieve) havengebied van Barcelona een lichtend voorbeeld.
2.3 Ruimtelijke kwaliteit koesteren Een proces van gebiedsontwikkeling is een ontdekkingsreis waarbij je aan het begin nog niet (scherp) weet wat er aan het eind uitkomt. Het is goed om aan het begin je verwachtingen expliciet te maken ook wat betreft ruimtelijke kwaliteit. Daardoor maak je het bespreekbaar en verder operationaliseerbaar. Bewaken van ruimtelijke kwaliteit heeft vroeg in een proces van gebiedsontwikkeling een wat andere lading dan verder in het proces (bijv. in de overgang van planstudie naar realisatie); het is eerder laten “groeien” van ruimtelijke kwaliteit dan strikt het bewaken ervan. Mogelijke middelen zijn: - Groeidenken in ruimtelijke kwaliteit: zoals het proces van gebiedsontwikkeling in fasen geprogrammeerd wordt zo is ook het denken over ruimtelijke kwaliteit per fase te benaderen. Per fase moet duidelijk worden vastgelegd wat het kwaliteitsdenken aan het eind van die fase in een document vast te stellen door de volksvertegenwoordiging moet opleveren: mate van operationalisatie, taken, verantwoordelijkheden en spelregels. -
Benoemen van een “kwaliteitsmeester” voor het proces van gebiedsontwikkeling incl. taakomschrijving. Dit is iemand die aanspreekbaar is op kwaliteitsgroei en – bewaking en dit ook organiseert (incl. spelregels vastgelegd project start up en te bevestigingen in de start up van elke nieuwe fase).
-
Kwaliteitsorganisatie: belangrijk is dat een aantal aspecten goed geregeld wordt. Kernpunten zijn: stevige vertegenwoordiging vanuit het gebied in deze organisatie, een goede mix van private en publieke partijen en vanaf het begin een inbreng vanuit de verschillende kwadranten van het proces (dus in een verkenning ook aandacht voor beheer, realisatie en ontwerp)
-
Kwaliteitsaudits: reflectie op tussenresultaten van het proces vanuit kwaliteitsafspraken gemaakt aan begin van proces(fase): worden afspraken nagekomen, waarom wel/niet, wat is reden dat het anders moet, wat betekent dit voor de te ontwikkelen kwaliteit en tot welk kwaliteitsadvies leidt dit.
H2Ruimte
7
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
In Vlaanderen bestaat het fenomeen Kwaliteitskamer. Deze is nodig om te vermijden dat de oorspronkelijke ambitie en kwaliteit uitgehold wordt en bij diverse projecten wordt ingezet. In het kader van het beheren en coachen van lokale besturen bij de besteding van Europese fondsen werd in West-Vlaanderen een Kwaliteitskamer opgericht. Na deze proefperiode werd met steun van de Vlaamse Bouwmeester, Marcel Smets, de Provinciale Kwaliteitskamer geformaliseerd. Vooral projecten die een grote impact hebben op het uitzicht van dorpen of op het omliggende landschap komen in beeld voor begeleiding. In deze kwaliteitskamer zetelen, onder het voorzitterschap van iemand met een bepaalde renommee, deskundigen op het vlak van (landschaps)-architectuur, stedenbouw, toegankelijkheid, begeleiding van gemeenten enz. (bron: Voorbeeldenboek intermediaire planningsinstrumenten in Vlaanderen / Deel 1)
Voorbeelden van kwaliteiten koesteren zijn op lokaal niveau vaak gekoppeld aan de Adviescommissie Ruimtelijke kwaliteit of de Welstandscommissie. Diverse gemeenten hebben een supervisor ruimtelijke kwaliteit (bijv. Apeldoorn en Delft) . Enkel provincies hebben een kwaliteitsmeester onder verschillende benamingen: Groningen een bouwmeester, Noord-Holland een adviseur ruimtelijke kwaliteit en Overijssel heeft een (extern) ruimtelijk kwaliteitsteam.
H2Ruimte
8
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
3.
Uitwerking van enkele voorbeelden
Deze paragraaf werkt enkele voorbeelden van hulpmiddelen uit: - Checklist kwaliteitskansen ondergrond bij gebiedsontwikkeling - De LOGO thermometer voor omgevingskwaliteit. - Inhoudsopgave van een ambitiedocument
3.1 Checklist kwaliteitskansen ondergrond Wat Bepalen van relevante ondergrondkwaliteiten in termen van kansen en bedreigingen voor gebiedsontwikkeling (ondergronds én bovengronds)
Wie Vanuit projectteam die de gebiedsontwikkeling trekt uit te voeren door of onder leiding van planoloog, stedenbouwkundige of landschapsarchitect. Kan ook in interactieve sessie met betrokkenen (bewoners, bedrijven, vakgenoten)
Wanneer In de voorverkenning als een inventarisatie van kansen plaats vindt.
Hoe Stap 1 De ondergrondkwaliteiten uit de handreiking Plannen met de ondergrond gebruiken als een checklist voor de mogelijkheden en beperkingen die de ondergrond op kan leveren voor gebiedsontwikkeling. Is ook een middel om mensen die weinig met de ondergrond hebben zich bewust te laten worden van “ondergrondse” zaken. Resultaat staat in bijlage 2.
Stap 2 De kansen uit stap 1 gebruiken bij de invulling van de matrix ruimtelijke kwaliteit conform de methode van WeRK. Door in stap 1 bewust met de ondergrond bezig te zijn zorgt dit dat ondergrond nadrukkelijk meegenomen wordt in het WeRK-proces. H2Ruimte
9
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Tips -
Probeer steeds de verbinding tussen ondergrond en bovengrond te leggen. De ondergrond kan sterk bijdragen aan de verbetering van de bovengrondse kwaliteit. Kansen die de ondergrond biedt zijn in de praktijk vaak onderbelicht. Investeer vooral in de kansen. Belemmeringen (verontreiniging, puin, bommen en granaten) die de ondergrond oplevert voor gebiedsontwikkeling zijn vaak al vroegtijdig in beeld (zeker op lokaal niveau) door sectorale/thematische afdelingen (milieu, bodem).
Voorbeeld -
VROM Pilot ROO Stadshavens – Rotterdam waar stap 1 en stap 2 tot en met ambities op de kaart is doorlopen.
3.2 LOGO-thermometer Wat LOGO is een hulpmiddel om systematisch en meetbaar de omgevingskwaliteit van burgers en bedrijven te verbeteren.
Wie Onder leiding van iemand die methode kent (bijv. een milieuplanoloog) kunnen bewoners en gebruikers van een gebied de methode toepassen. Vakspecialisten op deelterreinen zorgen in zogenoemde Logoworkshops (zie onderstaand voorbeeld) voor het voorwerk en de verwerking van de resultaten van sessies met bewoners van het gebied. Het eindverslag is onderwerp van besluitvorming in de volksverteenwoordiging eventueel als onderdeel van een planprocedure.
Proces LOGO-toepassing “ Pernis een duurzaam dorp aan de rivier”
Wanneer LOGO is te gebruiken bij het ontwikkelen van structuurvisies, bestemmings-, herstructureringsen wijkontwikkelingsplannen, Stad- en Milieuprojecten en leefbaarheids- en veiligheidsvraagstukken. Omgevingskwaliteiten die relevant zijn voor wonen, werken, verkeer en vervoer, groen, water, recreatie milieu worden in onderlinge samenhang beoordeeld. Door te zoeken naar de optimale mix van deze kwaliteiten wordt in totaal een hogere kwaliteit bereikt H2Ruimte
10
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
dan op basis van sectorale maatregelen. Bovendien is deze aanpak tijd- en kostenbesparend. LOGO is bij uitstek geschikt voor gebruik bij open planprocessen mede door gebruik te maken van eenvoudige beeldtaalhulpmiddelen als thermometers.
Hoe Goede en minder goede kwaliteiten van een gebied worden onderscheiden door actuele kwaliteiten te vergelijken met gebiedstypische referentieniveaus. Daarnaast kan de kwaliteit zoals die door burgers wordt ervaren (belevingswaarde) worden weergegeven ten opzichte van de werkelijke gemeten (objectieve) kwaliteit. Zo zijn opgaven voor ruimtelijke kwaliteitsverbetering in beeld te brengen. Als er een opgave ligt (dus als de werkelijke kwaliteit in een gebied niet past bij de aard van het gebied), is het aan de gemeente of zij al dan niet maatregelen kan of wil (of moet, indien wettelijke grenswaarden worden overschreden) nemen om deze onbalans te verminderen. De bepaling van de gewenste kwaliteit geschiedt in drie stappen:
Bij het bepalen van ambitiewaarden gaat het om de vraag of de actuele waarden van de gekozen parameters (ver) boven of onder de referentieniveaus liggen, of de kwaliteit, in de gegeven locatiespecifieke omstandigheden, in alle redelijkheid (op termijn) kan worden verbeterd en in hoeverre de verschillende parameters met elkaar samenhangen.
Tips 1. deze stappen zijn slechts toe te passen op grond van een gedegen gebiedsanalyse, waarbij gebruik gemaakt wordt van een in de regio Rijnmond ontwikkelde gebiedstypologie op wijk- en buurtniveau 2. in de 2e stap is naast gebruik van wetenschappelijk onderzoek en feitelijke meetgegevens ook gebruik te maken van de perceptie van bewoners en gebruikers van een gebied. Zie onderstaand voorbeeld voor geluid.
H2Ruimte
11
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Ook voor het aandeel van mensen dat tevreden is over de geluidskwaliteit in de toekomst kan een ambitie vastgelegd worden in stap 3, zie onderstaand voorbeeld
Nadat kwaliteitsambities zijn vastgelegd worden maatregelen ter verbetering van de kwaliteit bepaald.
Voorbeelden van LOGO-toepassing -
Totstandkoming bestemmingsplan voor het Dorp Pernis (zie http://www.pernis.rotterdam.nl/smartsite2124436.dws) Herontwikkeling stationsgebied Vlaardingen
3.3 Ambitiedocument Wat Document waarin het kwaliteitsstreven is beschreven dat dient als richting voor het verdere planproces.
Wie De projectgroep verantwoordelijk voor de gebiedsontwikkeling stelt het document op. Het ambitiedocument wordt bestuurlijk vastgelegd en vastgesteld door de volksvertegenwoordiging.
Wanneer Aan het eind van de voorverkenning als input voor de verkenning.
Hoe (inhoudsopgave) -
-
-
Kernachtige samenvatting van ambities over inhoud én proces Kwaliteit nu: de huidige kracht van het gebied, gebiedskarakterisering, identiteitsbepalende elementen en kengetallen. Eventueel kernkwaliteiten rubriceren naar gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. Moeten: nijpende problemen en maatschappelijke urgenties Kunnen: eerste aanzet om vanuit verschillende perspectieven tot denk-/oplossingsrichtingen te komen geïllustreerd met type projecten die dan nodig zijn (eventueel al in uitvoering zijn) Dit resulteert in inzicht in kansen, dilemma’s en risico’s Financiën: wat is er en bij wie, ook uit lopende projecten, wat is nodig (eerste richting) , waar kan geld gemobiliseerd worden en hoe (dus ook eerste ideeën over fondsvorming) Willen: commitment van bestuurders met afspraken over de (gewenste) inzet van de betrokken partijen. Gaat zowel om de afspraken die de direct betrokkenen zelf maken over het vervolgtraject (proces én inhoud) als afspraken die nodig zijn om met andere partijen te
H2Ruimte
12
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
-
maken (bijv. met het rijk waar het om financiële inbreng gaat). Dit resulteert ook in uitgangspunten en randvoorwaarden bijvoorbeeld op het gebied van kwaliteitsaspecten en op het gebied van (grond)exploitatie. Plan van Aanpak vervolgtraject: organisatie, kwaliteitsbegeleiding, planning, fasering, milestones, communicatie, benodigde expertise, onderzoeksagenda, proceduremanagement, risicomanagement, etc.
Voorbeelden - Kracht van de Delta, de agenda voor een Deltaprogramma (ambitiedocument) van de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Zuid-Holland, Middelburg, juni 2006 Zie ook http://kreeft.zeeland.nl/zeesterdoc/ZBI-O/ZEE/ZEE0/6009/600948_1.pdf - Strategiedocument Driehoek RZG, Provincie Zuid-Holland, 2003. Zie ook http://www.zuidplas.nl/assets/driehoekrzg/documentatie/Strategiedocument.pdf - Ontwikkelingsstrategie Stadshavens Rotterdam, Rotterdam, 2003. http://www.stadshavensrotterdam.nl/html/strategie_dec06.html
H2Ruimte
13
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Bijlage Resultaten inventarisatie kansen ondergrond Stadshavens Draagkwaliteit Algemeen Basis voor bouwactiviteiten
Ondergrondse activiteiten (incl. weg- en railinfrastructuur)
Ruimte voor opslag stoffen
-Waterbekkens gebruiken als bouwruimte ondergronds (10 a 15m onder maaiveld). Voorbeeld: nieuwe vestiging Seabrec op havenpier. -Ondergrondse containeropslag gecombineerd met ondergronds vervoer (2x), aansluiting op Betuwelijn, opslag van fruitsappen en fruit -Distributie van goederen + afval -ondergronds parkeren (2x) -Vergroten leefbaarheid door infrastructuur onder de grond -metro of tram ondergronds, aantakking metro, metro naar Heijplaat, ondergrondse verbinding met Nieuw Mathenesse (vanaf Schiedam/Nieuw Mathenesse naar Schiedamsedijk) -Ondergronds transport (2x), infra combineren in tunnel (PV/OV) -Ondergrondse tunnels voor verkeersinfrastructuur, parkeergarages e.d. onder water, museum onder water -Ondergrondse waterberging -CO2 opslag van E.On centrale
Warmte/koude opslag
-Opslag koude/warmte 2e watervoerende pakket -Voorbeeldfunctie voor energiebesparing in grote herstructureringsgebieden
Riolering, kabels en leidingen
-“Graafrust” -Hemelwater gescheiden afvoeren naar waterberging in bodem of havenbekken en hergebruiken -Leidingen buitendienst: bekijk of deze een andere functie kunnen krijgen -“Utility ducts”
Informatiekwaliteit H2Ruimte
Kansen Veel aandacht voor duurzaamheid -Drijvende woningen. Gezien de stijgende zeewaterspiegel: alle nieuwe ontwikkelingen “drijvend”mogelijk maken -Bijzonder woonmilieu in havengebied
Kansen 14
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Algemeen Cultuurhistorische betekenis
Diversiteit landschapsbeeld
Geomorfologische diversiteit
-Waterkering <->inperken veiligheidszone >ondergrond -Vuurtoren boven- en ondergronds (uitkijk, profielen zien)
Ecologische diversiteit
-Water schoner: onderwatermuseum onderwaterleven, zalmkwekerij -Groenstructuur benutten voor: –verondersteld luchtzuiverende capaciteit, -maskeren van “slechte” zichtplekken, -waterbergende capaciteit -Riool (oud) als attractie met bijzondere ecologie -Attractie! -Sanering oorlogstuig
Niet gesprongen explosieven
Regulatiekwaliteit Gezonde en schone bodem
Levende bodem
Stabiele bodem
H2Ruimte
-Meer engineering (3D), later efficiencywinst -Maatwerk, samenwerking optimalisatie -Benut/hergebruik oude historische gebouwen evt. met andere functie (2x) -Enkele militaire installaties zichtbaar maken in gebouwen of OV -Riool (oud) als attractie -Attractieve haven waar recreatie, economie en wonen samen gaan, stadspark, parkfunctie aan haven -Havenbekken voor watersport -Strand aan de Maas
Kansen -Sanering oorlogstuig -Strand aan de maas -Sluit aan bij woonmilieutype van grondgebonden woningen -Ontwikkeling stadshavens is een mooie (dwingende) reden om alle (?) vervuilingen uit het verleden definitief op te ruimen -
-Storten puin voor demping havens verontdiepen (ipv dempen) -Opslag van grond voor draagkracht en stabiele bodem -Nuttige toepassing hergebruiksgrond/ reststoffen. Bagger als mede drager voor nieuwe verbinding noordzijde
15
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
Waterfilterende bodem
-Bodem als filter en waterberging: geen hemelwater afvoer, maar grindkoffers onder regenpijpen
Waterbergende bodem
-Bodem als filter en waterberging: geen hemelwater afvoer, maar grindkoffers onder regenpijpen -Waterbergende kwantiteit en kwaliteit havenbekkens -Ondergrondse waterberging
Productiekwaliteit Gewasproductiecapaciteit
H2Ruimte
Kansen -Biogewassen op platte daken -Beheer braakliggend terrein door actief gewasbeheer
Voorraad drinkwater
-Na afsluiting van de getijdenrivier → zoet water binnenmeren, dan geschikt voor recreatie en natuurontwikkeling -Zalmkwekerij (schoon water)
Voorraad delfstoffen
-
Voorraad fossiele energie
-
Geothermische energie
-In Den Haag kan het, waarom niet hier? -Milieuvriendelijke energievoorziening door geothermische energie (tbv wonen en werken). Aardwarmte voor huizen en wegen -(2030) Getijdenwerking voor energieopwekking
16
Instrumenten voor ruimtelijke kwaliteit in vroege fasen van het planproces
H2Ruimte
17