Infobrochure voor studenten

1

Infobrochure voor studenten

Interne Liaison geriatrie

Straat 57 AZ Sint Lucas Groenebriel 1 9000 Gent

2

INHOUDSOPGAVE

INHOUDSOPGAVE

2

WELKOMSTWOORD

4

ALGEMENE GEGEVENS

5

Contactgegevens

5

INLEIDING

5

ZORGPROGRAMMA VOOR DE GERIATRISCHE PATIËNT

6

De interne liaison binnen het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt 7 Functies

8

Overlegstructuren 8 Teamvergaderingen 9 Werkoverleg diensthoofd zorg en dienstverantwoordelijke 9 Werkoverleg medisch diensthoofd en dienstverantwoordelijke (ad hoc diensthoofd zorg) 9 Pluridisciplinair overleg 9 Andere overlegkanalen 9 Communicatiekanalen Algemene organisatie Departementeel Afdeling ORGANISATIE VAN DE AFDELING

10 10 10 11 12

OVERZICHT VAN DE GEVALIDEERDE EN BETROUWBARE MEETINSTRUMENTEN GEBRUIKT IN HET ‘GERIATRISCH ASSESSMENT’ 17 Katz schaal

17

Richtlijn vallen

18

3 NRS-IS

18

CAM

18

MMSE

19

Lawton

19

Zelfontwikkelde assessment methoden gebruikt in het ‘Geriatrisch Assessment’

19

Verdere screening door de diëtiste van het interne liaisonteam NRS-BS

20 20

Verdere screening door de psychologe van het interne liaisonteam COTESS NPI-Q

21 21 21

Verdere screening door de logopediste van het interne liaisonteam Boston naming test TASH T.T. AAT FDO ACE-R

22 22 22 22 22 23 23

MEDISCHE TERMINOLOGIE

24

Etymologie

24

Woordenschat

29

4

WELKOMSTWOORD Beste student, Welkom in AZ Sint-Lucas Gent!

Je komt binnenkort bij ons op stage en wij zijn daar heel blij om. We investeren graag wat tijd in jou als student. Jij bent immers onze toekomst!

AZ Sint-Lucas kan jou heel wat mogelijkheden bieden. Met 805 bedden hospitalisatie + 64 bedden dagkliniek , meer dan 2000 medewerkers, ongeveer 30.000 opnames per jaar en 32.560 patiënten in dagkliniek(cijfer 2007) behoren we tot één van de grootste ziekenhuizen van Vlaanderen. Het hele gamma van specialiteiten staat voor onze patiënten ter beschikking.

Een organisatie zoals AZ Sint-Lucas brengt heel wat met zich mee. Daarom geven we je graag wat extra informatie, die je op de volgende bladzijden kan terugvinden. En ben je ook letterlijk eens de weg kwijt… geen nood, in deze bundel vind je een plannetje van ons ziekenhuis terug!

We wensen je een fijne en zeer leerrijke stage toe,

Christine Van der Hoogerstraete

Vanblaere Els

Directeur personeel en organisatie

Verpleegkundig & paramedisch directeur

Intern liaisonteam geriatrie

Wim Moerman & Kurt Bourguillioen Begeleidingsverpleegkundigen

5

ALGEMENE GEGEVENS De burelen van het intern liaisonteam geriatrie bevinden zich in Campus Sint Lucas, straat 57

Contactgegevens 

: [email protected]



AZ Sint Lucas - Groenebriel 1 - 9000 Gent - postvak 206 (campus Sint Lucas)



: 09/224 56 22 - 09/224 56 17 – 09/224 56 18

INLEIDING Door de vergrijzing van de bevolking stijgt het aantal patiënten met een geriatrisch profiel. Concreet betekent dit dat het aantal zorgbehoevende ouderen toeneemt. De demografische evolutie (zie tabellen 1 en 2) vertaalt zich in de ziekenhuispopulatie. Het aantal geriatrische patiënten –ook op niet geriatrische afdelingen- neemt toe. Een aanpassing van de aard en de diversiteit van de gezondheidsstructuren was nodig. Het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt werd dan ook uitgebouwd binnen ons ziekenhuis.

Mannen Vrouwen Totale bevolking Leeftijdsgroep 60 en meer Leeftijdsgroep 80 en meer

2000 5.029.011 5.251.659 10.280.670 2.249.411 376.786

2020 5.271.844 5.451.984 10.723.828 2.927.831 608.609

2050 5.400.062 5.552.519 10.952.581 3.557.633 1.134.667

Tabel 1 Vooruitzichten voor de toekomstige bevolking, België, 2000- 2050 BRON: NIS, Mathematische demografie: Bevolkingsvooruitzichten 2000-2050

Verhouding 60+ ten opzichte van 20-59 jarigen Verhouding 80-jarigen ten opzichte van 60-jarigen

2000

2020

2050

40,1%

53,0%

68,9%

16,8%

20,8%

31,9%

Tabel 2 Afhankelijkheidsgraad en intensiteit van de vergrijzing, België, 2000-2050 BRON: NIS, Mathematische demografie: bevolking en veroudering

6

ZORGPROGRAMMA VOOR DE GERIATRISCHE PATIËNT Algemeen bestaat het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt uit vijf onderdelen 1. een erkende dienst voor geriatrie; 2. een dagziekenhuis geriatrie; 3. een interne liaison; 4. een externe liaison; 5. een geriatrisch consult. Het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt is gericht op het pluridisciplinair diagnostisch en therapeutisch proces, alsook op de revalidatie en de opvolging van de geriatrische patiënt. Tevens waarborgt het zorgprogramma in samenspraak met de huisarts en de andere zorgverstrekkers, het opsporen van geriatrische patiënten, alsook de continuïteit van de zorg. Het hoofddoel van het zorgprogramma bestaat erin via een pluridisciplinaire aanpak te streven naar een optimaal herstel van de functionele performantie en een zo groot mogelijke zelfredzaamheid en levenskwaliteit van de oudere persoon. De coördinatie van het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt wordt vervuld door de verantwoordelijke arts-geriater, dr Martens Han, de hoofdverpleegkundige van het zorgprogramma, Karen Vanoverbeke en het diensthoofd geriatrie, Pascal Vanhoonacker. De geriaters betrokken bij het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt zijn : -

Dr. Bachmann Christian;

-

Dr. Coppens Yerma; (tot einde zomer 2014)

-

Dr. Martens Han;

-

Dr. Steen Elke.

7 De interne liaison binnen het zorgprogramma voor de geriatrische patiënt Doel De doelstelling van de interne liaisonfunctie bestaat uit het aanbieden van een complementaire, geriatrische benadering aan elke gehospitaliseerde geriatrische patiënt, die niet op een dienst geriatrie verblijft. De leden van het team stellen, elk vanuit hun competentiedomein, de geriatrische principes en de geriatrische deskundigheid ter beschikking aan de behandelende geneesheerspecialist en de teams van de dienst waar de patiënt verblijft. Hierbij wil de interne liaison een tweedelijnfunctie vervullen door niet de zorg over te nemen, maar te ondersteunen met raad en advies.

Doelgroep Elke in het ziekenhuis opgenomen patiënt ouder dan 75 jaar dient geëvalueerd te worden om na te gaan of hij voldoet aan de kenmerken van de geriatrische patiënt en/of de interne liaisonfunctie al dan niet moet ingeschakeld worden.

Pluridisciplinair team De vaste leden van het intern liaisonteam zijn: Verantwoordelijke arts-geriater: Dr. Coppens Verkenners: - hoofdverpleegkundige zorgprogramma voor de geriatrische patiënt [lic. Medisch- sociale wetenschappen en (sociaal verpleegkundige] met bijzondere beroepstitel in de geriatrie (1FTE): Karen Vanoverbeke - (1 FTE) (sociaal) verpleegkundige met bijzondere beroepstitel in de geriatrie: Bart Claeys - (1 FTE)ergotherapeut (1 FTE): Ann Van den Bossche Niet- verkenners: deze leden zijn aanwezig volgens beschikbaarheid en vraag - psycholoog (0,50 FTE): Lien Fiers - logopedist (0,25 FTE): An Vandenbulcke - diëtist (0,25 FTE): Kitty Van Hauwermeiren Er is eveneens een nauwe samenwerking met de sociale dienst, het palliatief support team, de wondzorgverpleegkundige,….

8 - Ad hoc leden o

Ontslagmanager

o

Externe liaison

o Apotheker Functies 

Medisch diensthoofd: dr Martens Han



Diensthoofd zorg: Pascal Vanhoonacker



Artsen: dr Coppens Yerma, dr Bachmann Christian, dr Steen Elke



Dienstverantwoordelijke: Karen Vanoverbeke



Team van verpleegkundigen: Bart Claeys



Referentiefuncties o

Mentoren: Bart Claeys

o

IT: NVT

o

Wondzorg: NVT

o

Diabetes: NVT

o

Incontinentie: Bart Claeys

o

Geriatrie: Bart Claeys, Karen Vanoverbeke



Logistieke assistenten : NVT



Schoonmaak: NVT



Paramedici: Ann Van den Bossche (ergotherapeut), Lien Fiers (psycholoog), An Vandenbulcke (logopedist), Kitty Van Hauwermeiren (diëtist) Overlegstructuren

Algemeen: 

voorzitter: taken: time- management, agenda volgen, iedereen aan bod laten komen, overzicht bewaken, komen tot consensus



secretaris: taken: sturen van verslag binnen 2 weken, sturen van agenda 1 week voor meeting; agendapunten: iedereen stuurt in 1.5 week voor de meeting ad secretaris , die dan agenda samenstelt & doormailt, 3 punten maximum in totaal - andere bij FU, 'mededelingen'



timing: strikt respecteren van de timing, tijdstippen begin/ einde



vorig verslag: iedereen wordt verondersteld het verslag gelezen te hebben en

9 vragen mee te brengen

Teamvergaderingen 4 à 6 x per jaar gaat er een teamvergadering door met het team interne liaison geriatrieop maandag tussen 13 en 14.30u. De planning gebeurt in het begin van het jaar- doel is dat iedereen van het team aanwezig is. Er wordt gewerkt aan conceptuele verbeteringen van de werking van het ILG- team. Gezien de nauwe samenwerking tussen het DZG & ILG worden een 3tal gezamenlijke teamvergaderingen voorzien. Werkoverleg diensthoofd zorg en dienstverantwoordelijke Maandelijks- de tweede vrijdag van de maand, gaat er een werkoverleg door met het diensthoofd zorg en de dienstverantwoordelijke. (14.30- 16u) Werkoverleg medisch diensthoofd en dienstverantwoordelijke (ad hoc diensthoofd zorg) 6X per jaar gaat er een werkoverleg door met de verantwoordelijk arts van interne liaison en de dienstverantwoordelijke. Dit gaat door op een maandagnamiddag van 13- 14.30u. Pluridisciplinair overleg Wekelijks gaat er een pluridisciplinair overleg door met interne liaison. Om de 2 weken op maandag met dr Bachmann van 14 tem 15u (bureel dr Bachmann, campus VK), wekelijks op dinsdag met dr Coppens van 14.30 tem 15.30u (bureel dr Coppens, campus SL). Deze verslagen worden bijgehouden in het registratiesysteem. Bij voorkeur zijn volgende disciplines aanwezig: arts, verpleegkundige, ergotherapeut en psycholoog.

Andere overlegkanalen De hoofdverpleegkundige participeert 3X per jaar aan de stuurgroep geriatrie waar volgende mensen aan participeren: de geriaters, diensthoofd zorg, de dienstverantwoordelijken van de geriatrie en de dienstverantwoordelijke paramedici geriatrie. Deze data worden in het begin van het jaar ingepland op een maandagnamiddag van 13- 14.30u. De hoofdverpleegkundige participeert 6x per jaar aan de staf geriatrie waar de geriaters en het diensthoofd zorg aan participeren. Deze data worden in het begin van het jaar ingepland op een maandagnamiddag van 13- 14.30u.

10

Er is dagelijks een kort briefingsmoment met de verkenners van ILG- maximaal 10 à 15 minuten om vb patiënten te bespreken, verdeling te organiseren, vragen over de wachtlijst op te lossen, vragen algemeen te beantwoorden,… Dit vindt plaats om 8.45u. Communicatiekanalen Algemene organisatie Lopend vuur is het personeelsmagazine van het AZ Sint-Lucas. Het magazine verschijnt zeven keer per jaar en wordt naar alle medewerkers met de post thuis gestuurd. In Lopend vuur kom je te weten wat er leeft in het ziekenhuis, wie de nieuwe collega’s zijn, welke events georganiseerd worden enz. In het midden vind je de projectkrant met aandacht voor POLKA, LEAN, kwaliteit en infrastructuur. De redactieraad bepaalt mee de inhoud en de eindredactie gebeurt door de dienst communicatie. Alle input is welkom: heb je opmerkingen of suggesties voor onderwerpen/artikels, stuur ze dan zeker tijdig door naar [email protected].

Het intranet is een belangrijke bron van informatie voor alle medewerkers, ook als je niet dagelijks met een computer werkt. Je vindt er zowel beleidsinformatie, informatie van de dienst P&O als taakinformatie. Zo staan alle procedures, regels en afspraken gebundeld in ‘eNora’. Op de startpagina vind je het laatste nieuws over alle komende evenementen en lopende projecten. Verschillende werkgroepen gebruiken het intranet als plaats om documenten te delen. Veel gebruikte functies zijn de telefoonlijst, het fotoboek en het menu van de personeelsrestaurants. Vind je niet meteen wat je nodig hebt? Probeer dan zeker eens de zoekfunctie

Departementeel De beleidsdag zorg wordt maandelijks georganiseerd voor alle dienstverantwoordelijken zorg, diensthoofden zorg en stafmedewerkers. Het heeft als doel een grotere betrokkenheid van de dienstverantwoordelijken te krijgen, een betere planning van vergadertijd voor de deelnemers te krijgen en de bestaande werkgroepen en vergaderingen in aantal te verminderen. Het omvat de vergadering dienstverantwoordelijken, voorgezeten door de verpleegkundig directeur. Het doel van deze vergadering is informatie en beslissingen meedelen, een korte toelichting geven bij bepaalde veranderingen, rapporteren van een stand van zaken. Dit rond

11 onderwerpen die relevant zijn voor afdelingen of diensten van meerdere zorggroepen. Daarna zijn er themagesprekken waarbij een vraag/probleem besproken wordt, met het oog op een duidelijke definiëring ervan en input te krijgen voor mogelijke alternatieven of oplossingen. Ook kan een voorstel of oplossing afgetoetst worden naar haalbaarheid/wenselijkheid. In de jaarrapportering wordt door een referentiefunctie (mentoren, IT zorg, wondzorg, …) de activiteiten voor en door de referentieverpleegkundigen overlopen en wordt het actieplan voor het komende jaar toegelicht. In de namiddag zijn er werkgroepen gepland en de dag wordt besloten met een zorggroepoverleg

Het zorggroepoverleg wordt voorgezeten door het diensthoofd zorg en bijgewoond door de dienstverantwoordelijken van de betrokken zorggroep. Dit overleg vindt 2 keer per maand plaats: één overleg wordt gepland tijdens de beleidsdag De volgende zorggroep vindt 2 weken later plaats

De themalunch wordt trimesterieel georganiseerd voor het zorgdepartement. Tijdens een gezamenlijke lunch wordt er geluisterd naar een voorstelling / werking van een dienst, een interessante lezing, …

Afdeling Er wordt gebruik gemaakt van volgende kanalen: 

Interdep schijf: folder ‘project interne liaison geriatrie’ & ‘wachtlijst geriatrie’



Sharepoint zorggroep 4



Individuele mailboxen + groepsmailadressen ‘interne liaison G’, ‘ILG intern’, ‘aanvraagGtransfer’



Ad valvasbord in het bureel van de liaison

12

ORGANISATIE VAN DE AFDELING Zorgmodel De werking is onder te delen in 4 stappen: 1.

Initiële screening: bepalen van het geriatrisch risicoprofiel (GRP)

2.

Afnemen van het ‘Geriatrisch assessment’ (GA)

3.

Adviesverlening

4.

Wekelijks pluridisciplinair overleg

1. Initiële screening: Geriatrisch Risico Profiel (GRP) De GRP is een instrument voor het beoordelen van de zwakheid (‘frailty’) van de oudere. Deze ‘zwakheid’ wordt door middel van vijf parameters gemeten die een heropname op de spoeddienst of ziekenhuisopname voorspellen. Op elke vraag dient geantwoord te worden met ja of neen. De verkregen score varieert van 0 (geen risico) tot 6

(zeer hoog risico). Het

afkappunt voor het voorspellen van het risico ligt op twee of hoger. De aanwezigheid van cognitieve stoornissen of de aanwezigheid van twee of meer andere positieve risicofactoren wijst op een hoogrisico – patiënt. Deze vijf vragen gaan over de toestand van de patiënt vóór opname. Het geriatrisch risicoprofiel wordt bepaald aan de hand van volgend meetinstrument :

Geriatrisch Risico Profiel

JA

NEEN

1. Cognitieve stoornis (bv. desoriëntatie, dementie, delirium)

2

0

2. Alleenwonend of geen hulp mogelijk door inwonende partner/familie

1

0

3. Moeilijkheden bij stappen of transfers of gevallen in het voorbije jaar

1

0

4. Hij/zij werd gehospitaliseerd in de afgelopen 3 maanden

1

0

5. De patiënt gebruikt ≥ 5 geneesmiddelen

1

0

Totaalscore: Bij Tabel 3 Geriatrisch risicoprofiel

13 Geriatrisch Risico Profiel (GRP) opgemaakt via invullen van de verpleeganamnese in Orbis  Wie vult de GRP in? Verpleegkundige van de verpleegafdeling  Wat dient er gescoord te worden? De toestand van de patiënt vóór opname  Waar dient het ingevuld te worden? Verpleegkundig anamneseblad, onder het tabblad “risicoprofiel”. Indien alle vragen werden ingevuld zal het programma Orbis de score automatisch berekenen  Wanneer dient het ingevuld te worden? Ten laatste tijdens de ochtendshift volgend op de dag na opname van de patiënt op de niet- G afdeling De verkenners van ILG trekken ’ s morgens de lijst uit Orbis van de 75-plussers die de vorige dag werden opgenomen. Alle patiënten met een GRP score van ≥2 worden weerhouden op de werkplanning. Cfr ‘meetinstrument GRP’ Cfr ‘procedure opmaak inventaris/werkplanning ILG’ Opmerking : de PAAZ (psychiatrische afdeling) is momenteel nog de enige afdeling waar ook 75-plussers verblijven waar nog gewerkt wordt met een papieren versie van de verpleeganamnese. De verpleegkundigen van die afdeling dienen het intern liaison team te verwittigen via dect (5622) of via mail ([email protected]) bij een GRP score van ≥2.

2. Afnemen van ‘Geriatrisch assessment (GA)  Wat?

Tijdens het kamerbezoek wordt een gesprek gevoerd met onder andere de patiënt, familie en zorgverleners. Er wordt zonodig contact genomen met zorgverleners van het thuisvervangend milieu waar de patiënt verblijft. Aan de hand van dit gesprek worden verschillende testen afgenomen en observaties uitgevoerd. Alle geriatrische assessmentdomeinen worden geëvalueerd zoals de zelfredzaamheid, de voedingstoestand, de cognitieve toestand, enz.

De

assessmentdomeinen, testen en observaties zijn gebundeld in het ‘Geriatrisch assessment’ of CGA/ GA (comprehensive geriatric assessment) Cfr procedure ‘comprehensive geriatric assessment’.  Door wie? Het GA wordt afgenomen door de ‘verkenners’ (verpleegkundigen en ergotherapeut) van het intern liaisonteam.

14

 Waarom?

Detecteren, inventariseren en inzicht krijgen in specifieke geriatrische problemen die aanwezig zijn naast het acuut probleem. De aanwezige problemen worden gerapporteerd en er wordt een verpleegkundig en paramedisch advies geformuleerd.

 Wanneer?

Maximum 72 uur na opname op de afdeling (weekdagen).

3. Opstellen van een advies  Wat?

Na het gesprek met onder andere de patiënt, de familie, de verpleegkundigen en paramedici op de afdeling, koppelt de verkenner onmiddellijk na dit bezoek een

mondeling

advies

terug

aan

de

dienstverantwoordelijke

toewijsverpleegkundige. Nadien stellen de verkenners ook

of

een schriftelijk

verpleegkundig en paramedisch advies op. Het advies heeft betrekking op (één van) de verschillende geriatrische assessmentdomeinen.  Door wie?

Het advies wordt opgesteld in MedLucas door het pluridisciplinair intern

liaisonteam. De ‘verkenner’ kan een ander lid van het team in consult vragen om een meer diepgaand assessment uit te voeren. Het advies wordt dan door de psycholoog, diëist of logopedist rechtstreeks in het besluit- en adviesdocument aangevuld.

 Aan wie?

Er

wordt

een

e-mail

verzonden

naar

de

behandelend

arts

en

de

verpleegafdeling met de vermelding dat de patiënt werd geëvalueerd en het advies terug te vinden is in MedLucas. Het advies wordt tevens in bijlage verstuurd naar de arts zodat deze het onmiddellijk kan bekijken indien gewenst. De dienst- /dagverantwoordelijke brieft relevante elementen uit het advies bij de eerstvolgende

patiëntentoer

verpleegkundig/paramedische

aan

de

items

behandelende besproken

arts.

worden

Ook

kunnen

tijdens

de

overdrachtmomenten. Zowel de artsen als andere zorgverleners kunnen zowel het besluit- en adviesdocument, als het GA en alle afgenomen meetinstrumenten terugvinden in Orbis.

15 Waarom?

Op basis van het advies kan het zorgplan van de patiënt aangepast of bijgestuurd worden. De bekomen informatie is nuttig zijn om een medische & verpleegkundige ontslagbrief aan te vullen.

 Wanneer? Maximum 24 uur na afname van het GA (weekdagen). In geval van specifiek medische problemen kan men een intercollegiaal consult geriatrie aanvragen. Cfr instructiekaart ‘adviesverlening ILG’

Aan de hand van de gegevens in het GA wordt een advies opgesteld. Via de volgende stappen op je PC kom je bij het standaarddocument ‘advies/ aanbevelingen’. De identificatiegegevens van de patiënt zullen automatisch ingevuld zijn.

o

Med Lucas

o

Gebruikersnaam en wachtwoord invoeren

o

Selecteer de afdeling waar de patiënt ligt

o

Klik op de naam van de patiënt

o

Klik icoon ‘witte envelop’ aan

o

De diëtiste en/of logopediste en/of psychologe en/of ergotherapeute en/of verpleegkundige vullen op hun beurt desgewenst het advies aan en brengen de verantwoordelijke ‘verkenner’ op de hoogte via mail zodra het advies volledig is

Het overmaken aan de afdelingen gebeurt maximum tweeënzeventig uur na contactname met het intern liaisonteam geriatrie (op weekdagen).

4. Wekelijks pluridisciplinair overleg (PDO) Wekelijks wordt een pluridisciplinair overleg georganiseerd onder leiding van een verkenner van het intern liaisonteam. Aan dit overleg nemen alle vaste leden van het team, de psycholoog en de verantwoordelijke geriater deel. Ad hoc zullen de betrokken zorgverstrekkers (bijvoorbeeld artsen, dienstverantwoordelijken, referentieverpleegkundigen geriatrie, enzovoort) uitgenodigd worden.

16

Om efficiënt te werken zijn er inclusiecriteria opgesteld. Zo worden enkel patiënten besproken die op het moment van het pluridisciplinair overleg nog gehospitaliseerd zijn. Ook is het noodzakelijk dat meer dan één discipline van het intern liaisonteam advies gegeven heeft en/of een consult door de sociale dienst aangewezen is. De eerder geformuleerde adviezen en aanbevelingen worden onder andere besproken tijdens dit overlegmoment. Het advies- en besluitdocument wordt op dat moment ook aangevuld- zodat er een update ter beschikking is voor de behandelend specialist en verpleegafdeling. Het verslag van het PDO wordt ook opgemaakt in het inventarissysteem. Cfr procedure ‘opmaak PDO lijst, PDO, afwerking PDO’ .

17

OVERZICHT VAN DE GEVALIDEERDE EN BETROUWBARE MEETINSTRUMENTEN GEBRUIKT IN HET ‘GERIATRISCH ASSESSMENT’ Assessmentdomein

Meetinstrument

Zelfredzaamheid (BADL/IADL)

Katzschaal – Lawton

Valrisico

Richtlijn vallen (BVGG)

Risico op ondervoeding/overvoeding

BMI- NRS

Decubitus

Norton

Zintuigen

Visus- gehoor–smaak- gebit/mondzorg

Logopedische problemen

LoSIL

Delier

CAM – (DOS)

Cognitie

Mini Cog- (kloktekentest)- MMSE

Emotioneel welbevinden

GDS- (Observatielijst emotionele risicofactoren)

Sociale omkadering

Sociale anamnese

Andere: pijn

VAS/ PAINAD

Polyfarmacie Fixatie Mondzorg Incontinentie Voetproblemen Wondzorg Levensgewoonten

De gebruikte meetinstumenten tijdens de geriatrische evaluatie staan in eNORA uitgelegd.

Katz schaal Screenen van: Graad van zelfredzaamheid (BADL). Afname door: Verpleegkundige of ergotherapeute van het interne liaisonteam geriatrie. Info: Deze lijst kan worden ingevuld aan de hand van het patiëntendossier, informatie van de verpleging en/of van de patiënt / familie.

18

Richtlijn vallen

* Uit: Milisen K. en al. (2009) Valpreventie. Bij geriatrische patiënten opgenomen in het ziekenhuis. 2009. Herent, Acco. Screenen van: Risico op vallen Afname door: Verpleegkundige of ergotherapeute van interne liaisonteam geriatrie. Info: ! Indien de patiënt niet wordt beschouwd als een risicopatiënt is het alsnog belangrijk om educatieve maatregelen te overwegen. Daarnaast is het aangewezen het risico op een valincident telkens aan bod te laten komen tijden de (multidisciplinaire) overlegmomenten of wanneer de gezondheidstoestand van de patiënt verandert.

NRS-IS Nutritionele Risicoscreening – Initiële screening Screenen van: Risico op ondervoeding Afname door: - Verpleegkundige van de verpleegafdeling. - Verpleegkundige of ergotherapeut van intern liaisonteam geriatrie. Info: Aan de hand van een korte checklist kan men opsporen of er een risico op ondervoeding is. Indien er een risico op ondervoeding is, kan de diëtiste van het intern liaisonteam een verdere bevraging of testing doen.

CAM Confusion Assessment Method Screenen van: Vermoeden van delirium (tijdelijke verwardheid). Afname door: Verpleegkundige of ergotherapeut van interne liaison geriatrie. Info: Voor het invullen van de CAM-test wordt enerzijds de verpleging bevraagd en anderzijds wordt een aantal observatiepunten genoteerd. Door deze test kan men een tijdelijke verwardheid opsporen. Deze verwardheid kan verschillende oorzaken hebben (ziekenhuisopname, onderliggend lichamelijk lijden, anesthesie, plots toedienen of onttrekken van medicatie,…).

19 Indien de patiënt positief scoort, wordt een aantal tips gegeven naar het behandelend team op welke manier om te gaan met een verwarde patiënt.

MMSE Gestandaardiseerde Mini Mental State Examination Screenen van: Cognitieve problemen (al dan niet tijdelijk) Afname door: Verpleegkundige of ergotherapeut van intern liaisonteam geriatrie. Info: Aan de hand van deze test kan men eventuele problemen met betrekking tot het geheugen, oriëntatie, taal, aandacht, concentratie en constructieve vaardigheden opsporen. Bij het interpreteren van de resultaten wordt er rekening gehouden met factoren die de score kunnen beïnvloeden zoals: pijn, vermoeidheid, medicatie, tijdelijke verwardheid, leeftijd, opleidingsniveau, enzovoort. Een afwijkende MMSE-score wordt gerapporteerd aan de behandelende arts en er wordt geadviseerd de cognitie van de patiënt verder op te volgen.

Lawton Screenen van: Graad van zelfstandigheid (IADL) voor opname. Afname door: Verpleegkundige of ergotherapeut van intern liaisonteam geriatrie. Info: In deze test worden acht items gescoord: telefoongebruik, winkelen, voedsel bereiden, huishouden, wassen, vervoer, gebruik van geneesmiddelen en financieel beheer. Na de bevraging hebben we een beter zicht op wat de patiënt nog alleen kon doen thuis en waarvoor hij/zij al hulp nodig had.

Zelfontwikkelde assessment methoden gebruikt in het ‘Geriatrisch Assessment’ Checklist overvoeding Voor patiënten met overgewicht (BMI ≥ 28,5) wordt door de diëtiste, na overleg met de behandelende arts, een advies opgesteld. Er volgt een voedingsanamnese waarbij na vaststellen van het probleem, het voedingsplan wordt opgesteld dat aangeeft welk dieet ingesteld zal worden. Het dieet

20 wordt grondig uitgelegd aan de hand van een dieetblad en –schema (de patiënt kan deze meenemen naar huis).

Logopedische checklist Er werd een logopedische checklist opgenomen in het ‘Geriatrisch Assessment’. Slechts enkele items dienen bevraagd te worden, de overige items kunnen achteraf worden ingevuld aan de hand van observaties tijdens het gesprek. Indien de patiënt positief scoort op één van de items kan de logopediste van het intern liaison team een bezoek brengen aan de patiënt om een verdere screening en adviesverlening te doen. Deze checklist werd opgesteld door de logopediste en afasiologe An Vandenbulcke.

Emotioneel welbevinden (observatielijst) Ook de psychologe van het team stelde een observatielijst samen die peilt naar het emotioneel welbevinden. De items dienen niet actief bevraagd te worden bij de patiënt maar dienen gebruikt te worden als aandachtspunten/observatiepunten tijdens het gesprek.

Gevalideerde testen gebruikt bij een verder assessment Hieronder krijgt u een overzicht van een aantal gevalideerde en betrouwbare meetinstrumenten gebruikt door de diëtiste, psychologe en/of logopediste van het interne liaisonteam geriatrie indien zij in consult worden gevraagd door een van de andere leden van het team.

Verdere screening door de diëtiste van het interne liaisonteam NRS-BS Nutritionele risicoscreening – bijkomende screening

Deze test screent het risico op ondervoeding. Eerst wordt de NRS-IS (initiële screening) afgenomen. Indien deze positief is kan de diëtiste een bijkomende screening doen (NRS-

21 BS). Bij een bijkomende screening houdt de diëtiste zowel rekening met de voedingstoestand als met de ziekte-ernst. Bij patiënten met risico op ondervoeding volgt een uitgebreid assessment. Het evalueren van de voedingstoestand en het afnemen van een voedingsanamnese stellen de diëtiste in staat om het behandelingsplan op te stellen, dat vervolgens in actie treedt.

Verdere screening door de psychologe van het interne liaisonteam COTESS Cognitieve testbatterij voor senioren

Deze neurologische testbatterij screent naar mogelijk cognitieve stoornissen. Het is een testbatterij die bestaat uit zeven onderdelen: o

Aandacht

o

Taal

o

Geheugen

o

Redeneren

o

Praxie

o

Somatognosie

o

Tijdrelatering

o

Executief functioneren

De test kan in zijn geheel worden afgenomen of men kan enkel de onderdelen gebruiken die van toepassing zijn voor een bepaalde patiënt. Deze test is een veel uitgebreidere test dan de MMSE, waardoor men informatie krijgt die kan helpen tot het stellen van een differentiaaldiagnose.

NPI-Q Neuropsychiatric Inventory questionnaire De ''Neuropsychiatric Inventory'' is een vragenlijst waarmee een beeld wordt verkregen van eventueel aanwezige psychopathologische verschijnselen bij patiënten met hersenletsel. Het is gebaseerd op een interview bij een mantelzorger of hulpverlener die de patiënt goed kent. De NPI bevat 12 subschalen waarbij de frequentie en ernst van elk gedragsaspect en de bijbehorende emotionele belasting voor de verzorgende worden

gescoord.

22 Het omvat 12 gedragsaspecten, te weten:             

Wanen Hallucinaties Agitatie/agressie Depressie/dysforie Angst Euforie/opgetogenheid Apathie/onverschilligheid Ontremd gedrag Prikkelbaarheid/labiliteit Doelloos repetitief gedrag Nachtelijke onrust/slaapstoornissen Eetlust/eetgedrag verandering

Verdere screening door de logopediste van het interne liaisonteam Boston naming test Deze test wordt gebruikt bij het opsporen van taalkundige problemen De test bestaat uit 60 prenten die moeten benoemd worden. Dit zijn zowel woorden die men veel gebruikt (bv: bed, boom, huis,…), als woorden die men minder gebruikt (bv: neushoorn, iglo, muilkorf,…). TASH Taalscreening na hersenletsel Deze taaltest wordt afgenomen bij patiënten met een verworven hersenletsel (= niet aangeboren), in de eerste tot en met zesde week na het verwerven van het letsel. Deze test bestaat uit drie onderdelen waarbij men zowel taalbegrip als taalgebruik screent. T.T. Token Test Deze taaltest onderzoekt het taalbegrip zonder een beroep te moeten doen op de intelligentie / geheugen. De test gaat het werkgeheugen, de perceptie en de aandacht na. Men kan ook bepalen of de persoon een afasie heeft en wat de ernst van de afasie is.

AAT Akense afasie test

23 Dit onderzoeksinstrument, ontworpen door de Akense school, heeft als doel het stellen van een differentiaaldiagnose afasie/geen afasie, het bepalen van de ernst van de afasie, het bepalen van de soort afasie en het beschrijven van de stoornis in de verschillende taalmodaliteiten en op verschillende linguïstische niveaus. Deze test bestaat uit zes onderdelen. FDO Frenchay Dysartrie Onderzoek Deze spraaktest onderzoekt de verschillende parameters van het spreken: o

Ademhaling

o

Lippen

o

Kaak

o

Tong

o

Stem

o

Beïnvloedende factoren

o

Reflex

o

Velum

o

Verstaanbaarheid

Aan de hand van deze test kan de logopediste vaststellen of de persoon in aanmerking komt voor taaltherapie. ACE-R Addenbrooke’s Cognitieve Examination Revised Deze test heeft als doel om cognitieve problemen te diagnosticeren.

(NSVO) Nederlands Verstaanbaarheids Onderzoek

MEDISCHE TERMINOLOGIE Etymologie

ALGEMEEN a-

zonder

dys-

wijst op een stoornis

-ectomie

wegname

intra-

in

-itis

ontsteking

logos ( -logie, -loog)

leer

pathos ( -pathie)

lijden

poly-

veel

CARDIOVASCULAIR STELSEL card-, cardi- (afgeleid van het Grieks)

hart

cardiologie cardiopathie vas- (afgeleid van het Latijn)

leer of studie van de hartziekten het lijden aan een hartziekte (bloed)vat

BLOED- EN LYMFESTELSEL hem-, hemat- (afgeleid van het Grieks)

bloed

RESPIRATOIR STELSEL trache- (afgeleid van het Latijn)

houdt verband met de luchtpijp tracheitis

bronch- (afgeleid van het Latijn)

ontsteking van de luchtpijp wijst op een luchtpijpvertakking

bronchitis pneum-, pneumon- ( van het Grieks)

ontsteking van de luchtpijpvertakking houdt verband met de long

pneumectomie pneu (van het Grieks)

wegnemen van de long houdt verband met het ademen

apnoe

toestand waarbij tijdelijk het ademen

25

str 57 interne Liaison geriatrie 140418 ophoudt dyspnoe

een moeilijke ademhaling

polypnoe

snel en veelvuldig ademen

SPIJSVERTERINGSSTELSEL stomat- (afgeleid van het Grieks)

mond

stomatologie stomatitis gastr- (afgeleid van het grieks)

studie van de mondaandoeningen mondslijmvliesontsteking wijst op maag

gastrectomie gastritis enter- (afgeleid van het Grieks)

wegnemen van de maag maagontsteking darm

enteritis gastro-enteritis hepat- (afgeleid van het Grieks)

darmontsteking ontsteking van maag en darm lever

hepatitis

infectie aan de lever

UROGENITAAL STELSEL nefr- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met de nier

ur- (Grieks)

wat verbandt houdt met de urine ureter (Latijn)

cyst- (afgeleid van het Grieks)

urineleider houdt verband met de blaas

cystitis

blaasontsteking

uterus (Latijn)

baarmoeder

hyster- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met de baarmoeder

hysterectomie gynaec- (afgeleid van het grieks)

wegnemen van de baarmoeder wat verband houdt met de vrouw

gynaecologie

vrouwenziekten

ZENUWSTELSEL neur- (afgeleid van het Grieks)

zenuw neurologie

studie van de zenuwen, zenuwziekten

encefal- (afgeleid van het Grieks)

hersenen

cerebr- (afgeleid van het Latijn)

hersenen

psych- (afgeleid van het Grieks)

ziel psychiatrie

tak van de geneeskunde die zich bezighoudt met het behandelen en genezen van geestesaandoeningen

26

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

OSTEOMUSCULAIR STELSEL oste- (afgeleid van het Grieks)

houdt verband met het been

muscul- (afgeleid van het Latijn)

spier

intramusculair artr- (afgeleid van het Grieks

inspuiting in de spier gewricht

artritis pod- (afgeleid van het Grieks)

gewrichtsaandoening voet

podologie thorac (afgeleid van het Latijn)

studie van de voet borstkas

OTORINOLARYNGOLOGIE, OFTALMOLOGIE, DERMATOLOGIE ot- (afgeleid van het grieks)

oor otitis

oorontsteking

rin- (afgeleid van het Grieks)

neus

oftalm- (afgeleid van het Grieks)

oog

dermat- (afgeleid van het grieks )

heeft betrekking op de huid

dermatoloog

dokter in de huidziekten

cut- (afgeleid van het Latijn)

huid

subcutane injectie

inspuiting onder de huid

PREFIX Aantal / hoeveelheid hemi-, semi-

helft hemiplegie

verlamming van een lichaamshelft

uni-, mono-

één

bi-, di-

twee

tri-

drie

oligo-

weinig oligofrenie

poly-, multi-

veel polypnoe

Afmeting

weinig verstand, een verstandelijke handicap

veel en snel ademen

27

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

micro-

klein micro-organisme

macro-

klein organisme, bijv. een bacterie groot

macroscopisch mega-, megalo-

wat te zien is met het blote oog groot

Gelijkenis / verschil / tegenstelling auto-

zelf

homo-, iso-

gelijk homoseksueel isomorf

hetero-

Zich aangetrokken voelen tot hetzelfde geslacht dezelfde vorm ander

hetero-anamnese anti-

bevraging van een familielid tegen

antibioticum

tegen de ziekte

Graad / hoedanigheid hypo-

onder, te weinig, onvoldoende hypotensie

hyper-

te lage bloeddruk boven, te veel, overdreven

hypertensie dys-

te hoge bloeddruk moeilijkheid, stoornis

dyspnoe

moeilijke ademhaling

Ontkenning a-, an-

zonder, gebrek aan anemie

in-, im-

bloedarmoede niet

incontinentie

niet kunnen ophouden van urine

Plaats in-, intra-, en-, endo-, ento-

in, binnen intramusculair

in de spier

e- ec-, ex- exo-

uit, buiten

inter-, meso-

tussen, in het midden

Snelheid brady-

traag

28

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

bradycardie tachy-

trage hartslag snel

tachycardie

snelle hartslag

Tijd ante-, pre-, pro-

voor prematuur

post-

vroeggeboorte na

posttraumatische stress

stress na een trauma

SUFFIX -algie

pijn gastralgie

maagpijn

-ectomie

wegnemen

-emie

houdt verband met bloed glycemie

-fobie

suikergehalte van het bloed vrees

claustrofobie -geen, -genese

vrees voor kleine ruimten ontwikkeling, vorming

pathogeen -itis

ontwikkelen van een ziekte ontsteking

cystitis -manie

blaasontsteking drang

kleptomanie -pathie, -paat

neiging tot stelen aandoening

cardiopathie -scopie

hartlijden onderzoek

gastroscopie -therapie

maagonderzoek behandeling

farmacotherapie

behandeling met medicatie

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Woordenschat

A Abces

etterbuil, ophoping van pus in het lichaam

Abnormaal

afwijkend van de norm

Abortus

miskraam

Abrasie

schaafwond

Abrupt

plotseling

Absence

kortstondig bewustzijnsverlies

Absorptie

opname

Abstinentie

onthouding van medicijnen, alcohol, drugs

Accidenteel

toevallig, of als gevolg van een ongeluk

Acne

puistjes

Activeren

werkzaam maken

Acuut

plotseling en hevig

Adolescent

puber, jeugdig persoon

Adult

volwassene

Afasie

spraakstoornis

Agitatie

opwinding

Alert

oplettend

Allergie

overgevoeligheid

Amnesie

geheugenverlies

Analyse

ontleding

Anamnese

vraaggesprek naar de ziektegeschiedenis

Anesthesie

verdoving of narcose

Anorexia

magerzucht, eetstoornis

Antibioticum

geneesmiddel dat bacterien doodt

Antidepressivum

middel tegen ziekelijke neerslachtigheid

Apathie

lusteloosheid

Artrose

gewrichtsaandoening

Autonoom

zelfstandig

29

30

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

B Biopsie

een stukje weefsel uit een orgaan verwijderen voor onderzoek

Bronchitis

ontsteking van de luchtpijptak

C Carcinoom

kankergezwel

Cardiaal

met betrekking tot het hart

Caries

tandbederf

Causaal

oorzakelijk verband (oorzaak – gevolg)

Cellulitis

ontsteking van het onderhuidse bindweefsel

Celmembraan

wand, omhulsel van de cel

Cerebraal

met betrekking tot de grote hersenen

Cerebrovasculair

met betrekking tot de bloedvaten in de hersenen

Chemotherapie

behandeling van kanker met medicijnen

Chirurgisch

operatief

Cholesterol

lichaamsvet

Chronisch

van lange duur

Circulatie

(bloeds)omloop

Classificatie

indeling, rangschikking

Cognitief

met betrekking tot het denkproces

Coitus

geslachtsgemeenschap

Combinatie

verbinding

Complex

ingewikkeld

Complicatie

bijkomende ziekte

Conceptie

bevruchting

Conditie

toestand waarin iemand verkeert

Contraceptivum

voorbehoedsmiddel

Convulsie

stuip, toeval

Coronair

m.b.t. de kransslagaders van het hart

Correlatie

samenhang

Crisis

ernstige ziekteaanval

Criterium

toets, een reden

Curatief

genezend

Curve

kromme lijn

31

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Cyclus

terugkerende regelmatige reeks

Cytoplasma

celvloeistof

Cyste

holte gevuld met vocht

D Decubitus

doorligwond

Deficit

gebrek

Delirium

acuut psychische stoornis t.g.v. een lichamelijke aandoening, vergiftiging of onthouding van middelen

Dementie

geestelijke achteruitgang

Dermatologisch

met betrekking tot de huisziekten

Detectie

opsporing, ontdekking

Diabetes

suikerziekte

Diagnose

vaststelling van een ziekte

Distilleren

zuiveren

Donor

degene die zijn orgaan afstaat

Dosis

hoeveelheid van een geneesmiddel

Drainage

vochtafvoering

E Echografie

beeld van organen

Eczeem

oppervlakkige huidaandoening

Effectief

doeltreffend

Efficiënt

doelmatig

Ejaculatie

zaadlozing

Elastisch

rekbaar

Elektro-Encefalo-Grafie

beeld van de elektrische hersenstroom

Elektrocardiografie

onderzoek van de elektrische activiteit van het hart

Eliminatie

verwijdering

Embolie

bloedvatverstopping

Embryo

vrucht in het moederlichaam

Emesis

braken

Emfyseem

longaandoening

Emotioneel

gevoelsmatig

Epidemie

besmettelijke ziekte die zich verspreid onder een bevolkingsgroep

Epilepsie

vallende ziekte, toevallen

32

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Equivalent

gelijkwaardig

Etiologie

leer van de ziekteoorzaken

Euforie

verhoogd gevoel van welzijn

Evaluatie

beoordeling

Evolutie

ontwikkeling

Excessief

overdreven

Excitatie

opgewondenheid

Extern

uitwendig

F Faeces

ontlasting

Fataal

noodlottig

Fenomeen

verschijnsel

Fertiliteit

vruchtbaarheid

Fixatie

vasthechting

Fobie

ziekelijke vrees

Fractuur

been(bot)breuk

Fysisch

lichamelijk

G Genetisch

met betrekking tot de erfelijkheid

Genitaal

met betrekking tot de geslachtsorganen

Geriatrisch

medische zorg voor de oudere mens

Gradueel

trapsgewijs

Gynaecologisch

met betrekking tot de vrouwenziekten

H Hallucinatie

zinsbedrog, waanvoorstelling

Hemopathie

bloedziekte

Hepatitis

leverontsteking

Homogeen

gelijksoortig

Hygiënisch

met betrekking tot de lichaamszorg

Hyperkinesie

overmatige bewegingsdrang

Hypersecretie

verhoogde afscheiding

Hypersensitiviteit

verhoogde gevoeligheid

Hypertensie

verhoogde bloeddruk

Hyperventilatie

angstige ademhaling

33

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Hypotensie

te lage bloeddruk

Hysterectomie

verwijdering van de baarmoeder

I Identificatie

vereenzelviging

Immaturiteit

onrijpheid

Immobilisatie

onbeweeglijk maken

Immuniteit

onvatbaarheid voor een ziekte

Implantatie

inplanting

Implicatie

verwikkeling

Impotentie

onvermogen tot geslachtsgemeenschap

Impregnatie

binnendringen van de zaadcel in de eicel

In vitro

in een reageerbuis

In vivo

in het levende organisme

Inactief

onwerkzaam

Incidenteel

bijkomend

Incisie

insnijding

Inclusief

met inbegrip van

Incompatibel

onverenigbaar

Incontinentie

onvermogen om urine of ontlasting op te houden

Incubatie

sluimeren van een ziektekiem

Indicatie

aanwijzing

Indicatief

aanduidend

Indirect

niet rechtstreeks

Individueel

afzonderlijk

Inductie

gevolgtrekking

Infantiel

kinderlijk

Influenza

griep

Infuus

vochttoediening in de bloedvaten

Inhalatie

inademen van dampen

Injectie

inspuiting

Insomnia

slapeloosheid

Intensiteit

sterkte

Interactie

onderlinge beïnvloeding

Interval

tussenperiode

Interventie

ingreep

34

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Intoxicatie

vergiftiging

Intramusculair

in de spier

Intraveneus

in de ader

Irreversibel

onomkeerbaar

Irritatie

prikkeling

Isoleren

afsluiten

K Katheter

buisje

Kinetisch

wat beweging veroorzaakt

Klinisch

direct voor de arts zichtbaar

L Lactatie

borstvoeding

Latent

sluimerend

Lateraal

aan de zijkant

Leukemie

bloedkanker

Libido

geslachtsdrift

Lipide

vetachtige stof

Lokaal

plaatselijk, van beperkte omvang

Lumbago

lendenpijn

M Malaise

gevoel van onwelzijn

Manie

ziekelijke neiging

Manifest

onmiddellijk herkenbaar

Melanoom

kwaadaardig gezwel van de huid

Membraan

dun vlies

Menarche

eerste maandstonden

Meningitis

hersenvliesontsteking

Menopauze

overgangsjaren

Menstruatie

maandstonden

Mentaal

verstandelijk

Metabolisme

stofwisseling

Microbiologisch

met betrekking tot de kleinste levende wezens

Microniseren

verpulveren

Mimiek

gezichtsuitdrukking

Mobilisatie

beweeglijk maken

35

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Modificeren

wijzigen

Monotherapie

behandeling met één geneesmiddel

Morbiditeit

ziektecijfer

Mortaliteit

sterftecijfer

Motorisch

met betrekking tot beweging

Mucus

slijm

Musculair

met betrekking tot de spieren

Mutisme

onvermogen om te spreken

N Narcoticum

verdovend middel

Nasaal

met betrekking tot de neus

Neonataal

m.b.t. de eerste weken na de geboorte

Nervositeit

zenuwachtigheid

Neveneffect

bijwerking

Nihil

niets

O Obesitas

overgewicht, vetzucht

Obsessie

dwangvoorstelling

Obstipatie

moeilijke stoelgang

Obstructie

verstopping

Occasioneel

nu en dan voorkomend

Odor

reukzin

Oedeem

waterzucht

Oestrogeen

vrouwelijk hormoon

Oraal

met betrekking tot de mond

Osteoporose

botontkalking

Otitis

oorontsteking

Ovulatie

eisprong

P Palliatief

verzachtend

Parallel

evenwijdig

Paralyse

verlamming

Paranoia

achtervolgingswaanzin

Parese

gedeeltelijke verlamming

36

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Partikel

klein deeltje

Pathologisch

ziekte

Pediatrisch

m.b.t. de kindergeneeskunde

Penetratie

binnendringing door de huid heen

Perceptie

waarneming

Periodiek

regelmatig terugkerend

Peristaltiek

darmbeweging

Permanent

blijvend

Permeabiliteit

doordringbaarheid

Pigmentatie

verkleuring

Placebo

geneesmiddel zonder werking

Placenta

moederkoek

Pneumonie

longontsteking

Populatie

bevolking

Post Partum

na de bevalling

Postnataal

na de geboorte

Postoperatief

na een heelkundige ingreep

Posttraumatisch

na een letsel

Potentie

kracht

Potentieel

mogelijk

Predispositie

vatbaarheid

Prematuur

voortijdig

Prenataal

voor de geboorte

Preoperatief

voor de operatie

Preventie

voorkoming (van ziekte)

Prognose

voorspelling van het verloop en de afloop van een ziekte

Progressief

voortschrijdend

Proteïne

eiwit

Prothese

kunstmatig lichaamsdeel

Pseudotumor

schijngezwel

Psychisch

geestelijk

Psychologisch

m.b.t. het gevoelsleven

Psychomotorisch

m.b.t. bewegingen door de geest veroorzaakt

Psychose

geestelijke stoornis

Psychosomatisch

m.b.t. het verband tussen geest en lichaam

37

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Punctie

prik

Purgatief

middel tegen verstopping

R Radiografie

fotograferen d.m.v. röntgenstralen

Radiotherapie

bestraling

Recuperatie

herstel van krachten

Referentie

verwijzing

Regressie

achteruitgang

Reïnfectie

hernieuwde besmetting

Renaal

m.b.t. de nier

Repetitief

zich herhalend

Reproductie

vermenigvuldiging

Research

wetenschappelijk onderzoek

Resistent

bestand tegen

Respons

antwoord

Retardatie

vertraging, achterstand

Reversibel

omkeerbaar, veranderbaar

Rhinitis

(neus)verkoudheid

Routinematig

zoals gewoonlijk

S Salivatie

speekselvloed

Sarcoom

kwaadaardig gezwel

Secretie

afscheiding

Sedativum

kalmerend middel

Segment

onderdeel

Seniliteit

geestelijke en lichamelijke ouderdomsverschijnselen

Sensorieel

zintuiglijk

Simultaan

gelijktijdig

Solutio

oplossing

Somatisch

m.b.t. het lichaam

Spasme

kramp

Sporadisch

zeldzaam

Sputum

fluim, speeksel

Stase

stilstand

Steriliteit

onvruchtbaarheid

38

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

Substitutie

vervanging

Supervisie

toezicht

Suppositorium

zetpil, pil die via de anus wordt ingebracht

Symptoom

ziekteverschijnsel

Syncope

plotseling bewustzijnsverlies

Syndroom

ziektebeeld

Systematisch

stelselmatig

Systemisch

over het hele lichaam verspreid

T Tendens

neiging, richting van een ontwikkeling

Terminaal

in het eindstadium

Tetanus

infectieziekte die door gifstof leidt tot spierspasmen

Therapie

geneeswijze, behandeling

Thermisch

met betrekking tot warmte

Thoracaal

m.b.t. de borstkas

Thrombus

bloedprop

Tic

zenuwtrek

Tolerantie

verdraagzaamheid

Tonus

spierspanning

Toxicomanie

verslaving aan gifstof

Toxisch

giftig

Tranquillizer

middel dat opwindingstoestanden bedaart

Transfer

overdracht

Transformatie

verandering

Transplantatie

overplanting

Traumatisch

door een letsel ontstaan

Tremor

beving

Trombose

vorming van bloedprop in bloedvat of hart

Tumor

gezwel

U Ulcus

zweer

Uniform

éénvormig

Urgentie

dringende noodzaak

Uterus

baarmoeder

39

str 57 interne Liaison geriatrie 140418

V Vaccinatie

inenting

Variabiliteit

veranderlijkheid

Vasculair

m.b.t. de bloedvaten

Vegetatief

buiten het bewustzijn om

Veneus

m.b.t. de aders

Vertigo

duizeligheid

Viraal

door een virus veroorzaakt

Visioen

droombeeld

Visueel

m.b.t. het zicht