In geheel nieuwe stijl met herkenbare

Naknieuws40-DEFINITIEF:Naknieuws28_DEF-arno

21-09-2009

17:57

Pagina 1

s

Naktuinbouwnieuws verschijnt vier keer per jaar

Nieuwe website

jaargang 10 • no. 40 • september 2009

n i e u w www.naktuinbouw.nl Tijdens de Horti Fair lanceert Naktuinbouw haar nieuwe website. Gebruiksvriendelijk en interactief; dat is de doelstelling. n geheel nieuwe stijl met herkenbare vormgeving toont Naktuinbouw haar werkzaamheden en kennis op de nieuwe website www.naktuinbouw.nl (Nederlands) en in het Engels op www.naktuinbouw.com Een gebruiksvriendelijke website, zodat bezoekers snel de informatie kunnen vinden die ze nodig hebben. De opzet van de oude website was een benadering per afdeling van Naktuinbouw, voor bezoekers was het daardoor regelmatig een zoektocht om informatie over een specifiek onderwerp te vinden. Bij de nieuwe website is gekozen voor een driedeling van Kenniscentrum, Organisatie en Servicecentrum. Vanuit de homepage is er een keuze voor één van de drie onderdelen. Vervolgens gaat de bezoeker eenvoudig van het ene naar het andere onderdeel.

I

Kenniscentrum In het Kenniscentrum vinden bezoekers het laatste nieuws en diverse achtergrondinformatie

over onderwerpen (artikelen). Er zijn onderwerpen als toetsen die Naktuinbouw uitvoert en informatie over vakopleidingen, maar ook praktische informatie als: Hoe vraag ik een inspectie aan?, Hoe stuur ik een monster in? of Hoe meld ik mijn ras aan voor onderzoek? In de kennisartikelen worden deze vragen beantwoord en wordt direct een link gemaakt naar het Servicecentrum.

Servicecentrum In het Servicecentrum kunnen bezoekers allerlei zaken regelen, zoals bijvoorbeeld het invullen van formulieren, het aanmelden voor een nieuwsbrief en documenten bestellen. Ook kunnen bezoekers hier folders downloaden of zich aanmelden voor een opleiding.

Organisatie Bij Organisatie gaat het over de organisatie: afdelingen van Naktuinbouw met hun werkzaamheden, vacatures, stageplaatsen en contactgegevens. Ook bestuurs-

informatie en de vertegenwoordigers in de besturen van Naktuinbouw zijn hier te vinden. De film op de homepage toont in enkele minuten de werkzaamheden en diversiteit van Naktuinbouw.

• Nieuwe website www.naktuinbouw.nl Tijdens de Horti Fair lanceert Naktuinbouw haar nieuwe website. Gebruiksvriendelijk en interactief. > > > p.1

• Chris van Winden, het gezicht van LNV vertrekt Op 25 juni nam Chris van Winden, sectormanager teeltmateriaal van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit afscheid van de sector. > > > p.2

• EU-Communicatiedocument Keuringen Om plantmateriaal of zaden na verhandeling binnen de EU nog te kunnen exporteren naar derde landen is soms aanvullende informatie over de opkweek/productie nodig. > > > p.3

Opmerkingen Als er vragen of opmerkingen over de nieuwe website zijn, verneemt de redactie deze graag. Stuur uw e-mail naar: [email protected]

Vraag en antwoord Er is een apart gedeelte met de meest gestelde vragen en antwoorden. Hier kan direct op onderwerpen worden gezocht en de zoekopdracht kan verfijnd worden door verder te zoeken in de vragen en antwoorden.

‘LNV-gezicht’ vertrekt Op 25 juni nam Chris van Winden, sectormanager

Vervolg In de vervolgfase – medio 2010 – worden gegevens van de geregistreerde bedrijven gekoppeld aan

teeltmateriaal van LNV, afscheid van de sector. Zie pag. 2.

In Naktuinbouwnieuws 40: ALGEMEEN / CORPORATE

de nieuwe website op een apart gedeelte, ‘Mijn Naktuinbouw’. Hierdoor wordt het gemakkelijker formulieren in te vullen en kunnen bedrijven de status van bijvoorbeeld een onderzoek of toets inzien.

• Kwaliteitscriteria CPVO DUS-onderzoek

• Agenda

• Op pad met de keurmeester

Gewassen voor onderzoek voor Europees kwekersrecht worden voortaan door het CPVO alleen op kwaliteitscriteria toegewezen aan onderzoeksstations. > > > p.7

Voor Bestuur, Sectorbesturen en Adviescommissies. > > > p.10

Keuringen voor Freesia worden zo’n drie keer per jaar uitgevoerd. Waar let de keurmeester op en hoe verandert zijn rol? > > > p.5

• Kwekersrechtproject in China Naktuinbouw gaat opnieuw een kwekersrechtproject uitvoeren in China. De overeenkomst tussen de financier, de Nederlandse EVD, en Naktuinbouw is onlangs ondertekend. > > > p.7

• Kwekersrechtproject Indonesië

• ‘House of Varieties’ & ‘House of Technology’ Op de Horti Fair vormt Naktuinbouw een gezamenlijk rassenpaviljoen met CPVO en VKC. Naktuinbouw Laboratoria toont haar laatste ontwikkelingen in het House of Technology. > > > p.10

• Vertrek manager Laboratoria Job Schipper kiest, na vijf jaar leiding te hebben gegeven aan Naktuinbouw Laboratoria, voor een andere loopbaan. > > > p.10

Wat is het Sectorbestuur en wat doen ze? Nic van der Knaap aan het woord; lid sectorbestuur Bloemisterijgewassen. > > > p.12

BOOMKWEKERIJGEWASSEN

• Cylindrocladium in Buxus

Gebruikers vinden de werkwijzen en procedures van het kwekersrechtsysteem in Indonesië zeer transparant en open. > > > p.7

GROENTEGEWASSEN

• Internationaal congres

• Sectorbestuur BLoemisterijgewassen

Dit jaar zijn er geen grote aantastingen door Cylindrocladium buxicola; dit melden de Naktuinbouw-keurmeesters. > > > p.2

Virussen en andere overdraagbare ziekten zijn een bedreiging voor de fruitteelt. Deze problematiek, nieuwe virussen en nieuwe inzichten waren onderwerpen van discussie op het congres. > > > p.8

• Areaal plantuitjes 2009

• Bacterievuursituatie gunstig

Ten opzichte van 2008 is ruim 100 hectare minder plantuitjes geproduceerd. > > > p.6

De eerste ronde van inspecties op bacterievuurwaardplanten van dit seizoen bij kwekerijen en in de bufferzones heeft plaatsgevonden. De bacterievuursituatie is gunstig. > > > p.4

• Sterke groei in PCR-toetsen

• Erkenning toetsmethode PSTVd in tomatenzaad

Belang en betrokkenheid. > > > p.3

Naktuinbouw ziet een grote toename in de PCR-toetsen. De groei wordt opgevangen door nieuwe apparatuur. > > > p.8

Het protocol van de nieuwe toetsmethode voor PSTVd in tomatenzaad is erkend door de Plantenziektenkundige Dienst. > > > p.8

• Nieuwe werkwijze export naar Rusland

• Vakopleidingen

Er is overeenstemming over de fytosanitaire inspectie en certificering van planten en plantaardige producten. > > > p.6

Bedrijfshygiëne wordt herhaald. Voor ‘Laanboomteelt’ en ‘Spoor van het Zaad’ kunt u zich tot begin december opgeven. > > > p.9

• Nieuwe huisvesting in Wageningen R&P team RKO-Landbouw, Bureau Administratie & Documentatie en Rvp verhuizen 1 oktober naar Binnenhaven 1. > > > p.3

• Nicolumn

• Verlichting AM-beleid binnen EU

• Naktuinbouw in dienst van kwaliteit

Binnen de EU is aangaande AM (aardappelmoeheid) nieuwe regelgeving op komst met grote gevolgen voor de export. > > > p.6

Op 1 april 2009 kwam ‘Naktuinbouw in dienst van kwaliteit’ uit. Begin 2010 verschijnt de Engelse editie van dit boek. > > > p.10

• Bacterie in Prunus De bladvlekkenziekte die in toenemende mate in Prunus laurocerasus sp. aanwezig is, wordt veroorzaakt door de bacterie Xanthomonas arboricola pv. pruni. > > > p.5

BLOEMISTERIJGEWASSEN

• Plantenpaspoortplicht kuipplanten De plantenpaspoortplicht voor het in de handel brengen van Solanum jasminoides en Brugmansia spp. is aangescherpt. > > > p.4

• Pensionering Arie van de Kolk Per 1 september is Arie van de Kolk gestopt als keurmeester binnen het team Keuringen Boomkwekerijgewassen. Dit in verband met het bereiken van de pensioengerechtigde leeftijd. > > > p.10


21-09-2009

17:57

Pagina 2

2

Het gezicht van LNV vertrekt foto’s: René P. de Gilde, Den Haag

nieuws Corporate / Keuringen

Chris van Winden Op 25 juni nam Chris van Winden, sectormanager teeltmateriaal van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit afscheid van de sector. a een dienstverband van maar liefst 37 jaar bij de overheid werd er van Chris van Winden afscheid genomen in een luisterrijke bijeenkomst door zijn collega's en de sector, die hij de laatste tien jaar in deze functie heeft gediend.

N

De afscheidsbijeenkomst, op een stralende junidag, was wat anders dan anders. Een breed gezelschap van relaties, collega's en branchegenoten was aanwezig om in een persoonlijk woord Chris van Winden en zijn vrouw

Hélène te bedanken voor zijn onvermoeibare inzet voor de sector op zoveel plaatsen in binnen- en buitenland. Bij dit afscheid waren ook zijn kinderen en kleinkinderen aanwezig.

selijke chansons ten gehore bracht. In de teksten (maar ook de melodieën) was veel herkenning en enkele daarvan roerde de aanwezigen, Chris en zijn vrouw Hélène in het bijzonder.

Bijeenkomst

Onderscheiding

In de bijeenkomst was ruim voldoende tijd voor ontmoeting. Directe leidinggevende Maarten Kool hield een korte toespraak en leidde het optreden in van een gelegenheidstrio onder leiding van Anton van Doornmalen (directeur van Rijk Zwaan in De Lier) dat een aantal zeer toepas-

Eind van de middag betrad ook minister Gerda Verburg de zaal, maar niet alleen om haar collega uit te zwaaien, zo bleek. In een korte toespraak roemde zij de verdiensten van Chris van Winden, de wijze waarop hij zijn werk verrichtte, de analytische aanpak en de diplomatieke wijze

van brengen van de boodschap ‘Nederland’ in zoveel verschillende fora, met name buiten Nederland. Het optreden van Chris, de energie die daarin is gestoken, en de uiteindelijke impact daarvan in internationaal kader heeft de Nederlandse sector teeltmateriaal geen windeieren gelegd, zo liet de minister weten. Als blijk van waardering deelde de minister mee dat het Hare Majesteit had behaagd bij deze gelegenheid een hoge Koninklijke onderscheiding toe te kennen, namelijk de benoeming als Officier in de Orde van Oranje Nassau.

Afsluiting

Chris van Winden in gesprek met zijn opvolger Marien Valstar

‘Trio Van Doornmalen’

De dag werd afgesloten door een informeel diner op een aangename locatie aan een idyllisch watertje in Den Hoorn. Tijdens het diner voerden enkele aanwezigen op hartelijke wijze het woord en werden ook de wat meer persoonlijke felicitaties van de aanwezigen prijsgegeven. Tevens kon met de opvolger Marien Valstar, al enige tijd in de sector actief, en diens echtgenote kennis worden gemaakt. Stilzitten zit er niet in voor Chris van Winden.

Na zijn pensionering zal hij actief blijven voor de sector uitgangsmateriaal, namelijk als coördinator namens Plantum NL en het Technologisch Top Instituut Groene Genetica voor het project 2g@there in China. Nico Koomen Directeur Naktuinbouw

Chris van Winden • 1973 -1990 Proefstation Naaldwijk • 1990 - 2009 Ministerie van Landbouw Natuur en Voedselkwaliteit • Vanaf 2000 sectormanager teeltmateriaal en als zodanig naast rijkstoezichthouder op de keuringsdiensten in de plantaardige sector en contactpersoon voor de Raad voor plantenrassen. Verder was Van Winden ook vertegenwoordiger van Nederland in de OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), CPVO (Community Plant Variety Office), de EU en verantwoordelijk voor ISTA (International Seed Testing Association).

Cylindrocladium in Buxus Dit jaar worden er vrijwel geen grote aantastingen door Cylindrocladium buxicola

keling over de ziekte en niet te vergeten alle teeltmaatregelen en een aangepaste gewasverzorging.

aangetroffen, zo melden de keurmeesters. Beheersing it in tegenstelling tot de drie voorgaande jaren. Toen waren de problemen groot en aanleiding voor een sectorbrede aanpak.

D

Weersinvloed Dit jaar spelen de weersomstandigheden een gunstige rol. Immers, er zijn tot nu toe weinig natte perioden geweest. Verder is er dit seizoen relatief veel wind, waardoor het gewas snel droog waait. Daarnaast kan de huidige situatie ook mede gezien worden als resultaat van de sectorbrede aanpak, kennis- ontwik-

Dat wil echter niet zeggen dat deze bladvlekkenziekte geen problemen meer geeft, in tegendeel. Op veel kwekerijen komt de ziekte (nog) voor. Echter door toepassing van de juiste hygiënemaatregelen en een afwisselend spuitschema is de ziekte inmiddels beheersbaar geworden. Een goed voorbeeld van vruchtbare samenwerking binnen de sector.

Blijf alert! Waakzaamheid blijft echter geboden. Een natte septembermaand kan de activiteit van de schimmel weer doen toenemen.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het team Keuringen Boomkwekerij-

gewassen in Raamsdonskveer, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]


21-09-2009

17:57

Pagina 3

Aan het woord: Sectorbestuur Bloemisterijgewassen

3

van Naktuinbouwnieuws is Nic van der Knaap aan het woord; lid van het sectorbestuur Bloemisterijgewassen. et bedrijfsleven in de drie sectoren bloemisterij-, boomkwekerij-, en groentegewassen is binnen Naktuinbouw vertegenwoordigd via sectorbesturen. De zetels in deze besturen worden ingevuld door vertegenwoordigers die zijn benoemd door de in elke sector relevante vakorganisaties. Nic van der Knaap heeft als afgevaardigde door Plantum NL zitting namens de veredelingsbedrijven.

H

van Naktuinbouw. De beslissingen die in het sectorbestuur worden genomen en de daaruit voortvloeiende maatregelen dienen problemen te voorkomen. Elke teler of vermeerderaar neemt dat serieus, omdat iedereen gebaat is bij een kwaliteitsproduct.

bedrijven; die houden onvoldoende rekening met kosten voor fytosanitaire zekerheid. Er is een goed systeem van controle opgezet in Nederland. Als problemen uitblijven, heeft men de kosten voor de controles er niet meer voor over. Om proble-

Nic van der Knaap: “We hoeven in Nederland geen politieagent te spelen bij de grens als de

In 1972 startte Nic van der Knaap met het telen van Anthurium snijbloemen. Sinds 1984 heeft zijn bedrijf zich ook toegespitst op veredeling en werkt als toeleverancier van uitgangsmateriaal onder de naam Anthura B.V. Van vier medewerkers in 1984 is het bedrijf in 2009 gegroeid naar 200 vaste medewerkers met een kassencomplex van 21 hectare in Nederland en vestigingen in Duitsland en China. Al vanaf de beginperiode heeft het bedrijf hygiëne als speerpunt en met vele maatregelen werd de aaltjesproblematiek in Anthurium de kop in gedrukt.

Wat is uw mening over de motie dat kleine bedrijven meer inspraak in het bestuur van Naktuinbouw zouden moeten hebben? Iedereen die wil kan een ingang hebben om invloed uit te oefenen op het beleid van Naktuinbouw of dat nou via een sectorbestuurslid is of direct via medewerkers

kwaliteitssystemen hoogwaardig zijn” De kosten van Naktuinbouw voor kleine bedrijven worden als relatief hoog ervaren, hoe ziet u dat? Naktuinbouw voert dezelfde wettelijke controles uit bij kleine bedrijven als bij grote bedrijven, het is niet zo dat Naktuinbouw extra taken uitvoert voor grote bedrijven, dus het lijkt mij logisch dat bedrijven betalen voor wat ze krijgen. De kosten worden per bezoek, areaal of omzet berekend. Bij een klein bedrijf met klein areaal zijn de totale kosten dan ook minder.

Anthura is een groot bedrijf, hebben de kleine bedrijven geen nadeel? Anthura heeft zelf de instelling: ‘wat je niet veroorzaakt hoef je niet op te lossen’ en daar zijn kosten aan verbonden. Mogelijk is dat het probleem van de kleine

men in teeltmateriaal te voorkomen beschikt Naktuinbouw over de drie items: kennis, uitvoering van controles via laboratoriumonderzoek en uitvoering van regelgeving. Als één van deze drie wegvalt, kunnen er geen maatregelen worden getroffen om problemen te voorkomen.

Hoe is het voor bedrijven mogelijk markttoegang te krijgen in landen waar voorheen geen toegang mogelijk bleek? Met het Naktuinbouw Elite kwaliteit-plus-systeem hebben we grenzen kunnen openen naar landen die voorheen gesloten waren. Door uit te leggen dat het systeem door laboratoriumtoetsen de zekerheid biedt van virusvrij, bacterievrij en aaltjesvrij materiaal vanaf het eerste stekje, kunnen we aangeven dat niet

Nieuwe huisvesting R&P team RKO-Landbouw, Bureau Administratie & Documentatie en Rvp RKO-team Landbouw, Bureau Administratie & Documentatie en de Raad voor plantenrassen verhuizen 1 oktober. e huurovereenkomst van het pand in Ede liep ten einde en er is gezocht naar vervangende kantoorruimte. Een passend alternatief is gevonden in Wageningen in een karakteristiek gebouw dat vroeger plaats bood aan het Rijksproefstation voor de Zaadcontrole. De Rassen & Proeven medewerkers van RKO-Landbouw en het Bureau Administratie & Documentatie betrekken de bovenste verdieping.

D

Bezoekadres: Binnenhaven 1 6709 PD Wageningen

Contactgegevens Correspondentie over sierteelt-, boomkwekerij- en landbouwaanvragen kunt u richten aan: Raad voor plantenrassen Postbus 27, 6710 BA Ede Tel. (0317) 46 54 40 Fax (0317) 41 17 21 [email protected]

Correspondentie over groenteaanvragen kunt u richten aan: Raad voor plantenrassen p/a Rassen & Proeven Postbus 40 2370 AA Roelofarendsveen Tel. (071) 332 61 21 Fax (071) 332 63 63 plantenrassen @naktuinbouw.nl

ieder plantje door een politieagent bij de grens gecontroleerd hoeft te worden. Met goede kwaliteitsborgingsystemen en goede controle door een organisatie als Naktuinbouw blijft Nederland een vooruitstrevend land in de tuinbouwsector.

Hoe gaat het met de ontwikkeling van kwekersrecht in opkomende landen? In bijvoorbeeld China wordt veel geïnvesteerd in het opleiden van mensen door Anthura en ook door Naktuinbouw. De waarde die gehecht wordt aan raszuiverheid en fytosanitaire kwaliteit

wordt steeds groter in dergelijke landen. Er zijn nog wel illegaal vermeerderde rassen, maar verbetering is al zichtbaar.

Heeft u tenslotte nog tips voor Naktuinbouw? Naktuinbouw moet doorgaan met het bevorderen van het beleid van kwaliteitsborgingsystemen op bedrijven met de uiteindelijke waardering daarvoor, die zich terug zal betalen in lagere kosten voor het bedrijfsleven. Naktuinbouw verzorgt ook vakopleidingen. Het is belangrijk dat de opleidingen op basis van de expertise van Naktuinbouw worden gegeven.

Nicolumn Belang en betrokkenheid De eerste Zaaizaad- en plantgoedwet schreef woordelijk voor dat in het bestuur van de keuringsdienst de belanghebbenden ‘genoegzaam vertegenwoordigd’ dienen te zijn. Dit is een treffende omschrijving van de bedoeling van de wetgever die decennialang heeft voldaan en overigens nog steeds voldoet. Het uitwerken daarvan begint met het onderkennen van de categorieën van belanghebbenden. Vervolgens moet worden bepaald wie de groep van belanghebbenden, bijvoorbeeld een brancheorganisatie, vertegenwoordigt. De plantaardige keuringsdiensten hebben alle relevante ‘stakeholders’ (in huidige terminologie) op het hoogste niveau, in het bestuur, om de tafel zitten; en zo moet het ook. Anderzijds is het een algemeen maatschappelijk verschijnsel dat een mondige burger of ondernemer niet zonder meer zich aansluit bij een kerkgenootschap, politieke partij, vakbond, of brancheorganisatie. Vaak speelt hier de afweging – of we dat nu leuk vinden of niet – ‘what’s in it for me?’ Het niet aangesloten zijn bij een collectief, maar toch effectief de belangen van het individu behartigen, is een grote uitdaging. Deze kwestie heeft de Tweede Kamer der Staten Generaal, die zich daar zelf met bescheiden opkomsten bij verkiezingen overigens ook voor geplaatst ziet, voor Naktuinbouw voorgelegd gekregen. Dit leidde op de laatste vergaderdag van de Tweede

Kamer voor het zomerreces tot een motie, waarin werd verzocht om ook voor het niet georganiseerde bedrijf de ‘inspraak‘ bij Naktuinbouw veilig te stellen. De vraag: wie is mijn stakeholder, op wie moet ik mij richten? is een vraag die in vele ondernemingen, beursgenoteerde in het bijzonder, aan de orde is. Met als duidelijkste voorbeeld de terugkeer van banken tijdens de financiële crisis naar de echte belanghebbende, ‘de klant‘. Voor Naktuinbouw is het beslist een uitdaging de niet-georganiseerde bedrijven te bereiken en hen – waar mogelijk – te betrekken bij het vaststellen van de koers. Een tweede motie die de aandacht trok was de tariefstelling voor de kleine producenten. Hier ligt de uitdaging om in het vaak gemakkelijk geventileerde ‘kostenmakerkostendrager principe’ toch een balans te vinden tussen de bekostiging van de keuring en de mate waarin het tarief wordt gekoppeld aan de activiteit. Een zonder nuance doorvoeren van voornoemd principe leidt tot schaalvoordeel bij grote bedrijven. Veel speelruimte is er echter niet. De wet schrijft een directe relatie voor tussen tarief en activiteit. Er is dus een dubbele uitdaging. Nico Koomen

nieuws Bestuur / Rassen & Proeven

Wat is het Sectorbestuur en wat doet dit eigenlijk? In deze editie


21-09-2009

17:57

Pagina 4

4 nieuws Keuringen

Bacterievuursituatie gunstig

Aanscherping Plantenpaspoortplicht kuipplanten

De eerste ronde van inspecties op bacterievuurwaardplanten van dit seizoen bij kwekerijen en in de bufferzones heeft plaatsgevonden. De bacterievuursituatie is gunstig. inds 2007 heeft Naktuinbouw de Bacterievuurinspecties voor het voorkomen van bacterievuur in de bufferzones buiten de kwekerijen van de Plantenziektenkundige Dienst (PD) overgenomen.

S

troffen. Het perceel dient 1.000 meter vanaf de grens binnen een bufferzone te liggen. Voor aflevering met code ZP-b2 moet op het perceel, perceelsgedeelte of partij een bemonstering op de latente aanwezigheid van bacterievuur zijn uitgevoerd.

Plantenpaspoort Bedrijven kunnen alleen waardplanten met een ZP-b2 plantenpaspoort afleveren als het perceel in een bufferzone ligt en er onder andere binnen een straal van 500 meter rondom het perceel geen bacterievuur is aange-

Tot nu toe zijn 17 besmettingen op kwekerijen aangetroffen. In de bufferzones buiten kwekerijen zijn 34 besmette objecten gevonden. Deze vondsten hebben in bepaalde gevallen consequenties voor de ZP-b2 status van percelen.

Meer weten? Voor informatie over de bufferzones zie: www.minlnv.nl/pd (Plantenziekten en plagen A-Z). Uitgebreide informatie over de bufferzones en de mogelijkheden van deelname aan de ZP-b2 regeling is te vinden op: www.raadvoordeboomkwekerij.nl (Fytosanitaire zaken). Neem voor meer informatie over de bacterievuurinspecties contact op met team Keuringen Boomkwekerijgewassen, tel. (0162) 51 14 00 of e-mail: [email protected]

De plantenpaspoortplicht voor het in de handel brengen van alle materiaal van

Solanum jasminoides en Brugmansia spp. is aangescherpt. anaf juni 2007 is de plantenpaspoortplicht voor het in de handel brengen van teeltmateriaal en eindproducten van Solanum jasminoides en Brugmansia spp. van kracht in verband met aardappelspindelknolviroide (PSTVd). Deze regeling is afgelopen juni aangescherpt. De wijzigingen hebben betrekking op teeltmaatregelen en voorwaartse tracering.

V

is, kunnen er bij besmetting maatregelen op meerdere partijen worden opgelegd en niet alleen op de partij van besmetting. De keurmeester houdt toezicht op het gebruik van de checklist tijdens de keuringen.

Voorwaartse tracering In geval van een besmetting wordt materiaal dat al eerder van een plantenpaspaspoort was voorzien in het onderzoek betrokken.

Teelmaatregelen

Meer weten?

Het bedrijf moet maatregelen kunnen aantonen om partijen voldoende gescheiden te houden en er dient strikte bedrijfshygiëne te worden toepast. Deze teeltmaatregelen dienen aantoonbaar te zijn door het bijhouden van een checklist met een vast format. Als er geen checklist

Informatie (hand-out en checklist) is te verkrijgen bij Dick van Pouderoijen, teammanager team Keuringen Bloemisterijgewassen, tel. (071) 332 61 67 of e-mail: [email protected]

aan het product kunnen worden vastgesteld. Een aanvullende verklaring met extra informatie is dan noodzakelijk.

Het document is dus zuiver bedoeld om de andere lidstaten op de hoogte te stellen van de fytosanitaire status van een partij.

Het EU-Communicatiedocument wordt na het opstellen per post aan het betreffende geregistreerde bedrijf toegezonden (en gefactureerd).

EU-Communicatiedocument

Gebruik document

De aanvullende informatie wordt vermeld op het nieuw ontwikkelde EU-Communicatiedocument. Dit document (verklaring) wordt door Naktuinbouw op aanvraag van het betreffende bedrijf verstrekt. Het EU-Communicatiedocument is niet bedoeld voor export naar landen buiten de EU en wordt ook niet als bijlage bij een fytosanitair certificaat gevoegd. Het document vervangt dus niet de exportinspectie in het betreffende certificerende EU-land, maar maakt deze juist mogelijk door de aanvullende informatie die benodigd is bij export buiten de EU te geven.

Voor Nederlandse bedrijven wordt het binnenkort mogelijk om een verklaring aan te vragen bij Naktuinbouw. Het aanvraagformulier komt naar verwachting in oktober beschikbaar op www.naktuinbouw.nl deze kan per fax (071) 332 61 94 of naar [email protected] worden verzonden.

NIEUW: EU-Communicatiedocument Keuringen Om plantmateriaal of zaden na verhandeling binnen de EU nog te kunnen exporteren naar derde landen is soms aanvullende informatie over de opkweek/productie nodig. Het EU-Communicatiedocument biedt binnenkort de uitkomst.

ehoudens het plantenpaspoort voor plantenpaspoortplichtige producten zijn er geen fytosanitaire verklaringen noodzakelijk bij het verzenden van plantaardige producten naar andere lidstaten. De praktijk heeft echter uitgewezen dat er toch behoefte kan zijn om andere lidstaten op de hoogte te stellen van de fytosanitaire status van de gezonden partij.

B

Exporteisen Het komt veelvuldig voor dat materiaal in één van de EU-lidstaten geproduceerd (gegroeid)

is en vervolgens via een ander EU-lidstaat geëxporteerd wordt naar een land buiten de EU. Wanneer een exportinspectie voldoet aan de eisen van het bestemmingsland, is er niets aan de hand. Ook als de eisen van het bestemmingsland gelijk zijn aan die voor de interne handel in de EU (of zelfs minder zwaar) is exportcertificering in een andere EU-lidstaat direct mogelijk. Anders ligt het wanneer de eisen van het bestemmingsland zwaarder wegen dan die van de EU, zeker als het gaat om zaken welke niet door middel van een inspectie of monsteronderzoek

Meer weten? Voor meer informatie kunt u terecht bij de afdeling Fytosanitaire- & Kwaliteitsaangelegenheden, tel. (071) 332 62 20.


21-09-2009

17:57

Pagina 5

5 nieuws Keuringen

Op pad met de keurmeester Keuringen voor Freesia worden door keurmeesters, afhankelijk van het type keuring, zo’n drie keer per jaar uitgevoerd. Waar let de keurmeester op tijdens de keuringen, welke typen keuringen zijn er en hoe verandert de rol van de keurmeester? p pad met Leo van Leeuwen, keurmeester Bloemisterijgewassen:

O

Wat voor keuringen zijn er voor Freesia? “Je hebt de standaard kwaliteitskeuring, gebaseerd op EU-regelgeving. Deze wordt veelal aangevuld met een partijkeuring voor

Select Plant, die hogere eisen stelt aan de partij (zie kader). De minimale kwaliteitseisen van de standaard kwaliteitskeuring zijn voldoende, maar met een kwaliteit-plus-systeem kan een teler zich onderscheiden door de extra hoge kwaliteit; dit biedt zekerheid voor de koper en geeft inzicht in de virusstatus van de partij.”

Welke typen teelt zijn er? “Voor Freesia is er teelt in de kas, gaasdoekenteelt, gaashallenteelt en buitenteelt. Buitenteelt komt veel voor in de kop van Noord-Holland, de knollen worden gebruikt voor de pakkethandel die bestemd zijn voor afzet naar de consument. Kasteelt is vaak voor de bloemproductie en gaashal- en gaasdoekenteelt voor vermeerdering van gezond teeltmateriaal.”

Waar let je op bij een keuring? “Het gaat bij de keuring van teeltmateriaal niet om de bloem die wordt verhandeld, maar de knol. Aan het gewas moet je kunnen beoordelen of de knol gezond is; dat vraagt ervaring en kennis van de keurmeester.”

Als het om de knol gaat, waarom wordt de keuring dan niet door de Bloembollenkeuringsdienst uitgevoerd? “Van oudsher wordt Freesia in de kas geteeld, zodoende was dit een gewas dat destijds door de NAKS gekeurd werd, die kennis en ervaring is overgegaan naar de NAKB en vervolgens naar Naktuinbouw, vandaar dat keurmeesters van Naktuinbouw nu de Freesia-keuringen uitvoeren.”

Is de rol van de keurmeester veranderd? “Voorheen was de keurmeester ook een teeltadviseur en bezocht de bedrijven maandelijks. Die rol is verschoven naar toezichthouder, waarbij de bedrijven zelf verantwoordelijkheid dragen voor een partij. De keuringen worden – indien gewenst – gecombineerd met een partijkeuring voor Select Plant. De kwaliteitskeuringen zijn niet meer partijgericht, maar bedrijfsgericht. We voeren daarnaast ook één keer per jaar een administratieve audit uit.”

Zijn er veranderingen in de sector? “Het aantal Freesia-telers neemt af, veel bedrijven stoppen of er wordt een keuze gemaakt om te specialiseren in andere gewassen. De marktveranderingen vragen om meer specialisatie van de keurmeester. Voorheen had elke keurmeester zijn eigen specialisatie in een gewas, de kennis van keurmeesters wordt

steeds breder, zodat we meerdere gewassen kunnen keuren. Voor bedrijven is dit prettiger, want zo hoeven er bij teelt van verschillende gewassen minder vaak verschillende keurmeesters over de vloer te komen. Ik verwacht dat de trend van een brede kennis van de keurmeesters zich in de toekomst voort zal zetten.”

Wat doet Naktuinbouw aan het verbreden van de kennis van keurmeesters? “Ik denk dat we als Naktuinbouw meer kennis onderling moeten delen. Keurmeesters zouden ziektebeelden moeten vastleggen en onderling uitwisselen om kennis te delen. Dit gebeurt nu in een informele sfeer, maar keurmeesters moeten zich ook tijdens bijeenkomsten kunnen verdiepen en kennis met elkaar delen. In het kader van de ISO 17020-accreditatie zijn we hiervoor met de voorbereidingen bezig.”

Bladvlekkenziekte in Prunus Onlangs stelde de PD vast dat de bladvlekkenziekte die in toenemende mate in Prunus laurocerasus sp. aanwezig is, wordt veroorzaakt door de bacterie

Freesia-keuringen

Xanthomonas arboricola pv. pruni. Kwaliteitskeuringen Afhankelijk van het soort bedrijf en tijdstip van opplant voert de keurmeester jaarlijks drie bedrijfskeuringen uit in de periode voorjaar, zomer en najaar/winter. Een bloemisterijgewas als Freesia dient te voldoen aan eisen met betrekking tot identiteit (rasechtheid/raszuiverheid) en gezondheid (nagenoeg vrij van schadelijke ziekten en plagen: met name nagenoeg vrij van virusverschijnselen en freesiabladnecrose). Het daarvan afkomstige teeltmateriaal (knollen en kralen) mag worden verhandeld. Partijen die tijdens bedrijfskeuringen, zowel in de kas als buiten, niet aan de eisen voldoen, worden afgekeurd voor verhandeling. Daarnaast is er jaarlijks toezicht op de administratie (administratieve audit) op het bedrijf dat door-

gaans in combinatie met de bedrijfskeuring plaatsvindt. Het bedrijf is er zelf verantwoordelijk voor dat het teeltmateriaal aan de kwaliteitseisen in de Europese richtlijn 98/56/EG voldoet. Het bedrijf maakt dit bij verhandeling kenbaar op het leveranciersdocument met de aanduiding ‘EG Kwaliteit’. Partijen die niet aan de eisen voldoen mogen niet worden verhandeld.

Select Plant Bedrijven kunnen vrijwillig deelnemen aan het kwaliteit-plus-systeem Select Plant. De keurmeester voert twee partijkeuringen uit, waarvan de resultaten worden vastgelegd op het Partijrapport. Tijdens de laatste keuring neemt de keurmeester een monster dat wordt getoetst op freesiamozaïekvirus (FreMV) en freesiaophiovirus (FOV).

De resultaten worden op het Partijrapport vermeld. Daarnaast vindt steekproefsgewijze toetsing op bonenscherp-mozaïekvirus (BYMV) plaats.

Japan en Zuid-Korea Teeltmateriaal (knollen en kralen) worden zonder quarantaine in Japan en Zuid-Korea toegelaten als aan specifieke voorwaarden – die zijn vastgelegd in een overeenkomst tussen beide landen – wordt voldaan. Functionarissen uit het betreffende land beoordelen jaarlijks de voorwaarden door het uitvoeren van een monitor van het keuringssysteem (procedures, werkinstructies, informatieverstrekking) en het volgen van de keurmeester bij het nemen van een keuringsbeslissing.

et organisme komt verspreidt in Nederland voor. Binnen de EU geldt de bacterie als een quarantaineorganisme waarvoor speciale maatregelen van kracht zijn.

H

Plantenpaspoort Naast maatregelen op de besmette partij planten en de directe omgeving geldt dat: ‘Middels een officiële verklaring (het plantenpaspoort) moet blijken dat sedert het begin van de laatste volledige vegetatiecyclus op de planten op de plaats van productie geen ziektesymptomen van dit schadelijk organisme zijn waargenomen’.

Maatregelen

hygiënisch te werken bij het ruimen van aangetaste planten, deze zo mogelijk ter plaatse in plastic zakken te doen voordat ze het perceel verlaten ter vernietiging. Ook is het verstandig om kleding te verwisselen en gebruikt gereedschap te ontsmetten.

In overleg met Naktuinbouw werkt de PD aan definitieve maatregelen. Telers worden vooralsnog geadviseerd zéér

Vooralsnog is op percelen met aantasting een afleververbod voor alle Prunus van kracht.


21-09-2009

17:57

Pagina 6

6 nieuws Keuringen

RUSLAND Nieuwe werkwijze export Er is overeenstemming tussen Nederland en Rusland over de fytosanitaire inspectie en certificering van planten en

Areaal plantuitjes 2009

plantaardige producten voor export naar Rusland.

inds 1 september 2007 hebben de keuringsdiensten NAK, BKD, KCB en Naktuinbouw de import- en exportinspecties van de Plantenziektenkundige Dienst (PD) overgenomen. De minister van LNV is in deze gewijzigde situatie nog steeds eindverantwoordelijk voor de uitvoering van deze werkzaamheden. Rusland had als enig land bezwaar tegen deze constructie gemaakt. In de afgelopen twee jaar zijn daarom de Rusland-keuring en Rusland-certificering nog steeds door de Plantenziektenkundige Dienst (PD) uitgevoerd. Bedrijven moesten zich dan ook bij de PD melden voor een inspectie.

S

Dit land vereist dat zowel de inspectie als de certificering onder de verantwoordelijkheid van de PD gebeurt en dat er een grotere betrokkenheid van de PD bij de certificering is. De certificering gebeurt bij Naktuinbouw in Roelofarendsveen door een ambtenaar in dienst van de PD.

Meer weten? Over de exacte werkwijze en details zijn bedrijven die naar Rusland exporteren nader geïnformeerd. Voor vragen kunt u terecht bij afdeling Fytosanitaire& Kwaliteitsaangelegenheden, tel. (071) 332 62 20 of e-mail: [email protected]

Ten opzichte van 2008 is ruim 100 hectare minder plantuitjes geproduceerd.

it jaar zijn er in verband met het van kracht worden van de HPA-verordening ‘valse meeldauw’ 550 hectare eerstejaars plantuitjes extra gecontroleerd op valse meeldauw. In vier percelen – waarvan drie bestemd voor biologische afzet – is valse meeldauw aangetroffen. Door middel van een biotoets wordt nagegaan of de op deze percelen geproduceerde plantuitjes ook daadwerkelijk besmet zijn.

D

Werkwijze Met ingang van 1 oktober 2009 voeren inspecteurs van de vier keuringsdiensten in de plantaardige sector de inspecties voor Rusland uit, waarbij de werkwijze voor certificering is aangepast, zodat deze acceptabel is voor Rusland (zie kader).

EXPORT RUSLAND In de praktijk wordt de werkwijze globaal als volgt: • Bedrijven vragen inspecties op de normale wijze aan bij Naktuinbouw (dus niet meer PD), enkele dagen vóór de geplande exportdatum (de doorlooptijd is langer, omdat het waarmerken op kantoor dient te gebeuren). • Een keurmeester voert de inspecties uit op het bedrijf (net als bij export voor andere landen). • De resultaten van de Ruslandinspectie worden vastgelegd op een Inspectiebiljet dat naar Naktuinbouw in Roelofarendsveen wordt gestuurd. • Het bedrijf stuurt het sjabloon van het fytosanitaire certificaat (zie www.naktuinbouw.nl) of certificaat via CLIENT Export (zaaizaad) naar Naktuinbouw. • Certificering vindt plaats bij Naktuinbouw te Roelofarendsveen, waarna het certificaat per post naar het bedrijf wordt gestuurd. • Uiteraard kan een medewerker van het bedrijf ook naar het kantoor in Roelofarendsveen komen en daar het certificaat laten waarmerken (dagelijks tussen 13.00 en 17.00 uur).

Teeltgebieden in hectare Flevopolder/NOP Noord-Holland Zuid-Holland Zeeland Noord-Brabant België Frankrijk Overig Totaal

2009 663,7 85,4 270,3 237,3 80,6 131,0 346,7 2,5 1.817,5

2008 701,1 43,7 311,6 234,7 75,9 86,4 462,8 3,9 1.920,1

2007 720,7 45,0 312.1 242.2 56,9 37,0 242,5 3,0 1.659,4

Belangrijkste rassen in hectare 2009 Stuttgarter Riesen 992,5 Sturon 209,8 Karmen 70,8 Setton 68,6 Centurion 57,8 Jetset 43,0 Hercules 34,6 Rumba 32,3 Snowball 29,7 Red Baron 25,4

2008 1.014,6 265,7 71,3 50,5 76,0 38,6 34,7 35,8 22,3 26,5

2007 852.0 246,5 43,1 51,1 79,0 42,3 29,3 36,2 28,9 26,5

Verlichting AM-beleid binnen EU heeft grote gevolgen voor export Binnen de Europese Unie is aangaande AM (aardappel-

Belangrijke derde landen handhaven eisen

moeheid) nieuwe regelgeving op komst. Een verlichting

Naar alle verwachting zullen veeleisende importerende landen (VS, Japan, Canada, OostEuropese en Noord-Afrikaanse landen, en niet-lidstaten in Europa) blijven vasthouden aan de teelt van uitgangsmateriaal op onderzochte, vrij van AM bevonden percelen, of teelt in aardappelteeltverbodsgebieden.

voor de handel en productie binnen Europa; voor de export zijn de gevolgen groot.

p 1 juli 2010 treedt de AM bestrijdingsrichtlijn (2007/33/EG) in werking. Binnen de EU wordt de regulering voor veel gewassen verlicht of zelfs opgeheven. De belangrijkste importerende landen (buiten de EU) zullen blijven vereisen dat uitgangsmateriaal geteeld is op percelen die onderzocht en vrij bevonden zijn van AM, of uit aardappelteeltverbodsgebieden afkomstig zijn. Hier moeten de exporterende bedrijven een goed antwoord op hebben.

O

Geen of lagere garantiestelling vanuit EU Voor een belangrijk deel van het uitgangsmateriaal verdwijnt bij de invoering van de nieuwe AMbestrijdingsrichtlijn de huidige garantiestelling ten aanzien van ‘vrij zijn van AM’.

a. Niet gereguleerd uitgangsmateriaal. Voor alle boomkwekerijproducten (incl. vaste planten), veel bloembollensoorten en veel groenteplanten vervalt de regulering. Er gelden noch eisen voor teelt op percelen, die vrij bevonden zijn van AM, noch voor behandelingen om de producten ‘grondvrij’ af te leveren. b. Licht gereguleerd uitgangsmateriaal. Voor het plantmateriaal van prei, bieten, kool, aardbei en asperge, voor plantuitjes en sjalotten (Allium cepa en Allium ascalonicum) en voor een zevental bloembolgewassen gaan ruimere mogelijkheden gelden.

Telers en handelaren moeten aantonen, dat partijen voor deze bestemmingen daadwerkelijk, aantoonbaar AM vrij zijn. Dit stelt eisen aan de ‘tracking & tracing’ van partijen planten en de hygiëne. Men kan kiezen voor een systeem van bedrijfsvrijheid – een voortzetting van de huidige situatie – door alle partijen te telen, te verwerken en/of te verhandelen op het hoge garantieniveau. Voor bedrijven die op hun bedrijf teelt, verwerking en/of afzet voor de veeleisende exportbestemmingen willen combineren met het EU-niveau (geen of verlichte maatregelen) gaan uitgebreide voorwaarden gelden aan ‘tracking & tracing’ en hygiëne.

Er zal op deze bedrijven sprake zijn van intensief – en dus duurder – toezicht door Naktuinbouw op de AM-status van partijen en hygiëne in het totale bedrijfsproces (ook bij verwerken, sorteren, opslag en afleveren).

Overgang naar nieuwe richtlijn: teelt 2010 nog geheel AM vrij! Tot 1 juli 2010 geldt voor alle producten, dat deze geteeld dienen te zijn op percelen waarvoor een onderzoeksverklaring ‘AM’ afgegeven is of op percelen in de aardappelteeltverbodsgebieden. Door consequent hiervoor te zorgen, zullen alle producten van de oogst in 2010 geschikt zijn voor de export. De komende maanden worden de details verder uitgewerkt. Betrokkenen worden nader geïnformeerd door PD, belangenorganisaties en/of Naktuinbouw.

Meer weten? Voor meer informatie zie de PD-website www.minlnv.nl/pd onderwerp Aardappelmoeheid (per 1 juli 2010).


21-09-2009

17:57

Pagina 7

Kwaliteitscriteria basis voor CPVO DUS-onderzoek

7

voortaan door het Communautair Bureau voor plantenrassen (CPVO) alleen op kwaliteitscriteria toegewezen aan onderzoeksstations.

et de uitbreiding van de Europese Unie met 12 lidstaten is een discussie op gang gekomen over de verdeling van het onderzoek in Europa. CPVO bepaalde op basis van een combinatie van technische- en politieke elementen door welk onderzoeksstation een gewas onderzocht werd voor Europees kwekersrecht. Gewassen worden voortaan alleen op basis van kwaliteitscriteria toegewezen.

M

Het aantal onderzoeksstations zal hierdoor wellicht afnemen.

Kwaliteitssysteem Om de kwaliteit van de onderzoekstations te waarborgen is een uitgebreid kwaliteitssysteem opgezet, waarbij het CPVO audits uitvoert bij de onderzoeksstations. Alle onderzoeksstations moeten zich opnieuw melden voor de gewassen waarvoor ze rassenonderzoek voor CPVO willen uitvoeren.

Gewaslijst Siergewassen: Achillea, Aeschynanthus Jack, Agastache Clayt. ex Gronov., Ajania Poljakov, Allium L., Anemone, Anemonopsis, Anthemis L., Bidens L., Bougainvillea Comm., Brassia R.Br., Brodiaea Sm., Bulbine frutenscens (L.) Willd., Caladium Vent., Camassia leichtlinii, Campanula L., Cattleya Lindl., Chionodoxa Boiss., Clematis L., Crocosmia, Crocus L., Dahlia Cav., Delphinium L., Diascia Link et Otto, Dicholestemma Kunth, Dichondra J.R. et G. Forst, Dichorisandra Mikan, Dieffenbachia Schott, Echeveria DC., Echinops L., Exacum Lv., Fritillaria L., Gelsemium Juss., Geranium L., Gesneriaceae Dum., Gloriosa L., Hedera L., Heliotropium L., Heuchera, Heucherella, Hibiscus L., Impatiens L., Ipheion Raf., Ipomoea L., Juncus L., Kniphofia, Lavandula (ornamental), Leucocoryne Lindl., Miltoniopsis, Moluccella L., Nemesia Vent., Nerine Herb., Nertera Banks et Soland. ex Gaert, Odontoglossum H.B.K., Osteospermum L., Pachystachys Nees, Penstemon, Petunia Juss., Pilea Lindl., Plectranthus L'Hérit., Primula L., Pulmonaria, Salvia, Sanvitalia Lam., Scaevola L., Scilla L., Solanum rantonnetii Carr. ex Lesc, Sutera Roth, Syringa L., Tanacetum vulgare L., Thunbergia Retz., Thymus L., Vigna caracalla (L.) Verdc., Weigela Thunb., x Cycnodes hort., x Wilsonara hort. Landbouwgewassen: Agrostis canina L., Agrostis gigantea Roth, Cynosurus cristatus L., Deschampsia caespitose (L.) P. Beauv, Phleum bertolinii DC., Poa pratense L., Poa trivialis L., Beta vulgaris L. Groentewassen: Allium sativum L., Allium schoenoprasum L., Anthriscus cerefolium (L.) Hoffm., Apium graveolens L., Brassica napus L., Brassica oleracea L. (Kohlrabi Group), Cichorium intybus L. (Large Leaved Chicory Group), Cichorium intybus L. (Industrial Chicory Group), Cucurbita maxima Duchesne, Eruca sativa, Foeniculum vulgare Miller, Lepidium sativum, Pastinaca sativa L., Petroselinum crispum (Mill.) Nyman ex A.W.Hill, Pisum sativum L. (Wrinkled Pea & Round Pea & Suger Pea), Raphanus sativus L. (Black Radish Group), Rheum rhabarbarum L, Scorzonera hispanica L., Zea mais L. (Sweet Corn Group), Zea mais L. (Pop Corn Group). Onderstammen: Benincasa hispida (Thunb) Cogn., Lagenaria siceria (Molina) standl. (Bottle gourd), Cucurbita maxima x C. Moschata, Lycopersicon esculentum Mill. x L. pimpinellifolium), Lycopersicon esculentum Mill. x L. hirsutum).

DUS-onderzoek Het CPVO is verantwoordelijk voor het Europese kwekersrechtsysteem. Het DUS-onderzoek, dat vaststelt of het nieuwe ras zich onderscheidt van reeds bestaande rassen van de betreffende soort (Distinct), of het ras uniform (Uniform) is en of het ras bestendig (Stable) blijft tijdens de vermeerdering, wordt uitgevoerd door onderzoeksstations. Naktuinbouw is voor groentegewassen en sierteeltgewassen het belangrijkste onderzoeksstation in Europa.

b. gewassen waarvan Naktuinbouw een referentiesortiment van betekenis heeft (bijvoorbeeld in de Moederplantentuin of bij de KAVB); c. gewassen die Naktuinbouw onderzoekt op DUS-criteria voor nationaal kwekersrecht of toelating; d. eventueel aan te vullen met gewassen waarvan het zwaartepunt van de veredeling in Nederland ligt en Naktuinbouw voldoende kennis heeft van en toegang heeft tot referentiecollecties.

Na bespreking van de criteria met vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven zijn deze gehanteerd bij de opstelling van de lijst met gewassen (zie kader).

Toekomst Naar verwachting zal het CPVO in de loop van 2010 de benodigde audits uitvoeren om vast te stellen of Naktuinbouw voldoet aan de CPVO-kwaliteitscriteria en de aangemelde gewassen krijgt toegewezen voor DUS-onderzoek.

Criteria Naar verwachting zullen de kwaliteitscriteria die het CPVO voor Europees kwekersrecht heeft vastgesteld, ook voor nationaal kwekersrecht en toelatingsonderzoek gaan gelden. Naktuinbouw heeft – rekening houdend met de bestaande kwekersactiviteiten in Nederland – een aantal criteria ontworpen om gewassen bij het CPVO aan te melden. De circa 500 gewassen waarvoor Naktuinbouw momenteel het DUSonderzoek voor CPVO uitvoert zijn opnieuw gemeld en alleen nieuwe gewassen zijn gemeld onder de volgende criteria: a. gewassen die nauw verwant zijn aan gewassen waarvoor Naktuinbouw reeds is aangewezen;

Kwekersrechtproject China Naktuinbouw gaat opnieuw een kwekersrechtproject uitvoeren in China. De overeenkomst tussen de financier, de Nederlandse EVD, en Naktuinbouw is onlangs ondertekend.

Kwekersrechtproject Indonesië Gebruikers vinden de werkwijzen en procedures van het kwekersrechtsysteem in Indonesië zeer transparant en open. Dit blijkt uit een enquête onder aanmelders van nieuwe rassen. aktuinbouw voert sinds januari 2008 een kwekersrechtproject uit in Indonesië, gefinancierd door de EVD en de Indonesische overheid. Het project richt zich op het versterken van het kwekersrechtsysteem in Indonesië.

N

Verloop project In 2008 zijn de werkwijzen en procedures doorgelicht met als doel stroomlijning. De conclusie

van een enquête onder aanmelders over hun ervaringen met het Plant Variety Protection systeem was dat het systeem zeer transparant en open is. Hiernaast zijn tien Indonesische DUS-onderzoekers in Nederland getraind in de gewasgroepen boom-, groente-, landbouw-, plantage- en siergewassen. In 2009 trainden de tien onderzoekers mede-onderzoekers van diverse onderzoeksinstituten en

bedrijfsleven onder supervisie van Naktuinbouw (‘train the trainer’). Hierbij werd samengewerkt met een onderzoeker van het Duitse Bundesortenamt voor fruitgewassen en Japanse onderzoekers voor met name rijst. De trainingen vonden plaats op vijf proefstations, waarbij de gewassen in het veld stonden, zodat de onderzoekers in de praktijk met levend plantmateriaal konden werken. > pag. 9

n 2007 en 2008 voerde Naktuinbouw een kwekersrechtproject in China uit. Daarbij zijn veel Chinese rassenonderzoekers in China en Nederland getraind op het gebied van DUSonderzoek. Werkwijzen en procedures zijn doorgelicht met als doel het stroomlijnen ervan.

I

Vervolg Na afronding van het kwekersrechtproject in 2008 realiseerden de Chinese en de Nederlandse projectpartners zich dat er nog veel te doen is. Plantum NL ondersteunde het idee om een vervolgproject te realiseren. Tijdens het slotsymposium in Beijing in november 2008 ondertekende het Chinese ministerie, Plantum NL en Naktuinbouw een zogenaamde ‘Letter of Intent’, waarin de intentie voor verdere samenwerking is uitgesproken.

ben aangegeven in welke gewassen specifiek getraind wordt. Hierbij worden ook Nederlandse bedrijven met specifieke gewaskennis (via Plantum NL) betrokken om trainingen op de bedrijven te geven.

Gewassen Voor bedrijven die teeltmateriaal van nieuwe rassen in China willen verkopen is het van groot belang dat er een goed kwekersrechtsysteem met zoveel mogelijk gewassen bestaat. De Nederlandse Landbouwraad in China en het ministerie van LNV in Den Haag worden ingeschakeld om de Chinezen te bewegen meer gewassen op de lijst van te beschermen gewassen te plaatsen en het zogenaamde ‘farm saved seed’ verder aan te scherpen.

Meer weten? Project De intentie heeft geleid tot een tweejarig project. Opnieuw zullen de technische trainingen de boventoon voeren, waarbij zowel China als Nederland heb-

Voor meer informatie over het project kunt u contact opnemen met Peter Lentjes, tel. (071) 332 61 36 of e-mail: [email protected]

nieuws Rassen & Proeven

Gewassen voor onderzoek voor Europees kwekersrecht worden


21-09-2009

17:57

Pagina 8

8 nieuws Laboratoria

Internationaal congres ‘On Virus and other Graft Transmissible Diseases of Fruit Crops’ Virussen en andere overdraagbare ziekten zijn een

Laatste ontwikkelingen

voortdurende bedreiging voor de fruitteelt. Deze proble-

Het congres gaf een goed overzicht van de stand van zaken in de wetenschap.

•

matiek, nieuwe virussen en nieuwe inzichten waren

• onderwerpen van discussie op het congres.

irussen, fytoplasma’s en viroïden kunnen grote schade aanbrengen aan fruitgewassen. Internationaal vindt er veel onderzoek plaats naar de veroorzakers van diverse ziekten in fruitgewassen en hun verspreiding. Begin juli kwamen zo’n 170 onderzoekers uit alle delen van de wereld bij elkaar in Neustadt an der Weinstrasse (D) om de laatste onderzoeksresultaten te bespreken.

V

Vanuit het Toetscentrum Horst en team Onderzoek & Ontwikkeling waren medewerkers op de conferentie aanwezig. Ellis Meekes gaf een presentatie over hoe certificeringssystemen de kwaliteit van uitgangsmateriaal kunnen verhogen. Hierbij is het gebruik van goede gevalideerde toetsen een voorwaarde om te garanderen dat het uitgangsmateriaal ook inderdaad vrij is van virussen en andere ziekten.

•

Voor kleinfruitgewassen, zoals framboos, aardbei en zwarte en blauwe bes, werden een aantal specifieke virusziektes zoals ‘crumbly fruit’ en brandnetelblad behandeld. In Amerika en Australië wordt pallidosis als een serieuze bedreiging voor de aardbeienteelt gezien. Pallidosis wordt veroorzaakt door een aantal crinivirussen die door de kas-

•

wittevlieg kunnen worden overgebracht. Veel aandacht werd besteed aan pruimensharkavirus (PPV). Naast toetsen wordt resistentieveredeling gezien als een benadering om de gevoeligheid van pruim voor dit virus te verlagen. Ook was er veel aandacht voor fytoplasma’s, met name appelheksenbezemziekte. Deze bacterieachtige organismen zonder celwand leven en vermenigvuldigen zich in het floëem van de plant. Ook hier wordt ingezet op resistentie-

veredeling. Daarnaast wordt er veel onderzoek gedaan om de overdracht van fytoplasma’s door bladvlooien te verduidelijken en wordt er aandacht besteed aan een betere detectie van de ziekte.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Marcel Toonen (teamleider O&O) tel. (071) 332 62 37 of e-mail: [email protected] Het 22e congres is over drie jaar in Rome.

Sterke groei in PCR-toetsen Naktuinbouw ziet een grote toename en verbetering in de PCR-toetsen. De groei wordt opgevangen door nieuwe apparatuur.

Symptomen van crumbly fruit

Rubus stunt fytoplasma

Erkenning toetsmethode PSTVd in iekteverwekkers kunnen op veel manieren aangetoond worden in plantmateriaal. Steeds vaker wordt de genetische code van de ziekteverwekker hiervoor gebruikt via een PCR-toets (moleculaire toets), zo ook bij Naktuinbouw.

Z

tomatenzaad Het protocol van de nieuwe toetsmethode voor PSTVd in tomatenzaad is erkend

Ontwikkeling door de PD. a blijk van internationale behoefte aan de beschikbaarheid van een betrouwbare PSTVd-toets voor tomatenzaad heeft het team Onderzoek & Ontwikkeling van Naktuinbouw Laboratoria een nieuw toetsprotocol ontwikkeld. Het protocol is inmiddels erkend door de Plantenziektenkundige Dienst (PD).

N

Wat is PSTVd? Aardappelspindelknolviroïde (PSTVd) is onder andere een pathogeen dat ernstige symptomen kan veroorzaken in tomaat en aardappel en heeft een quarantaine status. Voor tomaat is nog niet bekend of zaadbesmetting met PSTVd kan leiden tot zieke zaailingen. Bij Naktuinbouw zijn uitgroeiproeven gedaan met Tomato chlorotic dwarf viroid (TCDVd) besmet tomatenzaad. Dit viroïde lijkt sterk op PSTVd. Na het analyseren van 4.000 zaailingen is echter geen TCDVd zaadtransmissie gevonden.

In de literatuur is de zaadoverdraagbaarheid van TCDVd wel beschreven. Viroïden, zoals PSTVd, kunnen zich via mechanische transmissie snel verspreiden en symptoomloze bloemisterijgewassen als Brugmansia spp. en Solanum jasminoïdes kunnen hierbij mogelijk als besmettingsbron dienen.

In samenwerking met de Plantenziektenkundige Dienst, waar PSTVd-besmet zaad is geproduceerd, is nagegaan of deze nieuwe toetsmethode met voldoende betrouwbaarheid in de praktijk ingezet kan worden. In het door de PD-erkende toetsprotocol worden per zaadpartij 3.000 zaden getoetst op de aanwezigheid van PSTVd en TCDVd.

Toets Naktuinbouw heeft met behulp van TCDVd-besmet zaad een moleculaire toets ontwikkeld voor het gelijktijdig aantonen van PSTVd en TCDVd. Door het ontbreken van PSTVd besmet zaad kon de toets niet direct voor PSTVd gevalideerd worden.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Irma Lukassen (relatiebeheerder Naktuinbouw Laboratoria), tel. (06) 46 71 31 09, of e-mail: [email protected]

Sinds de jaren 90 gebruikt Naktuinbouw voor het aantonen van bepaalde ziekteverwekkers de polymerase ketting reactie (PCR). De methode is snel, gevoelig en kan soorten specifiek aantonen. Viroïden zoals PSTVd en CLVd kunnen zelfs alleen met de PCRtechniek worden aangetoond. Doordat PCR steeds meer wordt toegepast nemen de kosten voor de toets af. Doordat er steeds meer genetische informatie vrij beschikbaar komt, kunnen er ook voor nieuwe ziekteverwekkers snel nieuwe PCR-toetsen ontwikkeld worden. Tegelijkertijd worden er minder serologische toetsen ontwikkeld. De laatste jaren is de kwantitatieve PCR in opkomst. Deze PCRvariant is nog gevoeliger en ook specifieker. Het grote voordeel van deze PCR-vorm is dat er meerdere pathogenen direct in één monster gedetecteerd kunnen worden en dat de resultaten direct beschikbaar zijn.

Uitbreiding / vervanging Internationaal worden door universiteiten en onderzoeksinstellingen steeds meer PCR- en kwantitatieve PCR-toetsen ontwikkeld voor viroïden, virussen, bacteriën, schimmels en andere organismen. Om die reden heeft Naktuinbouw besloten deze technologie verder uit te bouwen. Voor Naktuinbouw Laboratoria zijn een aantal PCR- en kwantitatieve PCR-apparaten aangeschaft om de groei in het aantal PCRtoetsen op te kunnen vangen en oude apparatuur te vervangen. Door gelijktijdig PCR-apparatuur in de laboratoria Onderzoek & Ontwikkeling en Gezondheidsonderzoek te standaardiseren, kan efficiënter gewerkt worden en kunnen nieuwe toetsen ook snel gevalideerd worden. Met de nieuwe apparatuur is Naktuinbouw in staat de komende jaren bestaande PCR-toetsen betrouwbaar uit te voeren en toetsen te ontwikkelen.

Meer weten? Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Irma Lukassen (relatiebeheerder Naktuinbouw Laboratoria) tel. (06) 46 71 31 09, of e-mail: [email protected]


21-09-2009

17:57

Pagina 9

Vakopleiding Bedrijfshygiëne zeer geslaagd

9 nieuws Vakopleidingen / Rassen & Proeven

In september organiseerden Naktuinbouw en Breedwise de eerste vakopleiding Bedrijfshygiëne in teeltmateriaal. e vakopleiding bestond uit vier modules (acht dagdelen): twee modules over ziekten & plagen, een module over algemene bedrijfshygiëne en een module over het bedrijfshygiënesysteem.

D

Detectiemethoden In de eerste module stonden de diverse bacteriën, schimmels, virussen en viroïden op het programma. De diverse detectiemethoden kwamen aan bod en ook het herkennen van ziekten & plagen kwam aan de orde. Tijdens de excursie naar het team Onderzoek & Ontwikkeling van Naktuinbouw Laboratoria gingen de cursisten zelf aan de slag met onder meer de detectie op Clavibacter (Cmm). Bij de afdeling Diagnostiek leerden zij een monster beoordelen.

Hygiëneprotocol Tijdens de derde module stond het hygiëneprotocol op het programma. De inhoud van het protocol en de vertaling naar de praktijk werd op een interactieve wijze uitgelegd. Ook de beoordeling van een praktijksituatie kwam aan bod. Bij de vierde module is ingegaan op het opzetten en implementeren van een kwaliteitszorgsysteem.

Ook deze module werd op interessante wijze gebracht middels theorie- en praktijkopdrachten.

Examen Aan het eind van de vakopleiding werd de examenopdracht uitgereikt. Dit is een casus die de deelnemers thuis kunnen maken. Bij een goed resultaat behalen zij een certificaat.

Reactie deelnemers Peter Barendse, Syngenta Seeds: “Deze vakopleiding geeft veel nieuwe informatie, maar zorgt ook voor bewustwording van het belang van bedrijfshygiëne.” Piet van Weverwijk, Plantenkwekerij Jongerius: “Het was interessant wat alle cursisten aan monsters hadden meegenomen. Jan Westerhof van Naktuinbouw Diagnostiek gaf bovendien een goed practicum over het verpakken van monsters.”

Meer weten? Naktuinbouw Vakopleidingen overweegt – gezien de grote belangstelling – om komend voorjaar wederom deze vakopleiding aan te bieden. Neem voor informatie contact op met: [email protected] tel. (071) 332 61 65, of kijk op www.naktuinbouw.nl

Vakopleiding Laanboomteelt Breid vakkennis over de boomteelt uit met de gevarieerde vakopleiding Laanboomteelt. Inschrijven kan tot 3 december! e vakopleiding Laanboomteelt biedt een gevarieerd aanbod van onderwerpen die nauw aansluiten bij de dagelijkse praktijk. Op het programma staan ondermeer de teelttechniek, vermeerdering, snoeien, herkennen van ziekten & plagen, sortimentskennis en kwaliteitseisen.

D

Doelgroep Deze vakopleiding is speciaal ontwikkeld voor medewerkers op laanboomteeltbedrijven. Een vooropleiding in de agrarische sector of relevante werkervaring in de boomteelt is een pré.

Deze vakopleiding heeft MBOniveau en de voertaal van de vakopleiding is Nederlands.

Data De vakopleiding bestaat uit vier lesdagen. De eerste drie dagen vinden plaats op 13, 20 en 27 januari 2010. Op 2 juni is de laatste lesdag, waarin de zomerkenmerken worden behandeld. De vakopleiding wordt gehouden op een boomkwekerij, deelnemers worden half december geïnformeerd over de exacte locatie.

materiaal, exclusief maaltijden bedragen € 1.035,– (excl. BTW). Deelnemers van bedrijven die zijn aangesloten bij Colland Arbeidsmarktbeleid kunnen de deze kosten geheel of gedeeltelijk vergoed krijgen.

Meer weten? Inschrijven kan tot 3 december. Neem voor meer informatie over deze opleiding of subsidiemogelijkheden contact op met: [email protected] of tel. (071) 332 61 65.

Kosten De kosten, inclusief opleidings-

Vakopleiding ‘Spoor van het Zaad’ Ook dit najaar staat de vakopleiding ‘Spoor van het Zaad’

Kwekersrechtproject Indonesië (Vervolg van pag. 7)

Bezoek aan Nederland In oktober brengt een delegatie van Indonesische beleidsmedewerkers van het ministerie van Landbouw een bezoek aan Nederland. Het thema van het bezoek is de ontwikkeling van de zaaizaad- en plantgoedindustrie in Indonesië, waarvoor een strategie ontwikkeld dient te worden. De delegatie bezoekt Plantum NL en de Horti Fair. Tevens wordt het Nederlandse en Europese kwekersrechtsysteem gepresenteerd. In november vindt een groot symposium plaats met ongeveer 400 deelnemers, waaraan een handelsbeurs is gekoppeld. Tijdens dit symposium worden de effecten van een goed kwekersrechtsysteem op de ontwik-

keling van de zaaizaad- en plantgoedindustrie gepresenteerd. In januari 2010 vindt een symposium plaats waarin de resultaten van het project gepresenteerd worden en plannen voor de toekomst worden uitgestippeld.

Conclusie De trainers zijn van mening dat er in Indonesië zeer serieus aan het DUS-onderzoek wordt gewerkt en de Indonesische medewerkers toonden een grote betrokkenheid bij en kennis van de DUS-werkzaamheden.

Meer weten? Voor meer informatie over het project kunt u contact opnemen met Peter Lentjes, tel. (071) 332 61 36 of e-mail: [email protected]

weer op het programma! Leer in één dag de wereld van groente- en bloemzaden kennen. Iedereen die werkzaam is in de agrarische sector, in welke functie dan ook, kan deelnemen aan deze interactieve workshop. Aan de hand van voorbeelden, presentaties en interactieve spelopdrachten worden veredelingsdoelen, het zoeken naar gewenste eigenschappen en het combineren van eigenschappen uitgelegd. Ook onderwerpen als verkeersrecht en rasnamen komen aan de orde. Een kijkje achter de schermen bij Naktuinbouw staat ook op het programma.

I

Kosten Deelname aan de workshop kost € 390,– (excl. BTW), inclusief syllabus en warme maaltijd.

Waar en wanneer

Meer weten?

De workshop Spoor van het Zaad vindt plaats op 11 november 2009 bij Naktuinbouw in Roelofarendsveen. De workshop begint om 13.00 uur en eindigt rond 21.00 uur.

Inschrijven kan tot 16 oktober. Op www.naktuinbouw.nl treft u het inschrijfformulier aan. Voor meer informatie, e-mail: [email protected] of tel. (071) 332 61 65.


21-09-2009

17:57

Pagina 10

10 nieuws Corporate

Vertrek manager Laboratoria ben gegeven aan Naktuin-

Job Schipper voor een wending in zijn loopbaan.

aktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: www.naktuinbouw.nl (‘Serviceloket’). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) 332 62 22 of e-mail: [email protected] Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via e-mail: [email protected]

N

Na vijf jaar leiding te heb-

bouw Laboratoria, kiest

Klachten?

ob Schipper zal starten met een eigen bedrijf. Hij is formeel op 1 september j.l. vertrokken, maar zal tot eind december nog enkele kleine projecten afronden.

J

Nico Koomen (directeur) heeft – tot het aanstellen van de nieuwe manager – de taak van interim manager op zich genomen.

‘House of Varieties’ & ‘House of Technology’ op de Horti Fair

Pensionering Arie van de Kolk Per 1 september is Arie van de Kolk gestopt als keurmeester binnen het team Keuringen Boomkwekerij-

Naktuinbouw vormt een gezamenlijk rassenpaviljoen met CPVO gewassen. Dit in verband met het bereiken van de

(Community Plant Variety Office) en VKC (Vaste Keurings Commissie) pensioengerechtigde leeftijd.

en toont haar laatste ontwikkelingen in het House of Technology. Kennis verdwijnt niet House of Varieties Naktuinbouw toont in de stand ‘House of Varieties’ het kwekersrechtonderzoek samen met het CPVO. Op teelttafels staan verschillende rassen die Naktuinbouw beoordeelt tijdens het onderzoek op DUS-criteria (Distinctness, Uniformity, Stability). De VKC toont in dezelfde stand haar werkzaamheden; onder meer registratie en fotografie.

House of Technology Dit paviljoen is een platform voor debatten en discussies. Naktuinbouw neemt op donderdag 15 oktober om 13.00 uur deel aan de discussie: Met de huidige ketenstructuur in de glastuinbouw zijn quarantaineziektes, zoals Clavibacter, moeilijk in de hand te houden!’ Een ieder is uitgenodigd aan deze discussie deel te nemen en een kijkje te nemen in het House

of Technology, waar Naktuinbouw de laatste ontwikkelingen van forensisch onderzoek – op DNAniveau – in de tuinbouw laat zien.

‘House of Varieties’ is te vinden in de Amstelhal (stand 07.0710) en ‘House of Technology’ in de Oosthal (stand 04.0232).

Horti Fair

Voor meer informatie over de Horti Fair: www.hortifair.nl Gratis entreekaarten ontvangt u via de diverse vakbladen of kunt u aanvragen bij Naktuinbouw, tel. (071) 332 61 65.

De Horti Fair wordt gehouden van 13 t/m 16 oktober in de RAI in Amsterdam. Openingstijden: 10.00-19.00 uur. Het thema van de beurs is Duurzaam Groeien.

Arie – een laanbomenman in hart en nieren – heeft zich de laatste 18 jaar met bezieling ingezet voor het team Keuringen Boomkwekerijgewassen en voor de laanbomenteelt in het bijzonder. Gelukkig verdwijnt met zijn pensionering niet zijn kennis. Arie zal in de toekomst in bepaalde perioden het team assisteren als hulpkeurmeester en zijn kennis overdragen op de nieuwe keurmeesters, waarmee team Keuringen Boomkwekerijgewassen de afgelopen tijd is uitgebreid en aangevuld.

Andere gezichten Door een herverdeling van de rayons waarover wij in het

vorige nummer berichtten is het rayon van Arie verdeeld over andere keurmeesters. De meeste bedrijven zijn overgenomen door Albert van Oort. Ook Jan van den Brandhof heeft een aantal bedrijven overgenomen. Beiden zijn zeer ervaren keurmeesters. Hiermee blijft de kwaliteit van de keuringen dus gewaarborgd.

Toekomst Ondanks het feit dat Arie van de Kolk voor de bedrijven niet helemaal zal verdwijnen, breekt er voor hem een ander leven aan. Wij wensen Arie en zijn gezin een prachtige toekomst toe.

Naktuinbouw In dienst van kwaliteit n het boek wordt teruggeblikt op de rol die Naktuinbouw en haar voorgangers door de jaren heen hebben vervuld. Er wordt stilgestaan bij het heden en er wordt ook naar de toekomst gekeken.

I

Stuur dan een e-mail met uw adresgegevens aan: [email protected] Begin 2010 verschijnt tevens de Engelse editie. Indien u daarin geïnteresseerd bent, dan kunt u dat alvast aan Naktuinbouw Communicatie laten weten.

Inhoud

van kwaliteit’ uit. Begin

Het boek beschrijft het ontwikkelingsproces van keuringsdiensten tot het huidige, zelfstandige bestuursorgaan als instrument van overheid en bedrijfsleven samen; ‘van keuringsdienst tot expertisecentrum’. Het belicht, verklaart en beschrijft het belang van het ras, de kwaliteit en de gezondheid van teeltmateriaal.

2010 verschijnt de Engelse

Bestellen

Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag

editie van dit boek.

Wilt u gratis in het bezit komen van het rijk geïllustreerde boek?

In april dit jaar kwam ‘Naktuinbouw In dienst

Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie

agenda

& Vakopleidingen Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) 332 61 63 / F (071) 332 63 56 E [email protected] W www.naktuinbouw.nl Druk: HooibergHaasbeek, Meppel

Bestuur: 5 november Stichtingsbestuur Naktuinbouw 10 december Stichtingsbestuur Naktuinbouw Sectorbestuur: 19 november Bloemisterijgewassen 20 november Groentegewassen 24 november Boomkwekerijgewassen Adviescommissie: 22 oktober Bosbouwkundig teeltmateriaal 27 oktober Aardbeiplanten 28 oktober Groenteplanten 29 oktober Groentezaden 3 november Fruitgewassen

In geheel nieuwe stijl met herkenbare

Recommend Documents