alles over geluid, gehoor & gezondheid
‘Ik luister naar de sneeuw’
‘Alsof je urenlang in een golfslagbad zit’
Bibian Mentel
Paula Hijne heeft de ziekte van Ménière
‘Iedereen mag weten dat ik hoortoestellen draag’ Er ging weer een wereld aan geluid open voor Monique Jacobs
De stem achter
NSomroepen
In dit nu mmer 21
66
39
45
28 12
Interviews
Favoriet Bibian Mentel vertelt over hoe ze luistert naar de sneeuw
tafel We schuiven aan tafel bij vijf 56 Aan bewoners van De Gelderhorst
Coverfoto
Mathilde Dusol
Leven met...
04
alles over geluid, gehoor en gezondheid
18
Hoorheld Monique Jacobs: ‘Ik kon alleen maar huilen van blijdschap’
26
Samenspraak ‘Als je oogcontact hebt met elkaar, dan zie je of je elkaar begrijpt’
28
Passie Stemcoach Alex Boon: ‘Je stem zegt wie je bent’
Hijne leeft met de ziekte 66 Paula van Ménière
17
Columns
Ilse Help uw stem gezond door de winter heen Lotte
heeft een date met Chris, 54 Lotte die haar collega blijkt te zijn
Mijn beroep
45
51
Techniek & innovatie Hoe werkt het wonderlijke fenomeen 3D-geluid? Op de werkvloer
62 Geen ‘sssssst!’ meer in de bieb En ook... Gehoord
klinkende champagneglazen 06 De op oudejaarsavond Luisterend oor
smakt tijdens het eten en 09 ‘Ze ademt luid door haar neus. Moet ik hier iets van zeggen?’
62 vol geluid Wintergeluid 48 Wereld Gadgets 60 Leuke hoorinnovaties Uit- en thuistips gaan we heen? Allerlei 74 Waar leuke dingen om te doen
76
Puzzel Win een powerbank en sta nooit meer met een lege accu
77
Gezond Gehoor thuis Ontvang Gezond Gehoor drie keer per jaar in de brievenbus
Actueel
Spigt maakt goed 39 Petra passende oorstukjes De stem achter Ineke Eijpe vertelt over haar beroep als NS-omroepster
inhoud
21
Informatief
Wetgeving & beleid De strijd tegen het (on)hoorbare geluid
10 Geluid en gehoor in het nieuws 78 Rondgevraagd was het mooiste geluid dat je 36 Wat in 2014 hebt gehoord?
Colofon Aan dit nummer werkten mee...
05
favoriet
‘Hoe minder geluid de sneeuw maakt, hoe beter het gaat’ Snowboardster pur sang en winnares van paralympisch goud in Sotsji in 2014. Bibian Mentel vertelt over de ervaring van haar sport, de stilte van de bergen en het geluid van de sneeuw.
12
13
favoriet
Bibian Mentel
‘Het geluid van board en sneeuw samen geeft aan of het goed gaat of niet’ Het wintersportseizoen is aangebroken, de sneeuw valt
snowboarden en te wakeboarden en zich te blijven
in de bergen en velen onder ons zullen de ski’s of boards
ontwikkelen, verbeteren en zich te meten met de beste
weer onderbinden voor een spectaculaire afdaling.
boarders in haar discipline. Zo kan ze actief en volop in
Zelf geen wintersporter? Dan kun je altijd nog de
beeld het ambassadeurschap voor haar sport en haar
prestaties van skiërs en snowboarders volgen tijdens
stichting promoten op de best mogelijke manier.
de vele wereldbekerwedstrijden en kampioenschappen. Bibian Mentel, snowboardster en wakeboardster, vertelt
DE STILTE EN JE EIGEN HARTSLAG
hier haar bijzondere verhaal. Van valide snowboardster
‘Het gevoel om bovenaan de piste te staan en die
tot snowboarden met een prothese als onderbeen.
prachtige witte sneeuw te zien en de stilte om je heen te
Van de kracht van sport en het denken in mogelijkheden
ervaren met alleen het geluid van de wind, dat is machtig
in plaats van beperkingen. En van de kracht van stilte en
mooi.’ Als het om een spannende afdaling gaat, zoals
het geluid van de sneeuw.
tijdens het ‘freeriden’ wat ze laatst nog gedaan heeft voor de freeride film EnAbled samen met zitskiër K-J van der
DENKEN IN MOGELIJKHEDEN
Klooster en drie valide freeride-skiërs, dan komt daar nog
Tegenover me zit een sprankelende, stralende, sportieve
het horen van je eigen hartslag bij. Als het om een
vrouw met blote voeten. Ook al weet ik dat ze haar
wedstrijd gaat zijn het de piepjes van de start die een
rechter onderbeen moest laten amputeren toen ze 27
heel belangrijk geluid vormen. ‘Dat zijn de geluiden
was om de agressieve vorm van botkanker die ze had
waaraan ik denk als het om mijn ervaring van de sport
tot stilstand te brengen, ik zie een complete vrouw en
gaat.’ Dan begint de afdaling en wordt een ander geluid
ik moet drie keer kijken voordat ik zie dat een van haar
belangrijk. Het geluid van de sneeuw. De sneeuw geeft
voeten geen ‘echte’ is. Dat is ook hoe Bibian ermee
aan hoe de toestand van de piste is, en hoe je moet
omgaat, vertelt ze oprecht: ‘Ik wil mijn prothese, mijn
boarden. ‘Ik luister naar de sneeuw en mijn board. Als de
handicap niet verbergen. Ik weet dat mensen ernaar willen
piste ijzig is en ik mijn bochten niet perfect maak, hoor ik
kijken, ervan willen weten. Het verbergen, het ontkennen
het schrapende geluid van mijn board op de sneeuw en
maakt dit alleen maar lastiger en ongemakkelijker.’ Ze is
het ijs en weet ik dat ik meer moet carven. Hoe minder
een voorbeeld, een ambassadrice van het denken in
geluid de sneeuw maakt, hoe beter de conditie van de
mogelijkheden in plaats van in beperkingen. ‘Mijn been
sneeuw en hoe beter het boarden gaat. Als ik op het
was er nog niet af of ik sprak al met een prothesemaker
water bezig ben met boarden, kan ik aan het geluid van
over de mogelijkheden voor een been waarmee ik weer
de motor van de boot horen of de snelheid de juiste is.’
zou kunnen boarden. Het was geen kwestie van of ik weer
14
zou gaan snowboarden, maar hoe ik dit het beste en zo
CONCENTRATIE EN ONTSPANNING
snel mogelijk weer zou kunnen doen.’ En dat gevoel, de
Het snowboardwereldje staat natuurlijk bekend om zijn
talloze mogelijkheden die er zijn voor sporten en bewegen
laid back attitude, coole boarders, felle kleuren en muziek.
met een beperking, met een prothese, dat wil ze graag
Bibian weet dat veel boarders muziek luisteren tijdens
aan zoveel mogelijk mensen overbrengen. Aan kinderen
hun wedstrijden, vooral in de halfpipe is dit heel
en jong-volwassenen met een beperking, aan de mensen
gebruikelijk. Zelf doet ze dat niet. ‘Ook voor de wedstrijd
die om hen heen staan en vanzelfsprekend hun zorgen
luister ik niet naar muziek. Ik kan me voldoende afsluiten
hebben en hun geliefden willen behoeden voor
zonder muziek en ik heb als het ware de omgevings-
teleurstellingen. Maar ook aan de artsen, orthopeden,
geluiden ook nodig om me te concentreren.’ Buiten haar
fysiotherapeuten en prothesemakers die hen begeleiden
sportbeleving kan Bibian erg genieten van het geluid van
in het traject van amputatie en revalidatie. Dit doet ze via
de vogels om haar huis in het bos, vooral ’s ochtends.
haar Mentelity Foundation, maar ook door zelf te
‘Mijn man wordt er wel eens gek van, maar ik vind het
wetgeving & beleid
De strijd tegen het (on-) hoorbare geluid Producten die gebaseerd zijn op ultrasoon geluid om ongewenste gasten te weren, zonder dat anderen daar last van hebben, dat klinkt in theorie best aardig. Maar in de praktijk leveren ze vooral veel vragen op. Over zere oren, mensenrechten en gezondheidsrisico’s.
21
Ultrasoon geluid
wetgeving & beleid
Geluid waarvan de frequentie te
daarom hun hangplek zouden
worden op plaatsen waar anderen
hoog is om door het menselijk oor
verlaten. Hoewel er een paar jaar later
dan de beoogde jongeren er geen
te worden waargenomen, dat is
al meer dan vijfhonderd van dergelijke
last van hebben. En misschien nog
de definitie van ultrasoon geluid.
apparaatjes waren geplaatst, was de
wel belangrijker, de Mosquito mag
De waarneming van hoge tonen
kritiek niet van de lucht. Hoe kon
alleen gebruikt worden als hij
neemt vaak af naarmate men ouder
immers gegarandeerd worden dat
geen gehoorschade – of andere
wordt; bij jongeren ligt de drempel
er geen andere jongeren in de
lichamelijke klachten – veroorzaakt.
meestal op of net boven de 20 kHz,
directe omgeving van het apparaat
Nederlandse en Duitse onderzoeken
bij ouderen ligt hij daaronder. Voor
verblijven? En wat was er bekend
wijzen erop dat normaliter, dat wil
veel diersoorten geldt dat zij
over het risico op gehoorschade na
zeggen wanneer iemand niet
aanzienlijk hogere tonen kunnen
blootstelling aan ultrasoon geluid?
meerdere uren aan een Mosquito
waarnemen. Jongeren horen dus
De landelijke politiek ging zich
wordt blootgesteld, er geen risico is
bepaalde hoge tonen die mensen
ermee bemoeien en dat leidde in
op gehoorschade. Omdat jongeren
vanaf een bepaalde leeftijd niet
2008 tot een onderzoek in opdracht
zich door het hinderlijke geluid
meer horen. En veel dieren horen
van toenmalig minister van Binnen-
doorgaans binnen enkele minuten
op hun beurt weer hogere tonen
landse Zaken Guusje Terhorst.
verwijderen, lijkt er dus geen rede
dan mensen. Hoge tonen die door
Naar aanleiding van dit onderzoek
tot zorg.
mensen en dieren nog net wel
oordeelde zij dat het gebruik van
worden waargenomen, worden
de Mosquito mogelijk in strijd was
Ook het recht op bewegingsvrijheid
doorgaans als zeer onaangenaam
met een aantal mensenrechten.
en het discriminatieverbod worden
ervaren. Die gegevens gebruikt een
Hoewel de Mosquito uiteindelijk niet
genoemd. Hoewel niet kan worden
aantal producenten om producten
verboden wordt als middel tegen
vastgesteld dat het gebruik van de
te ontwikkelen tegen ongewenste
hangjongeren en vandalisme, worden
Mosquito onbetwist in strijd is met
dieren. En – jawel – tegen lastige
gemeenten nadrukkelijk gewezen op
deze punten, is duidelijk dat het daar
jongeren.
hun verantwoordelijkheid om goed
wel tegenaan schuurt. De Mosquito
uit te zoeken of de Mosquito het
ontneemt de jongeren immers de
enige aangewezen middel is.
vrijheid om op een bepaalde plek te
HANGJONGEREN Niet zomaar alle jongeren natuurlijk,
zijn, waar anderen wel mogen komen.
maar wel vervelende hangjongeren.
MENSENRECHTEN
Puur op basis van hun leeftijd en het
In 2006 werd in Nederland voor het
Een van de mogelijke punten in
vermogen om de hoge tonen te
eerst een Mosquito gebruikt, een
de wet waar de Mosquito inbreuk
kunnen waarnemen.
apparaat dat tonen uitzendt van een
op zou maken, is het recht op
Een parlementaire commissie van de
hoge frequentie, die vrijwel alleen
lichamelijke integriteit. Dit houdt in
Raad van Europa heeft zich in 2010
jongeren tot een jaar of 25 kunnen
dat burgers verschoond moeten
krachtig uitgesproken tegen gebruik
horen. Het idee daarachter was dat
blijven van gezondheidsschade als
van de Mosquito. Ook de Europese
dergelijke hoge tonen als vervelend
gevolg van overheidsingrijpen. De
Commissie pleit voor een verbod op
worden ervaren, en de jongeren
Mosquito mag dus alleen gebruikt
het gebruik. Maar zij acht het een zaak van de lidstaten om dit al dan niet door te voeren. Tot op heden is
ER IS GEEN SLUITEND BEWIJS OVER
het gebruik van de Mosquito – mits
DE OORZAAK VAN DE KLACHTEN
– in Nederland niet verboden.
toegepast onder strikte voorwaarden
23
‘Ik denk dat hij
samenspraak
stiekem een nep-dove is’ Op een herfstige dag in hartje Dordrecht treffen we René van de Boezem en Ad Janssen aan de koffie. Ad Janssen is meester-kok en horecaondernemer. René van de Boezem werkt als projectmanager, en was betrokken bij de organisatie van Werelddovendag (WDD). Een groot gedeelte van het WDD-programma vond plaats in Art & Dining, een van de restaurants van Ad Janssen. René is slechthorend en draagt hoortoestellen. Ad hoort naar eigen zeggen juist te veel.
bijzonder. Toen wist ik gelijk: “Dit is een eerlijke man die open staat voor anderen”.’ AD: ‘Ja dat gaat bij mij eigenlijk vanzelf. Ik ben altijd aanrakerig, en zie dat als een stukje respect. Dat kan wel eens gevaarlijk zijn natuurlijk, maar ik heb er nul komma nul bedoelingen bij.’ HOE VERLIEP DE COMMUNICATIE TUSSEN JULLIE? AD: ‘Heel gemakkelijk. Ik hoef me voor René niet bijzonder in te spannen om zijn aandacht te krijgen. Ik heb bij hem het idee dat hij gewoon goed hoort. Ik denk eigenlijk dat hij
HOE KWAMEN JULLIE MET ELKAAR IN CONTACT?
stiekem een nep-dove is. Jij speelt het gewoon, René.’
RENÉ: ‘We waren voor WDD op zoek naar een geschikte
RENÉ: ‘Haha, nee dat is niet zo.’
locatie voor het avondprogramma en voor een aantal
AD: ‘Nee echt, ik heb nooit het idee gehad dat jij doof bent.’
kunstactiviteiten overdag. Iemand binnen de organisatie die
RENÉ: ‘Maar, ik ben ook niet doof.’
bekend is in Dordrecht adviseerde ons Art & Dining, een mooi
AD: ‘Nee oké, maar van alle mensen in de projectgroep was
en gezellig restaurant in het Dordrechts Museum. Zodoende
jij de enige met wie ik gewoon kon praten zeg maar.’
kwam ik met Ad in contact.’
AD: ‘Bijzonder, ik had niet eerder met een grote groep dove
telefoongesprek herinneren waarbij ik dacht: “Volgens mij
mensen gewerkt. Wel werkte hier ooit een kok met een
begrijpt hij de helft niet”.’
hoorimplantaat. Van hem heb ik geleerd dat het niet vanzelf-
RENÉ: ‘O ja? Hoezo, gaf ik toen verkeerde antwoorden?’
sprekend is dat iemand je hoort. Omdat ik gewoon met hem
AD: ‘Nou, je reageerde gewoon heel anders dan je normaal
kon communiceren, stond ik er niet bij stil dat hij me niet kon
doet, ik kreeg niet echt feedback van jou op wat ik zei.
horen als hij geconcentreerd aan het koken was. Wij koks
Dat ging toen over sponsoring en dat kippengaas. En toen zei
roepen altijd van alles naar elkaar, bijvoorbeeld wanneer er
je op een later moment in een ander gesprek “We moeten het
een gerecht uit mag. Maar er kwam helemaal niks uit de
ook nog een keer hebben over dat kippengaas”.
keuken. Hij hoorde die bestellingen natuurlijk niet! Tijdens de
Toen dacht ik: “Daar hebben we het toch al lang over gehad,
besprekingen voor WDD hield ik daarom steeds in de gaten of
dat heb ik al toegezegd.” Misschien was je met iets anders
men hoorde wat ik zei. Ik keek goed of ik een bevestiging
bezig toen hoor.’
kreeg, bijvoorbeeld een knik.’
RENÉ: ‘Hmm, ja dat zou best kunnen.’ AD: ‘Ik heb daardoor wel ontdekt dat één-op-één contact met
26
HOE WAS JULLIE EERSTE ONTMOETING?
jou beter is. Want dan maak je oogcontact met elkaar en zie je
RENÉ: ‘Nou die eerste ontmoeting met Ad weet ik nog heel
of je elkaar begrijpt.’
goed! Hij schudde mijn hand met twee handen. Dus hij
RENÉ: ’Ja, dan krijg je ook de non-verbale communicatie mee,
legde zijn andere hand ook op mijn hand. Dat vond ik wel erg
die zie je door de telefoon natuurlijk niet.’=
Foto’s
communiceren via de telefoon. Ik kan me een keer een
Frances Gallimore
AD: ‘Nou, het enige wat met jou moeilijk is, René, is
HOE WAS DAT, AD?
Tekst
EN TOEN ZAT JE INEENS TUSSEN ALLEMAAL DOVE MENSEN,
Pim Geerts
HADDEN JULLIE DAN NOOIT MISCOMMUNICATIE?
27
passie
‘Je stem zegt wie je bent’ Je stem gebruik je elke dag. Als je belt met een vriend, zingt onder de douche of lacht om een goede grap. Je staat er niet bij stil hoe je klinkt of wat er allemaal mogelijk is met je stem. Laat staan wat je stem zegt over jouw persoonlijkheid. Voor stemcoach Alex Boon is dat wel anders. Want de stem is zijn levenswerk.
28
29
Stem
Vanaf station Den Haag Hollands Spoor loop ik als vertrouwd richting de tramhaltes. Tram 1 brengt mij naar Scheveningen, naar het Kurhaus om precies te zijn. Als ik uitstap, word ik overladen met herinneringen. Zo loop ik langs Café Puur waar ik zeven jaar geleden regelmatig een borrel dronk met medestudenten van
passie
‘Mijn indruk van iemand hangt samen met zijn stemgeluid’
mijn acteeropleiding. In de tussentijd ben ik wel vaker in Den Haag geweest, maar vandaag is alles anders.
mijn benen gewreven. Door die handelingen veranderde
Ik bezoek mijn oude stemdocent Alex Boon, wiens
mijn stem en produceerde ik geluiden waarvan ik niet wist
lessen en werkwijze mij op een of andere manier
dat ik daartoe in staat was. Met dat nieuwe geluid gingen
nooit hebben losgelaten.
we op onderzoek uit. Experimenteren, exploreren, waarnemen, daar ging het allemaal om.
EXPERIMENTEREN EN EXPLOREREN We hebben afgesproken in zijn stemwerkplaats aan de
ONZEKER ZIJN MAAKT STERK
Deventersestraat. In hetzelfde gebouw waar ik destijds
'Stemcoach is eigenlijk een vaag begrip', opent Alex ons
heel wat kabaal heb gemaakt met mijn stem. De lessen
gesprek. 'Ik noem mezelf liever stemdocent, maar het
van Alex waren alles behalve conventioneel of standaard.
is slimmer om mezelf coach te noemen omdat mensen
Zo denk ik terug aan een oefening waarbij ik op mijn buik
die term nou eenmaal vaak gebruiken'. Acteurs, beroeps-
lag, mijn stem aan mocht zetten en andere studenten
sprekers, managers of zangeressen; de mensen die zijn
ondertussen kracht uitoefenden op mijn lijf. Er werd aan
stemwerkplaats binnentreden, komen uit verschillende
mijn ledematen getrokken, op mijn rug geduwd en over
vakgebieden, waarbij spreken in het openbaar een grote
31
rondgevraagd
Wat was het mooiste geluid
van 2014?
3JURIAN DRIESTEN (34) ‘Joris, mijn zoontje van twee jaar, liep al toen hij net een jaar was. Hij pakte al heel vroeg dingen in huis waarvan ik niet wist dat we die hadden en liep daar dan
Het jaar loopt bijna ten einde. Een mooi moment om terug te blikken met een geluidsherinnering. Welk geluid heeft afgelopen jaar indruk op je gemaakt?
mee rond. Maar het praten lukte nog niet echt. Totdat hij op een ochtend naar een bordje wees en vervolgens
3LIZETTE VAN OVERDIJK (48)
‘krr-krr’ riep. Eerst begreep
‘Het mooiste geluid van 2014 is
ik hem niet maar toen ik goed keek waar hij naar wees, begreep ik dat hij
voor mij heel moeilijk omdat ik veel
cracker bedoelde. Zijn tweede woordje was makkelijk aan te leren: trk-trr voor
last heb van tinnitus. Er is eigenlijk
tractor!’
geen geluid mooi te noemen, al springt er wel een bovenuit: de
4SASKIA MOLLEMA (19)
5ROGIER PELGRIM (28)
start-tune van het hoortoestel
‘Op een oude boerderij in het
‘Het mooiste geluid dat ik in 2014
dat ik sinds augustus draag. De
dorpje Bennekom staat een
heb gehoord zijn de violen in het
tweestemmige tonen laten me
paardenschuur. Elk jaar rond
liedje ‘I don’t want to change you’
elke ochtend een beetje genieten.
mei komen ze terug, de
van Damien Rice. Deze man is een
Een geluid dat ik erg mooi vond,
boerenzwaluwen. Eerst hoor je er
geweldige zanger die met enorm
hoorde ik in 2009. Dat was het geluid van de bubbels uit de champagnefles die
een paar en valt het niet direct op.
veel bezieling dit nummer brengt.
ontkurkt werd nadat ik mijn eerste test had van mijn implantaat.’
Maar als het iets verder in mei is,
Maar de violen lijken dit liedje nog
zijn er tientallen zwaluwen bijeen
een hele extra dimensie te geven.
gekomen om hier te broeden. Het
De emotionele lading wordt nog
4JANNEKE STOL (58)
5BOB MOLLEMA (24)
lijkt wel of je in een volière staat,
meer benadrukt. En dat terwijl het
‘Wat een moeilijke vraag. Hierover
‘Tijdens mijn studie heb ik een
zoveel gezang om je oren. Jaarlijks
niet zoetsappig wordt. Om stil van
nadenkend realiseer ik me dat ik de
mooi geluid gehoord. Ik was aan
komen ze terug en elke keer is het
te worden.’
hele dag geluiden registreer, maar
het zeefdrukken, maar er zat geen
weer mooi om de eerste zwaluwen
het meeste wegfilter. Er zijn wel
inkt op de zeef. Toch besloot ik om
te horen.’
geluiden waar ik op wacht en die ik
met mijn rakel - een instrument dat
hoog waardeer. Bijvoorbeeld de eerste
lijkt op een spatel - denkbeeldige
zingende merel in het vroege voorjaar,
inkt te verspreiden over de zeef. Op
voorteken van een nieuw seizoen van
het moment dat het rubber van de
DOET U OOK MEE?
licht en warmte! Maar het mooiste
rakel de zeef van polyester raakte,
In de rubriek Rondgevraagd gaan we op zoek naar de mening van mensen over de meest uiteenlopende
geluid is het seintje van mijn telefoon
ontstond er een geluid. De klank
onderwerpen, die echter allemaal iets met geluid of gehoor te maken hebben. Vindt u het leuk om ook uw mening
‘s avonds laat naast mijn bed. Nog
werd vertraagd waardoor ik even
te laten horen? Stuur dan een mailtje naar
[email protected] onder vermelding van Rondgevraagd.
even een berichtje van mijn lief.
onthutst raakte. Zo naar als nagels
We sturen u dan per mail de nieuwe stelling. Stuur uw reactie in en wellicht komt u mening of ervaring dan in het
En dan geluidloos in slaap vallen.’
over een schoolbord kunnen
volgende nummer van Gezond Gehoor te staan.
klinken, zo fijn klonk dit.’
36
37
mijn beroep
‘Ik doe geen concessies aan de kwaliteit’ Als je kinderen, volwassenen, senioren én DJ Tiësto als klant hebt, dan moet je wel een bijzonder beroep hebben. En dat heeft Petra Spigt. Als oortechnieker maakt ze zowel maatoorstukjes voor hoortoestellen als gehoorbeschermers voor musici en dj’s.
39
mijn beroep
Oortechnieker
om voor deze mensen zo goed mogelijk maatwerk te leveren. Tot mijn klantenkring behoren het Concertgebouworkest en het Nederlands Philharmonisch Orkest. Ook voor dj’s zoals Armin van Buuren en Dj Tiësto heb ik gehoorbeschermers gemaakt. Ik schat dat zestig procent van mijn klanten bestaat uit mensen met middelmatige tot zware slechthorendheid, dertig procent uit musici en tien procent uit kinderen.’
HANDENARBEID ‘Het geheim van dit vak? Dat is de combinatie van dertig jaar ervaring, veel onderzoek naar de anatomie van het oor en vooral handenarbeid. Ik schakel pas lasertechnieken en 3D-technieken in als ik het idee heb dat de slechthorende
‘Het is een uitdaging om voor deze mensen maatwerk te leveren’
of de drager van gehoorbeschermers er echt profijt van heeft en het product er beter van wordt. In de praktijk blijkt dat mensen die werken met laser en 3D niet altijd het ruimtelijk inzicht bezitten dat je nodig hebt om oorstukjes te maken. Oorstukjes op maat maken is tenslotte geen grafische vormgeving. Het is tijdrovende handenarbeid. Ik word er wellicht niet zo rijk mee als directeuren van andere laboratoria, maar ik vind dit wel de leukste manier.’=
‘HET SPANNENDSTE IS EEN EIGEN BEDRIJF’ ‘Het lastigste van mijn beroep – maar dat is tegelijkertijd ook het spannendste – is dat ik een eigen lab heb en een bedrijf. Ik heb twaalf mensen personeel die ik tevreden moet houden en die ik leuk werk wil bezorgen. Lastig vind ik het moeten voldoen aan alle regelgeving van arbodiensten en ondernemer. Of ik voldoende tijd overhoud voor het maken van oorstukjes? Ja hoor, ik heb een team van mensen die de administratie doen en de productie. Maar het is altijd geworstel om tijd genoeg vrij te maken voor nieuwe ontwerpen. Het is nooit comfortabel; ik heb nooit eens een maand om iets te ontwikkelen.’ Meer weten? Kijk op www.labformaat.nl
Tekst
Stan Verhaag
Foto’s
Thies Bening
milieu, waarmee je nu eenmaal te maken hebt als
42
43
de stem achter...
De stem achter NS-omroepen 45
de stem achter...
NS-omroepen
‘Dames en heren, de intercity naar Gouda, Rotterdam
naar de omroep, in de trein hun app raadplegen of thuis de
Alexander en Rotterdam Centraal van 17.47 uur vertrekt
website bekijken. Voor Ineke was de komst van dit nieuwe
van spoor 8’. Reis je vaak met de trein? Dan waan je je
systeem een grote verbetering: ‘Berichten waren vroeger
nu ongetwijfeld op een perron of in een stationshal, en
heel inconsistent. Wat de één een wisselstoring noemde,
hoor je die bekende stem die al jaren door elk NS-station
was voor de ander een overwegstoring of een seinstoring.
galmt. Maar naast deze vertrouwde stem, zijn er nog veel
Daar raakten de reizigers van in de war.’ En dat is natuurlijk
meer omroepers werkzaam bij de NS. Zij kruipen dagelijks
juist wat Ineke probeert te voorkomen: de reizigers op het
achter hun microfoon om alle treinreizigers van de juiste
verkeerde spoor zetten. ‘Ook al zie ik ze niet en staan
informatie en mededelingen te voorzien.
ze ver van me af, ik weet dat ik er ben om de reizigers informatie te geven en hen goed op weg te helpen’, zegt
Een van die vaste NS-omroepers is Ineke Eijpe. Vanuit
ze met een zorgzame blik.
de verkeersleidingpost in Utrecht roept Ineke elke dag berichten om voor stations in de regio Utrecht. Is er een
ZELF DE KNOPPEN BEDIENEN
seinstoring in de omgeving van Alphen aan de Rijn, zijn
‘Mijn functie is behoorlijk zelfstandig. Vaak krijg ik wel een
er werkzaamheden in de buurt van Hilversum of staat
zogenaamde voorleesmelding, maar ik moet uiteindelijk
er een defecte trein in Oosterbeek, dan zet Ineke zich
toch zelf bepalen wat ik omroep, hoe vaak en wanneer’,
schrap en bereidt ze zich voor op het inspreken van de
vertelt Ineke. ‘Je krijgt er steeds meer gevoel voor. Door je
juiste boodschap in haar microfoon.
ervaring heb je bijvoorbeeld beter inzicht in de routes van de trein, zodat je reizigers op tijd kunt informeren over een
ZWANEN EN IJS OP HET SPOOR
alternatieve route. Daarnaast kan een probleem op een
Als haar werkdag begint, heeft Ineke nog geen idee wat ze kan verwachten. ‘Of er gebeurt niks, of er gebeurt van alles. Op een goede dag, heb je niks te doen’, lacht Ineke.
DE STEM ACHTER DE NS-OMROEP
Het vergt een goed overzicht en een behoorlijk staaltje
‘Ik ben niet de echte stem achter de omroepberichten
inschattingsvermogen om een adequaat omroepbericht
hoor!’ zegt Ineke zekerheidshalve aan het begin van ons
samen te stellen. Daarvoor put Ineke informatie uit
interview. De ‘echte’ stem achter de NS-omroepen waar
verschillende bronnen. ‘Ik ben continu aan het monitoren;
Ineke op doelt, is die van voice over en stemactrice Tuffie
ik houd de computerschermen in de gaten, krijg meldingen
Vos. De stem van Tuffie Vos is al sinds 2003 te horen op
binnen via de treindienstleider of ga af op berichten van
alle stations in Nederland en draait op een zogenaamde
collega’s. Er kan van alles aan de hand zijn. Het heeft
voice-response-systeem. Tuffie Vos werkt niet zoals
bijvoorbeeld met de weersomstandigheden te maken,
Ineke als vaste omroeper bij NS, maar heeft alle woorden
of met een aangepaste dienstregeling bij een evenement
in één keer ingesproken. Elk station heeft ze op vier
als de Vierdaagse in Nijmegen’, zegt Ineke. ‘Als het een
verschillende manieren ingesproken, zodat het systeem
strenge winter is, kunnen de wissels bevriezen of treinen
het betreffende station aan het begin, midden of eind van
onder het ijs zitten. Op dit moment zijn er ook veel zwanen
een zin kan plaatsen. Afhankelijk van op welk station het
op het spoor die voor vertraging zorgen’, legt ze uit.
bericht omgeroepen wordt, staat het station immers in een andere volgorde. En om te voorkomen dat alle zinnen
REIZIGERS OP HET JUISTE SPOOR ZETTEN
monotoon klinken, moesten de stations dus verschillend
Zodra Ineke weet wat er gaande is, stelt ze haar
uitgesproken worden. Op die manier klinkt elke omroep
omroepbericht zorgvuldig samen. Hiervoor krijgt ze hulp
natuurlijk en levendig. Vertragingen tot 17 minuten worden
van een speciaal informatiesysteem: InfoPlus. Dit systeem
omgeroepen door de ‘automatische stem’. Gaat het langer
zorgt ervoor dat een bepaalde storing overal op dezelfde
duren dan 17 minuten, of zijn er afwijkende situaties zoals
manier geformuleerd wordt en alle reizigers dezelfde
Koningsdag, dan mag Ineke het omroepbericht inspreken.
informatie krijgen, ongeacht of ze op het station luisteren
46
aan tafel
Communicatie is belangrijk, leuk, gezellig en leerzaam. Soms noodzakelijk, soms gewoon omdat je samen bent. De tafel is een goede plek voor communicatie. Tijdens een vergadering, het eten, een spel of gewoon met een kopje koffie. We schuiven aan, luisteren naar de gesprekken en kijken hoe het gaat als communicatie niet vanzelfsprekend is. Bijvoorbeeld als er mensen aan tafel zitten die niet (goed) kunnen horen.
Waar: De Gelderhorst (Ede), dinsdagmiddag 12.30 uur, warme maaltijd Aan tafel: meneer Nagtegaal (75, doof), meneer Stoop (87, laatdoof), mevrouw Jacobs (80, doof), mevrouw Schraal (75, doof), mevrouw In ‘t Veld (79, doof)
Aan tafel in De Gelderhorst 56
57
op de werkvloer
Geen ‘sssssst!’ meer in de bieb De bibliotheek. Vroeger was de bibliotheek echt een stilteplek. Hoe is dat tegenwoordig? Welk geluid is nu kenmerkend voor de bibliotheek? De bibliotheek in Gouda is onlangs verhuisd van een oud stil pand naar een grote open ruimte, waarin zelfs een eettentje zit. Medewerkster Iris de Boer vertelt over de functie van geluid in de bibliotheek van nu. 62
63
Van oudsher hangt om bibliotheken een sfeer van
automatisch stiller waren als ze tussen de boeken liepen.
geleerdheid, serieusheid en stilte. tel je een oude
In het nieuwe pand is daarvan geen sprake meer.
kloosterbibliotheek voor: tussen de dikke muren en afgesloten van de geluiden van de buitenwereld, zitten
GEROEZEMOES
monniken in dikke boeken te schrijven. Het enige geluid
Bij binnenkomst sta je meteen midden in een bruisende,
dat je hoort, is het krassen van de ganzenveren. In de
ruisende omgeving met geluid van pratende mensen
grote universiteitsbibliotheken waar studie en geleerdheid
in het café met de brommende koffiemachine en het
nog steeds de boventoon voeren, is het inderdaad stil en
gekletter van servies en bestek, mensen die uitleg krijgen
zien ‘strenge’ zaalopzichters er op toe dat er niet gepraat
bij de servicebalie en even verderop spelende kinderen.
of slechts gefluisterd wordt, en mobiele telefoons zijn uit
Dat het hier ook een bibliotheek betreft, is onmiskenbaar
den boze.
want de boeken zijn er in overvloed, op een toegankelijke manier aangeboden, overal waar je kijkt. Stil is het hier
BIBLIOTHEEK VAN NU
zeker niet, maar lawaaiig is het ook niet. Er heerst een
Hoe anders is het tegenwoordig in de openbare
aangenaam soort bedrijvigheid. Een brede trap die ook
bibliotheken in ons land. Met de veranderende functie
dienst kan doen als tribune voor een voorstelling of
van bibliotheken, van passieve aanbieders van informatie
bijeenkomst, verbindt beneden met boven. Op de eerste
naar de bibliotheek als platform voor samenwerking
verdieping is de volwassenenafdeling, naast het streek-
tussen burgers, professionals en organisaties, wordt de
archief en de drukkerswerkplaats. Allemaal in een open
bibliotheek van nu gedefinieerd als een plaats van
ruimte. Het is hier stiller. Maar allesbehalve doodstil. Iris
informatie-uitwisseling. De bibliotheek heeft een duidelijke
de Boer staat mensen met vragen op vriendelijke
sociale functie als ontmoetingsplaats, een plaats voor
toon te woord met een normale stem, geen gefluister.
uitwisseling van kennis, maar ook van de laatste nieuwtjes
Achter een rij boekenkasten staan tafels met computers
uit de straat of stad. Het is geen plaats meer waar
waar wat senioren vrolijk met elkaar in gesprek zijn. In
fluisterend om het nieuwste boek van Tommy Wieringa
andere hoeken heerst wel stilte en is alleen het tikken
wordt gevraagd of waar kinderen sluipend door de
op toetsenborden te horen. Het geroezemoes en de
gangpaden tussen de boeken lopen en sissend tot
cafégeluiden dringen hier wel door, maar zijn niet storend.
stilte gemaand worden door hun ouders.
64
VAN WEESHUIS NAAR CHOCOLADEFABRIEK
KINDEREN DIE SPRINGEN WORDEN VERKOCHT AAN HET CIRCUS
Een mooi voorbeeld van de bibliotheek 2.0 is de Openbare
Bovenaan de trap staat een bordje met de huisregels,
bibliotheek in Gouda, sinds februari 2014 gevestigd in de
een greep: Geluid aan? Koptelefoon op − Veroorzaak
voormalige Chocoladefabriek aan de rand van het oude
geen geluidsoverlast − Op de begane grond mag er
stadscentrum. Specialist front office medewerker Iris de
worden gespeeld en kunt u koffie drinken en kletsen.
Boer is bijna tien jaar werkzaam bij de bibliotheek en
Op de vraag of ze wel eens in moet grijpen omdat mensen
maakte de transformatie vanuit het oude gebouw naar
teveel lawaai maken, antwoordt Iris de Boer ontkennend.
het bruisende nieuwe gebouw mee. ‘In het oude gebouw,
‘Lawaai, geluid is bijna nooit een punt. Mensen weten
speelde stilte meer een rol. Maar al veel minder dan
nog steeds heel goed waar de grens ligt en dat in een
vroeger – voor mijn tijd was het overal echt stil, behalve
bibliotheek een zekere mate van rust heerst. Overdag is
op de jeugdafdeling.’
het rustiger, ’s middags en in de vroege avond is het vaak
In het voormalige pand, gevestigd in een oud weeshuis
drukker en heerst er een nog grotere bedrijvigheid; er
middenin het centrum, werkte de indeling in verschillende
wordt dan beneden ook vaak gebruikgemaakt van de
ruimten de stilte als het ware in de hand: de balies waren
jeugdwerkplaats, een open ruimte waar gespeeld,
in een andere ruimte dan de boeken, waardoor mensen
gewerkt en geknutseld kan worden.’
leven met...
‘Alsof je urenlang in een golfslagbad zit’ Acht jaar geleden werd bij Paula Hijne (52) de ziekte van Ménière geconstateerd. Bij de pakken neerzitten is er voor haar niet bij. Vóór mij zit een enthousiaste vrouw, die vertelt hoe ze met deze ziekte omgaat en letterlijk door het leven danst. 66
67
ziekte van Ménière
Ik heb regelmatig nek- en schouderklachten. De tinnitus is voor mij geen issue meer. Het is net als een horloge; in het begin voel je hem zitten, later niet meer. Ik keur het niet af en ook niet goed. Tijdens een stiltemeditatie luister ik naar het oorsuizen, dan werkt het zelfs even in mijn voordeel.’
DANSEND DOOR HET LEVEN Paula ziet de toekomst optimistisch tegemoet. Zoals het nu gaat en ze haar dagen zelf kan indelen, ervaart ze het leven als prettig. ‘Ik heb geleerd rekening te houden met de ziekte van Ménière. Dat betekent andere keuzes
leven met...
‘Maak het zo comfortabel mogelijk voor jezelf’
maken. Ik ben niet bezig met mijn beperkingen, ik kijk graag naar wat ik allemaal wel kan. Eigenlijk ga ik dansend door het leven. Ik beweeg mee met de dynamiek
Tot slot heeft Paula nog een aantal tips voor mensen
van het leven.’ Paula danst niet alleen in figuurlijke vorm,
waarbij onlangs de ziekte van Ménière is vastgesteld.
maar ook in het echt. ‘Het is heel gek, tijdens het vrije
‘Richt je leven zo comfortabel mogelijk in voor jezelf.
dansen, is er geen gehoorbeperking of evenwichts-
Zorg bijvoorbeeld dat je een emmertje hebt klaarstaan
probleem. Dansen is voor mij opladen, ontladen, loslaten,
en een extra deken voor tijdens een aanval. En zet je
mediteren en bewegen tegelijk. Ik vind het heerlijk!’ Terwijl
spullen in huis zo neer dat je er niet over kunt struikelen.
ze dit vertelt,maakt ze zittend op haar stoel dansende
Besef dat de ziekte impact heeft op je hele leven. Je kunt
bewegingen met haar bovenlijf. ‘De kunst is om van je
de dingen in je dagelijks leven niet meer zo doen als voor
beperking je kracht te maken. Dat lukt heus niet altijd,
de ziekte. Wellicht zal je andere keuzes moeten maken
soms voel ik me vervelend en dat mag, dat hoort er ook bij.’
en als dat je helpt om grip op de ziekte te houden, is dat het zeker waard!’=
BOEK Naast haar werkzaamheden als coach bij Via Novus
De ziekte van Ménière is vernoemd naar de Franse
een blog over de ziekte van Ménière bij en ze oefent
arts Prosper Menière. Mensen met de ziekte van
met studenten medische psychologie over hoe je
Ménière hebben een combinatie van drie klachten
vragen stelt aan iemand met een chronische ziekte.
veroorzaakt door problemen in het binnenoor:
Ook is ze auteur. Ze vertelt vol trots dat ze een boek
aanvallen van draaiduizeligheid (tenminste
aan het schrijven is over de ziekte van Ménière. ‘De
tweemaal langer dan 20 minuten), gehoorverlies en
werktitel van het boek is De zee in mijn hoofd. Dat is
tinnitus (oorsuizen). In Nederland leven 10.00-15.000
wat de Ménière voor mij betekent in al zijn aspecten’,
mensen met de ziekte van Ménière. Genezing is niet
glundert ze. Het boek wordt in het voorjaar van 2015
mogelijk wel zijn er verschillende vormen (zowel
uitgebracht door Poiesz Uitgevers. Het boek is vooral
reguliere als alternatieve) behandelingen mogelijk
bedoeld voor mensen die al een tijdje gediagnosticeerd
om de klachten te verminderen.
zijn. ‘Ervaringsverhalen zijn er al. In mijn boek schrijf ik over de medische en psychische kanten van de ziekte
Kijk voor meer informatie op
en schrijf ik als coach hoe je met de ziekte van Ménière
www.vianovuscoaching.nl en www.nvvs.nl/meniere
kunt omgaan.’
Foto’s
Vereniging Voor Slechthorenden (NVVS). Ze houdt
Sanna Kok
DE ZIEKTE VAN MÉNIÈRE
Tekst
patiëntencoach en vrijwilliger bij de Nederlandse
Thies Bening
Coaching, is Paula ook re-integratiebegeleider,
71
Puzzel
Om een Sudoku op te lossen, hoeft u geen knappe kop te zijn. Logisch redeneren en een beetje geduld volstaan. In elk vakje moet een cijfer van 1 tot en met 9 ingevuld worden. Vul de lege vakjes zo in, dat in elke rij, elke kolom én elk blokje de cijfers 1 tot en met 9 slechts één keer voorkomen.
2
9
5
5
7 8
7
2
4
5
6
9
8 2
8
5
2
6
9
5 4
Win een mobiele oplader
Onder de juiste inzendingen verloten we tien mobiele opladers. Met een powerbank kun je onderweg de accu van je smartphone of tablet opladen. Ook maak je kans op één van de twee jaarabonnementen op Gezond Gehoor. Mail uw oplossing voor 31 maart 2015 naar
[email protected]. Of per post: Gezond Gehoor, Rembrandtlaan 4, 3723 BJ Bilthoven. Vergeet niet uw naam en contactgegevens te vermelden.
voor slechts € 22,50 Ontvang Gezond Gehoor Altijd en overal drie keer per bereikbaar jaar thuis. Een abonnement kunt u afsluiten via onze website: www.gezondgehoor.nl
jaargang 4, nr. 3 - winter 2014/2015
6
8
3
Gezond Gehoor
1
4
© Sanders puzzelboeken, Vaassen
1
Zo mag ik het horen!
3x per jaar Gezond Gehoor
8 6
abonnement
alles over geluid, gehoor & gezondheid
‘Ik luister naar de sneeuw’
‘Alsof je urenlang in een golfslagbad zit’
KPN Teletolk Ook als u een auditieve beperking of spraakbeperking heeft
www.kpn.com/teletolk
Bibian Mentel
Paula Hijne heeft de ziekte van Ménière
‘Iedereen mag weten dat ik hoortoestellen draag’ Er ging weer een wereld aan geluid open voor Monique Jacobs
De stem achter
NSomroepen
Prijswinnaars ontvangen schriftelijk bericht. Over de uitslag kan niet worden gecorrespondeerd.
76
77
