111111111Ill111 I1 lO III1 l 111 111111 lI11110ll llll RMD08-0203
Datum
Nr.
RMD08-0203
Van
Het college van B&W
Aan
De raads- en duoburgerleden
Contactpersoon: Caroline Jacobs Email:
[email protected] Tel: 0 164-277402
wijkaanpak Gageldonk-west
Doel
Kopie aan Onderwerp
lnformatie
Zienswijzen 1wensen en bedenkingen Peilen van gevoelens Mededeling Met toepassing van artikel 169, tweede lid, van de Gemeentewet, delen wij u het volgende mede. In onze mededeling van april2008 RDM08-0044 hebben wij u gei'nforrneerd over het traject dat wij in gang hebben gezet om te komen tot een plan van aanpak voor opwaardering van het woon- en leefmilieu van de wijk Gageldonk-west . Bij die gelegenheid hebben wij u uitvoerig geformeerde over aanleiding en achtergrond, over de probleemstelling en over het doellresultaat zoals dat ons voor ogen staat. Met deze raadsmededeling informeren wij u nader over het vervolg en bieden u -vooralsnog- ter kennisneming aan het eerste deel van het Wijkontwikkelingsplante weten de Wijkontwikkelingsvisie. Het gaat hierbij om een plankader dat, tegen de achtergrond van aanwezige problematiek, kansen en bedreigingen, in een toekomstperspectiefvoorziet. Het plan richt zich op thema's als openbare ruimte, wonen, werken, veiligheid, samenleven, leren & opgroeien, integreren & soc. samenhang, ondersteuning & zorg. De inhoud van het plan is mede gevormd door de input die door de bewoners en maatschappelijke organisaties gegeven is. Uit dit plankader volgt een aanzienlijk sociaallmaatschappelijk programma en een groot fysiek programma waarbij nagenoeg alle straten aan bod komen. Kortheidshalve verwijzen wij u naar de inhoud van de notitie. Met dit plan, dat in samenwerking met de woningencorporaties Wonen West Brabant en Woningstichting Soomland is opgesteld, is een belangrijke basis voor verdergaande samenwerking gelegd. In de komende periode zullen wij ons dan ook in samenwerking met genoemde woningcorporaties richten op: Voortzetting van reeds in de wijk aanwezige projecten. Het gaat hierbij onder meer om de inzet van de wijkmanager, inzet van het leefbaarheidsbudget, samenwerking en communicatie via wijktafel, inzet van opbouwwerk en jongerenwerk, Kidssport in Oost, TOS, buurtpreventieteamLeguyt, voorbereiding van het wijkveiligheidsplan Oost, ouderensteunpunt, spreekuur Zorgwijzer, uitvoering gezondheidsenqukte 0-1I-jarigen, schakelklassen, de samenwerking tussen basisschool De Grebbe, kinderopvang en peuterspeelzaal en complexgewijze woningverbetering.
In gang zetten van enkele nieuwe activiteiten waarvoor genoemd plankader voldoende basis en samenhang biedt. Het gaat hierbij om de Witte Tornado (aansluitend op woningverbetering aanpak openbaar gebied), het realiseren van een wijkinformatiepunt en een (buurt)website en voorbereiding van het project 'Participatie in en voor de wijk', voorbereiding plan voorkomen en verminderen polarisatie etc. Verder zullen wij nadere uitwerking geven aan het maatregelenpakket. Het gaat daarbij om het formuleren van operationele doelstellingen over in het plan opgenomen initiatieven. Vanuit een thematische kijk op de sociaal/maatschappelijke,fysieke en economische kansen wordt het maatregelenprogramma tot een projectgericht werkplan gevormd. Daarbij spelen kostenbegroting, haalbaarheidanalyseper project, planning etc. een belangrijke rol. Vooralsnog gaan wij ervan uit dat de in de ISV-reservegereserveerde middelen in combinatie met de beheersbegroting voor de fysieke maatregen uit dit plan toereikend zullen zijn. Voor investeringen in sociaal/maatschappelijkeactiviteiten en welzijnsaccommodatieszal naar een optimale inzet van de huidige budgetten en het verwerven van subsidies worden gestreefd. lndien nodig zullen wij via het beleidskader een voorstel doen voor de inzet van extra middelen. Naar verwachting zullen wij het complete wijkontwikkelingsplan(bestaande uit de wijkontwikkelingsvisie, maatregelenpakketen haalbaarheidsanalyse)in het 2e kwartaal van 2009 ter besluitvorming aanbieden. Voor wat de betrokkenheid van wijkbewoners betrefl willen wij, evenals bij andere wijken, uitgaan van een format waarbij zowel in informatieverstrekkingals betrokkenheid wordt voorzien. De informatieverstrekkingzal plaatsvinden via de wijktafel, de wijkcommissie, een informatieblad dat wij regelmatig in de wijk zullen uitzetten en een interactieve website. De betrokkenheid van wijkbewoners zal vorm krijgen door inzet van de wijkmanager en een nog te formeren klankbordgroep.
Bijlagen De volgende bijlagen zijn, als onderdeel van deze raadsmededeling, bijgevoegd: Wijkontwikkelingsplan Gageldonk-west; deel 1 Wijkontwikkelingsvisie. De volgende bijlagen zijn, als achtergrondinformatievoor deze raadsmededeling, ter inzage gelegd: Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van Bergen op Zoom,
Wijkontwikkelingsplan Gageldonk-West Deel I: Wijkontwikkelingsvisie
2
Beleidsvisie Gageldonk-West
Wijkontwikkelingsplan Gageldonk-West Deel I: Wijkontwikkelingsvisie Bergen op Zoom, oktober 2008
Fotografie omslag: G. ‘s-Gravendijk | Strictly Personal Illustraties : J. Selen | JAM
3
4
Beleidsvisie Gageldonk-West
Inhoudsopgave
4 Maatregelenprogramma 4.1 Sociaal-maatschappelijke maatregelen
1 Inleiding
4.1.1 Veilig gevoel in Gageldonk-West 4.1.2 Samen leven in Gageldonk-West 4.1.3 Kansen voor de jeugd in Gageldonk-West 4.1.4 Gezond Wonen in Gageldonk-West
6
1.1 Aanleiding 1.2 Doelstelling 1.3 Aanpak 1.4 Leeswijzer
6 7 7 7
4.2 Economische maatregelen 4.2.1 Werken en ondernemen in Gageldonk-West
4.3 Fysieke maatregelen
2 Beschrijving op hoofdlijnen 2.1 Inleiding 2.2 Signalen vanuit de wijk 2.3 Sociaal-maatschappelijke structuur 2.3.1 De inwoners van Gageldonk-West 2.3.2 Leefbaarheid, samenleven en integratie 2.3.3 Veiligheid 2.3.4 Leren en opgroeien 2.3.5 Werk en inkomen 2.3.6 Ondersteuning en zorg
2.4 Fysieke structuur
8 8 8 9 9 10 11 12 13 13
14
2.4.1 Ligging in het stedelijke gebied
14
2.4.2 Bebouwingsstructuur
15
2.4.3 Verkeersstructuur
17
2.4.4 Groenstructuur
2.5 Functionele structuur
4.3.1 Woonruimte voor iedereen in Gageldonk-West 4.3.2 Een mooi tapijt in Gageldonk-West 4.3.3 De poorten van Gageldonk-west 4.3.4 De huiskamer van Gageldonk-West 4.3.5 Cultuur- en architectuurbehoud in Gageldonk-West
18
18
2.5.1 Woningtypologie
18
2.5.2 Onderwijs
19
2.5.3 Sociaal-maatschappelijke voorzieningen
19
2.5.4 Detailhandel en kleinschalige wijkeconomie
20
3 De opgave voor Gageldonk-West
22
3.1 Sociaal-maatschappelijk 3.2 Economisch 3.3 Fysiek
22 23 23
24 24 24 24 24 25
25 25
26 26 26 27 27 27
Bronvermelding
28
Bijlagen
29
1. Overzichtskaart plangebied Gageldonk-West 2. Analyse onderzoeksbureau De Beuk + reacties videozuil- en tententochtsessie 3. Fragment Wijkveiligheisplan wijk Oost 2008-2011 4. Workshop Geuzennaam Gageldonk-West
5
1
Inleiding
1.1.
Aanleiding
Bergen op Zoom wil een mooie, leefbare stad zijn en blijven. In de ontwikkelingsrichting voor Bergen op Zoom is daarom herstructurering van het bestaand stedelijk gebied een belangrijk onderdeel. In de eerste plaats omdat op stedelijk niveau in economisch opzicht een verbreding van de huidige werkgelegenheidsstructuur gewenst is. Ten tweede vragen de sociaal-maatschappelijke omstandigheden alsmede het woon- en leefmilieu in de oudere wijken om bijzondere aandacht. Ten derde voorzien de ruimtelijk mogelijkheden van de stad in een ontwikkeling, waarbij een belangrijk accent op herontwikkeling van bestaand gebied wordt gelegd. Dit is samengevat in afbeelding 1. Gageldonk-West is één van de wijken in Bergen op Zoom waar een integrale opwaarderingsopgave ligt waarbij de sociaal-maatschappelijk aanpak onlosmakelijk moet zijn verbonden met de fysieke aanpak van de wijk. De wens voor de aanpak van Gageldonk-West kent meerdere achtergronden. In het Meerjarenontwikkelingsprogramma Stedelijke Vernieuwing (MOP 2) zijn vier prestatievelden geformuleerd, waarin stedelijke vernieuwing moet voorzien. Als eerste wordt aandacht gevraagd voor wonen, zorg en welzijn; menging van functies, woonmilieus en bevolkingsgroepen zijn daarin belangrijke factoren. Verder wordt aandacht gevraagd voor de omgevingskwaliteit, zorgvuldig ruimtegebruik en fysieke voorwaarden om te komen tot een aantrekkelijk sociale en veilige omgeving. Daarnaast blijkt uit (recentelijk) onderzoek dat het investeringsprogramma van woningcorporatie Wonen West Brabant (WWB) in een aanmerkelijke opgaaf en urgentie voorziet. Deze bestaat uit onderhoud, upgrading en vervangende nieuwbouw. WWB heeft hier inmiddels een start mee gemaakt. Ook de implementatie van gemeentelijk (maatschappelijk) beleid, geformuleerd in de notities ‘Wonen in relatie met welzijn en zorg’ (2007) en ‘Vooruitzien in voorzieningen (2007) en de recent ondertekende ‘Prestatieafspraken 2008-2010’ (2008) tussen gemeente en corporaties laten zien dat gemeenten, maar ook de woningcorporaties Wonen West Brabant en Soomland zich vanuit hun sociaal-maatschappelijke verantwoordelijkheid. gezamenlijk willen richten op een wijkaanpak waarin wordt gewerkt aan een vitaal Gageldonk-west. Uit de in 2008 gehouden buurtgesprekken met wijkbewoners en de brainstormsessie met professioneel betrokkenen in de wijk is gesignaleerd dat de wijk een sterke behoefte heeft aan een sociaal maatschappelijke aanpak, waarin aandacht is voor jeugd, gezin en ouderen in de breedste zin, maar ook aandacht voor veiligheid thuis en op straat. Daarnaast spelen in en om Gageldonk-west een aantal ontwikkelingen waarop kan worden ingespeeld, te weten:
6
Afb. 1: Ontwikkelingsstrategie Bergen op Zoom
Beleidsvisie Gageldonk-West
• • • • • •
Mogelijk vrijkomende bedrijfsbebouwing aan de Oude Wouwsebaan Parallelweg en Kastanjelaan; Ontwikkeling van het Brede School-concept; Herontwikkeling van het wijkgebouw; Mogelijke herontwikkeling kerkcomplex; Mogelijke herontwikkeling Piusplaza; Sociaal maatschappelijke projecten zoals TOS (Thuis op Straat).
Ten slotte dient opgemerkt te worden dat we leven in een veranderende samenleving. Individualisering, andere politieke ideeën, een toename van culturen en leefstijlen vraagt soms om een andere inrichting en invulling van de omgeving dan men voorheen gewend was. De strategische wijkaanpak van Gageldonk-West is daarom zowel gericht op behoud van de aanwezige kwaliteiten alsmede op het zoeken naar nieuwe mogelijkheden binnen de wijk (openbare ruimte, faciliteiten etc.) die zich meer richten op hedendaagse woon- en leefwensen.
een integrale opwaarderingsopgave waarbij de sociaal-maatschappelijk aanpak en fysieke aanpak van de wijk onlosmakelijk met elkaar zijn verbonden. Het opwaarderingtraject genereert zijn eigen dynamiek. Het Wijkontwikkelingsplan is een instrument om de autonome en geplande (gewenste) veranderingen te structureren en tot projecten te brengen (zie afbeelding 2).
1.3.
Aanpak
Om de doelstelling te bereiken dient te worden uitgegaan van: • Een open planproces waarin alle van belang zijnde partijen worden betrokken. Uitgegaan wordt van een brede, interactieve aanpak vanaf de intiatieffase; • Innovatieve en professionele coalities tussen gemeente, werkzame instellingen, commerciële marktpartijen en burgers om de geformuleerde doelstellingen gerealiseerd krijgen. Deze notitie geeft een beschrijving van de aanpak die wordt voorgestaan in Gageldonk-West, mede op basis van de eerste quick-scan en het communicatietraject dat in de afgelopen initiatieffase met belanghebbenden, buurtbewoners, wijktafel en -commissie is doorlopen (rondetafelgesprek, werkplaats en buurtgesprekken door middel van ‘ik-ver-tel-mee’ videozuilen en ‘tententocht’). Ingegaan wordt op de wens om op korte termijn een aantal ontwikkelingen in gang te zetten en de beleidsmatige doelstelling om tot een lange termijnsvisie te komen. Op lange termijn wordt een klankbordgroep ingesteld, die in diverse projecten en vervolgstappen geraadpleegd wordt.
1.4.
Leeswijzer
Afb. 2: autonome en geplande ontwikkelingen via WOP gestructureerd
1.2.
Doelstelling
Doelstelling is om in Gageldonk-West een proces op gang te brengen waardoor het woon- en leefmilieu voor de bewoners in de wijk verbetert en er een wijk ontstaat die zowel vanuit economisch, ruimtelijk alsook sociaal maatschappelijk oogpunt eigenheid en vitaliteit uitstraalt. Dit dient te gebeuren middels
In hoofdstuk 2 volgt een wijkbeschrijving op hoofdlijnen, te beginnen met de sociaal-maatschappelijke aspecten en daarop volgend de ruimtelijk-functionele aspecten. Het sturende deel van dit wijkontwikkelingsplan richt zich op de opgave voor de wijk (hoofdstuk 3) waaruit vervolgens een maatregelenprogramma op hoofdlijnen (hoofdstuk 4) kan worden bepaald. Deze maatregelen vormen de basis voor de concrete projecten. Naast deze Wijkontwikkelingsvisie (deel I) bestaat het Wijkontwikkelingsplan ook uit een geconcretiseerd projectenboek (deel II). Dit projectenboek volgt begin 2009.
7
2. Beschrijving op hoofdlijnen 2.1 Inleiding Om tot een doelgerichte wijkaanpak te komen, wordt eerst een beeld geschetst van de huidige situatie van de wijk Gageldonk-West. Dit gebeurt in eerste instantie vanuit sociaal-maatschappelijk oogpunt. Wat zijn de gesignaleerde problemen, maar ook wat zijn de aanwezige kwaliteiten in de wijk? Vervolgens wordt een fysieke en functionele beschrijving van de wijk gegeven, om uiteindelijk bij de definiëring van de doelgerichte projecten de fysieke en functionele kenmerken op een integrale wijze mee te nemen in een sociaal-maatschappelijke context.
2.2 Signalen vanuit de wijk In het voortraject van de totstandkoming van dit Wijkontwikkelingsplan is intensief gecommuniceerd met inwoners en stakeholders in de wijk Gageldonk-West. Achterliggend doel was niet zozeer om informatie naar de wijk toe te brengen, maar vooral ook informatie uit de wijk zelf te halen.
hechte cohesie wordt ook geconstateerd dat er veel ouderen, alleenstaanden en alleenstaande ouders in de wijk wonen. Bovendien signaleren zorginstellingen veel eenzame mensen. Dit staat juist haaks op die sociale straatcohesie die men ook in de wijk signaleert. Na deze eerste analyse is gestart met een grondig communicatietraject met bewoners en overige betrokkenen in de wijk. Door het inspreken van videoboodschappen op de Ik-ver-tel-meezuilen en het in gesprek gaan met bestuurders tijdens de zogenaamde tententocht, hebben bewoners hun visie, ideeën en opmerkingen over de wijk kunnen geven. Veel van de gemaakte opmerkingen sluiten aan bij de signalen zoals deze ook in dit hoofdstuk beschreven zijn. In bijlage 2 is een overzicht opgenomen van een door adviesbureau De Beuk gemaakte analyse van de videoboodschappen en een overzicht van de opmerkingen die tijdens de tentenGageldonk-West in historisch perspectief
De wijk Gageldonk-West behoorde voor 1945 tot het buitengebied van Bergen op Zoom. Het maakte deel uit van een gebied dat zich tot de stadsgrachten (huidige binnenstad) uitstrekte. Reeds vanaf de 15e eeuw begon de verstedelijking van het gebied welke echter rond ca. 1850 om militair-technische redenen moest verdwijnen. De opheffing van de vesting (1867) en de aanleg van de spoorlijn (1863) vormde het begin van grote veranderingen. Zo werd de vorming van een lintbebouwing langs wegen na drie eeuwen onderbreking spontaan weer hervat. Het vrijwel onbebouwde middenterrein werd vanwege de waardevolle eigenschappen voor tuinbouw en fruitteelt ingericht.
In 1915 werd op grond van de woningwet een uitbreidingsplan vastgesteld naar ontwerp van de architecten Hulshof en De Kok. Uitvoering van dit plan vond slechts ten dele plaats. Zo kregen delen van de korenbloemstraat, Papaver-straat etc. in de jaren dertig een eerste bebouwing, maar WO II zette deze tocht na vrij spontane ontwikkeling stop. Na de geallieerde invasie in Noord-Frankrijk in juni 1944 werd ook Bergen op Zoom tot een verdedigbare stelling omgevormd, onder meer door de aanleg van een tankgracht om de stad. Hierdoor werd de waterkundige situatie sterk veranderd.
Afb. 3: v.l.n.r.: videozuilsessie Piusplein, Kopgroep in de Kastanje en buurtgesprekken in Gageldonk-west Het College van B&W en de corporaties hebben in hun wens tot aanpak van Gageldonk-West gebruik gemaakt van het Impuls-team van VROM, die Gageldonk-West had aangeduid als een van de 140 herstructureringswijken. Dit door VROM samengestelde team had als doel te helpen bij visieontwikkelingen en/of het loswrikken van patstellingen in gebieden die sociaal-maatschappelijk bezien aandacht behoeven. Uit deze eerste analyse door het Impuls-team zijn duidelijke signalementen over Gageldonk-West naar voren gekomen, die elkaar soms opvallend ‘tegenspreken’. Zo is geconcludeerd dat Gageldonk-West een wijk is met een sterke, misschien soms wel te sterke, straatcohesie. Families wonen soms als generaties met elkaar in enkele straten. Wooncarrière is door de eenzijdige samenstelling van de woningvoorraad echter niet mogelijk. Tegelijkertijd met deze
8
Het plan in onderdelen werd gewijzigd bij raadsbesluit van 2-08-1946. Daarbij werd de tankgracht omgevormd tot vijvers binnen parkaanleg opgenomen. In 1947 kwam een bouwplan van de architecten Bedaux en Rampart tot stand voor het gebied romdom de Kamperfoeliestraat e.o.: in 1948 werd een plan voor Vijverberg, Beukstraat en Acacialaan opgesteld. Als gevolg van regeringsbeleid in de wederopbouwperiode werd de uitvoering van deze plannen door bouwstops en bestedings-beperkingen gefrustreerd.
Nadat de wijk was afgebouwd werden nog resterende open plekken in de structuur volgebouwd. Zo realiseerde men het winkelcomplex met galerijwoningen (Piusplein), een bejaardencomplex in de Weegbreestraat en gezins-woningen in de Abeelstraat en Klimopstraat.
Beleidsvisie Gageldonk-West
tocht naar voren kwamen. Positief opvallend is dat een groot deel van de inwoners aangaf graag in Gageldonk-West te willen blijven wonen. Voornaaste redenen zijn de mooi opgezette wijk, de centrale ligging en de aanwezige voorzieningen. Ook de door de Wijkcommissie Oost opgestelde Wijkvisie voor Wijk Oost (december 2006) waar Gageldonk-West onder valt legt het accent op goed en veilig wonen voor iedereen. Deelbuurt De Leguyt in Gageldonk-West vraagt aandacht voor overlast van de trein, aanpak van de riolering en de aanleg van het fietspad langs de Parallelweg. De verhouding tussen autochtone en allochtone bewoners wordt hier goed genoemd. Deelbuurt Gageldonk-West kampt met meer problematiek zoals de rommelige straten, drugsdealen en onduidelijkheid over plannen voor de wijk. Ook deelbuurt Elsenborch signaleert een verslechterd woonklimaat en vraagt om voldoende speelvoorzieningen en openbaar groen. Bewoners geven overigens aan meer eigen verantwoordelijkheid te willen nemen voor het fysieke en sociale beheer van de directe woonomgeving. Om tot een structureel betere wijk te komen, waarbij de grootste kracht uit de wijk zelf moet komen, is dit positieve signaal van grote waarde. De gemaakte opmerkingen in deze paragraaf worden in de volgende drie paragrafen verder geanalyseerd.
2.3.1 De inwoners van Gageldonk-West In Gageldonk-West woonden op 1 januari 2008 5.207 mensen, daarvan behoorde 22% tot de leeftijdscategorie 0 tot 18 jaar (1.134 personen) en 26% tot de groep 55+-ers (1.343 mensen). Volgens de bevolkingsprognoses zal Gageldonk-West in 2026 4.666 inwoners hebben (iets minder dan nu dus). Het aandeel 0-18-jarigen ligt in 2026 op 18% en het aandeel 55+-ers op 33%. De bevolkingsopbouw is zowel nu als in 2026 vergelijkbaar met Bergen op Zoom als geheel, met uitzondering van het aandeel 55+-ers: dat ligt iets lager in Gageldonk-West. Wat opvalt in Gageldonk-West is dat een groot deel van de inwoners van niet-Westerse herkomst is . Op 1 januari 2008 ging het om bijna 37% van de bevolking (voor Bergen op Zoom als geheel is dat aandeel iets meer dan 13%). Gageldonk-West kan daarmee als een concentratiebuurt worden aangemerkt. Hiermee wordt een buurt bedoeld waar relatief veel niet-Westerse allochtonen wonen. De verwachting is dat in dit soort buurten een cumulatie kan ontstaan van maatschappelijke problemen die een negatieve uitwerking hebben op onder meer leefbaarheid en veiligheid (uit: SCP Jaarrapport 2005).
2.3 Sociaal-maatschappelijke structuur Gageldonk-West kent een zwakke sociaal-economische structuur. Het gemiddelde inkomen ligt lager dan voor de gemeente als geheel met als gevolg dat veel bewoners moeten rondkomen van een laag inkomen of een uitkering. Het gebied kent relatief veel huurwoningen die aan renovatie toe zijn. Het aandeel mensen van allochtone komaf, gebroken gezinnen en psuchosociaal zwakke mensen is hoger dan voor de gemeente als totaal. In het gebied zijn veel psychosociaal zwakke mensen gehuisvest. Daarnaast zijn veel bewoners uit deze wijk zijn op één of andere manier in aanraking geweest met de politie. Er is sprake van overlast veroorzaakt door jongeren. De combinatie van genoemde factoren legt een enorme druk op de leefbaarheid en sociale cohesie in dit gebied. Hieronder wordt de huidige sociaal-maatschappelijke structuur van de wijk geschetst. Waar mogelijk is gebruik gemaakt van statistische gegevens (o.a. Gemeentepeiling 2007), maar er is ook gebruik van opgevangen signalen die niet direct in harde cijfers zijn uit te drukken. Niet alle cijfers zijn beschikbaar op het niveau van Gageldonk-West. Als in de tekst gesproken wordt over ‘Gageldonk’ betreft het een cijfer dat geldt voor Gageldonk-West en –Oost samen.
Afb. 4: Inwoners van Gageldonk-west
9
De groep niet-Westerse allochtonen bestaat in Gageldonk voor het grootste deel uit Turken (ruim 18%) en Marokkanen (ruim 11%). Bijna eenvijfde van de Marokkanen in Bergen op Zoom woont in Gageldonk-West; bij de Turken ligt dit percentage zelfs op 30%. In een analyse van onderzoeksbureau De Beuk (ik-ver-tel-mee analyse, 2008) wordt hierover opgemerkt dat er tweezijdig wordt gedacht over de sociale samenhang in Gageldonk-West. Er zijn mensen van mening dat de grote concentratie allochtonen ontmoeting in de weg staat; anderen vinden het juist positief dat er mensen van gelijke afkomst en cultuur bij elkaar wonen en dat dit onderling contact niet belemmert. De meeste mensen in Gageldonk (ruim 69%) zijn gehuwd of samenwonend (waarvan zonder kinderen: 40% en met kinderen: 29%). Bijna een kwart van mensen is alleenstaand, waarvan in ruim 6% van de gevallen sprake is van alleenstaand ouderschap. 2.3.2 Leefbaarheid, samenleven & integratie De inwoners van Gageldonk geven in 2007 het laagste rapportcijfer aan hun buurt van de hele gemeente: Gageldonk scoort een 6,5 voor de eigen buurt als woon- en leefomgeving. Voor Bergen op Zoom als geheel ligt de waardering op 7,3. De lage waardering voor de eigen buurt in vergelijking tot het cijfer voor de Afb. 5: boodschappen doen bij het Piusplein gemeente als geheel is ook terug te vinden in andere cijfers die in de Gemeentepeiling 2007 opgenomen zijn. Bijvoorbeeld: • in de vraag waarin mensen kunnen aangegeven of ze het eens zijn met de volgende uitspraken ‘de mensen in deze buurt blijven graag hier wonen’, ‘het is vervelend om in deze buurt te wonen’, als je in deze buurt woont, heb je het goed getroffen’ en ‘als het maar enigszins kan ga ik uit deze buurt verhuizen’ scoort Gageldonk het meest ongunstig dan de gemeente als geheel; • ook de sociale cohesie scoort het minst gunstig van de gehele gemeente. Het gaat hierbij om items als omgang met elkaar, elkaar kennen, gezelligheid en saamhorigheid van de buurt en zich thuisvoelen; • de rapportcijfers over de zorg van bewoners voor hun woning en tuin, de onderlinge sociale contacten in de buurt, betrokkenheid bij de buurt en rust in de buurt scoren het laagste van de hele gemeente. Ook zijn de inwoners van Gageldonk – ten opzichte van de gemeente als geheel – minder tevreden over de kwaliteit van de woningen in de buurt, de kwaliteit van de eigen woning, de kwaliteit van de woonomgeving, vervuiling, ongewenste activiteiten en verkeersveiligheid. Het onderhoud van het openbare groen en de verhardingen scoort overigens op het voor de gemeente gemiddelde niveau. Bijna de helft van de inwoners vindt dat Gageldonk qua ontwikkeling in 2007 gelijk is gebleven; 8% vindt
10
Beleidsvisie Gageldonk-West
Gageldonk Facts Inwoners
G’donk-West
Totaal aantal inwoners
5.207
- waarvan kinderen tot 18 jaar
1134
Afkomst
Niet-westers
37%
Woonsituatie
Gehuwd/samenwonend
69%
- waarvan met kinderen
40%
Alleenstaand
25%
Leefbaarheid
Buurtactiviteiten Veiligheid
7,3
Score vervuiling wijk
5,2
5,8
- sprake van achteruitgang
35%
19%
- voelt zich verantwoordelijk voor buurt
82%
- bereid tot eigen buurtverbetering
41%
- niet bekend met activiteiten
55%
39%
- maakt geen gebruik van wijkhuis
75%
70%
6,6
7,3
Score veiligheid - voelt zich wel eens onveilig in eigen buurt
24%
- vermijd wel eens plekken in wijk
40%
28%
- slachtoffer van misdrijf in eigen buurt
30%
25%
6
6,2
Aantal basisscholen
4
- waarvan Speciaal onderwijs
1
- waarvan Islamitische school
1
Werkzame personen
10-15% 59%
68%
4%
6%
46%
41%
- waarvan autochtoon Zelfstandig werkzaam Laag inkomen Hoog inkomen 65-plussers dat beroep op zorg doet Tabel 1: Factsheet Gageldonk-West
dat de buurt vooruit is gegaan en bijna 35% vindt dat er sprake is van achteruitgang. Dit laatste cijfer is erg hoog in vergelijking met het gemiddelde voor de gemeente (19%). Uit de gemeentepeiling blijkt verder dat bijna 82% van de inwoners zich medeverantwoordelijk voelt voor de leefbaarheid in de buurt. Ruim een vijfde van de mensen is in 2007 actief geweest om de eigen buurt te verbeteren en nog eens 41% geeft aan daartoe wellicht in de toekomst bereid te zijn.
6,5
Jongeren bedreigd in ontwikkeling Werk en Inkomen
13%
Score woon- en leefomgeving
Score verkeersveiligheid Educatie
BoZ
8%
19%
Ca. 10%
10%
De bekendheid met activiteiten in de eigen buurt ligt het laagst in Gageldonk: 6% van de inwoners weet precies welke buurtactiviteiten er plaatsvinden (t.o.v. 12% voor de gemeente als geheel). Bijna 55% zegt helemaal niet op de hoogte te zijn van buurtactiviteiten (t.o.v. 39% voor de gemeente als geheel). De tevredenheid over de aanwezigheid van buurtvoorzieningen laat in Gageldonk een wisselend beeld zien. De inwoners zijn zeer tevreden over de parkeergelegenheid, het openbaar vervoer en de winkels voor dagelijkse boodschappen (score ligt boven het gemeentelijke gemiddelde). Voor de overige voorzieningen (basisscholen, peuterspeelzalen, speelgelegenheden, voorzieningen / activiteiten voor jongeren en ouderen en gezondheids/welzijnsvoorzieningen ligt de score lager dan voor de gemeente als geheel. Door de wijkbewoners wordt niet veel gebruikt gemaakt van wijkhuis de Kastanje: ruim 75% van de bewoners geeft aan nooit het buurthuis in de eigen wijk of dorp te bezoeken (voor de gemeente als geheel ligt dit percentage op ruim 70%). Overigens is de bezettingsgraad van wijkhuis De Kastanje prima. Geconcludeerd mag worden dat vooral mensen uit andere wijken of van verenigingen gebruik maken van deze activiteiten. Voor een beschrijving van de voorzieningen die in de wijk aanwezig zijn, wordt verwezen naar de paragraaf ‘Functionele structuur’. 2.3.3 Veiligheid Wanneer wordt gesproken over de veiligheid in een gemeente, wijk of buurt gaat het aantal om twee aspecten: de objectieve en de subjectieve veiligheid. Bij objectieve veiligheid gaat het om de fysieke veiligheid in een wijk. Denk hierbij aan gegevens over woninginbraak, diefstal, geweld, overlast, vandalisme, verkeersoverlast en drugscriminaliteit- of overlast. De subjectieve veiligheid heeft te maken met de vraag hoe veilig mensen zich voelen in een bepaalde wijk. Hierbij is te denken aan sociale veiligheid, burenruzies, onderlinge contacten en sociale samenhang. Uit de veiligheidsindex 2005-2006 bleek dat Gageldonk op zowel op de objectieve als subjectieve veiligheid het slechtst scoort van alle buurten in Bergen op Zoom. Inbraak, diefstal en geweld komen in Gageldonk meer voor dan in Bergen op Zoom als geheel. Uit de gemeentepeiling 2007 komt t.a.v. Gageldonk het volgende naar voren: • Gageldonk scoort een 6,6 voor veiligheid. Dit is het laagste rapportcijfer in geheel Bergen op Zoom (het
11
•
•
• •
•
•
12
gemiddelde cijfer voor de gemeente als geheel is 7,3). Het rapportcijfer is overigens t.o.v. 2005 met 0,1 gestegen; Bijna 35% van de bewoners van Gageldonk voelt zich wel eens onveilig in de eigen buurt. Dit is het hoogste percentage in Bergen op Zoom, waar bijna 24% zich wel eens onveilig voelt in de eigen buurt. Ruim 40% van de bewoners van Gageldonk geeft aan één of meerdere plekken te vermijden. Ook hier gaat het om het hoogste percentage in Bergen op Zoom (het gemiddelde cijfer voor de gemeente ligt op 28%). T.o.v. 2005 is er sprake van een geringe afname t.o.v. 2005 (bijna 42%). De reden dat men plekken mijdt, heeft in meer dan de helft van de gevallen te maken met rondhangende jongeren en in éénvijfde van de gevallen met het feit dat er sprake is weinig toezicht of sociale controle; De rapportcijfers voor Gageldonk zijn voor wat betreft ‘rust’ (5,9), ‘vervuiling’ (5,2) en ‘ongewenste activiteiten’ (5,7) de laagste van Bergen op Zoom (scores gemeente gemiddeld resp. 6,8 – 5,8 en 6,6). Het rapportcijfer voor verkeersveiligheid in Gageldonk is met een 6,0 maar net iets lager dan voor Bergen op Zoom gemiddeld (6,2). In de gemeentepeiling is ook gemeten welke vervelende voorvallen en misdrijven in de eigen buurt voorkomen. Het gaat hierbij om fietsendiefstal, diefstal / inbraak uit auto’s, beschadiging van auto’s, inbraak in woningen, gewelddelicten / bedreigingen, bekladding, vernieling straatmeubilair, rommel op straat, hondenpoep, diverse soorten overlast (groepen jongeren, omwonenden, horeca, industrie,
geluid, stank, drugs, parkeren en te hard rijden). Op bijna al deze punten (behalve parkeren, stankoverlast en overlast van bedrijven) scoort Gageldonk-West negatiever dan de gemeente als geheel. Op de onderdelen overlast van omwonenden en van groepen jongeren scoort de wijk het hoogst van de gehele gemeente, maar ook rommel op straat, bekladding en geweldsdelicten springen er uit. Ruim 30% van de inwoners van Gageldonk is in het afgelopen jaar slachtoffer geweest van een misdrijf in de eigen buurt (voor gemeente als totaal: 25%). Het percentage diefstal uit woning ligt het hoogste in de gehele gemeente. Door bewoners – die geïnterviewd zijn t.b.v. het opstellen van het wijkveiligheidsplan Oost 2008-2011 – is aangegeven dat een deel van de problematiek van Warande Oost verschoven is naar GageldonkWest. In het wijkveiligheidsplan 2008-2011 van wijk Oost is verder nog het volgende opgenomen: ‘Gageldonk, met name Gageldonk West, is een rehabilitatie- en renovatiegebied. De woningen zijn in slechte staat, waarin de allerzwaksten van de samenleving (economisch en sociaal) gehuisvest zijn. Rond de Heiningen-flats en rond de Piuskerk vindt vermijdingsgedrag plaats. Daar is sprake van drugshandel en rondhangende jongeren. Er zijn vaak burenruzies, hetgeen de onrust in de buurt verklaart. Verder hebben we daar te maken met verschillende, van samenstelling wisselende groepjes jongeren, die voor overlast zorgen. Verder is bekend dat er veel geregistreerde probleemjongeren wonen (jongeren die in aanraking zijn geweest of nog zijn met politie en/of hulpverleningsorganisaties). Verder is er sprake van veel thuistelers softdrugs met alle gevolgen voor de leefbaarheid. Heiningen springt daar uit. Ook is bekend dat veel woningen worden gebruikt voor bewoning van illegalen (al dan niet vanuit een georganiseerd, crimineel circuit). De aanwezigheid van zwerfvuil vormt een groot probleem.
In Gageldonk-West is sinds juni 2007 een buurtpreventieteam rondom De Leguyt actief. In de gemeentepeiling 2007 geeft bijna 9% van de inwoners aan bereid te zijn tot deelname aan een buurtpreventieteam, 65% wil dat niet en 26% weet het niet. In de bijlage is de veiligheidsbeleving van de bewoners van Gageldonk-West te vinden. Hierin wordt ingegaan op overlast in het algemeen, verkeersoverlast / onveiligheid, drugsoverlast, vervuiling en onveilige plekken. 2.3.4 Leren & opgroeien In Gageldonk-West woonden op 1 januari 2008 1.134 kinderen en jeugdigen (0 tot 18-jarigen), waarvan 248 van 0-3 jaar, 495 van 4-11 jaar en 391 van 12-17 jaar. Deze aantallen komen overeen met Bergen op Zoom als geheel.
Beleidsvisie Gageldonk-West
Er zijn 4 basisscholen; de Grebbe (Kastanjelaan), Het Kompas, El Feth en Anton van Duinkerken gehuisvest met peuterspeelzalen. Er is tevens een school voor speciaal onderwijs, de Driemaster, gevestigd met 2 locaties. De allochtone kinderen (van Marokkaanse, Turkse en Koerdische afkomst) in de wijk zitten m.n. op de Grebbe, ’t Kompas en de islamitische school El Feth. Dit zijn nagenoeg ‘zwarte’ scholen. Daarbij valt op dat er op het Kompas en El Feth veel kinderen zitten van Marokkaanse komaf; op De Grebbe zitten juist veel kinderen van Turkse komaf. De Grebbe en het Kompas bieden extra taalonderwijs (o.a. naschoolse schakelklas) i.v.m. hun leerlingpopulatie. Hoewel er op wijk- of buurtniveau niet veel cijfers over kinderen en jeugdigen beschikbaar zijn (veel cijfers – zoals schoolverzuim, voorkomen van problemen – worden alleen op gemeentelijk niveau geregistreerd), kan in zijn algemeenheid gesteld worden dat het met het overgrote deel van de jeugd goed gaat. 10 tot 15% van alle jongeren wordt bedreigd in hun ontwikkeling. Risicofactoren zijn: voortijdig schoolverlaten, onderwijsachterstand, het hebben van ouders met een psychiatrische problematiek, geen startkwalificatie voor onderwijs / arbeidsmarkt. In de risicogroepen zijn allochtone jongeren oververtegenwoordigd. Van alle jongeren heeft 3% tot 5% ernstige problemen. Het gaat dan om jongeren die ernstige en/of veel delicten plegen, verslaafden of dak-/thuislozen. Gezien de bevolkingssamenstelling in Gageldonk-West kan gesteld worden dat er in deze wijk een groter percentage jongeren dan gemiddeld in de gemeente in hun ontwikkeling wordt bedreigd. Vanuit de zorgmanagers blijkt uit cijfers niet direct een verschil met andere wijken zoals Fort-Zeekant en Sterrenbuurt. Wel geldt voor het gebied Oost dat er in absolute zin meer casussen zijn besproken dan in welke andere wijk ook. Verder valt op dat de casussen vaak ernstig zijn. Er is sprake van meervoudige problematiek in een gezin, van soms veel probleemgezinnen in een straat en de afstand tot de hulpverlening is groot. Bij de jongeren is er relatief vaak sprake van mishandeling of geweld. Tot voor kort was het een wijk, waar de jongerenoverlast echter meeviel, ondanks het feit, dat er weinig activiteiten waren voor de jeugd. Door de cohesie in de wijk losten mensen hun problemen vaak zelf op. Daar is in korte tijd veel aan veranderd. Het gemiddelde opleidingsniveau van de bevolking wijkt niet veel af van dat van de inwoners van de gemeente als geheel. Wel is het aandeel personen met een hogere opleiding (hbo of wo) wat ondervertegenwoordigd. Dit is deels terug te zien in het inkomensniveau.
2.3.5 Werk & inkomen Het aantal werkzame personen (als percentage van de beroepsbevolking) ligt in Gageldonk-West lager dan voor de gemeente als geheel (resp. 59% en 68%). Kijken we daarbij naar afkomst dan valt op dat autochtonen vaker werkzaam zijn (67% van de autochtone inwoners van Gageldonk-West verricht arbeid) dan Westerse allochtonen (59%) en niet-Westerse allochtonen (44%). Van de beroepsbevolking werkte in Gageldonk-West in 2005 4% als zelfstandige (t.o.v. 6% voor de gehele gemeente). Volgens gegevens van de Kamer van Koophandel zijn er in Gageldonk-West medio 2008 zo’n 250 ondernemers actief. In de wijk zijn in ruimtelijk opzicht op diverse plekken mogelijkheden aanwezig voor (vnl. kleinschalige) bedrijvigheid. Uit de (concept-)Integratiekaart blijkt dat niet-Westerse allochtonen vaker een eigen bedrijf hebben dan autochtone inwoners. Het multiculturele karakter van de wijk biedt dus kansen om het ondernemersschap te stimuleren. De koopkracht van de gemeente Bergen op Zoom ligt op landelijk niveau, maar in Gageldonk-West blijkt de bestedingsruimte per huishouden gemiddeld 20% onder dat niveau te liggen. In Gageldonk-West moest in 2005 46% van de inwoners rondkomen van een laag inkomen (t.o.v. 41% voor Bergen op Zoom als geheel) en had slechts 8% van de inwoners een hoog inkomen (t.o.v. 19% voor Bergen op Zoom als geheel). In 2005 waren er volgens CBS-cijfers 3600 mensen die een inkomen ontvingen in Gageldonk-West. Het gemiddelde inkomen per inkomensontvangers bedroeg € 14.700,-. Gageldonk-West ligt daarmee dus 16% onder Bergen op Zoom als totaal. Ook het gemiddeld inkomen van € 22.600,- per huishouden is in Gageldonk-West het laagst ten opzichte van de overige wijken in de gemeente. Eenpersoonshuishoudens hebben daarbij met € 14.100 de laagste inkomsten, gevolgd door de eenoudergezinnen, die een gemiddeld inkomen hebben van € 20.400 (bron: O&S; 2005). Omgerekend naar inwoners lag het gemiddelde inkomen in Gageldonk-West op € 9.900,- en voor Bergen op Zoom als geheel op € 12.100,- (Gageldonk-West scoort dus ruim 18% lager). Daarbij had medio 2008 4,8% van de bevolking van 18 jaar en ouder in Gageldonk-West een uitkering vanuit de Wet Werk & Bijstand (160 personen); voor de gemeente als geheel lag dat percentage op 2,1% (872 personen). 2.3.6 Ondersteuning & zorg De wijk Gageldonk-West heeft de laagste sociaal-economische status (SES) van Bergen op Zoom. De sociaaleconomische status van een gebied is o.a. terug te voeren op etniciteit, werkloosheid en opleidingsniveau. In onderzoeken is aangetoond dat er een verband bestaat tussen de sociaal-economische status van een gebied en de gezondheid: in gebieden met een lage SES zijn mensen vaak ongezonder dan in gebieden met een hogere SES. Bovendien is in onderzoeken ook aangetoond dat allochtonen over het algemeen ongezonder zijn dan autochtonen. De zeer lage sociaal-economische status van de wijk en het hoge percentage allochtonen mag
13
geconcludeerd worden dat de inwoners van Gageldonk-West minder gezond zijn dan de inwoners in andere wijken in Bergen op Zoom (Gezondheidsenquete 2005; GGD). Als we het hebben over mensen die een beroep (gaan) doen op ondersteuning en/of zorg, dan hebben we het over bepaalde groepen ouderen, mensen met een fysieke of verstandelijke beperking, mensen met een psychische of psychiatrische problematiek, mensen die moeite hebben om voor zichzelf (en hun gezin) te zorgen, dak- en thuislozen en verslaafden. Hoewel over de omvang van een aantal van deze groepen wel concrete cijfers of schattingen bestaan of gemeentelijk niveau, is er weinig concrete informatie op wijk- of buurtniveau voorhanden. Een ervaringscijfer m.b.t. ouderen is dat circa 10% van de 65+-ers een beroep doet op zorg. Voor Gageldonk-West zou het op 1 januari 2008 dan gaan over circa 74 personen. In het algemeen wordt verwacht dat er in de toekomst een groter beroep op ondersteuning en/of zorg zal worden gedaan; enerzijds omdat vanwege de vergrijzing, anderzijds om de kwetsbare groepen in omvang zullen toenemen. Ten aanzien van de Wmo-verstrekkingen kan gezegd worden dat er over de periode 01-01-2007 t/m 0504-2008 in Gageldonk-West 268 voorzieningen verstrekt zijn (in Bergen op Zoom als geheel zijn in diezelfde periode 3.446 voorzieningen verstrekt). Uitgesplitst naar voorziening levert dat het volgende beeld op : Gageldonk-West Absoluut
Bergen op Zoom Procentueel
Absoluut
Procentueel
Huishoudelijke 185 verzorging
69%
268(*)
64%
Woonvoorzienin- 29 gen
11%
286
8%
Vervoersvoorzie- 40 ningen
15%
584
17%
Rolstoelen
14
5%
365
11%
Totaal
268
100%
3446
100%
Tabel 2: overzicht WMO-verstrekkingen in Bergen op Zoom en Gageldonk-West (*) Het aantal cliënten voor de huishoudelijke verzorging geeft een vertekend beeld, omdat dit aantal ook de cliënten omvat die op 01-01-2007 vanuit de AWBZ naar de gemeente zijn overgedragen. Het werkelijke aantal ligt lager. In vergelijking met Bergen op Zoom wordt er in Gageldonk-West iets meer huishoudelijke verzorging en
14
woonvoorzieningen verstrekt en iets minder vervoersvoorzieningen en rolstoelen. In Gageldonk-West woont ruimt 12% van de inwoners van Bergen op Zoom; van het totaal aantal verstrekkingen in de betreffende periode vond 8% plaats in Gageldonk-West. Uitgaande van de bevolkingssamenstelling en sociaal-maatschappelijke kenmerken van Gageldonk-West (de wijk heeft een zwakke sociaal-economische structuur) kan verwacht worden dat het percentage mensen dat een beroep doet op ondersteuning en/of zorg hoger ligt dan voor Bergen op Zoom als geheel. Wat opvalt in Gageldonk-West is dat er relatief veel psychosociaal zwakke mensen zijn gehuisvest. Ervan uitgaande dat een relatief groot aandeel jongeren in de wijk in hun ontwikkeling wordt bedreigd, doet vermoeden dat een relatief groot aandeel ouders behoefte heeft aan opvoedingsondersteuning. Ook is er sprake van een groeiende groep allochtone ouderen.
2.4 Fysieke structuur 2.4.1 Ligging in het stedelijke gebied Het plangebied wordt begrensd door herkenbare ruimtelijke en functionele elementen, die ook op het schaalniveau van de structurele opbouw van de stad hun betekenis hebben. De begrenzing wordt gevormd door: • De Wouwesestraatweg aan de noordzijde, die de oude uitvalsweg van de stad vormt; • De Rooseveltlaan aan de zuidzijde, die de belangrijkste verbinding vormt naar de A58; • De spoorzone aan de westzijde, met de spoorlijn Vlissingen-Roosendaal en het stationsgebied; • De parkzone aan de oostzijde, die de overgang vormt tussen het oude en nieuwe deel van de wijk Gageldonk. Qua opzet is de wijk een mooi voorbeeld van één van de eerste na-oorlogse stedenbouwkundige opvattingen in Bergen op Zoom. Deze ontwerpopvatting wordt wel de wijkgedachte (of in zuid-Nederland ook wel de parochie gedachte) genoemd. De wijken uit die periode vormen de uitdrukking van een nieuwe levenswijze, of liever, van een sociale politiek gericht op het ontstaan daarvan. De fundamentele veranderingen in woningproductie en stedenbouwkunde vormen een onderdeel van een moderniseringsproces dat zich uitstrekt over alle maatschappelijke terreinen. Dit resulteerde in een visie die uitging van een opbouw in de stad in min of meer duidelijk afgebakende wijken, welke qua omvang voldoenden draagvlak genereerde om zijn eigen voorzieningen in dagelijkse levensbehoefte te voorzien. De wijk Gageldonk-West manifesteert zich binnen de stad dan ook als een duidelijk afgerond woongebied met een heldere structurele opbouw waarbij de ruimtelijke hoofdstructuur in belangrijke mate door de functionele hoofdstructuur wordt ondersteund. Hierdoor is een gemakkelijke oriëntatie binnen de wijk mogelijk. De oude
Beleidsvisie Gageldonk-West
bebouwingslinten zijn goed geïntegreerd in de opzet van het woongebied. De bebouwingstypologie betreft over het algemeen het principe van het gesloten bouwblok, waardoor er een duidelijke scheiding is tussen openbaar en privé-gebied. Vanuit de wijkfilosofie geredeneerd bestaat er geen aanleiding tot aanpassing van de huidige stedenbouwkundige structuur. In het bestemmingsplan Gageldonk-West is aangegeven dat het hierbij gaat om een historische stedenbouwkundige structuur die op de cultuurhistorische kwaliteitskaart hoog wordt gewaardeerd. 2.4.2 Bebouwingsstructuur In de aanwezige bebouwing is af te lezen in welke periodes de wijk tot stand is gekomen. Aan de noord-, west- en zuidzijde bevindt zich de oorspronkelijke lintbebouwing waardoor er langs de Wouwsestraatweg, de Oude Wouwsebaan, Balsebaan en Parallelweg een variatie aan voor-oorlogse bebouwing bestaat. Het betreft een aaneenschakeling van individuele panden met veelal daarachter bedrijven. In deze gebieden is geen herkenbare architectonische structurering aanwezig. De woon- en bouwtechnische kwaliteit van de woningen zijn over het algemeen redelijk te noemen.
Afb. 7: historische bebouwing in Gageldonk-west, Watertoren en Allerheiligst Hart van Jezus aan Piusplein
Binnen de wijk bevinden zich ook een aantal buurten en gebouwen die vanuit een duidelijk architectonisch concept zijn vormgegeven. In gebied I en gebied II zijn de traditionele architectuurstromingen duidelijk afleesbaar. Het gebied tussen Vijverberg en Lorkstraat is vormgegeven op grond van de ontwerpprincipes van de Delftse School. Bij deze ontwerpstijl wordt uitgegaan van ‘eigenlandse’ bouwstijlen die op eenvoud en vaste waarden waren gebaseerd. Een en ander is te herkennen aan een functionele woningindeling, ambachtelijke gevelarchitectuur, detaillering, overgang tussen privé en openbaar domein en de inrichting van het openbaar gebied. In de loop van de tijd zijn een aantal details bij onderhoudswerkzaamheden aanzienlijk gewijzigd. Het gebied tussen Meidoornlaan en Berkstraat is vormgegeven op grond van de ontwerpprincipes van de ‘Bossche School”, die uitging van de classicistische architectuur. Deze is vooral te herkennen aan de maatverhouding van de bouwblokken, de gevelarchitectuur alsmede de toegepaste detaillering.
Afb. 6 : Architectuurstijlen uit diverse perioden bepalen deels de uitstraling van Gageldonk-West.
In Gebied III en gebied IV zijn meer de invloeden zakelijkheid en functionalisme merkbaar. In het gebied tussen Meidoornlaan en Vijverberg-Zuid zijn de invloeden van ‘de nieuwe zakelijkheid’ te herkennen. Hier wordt uitgegaan van het ‘openleggen’ van bouwblokken waardoor de grenzen tussen openbaar en privé vervagen. Er is sprake van een hofachtige opzet, waarbij een aantal hoven zich openen naar de Vijverberg. In het gebied tussen Populierlaan en Distelstraat is uitgegaan van functionalistische ontwerpprincipes. Vanuit een sterke maatschappelijke en sociale betrokkenheid werd door de ontwerpers gezocht naar functionele ruimtelijke kwaliteiten en constructiemethoden die door industriële bouwmaterialen mogelijk werden.
15
Afb. 7 : Sfeerimpressies Gageldonk-West
16
Beleidsvisie Gageldonk-West
• Gageldonk-West kent een tweetal monumentale gebouwen, te weten de watertoren langs de Parallelweg en het kerkcomplex van het Allerheiligst Hart van Jezus aan het Piusplein. De watertoren is een markant en fraai gedetailleerd gebouw, waarvan de vormgeving is geïnspireerd op de renaissancetorens. De toren is gebouwd in 1899 en is van betekenis voor de ontwikkeling van bedrijf en techniek. Op dit moment geeft de toren een wat desolate indruk. De kerk is ontworpen vanuit de principes van de Bossche School aangevuld met invloeden vanuit vroeg-christelijke en byzantijnse vormen. De kerk is een ongebruikelijke vorm van centraalbouw met vierkante plattegrond en achtkante toren.
• • •
Fietsen: voor fietsers is de maaswijdte over het algemeen kleiner. Naast de hiervoor genoemde wegen vallen ook de Meidoornlaan/Kamperfoeliestraat/Papaverstraat binnen de fietsstructuur. In het VSP zijn ten aanzien van het fietsroutenetwerk de volgende (algemene) kwaliteitseisen beschreven: Als een fietsroute samenvalt met de hoofdstructuur voor het autoverkeer, dan moeten aparte fietsvoorzieningen aanwezig zijn; 2Als een fietsroute door een woonwijk (30 km/uur-gebieden) loopt, dan gaat de voorkeur uit naar gemengde infrastructuur voor auto en fiets, die is ingericht op een veilige afwikkeling van het fietsverkeer. Parkeren: Medio 2004 heeft NS aan de zijde van de Parallelweg betaald parkeren voor het P+R terrein ingevoerd. Dit betekende ook dat de gemeente, om overlast voor direct aanwonenden te voorkomen,
2.4.3 Verkeersstructuur De wijk Gageldonk-West heeft een heldere hoofdopzet, die is opgebouwd uit een hiërarchisch patroon van hoofdwegen en buurt- en woonstraten. De hoofdstraten onderscheiden zich qua verkeersfunctie, profiel en inrichting van de overige straten. Op het knooppunt van de hoofdwegen Kastanjelaan en Gentiaanstraat/Ericalaan bevindt zich het Piusplein met aanliggende voorzieningen. Het Piusplein is gevoelsmatig het hart van de wijk en vormt tezamen met de hoofdstraten de belangrijkste structurerende beelddrager van de wijk. Het plein doet deze functie momenteel echter tekort door zijn verouderde inrichting en uitstraling. Het verkeersbeleid voor BoZ wordt vastgelegd in het verkeersstructuurplan (VSP). Het VSP geeft de kaders aan voor het verkeer- en mobiliteitsbeleid voor de periode 2005-2015. Uitgegaan wordt van een drietal strategieën om de mobiliteit te beheersen en de huidige en toekomstige knelpunten te ondervangen: • Het aanwijzen en inrichten van een comfortabel veilig en direct fietsnetwerk; • Het indelen van het wegennetwerk in twee duidelijke categorieën: verkeersaders en verblijfsgebieden; • Aanpak en oplossing op maat van problemen voor vrachtverkeer en openbaar vervoer. Gageldonk-West heeft vooral raakvlakken met de eerste twee beschreven strategieën: • Autoverkeer: de wijk wordt omsloten door zogenaamde gebiedsontsluitingswegen (Rooseveltlaan, Gagelboslaan en Wouwsestraatweg). Het VSP geeft aan dat deze wegen als 50 km/u-wegen worden ingericht. De Kastanjelaan/Mimostraat, het noordelijke deel van de Parrallelweg en Piusplein/Gentiaanstraat/Ericalaan zijn vooral bedoeld als ontsluiting van de buurten en kunnen als 30 km/u-wegen worden ingericht. De overige wegen zijn zogenaamde erftoegangswegen en zijn inmiddels (eind 2004) ingericht volgens het duurzaam veiligprincipe. Afb. 8 : Wegenstructuurkaart Bergen op Zoom
17
besloten heeft om een belanghebbende parkeerregulering in te voeren. Inmiddels bereikt de gemeente mondjesmaat klachten uit de Kastanjelaan, in verband met toenemende parkeerdruk doordat men het betaald parkeren ontwijkt. 2.4.4 Groenstructuur De belangrijkste groenvoorziening voor Gageldonk-West is het aan de oostzijde grenzende (buiten het plangebied gelegen) Vijverbergpark. Het park maakt deel uit van de groene geledingszone aan de oostzijde van Bergen op Zoom. Dit brede en openbare toegankelijke park vormt een belangrijk onderdeel in het woon- en leefklimaat van Gageldonk (oost en west). Op dit moment heeft de wijk te kampen met klachten over matig onderhoud van het groen en hondenoverlast. Uit de gmeentepeiling blijkt ook dat de waardering voor het groen in deze wijk iets gezakt is (van 6,3 naar 6,2), maar vergeleken met de rest van de wijken in Bergeno p Zoom scoort Gageldonk-West nog steeds gemiddeld. Binnen het plangebied zijn relatief weinig openbare groenvoorzieningen aanwezig (4.3 m2 t.o.v. 10.5 m2). In het groenstructuurplan is aangegeven hoe het bestaande groen te beheren (basis voor groenbeheer) en waar nieuw groen te realiseren) basis voor groenvisie- en ontwikkeling). Voor de wijk is daarbij de volgende maatregel van belang. In het groenstructuurplan is als streefbeeld opgenomen dat kwaliteitsverbetering tot stand moet komen door veel aandacht te geven aan straatbeplantingen (vooral langs de buurtontslui-
tingswegen), door het openbaar groen in te richten met een formeel karakter (zoals Piuspark en Kamperfoeliestraat) en door het weinige gebruiksgroen zoveel mogelijk te optimaliseren door het in te richten voor multifunctioneel gebruik.
2.5 Functionele structuur De hoofdfunctie van Gageldonk-West bestaat uit wonen. Het gaat hier om wonen met daaraan verbonden voorzieningen (onderwijs, winkels) en daarnaast enkele clusters van bedrijvigheid. De dwars door het plangebied lopende Kastanjelaan met aansluitend Piusplein vormt het zwaartepunt in de functionele hoofdstructuur met het daaraan gelegen buurtwinkelcentrum, een aantal onderwijsvoorzieningen en een ouderensteunpunt. Daarnaast vormt de Kastanjelaan de scheiding tussen het planmatig opgezette woongebied tussen Kastanjelaan en Vijverberg met vrijwel uitsluitend woon- en daaraan verbonden functies en het sterk met bedrijven gemengde woongebied tussen Kastanjelaan en Parallelweg. 2.5.1 Woningtypologie In onderstaande tabel is een overzicht te zien van de verdeling van type woningen binnen Gageldonk-West en ten opzichte van Bergen op Zoom in totaal. Gageldonk-west
Bergen op Zoom
Woningaantal
2448
27770
Koopwoningen
37%
55%
(soc.) huurwoningen
56%
33%
(part.) huurwoningen
7%
12%
Eengezins
58%
72%
gestapeld
42%
28%
Tab. 3 : Woningtypologie Gageldonk-West en Bergen op Zoom
Afb. 9 : overzicht groen in Gageldonk-West
Het merendeel van de woningen bestaat uit sociale huur, slechts 37% bestaat uit koopwoningen. In tegenstelling tot Bergen op Zoom in zijn geheel is het percentage eengezinswoningen hier veel lager en het percentage gestapeld juist veel hoger. Als gevolg van de eenzijdigheid in de aanwezige woningvoorraad waarvan het merendeel tot het goed-
18
Beleidsvisie Gageldonk-West
Mogelijk vertrekt de Driemaster binnen 5 jaar uit Gageldonk-West. Dit heeft enerzijds te maken met de wens van het schoolbestuur om de huidige drie locaties van de Driemaster op termijn op één plek te vestigen, anderzijds vormt ook de stedelijke vernieuwing aanleiding. Locatie
School
Soort onderwijs
Kastanjelaan 121
De grebbe
Basisonderwijs
Prot.christelijk
Zilverschoonpl. 37
Het kompas
Basisonderwijs
Rooms-katholiek
Meidoornlaan 42
El Feth
Basisonderwijs
Islamitisch
Populierlaan 11
De Driemaster
Basisonderwijs
Rooseveltlaan 225
Zoomvliet College
Volwasseneneducatie
Kastanjelaan 164
‘t Eekhoorntje
peuterspeelzaal
Speciale school
Tab 4 : overzicht onderwijsvoorzieningen in Gageldonk-West
kopere segment behoort is er ook een eenzijdigheid in de sociale structuur gaan ontstaan, doordat ‘doorstromers’ de gewenste woning niet binnen dezelfde wijk kunnen verkrijgen. Daarnaast is door herstructurering van de wijken Warande-West, Fort/Zeekant en Nieuw-Borgvliet ook een verhuisstroom op gang gekomen richting Gageldonk-West onder groepen laagopgeleiden die door sloop en renovatie niet langer in hun oude woning konden blijven. Via dit proces is in Gageldonk-West een wijkstructuur ontstaan waarvan allochtonen en gezinnen met lagere inkomen de meerderheid vormt. 2.5.2 Onderwijs In Gageldonk-West is een groot aantal onderwijsvoorzieningen gevestigd. Het merendeel van het onderwijs is basisonderwijs. Slechts één onderwijsinstelling is gericht op voortgezet onderwijs en volwasseneneducatie. De basisscholen en de peuterspeelzaal hebben m.n. een wijkfunctie (d.w.z. kinderen uit de wijk bezoeken de school / peuterspeelzaal), hoewel El Feth als enige islamitische school in Bergen op Zoom ook kinderen uit andere delen van de stad trekt. De Driemaster heeft een stedelijke functie en het Zoomvlietcollege vervult een regionale functie.
Basisschool De Grebbe, de stichting Peuterspeelzalen, stichting Kobalt (kinderopvang) hebben de eerste stappen gezet om te komen tot een brede school in Gageldonk-West. Concrete doelstellingen zijn onder meer om te komen tot vestiging van de peuterspeelzaal en kinderopvang / buitenschoolse opvang op het terrein van de Grebbe. Ook wordt geprobeerd om het CKB bij de samenwerking te betrekken. Vanaf 2009 zullen meer partijen bij de brede school-vorming worden betrokken. 2.5.3 Sociaal-maatschappelijke voorzieningen Daarnaast kent de wijk een aantal sociaal-maatschappelijke voorzieningen, te weten: • Het wijkhuis “De Kastanje” (momenteel in noodaccommodatie). Hoewel dit wijkhuis een hoge bezettingsgraad heeft, is er nauwelijks sprake van wijkgebonden activiteiten. Permanente gebruiker is peuterspeelzaal ’t Eekhoorntje (deze zal op korte termijn verplaatst worden naar basisschool De Grebbe). Andere gebruikers zijn onder meer de biljartclub, de vogelclub, de KVV en bewonerscomité de Bunthof. Verder vinden er taallessen voor allochtonen plaats en worden er diverse cursussen gegeven. Het wijkhuis is bedoeld voor heel Gageldonk. Renovatie op korte termijn is nodig om aan de eisen van de tijd te kunnen blijven voldoen. • Aan de rand van de wijk is een sporthal gelegen (sporthal Gageldonk). • In de wijk zijn veel speelvoorzieningen aanwezig. Bekeken moet worden of deze een goede spreiding hebben over het gebied en of ze aansluiten van de behoeften van jeugdigen. Veel geklaagd wordt over de hondenpoep op de speelterreinen en het wegpesten van kinderen door oudere jeugd. • Medische voorzieningen zoals huisartsenpraktijk Vijverberg, maatschap voor fysiotherapie, apotheek Oost,
19
2.5.4 Detailhandel en kleinschalige wijkeconomie Centraal in de wijk ligt het aan de Kastanjelaan en Piusplein gelegen buurtwinkelcentrum Piusplaza. Dit centrum, met winkels op de begane grond en daarboven vier woonlagen, omvat in totaal zo’n 1900 m2 verkoopvloeroppervlak verdeeld over 20 winkeleenheden. Gelet op het karakter van het buurtwinkelcentrum omvat het aanbod vooral winkels in de dagelijkse sector/doelgerichte aankopen. Als belangrijke trekker fungeert de supermarkt aan het Piusplein. In het winkelcentrum bevinden zich ook enkele aan het winkelen gerelateerde horecavestigingen (bar, cafetaria). De leegstand beperkt zich tot een pand aan het Piusplein (voormalige supermarkt). De ruimtelijke inrichting is vooral functioneel; ruime opzet, optimale bereikbaarheid, er is voldoende parkeerruimte (ca. 80 plaatsen) langs Kastanjelaan, op het Piusplein en op het terrein achter het flatgebouw. Uit de recent door BRO opgestelde Visie Ontwikkeling dagelijkse artikelensector (2008) wordt concludeerd dat het perspectief voor winkelcentrum Piusplaza zonder maatregelen twijfelachtig is. Het winkelcentrum kent diverse knelpunten, ook de schaal van de supermarkt is beperkt. BRO ziet slechts beperkte kansen om de functie van het buurtcentrum op deze locatie verder uit te bouwen. Eerder ligt een transformatie c.q. functiewijziging voor de hand met bijvoorbeeld dienstverlening of allochtoon ondernemersschap.
tandtechnisch laboratorium CreaDent; • Twee kerken: de RK-heilige Hartkerk aan het Piusplein en de kerk van de Pinkstergemeente WestBrabant aan de Kastanjelaan; • Ouderensteunpunt De Elsenborch (Weegbreestraat). Naast diverse activiteiten en diensten voor ouderen is hier ook een wekelijks spreekuur van het Wmo-loket. • Het verenigingsgebouw van een duivenvereniging aan de Esdoornstraat. De wijk kent veel activiteiten of voorzieningen die goed lopen en ook als zodanig moeten worden voortgezet. Zo is er in de wijk een agogisch werker aanwezig. Het zou zelfs wenselijk zijn de agogisch werker nog intensiever in te zetten. Daarnaast is er een buurtpreventieteam actief in de wijk, die zorgt voor een verhoogd gevoel van sociale veiligheid en is er een goedlopend ouderensteunpunt (De Elsenborch), waar diverse activiteiten en diensten voor ouderen zijn en waar tevens een WMO-loket gevestigd is. Ten slotte wordt er op diverse wijzen ingespeeld op de aanwezige jeugd; sinds 2008 vinden er in Gageldonk-West diverse TOS-projecten (Thuis Op Straat) plaats, evenals activiteiten in het kader van KidsSport in Oost. Ook kan Gageldonk-West sinds 2008 rekenen op een jongerenwerker in de wijk.
20
Buiten het winkelcentrum bevindt zich nog een tiental winkelvestigingen verspreid over het plangebied (Kastanjelaan, Ericalaan, Wouwsestraatweg, Parallelweg, Balsebaan) en veelal gelegen op strategische plekken (straathoeken). Het betreft voornamelijk kleinere winkelvestigingen die een belangrijke aanvullende functie hebben op het buurtcentrum en ook van belang zijn voor de leefbaarheid en sociale structuur. Dit past ook weer binnen de parochie-gedachte waarin de wijk is opgezet. Daarbij wordt ervan uitgegaan dat de wijk qua voorzieningen in haar eigen behoefte kan voorzien. Daarnaast zijn er enkele grote winkelvestigingen aan de randen die tegen de achtergrond van de huidige wijkopbouw weinig relatie hebben met het plangebied: vouwwagens/kampeerartikelen, tuinmeubelen aan de Parrallelweg en een gordijnzaak en discount in huisdierbenodigdheden aan de Wouwsestraatweg. Het betreft hier buiten de winkelcentra gelegen, perifere detailhandelsvestigingen op locaties die niet in eerste instantie voor detailhandel waren bedoeld. In de nota Perifere Detailhandel zijn locaties aangegeven voor de vestiging van perifere detailhandel. Deze locaties zijn gelegen buiten het plangebied Gageldonk-West. Afb. 10 : kleinschalige wijkeconomie in Gageldonk-West
Beleidsvisie Gageldonk-West
Buiten het buurtwinkelcentrum komen in het plangebied ook nog enkele horecavestigingen voor. Deze zijn voornamelijk gesitueerd aan de randen van Gageldonk-West. Ten opzichte van het begin van de jaren negentig (toen nog 12 horecavestigingen in Gageldonk-West) is de horecafunctie substantieel afgenomen. Het gemeentelijk horecabeleid is gericht op het tegengaan van ongewenste horecavestigingen (vermijden conflictsituaties met woon-winkelfuncties). Hierop gelet en gelet op het karakter van het plangebied verdient het aanbeveling om de toelaatbaarheid van horecavestigingen in Gageldonk-West te beperken tot categorie I. Met categorie I wordt bedoeld lichte bedrijvigheid die geen hinder veroorzaakt voor omliggende woningen.
verder terecht komt in een neerwaartse spiraal. Gageldonk-West heeft echter nog steeds veel potentie tot verbetering van de wijk. De potentie zit vooral in de heldere opzet van de wijk, de zwakkere, maar nog steeds aanwezige sociale cohesie en de (voornamelijk sociaalmaatschappelijke) initiatieven en ontwikkelingen in de wijk, zoals de Brede School. Om de wijkaanpak tot een succes te maken is een gezamenlijke aanpak een meerwaarde. Het is daarom een positief signaal dat gemeente, corporaties, inwoners en betrokken instanties in de wijk zich allen bereid tonen tot een gezamenlijke inspanning voor verbetering van Gageldonk-West.
Ten slotte is er Gageldonk-West sprake van kleinschalige (vaak onzichtbare) wijkeconomie: ZZP-ers, al dan niet ingeschreven bij de KvK, verrichten hun werk vanuit huis. Volgens gegevens die te vinden zijn via de Kamer van Koophandel staan ruim 250 personen in Gageldonk-West ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. De kleinschaliger wijkeconomie in Gageldonk-West bestaat onder andere uit adviesen ingenieursbureaus, creatieve ontwerpbureaus, winkels voor dagelijkse artikelen, uiteenlopende stichtingen en verenigingen en dienstverlenende bedrijven.
2.5 Conclusie Uit de analyse blijkt dat Gageldonk-West van origine een aantrekkelijk woongebied was waarbij het maatschappelijke functioneren en welzijn door de ruimtelijke structuur werden ondersteund. Door gewijzigde maatschappelijke opvattingen, een toenemend welvaartsniveau en een maatschappij die meer individualistisch gericht is, voldoet de structuur niet meer: er heeft gaandeweg een verschuiving plaatsgevonden van een eens veelzijdige woonbuurt met een grote sociale cohesie naar een vrij eenzijdige woonbuurt. Door het uitblijven van gerichte aanpassingen in dat opzicht is er een maatschappelijke structuur ontstaan die sterk afwijkt van wat oorspronkelijk met de eerder geschetste wijkgedachte was bedoeld. Uit verschillende analyses, rapporten en gesprekken komt naar voren dat in de wijk wel nog steeds een bepaalde mate van sociale cohesie aanwezig is, maar dat die zich slechts op “straatniveau” manifesteert. Mogelijk komt dit voort uit de diversiteit aan etnische achtergronden en culturen in de wijk, waardoor sprake is van meerdere subgroepen die onderling weinig sociale binding hebben. Vanuit dit oogpunt kan worden gesteld dat de huidige fysieke inrichting van deze wijk mede bijdraagt aan het ontstaan van een onvrijwillige segregatie op stedelijk niveau. Zonder maatregelen is de kans groot dat de wijk
21
3
De opgave voor Gageldonk-West
De gemeente Bergen op Zoom en de woningcorporaties Wonen West Brabant en Soomland hebben de ambitie om van Gageldonk-West een wijk te maken die voldoet aan de eisen van deze tijd, met een duidelijke, eigen identiteit en een aansprekend woonmilieu. Kortom: een woonbuurt met een nieuwe toekomst. Die opwaardering gebeurt zowel op sociaal als fysiek vlak. De fysieke impulsen zijn immers nodig om de sociaalmaatschappelijke impulsen te ondersteunen. Op basis van eerder onderzoek, buurtgesprekken en op basis van deze ontwikkelingsvisie is het hoofddoel voor Gageldonk-West als volgt geformuleerd: Het realiseren van een aantrekkelijke, sociaal evenwichtige woonwijk met een vitaal en duurzaam woon- en leefmilieu. De wijk is gelijkwaardig aan andere wijken in Bergen op Zoom, maar heeft een eigen identiteit waar inwoners samen trots op zijn. Uit deze kernstrategie worden de volgende sociaal-maatschappelijke, economische en ruimtelijke doelstellingen afgeleid.
3.1 Sociaal-maatschappelijk Het realiseren van een sociaal evenwichtige woonwijk is een van de doelen uit de kernstrategie. Gageldonk-West kent momenteel een zwakke sociaal-economische structuur. Dit komt mede door een eenzijdig woningaanbod. Veel inwoners moeten rondkomen van een laag inkomen of een uitkering. Het aantal mensen van niet-Westerse komaf is met 37% veel hoger dan in de rest van de gemeente. In het gebied is een relatief hoog percentage psychosociaal zwakke mensen gehuisvest. De vestiging van kansarme doelgroepen van diverse origine in de wijk heeft zijn weerslag op het leefklimaat, zowel in positieve als in negatieve zin. Als het gaat om waardering van de eigen buurt als woon- en leefomgeving en de sociale cohesie en veiligheid in de wijk scoort Gageldonk het laagst ten opzichte van andere wijken in de gemeente. Terwijl er vroeger sprake was van een sterk saamhorigheidsgevoel in de hele buurt, is de gemeenschapszin nu eerder terug te vinden op straatniveau. Onder bewoners is sprake van onbegrip en gebrek aan kennis van elkaars culturen. Het gemeentelijke beleid is er op gericht om mensen in staat te stellen op allerlei terreinen deel te laten nemen aan de maatschappij. Bijvoorbeeld op het gebied van onderwijs, werk, sport, activiteiten in de buurt, vrijetijdsbesteding, etc. Uitgangspunt hierbij is dat inwoners een grote eigen verantwoordelijkheid hebben
22
ten aanzien van hun eigen leven, maar ook medeverantwoordelijk zijn voor de leefbaarheid van de buurt. Er is ruimte voor initiatief, er wordt gekeken vanuit kansen, talenten en mogelijkheden. Bezien in dit licht, wordt de taak van de gemeente minder sturend, maar meer ondersteunend, waarbij de gemeente mogelijkheden biedt en kaders stelt voor initiatieven van mensen en instellingen. Deze rol wordt ook verwacht van maatschappelijke organisaties. De gemeente treedt op wanneer de zelfstandigheid van kwetsbare groepen in het geding komt (bijv. ouderen, mensen met een fysieke of verstandelijke beperking). Sommige problemen, zoals een laag inkomen, slechte gezondheid of psychische problemen kunnen deelname aan de maatschappij in de weg staan. Individuele hulp en begeleiding is dan nodig om mensen in staat te stellen hun kansen te pakken. Een wijk met goede voorzieningen zoals op het gebied van zorg is noodzakelijk om de inwoners actief aan de maatschappij te laten deelnemen. De maatregelen in Gageldonk-West moeten dus vooral gericht zijn op het bieden van kansen aan de inwoners om deel te nemen aan de maatschappij, op het ondersteunen van mensen om hun zelfstandigheid te verhogen en op het realiseren van een goede sociale infrastructuur.
Beleidsvisie Gageldonk-West
De sociaal-maatschappelijke doelstelling voor Gageldonk-West wordt als volgt omschreven:
voorzieningenniveau, de bijzondere architectuurstijlen en de bebouwing die de wijk herkenbaar maken (de ruimtelijke beelddragers).
De inwoners van Gageldonk-West moeten kansen krijgen om op allerlei terreinen mee te doen aan de maatschappij. Dit willen we bewerkstelligen door de eigen kracht van bewoners aan te boren en hen te stimuleren, door de sociaal-maatschappelijke basisinfrastructuur te realiseren en door de sociale infrastructuur voor ondersteuning en zorg te realiseren.
Verder moet de samenstelling van het woningaanbod worden gevarieerd. Het doorbreken van de eenzijdige samenstelling van de woningvoorraad vermindert segregatie en vergroot daarmee de integratie en sociale verbanden binnen de buurt. Huidige en nieuwe bewoners krijgen de mogelijkheid tot een ‘wooncarrière’ in Gageldonk-West en kunnen er langer zelfstandig blijven wonen en participeren. Voor Gageldonk-West geldt daarom de volgende doelstelling:
3.2 Economisch
Om het beeld van Gageldonk-West te verbeteren is het gewenst om de structurerende herkenbare beelddragers opnieuw te benoemen en als zodanig op te waarderen. Daarnaast is het gewenst om de functionele relaties met name ten opzichte van de binnenstad te versterken.
Winkels en bedrijven op diverse plaatsen in Gageldonk-West zorgen voor bedrijvigheid en drukte in de wijk en hebben een positief effect op de leefbaarheid. Door een laag gemiddeld inkomen en het laagste percentage werkzame mensen in Bergen op Zoom is de sociaaleconomische structuur in Gageldonk-West echter zwak. Om de wijk op economisch vlak te laten concurreren met andere wijken en de eigen identiteit te versterken, wordt ingezet op de bevordering van arbeidsparticipatie van de inwoners en het versterken van de economische bedrijvigheid. Mocht blijken dat sommige mensen niet of zeer moeilijk aan een baan kunnen worden geholpen, dan wordt ingezet op maatschappeljike participatie. Verder wordt gestreefd naar een meer diverse inkomenssamenstelling in de wijk, het stimuleren van startende ondernemers en het bevorderen van afwisselende bedrijvigheid. Ten behoeve van de identiteit van de wijk is het de ambitie om de winkelvoorzieningen en overige bedrijvigheid een hoogwaardige uitstraling te geven.
3.3 Fysiek Fysieke impulsen zijn nodig om maatschappelijke activiteiten te ondersteunen en de zelfstandigheid en sociale banden van mensen binnen de wijk te vergroten, zoals de kernstrategie aangeeft. Bovendien kunnen fysieke impulsen bijdragen aan een aantrekkelijk woonmilieu. De mogelijkheden hiervoor zijn op hoofdlijnen aanwezig. Denk aan de heldere stedenbouwkundige opzet en het aanwezige groen dat straten en pleinen benadrukt (de zogenaamde structurerende beelddragers), het aanwezige
23
4
Maatregelenprogramma
Het voorgaande hoofdstuk schetst de kernstrategie en daaruit voortkomende doelstellingen; dit hoofdstuk geeft een eerste inzicht in het maatregelenpakket als uitwerking van die doelstellingen. De concrete projecten die in Gageldonk-West gaan plaatsvinden, worden beschreven in het projectenboek. Dit boek verschijnt in het 1e kwartaal van 2009. De uitvoering van de activiteiten zal ongeveer 10 jaar in beslag nemen. De ‘zichtbare’ verbetering van de wijk kan plaatsvinden door fysieke maatregelen, waarvan een aantal zelfs al op korte termijn kunnen worden uitgevoerd. Voor de structurele opwaardering van Gageldonk-West zijn echter ingrepen nodig op sociaal-maatschappelijk en economisch gebied. Met kracht worden de huidige succesvolle projecten als KidsSport, buurtpreventie en leefbaarheidsbudgetten etc. voorgezet. Bovendien worden op verschillende terreinen al in het najaar van 2008 activiteiten gestart, zoals bijvoorbeeld de Witte Tornado, het met de bewoners kiezen van een naam voor het herstructureringstraject en het installeren van een klankbordgroep van bewoners. In het geplande tijdsbestek van 10 jaar zal op regelmatige basis worden bezien of de sociaal-maatschappelijke maatregelen nog passen bij de situatie van de wijk. Indien nodig, worden zij bijgesteld. Met het oog op het versterken van de identiteit van de wijk wordt gewerkt aan een slogan, ook wel ’geuzennaam’ genoemd, Deze slogan moet de volgende omschrijving dekken: Gageldonk-West wil zich ontwikkelen als een levendige, kleurrijke en aantrekkelijke wijk voor de toekomst waar veel culturele activiteiten plaatsvinden, waar bewoners de kans krijgen om zich te ontplooien en waar ondernemerschap floreert. Kortom als een wijk waar bewoners zich thuis voelen en waar zowel de bewoners als de inwoners van Bergen op Zoom trots op kunnen zijn. Samen met de wijkbewoners wordt een keuze gemaakt uit de volgende slogans: - ’Gageldonk centraal’ - ’Van alle markten thuis’ - ’Gageldonk-Best’ - ’Een hele belevenis’
4.1 Sociaal-maatschappelijke maatregelen 4.1.1 Veilig gevoel in Gageldonk-West Een van de doelstellingen is Veiligheid is daarom een belangrijk aspect in Gageldonk-West. Tijdens de
24
buurtgesprekken kwamen gevoelens van angst en onveiligheid veelvuldig naar boven. Veel jongeren zijn in contact geweest met politie en ook is er sprake van toenemende (kleine) criminaliteit. Deze neerwaartse spiraal moet worden gestopt. Speerpunten zijn het terugdringen van de kleine criminaliteit en het creëren van een veiliger omgeving, door middel van meer toezicht en preventie en het zodanig inrichten van de openbare ruimte dat gevoelens van onveiligheid worden teruggedrongen. 4.1.2 Samen leven in Gageldonk-West Het veranderingsproces in Gageldonk-West zal nadrukkelijk gericht zijn op het stimuleren, behouden en bevorderen van de zelfstandigheid en de maatschappelijke participatie van de bewoners. Aan de ene kant is een actief beleid nodig dat zich richt op het aanboren van de eigen kracht van de bewoners, waardoor zij gestimuleerd worden om hun kansen te benutten en deel te nemen aan de samenleving. Het ISV-traject in Gageldonk-West biedt uitstekende kansen om een nieuwe vorm van welzijnsbeleid in de praktijk te brengen. Een beleid dat past bij de veranderingen in samenleving en wetgeving (Wmo) en vooral is toegesneden op de situatie in de wijk. Het gaat daarbij niet alleen om een andere inzet van traditionele instrumenten van welzijnsbeleid (zoals het wijkhuis, de jongerenwerker en de opbouwwerker), maar ook om het vinden van nieuwe manieren om bewoners te stimuleren eigen initiatieven te ontplooien. Die zouden gericht moeten zijn op de leefbaarheid van de wijk, het opzetten van een digitaal buurtnetwerk, de wijze waarop verschillende groepen bewoners met elkaar omgaan en elkaar ondersteunen. Investeringen in de sociale basisinfrastructuur zijn daarmee onlosmakelijk verbonden. 4.1.3 Kansen voor de jeugd in Gageldonk-West In Gageldonk-West worden diverse ongewenste ontwikkelingen gesignaleerd. Denk daarbij aan leerachterstanden, maar ook aan problemen met kinderen op het gebied van gezondheid, sociale contacten en het thuisfront. Anderzijds is de wijk wat betreft verschillende typen scholen goed vertegenwoordigd. Dat biedt kansen om in een eerder stadium problemen in de ontwikkeling van het kind te signaleren en in te grijpen. Een goede start is essentieel om zelfstandigheid te bevorderen en hogerop in de maatschappij te komen. . In de recentelijk vastgestelde kadernota Jeugd ‘Jong@Bergen’ (juni 2008) zijn de speerpunten voor het jeugdbeleid voor de periode 2008 tot 2012 vastgelegd. Deze zijn: • De focus op een sterk algemeen jeugdbeleid, gericht op alle kinderen en jongeren, al vanaf de zwangerschap t/m 23 jaar. • De hulp organiseert zich rond het kind. Het kind of de ouders hoeven niet naar de hulpverlener toe, deze komt naar het kind toe. Eén kind/gezin, één plan. De nadruk ligt op het herstellen van het gewone leven. • Eén afgestemd, integraal hulpaanbod door jeugdhulpverleningsinstanties. Instanties zijn
Beleidsvisie Gageldonk-West
•
bereikbaar, toegankelijk, bruikbaar en beschikbaar voor alle doelgroepen (jeugd, ouders en professionals). Instanties werken met effectieve interventies. Voor opvoedondersteuning is gekozen voor de methode Triple P (Positief pedagogisch programma) waarbij zowel de effectiviteit als kwaliteit gewaarborgd is.
4.1.4 Gezond wonen in Gageldonk-West De gezondheidssituatie van de inwoners van Gageldonk-West is naar verwachting (gezien de lage sociaal-ecnomische status van bewoners en het relatief grote aandeel mensen van allochtone komaf) slechter dan in andere delen van Bergen op Zoom. De afgelopen jaren is er behoorlijk veel aandacht geweest voor preventieprojecten, gericht op het verbeteren van de leefstijl en de gezondheid van inwoners van Gageldonk-West. Denk bijvoorbeeld aan de ontbijtprojecten op de basisscholen en het project Kidssport in Oost. Ook voor de komende jaren wordt hierop ingezet. Om de zelfstandigheid van kwetsbare groepen zoals ouderen en gehandicapten te verhogen, moet er in de wijk een stevig fundament van ondersteuning en zorg zijn. De voorzieningen op het gebied van ondersteuning en zorg in Gageldonk- West zijn op dit moment onvoldoende. Voor de toekomst moet er expliciet aandacht zijn voor het realiseren van ondersteunings- en zorgvoorzieningen voor allochtone ouderen en andere kwetsbare groepen. Het streven is om in Gageldonk-West een centrale dienstenzone te realiseren (omgeving Piuspark/ Piusplein). Dit omvat niet alleen woningen en woonzorgvormen voor verschillende groepen, maar betreft ook de inzet van het opbouwwerk, een Wmo-loket, een zorgkruispunt en een dekkende signalerings- en ondersteuningsnetwerken voor kwetsbare groepen. Belangrijk aandachtspunt hierbij is de inzet van ‘slimme zorg’. Door het toepassen van domotica, informatie- en communicatietechnologie kunnen ouderen en chronisch zieken langer zelfstandig functioneren.
4.2 Afb. 11 : Gebiedsvisies in Gageldonk-West
Economische maatregelen
4.2.1 Werken en ondernemen in Gageldonk-West Gageldonk-West moet een vitale wijk worden. De wijk heeft te kampen met een relatief hoog percentage werkloosheid en telt veel mensen met een uitkering en/of met een laag inkomen. Anderzijds lijken veel kleine starters (veelal van allochtone afkomst) het goed te redden. Kansen voor het verhogen van de arbeidsparticipatie liggen in het stimuleren van mensen tot arbeidsparticipatie
25
4.3 Fysieke maatregelen Vanuit de analyse en toekomstvisie voor Gageldonk-West zijn drie deelgebieden aangewezen waar een bepaalde ontwikkelingsrichting wordt voorstaan (zie afb. 11). Het onderstaande maatregelenpakket is van toepassing op de gehele wijk Gagelsdonk-West, maar de nadruk zal per deelgebied anders zijn, afhankelijk van het karakter van dat gebied. De drie deelgebieden zijn: Kleinschalig ondernemen Centrum Het nieuwe wonen Op basis van de aanwezige ruimtelijke kwaliteit en de cultuurhistorische betekenis van de wijk is het volgende maatregelenpakket opgesteld:
Afb. 12 : Stedenbouwkundige studie Gageldonk-West
4.3.1 De poorten van Gageldonk-West Gageldonk-West heeft een eigen identiteit. Door het benoemen van de belangrijke entrees, de ‘ontvangstruimtes’ van de wijk, krijgt die identiteit nog meer een eigen gezicht en krijgen de wijkbewoners een gevoel van herkenning en vertrouwdheid. Bovendien moeten deze straten de verbinding met de omliggende wijken versterken. De volgende locaties vormen straks een poort tot de wijk vormen (zie voor een overzicht ook afbeelding 11): - Rooseveltlaan/Kastanjelaan - Rooseveltlaan/Meidoornlaan - Wouwsestraatweg/Kastanjelaan-Acacialaan - Wouwsestraatweg/Mimosastraat - Parallelweg/Oude Wouwsebaan
(of maatschappelijke participatie) en in het stimuleren van ondernemerschap en kleinschalige bedrijvigheid. In het sterker manifesteren van kleinschalige wijkeconomie en de identiteit van de wijk kan ingespeeld worden op het (multi-)culturele karakter van de wijk). Op afbeelding 11 zijn het centrum en de zone langs het spoor aangewezen als mogelijke plaatsen waar die wijkeconomie zich kan versterken. Het bevorderen van kleinschalige bedrijvigheid om de levendigheid in woonwijken te vergroten, sluit overigens ook volledig aan bij één van de doelen uit de recent opgestelde Kadernota Economie, Cultuur en Toerisme 2008-2014 (2008; gemeente Bergen op Zoom).
4.3.2 Een mooi tapijt in Gageldonk-West Een belangrijk uitgangspunt van stedelijke vernieuwing is sociale binding en ontmoeting. Uit de analyse blijkt dat inwoners behoefte hebben aan een leefbare, openbare ruimte. Een leefbare ruimte die uitnodigt om gebruikt te worden. Bovendien vormt de kwaliteit van de openbare ruimte een belangrijk onderdeel waarop bewoners hun wijk beoordelen. Veilgiheid, esthetische kwaliteit en functionaliteit zijn begrippen die daarbij aan de orde zijn. Gageldonk-West heeft door haar stedenbouwkundige opzet veel potentie om inwoners ruimte te geven voor ontmoeting en sociale verbondenheid. Door de openbare ruimte te verbeteren kan deze daarin een belangrijke rol spelen. Om de beeldvorming en oriëntatie binnen de wijk te verbeteren zal
26
Beleidsvisie Gageldonk-West
ingezet worden op versterking van de ruimtelijke hoofdstructuur: een duidelijk herkenbare inrichting van de hoofdstraten en het Piusplein, het behoud van grote groenstroken, het creëren van strategische ‘groene’ plekken en veilige routes voor langzaam verkeer. Ook kan een demografisch herkenbaar aspect zoals gemêleerde bevolkingssamenstelling symbolisch worden verwerkt in de groentypologie in de wijk. Op afbeelding 11 worden de structurerende beelddragers, zoals het groen en de toegangswegen tot het gebied helder weergegeven. 4.3.3 De huiskamer van Gageldonk-West De eertijdse wijkgedachte-filosofie in Gageldonk-West is nog steeds actueel, maar moet nieuw leven ingeblazen worden. Dat kan door de hoofdstructuren opnieuw aan te wijzen en te versterken. Karakteristieke elementen, zoals het groen, krijgen een prominentere rol. Bovenal is het belangrijk om het ‘meubilair’ van de wijk, commerciële, ondersteunend-maatschappelijke en welzijnsvoorzieningen, een zodanige plek te geven dat zij voor de wijkbewoners goed bereikbaar en toegankelijk zijn. Vanuit dat oogpunt krijgt het centrum van de wijk -Piusplein e.o.- in belangrijke mate een voorzieningenfunctie en dient het als uitvalsbasis voor ondersteunende voorzieningen. De diverse voorzieningen moeten elkaar aanvullen en functioneren als eenheid.
koop ontstaat. Rekening wordt daarbij gehouden met verhuisstromen in de wijk en binnen de gemeente. 4.3.5 Cultuur- en architectuurbehoud in Gageldonk-West Naast beeldbepalende gebouwen zoals de kerk van het H. Hart van Jezus worden complexen als Populierlaan/Meidoornlaan/klaproosplein, Vlierstraat e.o. en Acacialaan e.o. als herkenbare beelddragers gezien. Deze complexen onderscheiden zich door een traditionele architectuur. Bij de opstelling van plannen waarbij van deze waarden moet worden uitgegaan, dient een juiste balans tussen bescherming en veranderingsmogelijkheden te worden gevonden. In geval van sloop en vervangende nieuwbouw ontstaan mogelijkheden voor een feitelijke wijkvernieuwing. Met het waarderen van die locatie in relatie met de specifieke omgevingsvormen en positie in de wijk kunnen de mogelijkheden voor een doorontwikkeling van de wijk worden benut zonder dat de aanwezige herkenbare samenhang verloren gaat. Uit een nieuwe interpretatie van de opbouw van de wijk en de uitgangspunten van de Welstandsnota Bergen op Zoom dienen per locatie programmatische en stedenbouwkundige randvoorwaarden te worden geformuleerd waarmee doelstellingen als woningdifferentiatie, sociaal-maatschappelijk-/commerciele voorzieningen en eventuele bedrijvigheid de ruimte te krijgen.
4.3.4 Woonruimte voor iedereen in Gageldonk-West Het langer sociaal participeren in de maatschappij en het zelfstandig kunnen meedraaien van bewoners is een belangrijk uitgangspunt is voor het verbeteren van de sociale verbanden binnen de wijk. Dit blijkt uit de analyse en de sociaal-maatschappelijke doelstelling voor Gageldonk-West. Dit kan worden bereikt door Gageldonk-West een karakter te geven als zelfstandige wijk met verschillende woonmilieus en een herkenbare sociale identiteit. Door een gedifferentieerd woningaanbod kunnen inwoners een wooncarrière binnen de wijk maken en sociale verbanden aanhalen en verstevigen. Behalve het bieden van een wooncarrière is ook het bieden van passende woonruimte van essentieel belang voor het behoud van participatie en zelfstandigheid. In de aanpak van Gageldonk-West wordt daarom gestreefd naar passende woonruimte voor iedereen, aantrekkelijke woningen en wonen met zorg op maat. Het wonen met zorg op maat is vooral bedoeld voor kwetsbare doelgroepen. Denk aan de realisatie van gelijkvloerse woningen, verzorgd en beschermd wonen. Voor een versterking van de sociale structuur is het gewenst om zogenaamde doorstromers (vanuit gehele gemeente) huisvestingsmogelijkheden in deze wijk te bieden. Er wordt daarom gestreefd naar een substantiele differentiatiewijziging, waarbij een meer evenwichtige verhouding tussen huur en
27
Bronvermelding Groenstructuurplan 2007-2017 Bergen op Zoom (2006), SROB, Gemeente Bergen op Zoom. Ik-ver-tel-mee analyse Gageldonk-West (2008), Organisatieadviessbureau De Beuk. Iedereen mag er zijn! (2007), Analyse Impulsteam VROM; bureau Ruyterveer. Kadernota Economie, Cultuur en Toerisme 2008-2014 (2008), SROB en BTV, gemeente Bergen op Zoom. Kadernota lokaal gezondheidsbeleid 2008-2012 ‘Bewegen, verbinden en voorkomen’, (2008), SMD, Gemeente Bergen op Zoom. Kadernota Jeugd 2008 - 2012 ‘Jong@Bergen’ (2008), SMD, Gemeente Bergen op Zoom. Samenwerkings-/Prestatieafspraken 2008-2010 (2008), Gemeente Bergen op Zoom, Woningstichtingen Castria, Soomland en Wonen West Brabant. Verkeersstructuurplan Bergen op Zoom 2005-2015 (2005), SROB, Gemeente Bergen op Zoom. Voor(uit)zien in voorzieningen (2007), SMD, Gemeente Bergen op Zoom. Wonen in relatie met welzijn en zorg (2007), SROB, Gemeente Bergen op Zoom.
28
Beleidsvisie Gageldonk-West
Bijlagen 1 2 3 4
: Overzichtskaart plangebied : - Analyse De Beuk - Reacties videozuilen en tententocht : Veiligheidsbeleving : Workshop geuzennaam
29
Bijlage 1 Overzichtskaart plangebied
N N
30
Beleidsvisie Gageldonk-West
31
Bijlage 2 Analyse onderzoeksbureau De Beuk Ik-Ver-Tel-Mee in Gageldonk-West De Ik-Ver-Tel-Mee zuil stond twee dagen in de wijk Gageldonk; op woensdag 7 en zaterdag 11 juni konden bewoners van de wijk hun boodschap inspreken. Daarbij werd hen met name gevraagd om aan te geven wat in hun ogen verbeterbaar is in de wijk; de woonomgeving, de woningen zelf, het sociale leven in de wijk. In totaal zijn er ruim 70 bruikbare videoboodschappen ingesproken. In deze korte notitie proberen we om een aantal patronen uit de bijdragen te halen. Met nadruk willen we melden dat we een aantal uitspraken soms interpreteren. We nemen ook mee wat we buiten de ingesproken boodschappen hebben gehoord en waargenomen. Een schone buurt Bijzonder veel aandacht werd gevraagd voor het schoonmaken van de buurt. Bewoners ervaren dat er veel rotzooi is, vuilnis wordt naast containers geplaatst. Ook is er overal zwerfvuil. “Dat maakt een mooie wijk vies en onprettig.” De roep om iets te doen aan onderhoud is groot. Het moet er weer mooi uit gaan zien! Kinderen merken op dat hun speelplaatsen vaak stuk zijn, vervuild met hondenpoep of worden bezet door oudere kinderen, in een enkel geval ook door ‘echte’ ouderen. Omgaan met elkaar Uit de videoboodschappen komt geen eenduidig beeld naar voren over de sociale samenhang in Gageldonk; daarmee bedoelen we de mate waarin mensen elkaar kennen, voor elkaar dingen doen, elkaars eigenheden respecteren etcetera. Er zijn mensen die van mening zijn dat de grote concentratie van allochtonen ontmoeting in de weg staat; anderen vinden het juist positief dat er mensen van gelijke afkomst en cultuur bij elkaar wonen en dat dit onderling contact niet belemmert. Is het daarmee een kwestie van mentaliteit en perceptie? Een paar individuele bijdragen zijn het vermelden waard. De bewoner die meldde dat zijn invalidenparkeerplaats consequent wordt ingenomen door allochtonen en dat die daarop niet aanspreekbaar zijn. De vrouw met een hoofddoek die meldt dat zij door autochtonen wordt aangesproken op haar kleding: “het is geen carnaval hoor”. Zij voelt zich daardoor niet respectvol
32
•
fleuriger en kleuriger. In de Arnhemse wijk Malburgen kwam dit ook naar voren in Ik-Ver-TelMee films en daar heeft “vrolijk kleurgebruik” een plek gekregen in het ontwerpprogramma. Activiteiten voor jong en oud zorgen voor ontmoeting; bewoners werken samen aan de organisatie van een buurt-barbeque of buurtfeest, een straatspeeldag etcetera. Begin op straatniveau en werk dit verder uit naar wijkniveau.
Wijkeconomie Het stimuleren van de wijkeconomie is een kansrijke optie. Ondernemerschap bevorderen, ervoor zorgen dat er meer geld wordt besteed en geïnvesteerd binnen de wijk appelleert aan en beloont het nemen van eigen verantwoordelijkheid. Een eerste stap is het in kaart brengen van het economische netwerk en de economische potenties in de wijk. De wijkeconomie is zichtbaar, maar zeker in woonwijken vooral onzichtbaar: ZZP-ers, al dan niet ingeschreven bij de KvK, verrichten hun werk vanuit huis. Het in kaart brengen van de zichtbare en “verborgen” economie, het opzetten van ondernemersnetwerken moet leiden tot een economisch effect. Ondernemers ontmoeten elkaar, niet-ondernemers worden geïnspireerd om voor zichzelf te beginnen, geholpen door ondernemers in de wijk die daar al ervaring mee hebben. Het gaat hierbij overigens om ondernemers van zeer uiteenlopende aard: van ambachten tot kenniswerkers. Een effectieve aanpak van wijkeconomie vraagt om beleidsmatige samenwerking tussen de sectoren economie en werk & inkomen. Op operationeel niveau kunnen de corporaties zorgen voor ruimtelijke faciliteiten als een ondernemershuis, een plek waar ondernemers elkaar ontmoeten, werkplekken kunnen huren, vergaderen.
Beleidsvisie Gageldonk-West
Reacties videozuilen
genoemd als factoren die dit in de hand werken. Opvallend dat veel mensen niet durfden in te spreken op de videozuil, bang om herkend te worden.
Kinderen / jeugd Gemaakte opmerkingen: Betere verdeling speelvoorzieningen naar functie en doelgroep. Beter onderhoud. •
Jeugdcriminaliteit: aftrappen autospiegels etc.
•
Er wordt veel drugs gedeald, ook op speelplekken tussen de huizen
•
Wens voor meer verlichting in de wijk
•
Veel gevochten door kinderen in de wijk
•
Pinautomaat op Piusplein ’s avonds niet veilig. Wens om deze in de hal van de supermarkt te
Opmerkingen die naar voren kwamen: •
Sportveldjes niet van zand of gras, maar met kunstgras (voorkomt hondenpoep)
•
Lasergamespel in de wijk
•
Meer speeltoestellen voor kleine kinderen
•
Meer voetbalveldjes
•
Eigen speelplaatsen voor jonge kinderen en oudere kinderen. Kleine kinderen soms bang voor de
plaatsen. •
Angst om kind alleen met de hond te laten wandelen
•
Politie doet niets, wordt niet geluisterd. De wijkagent schittert door afwezigheid.
•
Een enkele bewoner attendeert ons erop vooral op de hele en halve uren te patrouilleren, dan
oudere kinderen •
Meer naschoolse activiteiten in de wijk
•
Hangjongeren / verveelde jeugd door te weinig voorzieningen
•
Verloederde speeltuintjes opknappen (bijv. speeltuin achter de Kastanjelaan)
•
Meer buitensport
•
Klimbomen in de wijk
wordt er namelijk gedeald. •
Wens voor meer politie in de wijk
Openbare ruimte Bijna alle opmerkingen over de openbare ruimte waren gericht op de vervuiling in het straatbeeld (en menCriminaliteit / (on)veiligheid taliteit van mensen). Hondenpoep, zwerfvuil en illegale vuilstort zijn grote ergernissen. Het groen is mooi Het gevoel van onveiligheid overheerst bij de meeste insprekers. Dit gebeurt vooral in de avonduren. Daarnaast in de wijk, maar zou beter onderhouden kunnen worden. worden ‘unheimische’ plekken en ‘buitenlanders’, drugsdealers en het gebrek aan vertrouwen in politie veel
33
Winkelvoorzieningen
•
Voorkom ghettowijken
De winkelvoorzieningen worden als aantrekkelijke factor in de wijk gezien. Toch zijn hierover opmer-
•
Wens voor meer bejaardenwoningen
kingen ten aanzien van de samenstelling van de winkels, die zou namelijk gevarieerder kunnen.
•
Waarom slopen als er ook gerenoveerd kan worden?
Gemaakte opmerkingen:
•
Eigen tuinen bijhouden
•
Eenzijdige samenstelling winkels
•
Huizen moeten opgeknapt worden
•
Lokale kapper vraagt winkeliers hun winkels mooi te houden
•
Het Piusplein moet opgefleurd worden, meer uitstraling en diversiteit
Verkeer
•
Onbegrip voor belhuis, gemeente en corporatie schuldig aan bepaald type winkels dat in
Opmerkingen over verkeer richten zich vooral op:
Pius Plaza komt
•
snelheden van auto’s rondom het Piusplein
•
het gebrek aan parkeerplaatsen in de wijk
•
de onveilige situaties die er soms ontstaan voor kinderen door snelheid en dubbele rijbanen. Wens
Overige voorzieningen Gemaakte opmerkingen:
34
voor éénrichtingsweg bij het Piusplein (zoals vroeger).
•
School moet blijven in de wijk
•
De nieuwe dokterspraktijk en apotheek wordt als positieve toevoeging in de wijk gezien
Omgang verschillende nationaliteiten
•
Wens voor buurthuis / wijkcentrum
Het begrip en respect voor verschillende nationaliteiten lijkt soms zoek in de wijk. Een enkeling gaf aan de diversiteit
•
Sporthal Gageldonk behouden
van mensen in de wijk leuk te vinden, maar diverse mensen die niet voor de camera wilden verschijnen gaven aan
•
Betere ov-voorzieningen (bus van/naar Elsenborg bijv.)
angst te hebben, vooral nadat er grote groepen niet-Nederlanders in de wijk zijn gekomen.
Wonen
Gemaakte opmerkingen:
Er zijn relatief weinig opmerkingen over wonen gemaakt. Het volgende is gezegd:
•
Veel drugsoverlast, veroorzaakt door buitenlanders
Beleidsvisie Gageldonk-West
•
Groep Bulgaren luistert niet, doet maar wat ze willen (inspreker had verder ‘niks tegen
buitenlanders’) •
Het spreiden van groepen van verschillende afkomst is gewenst
•
Door de komst van grote groepen niet-Nederlanders is het verband in de wijk zoek
•
Turkse vrouw vraagt respect voor leefwijze en kledingkeuze. Wordt vaak onaangenaam
aangesproken/uitgejouwd vanwege hoofddoek en lange kleding, maar benadrukt ook gewoon een mens te zijn.
Goed naar de zin Niet iedereen had commentaar. Er waren ook een aantal mensen die zich niet herkenden in de problemen in de wijk en aangaven graag hier te wonen, juist vanwege de voorzieningen in de directe nabijheid (station, winkels, centrum BoZ) en de kleur in de wijk.
35
Organiseer weekmarktje op Piusplein / rond Piuskerk
Reacties tententocht
Realiseer buurtwinkel met hulp aan wijkbewoners Dokterspraktijk en apotheek is goede ontwikkeling
7 juni 2008 : Piusplein, 10.30 – 13.00 uur
Zorg voor nieuw buurthuis 11 juni 2008: Acaciahof, 18.30 – 21.00 uur
Wens voor zorgcentrum in de wijk In Piushof ontbreek huismeester
7 juli 2008 : Meidoornlaan/Populierlaan, 14.00 – 16.30 uur
Laat ouderen zo lang mogelijk zelfstandig wonen Behoud sporthal Veiligheid
Sprake van asociaal rijgedrag
Thema
Reacties
Algemeen (planproces)
Er wordt niet geluisterd of weinig gedaan met mening inwoners
Ruimtelijke ontwikkeling
Herontwikkelen fabriekjes bij Grebbe en Mercedes
Zorg voor voldoende en/of betere verlichting (o.a. Vijverberg)
Panden staan na leegstand te lang leeg; werkt verloedering in de hand
Houdt achterpaden en steegjes bij woningen schoon en veilig
Wijk is praktisch ingericht
Toezicht buiten speelplekken nodig
Wijkcentrum moet blijven
Meer politie op straat, meer toezicht op kinderen
Door onwetendheid van andere culturen weinig begrip en respect
Drugsrunners rondom Acacialaan, Piusplein
30 km-sluizen op Gentiaanstraat/Kastanjelaan/Ericalaan onveilig Uitgang Ericalaan zeer onoverzichtelijk
Samenleven
Ruimte voor gemeenschappelijke activiteiten/ zaalverhuur voor feestje
Onzekerheid en onduidelijkheid over (termijn van) sloop woning heeft invloed op woongenot (Lorkstraat, Vijverberg, Gentiaanstraat, Berkstraat)
In Piushof weinig onderling contact
Matig onderhoud woningen (bijv. Klaproosplein)
Mensen durven elkaar niet aan te spreken op gedrag, maar moeten wel contact leggen om goed samen te kunnen leven. Moeten elkaar aanspreken.
Mogelijkheden bieden om zelf woning te kopen en op te knappen
Advies aan corporaties: meng bewoners met verschillende etniciteit
Voorstel om (op Lorkstraat/Plataanstraat) meer seniorenwoningen te realiseren. Men wil graag in de wijk blijven wonen.
Overlast buren
Wonen
Mensen meer verantwoordelijk maken voor bijhouden tuinen Zorg voor betaalbare woningen
Jongerenwerkers semi-overheidsinstellingen onderhouden slecht contact met buurt
Leegstaande huizen ook in onderhoud bijhouden Altijd met plezier in deze wijk gewoond
Goed gedrag belonen: ‘beste’buurtbewoner in zonnetje zetten, als voorbeeld laten dienen (door buurt gekozen) Voorzieningen
Weinig ov-voorzieningen
(zorg- en detailhandel)
Weinig activiteiten in de wijk Maak in Piuskerk boven wijkgebouw en beneden winkels Praktische wijk, winkels op loopafstand is pluspunt
36
Veel onduidelijkheid over vergoedingen bij (gedwongen) verhuizing. Graag helderheid. Corporatie moet meer oog hebben wie ze in een nieuw huis plaatsen Openbare ruimte
Matig onderhoud openbaar groen Veel zwerfvuil c.q. illegale vuilstort
Beleidsvisie Gageldonk-West
Parkeeroverlast, asociaal parkeergedrag, te weinig parkeerplaatsen (Kastanjelaan, Piusplein, Vijverberg noord) Eenrichtingsweg bij Piusplein (weer) invoeren Onjuist gebruik trottoir leidt tot onveilige situaties (brommers, auto’s en fietsen op de stoep) Meer en betere openbare speelvoorzieningen voor de jeugd (kleine kinderen (wipkip, trampoline, knikkerpot etc.) en grotere kinderen (kunstgras trapveldje ter voorkoming van hondenpoep, bankjes om te zitten, waterkraantje om uit te drinken, skatebaan, hekwerk om speeltuin) Achterpaden en steegjes schoon houden Slecht wegdek Plataanstraat/ Ligusterstraat (Geluids)overlast van zwerfkatten rondom Meidoornlaan/Waterleliestr.
37
Bijlage 3 Veiligheidsbeleving inwoners Gageldonk-West
drempels wil tegenkomen.
Bron:
•
In de portieken van de Gentiaan is er overlast door drugsgebruikers
Overlast algemeen
•
Er wordt vanuit een woning in de Gentiaan gedeald
•
De overlast door daklozen bij de Leguyt is minder dan voorheen
•
Het vermoeden bestaat dat op het Berkenpad wordt gedeald vanuit belhuis, theehuis en Turks
•
Bij de Gentiaan worden fietsen hinderlijk geplaatst
•
Bij de Gentiaan hebben buurtbewoners last van bezoekers aan het Turkse café
•
•
Bij het speeltuintje bij de Leguyt hangen jongeren van 15 tot 17 jaar oud hinderlijk
Vervuiling
Wijkveiligheidsplan wijk Oost 2008 – 2011
rond.
café. Bij de Gentiaan, zijde Piusplein, wordt op de stoep en het parkeerterrein voor de kerk gedeald.
•
Achter de Gentiaan wordt het openbaar groen beter dan voorheen bijgehouden
•
Er zijn onvoldoende speelgelegenheden voor kinderen
•
Het opruimen van onkruid en zwerfvuil in de brandgangen
•
In het hele gebied is sprake van hangjongeren en komen regelmatig incidenten voor
•
Schooljeugd gooit, komend vanuit de trein richting school afval in de Seringstraat.
•
Kinderen van de Basisschool laten in de wijk ook afval achter
Verkeersoverlast/onveiligheid
•
Bij de verzamelcontainers bij de Gentiaan wordt veel vuilnis geplaatst
•
Veel treinreizigers parkeren hun auto op de Oude Wouwsebaan en in de omgeving van
•
Er ligt veel los straatvuil bij de winkels aan het Piusplein.
het Piusplein
•
De trottoirs zijn vuil van hondenpoep, kauwgom en lege blikjes.
De verkeersremmende maatregelen op de Kastanjelaan zorgen voor meer overlast dan
•
In het speeltuintje bij de Leguyt heeft men last van hondenpoep
het harde rijden
•
In de brandgangen bij de Leguyt is veel onkruid.
•
Er wordt hard gereden in de Gentiaanstraat.
Onveilige plekken
•
Er wordt te hard gereden op de Ericalaan.
•
Achter de Gentiaan, op het Berkenpad
•
In de Seringstraat wordt hard gereden; het is een alternatieve route als men geen
•
Het spoortunneltje
•
38
Drugsoverlast
Beleidsvisie Gageldonk-West
•
Bij het parkeerterrein aan het spoor
•
De doorgang van het Piushof
•
De Lorkstraat
39
Bijlage 4 Workshop Geuzennaam Gageldonk-West
40
