IEDEREEN KAN SCOREN!
MILIEUZORG BIJ (TOP)SPORTEVENEMENTEN
IEDEREEN KAN SCOREN! MILIEUZORG BIJ (TOP)SPORTEVENEMENTEN
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1
Milieuzorg
2
Afval 1.1 1.2
Afvalpreventie Afvalmanagement
7 7 11
2
Mobiliteit 2.1 Verkeersstromen 2.2 Bewegwijzering 2.3 Voetgangers 2.4 Fietsers, brommers en scooters 2.5 Gemotoriseerd verkeer 2.6 Openbaar Vervoer
14 14 14 15 15 15 15
3
Bodem 3.1 3.2 3.3 3.4 3.5 3.6 3.7
& Groen Indeling lokatie Regen Verkeer Bomen en struiken Zwerfvuil Bezoekers Bodembeschermende maatregelen
16 16 16 16 16 17 17 17
4
Geluid 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 4.6 4.7 4.8
& Geluidshinder Geluidsnormen Lokatie Omroepinstallatie Geluidsinstallatie voor muziek Programma Omwonenden Klachtenlijn Medewerkers
18 18 18 19 19 19 19 20 21
5
Energie 5.1 Energievoorziening 5.2 Energiebesparing
21 21 22
6
Water 6.1 6.2 6.3
Watervoorziening Waterbesparing Sanitaire voorzieningen
23 23 23 23
7
Financieel 7.1 Begroting milieuzorg 7.2 Financiering milieuzorg 7.3 Sponsors
25 25 26 26
8
Evaluatie
27
Checklist Milieuzorg
28
Legenda
theoriekader
praktijkkader
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Geluid en Geluidshinder
Inhoud 1 Geluid en Geluidshinder
1
Inleiding
Inleiding
Voor u ligt het handboek ´Milieuzorg op (top)sportevenementen´. Milieu en sport hebben een aantal raakvlakken met elkaar. Het is prettiger sporten in een schoon en gezond milieu en een schoon milieu nodigt dus ook meer uit om te gaan sporten. Daarnaast dient bij het beoefenen van sport rekening te worden gehouden met bestaande milieuregelgeving en kan de sportsector bijdragen aan het behalen van milieudoelstellingen van de overheid. Op 1 oktober 1998 is een milieubeleid specifiek voor de sport in werking getreden. Hierna heeft de sportsector het als taak opgevat om een eigen verantwoordelijkheid te nemen en initiatief te tonen bij de uitvoering van een goed milieubeleid. Sportevenementen nemen binnen de combinatie milieu en sport een aparte plaats in door hun tijdelijke karakter. Dit laatste was voor het NOC*NSF een belangrijke reden om stichting Louis d´Eco, specialist in milieuzorg bij evenementen, dit handboek op te laten stellen voor hun leden. Milieuzorg is een zaak van iedereen en elke sportbond zal dan ook zijn steentje kunnen bijdragen aan een beter milieu. Uiteraard is de mate van dit steentje grotendeels afhankelijk van de soort sport, het bezoekersaantal en andere zaken die per sportevenement verschillen. Dit handboek laat zien wat u als sportbond kunt doen en geeft een algemeen overzicht van milieu-items die een rol kunnen spelen bij de organisatie van een sportevenement en de maatregelen die mogelijk zijn om de milieubelasting van het evenement te verkleinen. Hierdoor is het mogelijk dat niet alle milieumaatregelen die vermeld zijn van toepassing zijn of haalbaar zijn bij de sportevenementen die uw sportbond organiseert of laat organiseren.
Inleiding
INLEIDING
Daarnaast geeft dit handboek de resultaten weer van een inventarisatieonderzoekje dat als doel had om inzicht te krijgen in de milieuzorg-activiteiten bij (top)sportevenementen, die door de bij de NOC*NSF aangesloten sportbonden worden georganiseerd. Wij hopen dat dit handboek kan bijdragen aan een praktische benadering van het onderwerp milieuzorg bij sportevenementen en dat u enthousiast met dit onderwerp aan de slag zult gaan zonder daarbij het gevoel te hebben dat het milieu iets is wat ver van ons afstaat en waar u zelf nauwelijks invloed op kan uitoefenen.
Ecokit-programma Een voorbeeld van eigen verantwoordelijkheid en initiatief van de sportsector bij de uitvoering van een goed milieubeleid is het project ‘Sportief voor het milieu is ook sparen voor je club’. Binnen dit project is de Ecokit ontwikkeld. Hiermee krijgen sportverenigingen de beschikking over informatiebladen en energiebesparende producten. Convenant energie en milieu Sport- en recreatieaccommodaties kunnen een flinke bijdrage leveren aan de beperking van de belasting van het milieu. Om ze daarbij te helpen is door de ministeries van EZ, VROM en VWS, samen met de NOC*NSF, LC, RECRON en VKN het initiatief genomen voor het ‘Convenant energie en milieu zwembaden, sporthallen en kunstijsbanen’. Sport- en recreatieaccomodaties die toegetreden zijn tot dit convenant hebben zich verplicht om zich in te spannen om de milieuvervuiling te verminderen, klimaatverandering tegen te gaan en te besparen op primaire grondstoffen. Voor meer informatie: www.sportconvenant.nl of de helpdesk, telefoonnummer: 030-2393640. 9000 sportclubs in actie tegen zwerfvuil Ruim 9000 sportclubs met een eigen accommodatie hebben in het kader van een grootscheepse actie van stichting Nederland Schoon, in samenwerking met het NOC*NSF, een zwerfafvalpakket gekregen. Het doel van de actie is sportclubs en verenigingen actief te ondersteunen bij de aanpak van zwerfafval. Uit een enquête van stichting Nederland Schoon bleek dat bij vrijwel alle sportclubs zwerfafval een probleem is. Het zwerfafvalpakket bevat onder andere de speciale Nederland Schoon afvalbak en verschillende voorlichtingsmaterialen. Voor meer informatie: www.nederlandschoon.nl
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1
Milieuzorg
MILIEUZORG
Milieuzorg
Milieuzorg is in toenemende mate belangrijk bij het organiseren van een sportevenement. Enerzijds is dit van belang omdat de regelgeving op dit gebied toeneemt, anderzijds kan met veel milieumaatregelen geld bespaard worden. Iedere organisator die daadwerkelijk kan laten zien dat hij rekening houdt met het milieu, kan ook op steun en sympathie van zowel de deelnemers en bezoekers als de overheid rekenen. Ook bij het werven van sponsors of subsidie kan actieve inzet voor milieuzorg de bereidheid tot sponsoring of subsidiering vergroten. Milieuzorg op sportevenementen omvat in grote lijnen maatregelen op het gebied van afvalmanagement, mobiliteit (verkeers- en vervoersmanagement), bodem- en groenbescherming, geluid, energiebesparing, waterbesparing en sanitaire voorzieningen. In de handleiding voor de organisator zijn per milieu-item de maatregelen uitgewerkt. 1 Milieubeleidsverklaring Milieuzorg kan alleen werken als de hoogste leiding van de organisatie een duidelijke visie heeft ten aanzien van het belang en de plaats van milieuzorg in de totale organisatie c.q. bedrijfsvoering. Ook is het belangrijk dat deze visie in alle geledingen en op alle niveaus in de organisatie bekend is. Het besef van het belang van milieuzorg moet in de totale organisatie, inclusief alle partijen die extern worden ingeschakeld, aanwezig zijn of worden gestimuleerd. Door het ondertekenen van een milieubeleidsverklaring en de verspreiding hiervan kan dit bereikt worden. De milieubeleidsverklaring is een intentieverklaring van de hoogste leiding van de organisatie van een sportevenement, waarin het belang van milieuzorg wordt onderkend en de visie ten aanzien van milieu wordt beschreven. Een milieubeleidsverklaring is een instrument dat zowel intern als extern voordelen biedt. Binnen de organisatie maakt de milieubeleidsverklaring iedereen bekend met het belang van milieuzorg, waardoor slechts de manier van uitvoering en niet het onderwerp op zich tot discussie kan leiden. Extern kan de milieubeleidsverklaring gebruikt worden om te laten zien dat de organisatie belang hecht aan milieuzorg. Dit kan bijvoorbeeld vergunningverlening door de overheid vergemakkelijken, potentiële sponsors over de streep trekken of klachten van omwonenden beperken. 2 Milieuregelgeving De organisator van een sportevenement dient sowieso te voldoen aan alle voor het sportevenement relevante milieuregelgeving. Bij het organiseren van een sportevenement kan verschillende regelgeving met betrekking tot milieu van toepassing zijn. Voor permanente lokaties die binnen een zekere begrenzing plaatsvinden (bijvoorbeeld sportvelden, sporthallen, stadions), geldt vaak de Wet milieubeheer waarbij in sommige gevallen (bijvoorbeeld stadions) een vergunningplicht geldt, maar in de meeste gevallen kan worden volstaan met een melding en het voldoen aan de algemene voorschriften van het Besluit horeca, sport- en recreatieinrichtingen. Is een lokatie voor een sportevenement (deels) niet permanent of vindt het sportevenement (deels) buiten een permanente lokatie plaats, zoals bijvoorbeeld een marathon, dan is voor de gemeente de APV/evenementenvergunning het belangrijkste middel om ervoor te zorgen dat alles ordelijk, zonder overlast en milieuvriendelijk verloopt. Doordat binnen gemeenten vaak gebruik wordt gemaakt van een standaard-evenementenvergunning kan verwarring ontstaan omtrent vergunningsvoorwaarden die niet van toepassing zijn en onduidelijkheid over welke vergunningsvoorwaarden wel van toepassing zijn. Omdat elk (sport)evenement anders is, is het beter om per evenement een vergunning op maat op te maken. Dit opent ook de mogelijkheid om, afhankelijk van de houding van de organisator ten aanzien van milieuzorg, te kiezen voor doelvoorschriften of middelvoorschriften. Vaak staan in evenementenvergunningen ook onduidelijke of subjectieve voorwaarden die bij klachten tot veel narigheid kunnen leiden. Voorwaarden zoals: u mag geen geluidsoverlast veroorzaken, u moet omwonenden informeren, u moet voor voldoende containers zorgen, etc. kunnen achteraf tot veel problemen leiden en moeten bij voorkeur worden omgezet in duidelijke voorwaarden met normen. Overleg hierover met de gemeente en vraag om duidelijke, objectieve normen. Het is verstandig om zelf met reële en haalbare voorstellen te komen, die gebaseerd zijn op praktijkervaringen. Bij gemotoriseerde sportevenementen kan naast bovengenoemde regelgeving ook nog het Besluit geluidproduktie sportmotoren van toepassing zijn. 3 Milieuzorgsysteem Wanneer binnen de organisatie een samenhangend geheel van beleidsmatige, organisatorische en administratieve maatregelen gericht is op het uitvoeren van milieuzorg, spreekt men van een milieuzorgsysteem. Dit omvat het opstellen van regelingen, taken, bevoegdheden, verantwoordelijkheden, procedures, instructies en voorschriften en de personele, administratieve en financiële voorzieningen voor het uitvoeren van milieuzorg. Bij het ontwerpen van een milieuzorgsysteem wordt veel aandacht besteed aan de organisatorische, personele en administratieve milieuvoorzieningen; de integratie van de milieuzorg. Dit gebeurt door het opnemen van de milieuzorgaspecten in de bedrijfsvoering door deze te verwerken in belangrijke en relevante taakomschrijvingen, instructies voor het huren of kopen van materialen, producten, catering en logistiek.
2
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Het opzetten en onderhouden van een compleet milieuzorgsysteem vergt veel van een organisatie en is niet altijd haalbaar. Vaak is het beter om milieuzorg in eerste instantie praktisch aan te pakken en op basis van ervaring een groeiproces te doorlopen dat uiteindelijk uitkomt op een milieuzorgsysteem. De resultaten van een beperkt milieuonderzoek, ofwel een milieuscan, kunnen een goed uitgangspunt vormen om vooral praktische verbeteringen door te voeren. 4 Certificering De kroon op al het werk in het kader van het opzetten van een compleet milieuzorgsysteem kan worden gezet door het milieuzorgsysteem te laten certificeren. Dat wil zeggen dat een onafhankelijke en erkende deskundige het milieuzorgsysteem aan een bepaalde norm toetst. Dit betekent uiteraard niet dat men klaar is met het onderwerp milieuzorg. In tegendeel, het betekent zelfs dat milieuzorg structureel onderdeel uitmaakt van de bedrijfsvoering en dat er continu verbeteringen van de milieuprestaties worden nagestreefd. Certificering kan een aantal voordelen bieden, zoals een verbeterd milieu-imago, een sterkere concurrentiepositie ten opzichte van sponsors, subsidiegevers, e.d. en een meer ontspannen verhouding met de vergunningverlener.
Milieuzorg
Door interne voorlichting en scholing wordt draagvlak gecreëerd, het bewustwordingsproces gestimuleerd en worden de milieuverantwoordelijken van de juiste kennis voorzien. Via metingen, registratie en evaluatie worden de milieubelasting en de werking van het systeem gecontroleerd. Dit kan vervolgens leiden tot een aanvulling op of een bijstelling van het systeem.
Momenteel bestaan er nog geen officiële normen voor de certificering van sportevenementen, maar de verwachting is dat certificering in de toekomst een belangrijkere rol zal gaan spelen. Onder andere vanuit de ministeries van VROM en EZ wordt hier waarde aan gehecht. Een mogelijke normering zal kunnen ontstaan uit de Milieubarometer, een norm die momenteel voor campings, bungalowparken, groepsaccommodaties, hotels en restaurants wordt gebruikt. Voor evenementen zijn binnen dit certificeringskader reeds conceptnormen opgesteld, die in 2004 en 2005 via een pilot-project bij 20 evenementen (waaronder enkele sportevenementen) zullen worden getest. Na een grondige evaluatie zullen de normen definitief worden vastgesteld en zal certificering volgens de bronzen, zilveren en gouden stap van de Milieubarometer voor alle evenementen mogelijk zijn. Naast de Milieubarometer wordt er, in het kader van het LIFE-programma van de EU, op dit moment door specialisten uit een achttal landen gewerkt aan een eerste voorstel dat op termijn moet leiden tot richtlijnen en criteria voor milieuzorg bij evenementen op Europees niveau. Voor zover de inhoud van het nog uit te brengen document bij ons bekend is, is deze geïntegreerd in deze handleiding. 5 Sportbonden en milieuzorg bij topsportevenementen De feitelijke organisatie van een topsportevenement, als een EK of een WK, is niet altijd in handen van de sportbond. Vaak gebeurt dit door een aangesloten vereniging of een organisatiebureau. Dat wil niet zeggen dat de sportbond daarmee geen invloed heeft op milieurelevante zaken. De eindverantwoordelijkheid voor het topsportevenement ligt bij de sportbond. Net als dat er aan de feitelijke organisatie financiële en organisatorische eisen kunnen worden gesteld, kunnen er ook eisen en/of richtlijnen op het gebied van milieuzorg worden gesteld. Door het ondertekenen van een milieubeleidsverklaring kan de sportbond zijn visie op milieuzorg zowel intern als extern duidelijk maken. De volgende stap is om deze visie uit te dragen en mee te nemen bij de keuze voor een organisatiebureau of vereniging. Een organisatiebureau of vereniging kan dit vervolgens ook doen bij zaken die zij uitbesteden aan derden, zoals bijvoorbeeld de catering. Ook de keuze van de lokatie of accommodatie waar het evenement gaat plaatsvinden kan een doorslaggevende rol spelen. De sportbond kan hierbij letten op de aanwezigheid van voorzieningen, de bereikbaarheid, de mogelijke geluidsoverlast en of de accommodatie een milieuvriendelijke bedrijfsvoering heeft. Dit laatste kan onder meer blijken uit het al dan niet aangesloten zijn bij het Convenant Energie en Milieu voor zwembaden, sporthallen en kunstijsbanen.
Bedrijfsinterne Milieuzorg Als service voor haar leden heeft het Watersportverbond samen met de bracheorganisatie HISWA een werkboek opgesteld over bedrijfsinterne milieuzorg. Leden (jachthavens) kunnen dat aanschaffen. In het werkboek staan praktische tips en checklisten met betrekking tot milieu- en arbo-onderwerpen. In de praktijk bleek echter dat slechts de helft van de leden het werkboek ook daadwerkelijk aanschafte, en het is de vraag of zij er ook allemaal serieus werk van maakten. “We weten dat sommige leden heel actief zijn op dit gebied, maar bij anderen vermoeden we dat de boeken gewoon in de boekenkast staan en ze niet worden gebruikt. Toen zijn we verder gaan denken en sinds 2004 zijn we begonnen met implementatie op lokatie. We hebben een adviesbureau ingehuurd dat ter plekke advies geeft en helpt om een actieplan op te stellen. Dit advies wordt deels door de jachthavens zelf betaald en deels wordt het gesubsidieerd.” Het Watersportverbond regelt de subsidieaanvragen. Tot nu toe hebben er 20 jachthavens meegedaan en de reacties zijn bijzonder positief. Dit jaar komen er nog 35 jachthavens bij. “Leden lijken na zo’n persoonlijk advies meer bereid tot uitvoering van milieu- en arbo maatregelen.”
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
3
Milieuzorg
Inventarisatie vragenlijst sportbonden
Stichting Louis d’Eco heeft in opdracht van NOC*NSF een inventarisatie aan de hand van een enquête uitgevoerd bij 78 sportbonden in Nederland over milieuzorg bij (top)sportevenementen. Tien van de sportbonden die aangaven dat milieuzorg een belangrijk onderdeel was van de organisatie zijn vervolgens nagebeld voor een diepteinterview. De uitkomsten van de enquête waren als volgt: Ruim 73% (57) van de sportbonden gaven aan dat de hoogste leiding van hun organisatie geen milieubeleidsverklaring heeft ondertekend. 2,7% (2 sportbonden) had dat wel en bij 24,4% (19) van de sportbonden was dit onbekend dan wel niet van toepassing. Bij de vraag: ‘In welke mate speelt milieuzorg een rol bij uw organisatie?’ gaf 11,5% (9) van de sportbonden aan dat milieuzorg volledig was geïntegreerd in de organisatie. 2,6% (2) gaf aan dat hun organisatie op het gebied van milieuzorg verder ging dan wettelijk verplicht is. 39,7% (31) kruisten aan dat de organisatie doet wat wettelijk van hen verwacht werd en 23,1% (18) was de mening toegedaan dat milieuzorg geen rol speelde bij de organisatie. Overigens was bij 23,1% (18) van de sportbonden dit onderwerp onbekend dan wel niet van toepassing. Bij de volgende twee vragen waren meerdere antwoorden mogelijk: Welke van de volgende milieuonderwerpen zouden volgens u een rol kunnen spelen bij sportevenementen die door uw organisatie worden georganiseerd? Oftewel: wat speelt een rol? En: aan welke milieuonderwerpen wordt aandacht besteed bij de organisatie van een sporteveneWat speelt Welke maatregelen ment? Oftewel: welke maatregelen neemt u? een rol? neemt u?
Afvalpreventie
47,4%
41,0%
Afvalinzameling
51,3%
50,0%
Mobiliteit
29,5%
26,9%
Bodem en groenbescherming
20,5%
17,9%
Geluidshinder
26,9%
28,2%
Energiebesparing
25,6%
23,1%
Waterbesparing
20,5%
21,8%
Sanitaire voorzieningen
33,3%
33,3%
Onbekend of n.v.t.
34,6%
38,5%
(tabel antwoorden)
Uit de tabel met antwoorden valt iets vreemds op: namelijk dat op het gebied van geluidshinder en waterbesparing het percentage lager is bij de eerste vraag en hoger bij de tweede vraag. Deze sportbonden geven dus aan dat ze bepaalde onderwerpen geen rol vinden spelen bij sportevenementen, maar er wel iets aan doen. Het kan zijn dat de vraagstelling niet door iedereen begrepen werd. Ook is het percentage bij afvalpreventie behoorlijk hoog, terwijl uit de interviews bleek dat mensen daarbij dachten aan het neerzetten van een afvalbak. Afvalpreventie gaat echter over het voorkomen van afval. Het neerzetten van afvalbakken gaat over de afvalinzameling. Dus wederom gaat het hierbij misschien om een vertekend beeld.
Maakt uw organisatie gebruik van Milieuplannen, -handleidingen en/of checklisten bij de organisatie van sportevenementen? Van de 78 sportbonden zegt 10,3% (8) wel gebruik te maken van een handleiding over milieuzorg bij sportevenementen, bij 23,1% (18) is dit onbekend of niet van toepassing en de overgrote meerderheid (66,6%, oftewel 52 sportbonden) geeft aan geen gebruik te maken van milieuplannen, handleidingen, checklisten of iets van dien aard.
Conclusies naar aanleiding van inventarisatie en interviews Uit de interviews bleek dat milieuzorg bij topsportevenementen veel verder gaat dan de meeste bonden denken. Veelal wordt gedacht dat door het neerzetten van voldoende afvalbakken en door het schoonmaken van het evenemententerrein voldaan wordt aan milieuzorg. Slechts 10,3% van de sportbonden hebben iets opgeschreven over milieumaatregelen in de vorm van een milieuplan of checklist bij de organisatie van een sportevenement. Opvallend, want 14,1% geeft aan dat de organisatie meer doet aan milieuzorg dan wettelijk verplicht is, of zelfs dat milieuzorg volledig is geïntegreerd in de organisatie. Toch hebben niet al deze mensen daarover iets op papier staan. Laat staan dat de bonden die aangaven te doen wat wettelijk verplicht is (39,7%) daar iets over hebben opgeschreven. Eventuele milieumaatregelen worden dus door het overgrote deel ad hoc en tamelijk willekeurig ingezet. Gelukkig zijn er positieve uitzonderingen, zoals de Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging (KNMV), die een uitgebreid handboek hebben opgesteld op het gebied van milieuzorg bij evenementen. Al in het begin van de jaren tachtig is de KNMV zich gaan bezighouden met de bescherming van het milieu door de instelling van een speciale commissie. Ging het in het begin nog vooral om een defensieve houding, om klachten en een negatief imago van de motorsport te verminderen, later stelde de KNMV zich pro-actief op, waarbij ze met de aanbevelingen in hun handboek veel verder gaan dan wettelijk noodzakelijk. Ook heeft de KNMV een milieufunctionaris aangesteld, net als de Koninklijke Nederlandse Autosport Federatie (KNAF) overigens, om het milieubeleid te coördineren en organisatoren bij te staan.
4
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Er wordt te vaak als vanzelfsprekend van uit gegaan dat ingehuurd materieel wel milieuvriendelijk is. Van mobiele toiletten wordt bijvoorbeeld vaak gedacht dat deze milieutechnisch wel in orde zijn. Vaak is het ook misleidend wanneer er op staat dat het om Eco-toiletten gaat. Helaas zijn deze chemische toiletten helemaal niet goed voor het milieu, want het gaat nog altijd om chemische stoffen die later weer verwerkt moeten worden. Een veel milieuvriendelijker alternatief zijn de toiletwagens die aangesloten kunnen worden op de bestaande riolering.
Milieuzorg
Echter, veel bonden geven aan dat de praktische uitvoering van een topsportevenement in handen ligt van verenigingen of wordt uitgevoerd door een projectorganisatie en dat zij dus niet veel te maken hebben met milieuzorg. Zo denken organisatoren op hun beurt vaak weer dat milieuzorg een zaak is van de verhuurder van de sportzaal, of van de cateraar die wordt ingehuurd. Niets is minder waar: juist door de opdrachtgever kunnen er specifieke eisen of wensen op het gebied van milieuzorg worden opgenomen in de vast te leggen afspraken. Zo zouden milieumaatregelen een van de voorwaarden kunnen zijn bij het maken van de keuze voor de vereniging die het evenement gaat organiseren. Ook zou je bijvoorbeeld in een contract met een cateraar kunnen opnemen dat er alleen gebruik gemaakt wordt van grootverpakkingen en zou er gebruik gemaakt kunnen worden van Eco-glazen.
Dat milieuzorg niet alleen gaat over afvalinzameling, maar ook over het oproepen van bezoekers om met het openbaar vervoer te komen, of het actief tegengaan van flyeren om daarmee de hoeveelheid zwerfafval in te perken, opent velen de ogen. De wil om intensiever met milieuzorg om te gaan, lijkt er in ieder geval wel te zijn: Alle geïnterviewden geven aan dat ze wel interesse hebben om een milieubeleidsverklaring te tekenen.
Voorbeeld milieubeleidsverklaring
INTENTIEVERKLARING MILIEUZORG Milieuzorg is een zaak voor iedereen. Iedereen zal zijn eigen verantwoordelijkheid op milieugebied moeten nemen. Dit geldt ook voor ons, (naam van de organisatie), en de sportevenementen die door ons worden georganiseerd. Door deze intentieverklaring willen wij aan derden duidelijk maken dat wij reeds veel zorg aan het milieu besteden en naar vermogen willen werken aan het verder terugdringen van de milieubelasting. (Naam van de organisatie) ziet het als één van haar taken om als organisator van sportevenementen ook op milieugebied zoveel mogelijk een vooruitstrevende functie te vervullen. Wij doen dit op de volgende manieren: 1. 2. 3. 4. 5.
Integreren van milieuzorg in de organisatie in de vorm van een milieuzorgsysteem; Stimuleren van organisatoren van deelactiviteiten om nog meer aandacht aan het milieu te besteden; Op dezelfde manier stimuleren en inlichten van toeleveranciers, exploitanten, medewerkers en andere betrokkenen; Samenwerken met de meest betrokken gemeentelijke diensten en bedrijven om milieuzorg mogelijk te maken; Externe milieuvoorlichting aan met name pers en publiek.
De kosten om deze taken uit te voeren zullen door (naam van de organisatie) zelf worden gedragen. Gerealiseerde besparingen of opbrengsten komen ten goede aan de verbetering van milieuzorg bij (naam van het sportevenement). Doelstellingen milieuzorg 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9.
Het handhaven van een acceptabel geluidsniveau richting omwonenden; Het beperken van het ruimtebeslag door auto's van bezoekers (files en parkeren) en een toename van het gebruik van milieuvriendelijker vervoer; Het voorkomen van afval; Het zoveel mogelijk gescheiden aanbieden van afval; Het zoveel mogelijk gebruiken van duurzame en milieuvriendelijke materialen bij de catering (ook de hapjes en drankjes zelf), toiletten, drukwerk, e.d.; Het beperken van de CO2 uitstoot door energieopwekking en verkeer; Het voorkomen van schade en vervuiling aan gebouwen, bodem, water en groen door mensenmassa's, opstallen, urine, afvalwater, zwerfafval, transport en parkeren, e.d.; Het verminderen van luchtvervuiling en stankoverlast van verkeer en eventueel van aggregaten, baken braadinrichtingen, e.d.; Het tegengaan van verspilling van water en sterke verontreiniging van afvalwater door oliën, vetten, reinigingsmiddelen, e.d.
Namens (naam van de organisatie):
Datum:
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
5
PRAKTISCHE HANDLEIDING VOOR DE ORGANISATOR Deze handleiding biedt u een praktische aanpak van milieuzorg bij uw (top)sportevenementen indien uw sportbond zelf de organisatie verzorgt van topsportevenementen. Indien u de organisatie uitbesteedt aan een organisatiebureau of vereniging: dan kunt u de handleiding gebruiken om eisen of richtlijnen op te stellen of kan de handleiding de organisator een praktische aanpak bieden.
MILIEUPLAN In dit handboek komen de diverse milieuonderwerpen aan de orde die van belang (kunnen) zijn bij het organiseren van een sportevenement. Per onderwerp wordt aangegeven waar de organisator rekening mee dient te houden en worden adviezen gegeven om de milieubelasting terug te dringen. Aangezien er meerdere onderwerpen en soms voor verschillende onderwerpen meerdere plannen kunnen spelen, is het raadzaam deze plannen op te nemen in een integraal milieuplan. In onderstaand schema staat aangegeven hoe zo’n plan kan zijn opgebouwd: afvalpreventie
Afvalplan
afvalmanagement plaatsingsplan
vervoersplan verkeerscirculatieplan
Mobiliteitsplan parkeerplan afzettingsplan
groenbescherming
Groenplan
bodembescherming slechtweerscenario
Milieuplan
verwachte geluidsomstandigheden
Geluidsplan overlastbeperking
energievoorzieningen
elektriciteitsplan
Energieplan energiebesparing
veiligheid
watervoorziening
Waterplan
waterbesparing plaatsingsplan toiletten
In een milieuplan wordt concreet aangegeven welke milieumaatregelen en andere milieuacties genomen zullen worden. Het betreft hier een begrotings- en planningsactiviteit die moet worden geïntegreerd in de bestaande begroting en planning. Door het opstellen van een milieuplan krijgt milieuzorg een volwaardige plaats in de organisatie en worden voldoende tijd, menskracht en financiële middelen ingepland.
6
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
1 Afval
Bij veel sportevenementen ontstaan forse bergen afval: -afval dat vrijkomt bij het nuttigen van drankjes -afval dat vrijkomt bij de consumptie van snacks en andere etenswaren -afval dat vrijkomt bij promotionele activiteiten In een afvalplan geeft de organisator in samenwerking met de reinigingsdienst c.q. de afvalverwerker aan hoe hij het afvalprobleem, d.m.v. afvalpreventie, afvalmanagement en afvalscheiding, aanpakt. 1.1 Afvalpreventie
1 Afval
1 AFVAL
Het voorkomen van afval loont de moeite. Afval kost geld, veel geld. Eerst wordt afval ingekocht in de vorm van allerlei wegwerpmaterialen, verpakkingen, flyers en programmablaadjes. Een tweede kostenpost in verband met afval is het inhuren van afvalbakken en containers. Het opruimen en het schoonmaken van de lokatie betekent dat afval voor de derde maal geld kost. Tenslotte levert het afvoeren en verwerken van afval voor de vierde maal een vaak aanzienlijke kostenpost op. Door al bij de eerste voorbereidingen van het sportevenement prioriteit te geven aan afvalpreventie en door het nemen van enkele simpele maatregelen kan veel afval worden voorkomen. Dit kan het milieu-imago van het sportevenement, de betrokken sportbond en de gemeente waar het wordt gehouden, aanzienlijk verbeteren, maar ook veel geld besparen. Deelnemers, bezoekers, sponsors, subsidiegevers en overheden stellen een schoon sportevenement zeer op prijs. Niemand vindt het uiteindelijk leuk of prettig om een sportevenement te bezoeken, waarbij de lokatie het karakter heeft van een vuilnisbelt.
Milieucoördinator Omdat een organisator vaak veel zaken tegelijkertijd moet regelen, blijft milieu nogal eens onderbelicht. Ook kan de organisatie van een sportevenement zijn verdeeld over verschillende partijen, die elk verantwoordelijk zijn voor hun eigen deelgebied. Door een milieucoördinator aan te stellen, die als voornaamste taak de zorg voor het milieu heeft, kan worden voorkomen dat milieuzorg niet de aandacht krijgt die het verdient. De milieucoördinator zorgt ervoor dat milieubelangen worden geïntegreerd in de totale organisatie van het sportevenement, zonder daarbij andere belangen te verstoren. Hij zal een grote mate van beslissingsbevoegdheid moeten hebben binnen de gehele organisatie. Hij is immers verantwoordelijk en zal vaak anderen moeten wijzen op de gemaakte afspraken. Ook onderhoudt de milieucoördinator contacten met de overheid over de (milieu)vergunning, met de afvalverwerker, met de leverancier van toiletwagens, etc. Hij doet dit om op de hoogte te blijven van alle milieuontwikkelingen, zowel bij de overheid als bij de leveranciers. Voorkomen moet worden dat de milieucoördinator geïsoleerd raakt in de organisatie. Als de milieucoördinator niet kan rekenen op de steun van de leiding en van alle vaste en tijdelijke medewerkers en vrijwilligers, wordt hij al gauw gezien als een milieufreak, die niet serieus genomen hoeft te worden.
Natte horeca Plastic wegwerpglazen, kartonnen drankbekers, blikjes, plastic flesjes, glazen flesjes en kartonnen of plastic draagtrays worden allemaal na éénmalig gebruik weggegooid en dragen daardoor bij aan een gestaag groeiende afvalberg en leveren bovendien veel zwerfvuil op. Door drank te serveren vanuit bier- en frisdranktaps, statiegeldflessen, drankdispensers of andere grootverpakkingen wordt veel afval voorkomen. Als eindverantwoordelijke kan de organisator cateraars, horecaondernemers en drankenleveranciers verplichten om aan het gebruik hiervan mee te werken. Het gebruik van kleinverpakkingen zoals blikjes en flesjes zou alleen moeten worden toegestaan als er absoluut geen alternatief in enige vorm van grootverpakking beschikbaar is. Duurzaam kunststof glazen, ook wel Eco-glazen genoemd, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief voor eenmalige plastic of kartonnen glazen of bekers. Door hiervan gebruik te maken kan het gebruik van wegwerpglazen en kartonnen drankbekers geheel worden voorkomen. Dit scheelt enorm in de totale hoeveelheid afval die wordt geproduceerd. Voor warme dranken bestaan Eco-koffiebekertjes.
Afvalpreventie “Bij de catering vragen we om verse producten, die niet allemaal apart zijn voorverpakt, dat ziet er beter uit en daarnaast is het ook beter voor het milieu. Ook willen we geen blikjes bier of frisdrank, maar liever flesjes met statiegeld.” Nederlandse Jeu de Boules Bond
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
7
1 Afval
De Eco-glazen en Eco-koffiebekertjes zijn meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Dit kan in een spoelbak, aangesloten op stromend water en op de riolering en is op vrijwel alle sportevenementen te realiseren. Daarbij moeten de hygiëne regels, zoals die ook gelden voor het spoelen van normaal glaswerk, in acht worden genomen. Een bijkomend voordeel van Eco-glazen is het feit dat de veiligheid hiermee wordt gediend, omdat er bij Eco-glazen geen scherven of scherpe randen ontstaan. Om te voorkomen dat de Eco-glazen worden weggegooid, is het aan te bevelen een statiegeldbedrag aan het glas te koppelen (dat gelijk is aan of hoger ligt dan de kostprijs van het glas). Omdat de inzet van Eco-glazen met een statiegeldsysteem voor veel bezoekers en deelnemers aan een sportevenement nieuw zal zijn, is het voor het welslagen van de invoering essentieel dat er zowel vóór als tijdens het sportevenement goede voorlichting en uitleg wordt gegeven. In álle publiciteitsuitingen voor het sportevenement moet het gebruik van Eco-glazen met statiegeld worden aangekondigd en uitgelegd. Tijdens het evenement moeten cateraars hun klanten via tekstborden of posters voorlichten over de werkwijze van het statiegeldsysteem. Zorg ervoor dat alle cateraars Eco-glazen gebruiken van dezelfde leverancier zodat er onderling kan worden uitgewisseld zonder dat dit problemen oplevert ten aanzien van vorm of inhoud. Bovendien moet iedereen met hetzelfde statiegeldbedrag werken om verwarring bij het publiek te voorkomen Plastic of houten roerstaafjes en lepeltjes voor koffie en thee kunnen door metalen lepeltjes worden vervangen. Kartonnen of plastic draagtrays kunnen vervangen worden door Eco-draagtrays, eventueel met een statiegeldsysteem.
Duurzaam kunststof glazen, ‘Eco-glazen’, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief voor eenmalige plastic of kartonnen glazen of bekers. Eco-glazen worden gemaakt van polycarbonaat (glashelder) of polypropyleen (melkwit) en zijn in vele vormen en maten verkrijgbaar. Eco-glazen zijn meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Het is aan te raden om aan het gebruik van Eco-glazen een statiegeldbedrag te koppelen. Voordelen van het gebruik van Eco-glazen zijn: minder afval, minder kosten voor het inhuren van containers, lagere kosten voor schoonhouden en opruimen van de lokatie, een schoner sportevenement, een verbeterd (milieu) imago, betere kwaliteit glas, grotere veiligheid; geen versplinterde glazen. Nadelen zijn de hogere aanschafkosten, het aansluiten van spoelunits op stromend water en riolering, meer wisselgeld nodig, meer handelingen. Door de glazen te bedrukken met een mooi logo of een afbeelding wordt het een collector’s item. Kiest u voor een relatief hoog statiegeldbedrag, dan levert elk glas dat het publiek mee naar huis neemt ook nog eens een aardige winst op. Bovendien kunt u de glazen gebruiken voor voorlichtende activiteiten of ze laten voorzien van logo’s van sponsors. Daar kunt u de aanschafkosten vaak helemaal of gedeeltelijk mee terugverdienen. Een cartoonserie kan het verzamelen van glazen stimuleren en biedt uitstekende mogelijkheden voor voorlichting. Rekenvoorbeeld Een wegwerpbeker kost 5 eurocent, een Eco-glas kost 35 eurocent. Een Eco-glas wordt in de praktijk gemiddeld 40 keer gebruikt, maar kan tot honderd keer gebruikt worden. Na zeven keer gebruik is de aanschaf van een Eco-glas ten opzichte van een wegwerpbeker terugverdiend.
Droge Horeca Plastic snackbakjes, plastic schaaltjes, plastic bakjes, kartonnen schaaltjes, plastic of houten bestek, servetten en allerlei kleinverpakkingen voor onder andere sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, zout, peper, suiker, koffiemelk, melkpoeder, boter, jam, etc. leveren allemaal afval op. Door gebruik te maken van grootverpakkingen kan veel afval worden voorkomen. Bovendien zijn grootverpakkingen altijd voordeliger, waardoor geld wordt bespaard. Milieuvriendelijke alternatieven zijn containers, dispensers of flessen voor sauzen, mayonaise, ketchup, mosterd, etc. en het gebruik van peper- en zoutvaatjes, suikerdispensers of suikerklontjes, kannetjes koffiemelk of melkpoederdispensers, botervlootjes en jampotjes. Kortom, grootverpakkingen zijn goedkoper, sparen het milieu en leveren minder afval op. Nog beter is het gebruik van retourverpakkingen. Hierover kan een ieder die etenswaren verkoopt afspraken maken met zijn leveranciers. Door snacks en andere etenswaren te serveren op serviesgoed van porselein, aardewerk, metaal of door duurzaam kunststof snackbakjes en schaaltjes, ook wel Eco-trays genoemd, te gebruiken, wordt veel afval voorkomen. De organisator kan hier als eindverantwoordelijke grote invloed op uitoefenen door eisen te stellen aan cateraars of anderen die etenswaren tijdens het evenement verkopen.
8
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Eco-trays zijn ook meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Het reinigen van de trays moet echter met professionele machines worden uitgevoerd en kan daarom zelden op lokatie plaatsvinden. Naast Eco-trays bestaat er ook een groot assortiment Eco-borden en Eco-soepkommen van polycarbonaat.
1 Afval
Duurzaam kunststof snackbakjes -en schaaltjes, Eco-trays, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief voor eenmalige plastic- of kartonnen bakjes en schaaltjes. Eco-trays worden gemaakt van polypropyleen en zijn in tien formaten verkrijgbaar. Eco-trays zijn in principe alleen te huur, maar kunnen ook worden aangeschaft. Het terugbrengen van de trays moet worden gestimuleerd door het vragen van een statiegeldbedrag. De leverancier brengt de Eco-trays voorafgaand aan het evenement en haalt ze vies weer op na afloop, om ze vervolgens te reinigen.
Kondig het gebruik van Eco-materialen met een statiegeldsysteem in álle publiciteitsuitingen voor het sportevenement aan en zorg voor een goede voorlichting over de werkwijze van het statiegeldsysteem tijdens het evenement. Zorg er, net als bij Eco-glazen, voor dat alle cateraars dezelfde Eco-materialen gebruiken van dezelfde leverancier zodat er onderling kan worden uitgewisseld zonder dat dit problemen oplevert ten aanzien van vorm of inhoud. Daarnaast moet iedereen natuurlijk met hetzelfde statiegeldbedrag werken om verwarring bij het publiek te voorkomen. Voor de cateraar is er nog meer milieuwinst te halen door gebruik te maken van milieuvriendelijke producten. Snacks, sauzen, mayonaise, frites, koffie, thee, suiker, koffiemelk, vlees, kip, saté, fruit, groenten, aardappelen, jam, snoepgoed, etc. zijn te koop met een EKO-keurmerk of een ander milieukeurmerk. Ook frituurvet, schoonmaakmiddelen, papieren servetten, zakjes of draagtasjes zijn verkrijgbaar in een milieuvriendelijke uitvoering. Hiermee kan de cateraar zijn milieu-imago verbeteren en zich profileren als een ondernemer met zorg en aandacht voor het milieu.
Duurzaam kunststof snackbakjes -en schaaltjes, ‘Eco-trays’, zijn een zeer goed en milieuvriendelijk alternatief voor eenmalige plastic- of kartonnen bakjes en schaaltjes. Eco-trays worden gemaakt van polypropyleen en zijn in tien formaten verkrijgbaar. Eco-trays zijn meerdere malen te gebruiken mits ze tussentijds worden gereinigd. Het reinigen van de trays moet met professionele machines worden uitgevoerd en kan dus zelden op het evenemententerrein plaatsvinden. Eco-trays zijn in principe alleen te huur, maar kunnen ook worden aangeschaft. Het terugbrengen van de trays moet worden gestimuleerd door het vragen van een statiegeldbedrag. Voordelen van het gebruik van Eco-trays zijn: minder afval, minder kosten voor het inhuren van containers, lagere kosten voor schoonhouden en opruimen van het terrein, een schoner evenemententerrein, een verbeterd (milieu) imago, betere kwaliteit tray, grotere veiligheid; geen versplinterde snackbakjes. Nadelen zijn de hogere kosten, het achteraf reinigen met professionele apparatuur, meer wisselgeld nodig, meer handelingen. Voor een actueel overzicht van leveranciers van Eco-materialen, zie: www.louisdeco.nl
Promotiematerialen Programmablaadjes, programmakranten, flyers, stickers, bierviltjes, draagtasjes en proefmonsters leveren veel afval en zwerfvuil op. Veel van deze promotiematerialen worden door bezoekers ongelezen weggegooid. Door het actief uitdelen van promotiematerialen, inclusief het onder ruitenwissers van auto´s plaatsen, te verbieden kan veel afval worden voorkomen. Natuurlijk willen sponsors, deelnemende bedrijven en organisaties zich profileren. Dit kan ook op een manier die het milieu ontziet en bovendien minder -of geen- afval oplevert. De alternatieven zijn bovendien vaak goedkoper en duurzaam, want ze kunnen meerdere jaren en op verschillende evenementen worden ingezet.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
9
1 Afval
Alternatieve promotiematerialen zijn spandoeken, tekst- en reclameborden, sandwichborden, rijdende billboards, grote ballonnen in de vorm van het product en samples die een bepaalde waarde hebben voor de ontvanger. Hierbij kunt u denken aan CD-Roms, sleutelhangers, ballpoints, petjes, T-shirts en ballonnen voor kinderen. Veel van deze promotie-items kunnen worden vervaardigd uit milieuvriendelijke materialen. Door informatie op papier passief aan het publiek aan te bieden, wordt het alleen door echt geïnteresseerden meegenomen. U kunt hierbij denken aan het aanbieden van folders, flyers en brochures in een folderstandaard of door deze op een tafel neer te leggen. U moet er dan wel aan denken dat het drukwerk niet weg kan waaien, waardoor het zich alsnog als zwerfafval over de lokatie verspreidt. Het programma van het sportevenement kan worden vermeld op grote tekstborden of billboards die zowel bij de ingangen als verspreid over de lokatie -bij voorkeur in de buurt van de sportactiviteit, eventuele podia en cateringpunten- worden opgesteld. Ook kunnen de sponsors, subsidiegevers en de plattegrond van het evenemententerrein op deze borden worden vermeld. Bij de productie kan zoveel mogelijk worden gekozen voor duurzame materialen, die bij een volgend evenement opnieuw kunnen worden gebruikt.
Druk programmablaadjes, kranten, flyers, folders, brochures, posters, briefpapier, visitekaartjes, mappen, prijslijsten, etc. op één van de vele milieuvriendelijke papiersoorten die er op de markt zijn. Geef de ontwerper opdracht om (uitdrukkelijk) rekening te houden met een milieuvriendelijk imago. Dit kan door een kleiner formaat te kiezen dat optimaal afgestemd is op het formaat drukpers van de drukkerij, door een efficiënt papiergebruik, door het papier dubbelzijdig te bedrukken, door minder kleuren te gebruiken, door het gebruik van plantaardige inkten en door het beperken van de oplage. Zorg ervoor uw drukwerk te voorzien van een tekst gedrukt op milieuvriendelijk ........papier, met inkt op plantaardige basis of gedrukt op minder-milieubelastend papier. Hiermee wordt uw zorg voor het milieu onderstreept en uw imago verbeterd. Bovendien bespaart u veel geld door zoveel mogelijk van bovenstaande richtlijnen toe te passen bij de productie van uw milieuvriendelijk drukwerk.
Promotiematerialen “Sta de verspreiding van folders onder ruitenwissers, op motoren of aan het publiek, niet toe.” Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging
Afvalpreventieve maatregel Geen wegwerpmaterialen
Organisator X
Natte horeca X
Bier- en frisdranktaps
X
Statiegeldflessen
X
Eco-glazen
X
Eco-draagtrays met statiegeld
X
Promotie
X
X
X
Geen bierviltjes
X
X
Geen kleinverpakkingen
X
X
Grootverpakkingen
X
X
Retourverpakkingen
X
X
Duurzaam serviesgoed
X
X
Eco-trays
X
X
X
Geen actieve sampling
X
X
Geen flyers onder ruitenwissers
X
X
Wel passieve sampling
X
X
Geen programmakrant c.q. programmablaadjes
X
Duurzame programmaborden
X
Duurzame promotiematerialen
X
X
Promotiematerialen met waarde voor ontvanger
X
X
Milieuvriendelijk drukwerk
X
X
X
X
Vastleggen afspraken door organisator
X
X
X
X
(tabel afvalpreventieve maatregel)
10
Droge horeca
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Cateraars kunnen hun inkoopbeleid afstemmen op het voorkomen van afval en daarover afspraken maken met hun leveranciers. Sponsors kunnen zich al ruim vóór het sportevenement oriënteren op milieuvriendelijke alternatieven voor hun promotiematerialen en informatieverstrekking aan het publiek. Door het gebruik van wegwerpmaterialen nadrukkelijk te verbieden en te wijzen op de gemaakte afspraken weet iedereen welke regels hiervoor gelden en dat er moet worden gezocht naar minder-milieubelastende alternatieven.
1 Afval
Afspraken over afvalpreventie Door goede en duidelijke afspraken te maken met alle medeorganisatoren, accommodatiebeheerders, cateraars, sponsors en leveranciers over de voorgestelde maatregelen kan de organisator op eenvoudige wijze een aanzienlijke reductie van de hoeveelheid afval realiseren. Door dit als vast onderdeel op te nemen in de contracten of overeenkomsten wordt de medewerking van derden aan deze vorm van afvalpreventie gewaarborgd.
1.2 Afvalmanagement Alhoewel er zojuist uitgebreid is ingegaan op de vele mogelijkheden voor afvalpreventie, is een sportevenement geheel zonder afval niet realistisch. Afval zal altijd en overal blijven bestaan en het is dus zaak voor de organisator om daar terdege rekening mee te houden. Al bij de indeling van de lokatie is het belangrijk rekening te houden met uw afvalmanagement. Dit kan door de cateringactiviteiten in clusters bij elkaar te plaatsen, waardoor voor elke cluster één afvaleiland kan volstaan. Ook bij het vrijhouden van looproutes voor het publiek moet al rekening worden gehouden met het plaatsen van afvalinzamelmiddelen. Tijdens de opbouw- en afbraakperiode van de lokatie In de periodes voor en na een sportevenement komen vaak enorme hoeveelheden afval vrij. De organisator moet juist in deze periodes de gescheiden afvalinzameling stimuleren. Daarmee kan veel geld bespaard worden, omdat gescheiden fracties goedkoper kunnen worden afgevoerd. Afhankelijk van de grootte van de lokatie kunt u op één of meer plaatsen afvaleilanden realiseren met grote containers voor de inzameling van hout, ijzer, bouwmaterialen, verpakkingsfolie, papier/karton, GFT, glas, KCA en restafval. Uiteraard moet zeer duidelijk worden aangegeven welke fractie in welke container hoort. Kies als het mogelijk is voor verschillend gekleurde containers voor elke afvalfractie.
Onder GFT afval vallen onder andere: schillen en resten van groenten, fruit en aardappelen; etensresten waaronder jus, vet, botjes, visresten, incl. graten; kaas- en broodkorsten; eierdoppen; pinda’s, noten en doppen; koffiefilters en koffiedik; theebladeren en theezakjes; snijbloemen, kamerplanten, gras, stro en bladeren; klein snoeiafval; balkon- en tuinplanten; kattenbakkorrels met Milieukeur.
Door iedereen die de lokatie opkomt dwingende richtlijnen voor de afvalinzameling mee te geven en er daadwerkelijk op toe te zien dat deze richtlijnen worden nageleefd, kan een goed afvalmanagement tijdens de opbouw- en afbraakperiode worden gewaarborgd.
De gescheiden inzameling van Klein Chemisch Afval is wettelijk verplicht. Onder KCA afval vallen onder andere: batterijen, spaarlampen, energiezuinige lampen, TL-buizen, vloeibare gootsteenontstopper, lampolie, petroleum, bestrijdingsmiddelen, insecticiden; medicijnen, kwikthermometers, injectienaalden; verf, lak, beits, houtverduurzamingsmiddelen, terpentine, thinner, verfafbijtmiddel, kwastontharder en wasbenzine; kwikschakelaars; fotorolletjes, fotofixeer, fotoontwikkelaar, afval van direct-klaar camera’s en etsvloeistoffen zoals salpeterzuur, zwavelzuur en zoutzuur; accu’s, benzine, motorolie, afgewerkte olie, remolie en oliefilters.
Tijdens het sportevenement Bij het afvalmanagement tijdens het sportevenement is het handig om onderscheid te maken in drie groepen. De eerste groep bestaat uit cateraars en anderen die drank- en etenswaren verkopen. De tweede groep wordt gevormd door de organisatie, deelnemers, standhouders en sponsors. De derde en grootste groep is het publiek. Bij elk van deze groepen komt afval vrij, waarbij de inzameling verschillend georganiseerd moet worden.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
11
1 Afval
CATERAARS E.A. Bij de groep cateraars e.a. komt relatief het meeste afval vrij, waarbij uitgebreide afvalscheiding makkelijk te realiseren is. Afhankelijk van wat er wordt verkocht, is het afval te scheiden in papier/karton, glas, Swill, GFT, verpakkingsfolie, kurken, plastics, KCA en restafval. Afvalinzameling bij deze groep kan op eenvoudige wijze worden georganiseerd door, afhankelijk van de grootte van de lokatie, één of meer inzameleilanden te realiseren. Deze moeten bestaan uit grote (rol)containers voor de in te zamelen afvalfracties. Kies bij voorkeur verschillende kleuren per afvalfractie en zorg ervoor dat duidelijk is welke fractie in welke container moet. Stel cateraars zelf verantwoordelijk voor het gescheiden afvoeren van hun afvalfracties naar het inzameleiland. Door cateraars in clusters bij elkaar te plaatsen op het evenemententerrein wordt de kans op succes vergroot. Een goede en echt zuivere afvalscheiding loont, omdat gescheiden ingezamelde fracties goedkoper kunnen worden afgevoerd. ORGANISATIE E.A. Bij de groep organisatie e.a. komt uiteraard ook afval vrij. Dat is relatief makkelijk in te zamelen, waarbij beperkte afvalscheiding mogelijk is. De afvalinzameling bij deze groep kan op dezelfde manier worden georganiseerd als bij de cateraars. Over het algemeen kan hier worden volstaan met het gescheiden inzamelen van de fracties papier/karton, KCA en restafval. PUBLIEK Bij het publiek vergt afvalinzameling de meeste energie en is in feite het moeilijkst te realiseren. Afvalscheiding is niet mogelijk, omdat er slechts zelden in wordt geslaagd voldoende zuivere fracties in te zamelen. Hierdoor blijkt gescheiden verwerking uiteindelijk niet mogelijk te zijn. Door ervoor te zorgen dat het publiek afval niet op de grond maar in afvalbakken gooit, wordt zwerfvuil voorkomen. Daardoor kunnen de opruim- en schoonmaakkosten van de lokatie drastisch worden verminderd. Hoe schoner de omgeving blijft, des te minder zullen bezoekers de neiging hebben om dingen op de grond te gooien. Het schoonhouden van de lokatie heeft dus een versterkend effect.
Financieel voordeel van voldoende afvalbakken “Het blijkt dat bezoekers positief reageren op de aanwezigheid van voldoende afvalbakken. Ze worden goed gebruikt. Een financieel voordeel ervan is dat er naderhand minder opgeruimd hoeft te worden. Dit scheelt tijd en menskracht.” Koninklijke Nederlandse Motorsport Vereniging
Te kleine afvalbakken zijn ongeschikt, omdat ze snel vol zijn en te lichte bakken vallen snel om. Afvalbakken die als zitplaats kunnen worden gebruikt, zijn ook niet aan te bevelen. Een goede keuze zijn minicontainers van 240 liter. Door ze twee-aan-twee te plaatsen met de deksels tegen elkaar -goed vastmaken, bijvoorbeeld met draadbinders- wordt de kans op omvallen of omgooien verkleind. Omdat de klep openstaat, nodigt dit bezoekers uit om er hun afval in te gooien. Om de containers tussentijds makkelijk te kunnen legen, is het handig om grote vuilniszakken in de containers aan te brengen. Die kunnen dan makkelijk en snel worden verwisseld. Bovendien is het handiger om een groot aantal vuilniszakken af te voeren naar een centrale plek dan met containers heen en weer te rijden. Een groot probleem is het inschatten van de juiste hoeveelheid minicontainers. De hoeveelheid afval is immers sterk afhankelijk van het aantal preventieve maatregelen dat is toegepast. Reken minimaal op één liter afval per bezoeker tijdens een evenement dat vier uur duurt. Door jaarlijks het afvalmanagement te evalueren, wordt het steeds beter in te schatten hoeveel containers nodig zijn. Zorg ervoor dat altijd een aantal reserve containers achter de hand zijn. Plaats de minicontainers goed verspreid over het terrein en houdt daarbij rekening met strategische plekken zoals cateringpunten, zitplaatsen, in- en uitgangen en bij grote concentraties publiek. Maak een plaatsingsplan voor de containers door de plekken voor containers in te tekenen op de plattegrond van de lokatie. Geef het plaatsingsplan aan de leverancier van de containers of aan de verantwoordelijke binnen de organisatie. Evalueer, zeker na de eerste dag van het evenement, of alle containers wel op de juiste plaats staan en stel het plaatsingsplan eventueel bij.
12
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Door het publiek om medewerking te vragen om afval in containers te gooien, wordt de kans op succes aanzienlijk vergroot. Dit kan via het plaatsen van informatieborden, spandoeken of een lichtkrant boven het podium en door de pers van tevoren in te lichten. Een oproep via de omroepinstallatie of door een optredende artiest levert vaak hele goede resultaten op, maar kan ook bijdragen aan geluidsoverlast. (N.B.: zie over omroepen ook hoofdstuk 4).
1 Afval
Zorg ervoor dat de containers goed herkenbaar zijn: gebruik voor alle containers bij voorkeur één opvallende kleur. Plaats er een informatiebord of -vlag bij die boven het publiek uitsteekt en vanaf een ruime afstand duidelijk te zien is. Borden bevestigd op een houten lat kunnen makkelijk tussen de twee-aan-twee aan elkaar bevestigde containers worden gestoken.
Afvalinzameling “We vragen de presentator van een evenement om aan de bezoekers hun medewerking te vragen bij het schoonhouden van het terrein.” Koninklijke Nederlandse Korfbal Vereniging
Opvallend gekleed en uitgerust met prik- of grijpstok en een vuilniszak, kan een afvalteam een belangrijke positieve uitstraling aan het sportevenement geven. Het team is verantwoordelijk voor het schoonhouden van de lokatie tijdens het sportevenement, het tussentijds legen van containers en het verplaatsen van weinig gebruikte containers naar plekken waar ze wél nodig zijn. De taken van het afvalteam kunnen verder worden uitgebreid door hen ook verantwoordelijk te maken voor het afvoeren van de gescheiden fracties bij cateraars, organisatie, deelnemers, etc. naar de afvalinzameleilanden. Eventueel kan het afvalteam ook andere taken toebedeeld krijgen. Zo kan dit team een voorlichtende en informatieve rol spelen tijdens het sportevenement, bijvoorbeeld door vragen van het publiek te beantwoorden of hen de weg te wijzen naar toiletten, EHBO, kinderopvang, organisatiekantoor, etc. Afspraken over afvalinzameling Het succes van alle genomen maatregelen staat of valt met de medewerking van alle direct betrokkenen. Leg daarom alle afspraken van tevoren vast en spreek ze door. Door goede en duidelijke afspraken te maken met alle cateraars e.a., de eigen organisatie, deelnemers, sponsors en leveranciers over gescheiden afvalinzameling, kan de organisator op eenvoudige wijze een aanzienlijke besparing realiseren op de kosten voor afvalverwerking. Door dit als vast onderdeel op te nemen in de contracten of overeenkomsten, wordt de medewerking van derden aan deze vorm van afvalpreventie gewaarborgd. Indien nodig kunt u zelfs overgaan tot het vragen van een borgsom, die alleen wordt terugbetaald als de betrokkene optimaal heeft meegewerkt aan de gescheiden inzameling van afval. Vergeet niet om duidelijke afspraken te maken met de afvalverwerker. Die moet ervoor zorgen dat de gescheiden ingezamelde afvalfracties ook echt gescheiden worden afgevoerd en verwerkt. Leg dit duidelijk vast in het contract met de afvalverwerker, ook als dit een gemeentelijke dienst is.
Afvalinzameling Gescheiden afvalinzameling opbouw- en afbraakperiode
Leveranciers
Cateraars e.a.
Organisatie e.a.
X
X
X
X
X
X
Afval eilanden voor gescheiden inzameling realiseren Gescheiden afvalinzameling tijdens evenement
Publiek
X
Plaatsingsplan minicontainers
X
Afvalteam in opvallende kleding
X
Instellen borgsommen
X
X
X
Vastleggen afspraken door organisator
X
X
X
(tabel afvalinzameling)
Maak duidelijke afspraken met bedrijven die iets uitdelen op de lokatie en leg deze vast. Neem de verplichting op dat al het directe of indirecte afval door degenen die iets uitdelen moet worden opgeruimd. Vraag eventueel een borgsom voor het geval u toch alles zelf moet opruimen. Financiën en afval Verschillende bonden gaven aan dat er voor hun geen financiële consequenties zitten aan het wel of juist niet schoonhouden van een evenemententerrein: “De schoonmaak van het terrein zit in de huurprijs inbegrepen.” En: “De gemeente zorgt voor de afvalinzameling. Soms moeten we daar wel voor betalen, soms ook niet, als een soort subsidie voor het evenement.” N.B.: Probeer de lokatiehuur omlaag te krijgen door zelf de afvalinzameling te regelen. Vraag de gemeente om subsidie in de vorm van financiële middelen, zodat het nemen van afvalmaatregelen u direct financieel voordeel kan opleveren.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
13
2 MOBILITEIT
2 Mobiliteit
Een sportevenement zonder bezoekers is onwaarschijnlijk. De meeste bezoekers zullen een stuk moeten reizen. Per fiets, brommer, scooter, trein, bus, tram, metro, auto, motor of lopend komt het publiek naar het evenement. Afhankelijk van het soort evenement en de grootte ervan, komen de mensen samen op één of meerdere -vaak tijdelijke- lokaties. Een goede bereikbaarheid is essentieel voor een sportevenement. Natuurlijk is het in ieders belang dat de verschillende verkeersstromen niet vast komen te zitten of overlast veroorzaken voor omwonenden. Organisator, gemeente en politie zijn samen verantwoordelijk voor het in goede banen leiden van de mobiliteit rondom het sportevenement.
Als u voor buitenlandse deelnemers verblijfsaccommodatie regelt, houdt dan rekening met de afstand tot het sportevenement. Kies bij voorkeur voor hotels, groepsaccommodatie en/of campings met een milieuvriendelijke bedrijfsvoering. U kunt deze onder andere herkennen aan een gouden, zilveren of bronzen Milieubarometer. (voor meer informatie: www.milieubarometer.com)
2.1 Verkeersstromen Een goede beheersing van de mobiliteitsproblematiek begint met het zeer ruim vóór aanvang van het sportevenement opzetten van een overlegstructuur. Belangrijk is dat alle partijen die met mobiliteit te maken hebben vóór, tijdens en na het sportevenement bij het overleg worden betrokken. Stel gezamenlijk een mobiliteitsplan, inclusief een verkeerscirculatieplan en een parkeerplan, op. Probeer daarbij voor iedere verkeersstroom een zo optimaal mogelijke oplossing te realiseren. Grofweg kunt u de verkeersstromen indelen in voetgangers, fietsers, brommers en scooters, gemotoriseerd verkeer en Openbaar Vervoer. Bij elk sportevenement is de mobiliteitsproblematiek anders. Betrokkenen kunnen zijn: organisator, gemeente -soms met verschillende afdelingen of diensten-, politie, brandweer, ambulance, parkeerpolitie, stadswachten, milieupolitie, spoorwegen, busmaatschappijen, taxibedrijven, fietsenstallingsexploitanten, parkeergaragebeheerders, rijkswaterstaat, provincie, etc. Bij grote sportevenementen kan het van belang zijn om voor verschillende verkeersstromen verschillende aanrijroutes te hebben. Opdat hulpverleners altijd ter plaatse kunnen komen, dient een aparte calamiteitenroute gerealiseerd te worden. Neem dit ook op in een calamiteitenplan. Een verkeersbrigade van de organisator kan helpen om verkeersoverlast en parkeerproblemen te voorkomen. Maak hierover als organisator goede afspraken met (parkeer)politie en stadswachten. 2.2 Bewegwijzering Een duidelijke en uniforme bewegwijzering naar en van de lokatie en de ingang(en) van deze lokatie is van groot belang. Zorg ervoor dat de bewegwijzering is gericht op voetgangers, fietsers e.d., gemotoriseerd verkeer en Openbaar Vervoer. Zorg ervoor dat er ook bewegwijzering is van en naar de OV-halte(s), parkeerplaatsen en fietsenstallingen naar de lokatie. Maak voor de bewegwijzering gebruik van duurzame en milieuvriendelijke materialen en denk eraan dat het goedkoper is als deze meerdere jaren en bij meerdere evenementen te gebruiken zijn. Kies kleuren, lettertype en lettergrootte dusdanig dat de bewegwijzering goed leesbaar is, ook van grotere afstand. Het gebruik van gestandaardiseerde pictogrammen verbetert de duidelijkheid. Denk eraan de bewegwijzering al aan te brengen vóórdat de opbouw begint en ze te laten hangen totdat de afbraak klaar is. Op grotere sportevenementen is bewegwijzering op het evenemententerrein ook van belang. Gebruik ook hier duurzame en uniforme bebording die meerdere jaren inzetbaar is om looproutes naar onder andere de uitgang(en), de EHBO en de toiletten aan te geven.
Bewegwijzering “We gebruiken standaard aanduidingen in de vorm van een blazoen of schietschijf om de route naar het evenemententerrein aan te geven. Deze worden meerdere jaren gebruikt.” Nederlandse Handboog Bond
14
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
2 Mobiliteit
2.3 Voetgangers Bezoekers die te voet komen, krijgen vaak weinig of geheel geen aandacht in het mobiliteitsplan. Toch is het belangrijk rekening te houden met hen. Zeker als een grote groep voetgangers een drukke weg moet oversteken of een kwetsbaar groengebied moet passeren, is het noodzakelijk om dit op een veilige manier en zonder schade aan het groen te regelen. Bezoekers die te voet komen, moeten de lokatie en de ingang(en) makkelijk kunnen vinden. 2.4 Fietsers, brommers en scooters Voor deze groep bezoekers moeten voldoende, liefst bewaakte, al dan niet tijdelijke, fietsenstallingen worden gerealiseerd. Dit voorkomt dat fietsen, e.d. zomaar ergens worden gestald, zoals tegen een boom, struik, hek, lantaarnpaal, muur, etc. Hierdoor kan, met name aan het groen, schade worden toegebracht. Ook kunnen zeer gevaarlijke situaties ontstaan door een opeenhoping van fietsen op plaatsen waar bezoekers te voet door of langs moeten om het terrein te verlaten, zeker bij calamiteiten. Door een stallingsverbod buiten de voorzieningen in te stellen, kan de politie optreden tegen mensen die hun fiets buiten de stallingsvoorzieningen zo maar ergens neerzetten. 2.5 Gemotoriseerd verkeer Onder deze groep rekenen wij auto’s, motoren en groepsbussen. Reguliere busdiensten worden besproken onder het kopje Openbaar Vervoer. Het voorkomen van autogebruik levert uiteraard de meeste milieuwinst op en voorkomt files en verkeersoverlast. Ook wordt hierdoor de inzet van politie en andere orde- of veiligheidsdiensten beperkt. Door het gebruik van groepsvervoer en openbaar vervoer te stimuleren, kunnen grote hoeveelheden auto’s worden voorkomen. De organisator kan groepsvervoer vaak makkelijk regelen met gespecialiseerde busmaatschappijen of met de busmaatschappij die de reguliere busdiensten verzorgt. Voor groepsbussen en auto’s moet er voldoende parkeerruimte zijn, zo dicht mogelijk bij de lokatie. Ook kan een tijdelijk transferium, gecombineerd met een pendeldienst, worden ingericht op grotere afstand van het sportevenement. Het gebruik van een transferium kan worden bevorderd door een gecombineerd kaartje parkeren + pendeldienst. Dit kaartje kan worden uitgebreid met de toegang tot het sportevenement als hier geld voor wordt gevraagd. Zorg ervoor dat de vertrek- en aankomsttijden staan aangegeven zowel bij het transferium als bij de halte(s) bij het sportevenement.
Milieumaatregel
Fietsers e.d.
Gemotoriseerd verkeer
Openbaar Vervoer
Stel buiten de parkeerplaatsen een parkeerverbod in en maak afspraken met de (parkeer)politie voor een stringente handhaving. Geef daarbij speciale aandacht aan groenstroken en bermen waar niet geparkeerd mag worden en waar parkeren schade aan het groen aanricht. Zet deze kwetsbare stukken eventueel af met lint of hekken.
Voetgangers
Parkeerterreinen moeten bij voorkeur worden gerealiseerd op verharde ondergrond. Vaak kan een nabijgelegen bedrijventerrein uitkomst bieden. Ook kunt u een terrein in de buurt van het evenement afzetten met dranghekken of markeringslinten. De kosten voor het realiseren van parkeerterreinen kunnen worden bekostigd uit het ontvangen parkeergeld. Richt eventueel een aparte plek in voor motoren.
Mobiliteitsplan opstellen
X
X
X
X
Uniforme en duidelijke bewegwijzering
X
X
X
X
Stimulering Openbaar Vervoer
X
Maak afspraken met exploitanten van parkeergarages, e.d. over aangepaste openingstijden of speciale tarieven tijdens het evenement.
Speciale evenementenbus Openbaar Vervoer
X
Speciale tarieven Openbaar Vervoer
X
Combi-kaart OV + toegang
X
2.6 Openbaar Vervoer
Aankomst- en vertrektijden Openbaar Vervoer
X
Stimulering groepsvervoer
Door voorafgaand aan het sportevenement via alle publiciteitsuitingen (website, vooraankondigingsborden, persberichten, etc.) oproepen te doen om lopend, met de fiets of met het openbaar vervoer te komen, kan de organisator grote invloed uitoefenen en het gebruik van de auto ontmoedigen.
X
Fietsenstallingen, bewaakt, betaald
X
Combi-kaart stallen + toegang
X
Stallingsverbod buiten stallingsvoorzieningen
X
Parkeerplaatsen, bewaakt, betaald
X
Combi-kaart parkeren + toegang
Door met de spoorwegen, tram/busmaatschappijen en taxibeSpeciale tarieven parkeergarages drijven ruim voor het evenement te overleggen, kan de organiOpeningstijden parkeergarages aanpassen sator vaak goede afspraken maken over een aangepaste frequentie, een extra halte vlakbij het sportevenement, afstemTransferium ming van aankomst- en vertrektijden op het programma, een Parkeerverbod buiten parkeervoorzieningen speciale evenementenbus of een speciaal tarief, al dan niet Afzetten kwetsbaar groen gecombineerd met de toegangsprijs als er betaald moet worden (tabel milieumaatregel) voor het sportevenement. Zorg dat er voor taxi´s duidelijke en voldoende standplaatsen zijn. Zorg dat bussen en taxi´s niet in de file komen te staan door in het verkeerscirculatieplan aparte routes voor deze verkeersstromen op te nemen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
X X X X
X
X X
X
X
15
3 Bodem & Groen
3 BODEM & GROEN
3 Bodem & Groen
Als sportevenementen zich afspelen in de buitenlucht, is dit vaak in een omgeving waar bomen, struiken en ander groen is. Zonder speciale bescherming kan de bodem of het groen heel wat te lijden hebben van het sportevenement of door de toeloop van grote aantallen bezoekers. Onverharde bodem en groen, zoals perken, struiken, bermen en bomen zijn kwetsbare elementen. Deze kunnen door de opbouw van een evenement, de activiteiten tijdens een evenement en de afbraak van het evenement veel schade lijden. De herstelkosten zijn vaak zeer hoog en (kunnen) worden verhaald op de organisator. Om misverstanden te voorkomen, is het van belang dat met de eigenaar van het terrein een voor- en naschouw van het evenemententerrein plaatsvindt. Bij het organiseren van een buitenevenement op een stuk onverhard terrein moet de organisator een aantal maatregelen treffen die voorkomen dat bodem en groen schade kunnen ondervinden van opstallen, zware regen, verkeer, zwerfvuil, bezoekers of deelnemers. Neem deze maatregelen op in een groenplan. 3.1 Indeling lokatie Al bij de indeling van de lokatie is het belangrijk rekening te houden met alle te plaatsen opstallen, zoals podia, tenten, cateringunits, containers, toiletunits, etc. Door deze zoveel mogelijk op te laten stellen op verharde ondergrond of door het gebruik van drukverdelers kan veel schade worden voorkomen. Daarbij moet uiteraard rekening worden gehouden met de aan- en afvoer van deze opstallen. Door opstallen in clusters te plaatsen, kan veel (milieu)winst worden geboekt. Ook is dit handiger voor de afvalinzameling en voor de aansluiting op elektriciteit, water, riolering, e.d. 3.2 Regen Regen kan de lokatie veranderen in een modderpoel, waardoor mensen kunnen uitglijden en de bodem langdurige en soms onherstelbare schade kan ondervinden. Vooral op plaatsen waar de catering plaatsvindt, veel publiek samenkomt of veel kuilen in het terrein zitten, is het noodzakelijk om eventuele schade te voorkomen. Door het diepbeluchten van een grasmat wordt de doorlaatbaarheid van de bodem vergroot, waardoor regenwater beter kan weglopen. Kuilen kunnen vooraf worden opgevuld in overleg met de beheerder van het terrein. Door rolmatten, rijplaten en/of loopplanken neer te leggen, kan veel schade worden voorkomen. Besteed in het groenplan aandacht aan een slecht weer scenario. Voor noodgevallen is het handig om houtkrullen, houtsnippers, strooisel, zand, etc. achter de hand te hebben om wateroverlast aan te pakken. 3.3 Verkeer Tijdens de opbouw en afbraak van het evenement moet veel en vaak zwaar verkeer heen en weer rijden voor de aan- en afvoer van materialen, tenten, podia, verlichting, geluidsapparatuur, containers, toiletunits, etc. Vooral dit zware verkeer levert veel schade op aan de bodem. Rijsporen zijn vaak nog lange tijd te zien. Om schade aan de bodem te voorkomen, is het van belang om zwaar en intensief verkeer om te leiden langs verharde wegen. Is dat niet mogelijk, dan kunnen stevige (kunststof) rijplaten of rolmatten worden neergelegd op de routes die het meeste worden gebruikt. Hoe zachter de bodem is, hoe breder en langer de rijplaten moeten zijn om schade te voorkomen. Cateraars, deelnemers, standhouders, organisatie en anderen moeten vóór, tijdens en na het evenement eveneens van alles het terrein opbrengen. Ook al gebruikt men hiervoor meestal kleine vrachtwagens, busjes of gewone auto’s, toch kan schade aan bodem en groen ontstaan. Voorkom zoveel mogelijk dat er auto’s op het terrein komen of leid ze via verharde wegen, paden of over rijplaten naar hun plek. Ook kan men op het terrein uitsluitend kleinere elektrowagentjes, zoals golfkarretjes of andere wagens en karren op luchtbanden toestaan. Iedereen die iets het terrein wil opbrengen, moet dan zijn vracht bij de ingang van het terrein overladen. Wanneer zwaar materieel, vrachtwagens of auto´s toch op het evenemententerrein moeten parkeren, bijvoorbeeld omdat een vrachtauto als podium dient, parkeer dan op drukverdelers of rijplaten. Hulpverleners moeten via de calamiteitenroute altijd ter plaatse kunnen komen. Leg deze route aan met rijplaten, zodat ook in geval van een calamiteit de hulpverlener niet vast komt te zitten en de bodem beschermd is tegen stukrijden. 3.4 Bomen en struiken Bomen worden vaak gebruikt om folders, posters, slingers, lampjes, kabels of iets anders aan te bevestigen met behulp van nietjes, punaises of spijkers. Daardoor kan schade aan bomen worden veroorzaakt. De organisator kan aangeven waar informatiemateriaal en reclame wél mag hangen. Door gebruik te maken van zachte materialen, zoals katoenen band, canvas en touw, is het mogelijk om dingen zonder schade aan bomen te bevestigen of door bomen te leiden. Denk eraan niet teveel gewicht aan een tak te hangen, waardoor die zou kunnen afbreken.
16
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Zwerfvuil zoals blikjes, plastic wegwerpbekers, snackbakjes en andere wegwerpmaterialen kunnen schade aanrichten aan bodem en groen als zij door het publiek in de bodem worden gelopen. Zeker met regenachtig weer kan dit gemakkelijk gebeuren. Het opruimen van zwerfvuil vergt veel extra inspanning en kost veel geld. Voorkom daarom het gebruik van wegwerpmaterialen bij uw sportevenement, zoals reeds beschreven bij het onderwerp afval. Preventief groenonderhoud levert heel wat voordeel op bij het verwijderen van zwerfvuil. Door het gras goed te maaien en bomen en struiken te snoeien of op te binden, voorkomt u schade en wordt het makkelijker om het terrein weer goed schoon te maken. Overleg dit vooraf met de beheerder van het terrein. 3.6 Bezoekers Deelnemers en bezoekers kunnen door hun gedrag schade aanrichten aan bodem en groen. Voetgangers nemen bij voorkeur de kortste weg, ook als daar perken, struiken of ander kwetsbaar groen is, waar men doorheen moet. Door looproutes duidelijk aan te geven en kwetsbaar groen af te schermen, kunt u veel schade voorkomen. Denk er daarbij aan dat een afzetlint of ijzerdraadje voetgangers niet zal tegenhouden. Op looproutes waar grote groepen bezoekers verwacht worden, kan met rijplaten en/of hekken het stuklopen van de bodem worden beperkt. 3.7 Bodembeschermende maatregelen Brandstoffen, olie en andere milieugevaarlijke stoffen kunnen leiden tot bodemverontreiniging en er moet dus voorkomen worden dat deze stoffen in de bodem of het oppervlaktewater terecht komen. Met name bij gemotoriseerde sporten is het van belang extra aandacht te besteden aan bodembescherming, maar ook niet-gemotoriseerde sportevenementen kunnen hiermee te maken krijgen. Zo dienen aggregaten, indien deze gebruikt worden, voorzien te zijn van een opvangbak en zonder morsen bijgevuld te worden.
3 Bodem & Groen
3.5 Zwerfvuil
Neem maatregelen om lekkage van milieugevaarlijke stoffen in de bodem te voorkomen. Dit kan bij tanken en reparaties, door middel van milieumatten. Het schoonspuiten van motorvoertuigen en dergelijke kan het beste in een speciaal daarvoor ingerichte wasruimte gebeuren, waarbij het afvalwater wordt opgevangen en wordt gezuiverd. Afgewerkte olie en met olie verontreinigde zaken behoren tot het chemisch afval. Zorg daarom ook voor duidelijk aangegeven inzamelpunten voor chemisch afval.
Bodembescherming “Wanneer er aan auto’s gesleuteld wordt, moet er verplicht een zeil onder zodat olie of andere stoffen niet in de bodem terecht kunnen komen. Daarvoor hebben we zelf zeil ingekocht en dat bieden we voor de helft van de inkoopsprijs aan. Daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt.” Koninklijke Nederlandse Autosport Federatie “Ook wij maken gebruik van olieabsorberende doeken voor onder motoren. Dat kan zeker geld besparen, want we hebben in het verleden weleens een stuk grond moeten afgraven, omdat er olie in de grond terecht was gekomen toen er geen zeil onder lag. Het wordt nu door ons gecontroleerd of alle deelnemers zich aan deze maatregel houden.” Powerboat Holland
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
17
4 Geluid en Geluidshinder
4 GELUID EN GELUIDSHINDER
4 Geluid en Geluidshinder
Geluidsoverlast ontstaat al snel bij sportevenementen in de buitenlucht. Hierbij wordt al snel gedacht aan de zogenaamde geluidssporten met gemotoriseerde voertuigen, zoals motorcrossen, autoraces en dergelijke. Maar ook andere sportevenementen kunnen voor geluidsoverlast zorgen. Bij indoor-sportevenementen zal, mits er geen sprake is van een minimale geluidsisolatie, meestal geen geluidsoverlast ontstaan. Een sportevenement zonder -al dan niet versterkt- geluid komt maar zelden voor. Via speakers wordt informatie verstrekt en muziek zorgt vaak voor gezelligheid en verhoging van de sfeer. Daarnaast staan er vaak allerlei apparaten en machines die geluid voortbrengen en die voor het evenement noodzakelijk zijn en wordt er door publiek gejuicht. Alles bij elkaar genomen, brengen de meeste sportevenementen heel wat geluid voort. Dat hoeft geen probleem te zijn, zolang bepaalde grenzen niet worden overschreden. Gebeurt dat wel, dan is er sprake van geluidshinder. Teveel geluid wordt lawaai en zorgt voor ergernis en irritatie. Het komt regelmatig voor dat evenementen met geluidsoverlast door bezwaren van omwonenden niet meer mogen plaatsvinden. Alle reden dus om geluidshinder te voorkomen. In een geluidsplan wordt omschreven welke maatregelen worden getroffen om geluidshinder te voorkomen.
Geluidsniveau
Geluidsbron
0
Absolute stilte
dB(A)
10 dB(A)
Geritsel van bladeren
20 30 40 50 60 70 80
Omroepstudio, zacht gefluister Bibliotheekzaal Zachte radiomuziek Rustige conversatie Gewone conversatie Personenauto of mensenmassa Zeer druk verkeer
dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A) dB(A)
✓ Gebied
85 dB(A) 90 dB(A)
Bromfiets of motor Zeer zware vrachtwagen
100 dB(A) 110 dB(A) 120 dB(A) 130 dB(A)
Laaghangende helikopter Cirkelzaag, popgroep Pneumatische boor Startend vliegtuig op 50 meter
140 dB(A)
Straalmotor op 25 meter
(tabel geluidsniveau)
4.1 Geluidsnormen
Gehoordrempel
Veilig gebied
✘
Schadelijk gebied Gevaarlijk gebied
Pijngrens
Maak duidelijke en realistische afspraken over het maximaal toegestane geluidsniveau met de vergunningverlener en de controlerende instantie (politie, milieupolitie, etc.). Zorg dat het toegestane niveau in dB(A) wordt vastgelegd, waarbij tevens de tijden per niveau worden vastgelegd. Daarbij maakt het een groot verschil op welke plaats de norm van toepassing is. Direct bij de bron of op 25, 50, 100 of meer meter afstand of gemeten bij de dichtstbijzijnde bebouwing c.q. bewoning. Er zijn vaak wettelijke normen opgesteld voor het maximaal toegestane geluidsniveau, die kunnen verschillen afhankelijk van de lokatie, het soort sportevenement en de tijden dat het sportevenement plaatsTijden Geluidsniveau Geluidsniveau Geluidsniveau vindt. op terrein gevel woning in woning 07.00 tot 19.00 uur
80 tot 95 dB(A)
70 tot 75 dB(A)
35 tot 40 dB(A)
19.00 tot 23.00 uur
75 tot 85 dB(A)
65 tot 70 dB(A)
30 tot 35 dB(A)
4.2 Lokatie
Al bij de keuze voor een bepaalde (tabel tijden) lokatie moet rekening worden gehouden met het soort sportevenement en met de geluidsniveaus die er geproduceerd gaan worden. Geluidsproductie wordt vooral als geluidshinder ervaren in een (dicht bebouwde) woonomgeving en in relatief stille gebieden, zoals natuurgebieden en milieubeschermingsgebieden. Bij het indelen van de lokatie doet de organisator er goed aan om nadrukkelijk rekening te houden met de plaatsing van de eventuele podia en geluid producerende apparaten. Door omroepspeakers en podia (en dan met name de geluidsboxen) van de dichtstbijzijnde bebouwing af te richten en op het bezoekende publiek te richten, kan veel geluidsoverlast voor omwonenden worden voorkomen. Hou bij plaatsing ook rekening met de meest voorkomende windrichting en stel de boxen niet hoog op. Natuurlijke geluidsbarrières, zoals stukken bos, kunnen worden benut om geluidsoverlast te voorkomen. Ook op kunstmatige wijze kunnen barrières worden gerealiseerd. Dit kan door geluidsabsorberende materialen rond de geluidsbron aan te brengen. Een aarden wal of een flanellen doek kan veel geluidsoverlast voorkomen. Bij de indeling van de lokatie kunnen accommodaties (kleedruimten en/of horecaopstallen) zodanig geplaatst worden dat deze ook een geluidafschermende werking krijgen. 23.00 tot 07.00 uur
18
55 tot 65 dB(A)
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
60 tot 65 dB(A)
20 tot 25 dB(A)
Via een omroepinstallatie worden publiek en deelnemers van informatie voorzien (wedstrijduitslagen, alarmering, reclameboodschappen en soms zelfs uitgebreide live-verslagen van een wedstrijd). Deze informatie is vaak ook hoorbaar in de woonomgeving. Om geluidshinder als gevolg van de omroepinstallatie tegen te gaan, zijn een aantal maatregelen mogelijk, die bij een lager geluidsniveau de spraakverstaanbaarheid behouden of zelfs verbeteren. Bij de keuze voor een omroepinstallatie zijn twee uitersten, te weten een centraal opgesteld luidsprekersysteem en een gelijkmatig verdeeld luidsprekersysteem. Bij het laatstgenoemde systeem is een aanzienlijk lager geluidsniveau noodzakelijk, omdat minder grote afstanden overbrugd hoeven te worden. Het publieksvlak werkt geluidsabsorberend. Door luidsprekers te richten op dit vlak wordt minder geluid naar de omgeving verspreid. Tevens zorgt dit ervoor dat er minder nagalm ontstaat, wat ook de spraakverstaanbaarheid verbetert. Door het frequentiebereik van de omroepinstallatie te verhogen tot 4000 Hz neemt de spraakverstaanbaarheid toe, terwijl dit nauwelijks bijdraagt aan de dB(A)-waarde. Bij een verbeterde spraakverstaanbaarheid kan het geluidsniveau in dB(A) in de meeste gevallen worden teruggebracht. Naast bovengenoemde maatregelen is het van belang om de noodzakelijkheid van de uit te zenden boodschappen goed af te wegen tegen de mogelijke hinder. De hinderlijkheid van omroepberichten neemt namelijk toe naarmate de informatie minder noodzakelijk is: reclameboodschappen worden hinderlijker ervaren dan wedstrijduitslagen. 4.4 Geluidsinstallatie voor muziek Door het plaatsen van een goed afgeregelde geluidsbegrenzer in de geluidsinstallatie kan ervoor gezorgd worden dat het geluid nooit boven de ingestelde waarde uitkomt. Spreek ook af met de geluidstechnici en andere betrokkenen dat er niet boven het maximum geluidsniveau mag worden uitgekomen. Door regelmatig de geluidsniveaus te meten, weet u zeker dat u goed zit en voorkomt u eventuele geluidsoverlast, klachten en/of boetes. Het scheiden van de geluidsboxen voor hoge en lage tonen vermindert de kans op geluidsoverlast. Door meerdere kleine speakers te gebruiken in plaats van een paar grote, kan het vermogen en daarmee het geluidsniveau drastisch omlaag. Hiermee wordt ook nog eens energie (tot 75%) en dus geld bespaard. Verspreid de kleine boxen voor de hoge tonen goed over het terrein en tussen het publiek. In Nederland wordt momenteel tijdens muziekevenementen geëxperimenteerd met andere geluidssystemen die aanmerkelijk minder overlast opleveren en voor het publiek geen kwaliteitsverlies opleveren. Luidsprekers worden boven het publiek gehangen en worden naar de grond gericht. Ook wordt geëxperimenteerd met een nieuw laser gestuurd geluidssysteem (Target Array System). De ervaringen met dit systeem zijn tot nu toe positief.
4 Geluid en Geluidshinder
4.3 Omroepinstallatie
4.5 Programma Organiseer een sportevenement bij voorkeur tussen 11.00 en 23.00 uur. Hou bij het opstellen van de programmering rekening met de geluidsproductie van het publiek en eventuele optredende artiesten. Hoe later op de avond, hoe eerder er sprake is van geluidsoverlast. Denk eraan dat ook grote groepen vertrekkende bezoekers nog voor forse geluidsoverlast kunnen zorgen, terwijl de programmering keurig op tijd is afgesloten. 4.6 Omwonenden Informeer omwonenden minimaal een maand van tevoren en herhaal dit een week van tevoren dat het sportevenement gaat plaatsvinden en dat mogelijk enige geluidshinder kan ontstaan. Denk eraan dat ook in de opbouw en afbraak periode vaak doordringende geluiden worden veroorzaakt. Informeer omwonenden bij voorkeur schriftelijk met vermelding van het volledige programma, het te verwachten geluidsniveau, de klachtenlijn en wat u eraan doet om geluidsoverlast te voorkomen. Hierdoor kweekt u meer begrip, krijgt u meer medewerking en minder klachten. Verwacht u een flink geluidsvolume, dan kunt u klachten van omwonenden maar beter voorkomen. Dit kan door een goede verstandhouding met de omwonenden op te bouwen. Een gratis toegangskaartje, een VIPbehandeling, een kaartje of presentje met de kerst of een leuk en origineel relatiegeschenk kan al een sterk verbeterde verstandhouding opleveren. Met omwonenden die blijven klagen, kunt u proberen voor de duur van het evenement een oplossing te vinden door alternatieve (hotel) accommodatie te regelen. Bedenk dat omwonenden steeds vaker door de rechter in het gelijk wordt gesteld als het gaat om geluidsoverlast.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
19
4 Geluid en Geluidshinder
4.7 Klachtenlijn Sportevenementen kunnen klachten opleveren van omwonenden of anderen in de gemeente. Veel klachten zullen gaan over geluidsoverlast, maar steeds vaker komen er ook klachten binnen over andere vormen van overlast, zoals autoverkeer, afval en zwerfafval, beschadiging van bodem en groen of wildplassen. Klachten moeten serieus worden behandeld, zowel door de organisator als door de politie en de gemeente. Het instellen van een officiële klachtenlijn tijdens een groot sportevenement voor alle klachten, schept duidelijkheid. Daarbij is het belangrijk om direct op klachten te reageren. Bij geluidsoverlast is het vaak zo dat iemand het geluidsniveau als storend ervaart, terwijl dit nog ruim binnen de normen ligt. Een geluidsmeting ter plaatse is dan vaak al voldoende om de onvrede en de klacht weg te nemen. 4.8 Medewerkers Omwonenden zijn niet de enigen die nadelige gevolgen van hoge geluidsniveaus kunnen ondervinden. Geluid is schadelijk voor het gehoor vanaf 80 dB. Bij sommige sportevenementen ligt het geluidsniveau echter veel hoger. Bij een geluidsniveau van 90 dB ontstaat al na een verblijf van drie kwartier kans op blijvende gehoorbeschadiging. Voor medewerkers is de organisator verplicht gehoorbescherming beschikbaar te stellen vanaf 80 dB. Voorlichting over de risico´s hoort daarbij en ook toezicht op het gebruik ervan.
Preventie Geluidsoverlast Keuze lokatie(s)
X
Indeling lokatie(s)
X
Geluids-/omroepinstallatie van bewoning af
X
Geluidstechnicus
Gemeente X
Gescheiden hoge en lage tonen Gelijkmatig verdeelde omroepinstallatie
X
X
Geluidsbegrenzer
X
X
Programma afstemmen
X
Omwonenden informeren
X
Opbouwen goodwill omwonenden
X
Vastleggen geluidsnormen
X
X
Geluidsmetingen
X
X
X
Ingrijpen bij overschrijding normen
X
X
X
Instellen officiële klachtenlijn
X
X
Publicatie telefoonnummer klachtenlijn
X
X
Registratie klachten
X
X
(tabel gelduidsoverlast)
20
Organisator
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
5 Energie
Bij elk sportevenement wordt wel op een of andere manier energie gebruikt. Voor transport, verlichting, een omroep/geluidsinstallatie, attracties, het bewaren en bereiden van voedingsmiddelen, etc. Natuurlijk kan een sportevenement niet worden georganiseerd zonder energie te verbruiken. Toch kan het nemen van een aantal eenvoudige maatregelen leiden tot een -soms aanzienlijke - vermindering van het energieverbruik. Dat is niet alleen beter voor het milieu, maar levert ook financieel voordeel op. 5.1 Energievoorziening Bij veel buitensportevenementen moeten de organisatoren zelf voor hun energievoorziening zorgen. Meestal worden hiervoor dieselaggregaten gehuurd. Deze wekken altijd op kleine schaal stroom op en zijn daardoor per definitie milieuonvriendelijker dan stroom uit het reguliere elektriciteitsnet. Reguliere stroomnet Door gebruik te maken van stroom uit het reguliere stroomnet wordt het milieu minder belast. Het ontbreken van aansluitmogelijkheden op het reguliere net op de lokatie kan een probleem opleveren. Op lokaties binnen de bebouwde kom is het vaak mogelijk om een aansluiting op het reguliere net te regelen. Waar binnen de bebouwde kom geen structurele voorzieningen zijn aangelegd, is het meestal mogelijk om stroom af te nemen uit één van de vele gebouwen. Door een regeling te treffen met de eigenaar van zo´n gebouw, hoeft u geen aggregaten te huren en bent u dus bijna altijd goedkoper uit. Door het plaatsen van een tussenmeter is uw stroomverbruik te bepalen. Het vermogen binnen de bebouwde kom is bijna altijd toereikend. Op lokaties waar geen permanente elektriciteitsvoorzieningen aanwezig zijn en ook geen mogelijkheden zijn om de gewenste capaciteit uit een nabijgelegen stadion, boerderij of bedrijfspand af te nemen, kan in overleg en in samenwerking met gemeente en energieleverancier mogelijk een permanente voorziening worden aangelegd. Zeker als een lokatie voor meer evenementen wordt gebruikt of voor een jaarlijks terugkerend sportevenement, dan kan de kostbare aanleg van één of meerdere permanente stroomkasten met voldoende vermogen snel worden terugverdiend. De gemeente of de elektriciteitsleverancier kan per evenement een deel van deze kosten doorberekenen aan de organisator(en). In plaats van te betalen voor de huur van aggregaten, betaalt de organisator dan voor het gebruik van de vaste voorziening. Een voorbeeldberekening is hier moeilijk te geven, omdat kosten en terugverdientijd afhankelijk zijn van veel variabelen, zoals de lokatie, de gewenste capaciteit, de afstand tot de dichtstbijzijnde voorzieningen, het aantal aggregaten dat de organisator inhuurt, het aantal evenementen op de lokatie, etc. In de praktijk pakt de aanleg van vaste voorzieningen, mits de kosten goed worden gespreid, voor de organisator kostentechnisch lager uit.
5 Energie
5 ENERGIE
Groene stroom Bij afname uit het vaste stroomnet, kan als extra milieuvriendelijke maatregel gekozen worden voor groene stroom. Deze energie wordt opgewekt uit duurzame bronnen zoals zon, wind, water of biomassa en kan erg goed worden gebruikt om uw sportevenement als ‘echt groen’ te profileren. Aggregaten Aggregaten verbruiken diesel, produceren uitlaatgassen, veroorzaken geluids- en stankoverlast, moeten worden bijgevuld, schoongemaakt en worden gebracht en gehaald. Aggregaten zijn bovendien relatief duur doordat er vaak een enorme overcapaciteit aan stroom wordt geproduceerd. Soms wordt slechts 40% van de beschikbare energie gebruikt. Bijna altijd worden er ook nog eens één of meer noodaggregaten ingehuurd. Aggregaten kosten dus veel geld en zijn niet goed voor het milieu. Moderne aggregaten zijn minder milieu belastend dan oude aggregaten. Als toch aggregaten moeten worden gebruikt, kies dan voor geluidsarme, brandstofzuinige aggregaten, voorzien van vloeistofdichte bodem met opvangbak voor brandstoflekkage. Zorg er ook bij het bijvullen voor dat vervuilende stoffen, zoals olie, niet worden gemorst. Collectieve stroomvoorziening De organisator kan alle cateraars, standhouders en andere energieverbruikers verplichten om hun stroom af te nemen bij de organisatie. Voor binnensportevenementen is dit vanzelfsprekend, maar bij buitensportevenementen nemen cateraars en standhouders vaak eigen generatoren of aggregaten mee. Door vooraf bij alle betrokkenen de hoeveelheid energie die nodig is te inventariseren, kan de energieleverancier of de leverancier van aggregaten de energiecapaciteit hierop afstemmen. Dit voorkomt het inhuren van overcapaciteit en spaart bovendien veel geld uit.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
21
Stel in overleg met de leverancier een energieplan op, inclusief stroomverdeelkasten en bekabeling. Denk er daarbij aan om koelkasten, diepvriezers, etc. aan te sluiten op aparte groepen, waardoor wordt voorkomen dat bijvoorbeeld de verlichting overdag al aan gaat, terwijl dit niet nodig is.
Bekabeling op een evenemententerrein kan leiden tot gevaarlijke of ongewenste situaties. Dek daarom alle kabels die over de grond lopen af met rubbermatten of gebruik kabelgoten. Doe dit in elk geval op de looproutes. Voorkom dat het publiek bij verdeelkasten en verbindingsstekkers kan komen. Een losgeraakte stekker kan al snel leiden tot het uitvallen van de stroomtoevoer naar podia, verlichting of cateringpunten.
Centrale verlichting Zorg er als organisator voor dat de verlichting op het terrein centraal wordt geregeld. Stem de hoeveelheid licht af op de wensen van alle betrokkenen, laat de verlichting niet onnodig branden en gebruik indien mogelijk spaarlampen of lampjes van een lager wattage. Zo wordt voorkomen dat elke cateraar of deelnemer voor eigen verlichting gaat zorgen, waarvoor niet afzonderlijk wordt afgerekend. De organisator betaalt de energierekening!
Prikkabels met lampjes voor de verlichting van het terrein worden vaak door bomen geleid. Denk er daarbij aan dat beschadiging aan bomen moet worden voorkomen. Instrueer de mensen die dit voor u doen en controleer of uw instructies ook zijn opgevolgd. U voorkomt hiermee schade en kosten. Kapotte spaarlampen, TL-buizen en halogeenlampen behoren tot de fractie Klein Chemisch Afval en moeten dus wettelijk verplicht gescheiden worden ingezameld.
In oudere koelapparatuur bestaat het koelmiddel meestal uit CFK’s. Deze zijn schadelijk voor de ozonlaag. Zorg er daarom voor dat deze apparatuur regelmatig wordt gecontroleerd op mogelijke lekkage.
5.2 Energiebesparing Als organisator kunt u grote invloed uitoefenen op het totale energieverbruik van het sportevenement. Daarbij geldt als stelregel dat zelfs de kleinste energiebesparing al direct effect heeft op uw elektriciteitsrekening. Van evenement tot evenement zijn de mogelijkheden sterk wisselend. Hiervoor zijn al enkele energiebesparende maatregelen genoemd, andere maatregelen zijn het gebruik van energiezuinige apparatuur (koelkasten, vrieskisten, spoelmachines, etc.), het gebruik van thermoskannen in plaats van warmhoudplaatjes, scheiding van hoge en lage tonen luidsprekers en bewegingsdetectoren in kleedkamers, toiletunits en containers. Let er ook op dat eventuele attracties niet onnodig draaien.
Energiebesparende maatregel
Organisator
Deelnemers
Cateraars
Geen aggregaten
X
X
X
Centrale energievoorziening
X
X
X
Centrale verlichting
X
X
X
Spaarlampen of lager wattage lampen
X
X
X
Laat lampen niet onnodig branden
X
Scheiden luidsprekers lage en hoge tonen
X
Energiezuinige koelkasten, vrieskisten, etc.
X
X X
Energiezuinige keukenapparatuur, zoals spoelmachines Gebruik thermoskannen i.p.v. warmhoudplaatjes
X
X
Laat (kermis) attracties niet onnodig draaien
X
X
Bewegingsdetectoren in toiletunits en containers
X
(tabel energiebesparende maatregel)
22
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Leveranciers
X
X
X
X
X
X
6 Water
Bij vrijwel elk sportevenement wordt water gebruikt voor bijvoorbeeld douches, het doorspoelen en schoonhouden van toiletten en de catering. Al bij de keuze van de lokatie en de indeling hiervan is het raadzaam rekening te houden met de mogelijkheden om water aan te voeren. Daarbij is het minstens van even groot belang om de afvoer van vuil water goed te regelen door deze aan te sluiten op de riolering. 6.1 Watervoorziening Vaak kan leidingwater worden betrokken uit het reguliere waterleidingnet. Een andere mogelijkheid is het benutten van brandkranen, waar een standpijp op wordt gemonteerd. Als deze beide mogelijkheden niet voorhanden zijn, is de organisator aangewezen op het aanleggen van een volledig tijdelijk circuit voor de aanvoer van water. Hiervoor kan het beste een erkende leverancier worden ingeschakeld. Deze zorgt ervoor dat aan alle hygiëne normen wordt voldaan.
6 Water
6 WATER
Zorg voor een goede afvoer van al het afvalwater van de toiletten en de bars door aansluiting op de riolering. Als dit niet mogelijk is, omdat er in de buurt van de lokatie geen riolering aanwezig is, zorg dan voor het opvangen van vuil water in een afvalwatertank. Plaats die op de punten waar het meeste afvalwater vrijkomt. Een laatste mogelijkheid is het afvoeren van afvalwater naar een bestaande of tijdelijk aangelegde beerput of septic-tank. Collectieve watervoorziening Maak afspraken met de cateraars en anderen die water nodig hebben tijdens het sportevenement. Niet iedereen heeft stromend water nodig. Door een vroegtijdige inventarisatie voorkomt u overbodige aansluitingen en vele losse slangen die kriskras over het terrein lopen. Richt op de lokatie één of meer centrale water verdeelpunten in. Daar vandaan kunnen alle plaatsen op het terrein waar water moet zijn, worden bereikt met relatief korte slangen. Denk er daarbij aan om waterslangen buiten bereik van het publiek te houden. Een slang kan makkelijk kapot gaan als er veel publiek overheen loopt. Dit kunt u voorkomen door speciale slangenbruggen te gebruiken. Denk eraan dat er voldoende waterdruk moet zijn om toiletten goed te kunnen doorspoelen. 6.2 Waterbesparing Als organisator kunt u grote invloed uitoefenen op het totale waterverbruik bij uw sportevenement. Daarbij geldt dat iedere waterbesparing direct effect heeft op de rekening die u ontvangt. Van evenement tot evenement zijn de mogelijkheden voor waterbesparing sterk wisselend. Te denken valt aan doorstroombegrenzers op alle kranen, stopknoppen bij water tappunten, overloopkranen van spoelbakken niet helemaal
Waterbesparende maatregel
Organisator
Doorstroombegrenzers op alle kranen
X
Stopknoppen bij water tappunten
X
Draai overloopkranen van spoelbakken niet helemaal open
Deelnemers X
Cateraars
Leveranciers
X
X X
X
Toiletten met kleinere reservoirs
X
X
Toiletten met spoelonderbrekers
X
X
Waterbesparende douchekoppen
X
X
(tabel waterbesparingsmaatregel)
opendraaien, toiletten met kleinere reservoirs, toiletten met spoelonderbrekers en waterbesparende douchekoppen.
Door toiletten met spoelonderbrekers te gebruiken, wordt al gauw 60% minder water verbruikt.
6.3 Sanitaire voorzieningen De organisator is verantwoordelijk voor het regelen van voldoende toiletvoorzieningen, zowel voor mannen als voor vrouwen. De meest milieuvriendelijke optie is een lokatie waar bezoekers gebruik kunnen maken van bestaande sanitaire voorzieningen.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
23
1 Geluid en Geluidshinder 6 Water
Dit kunnen permanente toiletblokken zijn of voorzieningen bij horecagelegenheden. Hierdoor wordt veel extra werk voorkomen. Bekijk daarbij wel of de aanwezige voorzieningen voldoende zijn voor het verwachte aantal bezoekers. Bij grote sportevenementen met veel bezoekers en/of deelnemers is het aan te bevelen extra urinoirs te realiseren door het plaatsen van plaspalen of plasgoten. Plaats deze bij voorkeur op plaatsen die uitnodigen tot wildplassen. Aantal bezoekers
3000
5000
10.000
50.000
100.000
200.000
Aantal toiletten
3
4
8
30
50
90
Aantal plaspalen met 4 urinoirs
2
2
4
6
10
20
Aantal plasgoten (8 personen)
-
-
1
2
4
8
(tabel bezoekers)
Als er geen permanente sanitaire voorzieningen op de lokatie aanwezig zijn, moeten er voldoende tijdelijke voorzieningen worden gerealiseerd. Het milieuvriendelijkst zijn toiletwagens en plaspalen, die op de waterleiding en de riolering zijn aangesloten. Alle chemische toiletten, ook de zogenaamde Eco-toiletten, zijn milieuonvriendelijk, omdat ze gevuld zijn met chemische vloeistoffen. Kies nooit voor deze optie. Het vergt weliswaar veel werk en kan gepaard gaan met hogere kosten, maar het is altijd mogelijk om water aan te voeren in tankwagens of speciale waterzakken en vuil water af te voeren met een gierwagen.
Gebruik voor het schoonmaken van toiletten, keukens, etc. milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen met een Milieukeur. Ook toiletpapier, papieren handdoekjes en toiletzeep zijn verkrijgbaar met een Milieukeur.
Wildplassen Zeker als het aantal toiletvoorzieningen op een lokatie onvoldoende is, zullen met name mannen bomen en struiken uitkiezen om tegen te plassen. In steden worden ook gebouwen of straatmeubilair uitgekozen om de plas tegen te doen. Dit levert uiteraard schade op en het stinkt bovendien. Gebouwen die frequent worden uitgekozen, kunnen vooraf worden behandeld met een bacteriesubstantie, waardoor de stankoverlast verdwijnt. Door plaspalen in de omgeving van kwetsbaar groen te plaatsen en door struiken van het publiek af te schermen, kan schade aan groen worden voorkomen. Plaspalen kunnen worden aangesloten op de riolering, maar dankzij een eigen opvangreservoir is dit niet noodzakelijk en kunnen ze overal worden geplaatst. Let erop dat de plaspalen makkelijk bereikbaar zijn en enige privacy bieden. Om wildplassen te voorkomen is het ook van belang dat de toiletvoorzieningen duidelijk zijn aangegeven. Zorg voor duidelijk leesbare, uniforme wegwijzers op palen naar de toiletten. Deze moeten iets boven ooghoogte en goed verspreid over de lokatie worden geplaatst. De palen kunnen ook benut worden voor het verwijzen naar de E.H.B.O., organisatie, eventuele podia en andere zaken. Op grote sportevenementen kan een plattegrond met aanduidingen waar bepaalde voorzieningen zijn een goede aanvulling zijn op de wegwijzers.
Wildplassen “We hebben bewaking rondlopen buiten het gebouw en die controleert ook op wildplassen.” Karate Do Bond
24
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
7 Financieel
Natuurlijk zullen door het invoeren van milieumaatregelen op een sportevenement de kosten enigszins veranderen. De aanschaf van Eco-glazen of de huur van Eco-trays brengt bijvoorbeeld kosten met zich mee, maar de opruimkosten na afloop en de kosten voor de afvoer en verwerking van afval zullen daarentegen weer lager zijn. 7.1 Begroting milieuzorg Het is verstandig om voor het onderdeel milieuzorg een aparte begroting op te stellen, los van de overige kosten en inkomsten. Uiteraard vormt deze wel een integraal onderdeel van de totale kostenbegroting waarvoor dekking moet worden gevonden.
Geldbesparende c.q. geld
Catering
Afval
Mobiliteit
opleverende milieumaatregel Statiegeld op Eco-glazen1)
X
Geen bierviltjes X
X
X
X
Retourverpakkingen
X
X
Sampling- en folderverbod
X
Geen programmakrant, -blaadje2)
X
Afvalscheiding (niet door publiek)
X
Plaatsingsplan minicontainers
X
Afvalteam3)
X
Voorkomen zwerfvuil
X X
Water
Sanitaire Voorzieningen
X
X
Bewegwijzering4)
X
Fietsenstalling, betaald
X
Parkeerplaatsen, betaald
X X
X
Noodplan regen voorkomt herstelkosten
X
Schade door zwaar verkeer voorkomen
X
Geen auto’s op terrein
X
Preventief groenonderhoud
X
Voorkomen geluidshinder5)
X
X
X
X
Scheiden hoge en lage tonen speakers Voorkomen klachten5)
Energie
X
Grootverpakkingen
Opstallen, etc. in clusters
Geluid
X
Statiegeld op Eco-trays1)
Instellen borgsommen
Bodem & groen
7 Financieel
7 FINANCIEEL
X X
X
X
X
X
Geen aggregaten
X
Collectieve stroomvoorziening
X
Centrale verlichting, overdag uit
X
Spaarlampen1) of lager wattage lampjes
X
Energiezuinige (keuken)apparatuur6)
X
Attracties niet onnodig laten draaien
X
Groene stroom7) Collectieve watervoorziening
X
Doorstroombegrenzers op alle kranen
X
Stopknoppen bij watertappunten/douches
X
Overloopkranen spoelbakken half open
X
Toiletten met kleine reservoirs
X
Toiletten met spoelonderbrekers
X
Strippenkaart voor toiletbezoek
X
Waterbesparende douchekoppen
X
Vuilwater aansluiting op vaste riolering
X
X
X
(tabel geldbesparende c.q. geldopleverende milieumaatregel) 1) Investering noodzakelijk, winst op meegenomen Eco-glazen en -trays waarvoor statiegeld is betaald; 2) Geen drukkosten, wel investering in duurzame programmaborden; 3) Kost soms geld, bespaart opruimkosten na afloop; 4) Investering noodzakelijk, samenwerking met andere organisatoren kan kosten beperken; 5) Geen juridische procedures of verbieden evenement door de rechter; 6) Vergt soms een extra investering; 7) Kostenneutraal, soms licht kostenverhogend, maar imago verbeterend.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
25
7 Financieel
7.2 Financiering milieuzorg Soms zijn investeringen nodig die pas op langere termijn worden terugverdiend. Soms kost de ene maatregel geld terwijl de andere maatregel geld oplevert. Hierbij willen wij u een aantal ideeën aanreiken om de kosten voor milieuzorg mee te dekken. Met vele van de in dit handboek beschreven milieumaatregelen, kunt u geld besparen, zeker op de langere termijn en als u samenwerkt met andere organisatoren.
Geld genererende maatregel
Publiek
Verhoging consumptieprijzen
X
Eco-glazen als collector’s item
X
Verhoging toegangsprijs
X
(tabel geld genererende maatregel)
7.3 Sponsors Bij de voorbereidingen voor uw sportevenement zult u ongetwijfeld op zoek gaan naar subsidiegevers of sponsors. Daarbij geldt dat steeds meer bedrijven zich als maatschappelijk verantwoord ondernemend willen profileren en hun naam dus niet willen verbinden aan een evenement waar nauwelijks of geen rekening wordt gehouden met het milieu. Door uw evenement milieuvriendelijk te organiseren en daarmee het imago te verbeteren, kunt u bedrijven gaan benaderen die zich als maatschappelijk verantwoord ondernemend profileren. Denkt u daarbij vooral aan banken en verzekeringsmaatschappijen met groenfondsen en producenten van milieuvriendelijke producten met een Milieukeur. Overheden zijn vaak bereid uw milieu-initiatieven en maatregelen te ondersteunen door het verstrekken van eenmalige startsubsidies op milieu-investeringen. Via diverse websites en fondsenboekjes kunt u speciale fondsen benaderen met een verzoek tot ondersteuning. Niet alle sponsos zullen hetzelfde belang hechten aan een milieuvriendelijk imago. Het is belangrijk om toch uw gewenste imago aan deze sponsors duidelijk te maken, zodat u vooraf kunt onderhandelen over milieuvriendelijke promotie van deze bedrijven. Voorkom extra afval in de vorm van wegwerpmaterialen, flyers, samples en bierviltjes.
Gemeentes en bedrijven bieden vaak facilitaire ondersteuning aan zonder hiervoor kosten in rekening te brengen. Nadeel daarvan is het feit dat uw totale kosten minder inzichtelijk worden en er geen stimulans van uitgaat om kosten en/of milieubelasting te verminderen.
26
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
8 Evaluatie
Als het evenement is afgelopen, is het voor de gemeente belangrijk om de ervaringen te evalueren met alle betrokkenen. Het onderwerp milieuzorg verdient hierbij een volwaardige plaats. Ook voor de organisator is evalueren nuttig. De meningen en waarnemingen van deelnemers, cateraars, leveranciers, overheden en sponsors zijn belangrijk: wat ging er goed, wat ging fout en waarom en hoe kan het in de toekomst beter. Op basis daarvan kunnen verbeteringen worden doorgevoerd voor het komende sportevenement. Door het regelmatig laten uitvoeren van enquêtes kan een goed beeld worden verkregen van het effect van milieumaatregelen op het publiek. Ook kan op deze manier inzicht worden verkregen in de herkomst van uw publiek, hoe ze naar het sportevenement komen of wat het bestedingspatroon van uw publiek is. Een milieuscan door een externe partij tijdens het evenement kan verbeterpunten voor toekomstige evenementen opleveren.
8 Evaluatie
8 EVALUATIE
Stichting Louis d´Eco Stichting Louis d´Eco is een onafhankelijk milieu-adviesbureau dat gespecialiseerd is op het gebied van milieuzorg bij evenementen. Stichting Louis d´Eco biedt onder andere de volgende diensten: ✓ Milieuonderzoek op maat: • quick-scan
• milieu-audit
• evaluatie-onderzoek;
✓ Trajectbegeleiding, bijvoorbeeld bij invoering van Eco-glazen bij een (sport)evenement; ✓ Financieringsopties, zoals subsidiemogelijkheden voor milieuzorg op evenementen; ✓ Workshops, lezingen, presentaties en gastcolleges; ✓ Promotie en publiciteit: communicatieplan, productie duurzaam communicatie- en pro motiemateriaal en bewegwijzering; ✓ Productinformatie.
Stichting Louis d´Eco is gespecialiseerd in milieuzorg bij evenementen. Al 10 jaar adviseren wij overheden en organisatoren bij het initiëren van milieuzorg, voeren wij milieuzorgprojecten, milieu-scans en milieuonderzoeken uit en zorgen voor de trajectbegeleiding bij de implementatie van milieumaatregelen bij evenementen, zoals Eco-glazen, Eco-trays, Eco-borden, Eco-soepkommen en Eco-koffiebekertjes uit oogpunt van afvalpreventie en het voorkomen van zwerfafval.
Ondiep Zuidzijde 2-d 3551 BW Utrecht 030 234 33 44
[email protected] www.louisdeco.nl
stichting
voor milieuzorg op evenementen
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
27
2e check
1e check
V
T
V
T
T T T T T
Voorafgaand
V
V
V
V V
V V V
V
V
V
N
WANNEER
Tijdens
✓ ✓
Na evenement
28 NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Checklist Milieuzorg
Afvalplan + plaatsingsplan minicontainers (tijdens evenement): 240 l. minicontainers, 2-aan-2 met deksels open tegen elkaar geplaatst + markeringspalen afvalcontainers voor het publiek. Vuilniszakken erin t.b.v. lediging door afvalteam & transport naar afvaleiland; Gescheiden afvalinzameling opbouw- en afbraakperiode: hout, ijzer, bouwmaterialen, papier/karton, GFT, glas, KCA, restafval (voorwaarden opnemen in APV-vergunning).
AFVALINZAMELING
Eco-materialen (Eco-glazen, Eco-trays, Eco-soepkommen, e.d.). Werk met een statiegeldsysteem; Grootverpakking en retourverpakking; Folder- en samplingverbod; Bier- en frisdranktaps; Duurzaam bestek en serviesgoed: peper/zoutvaatje, melkpoeder/suikerdispensers, kannetje koffiemelk, botervlootjes, jampotjes, hervulbare potjes/flesjes stroop, e.d.; Geen programmakrant c.q. programmablaadjes.
AFVALPREVENTIE
Omwonenden informeren; Alle genomen milieumaatregelen communiceren naar publiek, cateraars, deelnemers, sponsors en eigen medewerkers/vrijwilligers; Zorg voor duidelijk leesbare, uniforme wegwijzers op palen naar de toiletten. Deze moeten iets boven ooghoogte en goed verspreid over de lokatie worden geplaatst. Deze palen kunt u ook benutten voor het verwijzen naar de E.H.B.O., organisatie, kinderopvang, podia en andere zaken die van belang zijn bij uw sportevenement; Duurzame programmaborden; Duurzame promotiematerialen: spandoeken/tekst & reclameborden/sandwichborden/rijdende billboards/grote ballonnen in de vorm van producten; Maak voor de bewegwijzering gebruik van duurzame en milieuvriendelijke materialen en denk eraan dat het goedkoper is als deze meerdere jaren en bij meerdere evenementen te gebruiken zijn. Kies kleuren, lettertype en lettergrootte dusdanig dat de bewegwijzering goed leesbaar is, ook van grotere afstand. Het gebruik van gestandaardiseerde pictogrammen verbetert de duidelijkheid. Denk eraan de bewegwijzering al aan te brengen voordat de opbouw begint en te laten hangen totdat de afbraak klaar is; Op grote sportevenementen kan een plattegrond met aanduidingen waar bepaalde voorzieningen staan een goede aanvulling zijn op de wegwijzers; Milieuvriendelijk drukwerk: kleiner formaat/dubbelzijdig drukken/minder kleurgebruik/beperkte oplage.
INFORMATIE
Wet en regelgeving: vraag een APV-vergunning aan en voldoe aan alle voor het sportevenement relevante milieu-, wet- en regelgeving. Overleg met de gemeente; Milieubeleidsverklaring: In de milieubeleidsverklaring verklaart de hoogst leidinggevende van het sportevenement dat het milieu in alle beslissingen m.b.t. het sportevenement meegewogen zal worden. Deze verklaring moet gecommuniceerd worden naar de bezoekers, deelnemers en alle overige betrokkenen; Milieuplan: In het milieuplan staat beschreven welke milieumaatregelen vóór, tijdens en na het sportevenement zullen worden genomen. Dit milieuplan bestaat uit deelplannen. Elk deelplan verwijst naar een milieuthema (afval, energie, etc.).
ALGEMEEN
DEELNEMERS/ REINIGINGSDIENST
REINIGINGSDIENST/AFVALVERWERKER
CATERING/GEMEENTE CATERING GEMEENTE CATERING CATERING
GEMEENTE
I.S.M.
29
2e check
1e check
N
T
N
N N
N
N
V
T T
T
T
T T
T T T
N
Voorafgaand
V V
V V V V
V V V V V
V V
V
V
V V
V
T
T
WANNEER
Tijdens
✓ ✓
Na evenement
[VERVOLG]
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Checklist Milieuzorg
Groenplan opstellen; Voor- en naschouw lokatie; Indeling lokatie: plaatsing opstallen, podia, cateringunits, containers, toiletunits, e.d. op verharde ondergrond d.m.v. drukverdelers; Logistiek: aan- en afvoer opstallen, e.d., clustervorming van opstallen; Omleiden zwaar verkeer langs verharde routes of rijplaten/rolmatten op drukke routes. Hoe zachter de bodem, hoe breder de rijplaten moeten zijn; Looproutes aangeven; Diepbeluchten grasmat; Afzetten kwetsbaar groen; Preventief groenonderhoud levert heel wat voordeel op bij het verwijderen van zwerfvuil. Door het gras goed te maaien en bomen en struiken te snoeien of op te binden, voorkomt u schade en wordt het makkelijker om het terrein weer goed schoon te maken. Overleg met de beheerder van het terrein; Parkeren op verharde ondergrond of rijplaten; Bomen worden vaak gebruikt om folders, posters, slingers, lampjes, kabels of iets anders aan te bevestigen met behulp van nietjes, punaises of spijkers. Daardoor kan schade aan bomen worden veroorzaakt. De organisator kan aangeven waar informatiemateriaal en reclame wél mag hangen. Door gebruik te maken van zachte materialen, zoals katoenen band, canvas en touw, is het mogelijk om dingen zonder schade aan bomen te bevestigen of door bomen te leiden. Denk eraan niet teveel gewicht aan een tak te hangen, waardoor die zou kunnen afbreken; Kuilen opvullen d.m.v. rolmatten, rijplaten, loopplanken of houtkrullen, snippers, zand, e.d. tegen wateroverlast.
BODEM EN GROEN
Mobiliteitsplan opstellen: t.b.v. veiligheid, bereikbaarheid, voorkomen van klachten en schade aan groen, incl. verkeerscirculatieplan voor voetgangers, fietsers, brommers, scooters, OV en gemotoriseerd verkeer, waaronder hulpverleningsvoertuigen; parkeerplan (parkeerplaatsen, bewaakt, betaald; parkeerverbod buiten parkeervoorzieningen en speciale tarieven parkeergarages); fietsenplan (fietsenstallingen, bewaakt, gratis; stallingsverbod fietsen buiten stallingsvoorzieningen); Routes naar- en van de lokatie voor materieel en publiek; Calamiteitenplan en calamiteitenroute; Verkeers- en parkeerbrigade organisator; Een duidelijke en uniforme bewegwijzering naar uw lokatie en de ingang(en) van deze lokatie zijn van groot belang. Zorg ervoor dat de bewegwijzering is gericht op voetgangers, fietsers e.d., gemotoriseerd verkeer en Openbaar Vervoer. Zorg ervoor dat er ook bewegwijzering is van de OV-halte(s), parkeerplaatsen en fietsenstallingen naar de lokatie; Stimulering milieuvriendelijk vervoer: oproepen via publiciteitsuitingen om te voet, met de fiets of met het OV te komen; Maar ook: speciale tarieven OV, combi-kaart OV + toegang; Combi-kaart stallen + toegang; Stimulering groepsvervoer: speciale evenementenbus; Taxistandplaats.
MOBILITEIT
Afvaleilanden voor gescheiden inzameling realiseren: -Organisatie: papier/karton, KCA, restafval -Cateraars: papier/karton, glas, Swill, GFT, verpakkingsfolie, kurken, plastics, KCA, restafval; Zwerfafval: afvalteam in opvallende kleding; Afvoeren van afval naar afvalverwerker.
AFVALINZAMELING
CATERING/DEELNEMERS
GEMEENTE/TERREINBEH. GEMEENTE GEMEENTE/TERREINBEHEERDER
GEMEENTE/TERREINBEH. GEMEENTE/TERREINBEH.
VERVOERSBEDRIJF TAXIBEDRIJF
OV-VERVOERSBEDRIJF
POLITIE/BRANDWEER (PARKEER)POLITIE/STADSW.
GEMEENTE, (PARKEER)POLITIE, STADSWACHTEN, BRANDWEER VRIJWILLIGERS
CATERING/VR.W./R.DIENST REINIGINGSDIENST/ AFVALVERWERKER
REINIGINGSDIENST
I.S.M.
2e check
1e check
Voorafgaand
V V
V
V V V V V V V
V V V
V V V V V V V V
V V V
V
T
N
N
N
N
N
N
T
T T T
T
T
T T
T T
WANNEER
Tijdens
✓ ✓
Na evenement
30 [VERVOLG]
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Checklist Milieuzorg
Keuze lokatie; (aanleg) vaste stroomvoorzieningen; Stel energieplan op met leverancier, incl. stroomverdelers, kabels, e.d.; Centrale energievoorziening organisatie; Centrale verlichting organisatie; Geen aggregaten. Zijn ze toch noodzakelijk, gebruik dan alleen moderne & m.v. geluidsarme aggregaten met lekbak; Laat lampen niet onnodig branden; Koelkasten, vriezers, e.d. aansluiten op aparte groep. Zo wordt voorkomen dat het licht overdag al aangaat; Gebruik thermoskannen i.p.v. warmhoudplaatjes; Laat (kermis) attracties niet onnodig draaien; Kapotte spaarlampen, TL-buizen en halogeenlampen behoren tot de fractie Klein Chemisch Afval en moeten dus wettelijk verplicht gescheiden worden ingezameld; Spaarlampen of lager wattage lampen; In oudere koelapparatuur bestaat het koelmiddel meestal uit CFK’s. Deze zijn schadelijk voor de ozonlaag. Zorg er daarom voor dat deze apparatuur regelmatig wordt gecontroleerd op mogelijke lekkage; Energiezuinige koelkasten, vrieskisten, etc.;
ENERGIE
Geluidsplan opstellen; Vastleggen geluidsnormen; Programmering afstemmen; Omroepinstallatie/geluidsboxen van bewoning af plaatsen; Keuze lokatie; neem ook soort sportevenement + te verwachten geluidsniveaus in ogenschouw bij besluitvorming; Indeling lokatie; Let op windrichting, gebruik geluidsabsorberende materialen, bijvoorbeeld flanellen doek; Geluidsbegrenzer; Geluidsniveau kan omlaag, door kleine boxen te verspreiden over het terrein; Geluidsmetingen door organisator; Ingrijpen bij overschrijding normen; Opbouwen goodwill omwonenden: gratis toegangskaartje, VIP-behandeling, presentje, (hotel)accommodatie, o.i.d.; Instellen officiële klachtenlijn; Publicatie telefoonnummer klachtenlijn, voorlichting richting omwonenden; Registratie klachten.
GELUID
Zeker als het aantal toiletvoorzieningen bij het sportevenement onvoldoende is, zullen met name mannen bomen en struiken uitkiezen om tegen te plassen. In steden worden ook gebouwen of straatmeubilair uitgekozen om de plas tegen te doen. Dit levert uiteraard schade op en het stinkt bovendien. Gebouwen die frequent worden uitgekozen, kunnen vooraf worden behandeld met een bacteriesubstantie, waardoor de stankoverlast verdwijnt. Door urinoirs in de omgeving van kwetsbare groenlokaties te plaatsen die uitnodigen tot plassen en door struiken van het publiek af te schermen, kan schade aan groen worden voorkomen. Bomen kunnen worden beschermd door beschermplaten aan te brengen; Vracht overladen op elektro-wagentje, o.i.d.; Slecht weer plan; Bodembeschermende maatregelen.
BODEM EN GROEN
LEVERANCIER
CATERING/DEELNEMERS
CATERING
GEMEENTE ENERGIELEVERANCIER CATERING/DEELNEMERS CATERING/DEELNEMERS LEVERANCIER CATERING/DEELNEMERS
POLITIE
POLITIE
POLITIE
GEMEENTE
GEMEENTE GEMEENTE
DEELNEMERS
LEVERANCIERS
GEMEENTE
I.S.M.
31
2e check
1e check
V V V V
V
V
V
V
V V V V
V V V V V V
V V V
V
V
Voorafgaand
T T T
T T
T
T
T
T
T
T T
N
N
N
N
WANNEER
Tijdens
✓ ✓
Na evenement
[VERVOLG]
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!
Checklist Milieuzorg
Plaats bij de ingang naar sanitaire gelegenheden een bordje met de boodschap (in vier talen) dat het water uit de kranen (niet) drinkbaar is; Bekabeling op een evenemententerrein kan leiden tot gevaarlijke of ongewenste situaties. Dek daarom alle kabels die over de grond lopen af met rubbermatten of gebruik kabelgoten. Doe dit in elk geval op de looproutes; Voorkom dat het publiek bij verdeelkasten en verbindingsstekkers kan komen. Een losgeraakte stekker kan al snel leiden tot het uitvallen van de stroomtoevoer naar podia, verlichting of cateringpunten; Voorkom struikelgevaar door losliggende planken en andere (bouw)materialen tijdig te verwijderen of vast te zetten; Zorg ervoor dat looproutes en steegjes altijd vrij zijn van obstakels, zoals fietsen en reclameborden, e.d. om calamiteiten of opstoppingen bij calamiteiten te voorkomen; Voorkom uitglijden in modderplassen of op natte planken door te strooien met zand, zaagsel, e.d.; Let erop dat gas -en koolzuurgasflessen niet worden geplaatst in de volle zon; Denk aan mindervalide bezoekers en verwijder alle onnodige drempels en obstakels; Brandblussers met Eco-foam met Milieukeur.
VEILIGHEID
Keuze lokatie: aanwezigheid wateraanvoer/afvoer. Informeer vooraf bij gemeentes welke lokaties beschikken over permanente voorzieningen voor aanvoer van leidingwater en afvoer van vuilwater op de riolering vóórdat u kiest voor een bepaalde lokatie voor uw sportevenement. Is er geen riolering aanwezig, regel dan opvang van vuilwater via afvalwatertank of leid het naar een bestaande of tijdelijke beerput. Is er geen wateraanvoer, maak dan gebruik van water uit de brandkraan met standpijp of leg een volledig tijdelijk circuit aan voor de wateraanvoer; Indeling lokatie: centrale waterverdeelpunten, e.d.; Plaatsingsplan toiletvoorzieningen; Plaspalen kunnen worden aangesloten op de riolering, maar kunnen dankzij een eigen opvangreservoir overal worden geplaatst. Let erop dat deze plekken makkelijk bereikbaar zijn, nabij groenvoorzieningen, op drukke plekken staan en toch enige privacy bieden om wildplassen te voorkomen; Zorg bij grote sportevenementen voor extra plaspalen of plasgoten; Draai overloopkranen van spoelbakken niet helemaal open; Doorstroombegrenzers op alle kranen; Toiletten met kleinere reservoirs; Toiletten met spoelonderbrekers; Gebruik voor het schoonmaken van toiletten, keukens, etc. milieuvriendelijke schoonmaakmiddelen, bij voorkeur met een milieukeurmerk; Ook toiletpapier, papieren handdoekjes en toiletzeep zijn verkrijgbaar met een milieukeurmerk; Stopknoppen bij watertappunten; Waterbesparende douchekoppen; Geen chemische toiletten.
WATER EN SANITAIRE VOORZIENINGEN
Energiezuinige keukenapparatuur, zoals spoelmachines; Bewegingsdetectoren in toiletunits, kleedruimtes, e.d.; Als gebruiker van het vaste stroomnet kunt u een extra milieuvriendelijke maatregel nemen door gebruik te maken van groene stroom.
ENERGIE
LEVERANCIER
LEVERANCIER LEVERANCIER LEVERANCIER
LEVERANCIER LEVERANCIER LEVERANCIER
GEMEENTE
GEMEENTE
CATERING LEVERANCIER ENERGIELEVERANCIER
I.S.M.
NOC*NSF Postbus 302 6800 HA Arnhem 026 483 44 00
[email protected] www.sport.nl
Dit handboek is tot stand gekomen in opdracht van NOC*NSF in het kader van het beleidsprogramma Goed voor Goud (Ministerie van VWS) Redactie: stichting Louis d’Eco, Utrecht Cartoons: Alberts Art Productions, Zeist Vormgeving en opmaak: stichting Milieunet, Utrecht
Stichting Milieunet © 2005 Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, offset, fotokopie of microfilm of in enige digitale, elektronische, optische of andere vorm zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Stichting Milieunet.
NOC*NSF IEDEREEN KAN SCOREN!