Informatie Examentrajecten Havo en Vwo Rudolf Steiner College
9e klas 2013/2014
Voorwoord Beste leerlingen en ouders, Dit is de voorlichtingsbrochure over de examentrajecten havo en vwo zoals die volgend jaar op het Rudolf Steiner College worden aangeboden. Deze informatie geldt alleen voor leerlingen die in het schooljaar 2013-2014 in de negende klas zitten. Door de mentoren wordt deze informatie uitvoerig besproken in de week van 3 tot 7 februari, alle mogelijke vragen die dan opkomen worden ofwel beantwoord, ofwel nagevraagd. In de week van 3 tot 7 maart, na de stage en de vakantie, kunnen ook nog vragen gesteld worden. In de week van 10 tot 14 maart is er een terugkoppeling van gestelde vragen waarop de brochure noch de mentor direct antwoord kon geven. Ouders met specifieke vragen, die dan nog overblijven, hebben op de ouderavond van 20 maart de gelegenheid die vragen te stellen. Deze informatie zal ook op de website te vinden zijn onder het kopje "examenzaken". Namens het college, Holden Lievestro Examencoördinator
Examentrajecten op het Rudolf Steiner College Algemeen Keuzemogelijkheden Na de algemene leerjaren van de klassen 7, 8 en 9 krijg je volgend jaar te maken met een examentraject. Daarbij zijn drie mogelijkheden op onze school: mavo (gelijk aan vmbo-t), havo en vwo. Voor alle drie geldt dat je een keuze moet maken voor een min of meer vastgelegd vakkenpakket, dat zo goed mogelijk op een vervolgopleiding aansluit. Bij havo en vwo heet zo’n vakkenpakket een profiel. Opbouw vakkenpakketten De vakkenpakketten bestaan niet zomaar uit aan aantal vrij te kiezen vakken, maar zitten best complex in elkaar. Deze pakketten bestaan uit drie delen: het gemeenschappelijk deel, het profieldeel en het vrije deel. Naast de profielvakken zijn er in alle pakketten vakken die door iedereen gevolgd moeten worden; die vormen het gemeenschappelijk deel. Verder bestaat er nog een zogenaamd vrije deel, waarin je nóg enkele examenvakken ‘kiest’. Net als bij het profieldeel kan de school de keuzemogelijkheden beperken of bepaalde vakken verplicht aanbieden. Op een kleine school als de onze levert een beperking van de keuzemogelijkheden een rooster met minder tussenuren op. Bovendien kunnen we, door bijvoorbeeld een kunstvak als verplicht vak in het vrije deel aan te bieden, zoveel mogelijk van het algemeen vormende vrijeschoolonderwijs aanbieden. In de praktijk is er daardoor op onze school geen keuzemogelijkheid in het vrije deel. profielen havo en vwo
afkorting
Cultuur & Maatschappij
CM
Economie & Maatschappij
EM
Natuur & Gezondheid
NG
Natuur & Techniek
NT
Het examen Veel vakken (maar niet alle) worden aan het eind van het examentraject afgesloten met een Centraal Examen (CE). Het cijfer hiervan wordt gemiddeld met het cijfer van het Schoolexamen (SE). Zo’n SE doe je voor alle vakken; je bouwt het geleidelijk op door middel van je examendossier, waarin je opdrachten en toetsen verzamelt. Niet alle onderdelen hoeven daarin becijferd te worden, sommige hoeven alleen afgetekend te worden als voldaan. Dit geldt voor de zogenaamde handelingsdelen. Aan het CE mag je alleen deelnemen als je examendossier compleet is. Het examendossier is compleet wanneer je voor alle toetsen een cijfer toebedeeld hebt gekregen en je aan alle handelingsdelen hebt voldaan. PTA’s en het examenreglement De opbouw van het examendossier wordt beschreven in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Hierin kun je precies per vak lezen welke onderwerpen deel uitmaken van het dossier, of ze met een cijfer worden afgesloten en hoe die cijfers meewegen in het SE-cijfer. Met het PTA krijg je ook het examenreglement uitgedeeld, met daarin allerlei regels, afspraken, rechten en plichten, bijvoorbeeld de herkansingsregeling. De PTA’s worden vanaf het begin van het betreffende examentraject ieder schooljaar uitgereikt (voor 1 oktober).
Havo Examen Het havo is een opleiding van vijf jaar met een tweejarige Tweede Fase en zou dus in de 11e klas afgesloten moeten worden. Hoewel afsluiting na 5 jaar inderdaad mogelijk is, geven we de voorkeur aan een zesjarig traject. Je doet tegelijk met de vwo-leerlingen uit je jaarlaag in de 12e klas havo-examen. Door deze zes jaren kunnen we allerlei vakken, projecten en afsluitende activiteiten. Daarom adviseren we alle leerlingen met havoadvies de zes jarige route te volgen. Omdat dit een vrije keuze van de ouders/verzorgers is (als wettelijke vertegenwoordigers van de leerlingen), vragen we hun een verklaring te ondertekenen waarin zij voor deze route kiezen. Deze verklaring is een onderdeel van het keuzeformulier dat je binnenkort van je mentor krijgt. Mogelijkheden Gemeenschappelijk Deel Nederlands Engels Maatschappijleer CKV LO Profieldeel Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
profielwerkstuk
profielwerkstuk
profielwerkstuk
profielwerkstuk
Duits óf Frans
Wiskunde A
Wiskunde B (of A)
Wiskunde B
Aardrijkskunde
Economie
Biologie
Scheikunde
Geschiedenis
Geschiedenis
Scheikunde
Natuurkunde
Kunstvak 1
Aardrijkskunde
Natuurkunde
Biologie
ANW
ANW
ANW
ANW
Kunstvak 2 (Drama)
Kunstvak
Kunstvak
Kunstvak
Vrije Deel
Zoals je kunt zien zijn de verschillen klein. Als je bijvoorbeeld bij profiel NG kiest voor wiskunde B (zie ook hieronder), dan volg je tegelijk profiel NT. Mocht je een ander (extra) vak willen kiezen dan in bovenstaande tabel staat, dan is dat alleen mogelijk op basis van veel zelfstandig werk. Blijkt het in het rooster mogelijk te zijn het vak te volgen, ben je zeker welkom in de lessen. De garantie dat je bij een volgend rooster wederom lessen kunt bijwonen, kunnen wij niet geven! Je kunt sowieso worden ingeschreven voor het Centraal Examen van zo’n zelfstandig gevolgd vak. Hoewel leerlingen bij het profiel Natuur & Gezondheid in principe kunnen kiezen voor Wiskunde A, wordt dat sterk afgeraden. De aansluiting van Wiskunde A met het vak Natuurkunde is namelijk zeer lastig, waardoor de kans dat je natuurkunde voldoende afsluit sterk daalt. Overige vakken Naast deze vakken die deel uit maken van je officiële vakkenpakket, volg je nog andere lessen, als mentoruur, koor, ambachten en klassikale toneelperiodes. Niet elke les telt dus direct mee voor je examen. Deze extra vakken vormen ook ten dele de meerwaarde van de Vrije school.
Traject via het IVO-mavo? Mogelijk heb je wel eens gehoord van de route via de IVO-mavo. Die route behoort tot het verleden. Vanaf jullie jaarlaag doen havisten niet langer eerst een mavo-examen. Jullie starten vanaf volgend jaar direct met je havo eindexamentraject. Vijfjarig traject Zoals hiervoor vermeld is, is het inderdaad mogelijk het havo na vijf jaar af te sluiten. Na de 9e klas volg je dan (het grootste deel van) de lessen met de 11 e klas. Er wordt een maatwerktraject voor je opgesteld, waardoor je de stof die je in de 10 e klas mist kunt bijwerken. Dit gebeurt met name op die momenten dat de 11 e klas gezamenlijke lessen heeft die je niet nodig hebt om je examen te halen, zoals toneel, kunstreis of klassenuur; kortom: bijna alle pluspunten van deze school. Nog sterker dan het overige vrijeschoolonderwijs vereist dit traject dus een zelfstandige werkhouding. Omdat het in de vrijeschool juist gaat om een brede ontwikkeling waarbij het klassenverband en algemeen vormende vakken van groot belang zijn, wordt dit vijfjarige traject door ons niet gestimuleerd. Aansluiting op vwo Een regelmatig terugkerende vraag is of het mogelijk is om na het havo-examen op onze school nog vwo te doen. Het antwoord is kort: dat is bij ons uitgesloten. De reden hiervan is dat je na het havo-examen zeker twee jaar vwo moet volgen om alle stof en PTA-onderdelen te doen. Dat betekent dat je na de 12 e klas weer in de 11e klas moet terugstappen. Dat lijkt ons niet alleen niet goed voor jou, maar ook niet voor de samenhang van de 11e klas waarin je dan zou komen. Als je een per se wilt kunnen studeren aan een universiteit, is de route via één jaar hbo veel meer aan te raden: vaak kun je al tussentijds (na het behalen van je eerste jaar) overstappen op een aansluitende studie in het wo (universiteit). Een andere mogelijkheid is het volwassenenonderwijs.
Vwo Examen Het vwo is een zesjarige opleiding met een driejarige Tweede Fase. Het examentraject begint dus direct vanaf de 10e klas, zodat je in de 12e eindexamen doet. Mogelijkheden Gemeenschappelijk Deel Nederlands Engels Duits óf Frans ANW Maatschappijleer CKV LO Profieldeel Cultuur & Maatschappij
Economie & Maatschappij
Natuur & Gezondheid
Natuur & Techniek
profielwerkstuk
profielwerkstuk
profielwerkstuk
profielwerkstuk
Wiskunde C
Wiskunde A
Wiskunde B (of A)
Wiskunde B
Aardrijkskunde
Economie
Biologie
Scheikunde
Geschiedenis
Geschiedenis
Scheikunde
Natuurkunde
Kunstvak 1
Aardrijkskunde
Natuurkunde
Biologie
Kunstvak
Kunstvak
Kunstvak
Vrije Deel Kunstvak 2 (Drama)
Zoals je kunt zien zijn de verschillen klein. Als je bijvoorbeeld bij profiel NG kiest voor wiskunde B, dan volg je tegelijk profiel NT. Mocht je een ander (extra) vak willen kiezen dan in bovenstaande tabel staat, dan is dat alleen mogelijk op basis van veel zelfstandig
werk. Blijkt het in het rooster mogelijk te zijn het vak te volgen, ben je zeker welkom in de lessen. De garantie dat je bij een volgend rooster wederom lessen kunt bijwonen, kunnen wij niet geven! Je kunt sowieso worden ingeschreven voor het Centraal Examen van zo’n zelfstandig gevolgd vak. Hoewel je bij het profiel Natuur & Gezondheid in principe kunt kiezen voor Wiskunde A, wordt dat zeer afgeraden. De aansluiting van Wiskunde A met het vak Natuurkunde is namelijk zeer lastig, waardoor de kans dat je natuurkunde voldoende afsluit sterk daalt. Overige vakken Naast deze vakken die deel uit maken van je officiële vakkenpakket, volg je nog andere lessen, als mentoruur, koor, ambachten en klassikale toneelperiodes. Niet elke les telt dus direct mee voor je examen. Deze extra vakken vormen ook ten dele de meerwaarde van de Vrije school.
De vakken ANW Het vak Algemene Natuurwetenschap zit bij vwo in het gemeenschappelijke deel en is dus voor vwo-ers verplicht. Het wordt op onze school gegeven in periodes verspreid over de 10e, 11e en 12e klas. Voor havo is dit vak niet meer verplicht voorgeschreven, maar een school mag er wel voor kiezen het (al dan niet verplicht) aan te bieden. Om alle leerlingen op school breed te scholen hebben wij ervoor gekozen ook de havo-leerlingen (verplicht) ANW te laten volgen in de vorm van enkele periodes die al jaren tot de lesstof van de vrije school behoren. CKV Het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming is voor alle leerlingen een verplicht vak in het gemeenschappelijk deel. Het accent ligt hierbij op het meemaken of ondergaan van evenementen, zoals museumbezoek, concerten, films, theater enz. Dit programma vindt plaats in de kunstreis in klas 11. Het vak moet als voldaan zijn afgetekend om een diploma te kunnen ontvangen. Combinatiecijfer Dit is geen vak, maar wel even zinnig om te weten. Bij het havo en vwo worden de cijfers voor de vakken Maatschappijleer en ANW (die beide geen CE kennen) met de beoordeling voor het profielwerkstuk gecombineerd tot één examencijfer dat meeweegt in de slaag/zak-regeling: het combinatiecijfer. Kunstvak Alle leerlingen volgen in het vrije deel een kunstvak. Dit bestaat uit een meer praktisch deel en een theoretisch gedeelte. In de 12e klas worden periodes en vaklessen gegeven die voorbereiden op het CE. De praktijk bestaat uit lessen in klassen 10, 11 en 12. Hiermee wordt het SE-cijfer opgebouwd. Havo- en vwo-leerlingen met profiel CM volgen een tweede kunstvak. Daarbij hebben we gekozen voor drama. CM-ers kiezen dus als eerste kunstvak uit muziek, beeldend of dans. Leerlingen met twee kunstvakken doen slechts één keer centraal examen in het theoretische deel. Het theoretisch deel van het tweede kunstvak wordt met een schoolexamen afgenomen. Literatuur Literatuur is op onze school een belangrijk aandachtspunt bij alle talen. Het wordt niet als apart vak aangeboden, maar binnen de lessen Nederlands, Engels, Duits en Frans. De beoordeling maakt deel uit van de SE-cijfers voor de betreffende talen. LO Lichamelijke Opvoeding, meestal gymnastiek genoemd, is ook een verplicht vak uit het gemeenschappelijk deel. Het dossier zal dus ook voor dit vak compleet moeten zijn en als voldoende beoordeeld om een diploma te kunnen halen. Profielwerkstuk Bij havo en vwo moet er een Profielwerkstuk gemaakt worden. Wij kiezen ervoor om dat samen te laten vallen met het Eindwerkstuk dat in de 11 e en 12e klas uitgevoerd wordt. De bedoeling van het Eindwerkstuk is nogal breed: je werkt een jaar lang aan een zelf te kiezen onderwerp onder begeleiding van een docent van school. Het Profielwerkstuk is daar een onderdeel van. Over de mogelijkheden en beperkingen word je in de loop van de 11e klas geïnformeerd. Het profielwerkstuk moet tegenwoordig becijferd worden. Het cijfer vormt samen met het cijfer voor Maatschappijleer en ANW het zogenaamde combinatiecijfer (zie boven).
Rekentoets De rekentoets is een toets die, naar het zich laat aanzien, in de toekomst een rol gaat spelen bij het bepalen of een leerling slaagt of zakt. De informatie die de overheid hierover verspreidt is niet altijd even helder, soms zelfs tegenstrijdig. Zo is onlangs besloten dat leerlingen voorlopig toch niet kunnen zakken door deze toets. Wij houden de ontwikkelingen nauwlettend in de gaten en zetten rekenlessen in waar dat nodig is. Talen Nederlands en Engels volg je altijd, of je nu examen mavo, havo of vwo doet. vwo leerlingen kiezen daarnaast tussen Frans of Duits. Bij havo CM maakt men dezelfde keuze, de overige profielen (EM en NTNG) volgen geen tweede moderne vreemde taal. Het is helaas nimmer mogelijk om Duits én Frans te kiezen, omdat dit het rooster te veel zou gaan belasten. Wiskunde Wiskunde komt in alle profielen voor behalve havo CM. De andere havisten volgen Wiskunde A of B. Voor vwo CM-leerlingen bieden we het vak Wiskunde C aan. Deze variant van Wiskunde komt voor het grootste deel overeen met Wiskunde A. NG-leerlingen mogen kiezen tussen Wiskunde A en B. Bij de keuze voor B komt hun profiel overeen met het profiel NT. Je doet dan examen in een “dubbelprofiel”, wat voor sommige vervolgstudies een pluspunt is. Aangeraden wordt om te kiezen voor Wiskunde B omdat Wiskunde A niet aansluit bij het vak Natuurkunde en je daardoor achterstanden op kunt lopen.
Hoe nu verder? Oriënteren Als je nadenkt over je profielkeuze, spelen er verschillende zaken een rol. Je kunt kijken naar de vakken waar je goed in bent of die je leuk vindt. We raden je aan om te proberen om je keuzes niet (teveel) te laten beïnvloeden door keuzes van vrienden of door je voorkeur voor bepaalde docenten. Een ander aspect is je mogelijke vervolgopleiding. Als je graag een bepaalde studie wilt volgen na je examen (vooropgesteld dat je dat nu al weet; de meeste mensen hebben nog geen idee op dit moment in hun leven), zou je ook nog moeten kijken naar de eisen die zo’n vervolgopleiding aan je examen stelt. Wil je bijvoorbeeld diergeneeskunde aan de universiteit studeren, dan kan dat niet met een Maatschappij-profiel (CM of EM). Ook een Hbo-opleiding als computertechniek is (vrijwel) uitgesloten met een Maatschappijprofiel. Wel zijn er vaak mogelijkheden om in de zomervakantie voorafgaand aan de start van een opleiding achterstanden voor bepaalde vakken weg te werken bij je nieuwe opleiding. Op die manier kun je een eventuele verkeerde, als men dat zo wil noemen, profielkeuze toch nog herstellen. Voor algemenere vragen over beroepskeuze kun je op internet veel informatie vinden.
Je doet er de komende tijd goed aan te overleggen, natuurlijk thuis met familie, maar je kunt ook met vrienden en leraren praten. Op school krijg je in mentoruren verschillende testjes te doen en kun je natuurlijk bij je mentor terecht. Die kan je eventueel doorverwijzen naar de decaan die gespecialiseerd is in het begeleiden van je keuze, Clasina Koterus is de decaan voor mavo/havo, Yvette Huijgen voor havo/vwo. Met specifieke vragen kun je je altijd ook direct tot hen richten; zij kunnen vaak antwoord geven of dingen uitzoeken of navragen. Daarnaast kan het zinnig zijn je oor te luisteren te leggen bij een ouder iemand die al gekozen heeft voor een sector, een vervolgopleiding of zelfs een beroep dat jou interessant lijkt. Kiezen Na de informatieavond op donderdag 17 januari heb je nog een periode de tijd om een keuze te maken. In de week van 31 maart tot 4 april geef je je keuze door aan je mentor. Je geeft daarbij de volgende zaken aan: ● Bij vwo: ○ Duits of Frans ○ welk kunstvak (drama, muziek, beeldend of dans) je voorkeur heeft ○ welk profiel (CM, EM of NG /NT) ■ bij keuze voor NG: Wiskunde B of A (wisk A wordt sterk ontraden!) ● Bij havo: ○ of je kiest voor het zesjarige traject of voor het vijfjarige traject (5-jarig wordt sterk ontraden!) ○ welk kunstvak (Drama, Muziek, Beeldend of Dans) je voorkeur heeft ○ welk profiel (CM, EM of NG /NT) ■ bij keuze voor CM: Duits of Frans ■ bij keuze voor NG: Wiskunde B of A (wisk A wordt sterk ontraden!) Voor het aangeven van je keuzes maak je gebruik van het keuzeformulier dat je op 28 maart bij je rapport krijgt. De opgegeven keuzes worden in de maand april besproken. In de meeste gevallen zullen de leraren het met jouw keuzes eens kunnen zijn. Soms adviseert school je een ander profiel te volgen.
