BELANGRIJKE NIEUWE WETGEVING
De "wettelijke erfgenamen" als begunstigden van een levensverzekering
Inhoud De "wettelijke erfgenamen" als begunstigden van een levensverzekering ................................................................................................
Bij het afsluiten van een levensverzekering .................................................. Fout! Bladwijzer nie Artikel 110/1 van de Wet op de Landverzekeringsovereen................................ De begunstigingclausule in levensverzekeringen ................................................................ Met de term "wettelijke erfgenamen" ................................................................ Legatarissen:wie zijn dat ? ................................................................................................ Vóór de wet van 13 januari 2012 ................................................................................................ Voorbeeld................................................................................................................................ De nieuwe verdelingsregels ................................................................................................ Hoeft u als verzekeringnemer iets te doen? ................................................................ Wat is een levensverzekering?................................................................................................ De feitelijk en wettelijk samenwonende partners ................................................................ Voorbeeld................................................................................................................................ In praktijk ................................................................................................................................
Het eerste wat u moet doen, is nagaan wie u in uw verzekeringscontract als begunstigde hebt aangewezen. ............................................................................................ Te doen................................................................................................................................ Hebt u een levensverzekering afgesloten na 5 maart 2012? ................................ Hebt u de levensverzekering afgesloten voor 5 maart 2012? Dan zijn twee scenario's mogelijk. ................................................................................................ Het volgende wat u moet controleren, is wanneer u de levensverzekering hebt afgesloten. ................................................................ 5 maart 2012 is de cruciale datum (zie kader). ................................................................ Wij werkten enkele voorbeelden uit. ................................................................ Vanwaar die aanpassing? ................................................................................................ Kiemen voor nieuwe conflicten ................................................................................................
moet
u
aanduiden
wie
bij
uw
overlijden
het
kapitaal
van
uw
levensverzekering zal ontvangen. De begunstigden kan u aanduiden bij naam en toenaam of met een generieke term zoals de echtgeno(o)t(e), uw kinderen
of
de
wettelijke
erfgenamen.
Het is voor die laatste groep, de wettelijke erfgenamen, dat de regels voor de toebedeling van het overlijdenskapitaal werden gewijzigd.
Artikel 110/1 van de Wet op de Landverzekeringsovereen komst
werd
ingevoerd
bij
wet
van
13
januari
2012.
Dit artikel bepaalt dat, wanneer de wettelijke erfgenamen bij generieke term als begunstigden van het verzekerd kapitaal zijn aangeduid, voortaan het overlijdenskapitaal zal worden uitgekeerd aan de nalatenschap van de verzekeringnemer.
De begunstigingclausule in levensverzekeringen De verzekeringsmaatschappijen voorzien in hun contracten vaak een standaard
begunstigingsclausule
die
bepaalt dat,
een uitdrukkelijk aangeduide
begunstigde,
toekomen
de
aan
het
bij
afwezigheid van
overlijdenskapitaal
wettelijke
zal
erfgenamen.
Met de term "wettelijke erfgenamen" worden enkel de personen bedoeld die door de wet als erfgenamen worden gekwalificeerd, zoals de langstlevende echtgeno(o)t(e), kinderen, ouders... en niet de legatarissen.
Legatarissen:wie zijn dat ? De personen die bij testament als begunstigden van een nalatenschap worden aangeduid, de "legatarissen" genoemd, verschillen vaak van de "wettelijke erfgenamen". Bij de uitkering van het overlijdenskapitaal van een levensverzekering zorgde dit in het verleden vaak voor ongewenste
resultaten.
Vóór de wet van 13 januari 2012 werd het overlijdenskapitaal van een levensverzekering rechtstreeks en in gelijke
delen
uitgekeerd
aan
de
wettelijke
erfgenamen.
Het overlijdenskapital viel niet in de nalatenschap van de verzekeringnemer, bijgevolg werd met een eventueel testament van de verzekeringnemer geen rekening gehouden.
Voorbeeld An heeft een levensverzekering afgesloten waarin zij haar echtgenoot, en bij zijn vooroverlijden, haar wettelijke erfgenamen als begunstigden heeft aangeduid. Na het overlijden van haar man besluit An om een testament op te maken in het voordeel van haar vriendin Lut. Aan haar levensverzekering wijzigt An niets. Bij haar overlijden zal het kapitaal nog steeds toekomen aan haar "wettelijke erfgenamen". An komt te overlijden en zij blijkt nog een nicht en neef te hebben. Het overlijdenskapitaal zal op grond van de begunstigingclausule in haar levensverzekering rechtstreeks en in gelijke delen toekomen aan de wettelijke
erfgenamen,
haar
nicht
en
neef.
Haar goede vriendin Lut, zal op grond van het testament enkel wat cash geld ontvangen. Dit is niet wat An had gewild. Met
de
invoering
van
artikel
110/1
van
de
Wet
op
de
Landverzekeringsovereenkomst wou de wetgever een oplossing bieden voor dergelijke situaties.
De nieuwe verdelingsregels Door de invoering van artikel 110/1 zal het overlijdenskapitaal niet langer rechtstreeks aan de wettelijke erfgenamen worden uitgekeerd. Het kapitaal zal toekomen aan de nalatenschap van de verzekeringnemer, waardoor het zal worden verdeeld overeenkomstig de regels van het wettelijk erfrecht. In het voorbeeld van An, zal het overlijdenskapitaal niet meer rechtstreeks toekomen aan haar wettelijke erfgenamen maar aan haar nalatenschap. De nalatenschap, met daarin het overlijdenskapitaal, wordt verdeeld volgens de regels van het wettelijk erfrecht waardoor het testament van An ten volle uitwerking krijgt. Lut krijgt alles, ook het kapitaal van de levensverzekering. Haar nicht en neef zullen niets ontvangen. Ingevolge deze wijziging, wordt voortaan ook rekening gehouden met het testament van de verzekeringnemer. De verdeling van het kapitaal onder de
wettelijke erfgenamen sluit op die manier nauwer aan bij de wil van de overledene.
Hoeft u als verzekeringnemer iets te doen? •
Artikel 110/1 is van toepassing op alle levensverzekeringen die zijn afgesloten vanaf 5 maart 2012.
•
Voor de levensverzekeringen die voor deze datum werden afgesloten, voorziet de wet in een overgangsperiode van twee jaar.
•
Indien deze verdelingsregels overeenstemmen met uw wil, dan dient
•
u
niets
te
ondernemen.
Gaat u evenwel niet akkoord, dan kan u nog tot 5 maart 2014 uitdrukkelijk verklaren dat artikel 110/1 niet van toepassing is op uw
levensverzekering.
Dit
gebeurt
aan
de
hand
van
een
uitdrukkelijke verklaring in een bijvoegsel aan de polis dat zowel door de verzekeringnemer als de verzekeraar dient te worden ondertekend.
Wat is een levensverzekering? Opgelet: het woord "levensverzekering" is een ruim begrip. In de praktijk gaat het om uw groepsverzekering, I.P.T.-verzekering, levensverzekering met of zonder fiscaal voordeel, Tak-23 verzekeringscontracten, … Vanaf 5 maart 2014 zullen de bepalingen van artikel 110/1 ook van toepassing zijn op de levensverzekeringen die dateren van vóór de invoering van deze wet. Voor de verzekeringnemer blijft het uiteraard mogelijk om, na de termijn van twee jaar, uitdrukkelijk te bepalen dat het overlijdenskapitaal toekomt aan zijn wettelijke erfgenamen overeenkomstig de ‘oude’ verdelingsregels.
en
dit
in
gelijke
delen,
De feitelijk en wettelijk samenwonende partners Het overlijdenskapitaal dat toekomt aan de wettelijke erfgenamen zal voortaan worden verdeeld volgens de regels van het wettelijk erfrecht. We herinneren eraan dat de feitelijk samenwonende partners, geen wettelijke erfgenamen zijn van elkaar. Daarnaast zijn de wettelijk samenwonende partners weliswaar wettelijke erfgenamen, doch volgens de regels van het wettelijk erfrecht hebben zij enkel recht op het vruchtgebruik
van de voornaamste gezinswoning met daarin de aanwezige huisraad. Behoudens indien uitdrukkelijk bepaald bij testament, zullen noch de feitelijk, noch de wettelijk samenwonende partner op grond van de verdelingsregels van het wettelijk overlijdenskapitaal ontvangen.
erfrecht
een
aandeel
in
het
Voorbeeld Annelies woont feitelijk samen met haar partner Jan. Zij heeft na 5 maart 2012 een levensverzekering afgesloten waarin haar wettelijke erfgenamen als begunstigden zijn aangeduid. Aangezien ze feitelijk samenwonen,
is
Jan
geen
wettelijke
erfgenaam.
Wanneer Annelies komt te overlijden zal het overlijdenskapitaal naar haar wettelijke erfgenamen gaan. Jan zal niets ontvangen. De situatie verandert niet indien Annelies en Jan wettelijk zouden samenwonen. Jan is weliswaar een wettelijke erfgenaam van Annelies, doch volgens de regels van het erfrecht, erft Jan alleen het vruchtgebruik van de voornaamste gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad. Jan zal geen aandeel in het overlijdenskapitaal ontvangen. De situatie verandert indien Annelies een testament opstelt waarin zij aan
Jan
een
deel
van
haar
bezittingen
nalaat.
Ingevolge de toepassing van artikel 110/1 van de Wet op de Landverzekeringsovereenkomst zal het testament van Annelies ten volle uitwerking krijgen. Jan zal, afhankelijk van wat bepaald werd in het testament, een deel van Annelies haar bezittingen ontvangen, waaronder ook een aandeel in het overlijdenskapitaal.
Ingevolge
de
invoering
van
artikel
110/1
van
de
Wet
op
de
Landverzekeringsovereenkomst, zal de verdeling van het overlijdenskapitaal van een levensverzekering voortaan nauwer aansluiten bij de wil van de verzekeringnemer. Dit is een stap in de goede richting, maar toch blijft het aan de verzekeringnemer om na te gaan of de verdelingsregels overeenstemmen met zijn wil. Is dat niet het geval, dan is het aangeraden om de verdeling van het overlijdenskapitaal uitdrukkelijk in levensverzekering op te nemen of eventueel bij testament te regelen.
de
In praktijk Mogelijk ontving ook u een brief van uw verzekeraar met de melding dat de regels voor de verdeling van uw overlijdenskapitaal veranderen. De gevolgen van de wijziging zijn ingrijpend. Onder andere nieuw samengestelde gezinnen moeten extra aandachtig zijn.
Nogal wat verzekeringsnemers kregen onlangs van hun verzekeringsmaatschappij de boodschap dat de spelregels voor de verdeling van het overlijdenskapitaal vanaf 5 maart veranderen. Begreep u daar weinig van? Dan bent u zeker niet alleen, want de materie is bijzonder complex. Nochtans kunnen de gevolgen erg drastisch zijn. Vandaar deze beknopte ‘handleiding’.
Het eerste wat u moet doen, is nagaan wie u in uw verzekeringscontract als begunstigde hebt aangewezen. Dat is de persoon of personen die het geld van de levens- of groepsverzekering zal/zullen krijgen wanneer u overlijdt. Die begunstigde aanduiden kan op een aantal manieren. Het merendeel vermeldt als begunstigde ‘de wettelijke erfgenamen’. Of ze vermelden een bepaalde persoon, bijvoorbeeld de partner, met naam en toenaam, gevolgd door een standaardformule ‘en bij ontstentenis de wettelijke erfgenamen’. Voor die contracten is wat volgt van belang. Hebt u de begunstigde met naam en toenaam in het contract aangeduid, dan verandert er niets. Idem als u de begunstigden hebt aangeduid met een generieke term zoals ‘mijn kinderen’ of ‘mijn ouders’.
Te doen Controleer wanneer uw levensverzekering is afgesloten
Hebt u een levensverzekering afgesloten na 5 maart 2012? Dan gelden de nieuwe regels al en wordt het kapitaal dus verdeeld via de regels van de nalatenschap.
Hebt u de levensverzekering afgesloten voor 5 maart 2012? Dan zijn twee scenario's mogelijk. U overlijdt voor 5 maart 2014: de verzekeringsmaatschappij betaalt het kapitaal bij overlijden 'in gelijke delen' aan uw wettelijke erfgenamen, dus volgens de 'oude regels' .
U overlijdt na 5 maart 2014: de verzekeraar moet het kapitaal uitbetalen aan de nalatenschap en dus rekening houden met een eventueel testament. Gaat u daarmee akkoord, dan hoeft u niets te doen. Wenst u toch dat de wettelijke erfgenamen de begunstigden blijven of wenst u nog een andere regeling, dan moet u contact opnemen met uw verzekeraar.
Het volgende wat u moet controleren, is
wanneer u de levensverzekering hebt afgesloten. 5 maart 2012 is de cruciale datum (zie kader).
Tot slot is het cruciaal dat u weet hoe de verdeling van het kapitaal volgens de oude spelregels gebeurt. En hoe dat volgens de nieuwe spelregels gebeurt. Oude spelregels: het verzekerde kapitaal wordt bij gelijke delen onder de wettelijke erfgenamen verdeeld. Nieuwe spelregels: het verzekerde kapitaal wordt verdeeld volgens de regels van de nalatenschap. Maakt bovenstaande u niet veel wijzer?
Wij werkten enkele voorbeelden uit.
We nemen het voorbeeld van Marie.
Klik op het beeld om te vergroten. Marie is getrouwd met Karel. Samen hebben ze twee dochters, Nora en Elise. Marie heeft via een levensverzekering een kapitaal van 12.000 euro verzekerd. In dat contract duidt Marie ‘de wettelijke erfgenamen’ als begunstigde aan. Volgens de huidige regels krijgen Karel, Nora en Elise elk een derde van het uitgekeerde bedrag (zie infografiek), want het verzekerde kapitaal wordt in gelijke delen onder de drie wettelijke erfgenamen verdeeld.
Volgens de toekomstige regels zal de verdeling niet meer op die manier gebeuren, maar volgens de regels voor de verdeling van een nalatenschap. In het geval van Marie betekent dat dat de twee dochters elk de helft of elk 6.000 euro toekomt in blote eigendom. Echtgenoot Karel krijgt het vruchtgebruik over het verzekerde kapitaal. In principe heeft Karel dan alleen nog recht op de rente op 12.000 euro.
Vanwaar die aanpassing? Dat de verdeling van een verzekerd kapitaal voortaan gebeurt volgens de regels van de nalatenschap is niet toevallig. Met de wet van 13 januari 2012 wil de wetgever de regelingen via levensverzekeringen en via testamenten beter op elkaar afstemmen. Maakte de verzekeringsnemer na het afsluiten van het verzekeringscontract een testament op, dan wordt daar voortaan rekening mee gehouden. Tot nu toe werd het testament bij de verdeling van een verzekeringskapitaal genegeerd, wat tot veel discussies leidde. Het voorbeeld van vrijgezel Sam illustreert dat.
In een levensverzekering die hij in 2011 afsloot, heeft Sam ‘de wettelijke erfgenamen’ als begunstigden aangeduid. Zijn enige wettelijke erfgenaam is een nicht met wie hij al jaren geen contact meer heeft. Hij vindt dat zijn buurvrouw Alice, die al jaren voor hem zorgt, zijn vermogen moet erven als hij zou overlijden. Daarom is hij naar de notaris gegaan en heeft hij een testament laten opmaken waarin hij al zijn bezittingen nalaat aan zijn buurvrouw Alice. Volgens de huidige regels zou het verzekerde kapitaal toekomen aan zijn nicht. Maar dankzij de nieuwe spelregels krijgt buurvrouw Alice het kapitaal uitgekeerd. Exact wat Sam wil.
Kiemen voor nieuwe conflicten Dat het kapitaal van een levensverzekering voortaan verdeeld wordt volgens de regels van de nalatenschap oogt op het eerste gezicht redelijk. Toch draagt het de kiem in zich voor nieuwe conflicten. Zeker in het geval van nieuw samengestelde gezinnen. Nemen we opnieuw het voorbeeld van Marie.
Marie is ondertussen gescheiden van Karel en woont samen met haar nieuwe partner Jan. Omdat ze feitelijk samenwonen, is Jan geen wettelijke erfgenaam. Daarom stelt ze een testament op waarin ze een deel van haar bezittingen aan Jan nalaat. Delevensverzekering die ze meer dan tien jaar geleden afsloot, is ze uit het oog verloren. Tot nu verandert het testament dat Marie heeft opgesteld in het voordeel van Jan niets. Het verzekerde kapitaal van de verzekering komt volledig toe
aan haar twee dochters. Jan krijgt niets. Vanaf maart volgend jaar zal het verzekerde kapitaal echter aan de nalatenschap toekomen. Dankzij het testament zal ook Jan een deel van het verzekerde kapitaal krijgen. Marie kan er dus op vertrouwen dat Jan niet met lege handen zal achterblijven. Maar voor haar kinderen Nora en Elise zijn de nieuwe spelregels minder goed nieuws. Zo ontstaan mogelijk nieuwe discussies tussen de nieuwe partner en de kinderen van de overledene. Nog anders is het als Marie niet feitelijk maar wettelijk met Jan samenwoont. Door wettelijk te gaan samenwonen, wordt Jan een wettelijke erfgenaam van Marie. Bijgevolg krijgt Jan volgens de huidige regels een derde van het verzekerde kapitaal, evenveel als de twee dochters uit het eerste huwelijk van Marie. Maar volgens de nieuwe regeling zal Jan buiten de prijzen vallen. Want hij is weliswaar een wettelijke erfgenaam, hij erft volgens de wettelijke regels alleen het vruchtgebruik van de voornaamste gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad. Als Marie dat anders wil, moet ze dus toch een testament opstellen en bijkomende schikkingen ten voordele van Jan treffen.
