In de actiekit vind je heel wat tips en inspiratie om van de adoptie een succes te maken

Adopteer een soort Soortbeschermingsacties voor meer biodiversiteit Natuurpunt

Wat

In de actiekit vind je heel wat tips en inspiratie om van de

Een gemeente en vereniging kiezen samen een adoptiesoort

adoptie een succes te maken.

die ze de volgende jaren extra in de watten zullen leggen. Met de adoptie van een soort vang je twee vliegen in één

Getuigenis(sen)

klap: je ondersteunt een soort en geeft biodiversiteit

De stad Hasselt verkoos de gierzwaluw tot adoptiesoort.

een gezicht. De adoptiesoort vertelt het verhaal van de

“De afgelopen jaren hebben we heel wat acties op poten

bedreigde natuur en nodigt uit tot concrete acties. Naar

gezet ter bescherming van deze vogel. In het kader van

aanleiding van de adoptie stel je een actieplan op met

dit project sloegen de stad, Natuurpunt, het regionaal

beschermingsmaatregelen.

landschap Haspengouw en het groen-comité de handen in elkaar. Er werden nestkasten opgehangen, er gebeurde

Doel •

een grootschalige inventarisatieronde en er werden heel De gemeente en vereniging stimuleren om samen

wat sensibilisatieacties op touw gezet. De stad voorziet

beschermingsacties

ook in een subsidiereglement voor het plaatsen van

te

ondernemen

voor

één

of

meerdere soorten.

nestkasten en zorgt voor een hoogtewerker. Er worden ook

•

Biodiversiteit een gezicht geven.

allerlei vormingen voorzien voor onder andere de milieuraad,

•

Het grote publiek actief aanspreken om zelf acties te

stadswacht en stadsgidsen. Zo zorgen we er voor dat de

ondernemen voor meer biodiversiteit.

gierzwaluw niet langer een nobele onbekende is voor de

•

Doelgerichte

samenwerking

tussen

gemeente

en

•

Hasselaar.” (Jos Coteur, voorzitter Natuurpunt Hasselt-Zonhoven)

vereniging. Door acties te ondernemen voor een bepaalde soort kunnen andere soorten automatisch meeliften. Doelgroep •

Gemeenten, verenigingen en bedrijven

Uitvoerder(s) en mogelijke partners De gemeente en vereniging voeren dit project samen uit. Probeer ook andere partners bij (deelaspecten van) dit project te betrekken (zoals andere verenigingen, landbouwers,

regionale

landschappen,

provincies

en

bedrijven). Link SO Thema: Natuur Niveau: Onderscheidingsniveau, Projecten Aan de slag Een gemeente en vereniging kiezen samen een adoptiesoort die ze de komende jaren extra in de watten zullen leggen. Stel samen een actieplan op met concrete beschermingsacties. Organiseer een evenement naar aanleiding van de plechtige adoptie van de soort en als startschot voor de campagne. Neem de punten uit het actieplan op in het gemeentelijk milieubeleidsplan en -jaarprogramma. Maak van de uitvoering van het actieplan een vast punt op de milieuraad. Communiceer op geregelde tijdstippen over de adoptiesoort en de concrete acties die opgezet worden.

Tandem Tandem is:Bond Beter Leefmilieu, CVN, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt, VBV, Vibe en WWF. Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel 02 282 19 40 - [email protected] www.tandemweb.be

Adopteer een soort Soortbeschermingsacties voor meer biodiversiteit

Stappen

Voorbereiding & overleg

Wat vind je in de actiekit?

1. Informeer je over welke acties (provinciaal) al lopen Bijlage 1.1: Overzicht soortbeschermings- projecten

en waar je ondersteuning kan krijgen

provincie

Bijlage 1.2: Soortbeschermingsmap ‘Biodiversiteit in jouw

gemeente’

2. Zoek partners om het project uit te voeren

en plan een overleg

3. Overleg en maak goede afspraken Bijlage 3.1: Tips voor acties en activiteiten Bijlage 3.2: Biodiverse routekaart 4. Optioneel: organiseer een adoptiesoortverkiezing

Bijlage 4.1: Infofiche ‘Hoe organiseer ik een

adoptieverkiezing?’

5. Advisering door MAR en goedkeuring door gemeentebestuur Bijlage 5.1: Beter Adviseren dossier ‘Biodiversiteit’ Bijlage 5.2: Voorbeeld collegebesluit 6. De schouders onder een ambitieus actieplan Bijlage 6.1: Stappenplan charter voor biodiversiteit

Evenement

7. Plan een evenement naar aanleiding van

Bijlage 7.1: Handleiding publieksevenementen

Bijlage 7.2: Infofiche Tips & tricks voor werve(le)nde

de plechtige adoptie van de soort

activiteiten

Bijlage 7.3: Infofiche Happenings organiseren

Bijlage 7.4: Handleiding Tips voor een professioneel

persbericht

Bijlage 7.5: Voorbeeld uitnodiging voor publieksactiviteit Bijlage 7.6. Standaard persbericht 8. Vraag een Tandemsubsidie aan

Uitvoering & evaluatie

9. Implementatie in het milieujaarprogramma 10. Communicatie Bijlage 10.1: Voorbeeldartikels 11. Betrek inwoners/leden Bijlage 3.1. Tips voor acties en activiteiten 12. Monitoring en opvolging Bijlage 12.1: Model subsidiereglementen 13. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem Bijlage 13.1: Evaluatieformulier Tandem

Sneukelhagen, smulbosjes en proefparkjes Plant hagen en bomen met eetbare vruchten: een lekker, leerrijk en ecologisch idee

VBV

Wat

Getuigenis(sen)

Een sneukelhaag is een stukje natuur met een hoge

“Er bestaan zoveel bessen en noten dat er voor iedereen

aaibaarheidsfactor. Kies je liever voor een smulbosje,

wel iets lekkers in zit. Door te kiezen voor eetbare planten

proefparkje of een plukboomgaard? Ook goed. Zo tover

laten we mensen nog meer genieten van het groen in hun

je in jouw gemeente een saai stuk straat om tot een

buurt. We willen dat onze parken gebruikt worden en dat

aantrekkingsplaats

zoogdieren

kan onder andere door ervan te snoepen. Allochtone mensen

en insecten, maar ook voor kinderen, wandelaars en

hebben nog meer de gewoonte om vruchten te verzamelen.

buurtbewoners! Mens en dier genieten van de eetbare

Daarnaast sneukelt jong en oud graag van bessen en noten.

vruchten van deze hagen.

Sneukelhagen passen in alle openbaar groen. We hopen

voor

vogels,

kleine

stilletjes dat mensen nog meer zorg zullen dragen voor het Doel

groen als ze er met volle teugen van kunnen genieten.”

•

Je verhoogt de biodiversiteit in jouw gemeente.

•

Je werkt aan het draagvlak voor natuur in de

(Geert Heyneman, stadsecoloog Stad Gent)

gemeente. •

Je creëert actieve betrokkenheid bij natuur.

•

Dit project is een uitstekende opportuniteit voor een participatief (milieu)beleid en buurtverfraaiing.

Doelgroep •

Scholen, kinderen uit de wijk en wandelaars

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Gemeente, eigenaars en beheerders van natuurgebieden, jeugdverenigingen, wandelclubs, scholen, milieuraad Link SO Thema: natuur Niveau: project, indien het kadert in een groter geheel met een duidelijke visie en een minimale kostprijs van €2.500 Aan de slag Dit project leent zich uitstekend voor een participatief (milieu)beleid. In samenwerking met een werkgroep duid je een locatie aan om in te richten als sneukelhaag, smulbosje of proefpark. Zowel bij de inrichting als het aanplanten kun je de buurt en zeker de buurtkinderen betrekken. Het zijn ook ideale plaatsen om jaarlijks stil te staan bij de natuur in de gemeente tijdens één van de welgekende campagnes zoals Dag van het Park, Dag van de Natuur, ... Deze kofferfiche met actiekit biedt je heel wat nuttige informatie:

een

werkdocumenten.

stappenplan,

tips

en

kant-en-klare

Je vindt er inspirerende voorbeelden,

kleurprenten voor infopanelen, plantenlijsten, …


Sneukelhagen, smulbosjes en proefparkjes Plant hagen en bomen met eetbare vruchten: een lekker, leerrijk en ecologisch idee

Stappen


1. Informeer je over het hoe en waarom van

Bijlage 1.1: Bondige inleiding over sneukelhagen

Bijlage 1.2: Inspirerende voorbeelden met

sneukelhagen, heggen, hagen en haagkanten

contactgegevens

Bijlage 1.3: Heggen, hagen en haagkanten, een

praktische gids (Regionaal Landschap Groene Corridor)

2. Stel een werkgroep samen en plan een overlegvergadering

Bijlage 2.1: Een oplijsting van mogelijke projectpartners

met hun belangrijkste opdrachten

om het project op poten te zetten

3. Stel het project voor op het college van burgemeester

en schepenen

4. Inventariseer potentiële standplaatsen/werk een visie uit

Bijlage 4.1: Zoek een geschikt terrein-werk een visie uit-

tips

5. Stel een planning op

Bijlage 5.1: Stel een planning op: enkele basisregels

Bijlage 5.2: Voorbeeld draaiboek

6. Zorg dat je beschikt over de nodige vergunningen

Bijlage 6.1: Vademecum voor bosuitbreiding bosverbinding

voor lokale besturen

en toelatingen

7. Dien in als SO-project

Bijlage 7.1: Randvoorwaarden voor SO-project

Bijlage 7.2: Boom- en struiksoorten die in aanmerking

komen voor subsidiëring

8. Stel een beplantingsplan op

Bijlage 8.1 tot 8.5: Plant-wijzer plantadvies, enkele tips,

lijst van inheemse soorten, lijst van giftige soorten (LNE),

technische fiches per soort

9. Stel het kostenplaatje op

Bijlage 9.1: Subsidiekanalen

10. Maak de educatieve bordjes op

Bijlage 10.1: Illustraties van struiken met eetbare

vruchten, klaar voor gebruik in/op infopakketten

en -bordjes

Bijlage 10.2: Fiches met weetjes over struiken met

eetbare vruchten, bruikbaar voor infopanelen of

een lessenpakket

11. Bestel het plantgoed

http://contactpunt.inbo.be

12. Werk een concept uit voor de plantactie

Bijlage 12.1: Lijst met leuke randactiviteiten

Bijlage 12.2: Boomdiploom

13. Geef de kinderen/planters of buurtbewoners duiding

bij de plantactie en/of sneukelhaag

14. Zorg voor persaandacht 15. Bereid het te beplanten perceel voor 16. Laat de aanwezigen genieten van de plantactie

Bijlage 16.1: Planttips voor begeleiders

Bijlage 16.2: Planttips voor planters

17. Controleer de geplante bomen en struiken 18. Organiseer een terugkomactiviteit of zorg voor een

Bijlage 18.1: Enkele recepten

regelmatige vermelding in het gemeentelijk infoblad

19. Zorg voor een regelmatig beheer van de aanplant

Bijlage 19.1: Tips voor het beheer van sneukelhagen

20. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem

Bijlage 20.1: Evaluatieformulier Tandem

Straatgeveltuintjes Fleur je gevel op. Breng groen in je straat! VELT

Wat

gemeente of vereniging zelf het goede voorbeeld door ook

Maak werk van gevelbegroening in je eigen gemeente.

gevelplanten te plaatsen.

Stimuleer zo veel mogelijk inwoners en leden om te kiezen voor gevelgroen.

Getuigenis(sen)

Gevelplanten vormen belangrijke groene stapstenen met

“In Diest slaan de gemeente en de plaatselijke Velt- en

bijhorende ecologische en educatieve waarde. Bovendien

Natuurpuntafdeling de handen in elkaar met de vraag:

werken ze biodiversiteitbevorderend.

Kleur je mee aan Diest?

Gevelbeplanting brengt leven in troosteloze straten/

Gevelbeplanting in een stad geeft kleur, vandaar de titel

buurten en maakt dat de mensen zich beter in hun vel

voor de wedstrijd. Natuurpunt gaat voor het belang van

voelen (groen, bloemen en planten geven een gevoel

de vlinderpopulatie, Velt is meer geïnteresseerd in het

van ontspanning en rust), brengt vogels en vlinders met

moestuinieren in potten en bakken, gifvrij tuinieren, de

zich mee en bevordert het sociaal contact in een stad.

kringloop in de tuin en het composteren.

Wetenschappelijk onderzoek toont ook de effectiviteit van

Twee verenigingen die de krachten bundelen is een mooi

gevelgroen van stofval duidelijk aan.

gegeven. Ieder heeft zijn eigen inbreng en kan zo een ruimer

Met dit project worden inwoners en leden optimaal

publiek warm krijgen voor de boodschap. Het moestuinieren

gestimuleerd

van

is een pluspunt en een succesverhaal zeker nu in tijden van

straatgevelgroen. Dit vertaalt zich onmiddellijk door meer

voor

het

kiezen

en

plaatsen

crisis. Het zijn de nieuwe dingen zoals verticaal tuinieren

groen in de buurt.

of in potten en bakken

die jonge mensen aanspreken,

waardoor ze zeer gemotiveerd aan de slag gaan. Regelmatig Doel

duidelijke info of infobronnen geven en op regelmatige

•

Meer groen in de straat/wijk/gemeente.

tijdstippen een aanvullende activiteit rond het thema

•

Meer biodiversiteit: meer planten en groen zorgen voor

aanbieden, is belangrijk.”

meer vogels en insecten.

(Karen Poel, Velt West-Limburg en Diest)

Doelgroep •

Iedereen, alle inwoners

Tandem

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Uitvoerders: Gemeente, wijkcomités, Veltafdeling, lokale natuurvereniging, inwoners Partners:

klimaatactiegroepen,

handelaars

(plantenkwekers) uit de gemeente, verenigingen, etc. Link SO Thema: Natuur Niveau: Onderscheidingsniveau Aan de slag Zorg voor een eenvoudig gemeentelijk reglement inzake straatgeveltuintjes.

Communiceer

enthousiast

via

verschillende kanalen. Organiseer een vorming over straatgeveltuintjes voor de inwoners.. Stimuleer de aanleg van straatgeveltuintjes door een bon te geven voor aankoop van plantgoed, een subsidie toe te kennen of een samenaankoop te organiseren. Organiseer een plantdag in een wijk of straat. Hou een wedstrijd voor het mooiste straatgeveltuintje. Geef als

Tandem is:Bond Beter Leefmilieu, CVN, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt, VBV, Vibe en WWF. Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel 02 282 19 40 - [email protected] www.tandemweb.be

Straatgeveltuintjes Fleur je gevel op. Breng groen in je straat!

Stappen


Voorbereiding

1. Informeer je over straatgeveltuintjes Bijlage 1.1: Achtergroninfo: meerwaarde van gevelgroen 2. Organiseer een startvergadering Bijlage 2.1: Lijst met mogelijke partners 3. Bespreek mogelijke acties Bijlage 3.1: Aanvraagformulier Velt-vorming 4. Stel je planning en timing op Bijlage 4.1: Voorbeeldplanning 5. Ga op zoek naar subsidies 6. Communiceer enthousiast Bijlage 6.1: Voorbeeld persbericht

Uitvoering

7. Vereenvoudig het gemeentelijk reglement Bijlage 7.1: Voorbeeld reglement 8. Geef zelf het goede voorbeeld Bijlage 8.1: Plantenlijst 9. Promoot straatgeveltuintjes bij herinrichtingwerken

aan een straat en biedt aanleg ervan gratis aan

10. Organiseer de Velt-vorming ‘Straatgeveltuintjes’ 11. Organiseer een wedstrijd Bijlage 11.1: Voorbeeld: brochure Diest Bijlage 11.2: Voorbeeld: project Edegem 12. Stippel een wandelroute uit langs goede en

minder goede voorbeelden van gevelgroen

13. Organiseer een samenaankoop van planten 14. Organiseer een gezamenlijke plantendag 15. Sluit af meteen fototentoonstelling

Nawerking

16. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem Bijlage 16.1: Evaluatieformulier Tandem

Speel in het bos Een natuurlijke speelplek in jouw gemeente VBV

Wat

Getuigenis(sen)

Elke gemeente zou minstens één speelzone moeten hebben:

“Het is leuk om de spelende kinderen in onze speelzones te

een plek in een bos of een natuurreservaat waar kinderen

observeren. Ze zijn creatief met alles wat ze er vinden: ze

vrij kunnen ravotten. Dit kan op openbaar, maar ook op

maken kampen, bouwen aan de takkenwallen en hollen van

privédomein. De afbakening moet steeds in goed overleg

de heuveltjes. En, ze maken vooral heel veel plezier. Het is

met alle betrokkenen gebeuren. En eenmaal afgebakend is

prettig om zien dat dit nog mogelijk is in een wereld waar

een leuke inspeeldag heel belangrijk.

kinderen maar al te vaak aan een TV- of computerscherm

Deze fiche en bijbehorende actiekit leggen concreet uit hoe

gekluisterd zitten.”

je een speelzone realiseert. Als je een nieuw speelbos wil

(Antonia Geerts, milieudienst, Stad Aalst)

aanleggen, kan je best eerst de fiche over bosplantacties raadplegen. Doel •

De realisatie van minstens één speelzone, een speelplek in een bos of een natuurreservaat waar kinderen naar hartenlust in de natuur kunnen ravotten.

•

Kinderen de natuur laten (her)ontdekken en aanleren zorgzaam om te gaan met de natuur om hen heen.

•

Speelkansen creëren én bouwen aan het draagvlak voor natuur bij de volwassen van morgen.

Doelgroep •

Plaatselijke jeugd en jeugdverenigingen, scholen, buurtkinderen

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Gemeente, lokale jeugdverenigingen, scholen, jeugdraad

Tandem

Link SO

Tandem is:Bond Beter Leefmilieu, CVN, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt, VBV, Vibe en WWF.

Thema: natuur Niveau: project Aan de slag Het aanduiden van speelzones gebeurt in overleg met de boseigenaars en bosbeheerders, lokale milieu- en jeugdverenigingen, de lokale milieuadviesraad, de jeugdraad en het Agentschap voor Natuur en Bos, dat instaat voor de goedkeuring. Naast gemeentebossen komen ook andere openbare bossen en privébossen in aanmerking als speelzone. In de volksmond worden speelzones ook wel ‘speelbossen’ genoemd. Deze term is misleidend, want speelzones kunnen ook in natuurreservaten gerealiseerd worden. Eens de procedure rond is, nodig je alle kinderen van de gemeente uit om samen het nieuwe speelbos in te spelen. In de actiekit vind je: een stappenplan, achtergrondinformatie, praktische tips en kant-en-klare documenten om het hele proces vlot te doorlopen.

Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel 02 282 19 40 - [email protected] www.tandemweb.be

Speel in het bos Een natuurlijke speelplek in jouw gemeente

Stappen


1. Informeer je over het hoe en waarom van speelzones

Bijlage 1.1: Actiegerichte handleiding speelzones in

bossen

Bijlage 1.2: Interessante informatiebronnen

2. Stel een werkgroep samen

Bijlage 2.1: Een niet-limitatieve lijst van mogelijke

partners met hun mogelijke opdracht

3. Vraag de VBV om een gratis werksessie/spreekbeurt

[email protected]

over het hoe en waarom van speelzones

4. Stel het project voor op het college

Bijlage 4.1: Voorbeeld collegebesluit voor de aankoop en

realisatie van een speelzone

van burgemeesters en schepenen

5. Zoek een terrein

Zie stap 1a Actiegerichte handleiding voor speelbossen

6. Stel een timing en draaiboek op

Bijlage 6.1: Enkele basisregels bij het opstellen van de

timing

Bijlage 6.2: Een voorbeeld van een beknopt draaiboek

7. Zorg dat je beschikt over de nodige

vergunningen en toelatingen

8. Organiseer een inspraakmoment

Bijlage 8.1 tot 8.10: uitgewerkt scenario, handleiding,

fotoprojectie, inspraakmethodieken, voorbeeld brieven,

voor scholen en jeugdverenigingen

9. Stel een inrichtingsplan op

Bijlage 9.1 tot 9.6: voorbeelden bestaande inrichtings

plannen

10. Vraag, indien nodig, een stedenbouwkundige

www2.vlaanderen.be/ruimtelijk/index.html

vergunning aan

11. Stel, indien relevant, een beplantingsplan op

Zie Tandemkofferfiche ‘Sneukelhagen’ en/of ‘Plant een

bos’

12. Maak het kostenplaatje op

Bijlage 12.1: Bundel met subsidiekanalen voor groene

speelruimte (Steunpunt Jeugd)

Bijlage 12.2: Link met de samenwerkingsovereenkomst

gemeenten 2008 -2013

13. Stel een toegankelijkheidsregeling en

Bijlage 13.1: Sjabloon voor een toegankelijkheidsregeling

Bijlage 13.2: Voorbeeld toegankelijkheidsregeling

een bebordingsplan op

Kluisbos (teksten kaartgedeelte)

Bijlage 13.3: Voorbeeld bebordingsplan Kluisbos

Bijlage 13.4: Toelichting bij het bebordingsplan Kluisbos

14. Start de erkenningprocedure voor de speelzone op

www.natuurenbos.be

15. Voer het inrichtingsplan uit

Zie Tandemkofferfiche Plant een bos

16. Zorg voor een infobord

Bijlage 16.1: Voorbeeld bosspelregels

Bijlage 16.2 tot 16.4: Pictogrammen

17. Plaats de toegankelijkheidsborden, toegankelijkheidsregeling en eventuele bosspelregels

in de speelzone

18. Organiseer een inspeeldag

Bijlage 18.1: Draaiboek voor spelnamiddag

19. Organiseer een terugkomactiviteit

Bijlage 19.1: Milieukalender

20. Onderhoud de speelzone 21. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem


Charter voor Biodiversiteit Handen in elkaar voor lokale biodiversiteit

Natuurpunt

Wat

geen dode letter blijft, neem de punten uit het actieplan

De gemeente stelt samen met een natuurvereniging een

op in het gemeentelijk Milieubeleidsplan en -jaarprogramma.

lokaal biodiversiteitsactieplan op en ondertekent het

Maak van de uitvoering van het actieplan een vast punt op

Charter voor Biodiversiteit. De meerwaarde van dit charter

de milieuraad. Gebruik de inspirerende instrumenten uit de

is dat de gemeente en het middenveld de handen in elkaar

actiekoffer om van de ondertekening en uitvoering van het

slaan om het biodiversiteitsverlies op eigen grondgebied

Charter voor Biodiversiteit een succes te maken.

een halt toe te roepen. Gebruik het Charter als instrument om sterke ideeën in de praktijk te brengen en mooie

Getuigenis(sen)

voorbeeldprojecten extra in de verf te zetten!

“De gemeente en Natuurpunt Herent werken heel goed samen. Het Charter voor Biodiversiteit van Natuurpunt

Het charter is onderverdeeld in vier actiedomeinen:

stelde ons in de gelegenheid om een erg mooi programma

•

Gebiedsgericht

uit te werken rond natuur, biodiversiteit, water en open

•

Soortgericht

ruimte. Op die manier werken we toekomstgericht aan de

•

Natuur dicht in je buurt (natuur in de omgeving van de

bescherming van de biodiversiteit in Herent.”

mens)

(Joris De Coster, voorzitter Natuurpunt Herent)

•

Natuur

voor

iedereen

(communicatie-

en

sensibilisatieacties) In het lokaal biodiversiteitsactieplan voorziet men voor elk van de actiedomeinen minstens twee acties. Doel •

Je verhoogt de biodiversiteit in jouw gemeente.

•

Je werkt aan het draagvlak voor natuur in de gemeente.

•

Je creëert actieve betrokkenheid bij natuur.

•

Dit project is een uitstekende opportuniteit voor een participatief (milieu)beleid en buurtverfraaiing.

Doelgroep •

Gemeenten en verenigingen.

Uitvoerder(s) en mogelijke partners De gemeente en verenigingen voeren dit project samen uit. Probeer ook andere partners bij (deelaspecten van) dit project te betrekken (zoals verenigingen, landbouwers, regionale landschappen, provincies en bedrijven). Link SO Thema: natuur Niveau: basisniveau, onderscheiding en projectniveau. Aan de slag Om werk te maken van een ambitieus lokaal biodiversiteitsbeleid is een inventarisatie van de realisaties en werkpunten cruciaal. Na een analyse van het beleid stel je samen een plan op met concrete biodiversiteitsacties. Leg dit actieplan voor aan de milieuraad en het college ter goedkeuring. Organiseer een publiek ondertekeningsmoment. Zorg dat de ondertekening


Charter voor biodiversiteit Handen in elkaar voor lokale biodiversiteit

Stappen


Voorbereiding

1. vereniging – Neem contact op met de gemeente en maak Bijlage 1.1: Voorbeeld en sjabloon van biodiverse

duidelijk dat je graag samen wil werken rond

nieuwjaarsbrief aan de gemeente

biodiversiteit in de gemeente

Bijlage 1.2: Infofiche Charter voor Biodiversiteit

gemeente – Nodig de lokale natuurverenigingen uit

Bijlage 1.3: Infofiche Internationaal jaar van de

om samen aan de slag te gaan met het

Biodiversiteit

biodiversiteitscharter

Bijlage 1.4: Modeladvies ‘Biodiversiteit’

2. vereniging - Inventariseer welke acties jullie al Bijlage 2.1: Biodiversiteitsbevraging

ondernemen in de gemeenten en werk een voorstel uit

welke bijkomende acties jullie willen gerealiseerd

in de gemeente

gemeente - Inventariseer welke biodiversiteitsacties

je al onderneemt in de gemeente

3. Volg samen de workshop ‘Charter voor Biodiversiteit

Bijlage 3.1: Inschrijvingsformulier workshop

en actieplan’

Overleg

4. Plan een overleg 5. Leg de resultaten van de biodiversiteitsbevraging Bijlage 5.1: LSD – U: voorbeeld van overlegtactiek

samen en trek conclusies Bijlage 5.2: Stappenplan Natuurpunt Dilbeek

6. Stel samen een actieplan met biodiversiteitsacties op

Bijlage 6.1: 101 (bio)diverse actiepunten + 2 brochures

met extra activiteitentips

Bijlage 6.2: Engagementstekst Charter voor Biodiversiteit

Bijlage 6.3: Invulbaar actieprogramma

Bijlage 6.4: Voorbeeld actieplan Tienen, Haacht en

Bierbeek 7. Advisering door MAR en goedkeuring door gemeentebestuur Bijlage 7.1: Voorbeeld collegebesluit

Evenement

Bijlage 7.2: Tandem kadervorming ‘Waar was jij in 2010’

8. Maak van de ondertekening een feest

Bijlage 8.1: Handleiding publieksevenementen

Bijlage 8.2: Infofiche Tips en tricks voor werve(le)nde

activiteiten

Bijlage 8.3: Infofiche Happenings organiseren

Bijlage 8.4: Handleiding Tips voor een persbericht

9. Vraag een Tandemsubsidie aan

Uitvoering en evaluatie

10. Breng Natuurpunt op de hoogte van jouw actie!

11. Implementatie in het milieujaarprogramma 12. Monitoring en opvolging

Bijlage 12.1: Actievoorbeeld: hernieuwingsactie Herent

13. Communicatie Bijlage 13.1: Voorbeeldartikel 14. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem


Durf tuinieren zonder Pesticidenvrij tuinieren Velt

Wat

Nochtans bestaan er heel wat alternatieven om op een

Alle gemeenten werken reeds actief aan een pesticidenvrij

milieuvriendelijke manier te tuinieren. Met de GIFVRIJE

beheer van het openbaar domein in het kader van het de-

WEKEN stelt EcoWerf de nadelige gevolgen van chemische

creet ‘reductie van bestrijdingsmiddelen’. Dit reductieplan

bestrijdingsmiddelen extra in de kijker. Inwoners worden

verplicht elke gemeente ook om de burgers te sensibilise-

gestimuleerd om restjes en verpakkingen van pesticiden af

ren. De campagne ‘Durf tuinieren zonder’ is een ideaal pro-

te geven bij het klein gevaarlijk afval op het containerpark.

ject hiervoor.

In ruil krijgen ze een kleine attentie en info over mogelijke

Dit project stimuleert particulieren om hun tuin en

alternatieven om plagen te bestrijden met respect voor de

verhardingen ‘zonder’ te beheren: zonder synthetische

natuur. Want... zonder is gezonder!”

bestrijdingsmiddelen of kunstmeststof. Iedere ‘durver’

(Sara Coessens van intercommunale Ecowerf)

wordt beloond met een tuinbordje.

Het project stelt

verschillende initiatieven voor: van vormingsmomenten en kijktuinen tot een actieve oproep om pesticiden in te zamelen. Doel •

Het gebruik van pesticiden en kunstmest verminderen: 6000 gezinnen hebben een bordje ‘Zonder is gezonder’ uithangen tegen eind 2010.

•

Grotere biodiversiteit in Vlaanderen.

Doelgroep •

Inwoners met tuin of verharding.

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Primaire uitvoerder: milieuambtenaar, Veltafdelingen Partners: groendienst, milieudienst, lokale natuurverenigingen, andere geïnteresseerden

Tandem

Link SO


Thema: Water


Niveau: Basisverplichting Aan de slag Communiceer

enthousiast

via

gemeentelijke

kanalen,

milieuraad, verenigingen over de acties. Geef zelf het goede voorbeeld

en

beloon

je

gemeenteschool/gemeentelijke

tuin/... met een groot bord ‘Zonder is Gezonder’. Stimuleer tegelijkertijd je inwoners om zelf ook zo’n tuinbord ‘Zonder is gezonder’ aan te vragen. Organiseer een pesticideninzameling op het containerpark en een vorming rond pesticidenvrij tuinieren. Sluit aan bij het Ecotuinweekend en ondersteun deelnemende tuinen door middel van een fiets- of wandellus. Getuigenis(sen) “Maar al te gemakkelijk grijpen we naar chemische bestrijdingsmiddelen om onkruid en plagen te bestrijden.

Durf tuinieren zonder Pesticidenvrij tuinieren

Stappen


Voorbereiding

1. Informeer je over het gebruik van pesticiden Bijlage 1.1: Achtergroninfo: 7 feiten over pesticiden /

pesticiden tasten je vruchtbaarheid aan

Bijlage 1.2: Doelstellingen 2. Organiseer een startvergadering Bijlage 2.1: Lijst met mogelijke partners 3. Bespreek mogelijke acties Bijlage 3.1: Aanvraagformulier Velt-vorming 4. Stel je planning en timing op Bijlage 4.1: Voorbeeldplanning 5. Ga op zoek naar subsidies 6. Communiceer enthousiast Bijlage 6.1: Voorbeeld persbericht

Uitvoering

7. Geef zelf het goede voorbeeld 8. Organiseer de Velt-vorming ‘Milieuvriendelijk beheer Bijlage 8.1: Achtergrondinfo vorming verhardingen

van verhardingen’

9. Organiseer een pesticideninzameling op het containerpark Bijlage 9.1: Achtergrondinfo pesticideninzameling 10. Beloon je inwoners met ‘Zonder is gezonder’-bordjes Bijlage 10.1: Voorbeelden verdeelacties 11. Sluit aan bij het Velt-ecotuinweekend Bijlage 11.1: Tips organisatie ecotuindagen Bijlage 11.2: Voorbeeld Aalst 12. Organiseer een proeverij van lokale bio-producten uit

moestuinen in de gemeente

13. Organiseer een gifvrije week Bijlage 13.1: Achtergrondinfo gijfvrije week Bijlage 13.2: Voorbeeld gifvrije week

Nawerking

14. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem Bijlage 14.1: Evaluatieformulier Tandem

Isoleer Je Rijk Isoleer je clublokaal en bespaar op je energiefactuur DIaloog

Wat

In de actiekit vind je nuttige informatie, tips en kant-en-klare

Gemeenten en verenigingen slaan de handen in elkaar om

werkdocumenten om een geslaagde samenwerking op te zetten

het energieverbruik van het lokaal sterk te verminderen én

met een goed geïsoleerd lokaal als resultaat. Gemeenten of

om hun leden te sensibiliseren. Met dit project informeer

verenigingen kunnen de organisatie, opleiding en begeleiding

en sensibiliseer je mensen en worden daken en muren van

volledig zelf regelen met behulp van de actiekit, maar kunnen

jeugdlokalen, kantines en gemeentelijke lokalen en zalen

ook beroep doen op Dialoog voor begeleiding op maat.

geïsoleerd door de leden van de verenigingen die gebruik maken van het gebouw. Veel van deze lokalen en kantines

Getuigenis(sen)

zijn immers slecht of niet geïsoleerd en verbruiken bijgevolg

“Een juiste isolatie op de juiste plaats kan de vereniging

onnodig veel energie voor verwarming.

veel geld besparen. Daarnaast kan je via het Isoleer je Rijk project de leden van de verenigingen heel wat informatie

Het is een actie- en resultaatgericht project, dat uitnodigt

meegeven over hoe ze zelf hun CO²-uitstoot kunnen

om de meetgegevens te vergelijken en te gebruiken bij de

verminderen. Twee goede reden om als Stad Mechelen met

sensibilisatie. Door de impact, gecombineerd met het sociaal

Isoleer je Rijk aan de slag te gaan.”

karakter en soms de omvang van het project leent Isoleer

(Peter Meeusen, jeugddienst Mechelen)

je Rijk zich uitstekend om uitgebreid in de pers besproken te worden. Doel •

Betere gevolg

isolatie

van

verenigingslokalen

energiebesparing,

met

comfortverhoging

als en

kostenbesparing. •

Mensen op een praktische manier bijbrengen hoe te isoleren.

•

Bewustmaking

van

de

leden/inwoners

i.v.m.

de

energieproblematiek en verbetering van het thermisch comfort. Doelgroep •

Gemeenten, zowel de jeugddienst als de milieudienst

•

Alle verenigingen met een eigen lokaal (voetbalploegen, jeugdverenigingen, buurtcomités)

Link SO Thema: energie Niveau: onderscheidingsniveau Aan de slag De gemeente gaat na welke lokalen er in aanmerking komen en spreekt de vereniging die deze lokalen gebruikt hierover aan. Uiteraard kan het initiatief ook van de vereniging zelf uitgaan! De gemeente staat in voor de aankoop van materiaal (onderdak, isolatie, dampscherm,…). De leden van de vereniging nemen het eigenlijke werk voor het overgrote deel op zich, nadat ze van Dialoog de nodige informatie gekregen hebben over hoe ze de isolatie juist moeten plaatsen.


Isoleer Je Rijk Isoleer je clublokaal en bespaar op je energiefactuur

Stappen

Wat vind je de actiekit?

1. Zorg eerst dat de brandveiligheid van het verenigingslokaal in orde is 2. Contacteer Dialoog om afspraken te maken 3. Bekijk in de gemeente of er infrastructuursubsidies zijn

Bijlage 3.1: Voorbeeld subsidiereglement

4. Dien in als SO-project 5. Contacteer verenigingen

Bijlage 5.1: Voorbeeldbrief

6. Plan een infomoment voor de leden

Bijlage 6.1: Draaiboek

van de verenigingen over ‘goed isloleren’

7. Maak een afspraak met Dialoog om

Bijlage 7.1: Infofiche hellende daken, kepers

Bijlage 7.2: Infofiche hellende daken , onderdak

de lokalen te komen bekijken

8. Vraag een Tandemsubsidie aan 9. Bestel het isolatiemateriaal

Bijlage 9.1: Infofiche isolatiematerialen

10. Bereken de energiebesparing 11. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem


Samen isoleren met een isolatieslag Samenaankoop van milieuvriendelijke en gezonde dakisolatie

VIBE

Wat

Aan de slag

In vergelijking met onze buurlanden zijn Belgische woningen

1.

ondermaats geïsoleerd. Stimuleer daarom je inwoners om hun dak te isoleren. Vaak weten ze niet hoe eraan te

Organiseer een inhoudelijke overlegvergadering met de organiserende partijen.

2.

Sensibiliseer over isoleren en nodig de inwoners uit op

beginnen. Wie contacteer je? Welke materialen gebruik je?

een infosessie over de samenaankoopactie. Koppel dit

Zijn dit eerlijke prijzen? Hoe isoleer je correct je dak? Al

meteen aan een infosessie rond ‘juist isoleren’ met de

deze onzekerheden zorgen ervoor dat mensen de stap niet

‘juiste materialen’.

nemen. Als gemeente en lokale vereniging kan je inwoners

3.

hierin gemakkelijk adviseren.

Een werkgroep vraagt prijzen op bij handelaars en/of aannemers en maakt een keuze.

Bij een isolatieslag breng je mensen samen die hun dak

4.

correct willen isoleren. Je vraagt, al dan niet met hulp van experten, prijzen op bij handelaars en aannemers.

Nodig de inwoners uit op een investeringsavond. Snelle beslissers kunnen al een contract afsluiten.

5.

Volg het verdere verloop van de actie op.

Onhandige Harry’s kunnen op die manier ook mee profiteren van de actie. Je vergelijkt de verschillende prijzen en

Getuigenis(sen)

bestelt in groep.

“Dakisolatie is dé belangrijkste energiebesparingsmaatre-

Een samenaankoop van isolatie heeft een heleboel

gel. Daarom verkozen we dit alvorens een gelijkaardige ac-

voordelen: een grote bestelling zorgt voor goedkopere

tie op te zetten rond zonne-installaties. Het positieve aan

prijzen, deelnemers wisselen ervaringen uit en een kant-

de actie is dat mensen op de infoavond bewust werden van

en-klaar aanbod spreekt heel wat mensen aan die door de

het belang van dakisolatie en meteen ook een overzicht

bomen het bos niet meer zien.

kregen van alle steunmaatregelen. Het merendeel van de

Een

isolatieslag

is

méér

dan

een

isolatiecampagne:

deelnemers werd ook overtuigd van de vele voordelen van

sensibilisatie gaat eindelijk over in actie. Je bereikt

(bio)ecologische dakisolatie. Van de 150 geïnteresseerden

meteen een grote groep mensen die ook daadwerkelijk gaat

hebben ook effectief meer dan 50 mensen een bestelling

isoleren.

geplaatst om hun dak te isoleren.” (Filip Haes, consulent energie stad Antwerpen)

Doel •

Brede sensibilisatie over de noodzaak van (correct) isoleren.

•

Brede sensibilisatie over gezonde en milieuverantwoorde isolatiematerialen.

•

Inwoners daadwerkerlijk hun dak laten isoleren.

•

Afname van CO2-uitstoot, energiebehoefte en kosten.


Doelgroep •

Inwoners, verenigingen, … met ongeïsoleerde of slecht geïsoleerde daken

Uitvoerder(s) en mogelijke partners •

Milieuambtenaar, duurzaamheidsambtenaar, gemeentelijke bouwdienst, …

•

Verenigingen

•

Intercommunales

•

Wijkcomités, groepen particulieren, …

Link SO Thema: Energie Niveau: Onderscheidingsniveau

(c)Thermohanf

Samen isoleren met een isolatieslag Samenaankoop van milieuvriendelijke en gezonde dakisolatie

Stappen


Voorbereiding

1. Ga op zoek naar mogelijke partners Bijlage 1.1: Inleiding: ‘Waarom (correct) isoleren?’ Bijlage 1.2: Overzicht timing en aanpak isolatieslag 2. Goedkeuring van het college Bijlage 2.1: voorbeeld collegebesluit 3. Organiseer een overlegvergadering Bijlage 3.1: Overlegvergadering: agendapunten en advies

Info-avond

4. Bereid de infoavond voor Bijlage 4.1: Infoavond: Agenda, actie- en aandachtspunten

Bijlage 4.2: Campagne-affiche:

Bijlage 4.3: Voorbeeld communicatiemiddelen

(persbericht, nieuwsbrief, uitnodigingsflyer)

Bijlage 4.4: Voorbeeld programma 5. Maak en/of boek een presentatie Bijlage 5.1: Basispresentatie van de isolatieslag 6. Lijst op: Wie is geïnteresseerd in wat? Bijlage 6.1: Interesseformulier Bijlage 6.2: Aanwezigheidslijst

Werkgroepvergadering

7. Stel een werkgroep samen Bijlage 7.1: Hoe stel je een werkgroep samen Bijlage 7.2: Uitnodiging/afwijzing 8. Maak een offerteaanvraag dossier op Bijlage 8.1: Taken werkgroep Bijlage 8.2: Offerteaanvraagformulier aannemer Bijlage 8.3: Offerteaanvraagformulier handelaar Bijlage 8.4: Administratief dossier aannemer Bijlage 8.5: Administratief dossier handelaar Bijlage 8.6. Gunningcriteria en wegingsfactoren Bijlage 8.7: Vragenlijst 9. Stuur de offerteaanvragen op Bijlage 9.1: Link naar websites met adresgegevens Bijlage 9.2: Begeleidende brief aannemer Bijlage 9.3: Begeleidende brief handelaar 10. Check binnengekomen offerte op volledigheid Bijlage 10.1: Aanstiplijst volledigheid

en vergelijk ze Bijlage 10.2: Begeleidende brief voor extra documenten

Bijlage 10.3: Vergelijkingstabel met aandachtspunten 11. Nodig de handelaars en aannemers uit en gun de werken Bijlage 11.1: Onderhandelingspunten: een overzicht Bijlage 11.2: Begeleidende brief Bijlage 11.3: Brief niet gunning Bijlage 11.3: Contract aannemer (kijkbezoek)

Bijlage 11.4: Contract aannemers (definitief)

Bijlage 11.5: Contract handelaar

Investeringsavond

12. Boek een zaal en maak planning op Bijlage 12.1: Investeringsavond: Aandachtspunten en

agenda

Bijlage 12.2: Voorbeeld communicatiemiddelen

Na de actie

13. Blijf opvolgen Bijlage 13.1: to do lijst ‘na de actie’ 14. Verstuur een evaluatie en verslag naar Tandem Bijlage 14.1: Evaluatieformulier Tandem

Op weg naar duurzaam bouwen studiereis naar voorbeeldprojecten

VIBE

Wat

Aan de slag

Organiseer een studiereis waarbij je met de fiets,

Tandem ondersteunt je met kant-en-klaar materiaal om

openbaar vervoer of autobus projecten bezoekt die

zelf een studiereis te organiseren naar één of meerdere

een voorbeeld zijn van duurzaam bouwen. Dit kunnen

voorbeeldprojecten. Zo bieden wij je een adressenlijst van

zowel woningen, bedrijven als verkavelingen zijn, en

interessante projecten, voorbeeldcommunicatiemateriaal

verbouwingen of nieuwbouwprojecten. De focus kan liggen

en veel tips. Bovendien kan je voor verschillende onderdelen

op energiebesparing, rationeel watergebruik, gezond

(bv. voor de begeleiding de dag zelf) VIBE vzw contacteren

en milieuvriendelijk materialengebruik en/of ecologische

voor ondersteuning.

planning en stedenbouw. Getuigenis(sen) Doel • •

•

“Een duurzame wijk moet je gezien en gevoeld hebben. Via De

principes

van

duurzaam

bouwen,

ecologische

dit projectbezoek konden we bij meerdere West-Vlaamse

verkavelingen en stedenbouw bekendmaken.

gemeenten het begrip duurzame stedenbouw concretiseren,

Het draagvlak rond duurzaam bouwen verbreden,

sensibiliseren en een draagvlak creëren. De betrokken

de discussie rond de praktische haalbaarheid en de

schepenen en ambtenaren kunnen zich nu een correcter

noodzaak van duurzaam bouwen aanwakkeren.

beeld vormen van duurzaamheid op wijkniveau. Dankzij dit

Duurzamere

bouwprojecten,

verkavelingen

en

plaatsbezoek ondervinden we duidelijk meer begrip voor

stedenbouw realiseren, zowel op particulier als op

duurzame ambities.”

gemeentelijk niveau.

(Ann Tack, coördinator bij de West-Vlaamse Intercommunale)

Doelgroep •

Verenigingen of overheden met (ver)bouwings- of verkavelingsplannen en alle betrokkenen bij deze bouwprojecten:

actieve

leden

van

vereniging

of

adviesraden, college van burgemeester en schepenen, technische

dienst,

milieudienst,

dienst

ruimtelijk

ordening, architecten, e.a. •

De

bekendmaking

van

bijvoorbeeld

een

nieuw

subsidiereglement kan ook een aanleiding zijn. De doelgroep is dan het publiek dat aanspraak kan maken op de nieuwe subsidies.

intercommunale,

provinciale

Tandem is:Bond Beter Leefmilieu, CVN, Dialoog, Ecolife, Natuurpunt, Velt, VBV, Vibe en WWF. Tweekerkenstraat 47 - 1000 Brussel 02 282 19 40 - [email protected] www.tandemweb.be

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Uitvoerders:

Tandem

diensten,

gemeente (ambtenaar of raadslid) of een lokale vereniging Partners: lokale verenigingen, adviesorganen, scholen, wijkcomités,… Link SO Thema: duurzame ontwikkeling, energie, milieuverantwoord productgebruik en/of mobiliteit Niveau: onderscheidingsniveau (voor thema energie enkel indien het plaatsen van dakisolatie in bestaande gebouwen, het vervangen van oude verwarmingsinstallaties, het vervangen van enkel of dubbel glas door superisolerende beglazing en/of hernieuwbare energie aan bod komen).

Foto busreis Eva Lanxmeer (c) vibe

op weg naar duurzaam bouwen studiereis naar voorbeeldprojecten

Stappen


1. Informeer je over het belang van duurzame

Bijlage 1.1: Omschrijving mogelijke doelstelling

(ver)bouwprojecten en/of ecologische stedenbouw en

Bijlage 1.2: Voorbeeld begroting

hoe je de actie wil uitvoeren

Bijlage 1.3: Achtergronddocument ‘Wat is bio-ecologisch

bouwen?’

Bijlage 1.4: Concrete voorbeeldprojecten

2. Zoek partners en beleg een werkgroepvergadering

Bijlage 2.1: Oplijsting mogelijke partners met hun

opdrachten

3. Zorg voor een principiële goedkeuring van het college

Bijlage 3.1: Voorbeeld collegebesluit

4. Stel een timing op

Bijlage 4.1: Voorbeeld timing met aandachtspunten

Bijlage 4.2: Aandachtspunten bij keuze datum

5. Werk het programma voor de studiereis uit

Bijlage 5.1: Adressenlijst interessante projecten

Bijlage 5.2: Aandachtspunten uitstippelen traject

Bijlage 5.3: Sprekerslijst van VIBE vzw

Bijlage 5.4: Voorbeeld offertevraag met aandachtspunten

Bijlage 5.5: Mogelijkheden en aandachtspunten catering

Bijlage 5.6: Aandachtspunten begeleider

6. Bereid de communicatie voor

Bijlage 6.1: Mogelijke communicatiekanalen met

aandachtspunten

Bijlage 6.2: Aandachtspunten inschrijvingen

Bijlage 6.3: Aandachtspunten teksten drukwerk

Bijlage 6.4: Voorbeeld drukwerk

Bijlage 6.5: Digitale banner

Bijlage 6.6: Nota praktische details

7. Kondig de studiereis aan

Bijlage 7.1: Aandachtspunten aankondiging

Bijlage 7.2: Voorbeeld persbericht

Bijlage 7.3: Voorbeeld artikel nieuwsbrief

8. Volg de inschrijvingen op 9. Tref de voorbereidingen voor de dag zelf

Bijlage 9.1: Checklist voorbereidingen

Bijlage 9.2: Sjabloon documenten deelnemersmappen

Bijlage 9.3: Sjabloon nota praktische details

Bijlage 9.4: Documentatiemateriaal

10. Nazorg: zorg dat er ook effectief iets gebeurt

Bijlage 10.1: Aandachtspunten nazorg

Bijlage 10.2: Mogelijkheden implementatie verworven

met de kennis die verworven is tijdens de studiereis

kennis

Bijlage 10.3: Sjabloon voor verslag aan VIBE vzw



Lokaal Kyotoprotocol Ga met je gemeente voor minder CO2 Bond beter leefmilieu

Wat

Getuigenis(sen)

Met het Lokaal Kyotoprotocol gaat de gemeente het

“Wij willen als gemeente een duidelijk signaal geven

engagement aan om het lokaal energieverbruik met 7.5% te

dat we de bekommernissen voor de klimaatproblematiek

verminderen tegen 2012.

ernstig nemen. We zijn al sinds 1999 bezig rond het thema energiebesparing en wensen met de ondertekening van het

Doel

lokaal Kyotoprotocool een tandje bij te steken”

Het Lokaal Kyotoprotocol houdt 3 zaken in:

(Gemeentebestuur van Laakdal)

1. Intern:

de

nodige

stappen

ondernemen

om

de

eigen huidige CO2-uitstoot (door energieverbruik in gebouwen, wagenpark, straatverlichting…) met minstens 7,5% te verminderen tegen 2012. 2. Extern: de inwoners en bedrijven op hun grondgebied aansporen en helpen om hetzelfde te doen en daarbij samenwerken met (milieu)verenigingen, netbeheerders, scholen, e.a. 3. Rapporteren: evolutie van het eigen energieverbruik. Jaarlijks

rapporteert

energieverbruik

van

het het

gemeentebestuur

het

gebouwenpatrimonium,

het eigen wagenpark en de openbare verlichting op gemeentewegen aan de andere gemeenten die het Lokaal Kyotoprotocol tekenden. Doelgroep •

Eigen

gemeentepersoneel,

inwoners,

bedrijven,

verenigingen, scholen, … die mee hun energieverbruik willen terugdringen. Uitvoerder(s) en mogelijke partners Lokale besturen in samenwerking met verenigingen Link SO Thema energie: basis- en onderscheidingsniveau, bepaalde acties ook als project Thema mobiliteit: basis- en onderscheidingsniveau Aan de slag Bezorg Bond Beter Leefmilieu de naam van de ondertekenaars, het logo van de gemeente, de datum van college- of gemeenteraadsbeslissing. Bond Beter Leefmilieu bezorgt je de nodige documenten en informatie. Daarna kan je aan de slag om het energieverbruik van de gemeente in kaart te brengen en acties te ondernemen om dit te verminderen.


Lokaal Kyotoprotocol Ga met je gemeente voor minder CO2

Stappen

Wat vind je de actiekit?

1. Neem contact op met het secretariaat van

Bijlage 1.1. voorbeeld collegebeslissing en toelichting

Bijlage 1.2. blanco voorbeeld charter

het Lokaal Kyotoprotocol en laat het LKP

ondertekenen 2. Maak een klimaatplan op

Bijlage 2.1. voorbeeld klimaatplan

Bijlage 2.2. brochure Het Lokaal Kyotoprotocol

3. Registreer je energieverbruik

Bijlage 3.1: handleiding rapporteren gebruiksgegevens

4. Kom naar de Kyototours 5. Lees de nieuwsbrief

Bijlage 5.1: laatste nieuwsbrief



ECOLOGISCHE VOETAFDRUK Bereken en verminder je milieu-impact wwf + Ecolife

Wat

Concreet begin je met het contacteren van WWF voor de

Jouw Ecologische Voetafdruk geeft aan wat de milieu-impact

aanmaak van de calculator en plaats je deze op je website (je

is van je levensstijl op vlak van energie, mobiliteit, afval en

hoeft enkel een link met begeleidend artikel te plaatsen,

voeding. Deze laagdrempelige campagne, gemaakt op maat

de calculator zelf draait op de server van WWF). Daarna

van gemeenten en verenigingen, laat toe inwoners en leden

komt het er vooral op aan de nodige wervende communicatie

te sensibiliseren en aan te zetten tot de broodnodige

te doen om zoveel mogelijk mensen naar de calculator te

gedragsverandering.

lokken en het concept ecologische voetafdruk bekend te

Het speerpunt van de campagne is een op maat van de

maken.

gemeente en/of vereniging gemaakte online calculator

Bovendien zet je in samenwerking met verenigingen een

waarmee de inwoners/leden hun persoonlijke voetafdruk

aantal acties op rond dit thema. Voor elk van deze stappen

berekenen én meteen ook een aantal engagementen

vind je duidelijke informatie in de actiekit.

aangaan om deze te verkleinen. Wanneer je deze campagne hebt afgerond ken je het aantal

Getuigenis(sen)

deelnemers en hun gemiddelde voetafdruk. Ook krijg je

“Begin jaren ’90 was milieu een ‘hot’ beleidsitem. Maar

zicht op de engagementen die ze al dan niet willen aangaan

net nu duidelijk blijkt dat de wereld te ‘hot’ wordt lijkt

om deze te verkleinen en hoeveel hectaren ze daardoor

het bewustzijn ingedommeld. Mensen schop je enkel

besparen.

efficiënt een geweten door directe confrontatie met hun

Je hebt daarnaast i.s.m vereniging(en) één of meerdere van

eigen gedrag. Dat doe je met een voetafdruk-campagne.

de voorgestelde acties opgezet rond dit actuele thema.

Wij koppelen dit ook aan onze noord-zuid-stedenband. Want de wereld draait nog steeds met ongelijke snelheid

Doel •

•

en in het zuiden verlangt men niet minder dan een gelijke Leden/inwoners sensibiliseren over het feit dat we met

levensstandaard als in het noorden. Dan loopt het helemaal

onze huidige levenswijze te veel druk leggen op het

verkeerd. Think global, act local!”

milieu;

(Yves De Bosscher, milieuambtenaar Harelbeke)

Leden/inwoners aanzetten om hun voetafdruk te meten én te verkleinen.

Tandem

Doelgroep •

Alle

inwoners

van

de

gemeente

en

leden

van

verenigingen


Uitvoerder(s) en mogelijke partners Uitvoerder: milieu- of duurzaamheidsambtenaar Partners:

verenigingen

(Milieu-,

Natuur-,

Jeugd-,

NoordZuidverenigingen, adviesraden, wijkcomités, scholen Link SO Thema’s en niveau (Meer info: zie doc ‘link SO’ in actiekit): •

Duurzame

ontwikkeling,

basisniveau

en

onderscheidingsniveau •

Energie, basisniveau

•

Milieuverantwoord productgebruik, basisniveau

Aan de slag Deze

campagne

is

al

met

succes


uitgevoerd

in

8

pilootgemeenten. De ervaringen uit deze gemeenten zijn gebundeld in een uitgebreid stappenplan met talrijke bijlagen (zie actiekit), waarmee je zelfstandig aan de slag kan.

Ecologische voetafdruk Handen in elkaar voor lokale biodiversiteit

Stappen


1. Meld je aan bij WWF voor de aanmaak van een

Bijlage 1.1: Info online calculator (eigen logo, zelf

gekozen ‘engagementen’, opvolgmail, ...)

aangepaste online calculator

2. Contacteer verenigingen (of de gemeente) met

Bijlage 2.1: Voorbeeldbrief verenigingen + gemeente

de vraag om mee te werken aan de campagne

3. Plaats de online calculator op de gemeentelijke website

Bijlage 3.1: Handleiding ‘mensen stimuleren om de

(en site van de vereniging). Kondig de campagne aan en

calculator in te vullen’

roep iedereen op tot invullen van de calculator

Bijlage 3.2: (Start)artikels

Bijlage 3.3: templates affiches (4 verschillende versies)

Bijlage 3.6: Infodoc Bigfootstand

Bijlage 3.7: Cartoons + foto’s

Bijlage 3.8: Ontwerpen Bigfootstand om zelf af te

drukken

4. Informeer de inwoners/leden over

Communicatiemateriaal (zie stap 3)

de Ecologische Voetafdruk

Bijlage 4.1: Handleiding ‘mensen informeren over de EV’

Bijlage 4.2: Powerpoint loop met korte inhoudelijke info +

oproep calculator

Bijlage 4.3: Living Planet Report 2008

Bijlage 4.4: Powerpoint presentatie Ecologische

Voetafdruk

Bijlage 4.5: Interactieve workshop EV door Ecolife

5. Communiceer regelmatig over het verloop van

Bijlage 5.1: Een start- en slotmoment organiseren van de

de campagne en kader alle bestaande/geplande

campagne

(milieu)acties in dit thema

Bijlage 5.2: Voetafdruktips (als afsluiter van artikels ivm

voetafdruk in infobladen)

Bijlage 5.3: Link met de SO

Bijlage 5.4: Tips voor openluchevenementen

6. Optioneel: bereken als gemeente/vereniging

Bijlage 6.1: De EV van een gemeente

de ecologische voetafdruk van de eigen organisatie



Toch met de wagen? Vergroen het autogebruik binnen de gemeente Ecolife

Wat

verbetering vatbaar. Na de proefrit worden we gedrild. Een

Ondanks de milieu-impact, blijft voor velen de auto

van de belangrijkste oefeningen is tijdig schakelen. Op een

onmisbaar. Die auto kan veel efficiënter, ecologischer

steile helling proberen we in vijfde te geraken. Plankgas

en economischer ingezet en gebruikt worden. We bieden

geven is taboe. Voor ik het weet, val ik stil en begin ik

je een aantal mogelijke acties om inwoners en leden van

achteruit te bollen. Help! Als afsluiter mogen we een ritje

verenigingen te sensibiliseren over een ‘milieuvriendelijker

maken op de simulator met alle opgedane kennis. En ja hoor,

autogebruik’ zoals zuiniger rijden met de auto, autodelen

hoera: mijn verbruik loopt terug van 8,5 naar 7 liter. Als dat

of carpoolen. Met de hulp van kant-en-klare bijlagen kan je

geen mooie besparing is”.

als gemeente en vereniging samen een interessant project

(Zone09/, 17/02/09)

opzetten rond ‘milieuvriendelijker autogebruik’. Zo plaats je het efficiënter autogebruik in de kijker, bij inwoners én lokale verenigingen. Doel •

Leden/inwoners/personeel sensibiliseren om hun wagen zo efficiënt mogelijk te gebruiken.

•

Optioneel:

Gemeente/verenigingen

hulpmiddelen

aanreiken voor een efficiënt aankoopbeleid voor wagens. Doelgroep •

Alle medewerkers en inwoners van de gemeente en leden van verenigingen.

Uitvoerder(s) en mogelijke partners Gemeente en verenigingen Link SO Thema: mobiliteit Niveau: basisniveau, onderscheidingsniveau Aan de slag Bekijk het stappenplan met de verschillende mogelijke acties. Werk samen als lokaal bestuur en vereniging en maak er een project van met een duidelijke begin-en einddatum. Je kan het stappenplan volgen of er een aantal acties uitpikken. Communiceer regelmatig over de acties en hou de aandacht voor een ‘groener’ autogebruik binnen de gemeente hoog. In de actiekit ontdek je: voorbeeldbrieven, kant-en-klare powerpoints, draaiboeken van de acties EcoDriving en Ecospanning (Ecolife vzw), uitleg over autodelen (Autopia vzw en Cambio) en carpoolen (Taxistop vzw). Getuigenis(sen) “In de eerste rit (met de rijsimulator) mogen we onze eigen rijstijl toepassen, om te wennen aan de machine. Ik verbruik 8,5 liter per 100 km, mijn collega 6,5. Allebei voor


Toch met de wagen ? Vergroen het autogebruik binnen de gemeente

Stappen


1. Informeer je over het hoe en waarom van

Bijlage 1.1: Bondige inleiding over ‘milieuvriendelijker

rijden met de auto’

‘milieuvriendelijker rijden’

2. Maak een sensibilisatieplan op: wat, hoe, voor wie,

Bijlage 2.1: Mogelijke sensibilisatie-acties

met wie, wanneer. Leg daarbij de projectperiode met

Bijlage 2.2: Voorbeeld sensibilisatie-plan

duidelijk begin-en einddatum vast

3. Contacteer mogelijke partners voor een samenwerking

Bijlage 3.1: Voorbeeldbrief aan verenigingen en/of

gemeente

rond de uitvoering van het project en plan een overleg

Bijlage 3.2. PPT Ecospanning

Bijlage 3.3. PPT EcoDriving

4. Voer de sensibilisatie-acties uit en communiceer hierover

Bijlage 4.1: overzicht 52 affiches met Ecodriving-tips (pdf) +

overzicht tips (word)

op regelmatige basis

Bijlage 4.2: Workshop EcoDriving: hoe en wat?/draaiboek

Bijlage 4.3: Ecospanning: hoe en wat?/draaiboek

Bijlage 4.4: wervingstekst om deel te nemen aan

Ecospanning (eens het georganiseerd is)

Bijlage 4.5: Autodelen: hoe en wat

Bijlage 4.6: Carpoolen: hoe en wat

5. Optioneel: kies voor een milieuvriendelijk wagenpark

Bijlage 5.1: Ecoscore

Bijlage 5.2: Alternatieve aandrijvingen



In de actiekit vind je heel wat tips en inspiratie om van de adoptie een succes te maken

Recommend Documents