Human Capital Agenda. Greenport Horti Campus Westland-Oostland-Barendrecht. Eindrapport

Human Capital Agenda Greenport Horti Campus Westland-Oostland-Barendrecht Eindrapport

Greenport Horti Campus - Businessplan 2012-2015

1

2


Human Capital Agenda Greenport Horti Campus Westland-Oostland-Barendrecht

Kennisinnovatie en waardecreatie voor de Groene Economie Businessplan Greenport Horti Campus 2012-2015 Eindrapport


3

4


Inhoudsopgave

Voorwoord

7

Managementsamenvatting

9

0.1

Een Human Capital Agenda (HCA) voor Greenport Westland-Oostland-Barendrecht.

0.2

Doelstellingen van deze Human Capital Agenda (HCA) en acties

….. Versterking van het onderwijs, Leven Lang Leren en innovatief omgaan met kennis

….. Een scherpe internationale aanpak

….. Sterke lokale agenda’s en inspirerende faciliteiten

….. Een inhoudelijke aanpak van het imagoprobleem

0.3

Waardepropositie en gemeenschappelijke aanpak via de Greenport Horti Campus

12

0.4

Wat doen we anders?

13

1.

De uitdaging

14

1.1

De economische waarde van Greenport Westland-Oostland-Barendrecht

14

1.2

Relevante trends en hun impact

15

1.3

Huidig onderwijsen onderzoeksaanbod

16

1.4

Leren van andere campussen

17

1.5

De uitdaging

18

2.

Visie, missie en doelen van de Greenport Horti Campus

19

2.1

De visie, missie en doelstellingen van de Greenport Horti Campus

19

2.2

Uitwerking van deze doelstellingen

20

2.3

De hoofdstructuur van de Greenport Horti Campus en implementatieaanpak

20

2.4

De klanten van de Greenport Horti Campus

22

2.5

De partners in de Greenport Horti Campus

23

2.6

Het businessmodel van de Greenport Horti Campus

24

3.

Hoofdlijnen van implementatie

25

3.1

Beter initieel onderwijs

25

3.2

Een Leven Lang leren

26

3.3

Kennis dicht(er) bij de ondernemers

27

3.4

Kennis en onderwijs internationaal

28

3.5

Passende faciliteiten fysiek en digitaal

29

4.

De lokale agenda’s

31

4.1

Agenda Westland

31

4.2

Agenda Oostland

32

4.3

Agenda Barendrecht

33

5.

Imago Greenport en merkstrategie Greenport Horti Campus

35

5.1

Verbetering imago bij (potentiële) leerlingen en studenten

35

5.2

De merkstrategie van Greenport Horti Campus

36

6.

Slim organiseren

37

6.1

Proces, programma’s en projecten

37

6.2

De aansturing van de Greenport Horti Campus

37


9 11

5

6

7.

Fasering en actieprogramma mei-december 2012

38

7.1

Fasering 2012 - 2015

38

7.2

De eerste resultaten in 2012

38

8.

Financiën

41

8.1

Benodigde investering

41

8.2

Uitgangspunten bij de financiering

44

8.3

Voor de korte termijn

44

9.

Bijdrage aan de HCA-agenda

45

9.1

De kracht van de regio

45

9.2

Wat doet het bedrijfsleven?

45

9.3

Wat doet het onderwijs/onderzoek?

46

9.4

Wat doet de overheid?

46

9.5

Tot slot

47

Bijlage 1: Greenport Westland-Oostland-Barendrecht in cijfers

49

Bijlage 2: De bevolking van Westland-Oostland-Barendrecht

51

Bijlage 3: Vraag naar arbeid en het aanbod

54

Bijlage 4: Het huidig onderwijs in Westland-Oostland-Barendrecht

56

Bijlage 5: Leren van andere campussen

58

Bijlage 6: Overzicht uitkomsten interviews

62

Bijlage 7: Uitkomsten Dag van de Doorbraak

65

Bijlage 8: Korte verklarende woordenlijst ….

67

Bijlage 9: Met dank aan ….

68


Voorwoord Het Greenport-cluster is een krachtige economische motor voor Nederland met een belangrijke concentratie van de economische activiteiten in Westland, Oostland en Barendrecht. Verdere groei van deze Greenport is alleen mogelijk met voldoende innovatieve ondernemers en voldoende gekwalificeerd personeel. Daarbij gaat het om veredelaars en teeltspecialisten maar ook om professionals op het terrein van bedrijfskunde, marketing, handel, finance, logistiek, informatica, zakelijke dienstverlening etc. Daarbij gaat het om net afgestudeerden, zij-instromers en het permanent opleiden van de huidige medewerkers. Om dit mogelijk te maken is een gestructureerde aanpak nodig. Nodig is een Human Capital Agenda voor deze Greenport. Een dergelijke agenda kan alleen vorm krijgen wanneer de behoeften van bedrijven aan voldoende gekwalificeerd personeel structureel worden gekoppeld aan de behoefte van jongeren om inspirerend onderwijs te krijgen dicht bij de beroepspraktijk. Ook is nodig de koppeling aan de behoefte van zittend personeel om zich permanent te laten scholen. Op deze manier kan blijvend voldoende innovatieve ondernemers en voldoende gekwalificeerd personeel worden gegarandeerd en een bijdrage worden geleverd aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht. Bij het maken van dit businessplan ontrolde zich een fascinerend proces. Ruim 70 personen zijn geïnterviewd. Er vond een succesvolle Dag van de Doorbraak plaats op 19 april 2012 waar ruim 70 personen zochten naar nieuwe oplossingen en aanscherpen van bestaande samenwerkingen. Andere personen deden mee in de lokale discussies om te komen tot sterke lokale agenda’s in Westland, Oostland en Barendrecht. In totaal hebben ruim 150 personen input geleverd waarvan ruim de helft afkomstig vanuit het bedrijfsleven. Dit traject werd daarbij mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van de Kamer van Koophandel, Lentiz onderwijsgroep en de gemeenten Westland en Barendrecht. Het inhoudelijk resultaat is te vinden in dit business plan Greenport Horti Campus 2012 -2015. Het beschrijft de missie van de Greenport Horti Campus, de belangrijkste doelen en de verschillende programma’s om deze doelen te bereiken. Het geeft weer de lokale agenda’s in Westland, Oostland en Barendrecht. Het geeft aan wie welk programma voor zijn verantwoording neemt, wie welke besluiten moet nemen en toont de samenhang tussen al deze activiteiten. Het geeft ook weer de samenhang met een aantal landelijke discussies rondom de Topteams en rondom de verbetering van het MBO, HBO en WO en de daarin benodigde samenwerking tussen bedrijven, overheden, onderwijsen kennisinstellingen. Het is een directe bijdrage aan de Metropool-discussie en de EU-strategie 2020. Minstens zo belangrijk is de steun van velen in Westland, Oostland en Barendrecht om de krachten te bundelen ten einde de verdere groei van de Greenport in deze regio mogelijk te maken door de innovatiekracht te versterken en inspirerend onderwijs te bieden, een leven lang. Alleen met deze steun is het mogelijk om als partners in de Greenport Horti Campus de gestelde ambitie de komende jaren waar te maken. Laten we aan de slag gaan!

De opdrachtgeversgroep: - Dick Hylkema (LTO Glaskracht), - Frank van Kleef (Royal Pride), - Gijs Kok (FloraHolland en Kamer van Koophandel), - Gert Kant (Lentiz onderwijsgroep), - Peter Scheerder (Hogeschool Inholland), - Theo Duijvestijn (wethouder Gemeente Westland), - José van Egmond (wethouder Pijnacker Nootdorp en voorzitter Greenport Westland Oostland) en 14 juni 2012

- Jeroen Gebben (wethouder Barendrecht).


7

Opdrachtgeversgroep Greenport Horti Campus:

Greenport

H olland

Westland-Oostland

8


Managementsamenvatting 0.1

Een Human Capital Agenda (HCA) voor Greenport Westland-Oostland-Barendrecht

De Nederlandse sector Tuinbouw en Uitgangsmaterialen behoort internationaal tot de absolute wereldtop. Of het nu gaat om vakmanschap, ondernemerschap, innovatiekracht of kennisniveau, de Nederlandse tuinbouw staat wereldwijd hoog aangeschreven. Vanwege deze speciale positie maakt deze sector terecht deel uit van het landelijke Topsectorenbeleid. Uitvoering van dit beleid wordt via de Human Capital Agenda geregeld met ondermeer als doelstelling het verder versterken van deze voor de Nederlandse economie belangrijke sector met uitstekende onderwijsen kennisstructuur van internationale allure. Een belangrijk deel van de Nederlandse tuinbouw is geconcentreerd in de regio Westland, Oostland en Barendrecht en omvat de totale keten van veredeling, toelevering, teelt, handel, logistiek, zakelijke dienstverlening en techniek. In deze regio zijn meerdere bedrijven gevestigd die op hun terrein wereldmarktleider zijn met hoog gekwalificeerd personeel en uitstekende high-tech voorzieningen. Het is van het grootste belang deze bedrijven zo goed mogelijk te blijven accommoderen op gebied van onderwijsen kennis. De regio vraagt om meer teeltspecialisten en afgestudeerde professionals rondom bedrijfskunde, marketing, handel, finance, logistiek, informatica, zakelijke dienstverlening etc. Er is daarbij sprake van een toenemende kloof tussen de hoeveelheid gediplomeerde schoolverlaters en de verwachte vraag/behoefte aan MBO- en HBO-opgeleide personen. Dit betekent dat de huidige opleidingen niet voldoende gediplomeerden afleveren om de toekomst van de Greenport in Westland-Oostland-Barendrecht te garanderen. Tenslotte vraagt de regio om meer mogelijkheden om in praktijkbedrijven te kunnen werken. Om de economische positie van de Greenport in Westland, Oostland en Barendrecht te kunnen garanderen voor langere termijn als ook nieuwe kansen (nationaal en internationaal) te kunnen oppakken, is een stevig actieprogramma nodig waarbij partijen werken aan: - verbetering van de instroom van nieuwe studenten in Greenport-gerelateerde opleidingen; - vergroting van de mogelijkheden om ook via andere opleidingen aan goede afgestudeerden te komen; - het blijvend opleiden en inspireren van zittend personeel en werven van nieuw personeel; - een doelgerichte samenwerkingsstructuur tussen overheid, onderwijsinstellingen en bedrijven. Nodig is een Human Capital Agenda voor Westland, Oostland en Barendrecht! Een dergelijke agenda kan in de visie van de partners in de Greenport Horti Campus alleen vorm krijgen wanneer de behoeften van bedrijven aan voldoende gekwalificeerd personeel structureel wordt gekoppeld aan de behoeften van jongeren om inspirerend onderwijs te krijgen dicht bij de beroepspraktijk. Het CBS verwacht een bevolkingsgroei in de regio; op basis van ervaringen in de afgelopen jaren neemt het aantal studenten dat kiest voor werken in de groene sector en kiest voor deze opleidingen af. Een doordachte aanpak is noodzakelijk om deze trend te keren. Daarnaast neemt de behoefte van zittend personeel om zich permanent te laten scholen toe. Alleen zo kan blijvend instroom van voldoende innovatieve ondernemers en voldoende gekwalificeerd personeel worden gegarandeerd en een bijdrage worden geleverd aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht. De partners in de Greenport Horti Campus formuleren hun missie dan ook als volgt: Het garanderen van voldoende innovatieve ondernemers als ook voldoende goed gekwalificeerd personeel voor de sector door het bieden van inspirerende opleidingen en cursussen met directe toegang tot kennis, ook als directe bijdrage aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht.


9

Om dit waar te kunnen maken is het realiseren van drie doelstellingen van wezenlijk belang.

1

2

Garanderen van voldoende

Bewerkstelligen van inspirerend

innovatieve ondernemers en

onderwijs en kennis als directe

voldoende gekwalificeerd personeel

bijdrage aan een beter imago

3

Creëren van een internationaal kennisen opleidingscentrum voor de Greenport

Deze doelstellingen betreffen het brede Greenport-cluster in Westland, Oostland en Barendrecht zoals opgenomen in figuur 1. Belangrijke kenniscentra zijn daarbij Delft en Rotterdam.

West land

9el:

Oost land

;o<er dam

Baren-‐ drecht

Veel am3i5e Veel kansen Veel uitdagingen Figuur 1 - Het brede Greenport-cluster in Westland-Oostland-Barendrecht

10


0.2

Doelstellingen van deze Human Capital Agenda (HCA) en acties

... Versterking van het onderwijs, Leven Lang Leren en innovatief omgaan met kennis Nodig zijn de volgende acties: - Versterking van het MBO en van de samenwerking tussen Lentiz onderwijsgroep, Edudelta onderwijsgroep en ROC’s in de Federaties MBO Westland en MBO Barendrecht-Ridderkerk. Hierbij wordt aangesloten bij de landelijke aanpak rondom het Centrum voor Innovatief Vakmanschap. - Versterking van het HBO als ook het versterken van de samenwerking met de Haagse Hogeschool (sector Techniek) en de Hogeschool Rotterdam. Hierbij wordt aangesloten bij de landelijke aanpak rondom het Center of Expertise. - Verdere uitbouw van het praktijkleren via praktijkbedrijven voor teelt, energie/aardwarmte en voedingsmiddelentechnologie. - Meer samenhang en kwaliteit in cursussen en trainingen. Voor de primaire sector wordt aangesloten bij de landelijke aanpak rondom het AgroOpleidingshuis en Horti Bedrijfs School. Voor de handel wordt aangesloten bij het aanbod van FrugiVenta (groenten) en VGB (sierteelt). - Oprichten van een regionaal innovatiesteunpunt voor ondernemers, valorisatiecentra voor teelt en techniek, en kenniscentra rondom Energie/water, Logistiek en Plantenstoffen (reeds gestart). ... Een scherpe internationale aanpak Nodig is een consortium van kassenbouwers, technische toeleveranciers, WUR, GreenQ, Demokwekerij, Lentiz onderwijsgroep en Edudelta onderwijsgroep om bij turn key-projecten en andere investeringen internationale medewerkers op te leiden en eigen studenten een inspirerende studie te geven. Teelt- en ketenkennis als geïntegreerde dienst. Dit zal de basis vormen voor een internationale leer- en kenniscommunity ten dienste van bedrijven en (internationale) studenten. ... Sterke lokale agenda’s en inspirerende faciliteiten Nodig zijn sterke lokale agenda’s in Westland, Oostland en Barendrecht en inspirerende faciliteiten: - Voor het Westland betekent dit een nieuwe locatie voor het MBO Westland dicht bij de Demokwekerij, met ruimte voor nieuwe aanvullende voorzieningen. Hier wordt het bestaande palet aan opleidingen voortdurend aangescherpt aan de wisselende vraag uit de Greenport. De Demokwekerij breidt uit. De inhoudelijke focus rondom kennisontwikkeling en innovatie komt te liggen op techniek in de kas, marketing, handel en logistiek. - Voor het Oostland betekent dat de locatie van WUR (Wageningen University & Research centre) en GreenQ/ Horticultural Experience Centre de plek wordt voor kennisvalorisatie rondom teelt en energie/water inclusief een incubator. Er start een aanbod Greenport MBO-3 en -4. De locatie van LTO Groeiservice komt meer centraal te staan in het kader van het cursorisch onderwijs voor de primaire sector. - Voor Barendrecht staat centraal de (V)MBO-boulevard aan de Dierensteinweg met de Federatie MBO, Edudelta en de Focus Beroepsacademie als ook een MBO-aanbod in de Rijnstraat. De uitbreiding via Nieuw Reijerwaard vormt de basis voor het in te richten kenniscentrum Logistiek & Handel. Dit zal ook de inhoudelijke focus zijn van Barendrecht. - Overkoepelend een sterk digitaal platform om samen te werken en te communiceren als ook een bus die regelmatig zal rijden tussen de verschillende locaties en daarbij ook de TU Campus en de Erasmus Campus zal aandoen. ... Een inhoudelijke versterking van het imago Er moet veel gebeuren om het imago van de Greenport beter vorm te geven aangezien de Greenport structurele oplossingen heeft voor vraagstukken rondom voedsel(veiligheid), gezondheid als ook duurzaam gebruik van energie en water. Gekozen is om de focus te leggen bij leerlingen en studenten vanaf 4 jaar tot en met 23 jaar.


11

Deze leerlingen en studenten krijgen inspirerende lesmodules, stages en afstudeeropdrachten. In dat aanbod worden ook de ouders en verzorgers betrokken. Ook wordt het niveau van het vakantiewerk verbeterd. De tevredenheid over lesmodules, stages etc. wordt structureel gemeten. De lead ligt bij bedrijven in nauwe samenwerking met de betrokken kennisen onderwijsinstellingen. 0.3

Waardepropositie en gemeenschappelijke aanpak via de Greenport Horti Campus

De Greenport Horti Campus kent drie soorten klanten: de bedrijven en hun ondernemers, jongeren en zittend personeel. De waardepropositie voor deze drie klantgroepen staat uitgewerkt in de onderstaande tabel.

Waardepropositie

1. Inspirerende en actuele opleidingen in de context van

Klant

Ondernemers en hun bedrijven

Verbeterpunt t.o.v. huidige situatie

- Meer samenhang, hogere kwaliteit en dichter bij de

Leerlingen en studenten

de Greenport met doorlopende

internationale beroepscontext van de Greenport - Meer inspirerende opleidingen

leerlijn VMBO-MBO-HBO-WO 2. Opleidingen en cursussen dicht bij de praktijk met actuele kennis


- Meer samenhang in het huidige aanbod en garantie op

Studenten en cursisten

in het kader van een Leven Lang

kwaliteit - Meer inspirerende cursussen

Leren 3. Kennis dicht(er) bij ondernemers


- Regionaal steunpunt Kennisvalorisatie - Valorisatiecentrum bij HEC/WUR - Focus op drie innovatiethema’s: Duurzame Energie, Logistiek en Plantenstoffen

4. Leveren van kennis en

(internationaal opererende)

- Beter imago Nederlandse kassenbouwers en technische

opleidingen als onderdeel

ondernemers en hun bedrijven

leveranciers vanwege hoge productiviteit van geleverde

van businesspropositie van

(Internationale) studenten en cursisten

kassen - Ontwikkeling Nederland als internationale kennishub voor

internationaal opererende

kas- en teelttechniek.

bedrijven 5. Herkenbare locaties, goed (digitaal) bereikbaar


- Nieuwe locatie MBO-Westland met extra voorzieningen

Leerlingen, studenten en cursisten,

- Locatieontwikkeling rondom HEC en WUR aan Violierenweg

ook internationaal

in Bleiswijk - (V)MBO-boulevard in Barendrecht aan Dierensteinweg met de MBO-federatie, Edudelta en Focus Beroepsacademie, als ook een MBO-aanbod in de Rijnstraat. - Gemeenschappelijk digitaal platform - Busverbinding tussen locaties inclusief Delft en Rotterdam

6. Verbetering van imago bij leerlingen en studenten


- Groter besef van belang goede voeding - Meer positieve associatie van Greenport bij leerlingen en studenten - Hogere instroom in het bestaande onderwijs VMBO-MBOHBO-WO

Tabel 1 – Waardepropositie Greenport Horti Campus

12


Om tot de benodigde samenhang te komen werken bedrijven, onderwijsen kennisinstellingen als ook de overheden samen in de Greenport Horti Campus. Partijen zullen onder hun eigen merknaam toevoegen ‘partner van de Greenport Horti Campus’. Partners in dit samenwerkingsverband tonen hun commitment vooral door de inzet van mensen (expertise) en middelen (cash/funding). 0.4

Wat doen we anders?

Bij het opstellen van dit businessplan zijn met meer dan 70 personen interviews en gesprekken geweest . Ook waren er meer dan 70 personen aanwezig bij de Dag van de Doorbraak op 19 april 2012. Samen met een aantal andere bijeenkomsten hebben meer dan 150 personen input geleverd voor dit traject waarvan meer dan de helft uit het bedrijfleven. Een rode draad in al deze gesprekken is geweest de vraag: ‘En wat doen we nu anders dan de afgelopen jaren?’. De antwoorden op deze vraag uit dit business plan laten zich als volgt samenvatten: - De krachten bundelen in Westland, Oostland en Barendrecht om met bedrijven, onderwijsen kennisinstellingen tot een gestructureerde aanpak te komen. Met sterke lokale agenda’s, focus in duurzame innovatie, inspirerende (digitale en fysieke) faciliteiten en ruimte voor innovatief (beroeps)onderwijs. Door deze verbeterde samenwerking gericht op de hele Greenport-keten, worden innovatieve processen beter ondersteund hetgeen leidt tot waardecreatie. - Opzetten van nieuwe leer/werkbedrijven als ook uitbreiding van bestaande praktijkbedrijven met de meest moderne technieken en faciliteiten. - Stimuleren van de realisatie van expositie centers, zodat consumenten, studenten, potentiële medewerkers op een eigentijdse wijze kunnen kennismaken met de sector. - Focus daarbij op het in lijn brengen van behoeften van bedrijven in de Greenport met behoeften van studenten en (potentiële) medewerkers. Directe aandacht daarbij voor: • aantrekkelijk werkgeverschap en het imago van de sector • een beroepsgericht opleidingsaanbod met goede kennisclusters en flexibele opleidingsstructuur. Hiervoor is versoepeling van bestaande regelgeving nodig. • een goed en samenhangend aanbod voor een Leven Lang Leren zowel voor het zittend personeel als potentiële zij-instromers. - Sturen op samenhang tussen landelijk beleid en regionale daadkracht door afstemming via de Centra voor Innovatief Vakmanschap, Centre of Expertise, AgroOpleidingshuis/Horti Bedrijf School, Greenport Campus en Greenport Holland International. Aansluiting ook bij de Metropool-discussie in Zuid-Holland en de strategie van de Europese Unie 2020 ook op het punt van duurzame energie. - Versterking van de onderlinge bereikbaarheid door de Greenport Horti Campus-bus en een goed gemeenschappelijk digitaal. - Het vormen van het internationale consortium zoals aangegeven in paragraaf 1.2 en 3.5.


13

1 De uitdaging 1.1

De economische waarde van Greenport Westland-Oostland-Barendrecht

De Greenport Westland-Oostland bestaat uit onder meer uit de gemeenten Westland, Lansingerland, PijnackerNootdorp en Barendrecht. In deze Greenport vindt meer dan de helft van de Nederlandse tuinbouwproductie plaats (zie bijlage 1). Ook een belangrijk deel van de daaraan verbonden handel en dienstverlening is in de Greenport gevestigd. Vandaar uit zijn er belangrijke connecties met Schiphol en Rotterdam voor de export en de import. De waarde en omvang van deze Greenport staat weergegeven in de onderstaande tabel en is verder uitgewerkt in bijlage 1: Kengetallen tuinbouwcluster

Nederland *)

W-O-B

Exportwaarde

15,6 miljard

5,4 miljard

Productiewaarde

7,9 miljard

2,7 miljard

Overschot op betalingsbalans

24%

13%

Areaal in ha.

10.037

4.023

Aantal bedrijven

7.126

1.690

*) Onder Nederland wordt in dit verband verstaan de kengetallen van het gehele Nederlands glastuinbouwcluster (veredeling, primaire productie, handel en distributie etc.). Tabel 2 – Kengetallen tuinbouwcluster, bronnen: Evaluatie Greenportvisie Westland 2020, 2010; www.bedrijventerrein.biz, 2006

De mainports Rotterdam, Schiphol en Amsterdam leveren samen een toegevoegde waarde van ruim € 10 mld. De Greenports genereren een toegevoegde waarde van ruim € 5 mld. Qua werkgelegenheid zijn de mainports (circa 165.000 arbeidsjaren) en de vijf Greenports (130.000) aan elkaar gewaagd.

Figuur 2 – Toegevoegde waarde en werkgelegenheid, bron: WUR-LEI, 2008

14


1.2

Relevante trends en hun impact

Duidelijk is dat de Greenports een economische motor van formaat zijn. Een belangrijk zwaartepunt binnen Nederland ligt bij de Greenport in Westland, Oostland en Barendrecht. Op basis van de uitgevoerde analyses (zie bijlage 1, 2 en 3) en de gevoerde interviews (zie bijlage 6) is duidelijk dat het aantal bedrijven afneemt. Aangezien het areaal nagenoeg gelijk blijft, is er sprake van een doorgaande schaalvergroting. Dat geldt zowel voor de primaire sector als ook voor de handel en de logistiek. Naast deze schaalvergroting opereren veredelaars, kwekers, handel en logistiek ook steeds meer internationaal. Dat geldt ook de bedrijven die kassen bouwen dan wel de techniek leveren in en om de kas. Voor veel van deze bedrijven geldt dat zij in de afgelopen drie jaar hun omzet internationaal zeer sterk hebben zien groeien. Nederland is een knooppunt in de internationale handel. Dit geldt met name voor de sierteelt en in mindere mate voor de groenteteelt. De werkgelegenheid in de handel, logistiek en dienstverlening zal naar verwachting sterker groeien dan in de primaire sector. Zo wordt in Barendrecht, Ridderkerk en Rotterdam gewerkt aan de ontwikkeling van het bedrijventerrein Nieuw Reijerwaard, dat gericht zal zijn op handel en logistiek. Op termijn biedt dit werk aan circa 5.500 arbeidskrachten. Door de genoemde schaalvergroting, internationalisering en focus op handel en logistiek, verandert de vraag naar personeel. Dit wordt versterkt door nieuwe technieken en manieren van werken rondom de biobased-economy. Er komt een toenemende vraag naar hoger opgeleid personeel voor het leiding geven binnen de kassen, voor marketing, HR, logistiek en IT als ook voor de introductie en implementatie van technische innovaties. Voor Nederland is de prognose dat in 2020 50% van het vaste personeel een HBO-opleiding zal moeten hebben tegen 21% in 2010. De behoefte aan middelbaar opgeleid personeel blijft. Om deze veranderende vraag naar personeel goed op te kunnen vangen is het van belang om te kijken naar demografische trends en opleidingsniveau als ook de geprognotiseerde vraag naar personeel en de huidige en geprognotiseerde uitstroom van MBO- en HBO-studenten voor de Greenport.

Onderwerp

Trends

Impact voor Greenport Westland-Oostland-Barendrecht

Bevolkingsprognose

Het CBS verwacht een bevolkingsgroei voor Westland,

De MBO- en HBO-opleidingen kunnen een

Oostland en Barendrecht. Dit gaat gepaard met een sterke

hogere instroom verwachten in de komende

vergrijzing van de bevolking. Dit leidt tot een relatieve

jaren.

daling van het aantal jongeren maar een stijging van het absolute aantal jongeren in deze gemeenten. Opleidingsniveau

Vergeleken met het landelijk gemiddelde is het opleiding-

Kijkend naar het hoge aantal MBO-opge-

bevolking

sniveau van de betrokken gemeenten overwegend meer

leiden liggen er goede mogelijkheden om

MBO dan WO. Het percentage HBO-opgeleid is vergelijk-

in het kader van een Leven Lang Leren te

baar met het landelijk gemiddelde.

komen tot meer HBO-gediplomeerden

Zowel in de primaire sector als de handel, logistiek en

Het aantal afgestudeerden met een oriën-

dienstverlening is sprake van groeiende werkgelegen-

tatie op de Greenport ligt ruim achter op

heid. Deze verschuift meer naar HBO-niveau. In 2020 is

de geprognotiseerde vraag. Het betreft hier

behoefte aan 900 MBO- en HBO-gediplomeerden in teelt,

voor specialisten op het terrein van teelt,

handel en logistiek.

marketing, handel en logistiek.

Vraag naar arbeid


>> 15

Aanbod afgestudeerden

Aanbod aan afgestudeerden blijft achter ten opzichte van

Het aantal afgestudeerden met een

de vraag naar arbeid. Op dit moment leveren de HBO- en

oriëntatie op de Greenport ligt ruim achter

MBO-opleidingen van Inholland Delft, Lentiz onderwijs-

op de geprognotiseerde vraag. Het betreft

groep en Edudelta onderwijsgroep 235 gediplomeerden.

hier voor specialisten op het terrein van

De betrokken onderwijsinstellingen geven aan een lichte

teelt, marketing, handel en logistiek.

stijging te verwachten.

Tabel 3 – Trends en hun impact, bron: zie bijlage 2, 3 en 4

1.3

Huidig onderwijsen onderzoeksaanbod

Het huidig aanbod aan onderwijs gerelateerd aan de Greenport vindt met name plaats via Lentiz onderwijsgroep, Edudelta onderwijsgroep (beide MBO) en Inholland Delft (HBO). De aantallen afgestudeerden per jaar is beperkt. In totaal zijn er in 2011/2012 173 MBO’ers afgestudeerd in Greenport-gerelateerde opleidingen en 62 HBO’ers (zie de vorige paragraaf en bijlage 3). De betrokken onderwijsinstellingen prognosticeren een stijging van dit aantal maar niet voldoende om aan de vraag uit de arbeidsmarkt te voldoen (zie bijlage 4). Op het terrein van techniek is er een directe link te leggen vanuit de Greenport naar de sector techniek van de Haagse Hogeschool. Regelmatig is er sprake van stages en afstudeeropdrachten. De sector techniek van de Haagse Hogeschool stelt eisen aan de kwaliteit van de stages en afstudeeropdrachten. Uitgangspunt is open innovatie en het delen van de resultaten van uitgevoerd onderzoek. Dit weerhoudt een aantal bedrijven om zaken te doen met de Haagse Hogeschool. Deze sector van de Haagse Hogeschool kent geen aanbod in de vorm van cursussen en trainingen in het kader van een Leven Lang Leren. Een aantal ondernemers in de Greenport Westland-Oostland-Barendrecht maakt gebruik van de kennis van de TU Delft rondom aardwarmte. De TU Delft is verder actief in de Greenport via afstudeeropdrachten en in het kader van de Greenport Campus. Greenport Campus is het platform waarmee de Nederlandse topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen de sprong willen maken naar een hoger niveau van kennis en innovatie. Hierin werken TU Delft, TNO, WUR en een aantal hogescholen samen. De Greenport Campus heeft een loket en geeft innovatieondersteuning aan ondernemers. Belangrijke speler in deze samenwerking is de Demokwekerij, het innovatiecentrum op het gebied van techniek in de glastuinbouw. De contacten tussen de Greenport en de Hogeschool Rotterdam is beperkt/incidenteel. Wel heeft het contractonderwijs van de Hogeschool Rotterdam een aantal jaren geleden een cursus van enkele avonden, aangeboden op maat van de Greenport. Er liggen goede mogelijkheden om de samenwerking met de Hogeschool Rotterdam te versterken met name op het punt van cases en games in jaar 1 en 2 van de bachelorsopleidingen en rondom innovatieve stages en afstudeeropdrachten. Samenwerking door een gerichte inzet van een Greenport-lector is niet uitgesloten. Belangrijk in het kennisaanbod in Westland-Oostland-Barendrecht is de aanwezigheid van de Wageningen UR Glastuinbouw in Bleiswijk. Dit is een onderdeel van de WUR en een onafhankelijke, internationale onderzoeksorganisatie die staat voor kwaliteit, betrouwbaarheid, duurzame oplossingen en een uitstekende prijs-kwaliteitverhouding. Naast deze vestiging van de WUR is GreenQ gevestigd dat zich richt op de tuinbouwsector met specifieke kennis van het teeltproces, waardoor de productiviteit en kwaliteit van teelten onder glas verbeterd wordt, resulterend in een hoger rendement. Er is een samenwerkingsverband tussen onder meer GreenQ, Inholland Delft, Lentiz onderwijsgroep en Edudelta onderwijsgroep onder de naam Horticultural Experience Center (HEC) waar studenten in studiekassen de teeltprocessen in de praktijk kunnen ervaren. Een andere belangrijke speler in de regio is de Erasmus Universiteit met diverse opleidingen rondom economie en rechten. Onderdeel van deze universiteit is de Rotterdam School of Management met een breed aanbod aan strategie, bedrijfskunde, marketing , supply chain, informatica etc.

16


1.4

Leren van andere campussen

In het kader van dit businessplan is via literatuurstudie en interviews gekeken naar wat de Greenport in Westland, Oostland en Barendrecht kan leren van andere campussen. Dit heeft geleid tot de selectie van 12 kritische succesfactoren waaraan een goede campus moet voldoen: zie tabel 4 en bijlage 5.

1.

Nabijheid grote stad

2.

Ondersteunende universiteit

3.

Ondersteunende overheid

4.

Goede infrastructuur

5.

Centrale locatie

6. Aantrekkelijk voor investeerders

7.

Kritische succesfactor

Aantrekkelijk voor oprichting nieuwe bedrijven

Aanwezig in Greenport Ja, steden als Den Haag, Rotterdam en Delft zijn dichtbij. Ja, twee universiteiten aanwezig. Soms nauw samenwerkend met bedrijven, soms is er meer sprake van loosely coupled networks. Ja, de verschillende overheden steunen de benodigde kennisinnovatie De bereikbaarheid tussen de verschillende locaties is sterk voor verbetering vatbaar. Er is geen centrale locatie. De belangrijkste voorzieningen liggen allen in een straal van 40 km. De mentale afstand is soms groter. Zowel voor de primaire sector als de handel en logistiek wordt groei voorspeld. In de afgelopen decennia zijn nieuwe bedrijven vooral gestart binnen het bestaande familiebedrijf.

8.

Kennisdelen

9.

De gouden driehoek

10.

Ondernemerschap

11.

Dezelfde sector

Ja, het hele Greenport cluster is vertegenwoordigd in de Greenport Horti Campus

12.

De hele keten

Ja, zowel veredeling, teelt, handel, logistiek, techniek als zakelijke dienstverlening

Universiteiten en hogescholen delen hun kennis met bedrijven bijv. via de Greenport Campus. Ondernemers (veelal met een MKB-achtergrond) delen kennis en leren veel meer ad hoc en informeel. Bij kennisen leerprocessen ligt de focus binnen het bedrijf. Er is sprake van veel overleg tussen overheid, onderwijs, ondernemers en onderzoek. Dit leidt o.a. tot dit businessplan voor de Greenport Horti Campus. Nodig is de verdere ontwikkeling van Westland-Oostland-Barendrecht tot een Smart Business Network. Er is een groep van ondernemers die duidelijk optreden als innovators. Andere groepen volgen dan wel wachten af. In het onderwijs begint ondernemerschap een belangrijke rol te vervullen.

Tabel 4 – Leren van andere campussen

Op basis van deze kritische succesfactoren zijn in ieder geval de volgende leerpunten te formuleren: - Zorg voor duidelijke connecties met de aanwezige grote steden als Den Haag, Rotterdam en Delft en dan meer specifiek de universiteiten en hogescholen daarin zoals de TU Delft, Erasmus Universiteit, Rotterdam School of Management, de Haagse Hogeschool, Inholland en de Hogeschool Rotterdam. Betrek daarbij ook TNO en de WUR, in Bleiswijk. Kijk daarbij expliciet naar mogelijkheden om lopende onderzoeksprogramma’s meer af te stemmen op de R&D-programma’s van de grotere bedrijven in de Greenport. (KSF 1 en 2). - Bereikbaarheid is essentieel zowel in als tussen Westland, Oostland en Barendrecht (KSF 4 en 5). De grootste afstand tussen deze drie locaties is 40 km maar de gevoelde afstand is groter. Van belang is het creëren van fysieke en digitale ontmoetingsplaatsen als ook een fysieke busverbinding tussen de drie locaties. Op termijn is het sluiten van de Randstadrail de meest structurele oplossing. - Kijk naar mogelijkheden om nieuwe bedrijven (te leren) op te starten (KSF6 en 7). Dit heeft de laatste decennia in de Greenport vooral plaats gevonden in bestaande familiebedrijven. Met alle schaalvergrotingen is het zaak naar alternatieven te kijken waarbij het opstarten van een incubator een goede oplossing kan zijn. - Kijk naar mogelijkheden om kennis meer informeel te leren en te gebruiken. Juist hier zit een belangrijk


17

verschilpunt met andere campussen die veeleer uitgaan van een wetenschappelijke innovatie al dan niet in combinatie met een patent. Deze ‘traditionele’ kennisvalorisatie werkt in de Greenport alleen op het punt van de veredeling. In de andere delen van het Greenport-cluster is veel meer sprake van innovatie vanaf de werkvloer. Een ondernemer of zijn medewerker wordt geconfronteerd met een probleem of een idee en gaat daarmee aan de slag. De focus ligt op het eigen bedrijf. Loketten (hoe goed georganiseerd ook) werken daarbij maar beperkt. Nodig zijn in deze ‘uit de kluiten gewassen’ MKB-branche andere en meer informele vormen van kennis delen als basis voor innovatie. Deze modellen zijn niet of maar beperkt aanwezig. (KSF 8). - Om van een netwerk een Smart Business Network te maken zijn drie zaken nodig: het hebben van een gemeenschappelijk doel (i.c. het garanderen van de toekomst van de Greenport in deze regio), flexibele samenwerkingsverbanden van bedrijven, overheden, onderwijsen kennisinstellingen als ook een ondersteunend digitaal platform dat het mogelijk maakt om samenwerking snel vorm te geven. Hierbij is het van belang dat er duidelijkheid is over de capaciteiten en toegevoegde waarde van iedere deelnemende partij. Door het gebruiken van deze flexibele netwerkstructuur kan de Greenport Westland-Oostland-Barendrecht kennis en ervaring van verschillende partijen gebruiken om snel en accuraat te anticiperen/reageren op nieuwe situaties (KSF 9). - Handhaaf de aanpak om uit te gaan van de hele sector (KSF 11 en 12). 1.5

De uitdaging

Uit de bovenstaande analyses blijkt dat de veranderende vraag aan personeel leidt tot een tekort op het punt van teeltspecialisten en afgestudeerde professionals rondom marketing, handel, logistiek, informatica etc. Er is sprake van een toenemende kloof tussen de hoeveelheid gediplomeerde schoolverlaters en de verwachte vraag/behoefte aan MBO- en HBO-opgeleide personen. Nodig zijn teelten bedrijfskunde-specialisten. Eerste voorwaarde voor deze ontwikkeling is een goed gebruik van bestaande kennis bij en ontwikkeling van kennis met belangrijke partners als WUR, TU Delft, TNO, Haagse Hogeschool, Hogeschool Rotterdam en Hogeschool Inholland. Tweede voorwaarde is een goed werkgeverschap en aansprekend imago. Om op deze manier de economische positie van de Greenport in Westland, Oostland en Barendrecht te kunnen garanderen voor langere termijn als ook nieuwe kansen (nationaal en internationaal) te kunnen oppakken, is dan ook een stevig actieprogramma nodig waarbij gewerkt wordt aan: - Een beter gebruik van aanwezige kennis en het gericht ontwikkelen van nieuwe kennis dicht bij de dagelijkse praktijk van de Greenport Westland-Oostland-Barendrecht. - Het daarmee versterken van de innovatiekracht van de ondernemers in deze sector. - Verbetering van de instroom van nieuwe studenten in Greenport-gerelateerde opleidingen, - Het vergroten van de mogelijkheden om ook via andere opleidingen goede instromers en zij-instromers te krijgen. - Te komen tot het blijvend opleiden en inspireren van zittend personeel. - Het versterken van de internationale concurrentiepositie van Nederlandse bedrijven door het opzetten van een internationale campus. - Het creëren van aantrekkelijk werkgeverschap als directe bijdrage aan een goed imago van de sector. Dit zal ook moeten plaats vinden binnen de culturele context van de Greenport (een vanouds MKB-branche) waarbij onderwijs en kennis/innovatie dicht bij de ondernemer en zijn bedrijf, vorm gegeven moet worden. Nodig is een Human Capital Agenda voor Westland, Oostland en Barendrecht met het in lijn brengen van behoeften van bedrijven in de Greenport met behoeften van studenten en (potentiële) medewerkers. Directe aandacht daarbij voor: - aantrekkelijk werkgeverschap en het imago van de sector - een beroepsgericht opleidingsaanbod met goede kennisclusters en flexibele opleidingsstructuur. - een goed en samenhangend aanbod voor een Leven Lang Leren zowel voor het zittend personeel als potentiële zij-instromers.

18


2 Visie, missie en doelen van de Greenport Horti Campus 2.1

De visie, missie en doelstellingen van de Greenport Horti Campus

De uitdaging zoals aangegeven in paragraaf 1.5 kan in de visie van de partners in de Greenport Horti Campus alleen worden opgepakt wanneer de behoeften van bedrijven aan voldoende gekwalificeerd personeel structureel wordt gekoppeld aan de behoeften van jongeren om inspirerend onderwijs te krijgen dicht bij de beroepspraktijk en aan de behoefte van zittend personeel om zich permanent te laten scholen. Alleen zo kan ook blijvend een bijdrage worden geleverd aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht. De missie van de Greenport Horti Campus is dan ook: Het garanderen van voldoende innovatieve ondernemers als ook voldoende goed gekwalificeerd personeel voor de sector door het bieden van inspirerende opleidingen en cursussen met directe toegang tot kennis, ook als directe bijdrage aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht. De doelstellingen van de Greenport Horti Campus laten zich in lijn met de missie als volgt samenvatten: 1. Garanderen dat er in de komende jaren voldoende innovatieve ondernemers zijn en blijven als ook voldoende goed gekwalificeerd personeel beschikbaar is en blijft voor de sector. Dit vraagt om verregaande vormen van samenwerking tussen bedrijven, brancheorganisaties, onderwijsen kennisinstellingen, en overheden. 2. Bewerkstellingen van inspirerend onderwijs dicht bij de beroepspraktijk voor leerlingen en studenten, voor zittend personeel als ook nieuwe medewerkers van buiten de sector. Te vaak en te veel laat de sector aan anderen niet zien wat ze in huis heeft ook aan (potentiële) leerlingen en studenten. Laten zien wat er aan innovatieve en inspirerende zaken gebeurt binnen de sector is een permanente taak voor de Greenport Horti Campus, juist wanneer het betreft stages, afstudeeropdrachten en andere belangrijke aspecten om tot inspirerend onderwijs en kennis te komen. 3. Versterken van de nationale en internationale concurrentiekracht van het Greenport-cluster in Westland-Oostland-Barendrecht. De Greenport Horti Campus wordt voor ondernemers de plek waar zij hun klanten kunnen opleiden en trainen, (online) kunnen coachen, van de juiste kennis kunnen voorzien etc. Voor studenten leidt dit tot inspirerende en internationaal georiënteerde opleidingen. Daarmee kan de Greenport Horti Campus zich ontwikkelen tot een internationaal kennisen onderwijscentrum. Zie ook de onderstaande figuur:

1

2

Garanderen van voldoende

Bewerkstelligen van inspirerend

innovatieve ondernemers en

onderwijs en kennis als directe

voldoende gekwalificeerd personeel

bijdrage aan een beter imago

3

Creëren van een internationaal kennisen opleidingscentrum voor de Greenport

Figuur 3 – Doelstellingen Greenport Hort Campus


19

2.2

Uitwerking van deze doelstellingen

Nodig is een samenhangende kennisen onderwijsinfrastructuur onder gemeenschappelijke verantwoordelijkheid van bedrijven, onderwijsen kennisinstellingen, en overheden. Een dergelijke kennisen onderwijsinfrastructuur bouwt voort op hetgeen er nu is met waar nodig aanvullingen op maat van de regio als geheel en specifieke omstandigheden in Westland, Oostland en Barendrecht. Dit alles wordt vormgegeven zo dicht mogelijk bij de dagelijkse realiteit van de ondernemers in de sector. Dit leidt tot vier operationele doelstellingen: 1. Het permanent opleiden van (nieuwe) medewerkers voor de Greenport in Westland, Oostland en Barendrecht. Dit betreft veredeling, primaire productie, toelevering, handel, logistiek, kassenbouw, technische leveranciers en zakelijke dienstverlening. Nodig hiervoor is dagonderwijs (VMBO-MBO-HBO) dat up to date en uitdagend is, dat leerlingen en studenten inspireert en dicht bij de beroepspraktijk is vormgegeven. Verder is nodig een programma van een Leven Lang Leren dat up to date is en op maat van bedrijven en medewerkers is vormgegeven. 2. Het ondersteunen van innovatieve ondernemers bij vraagstukken als bedrijfsmatige aspecten van schaalvergroting en het versterken van hun business positie. Nodig is dat kennis van universiteiten en hogescholen snel en op maat voor ondernemers beschikbaar is. 3. Het bewerkstelligen en borgen van een positief imago van de sector bij grote groepen van de samenleving. Nodig hiervoor is een permanent actieprogramma. 4. Het versterken van de internationale concurrentiekracht van het Greenport-cluster door het structureel bundelen van praktijk, kennis en kunde. Nodig zijn opleidingen en trainingen die in ieder geval Engelstalig zijn als ook een set van voorzieningen en faciliteiten in Westland, Oostland en Barendrecht die het bedrijven mogelijk maakt kennis en onderwijs moeiteloos mee te verkopen in hun internationale (turn-key) projecten. 2.3

De hoofdstructuur van de Greenport Horti Campus en implementatieaanpak

De doelstellingen zoals hierboven aangegeven vragen om een integrale aanpak in Westland, Oostland en Barendrecht van het dagonderwijs, de cursussen en trainingen, het vermogen om kennis dicht bij ondernemers te brengen en passende faciliteiten zowel op locatie als virtueel. De Greenport Horti Campus kent dan ook verschillende onderdelen zoals aangegeven in de onderstaande tabel:

Onderdeel Beschrijving Greenport Horti Campus

Initieel onderwijs

Financiering

Het bestaande onderwijs in MBO en HBO zowel bij Lentiz onderwijsgroep,

Financiering vindt plaats via de

Edudelta onderwijsgroep, Inholland Delft als ook bij het ROC Mondriaan,

reguliere bekostiging van de

Albeda College, Da Vinci College, Hogeschool Rotterdam, Haagse

betrokken opleidingen.

Hogeschool, TU Delft, Erasmus Universiteit en Rotterdam School of Management. Leven Lang Leren

Het bestaande palet aan cursussen en trainingen is in de primaire sector

Financiering van cursussen

onoverzichtelijk en heeft een onduidelijke kwaliteit. Nodig is defragmentatie

vindt privaat plaats via

en het kunnen garanderen van kwaliteit. Binnen de handel is dat beter

bedrijven dan wel de cursist

geregeld; bij techniek en logistiek beperkt. Focus is het bewerkstellingen van zelf met uitzondering van een aanbod voor zittend personeel en nieuwe medewerkers dat inspireert

specifieke trajecten zoals BBL

tot een Leven Lang Leren.

en eventuele opstartsubsidies

>>

20


Onderdeel Beschrijving Greenport Horti Campus Greenport kennis

Financiering

In de Greenport Campus stellen universiteiten, TNO en hogescholen

Financiering hiervan vindt deels

hun kennis beschikbaar aan ondernemers. Naast deze manier van

plaats door de bedrijven zelf en

kennisvalorisatie is bij ondernemers ook behoefte aan directe

deels via gerichte subsidies van

ondersteuning bij innovaties binnen het eigen bedrijf. Hiervoor zijn nog

overheden

geen gestandaardiseerde manieren van werken ontwikkeld. Greenport internationaal

Belangrijke uitdaging voor bedrijven, onderwijsen kennisinstellingen is om

Financiering hiervan vindt

kennis en opleidingen te integreren in de producten dienstverlening van

in principe plaats door de

Nederlandse bedrijven in het buitenland.

bedrijven zelf dan wel hun klanten. Financiering is mogelijk via revolving funds en/of via gerichte subsidies van overheden

Passende faciliteiten

De Greenport Horti Campus heeft aansprekende en inspirerende locaties

Financiering van faciliteiten

nodig in Westland, Oostland en Barendrecht. Daarbij is verder nodig om een

voor onderwijs vindt plaats

fysieke busverbinding als ook een digitaal platform voor samenwerking en

via de reguliere bekostiging.

kennisdeling.

Aanvullende financiering vindt plaats door de bedrijven zelf en deels via gerichte subsidies van overheden

Centrum voor Innovatief

In het kader van landelijk beleid is er via het Topteam Tuinbouw &

50% overheid, 25% bedrijven en

Vakmanschap en Center of

Uitgangsmaterialen geld beschikbaar zowel voor het verbeteren van het

25% onderwijsinstellingen

Expertise

MBO (Centrum voor Innovatief Vakmanschap) als voor het HBO/WO (Centre of Expertise).

Tabel 5 – Hoofdstructuur Greenport Horti Campus en wijze van financiering

Deze hoofdstructuur is samengevat in de onderstaande figuur.

Bedrijven Ervaringen

Onderwijs

Leren

kennis

Onderzoek

Initieel

Leven

Greenport

Greenport

onderwijs

Lang

Kennis

Internationaal

(V)MBO

Leren

Facilteiten

en HBO

Reguliere

Private

Private/reguliere

Private/reguliere

Private

financiering

financiering

financiering

financiering

financiering

Centrum voor Innovatief Vakmanschap Center of Expertise

Figuur 2 – Hoofdstructuur Greenport Horti Campus


21

2.4

De klanten van de Greenport Horti Campus

De Greenport Horti Campus kent meerdere klanten. Dat zijn in de eerste plaats de bedrijven in de Greenport. Zij hebben behoefte aan: - Meer studenten in het MBO, HBO en WO met teeltkennis en –ervaring als ook studenten in andere opleidingen die de Greenport (leren) kennen als een innovatieve en uitdagende sector. Dit vraagt om een branche die zich bij voortduring positief positioneert naar deze doelgroepen. - Permanente scholing van zittende medewerkers. - Meer instroom van medewerkers ook op latere leeftijden (zij-instromers). Veelal gaat het hier om staf- en middenkaderfuncties. Hiervoor zijn passende opleidingen en trainingen nodig op maat van deze doelgroep om hen snel de specifieke aspecten van de Greenport bij te brengen. Ook is nodig dat mensen vooral een positieve associatie hebben bij de Greenport. - Toegang tot relevante kennis als basis voor verdere innovatie ook ter versterking van de eigen business propositie. Een tweede groep van klanten betreft de studenten die op zoek zijn naar inspirerende opleidingen die uitzicht bieden op een goede positie op de arbeidsmarkt dan wel die een goede basis zijn voor succesvol ondernemerschap. De Greenport biedt deze uitdagende posities in een steeds meer internationaal wordende sector. Het onderwijs kan wat meer inspireren naarmate er meer gebruik kan worden gemaakt van de (internationale en regionale) context van de Greenport. Op die manier wordt het onderwijs dichter bij de beroepspraktijk vormgegeven en dus aantrekkelijker. De derde groep van klanten betreft de medewerkers van bedrijven in het kader van een Leven Lang Leren. Hierbij spelen onderwijsinstellingen als Lentiz onderwijsgroep, Edudelta onderwijsgroep, Inholland en de Hogeschool Rotterdam een belangrijke rol. Daarnaast zijn er commerciële aanbieders dan wel verzorgen bedrijven zelf hun opleidingen en trainingen zoals bij de Dutch Flower Group. O.a. de Rabobank en LTO Groeiservice geven regelmatig masterclasses. Nodig is een inhoudelijke afstemming in dit diverse aanbod en vooral meer duidelijkheid over de kwaliteit die wordt geboden. Voor deze klantgroepen levert de Greenport Horti Campus de volgende toegevoegde waarde: Waardepropositie

Klant


1. Inspirerende en actuele


- Meer samenhang, hogere kwaliteit en dichter bij de

opleidingen in de context van

Leerlingen en studenten

de Greenport met doorlopende

internationale beroepscontext van de Greenport - Meer inspirerende opleidingen

leerlijn VMBO-MBO-HBO-WO 2. Opleidingen en cursussen dicht bij de praktijk met actuele kennis

Ondernemers en hun bedrijven Studenten en cursisten

in het kader van een Leven Lang

- Meer samenhang in het huidige aanbod en garantie op kwaliteit - Meer inspirerende cursussen

Leren 3. Kennis dicht(er) bij ondernemers


- Regionaal steunpunt Kennisvalorisatie - Valorisatiecentrum bij HEC/WUR - Focus op drie innovatiethema’s: Duurzame Energie, Logistiek en Plantenstoffen

22


>>

Waardepropositie

Klant


4. Leveren van kennis en

(internationaal opererende)

opleidingen als onderdeel

ondernemers en hun bedrijven

van businesspropositie van

(Internationale) studenten en cursisten

- Beter imago Nederlandse kassenbouwers en technische leveranciers vanwege hoge productiviteit van geleverde kassen - Ontwikkeling Nederland als internationale kennishub voor

internationaal opererende

kas- en teelttechniek.

bedrijven 5. Herkenbare locaties, goed (digitaal) bereikbaar


- Nieuwe locatie MBO-Westland met extra voorzieningen

Leerlingen, studenten en cursisten,

- Locatieontwikkeling rondom HEC en WUR aan Violierenweg

ook internationaal

in Bleiswijk - (V)MBO-boulevard in Barendrecht aan Dierensteinweg met de MBO-federatie, Edudelta en Focus Beroepsacademie, als ook een MBO-aanbod in de Rijnstraat. - Gemeenschappelijk digitaal platform - Busverbinding tussen locaties inclusief Delft en Rotterdam

6. Verbetering van imago bij


- Groter besef van belang goede voeding - Meer positieve associatie van Greenport bij leerlingen en

leerlingen en studenten

studenten - Hogere instroom in het bestaande onderwijs VMBO-MBOHBO-WO Tabel 6 – Waardepropositie Greenport Horti Campus

2.5

De partners in de Greenport Horti Campus

De Greenport Horti Campus wordt gevormd door partijen uit het bedrijfsleven, branche organisaties, onderwijs, onderzoek en gemeenten. Daarbij gaat het om bedrijven uit de hele Greenport sector in Westland-OostlandBarendrecht variërend van veredeling, teelt, handel, logistiek, kassenbouw, technische leveranciers en zakelijke dienstverlening. Meer specifiek gaat het om de volgende organisaties zoals opgesomd in de tabel hieronder.

Bedrijven en branche organisaties

Onderwijs en onderzoek

Overheden

LTO Noord/Glaskracht

WUR

Gemeente Westland

Kamer van Koophandel

TU Delft

Gemeente Pijnacker-Nootdorp

VNO-NCW

TNO

Gemeente Lansingerland

Frugi Venta

Hogeschool Inholland

Gemeente Barendrecht

LTO Groeiservice

Haagse Hogeschool

Provincie Zuid Holland

FloraHolland

Hogeschool Rotterdam

Productschap Tuinbouw

Rabobank

Lentiz Onderwijsgroep

Ministerie van EL&I

Royal Pride

Edudelta Onderwijsgroep

GreenQ

Federatie MBO Westland

Demokwekerij

Federatie MBO Barendrecht/Ridderkerk

Syntens Andere potentiële partners …. ….

Tabel 7 – Partners in de Greenport Horti Campus


23

2.6

Het businessmodel van de Greenport Horti Campus

Om tot de benodigde samenhang te komen werken bedrijven, onderwijsen kennisinstellingen als ook de overheden samen in de Greenport Horti Campus. Partijen zullen onder hun eigen merknaam toevoegen ‘partner van de Greenport Horti Campus’. Partners in dit samenwerkingsverband tonen hun commitment vooral door de inzet van mensen (expertise) en middelen (cash/funding). Het businessmodel van de Greenport Horti Campus ziet er daarbij als volgt uit:

Kernpartners

Kernactiviteiten

Waardenpropositie

Relatie

Klanten

• Bedrijven

• Uitbouw netwerk

1 Opleidingen in

• Netwerkontwikkeling

a. Ondernemers en

• Onderwijs

& community

• Onderzoek

• Verbetering aanbod

• Overheden

• Promotie/branding

Greenport-context

• Persoonlijk

hun mensen, deels internationaal

2 Leven Lang Leren op maat/up-to-date

b. Leerlingen en studenten

3 Kennis dicht(er) bij ondernemers Kernelementen • Het (online) netwerk • Centre of Expertise • Centrum Innovatief

c. (Internationale) Kanalen

4 Exportversterking

studenten/cursisten

• Bedrijven

5 Herkenbare locaties +

• Docenten • Intermediairs

digitaal platform

Vakmanschap • Inspirerende locaties

6 Imagoverbetering

Kosten

Inkomsten

• Investering en exploitatie fysieke locaties

• Betalingen vanuit het onderwijs via bekostiging, inkomsten contractonderwijs, huur etc

• Investering en uitbouw online presence • Kosten voor opzet en uitbouw kenniscyclus

• Investeringen door bedrijven o.a. in Praktijkbedrijven

• Kosten uitbouw netwerk

• Subsidies voor investeringen en exploitatie

• Kosten voor promotie en branding

• Betalingen voor (valoriasatie)onderzoek

• Inzet personeel

• Kwalitatief beter personeel • Sponsoring Figuur 5 – Businessmodel Greenport Horti Campus

24


3 Hoofdlijnen van implementatie 3.1

Beter initieel onderwijs

3.1.1.

Analyse

Uit de gevoerde gesprekken en geraadpleegde bronnen blijkt dat het MBO in het Westland de afgelopen jaren goede stappen vooruit heeft gezet. In de Federatie MBO Westland werken Mondriaan, Albeda College en Lentiz onderwijsgroep gezamenlijk aan een MBO aanbod in het Westland. De Lentiz onderwijsgroep verzorgt de MBO Greenport opleidingen binnen de Federatie. Zowel de samenwerking tussen deze regionale MBO-aanbieders als de verbetering van de Horti-bedrijfskunde en Horti-technic opleidingen worden positief beoordeeld. Datzelfde geldt voor het initiatief van Lentiz onderwijsgroep om te komen tot het Groene Lyceum (VMBO-MBO) en de BizNiz-klas (VMBO) die beide werken vanuit de internationale context van de Greenport. In Barendrecht wordt gewerkt aan samenwerking tussen Edudelta onderwijsgroep, Albeda College en Da Vinci College. Een MBO niveau 3 en 4 toegespitst op de Greenport start daar in september 2013. Lentiz en Edudelta zijn in samenwerking met GreenQ en Inholland Delft het Horticultural Experience Center gestart in Bleiswijk. Nodig is in lijn met de landelijke discussie over een Centrum voor Innovatief Vakmanschap, verbreding en verzwaring van de betrokken MBO-opleidingen. Ook is daarbij aandacht nodig voor praktische techniek, ketenkennis, informatica en veredeling. Inholland Delft is bezig met een heroriëntatie op de Greenport. Verder is er een start met een nieuw lectoraat gericht op de Greenport. Ondernemers vragen om een aanpak a la de HAS Den Bosch. Verdere versterking van het HBO-onderwijs is nodig in nauw samenspraak met bedrijven en brancheorganisaties. Nauwere samenwerking is ook nodig met de afdeling Techniek van de Haagse Hogeschool als ook met de Hogeschool Rotterdam en de Erasmus Universiteit/Rotterdam School of Management, rondom marketing, logistiek, handel, economie en informatica. Daarnaast bestaat behoefte aan aanbod op het snijvlak van MBO en HBO (Associate Degreeniveau). 3.1.2.

Te bereiken resultaat in 2015

De volgende resultaten dienen gerealiseerd te zijn in 2015: - Upgrading van het MBO-onderwijs in lijn met de landelijke discussie over het Centrum voor Innovatief Vakmanschap en met versterking rondom techniek, informatica en veredeling. - Upgrading van het HBO-onderwijs in lijn met de landelijke discussie over het Center of Expertise. - Stevige samenwerking tussen de Greenport Horti Campus met de Hogeschool Rotterdam en de Haagse Hogeschool blijkend uit meerdere stageen afstudeeropdrachten en cases, mogelijk ondersteund door een lectoraat Greenport binnen de Hogeschool Rotterdam. - Ontwikkeling en start van een Associate Degree binnen de Greenport. 3.1.3.

Uit te zetten programmalijnen

Om tot verbeteringen te komen in het initiële onderwijs (MBO-HBO) zet de Greenport Horti Campus de volgende programmalijnen uit. Voor de inzet van het programmabureau, zie paragraaf 6.1.


25

Nr

Omschrijving

Te bereiken resultaat

Planning

Trekker

1

Upgrade MBO-Groen in het kader van

Inspirerend en up to date MBO met

2013-2016

Lentiz, Edudelta en

Centrum voor Innovatief Vakmanschap en in

aansprekende stages ook gericht

samenwerking met ROC’s.

op veredeling en MBO-toegepaste

Programmabureau

biologie 2

3

Upgrade HBO in het kader van Center of

Inspirerend en up to date HBO

Expertise

inclusief HBO toegepaste biologie

Versterking relatie andere hogescholen,

Betere samenwerking en

universiteiten en TNO in de regio

onderwijsaanbod voor Greenport

2013-2016

Inholland Delft

2012-2014

Programmabureau

Start AD in 2014

Programmabureau

rondom techniek, logistiek, marketing etc. 4

Ontwikkeling Associate Degree-traject

Verkenning van de stappen om te komen tot een AD-traject voor de Greenport

3.2

Een Leven Lang leren

3.2.1.

Analyse

Het huidige aanbod aan cursussen en trainingen is zeer divers van aard zowel wat betreft aanbieders, kwaliteit, samenhang etc. In de primaire sector wordt een slag gemaakt door het formuleren van eenduidige functies (met name op MBO-niveau), een eenduidige ontwikkelscan en een eerste ordening van cursussen en trainingen op basis van kwaliteit. Dit betekent een afname van het aantal cursussen. Dit gebeurt in het kader van het AgroOpleidingshuis en de Horti BedrijfsSchool voor de hele primaire sector waarbij ook Lentiz onderwijsgroep en Inholland Delft zijn betrokken. De Horti Bedrijfsschool wordt voor de kwekers het centrale loket van waaruit scholingsconsultenten kwekers ondersteunen bij het vormgeven van een Leven Lang leren binnen deze bedrijven. In de handel bestaat een dergelijke manier van werken al enige tijd onder verantwoordelijkheid van Frugi Venta. In de andere onderdelen van het Greenport-cluster is nog geen sprake van het bewerkstelligen van meer samenhang in het aanbod. Hier is actie nodig. Parallel aan de genoemde ontwikkelingen rondom het cursorisch onderwijs richten bedrijven eigen Academies op of hebben dat gedaan zoals Priva en Dutch Flower Groep. In het geval van Prominent vindt de oprichting van de Prominent-Academy in nauw samenspraak plaats met Lentiz Cursus&Consult. Daarnaast zijn er de nodige masterclasses van bijvoorbeeld de Rabobank en LTO Groeiservice met name gericht op de DGA’s en andere ondernemers. Belangrijk is dat er sprake is van een inhoudelijke afstemming tussen wat zij leren tijdens deze sessies en wat andere aanbieders doen met bijvoorbeeld het trainen van het middenkader. Denkbaar is ook dat content uit de Academies van de afzonderlijke bedrijven ten goede komt aan het initieel onderwijs. 3.2.2.


De volgende resultaten dienen gerealiseerd te zijn in 2015: - Doorontwikkeling van het AgroOpleidingshuis in het kader van de Horti BedrijfsSchool - Doorontwikkeling van het cursusaanbod van Frugi Venta - Meer samenhang in het cursorisch aanbod ook in de andere onderdelen van het Greenport-cluster zoals logistiek en techniek. - Inhoudelijke afstemming in het cursusaanbod in Westland-Oostland-Barendrecht. 3.2.3.


Om tot verbeteringen te komen in het cursorisch onderwijs zet de Greenport Horti Campus de volgende programmalijnen uit:

26


Nr

Omschrijving


Planning

Trekker

5

Verbetering cursorisch onderwijs in de

Voor de primaire sector bewerkstelligen

2012-2014

LTO Groeiservice

primaire sector/opzetten Horti Bedrijf

van een samenhangend en kwalitatief

School

hoogstaand aanbod aan cursussen en

Gestart

Frugi Venta (groente) en

trainingen in lijn met de aanpak rondom het Agro Opleidingshuis 6


Voor de handel verder uitbouwen van een

handel.

samenhangend en kwalitatief hoogstaand

VGB (sierteelt)

aanbod aan cursussen en trainingen 7


Nader onderzoek is nodig

2012

Programmabureau

Inhoudelijke afstemming in het cursusaanbod

Half jaarlijks overleg van de meest

2012-2014

Programmabureau

in Westland-Oostland-Barendrecht

betrokken partijen

andere delen van het Greenport-cluster 8

3.3

Kennis dicht(er) bij de ondernemers

3.3.1.

Analyse

De afgelopen 6 jaren is energie gestoken in het beter toegankelijk maken van kennis van de WUR, TU Delft, TNO en hogescholen voor bedrijven. Via de Greenport Campus zijn Arena-sessies gehouden en krijgen de bedrijven actief support bij het vinden van oplossingen voor hun vragen. De afgelopen jaren zijn zo vele bedrijven bediend met dit loket. Lerend van deze 6 jaar zal de Greenport Campus zich meer ontwikkelen tot een landelijke voorziening met regionale steunpunten. In dat kader wordt gewerkt aan een valorisatiecentrum voor de teelttechniek op de grens van het Horticultural Experience Centre en de WUR als ook het verder inzetten van de Demokwekerij rondom de techniek in de kas. Naast deze structurele vormen van omgaan met kennis zijn er in Westland en Oostland meer laagdrempelige manieren om kennis naar ondernemers te brengen. Te denken valt aan het Greenport Kenniscafé en de Businessclub ABC-Westland, als ook het Tuinderscafé in het Oostland. Uit de campus-analyse en de gevoerde interviews (zie de bijlagen 2 en 3) blijkt dat in een MKB-branche als de Greenport innovatie veeleer op de werkvloer tot stand komt en niet via de meer traditionele wijze van kennisvalorisatie. Hier werken loketten maar beperkt. Tegelijkertijd blijkt dat er geen gestandaardiseerde manieren zijn om kennis en innovatie te verbinden met ondernemerschap. Om dit mogelijk te maken zijn andere manieren nodig van kennisvalorisatie. Deze worden uitgewerkt in het kader van de regionalisatie van de Greenport Campus. Hierbij zal Syntens actief worden betrokken. 3.3.2.


De volgende resultaten dienen gerealiseerd te zijn in 2015: - Transitie van de huidige Greenport Campus naar een regionaal steunpunt voor ondernemers rondom innovatie, inclusief nieuwe en uitgeteste manieren om kennis en bedrijven dichter bij elkaar te brengen. - Meer focus in innovatiethema’s binnen de sector in Kenniscentra zoals teelt, energie/water, logistiek en plantenstoffen/gezondheid. Voor dit laatste bestaat al een ingericht kenniscentrum. - Een werkend valorisatiecentrum op de grens van het Horticultural Experience Center en de WUR gericht op teelt, en gericht op kastechniek in de Demokwekerij. - Nauwe afstemming daarbij met bestaande en nieuwe leer/werkbedrijven (zie hoofdstuk 4). - Voortzetting van de Kenniscafés en Tuindercafés met een scherpere inhoudelijke profilering op basis van de Kenniscentra en Innovationlabs. Minimaal één gemeenschappelijke bijeenkomst. Start van een Kenniscafé in Barendrecht. 3.3.3.


Om kennis dicht(er) bij ondernemers te brengen zet de Greenport Horti Campus de volgende programmalijnen uit:


27

Nr

Omschrijving


9

Transitie Greenport Campus naar een

Kennissteunpunt nieuwe stijl

Planning 2012-2014

11

Greenport Campus + Programmabureau

regionaal steunpunt 10

Trekker

Opzetten valorisatiecentra teelt en

Valorisatiecentrum teelt en energie/water

energie/water

op de grens van HEC en WUR

Uitbreiding Demokwekerij

Verdere uitbouw expertise techniek in de

2013-2015

HEC en WUR

2012-2014

Demokwekerij

2012-2014

Programmabureau in

kas 12

Opzet kenniscentrum Logistiek met een

Werkend kenniscentrum Logistiek

eerste aanleg

hecht netwerk van bedrijven, MBO, HBO, EUR/RSM en overheden 13

Uitbouw kenniscentrum Plantenstoffen

Uitbouw van dit kenniscentrum in lijn met

2012-2014

Plantenstoffen

het bestaande business plan 14

Kenniscafés en tuinderscafés

Voortzetting huidige activiteiten met

Kenniscentrum

2012-2014

Lokale teams

scherpere programmering en opstart Kenniscafé in Barendrecht

3.4

Kennis en onderwijs internationaal

3.4.1.

Analyse

Een belangrijk vraag uit de HCA-agenda voor het bedrijfsleven betreft het integreren van kennis en opleidingen in de businesspropositie van bedrijven in het kader van de export. Hier ligt een belangrijke mogelijkheid in de wereld van kassenbouw en techniek. Dit deel van de Greenport heeft de afgelopen jaren een gigantische buitenlandse groei doorgemaakt. Veel bedrijven bouwen internationaal kassen en/of leveren de bijbehorende technologie rondom klimaat, belichting, interne logistiek etc. In toenemende mate is er sprake dat de uiteindelijke kas technisch goed in elkaar zit maar dat de geplande productie per m2 achterblijft t.o.v. de verwachtingen. Dit komt vooral omdat de benodigde teeltkennis en kennis/ervaring in het samenspel tussen klimaat, kastechniek en teelttechniek niet dan wel beperkt is meegenomen in het aanbod. Het resultaat (ROI voor de investeerder) valt dan tegen hetgeen leidt tot minder herhalingsverkopen voor de Nederlandse kassenbouwer. Uit de interviewronde komt naar voren dat de belangrijkste voorzieningen om aan dit probleem een einde te maken, reeds aanwezig zijn in het Westland en Oostland. Het gaat hier om praktijkkassen zoals bij het HEC en Demokwekerij, opleidingen op MBO-en HBO-niveau, kennis rondom teeltstrategie bij GreenQ, specifieke teeltkennis vanuit de WUR in combinatie met veel ervaring bij de tuinders zelf. Een eerste groep van buitenlandse MBO-studenten is, onder verantwoordelijkheid van Lentiz onderwijsgroep, inmiddels voor een training van 3 maanden begonnen bij de Demokwekerij. Ook zijn er gesprekken van technische bedrijven met GreenQ om hier in Nederland het toekomstige personeel van deze nieuwe kassen te trainen. Nodig is het in detail in kaart brengen van een pakket aan diensten die in ieder geval het MBO-onderwijs, WUR en GreenQ kunnen leveren inclusief prijsstelling, als ook concrete afspraken met een aantal kassenbouwers en andere technische toeleveranciers. Het gaat hier om de combinatie van een basisopleiding alhier, begeleiding online en tussentijdse supervisie op locatie, online ondersteuning vanuit de WUR voor teeltproblemen en ziektes, vervolgtrainingen etc. Daarbij eventueel ook de Nederlandse kennis en ervaring in het organiseren van ketens, logistiek etc. Een dergelijke aanpak kan de basis worden van de Greenport Horti Campus als het internationale kennisen opleidingscentrum voor de Greenport. Er is dan sprake van een internationale leercommunity met WestlandOostland-Barendrecht als kennis-hub waardoor de Nederlandse kennisvoorsprong blijft bestaan. Dit is essentieel voor het handhaven van de concurrentiepositie van de Nederlandse telers maar ook een bron van inspirerende opleidingen, stages, afstudeeropdrachten etc. Nodig daarvoor zijn heldere afspraken met bedrijven

28


over inhoud en prijs, goede Engelstalige opleidingen, uitbreiding van de bestaande voorzieningen onder meer met een praktijkkas die grotere experimentele teelt aan kan (zie ook paragraaf 4.1 inzake de Westland-agenda). Als eerste stap is nodig een pilot met daarin het versneld opzetten van Engelstalige programma’s voor MBO- en HBO-niveau voortbouwend op bestaande modules die op dit moment aan internationale studenten wordt aangeboden. Deze pilot zal nadrukkelijk worden geëvalueerd alvorens verdere stappen te zetten. 3.4.2.


De eerste stap is voor de zomer van 2012 dit initiatief uitwerken tot een aanvullend businessplan inclusief groeipad voor de verdere activiteiten. Bij een positief besluit daarover is in 2015 sprake van een internationaal kennisen opleidingscentrum in wording. 3.4.3.



Nr

Omschrijving


Planning

15

Opzetten Engelstalige opleiding MBO-HBO

Aansprekend internationaal opleiding

2013 gereed

Programmabureau

met doorstroom naar WO

ook modulair aan te bieden

Opzetten en uitbouwen consortium van

Greenport Horti Campus als

2012-2015

Programmabureau

bedrijven, kennisen onderwijsinstellingen.

internationaal kennisen

16

Trekker

opleidingscentrum

3.5

Passende faciliteiten fysiek en digitaal

3.5.1.

Analyse

Uit de analyses van andere campussen blijkt dat herkenbaarheid en bereikbaarheid essentieel zijn. Op het punt van herkenbaarheid zijn acties in gang gezet om te komen tot drie fysieke plekken in Westland, Oostland en Barendrecht (zie hoofdstuk 4). Dit moeten aansprekende locaties worden die direct bijdragen aan het imago van de sector. Zij zijn inhoudelijk verbonden op basis van de programmalijnen zoals uitgezet in de paragrafen 3.1 t/m 3.4 als ook de acties in het kader van de versterking van het imago (zie hoofdstuk 5). Het punt van fysieke bereikbaarheid is een verbeterpunt dat direct opgepakt moet worden. Nodig is in ieder geval op korte termijn een regelmatige busverbinding tussen Westland, TU-campus, HEC/WUR, Rotterdam, Den Haag en Barendrecht. Op het punt van de virtuele bereikbaarheid zijn nieuwe vormen van (online) samenwerken nodig. Dit betekent een aansprekende website en veel informatie maar ook een digitaal samenwerkingsplatform waarin helder wordt ‘wie is wie?’’, ’wie weet wat?’, ‘wie moet ik hebben voor ….?’ Inclusief ruimte voor discussie, meningen etc. Te denken valt aan de website in combinatie met een digitaal platform als www.buddypress.org. Verder is het nodig dat er een goed glasvezelnetwerk ligt in en tussen de gemeenten. 3.5.2.


De volgende resultaten dienen gerealiseerd te zijn in 2015: - Drie inspirerende locaties van de Greenport Horti Campus met goed ontwikkelde gemeenschappelijke inhoud. - Een Greenport Horti Campus-bus. - Een werkend digitaal platform voor samenwerking en kennisuitwisseling. 3.5.3.




29

Nr

17

Omschrijving


Planning

Trekker

Drie aansprekende locaties

Zie hoofdstuk 4

2012-2014

Locale teams

De Greenport Horti Campus-bus

Betere bereikbaarheid tussen de drie loca-

2012

Programmabureau

2012-2013

Programmabureau

ties, de TU-Campus en Rotterdam 18

30

Het bewerkstelligen van een ondersteund

Digitaal platform dat de benodigde samen-

digitaal platform voor samenwerking en

werking en kennisuitwisseling ondersteunt

kennisuitwisseling

en activeert.


4 Krachtige lokale agenda’s 4.1

Agenda Westland

Er heeft in het kader van dit businessplan een overleg plaats gevonden met vertegenwoordigers uit het Westland vanuit de gemeente, plaatselijke onderwijsinstellingen en bedrijfsleven om te komen tot de Westlandse agenda voor kennis en onderwijs. Dit heeft geleid tot de onderstaande agenda:

Welke trends zijn relevant voor de Greenport in het Westland?

- Focus van de primaire sector is veelal nog gericht op productie en minder op waarde creatie en het stimuleren van een goede onderlinge samenwerking. - Economische ontwikkeling in zowel sierteelt als groenteteelt heeft de innovatie binnen bedrijven doen verminderen. Hierdoor is er meer dan ooit behoefte aan kennis (teelt, techniek, marketing etc.) om deze trend te keren. - Schaalvergroting in de primaire sector en andere delen van de keten gaat door en doet de vraag naar beter opgeleid personeel (alle niveaus en leeftijden) stijgen. - Imago is niet positief waardoor (te) weinig medewerkers kiezen voor de tuinbouw. Marketing is al langer prioriteit bij de gemeente bijv. via Inspiring Marketing Center. Initiatieven van Demokas, Tomatoworld, Consortium F. van Kleef alsmede initiatieven om leerlingen, scholieren en studenten met de tuinbouw kennis te laten maken zijn noodzakelijk. Voorts is het Greenport Flower & Food Xperience (J. van Duijn) een manier om consumenten en (potentiële) werknemers met tuinbouw te verbinden. - Internationalisatie wordt steeds belangrijker. Sommige deelsectoren kunnen vanwege de crisis slechts overleven door export. - Tomatoworld bezint zich op haar toekomst en dit biedt kansen en bedreigingen. - Nieuwbouw van Westlandse Campus biedt de gelegenheid om kennisintensieve bedrijven te binden. Mogelijk geïnteresseerde partijen voor vestiging op de Campus zijn het Kenniscentrum Plantenstoffen en het Bloemenbureau Holland. - Onderzoek mogelijkheden voor een biovergistingsinstallatie (restmaterialen) om te komen tot een bio based park.

Welke behoeften zijn te onderkennen in dit gebied?

- Samenwerking tussen Overheid, bedrijfsleven en onderwijs beter borgen door structurele overlegstructuren per onderdeel van de keten (veredeling, primaire teelt, handel/commercie en techniek splitsen). - Goed opgeleide instroom van MBO-ers en HBO-ers gericht op veredeling en teelt maar ook voor marketing, handel en logistiek. - Mogelijkheden om eigen medewerkers en zij-instromers goed op te leiden en hun kennis up-to-date te houden. - Betere contacten met in ieder geval de Hogeschool Rotterdam rondom marketing, handel en logistiek. - Beter gebruik van beschikbare kennis als ook ontwikkeling daarvan rondom teelt en duurzame energie. - Andere opzet van het Kenniscafé waardoor dit interessanter wordt voor kwekers - Vestiging van een nieuw lectoraat Groene Biotechnologie door Hogechool Inholland.

Wat zijn de voorzieningen

- Verbetering Techniekonderwijs (Vakcollege ISW)in samenwerking met MBO Westland.

rondom (V)MBO, HBO, WO

- Het Groene Lyceum en de BizNiz-klas.

en cursorisch onderwijs in Westland gericht op de Greenport?

- Het MBO-aanbod doorlopend afstemmen op de (regionale en internationale) Greenport ontwikkelingen. - Verbetering praktijkonderwijs voor teelt als techniek (Demokwekerij / F. van Kleef). - Vanwege de internationalisering dient het greenport onderwijs tweetalig te zijn. - Samenwerking met HBO (Delft en Rotterdam) dient verbeterd te worden. - Ook taalcursussen aanbieden in meerdere talen.

>>


31

Wat zijn de fysieke locaties - Behoefte aan een centrale campus voor de onderwijsvormen VMBO, MBO en, HBO met goede aansluiting op waar deze activiteiten plaats

het WO, zodat door onderlinge contacten de doorlopende leerlijn gemakkelijker te realiseren zijn. Momenteel

vinden?

vindt onderzoek plaats naar de mogelijkheid om MBO Westland te verhuizen naar de nieuwe campus locatie. Bereikbaarheid voor scholieren en studenten van de nieuwe campus is essentieel.

Inhoudelijke focus van de Inhoudelijke focus in de Westlandse agenda komt, naast het bestaande palet aan opleidingen die voortdurend Westlandse agenda aangescherpt worden aan de vraag uit de Greenport, met name te liggen rondom techniek, marketing en nieuwe mogelijkheden met plantenstoffen

Wat zijn onderdelen van

Programmalijn

Trekker

de Westlandse agenda, inclusief trekker?

19. Verhuizing MBO Westland


20. Praktijkkas Consortium F. van Kleef

Consortium F. van Kleef

21. Tomatoworld

Tomatoworld

22. Overlegstructuren intensiveren (SOB Westland)

Gemeente Westland

23. Lectoraat Groene Biotechnologie

Inholland

24. Westland Biobase – biovergisting

Gem. Westland, Rabobank, LTO Groeiserv. + 2 private part.

25. Opzettten Greenport House

Lokaal team

Zie verder de programmalijnen 1, 2, 3, 4, 11, 12 en 13.

4.2

Agenda Oostland

Er heeft in het kader van dit businessplan een overleg plaats gevonden met vertegenwoordigers uit het Oostland vanuit de gemeente, plaatselijke onderwijsen kennisinstellingen en bedrijfsleven om te komen tot de Oostlandse agenda voor kennis en onderwijs. Dit heeft geleid tot de onderstaande agenda:

Welke trends zijn relevant voor - Verder gaande schaalvergroting binnen de primaire sector maar ook in de handel en logistiek. de Greenport in het Oostland? - Ontwikkeling van Bleizo en daaraan gekoppelde mogelijkheden voor OV-aansluitingen. - Ontwikkeling binnen het AgroOpleidingshuis om te komen tot meer samenhang in het cursorisch onderwijs voor de primaire sector. - De ligging nabij Zoetermeer en Rotterdam biedt mogelijkheden om via kleinschalige initiatieven als stadslandbouw en in de toekomst mogelijk de Floriade het imago van de sector te verbeteren. - Er is een goede relatie met TU Delft en WUR waardoor er een natuurlijke drang tot innovatie waarneembaar is. Welke behoeften zijn te De volgende behoeften zijn te onderkennen: onderkennen in dit gebied? - Goed opgeleide instroom van MBO-ers en HBO-ers gericht op veredeling en teelt maar ook voor markering, handel en logistiek. - Mogelijkheden om eigen medewerkers en zij-instromers goed op te leiden en hun kennis up-to-date te houden. - Betere contacten met in ieder geval de Hogeschool Rotterdam rondom marketing, handel en logistiek. - Beter gebruik van beschikbare kennis als ook ontwikkeling daarvan rondom teelt en duurzame energie. - Ontwikkeling van een Vakcollege in Pijnacker-Nootdorp. -

32


>>

Wat zijn de voorzieningen - Stichting Onderwijs Bedrijfsleven Oostland. rondom (V)MBO, HBO, WO - MBO-aanbod Edudelta ism Melanchton. en cursorisch onderwijs - Horticultural Experience Center als samenwerking tussen oa GreenQ, Lentiz, Edudelta en Inholland. in Oostland gericht op de - Cursorisch onderwijs bij GreenQ ism met Lentiz Cursus & Consult. Greenport? - WUR. - Greenport Campus om te vormen tot een regionaal steunpunt (gepland, toelichting ter vergadering). - Vorming valorisatiecentrum Teelt. Wat zijn de fysieke locaties - Violierenweg 1 en 3 met WUR, GreenQ en HEC. waar deze activiteiten plaats - LTO Groeiservice. vinden? - Melanchton. - Aandacht voor (internationale) studentenhuisvesting. Inhoudelijke focus van de Inhoudelijke focus in de Oostlandse agenda komt met name te liggen rondom teelt als ook energie en water Oostlandse agenda

Wat zijn onderdelen van de

Programmalijn

Trekker

Oostlandse agenda? 26. Praktijkbedrijven energie/aardwarmte en

Gebroeders Duijvestijn

voedingsmiddelentechnologie 27. Start specifieke Greenport-opleiding MBO-3 en -4

Lentiz/Edudelta

28. Verdere acties SOB Oostland

Lokale team Oostland

Zie verder de programmalijnen 1, 2, 3, 5, 9 en 10

4.3

Agenda Barendrecht

Er heeft in het kader van dit businessplan een overleg plaats gevonden met vertegenwoordigers uit Barendrecht vanuit de gemeente, plaatselijke onderwijsinstellingen en bedrijfsleven om te komen tot de Barendrechtse agenda voor kennis en onderwijs. Dit heeft geleid tot de onderstaande agenda:

Welke trends zijn relevant voor De volgende trends zijn relevant: de Greenport in Barendrecht? - De ontwikkeling van Nieuw Reijerwaard als nieuw bedrijventerrein gericht op Food & Greenport, met name handel en logistiek. Het gaat hier om een terrein van 90 hectare waardoor de agro-logistieke functie van dit gebied versterkt wordt. - Concentratie van ontwikkelingen in Rotterdam, Ridderkerk en Barendrecht rondom Food en Fresh. In dit kader wordt gedacht aan een Food Experience Centre waarin waarschijnlijk een belangrijke component aan educatie, opleidingen en trainingen in zal komen. - Nieuwe havenvisie waarin ambitieus wordt verder gewerkt aan de status van Rotterdam als wereldhaven. Dit heeft directe impact ook voor de omgeving van Rotterdam onder meer via Nieuw Reijerwaard. - Toenemende groei van de bevolking in Barendrecht de komende jaren.

>>


33

- Vorming van een Federatie MBO gericht op niveau 1 en 2. Deze federatie is een samenwerkingsverband van het Albeda College, Da Vinci College en Edudelta Onderwijsgroep (MBO-deel). Dit gebeurt in nauw samenspraak met de Focus Beroepsacademie en het VMBO-deel van Edudelta Onderwijsgroep. Welke behoeften zijn te De volgende behoeften zijn te onderkennen: onderkennen in dit gebied? - Goed opgeleide instroom van MBO-ers en HBO-ers gericht handel en logistiek met bij voorkeur kennis en ervaring van de Greenport en Food. - Mogelijkheden om eigen medewerkers en zij-instromers goed op te leiden en hun kennis up-to-date te houden. - Betere contacten met in ieder geval de Hogeschool Rotterdam rondom handel en logistiek. - Een ‘landkaart’ met ‘wie doet wat?’ in het onderwijs. - Opleidingen en cursussen waarin het basisgevoel rondom het telen, verhandelen en vervoeren van planten (food, sierteelt) weer centraal staat. - Meer gastdocenten vanuit het bedrijfsleven voor de klas en docenten vanuit het onderwijs vaker op stage. Wat zijn de voorzieningen De volgende voorzieningen zijn aanwezig binnen Barendrecht gericht op Greenport: rondom (V)MBO, HBO, WO - Bovengenoemde Federatie MBO, niveau 1 en 2. In deze samenwerking wordt Greenport (Edudelta) verbonden en cursorisch onderwijs in

onder meer met handel, techniek en economie.

Barendrecht gericht op de - Edudelta Onderwijsgroep MBO inclusief specialisatie richting Greenport. Greenport? - VMBO-aanbod via Edudelta Onderwijsgroep en Focus Beroepsacademie - Commerciële aanbieders van trainingen voor bedrijven uit de Greenport. - Incidenteel stagiairs van Hogeschool Rotterdam en Inholland Rotterdam. Wat zijn de fysieke locaties De volgende locaties zijn relevant: waar deze activiteiten plaats - Locatie Dierensteinweg voor de bovengenoemde Federatie MBO zowel in het bestaande pand van Edudelta vinden?

Onderwijsgroep (VMBO-deel) als het geplande nieuwe gebouw van de Focus Beroepsacademie. Verder een MBO-aanbod in de RIjnstraat. - Locatie van Edudelta Onderwijsgroep (MBO-deel) aan de Rijnstraat - Aanbod van commerciële aanbieders bij de bedrijven zelf. - Inzet stagiairs bij de bedrijven zelf.

Inhoudelijke focus van de Inhoudelijke focus in de Barendrechtse agenda komt met name te liggen rondom logistiek en handel Barendrechtse agenda Programmalijn

Wat zijn onderdelen van de

Trekker

Barendrechtse agenda inclusief trekker?

29. Vorming van SOB Barendrecht


30. Doorontwikkeling Federatie MBO en vorming

Edudelta/Federatie MBO

Greenport-board

31. Samenwerking Greenport Horti Campus en Food

Programmabureau

Experience Center 32. Uitbouw (V)MBO-boulevard aan de Dierensteinweg

Gemeente Barendrecht, Focus

inclusief plus programma waarin het bedrijfsleven actief

Beroepsacademie, Edudelta onderwijsgroep en

participeert als ook versterking MBO-aanbod in de

Federatie MBO

Rijnstraat 33. Start Greenport-opleiding MBO-3 en -4 Zie ook de programma’s 1, 3 en 12.

34


Edudelta onderwijsgroep

5 Imago Greenport en merkstrategie Greenport Horti Campus 5.1

Verbetering imago bij (potentiële) leerlingen en studenten

De Greenport is nog steeds het best bewaarde geheim van Nederland ondanks alle investeringen die de afgelopen jaren zijn gedaan om de sector te promoten. Slechts een paar campagnes hebben tot duidelijke resultaten geleid zoals It’s Alive. En dat terwijl de sector nationaal en internationaal unieke oplossingen heeft voor grote vragen rondom voeding en voedselveiligheid, gezondheid, duurzame energie en watergebruik. De Greenport Horti Campus kiest er voor om structureel te werken aan het verbeteren van stages, afstudeeropdrachten en de kwaliteit van het vakantiewerk. Nodig is ook een intelligente campagne om permanent leerlingen, studenten en hun ouders/verzorgers te informeren en te inspireren over de mogelijkheden die de Greenport heeft. Vertrekpunt daarbij is dat inspirerend onderwijs en voorlichting direct meewerkt aan het verbeteren van het imago van de sector en op termijn tot een hogere instroom van nieuw personeel en mogelijk nieuwe studenten. Hier ligt bij uitstek de eerste verantwoordelijkheid bij individuele ondernemers zelf als ook bij de organisaties waarin zij zijn vertegenwoordigd. Toegespitst op de verschillende leeftijdscategorieën leidt dit tot de onderstaande aanzet voor een actieplan:

Leeftijdscategorie

Doelstelling

Huidig aanbod

Te ontwikkelen

Basisschool: 4 – 12 jaar

Met gericht onderwijsmateriaal en

Aanbod via SOB Westland, SOB

- Nieuwsbrief voor kinderen

voorlichting kinderen en hun ouders

Oostland en Stichting Youth2Grow

- Nieuwsbrief voor ouders

een positieve associatie geven bij food, bloemen en planten. Indirect een

- Ontwikkelen aanvullende Smaaklessen

bijdrage aan het Greenport-imago. In

content iom SOB’s en St. Y2G - Bedrijven adopteren 1 of

samenwerking met het basisonder-

meerdere scholen

wijs. Voorgezet onderwijs algemeen:

Met gericht onderwijsmateriaal en

12 – 18 jaar

voorlichting voor kinderen In samen-

Idem

Idem

Greenport game Hillenraad

- Meer inzetten Greenport game

werking met het voortgezet onderwijs. Creëren van inspirerende plekken bij bedrijven voor vakantiewerk, stages, werkstukken etc. Studenten MBO/HBO/WO:

Met gericht onderwijsmateriaal in de

16 – 23 jaar

vorm van inspirerende cases, stageen afstudeeropdrachten studenten in contact brengen met de unieke aspecten van de Greenport

in MBO en HBO - Ontwikkelen cases direct in te zetten in MBO- en HBO-onderwijs - Gestructureerd aanbieden van

Gerichte voorlichting over de mogelijkheden die Beide in samenwerking met MBO-, HBO- en WO-instellingen

stageplekken en afstudeeropdrachten - Uitbouw programmalijn 3 inclusief lectoraat bij HR

Tabel 8 – Aanzet actieplan imago en communicatie


35

Bij de uitwerking hiervan zal ook expliciet gekeken worden naar mogelijkheden rondom sociale innovatie. Op basis daarvan zijn de volgende drie programmalijnen gekozen:

Nr

Omschrijving

34

Aanpak stages, afstudeeropdrachten en

Inspirerende stages, afstudeeropdrachten

vakantiewerk

etc. en monitoring geleverde kwaliteit

Intelligente imagocampagne voor het

Permanente campagne om leerlingen en

onderwijs

studenten via gerichte inhoud en stages te

35


Planning

Trekker

2012-2013

Bedrijven ism Programmabureau

2012-2015

Bedrijven ism Programmabureau

informeren over de mogelijkheden van de Greenport en te inspireren 36

Bewerkstellingen van sociale innovatie in

Bewerkstellingen van meer aandacht voor

de Greenport Westland-Oostland-Barend-

duurzaamheid, energie/water, voedsel en

recht

voedselveiligheid.

5.2

2012-2015

Programmabureau

De merkstrategie van Greenport Horti Campus

De Greenport Horti Campus is een samenwerkingsverband van bedrijven, onderwijsen onderzoeksinstellingen als ook de overheden. Het brengt samenhang in de lopende activiteiten van de verschillende partijen. Dit betekent dat Greenport Horti Campus als merknaam vooral een ondersteunende functie heeft. Dit betekent dat de deelnemende partijen (bedrijven, onderwijs, kennis en overheid) in hun optreden binnen de Greenport aan hun eigen merknaam toevoegen ‘Partner van de Greenport Horti Campus’. Een passend ondersteunend logo zal in de komende maanden worden ontworpen. Buiten Nederland is het mogelijk de merknaam Greenport Horti Campus veel explicieter te laden. In dat verband staat het merk ‘Greenport Horti Campus’ voor een samenhangend aanbod van kwalitatief goed onderwijs, coaching, kas- en teelexpertise. De associatie is daar veel meer dat medewerkers hun basisopleiding in Nederland hebben gevolgd, deel uitmaken van een internationale leercommunity en daar ook met hun aanvullende kennisen opleidingsvragen terecht kunnen. Een vergelijkbare benadering is mogelijk bijvoorbeeld in het kader van het Food Experience Center waarin expliciet een Educatie- en trainingscentrum is opgenomen (zie de Barendrechtse agenda in paragraaf 4.3). De mogelijkheid bestaat in dit geval dat de partners uit de Greenport Horti Campus gezamenlijk een belangrijk deel van het aanbod in het kader van dat Educatie- en trainingscentrum leveren.

36


6 Slim organiseren 6.1

Proces, programma’s en projecten

Om een divers samenstel van programma’s als die van de Greenport Horti Campus goed te kunnen uitvoeren is het zaak slim te organiseren. Uitgangspunt voor de ordening uit hoofdstuk 3, 4 en 5 is het onderscheid tussen proces, programma en projecten. Hierbij heeft ieder programma een eigen budget, heldere doelstelling, trekker/ penvoerder en serie van samenhangende projecten. In veel gevallen is ook sprake van lopende of net in gang gezette programma’s. Naast een aantal eigen acties is de toegevoegde waarde van de Greenport Horti Campus met name gelegen in het bewerkstellingen dat deze afzonderlijke programma’s met elkaar meer zijn dan de som der delen. Ieder programma neemt een deel voor zijn rekening gericht op het realiseren van de missie van de Greenport Horti Campus zoals aangegeven in paragraaf 2.1: Het garanderen van voldoende innovatieve ondernemers als ook voldoende goed gekwalificeerd personeel voor de sector door het bieden van inspirerende opleidingen en cursussen met directe toegang tot kennis, ook als directe bijdrage aan een positief imago van de sector en versterking van de internationale concurrentiekracht.

Uit de gevoerde gesprekken is duidelijk geworden dat er binnen de drie samenwerkingspartners veel partijen zijn die met enthousiasme en daadkracht willen werken aan het verbeteren van kennisniveau in onze regio. Vooral de regievoering en coördinatie tussen de binnen de samenwerkingspartners (het proces) is voor verbetering vatbaar. Nodig is dan ook een klein programmabureau met de volgende hoofddoelstellingen voor de periode tot eind 2015: - Coördinatie van de uitvoering van de programmalijnen van het business plan (let op: het betreft hier de coördinatie en niet de uitvoering zelf die natuurlijk door de partners moet plaatsvinden); - Faciliteren van overleg tussen de drie samenwerkingspartners op overkoepelend niveau maar ook op lokaal niveau; - Initiëren van enkele programmalijnen ten behoeve van de samenwerkingspartners. Na initiatie vindt overdracht plaats. - Voortgangsrapportage naar de samenwerkingspartners en subsidiegevers. Ten aanzien van een vaste omvang van het programmabureau wordt gedacht aan totaal 2,5 FTE exclusief inzet voor zaken als Europese aanbestedingen. Dit Programmabureau kan beperkt worden uitgebreid met medewerkers die betrokken zijn bij de programma’s waarvoor het programmabureau verantwoordelijk is. De Kamer van Koophandel heeft toegezegd voor 2012/2013 capaciteit te leveren bij de uitvoering van verschillende programma’s.

Nr

Omschrijving


37

Procesmanagent tbv Greenport Horti

Synergie tussen de programma’s. Kritische

Campus

aanjager

Planning

Trekker

2012-2015

Programmabureau onder aansturing van Opdrachtgeversgroep

6.2

De aansturing van de Greenport Horti Campus

De aansturing van de Greenport Horti Campus vindt plaats via de bestaande Opdrachtgeversgroep. Deze wordt uitgebreid met bedrijven en een universiteit. Nauwe afstemming zal daarbij zijn met de lopende activiteiten van het Topteam Tuinbouw & Uitgangsmaterialen als ook het Topteam Agro & Food. Belangrijk is verder dat in de Opdrachtgeversgroep vooral die bedrijven en organisaties betrokken zijn die hun commitment onder meer tonen door inzet van mensen en middelen. Om nog meer aansluiting te krijgen bij de bedrijven in de Greenport Westland en Oostland wordt aangesloten bij het overleg van de Greenport Westland-Oostland als klankbordgroep van bedrijven in deze regio.


37

7 Fasering en actieprogramma mei-december 2012 7.1

Fasering 2012 - 2015

Er is sprake van de volgende fasering in de ontwikkeling van de Greenport Horti Campus: - 2012: het jaar van het inrichten van de Greenport Horti Campus als ook het bewerkstellingen van eerste resultaten. Zie daarvoor paragraaf 7.2. - 2013: het jaar van de bouw zowel inhoudelijk (valorisatiecentra, Centrum voor Innovatief Vakmanschap etc) als ook fysiek op de verschillende locaties binnen de Greenport Horti Campus. Start ook van het Associate Degree-traject (zie paragraaf 3.1.1). Belangrijk jaar ook voor het uitbouwen van de contacten met de andere hogescholen en universiteiten. - 2014: het jaar van inhoudelijke resultaten via de valorisatie centra en het Centrum voor Innovatief Vakmanschap. Het jaar ook van openingen van nieuwe locaties. - 2015: er begint duidelijk zicht te komen op realisatie van de doelstellingen zoals geformuleerd in paragraaf 2.1. 7.2

De eerste resultaten in 2012

De aanpak resulteert in een aantal duidelijke resultaten nog in 2012: Nr

Omschrijving programma

Eerste resultaten 2012

Upgrade MBO-Groen in het kader van Centrum voor Inno-

Het business plan voor het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Tuin-

vatief Vakmanschap en in samenwerking met ROC’s.

bouw & Uitgangsmaterialen is gereed medio oktober.

2

Upgrade HBO in het kader van Center of Expertise

Business plan is gereed en in uitvoering

3

Versterking relatie Hogeschool Rotterdam, Haagse Hoge-

Er ligt in afstemming met beide hogescholen, business school en beide

school, TU Delft, Erasmus Universiteit en Rotterdam School

universiteiten een uitgewerkt actieplan. De Greenport-game (Hillenraad)

of Management

wordt gespeeld bij de HR.

Ontwikkeling AD-traject

Besluiten zijn genomen door partijen die deze AD vorm zullen geven zoda-

1

4

nig dat gestart kan worden in september 2013. 5

Verbetering cursorisch onderwijs in de primaire sector/op-

De Horti Bedrijf School is van start en meerjaren financiering is geregeld.

zetten Horti Bedrijf School

Het jaarprogramma 2013 is gereed. Ook is er een organisatiescan operationeel.

6

Verbetering cursorisch onderwijs in de handel.

Het jaarprogramma 2013 is gereed.

7

Verbetering cursorisch onderwijs in de andere delen van

Met de AVAG is verkend de mogelijkheid van het maken van afspraken

het Greenport-cluster

over een gestructureerde aanpak van technische cursussen en trainingen. Gekeken is naar de mogelijkheden rondom logistiek. Met de RABObank is afstemming over een mogelijk MBA-traject

8

9

Inhoudelijke afstemming in het cursusaanbod in Westland-

In juni en november 2012 zijn met de belangrijkste aanbieders van cursus-

Oostland-Barendrecht

sen en masterclasses

Transitie Greenport Campus naar een regionaal steunpunt

Per 1/1/2013 wordt een regionaal steunpunt rondom kennisvalorisatie gevormd als doorstart van de huidige Greenport Campus. Er heeft een onderzoek plaats gevonden naar laagdrempelige manieren om kennis(instellingen) en ondernemers met elkaar in contact te brengen.

10

38

Opzetten valorisatiecentra teelt en energie/water

Het businessplan is gereed en financiering is geregeld.


>>

Nr


Eerste resultaten 2012

11

Uitbreiding Demokwekerij


12

Opzet kenniscentrum Logistiek


13

Uitbouw kenniscentrum Plantenstoffen

Het huidige businessplan wordt uitgevoerd.

14

Kenniscafés en tuinderscafés

Er zijn meerdere kennisen tuinderscafés geweest

15

Internationaal aanbod MBO-HBO met doorstroom WO, voor

Financiering geregeld en eerste content ontwikkeld.

als nog Engelstalig. Opbouwen internationaal dienstverleningsaanbod als ook

Najaar 2012 zijn met meerdere bedrijven afspraken gemaakt over offertes

de vorming van een consortium

en uit te voeren opdrachten.

Drie aansprekende locaties

Zie programma’s 10, 11, 19, 20, 21, 25 en 32

17

De Greenport Horti Campus-bus

Helderheid wanneer deze gaat rijden

18

Het bewerkstelligen van een ondersteund digitaal platform

Deze is actief vanaf 1 september 2012

16

voor samenwerking en kennisuitwisseling 19

Verhuizing MBO Westland

Besluitvorming is gereed in de zomer van 2012. De ontwerpfase is dan in volle gang inclusief betrekken van aanpalende voorzieningen.

20

Praktijkkas Consortium F. van Kleef

Besluitvorming is gereed in de zomer van 2012. De ontwerpfase is in volle gang.

21

Tomatoworld

Er zijn duidelijke afspraken over de verdere doorstart van Tomatoworld.

22

SOB Westland

Nadere samenwerking tussen SOB Westland en Oostland, mogelijk met Barendrecht.

23

Lectoraat Groene Biotechnologie


24

Westland Biobase - biovergisting

Vooronderzoek heeft plaatsgevonden, intentieverklaring is getekend en plan van aanpak in voorbereiding

25

Vormgeven Greenport House

Plan van aanpak is gereed

26

Praktijkbedrijven energie/aardwarmte en voedings-


middelentechnologie 27

SOB Oostland

Nadere samenwerking tussen SOB Westland en Oostland, mogelijk met Barendrecht.

28

Start Greenport MBO-3 en 4 in Oostland

Keuze voor specifieke niche is gemaakt. Opzet opleiding gereed en werving gestart


>> 39

Nr


29

SOB Barendrecht

Eerste resultaten 2012 Nadere samenwerking tussen SOB Westland en Oostland, mogelijk met Barendrecht.

30

Doorontwikkeling Federatie MBO in Barendrecht en

De Greenport-board is gevormd.

vorming Greenport-board 31

Opleidingscomponent Food Experience Center


32

(V)MBO-boulevard aan de Dierensteinweg met plus pro-

Nieuwbouw Focus Beroepsacademie is gestart.

gramma waarin bedrijfsleven participeert als ook versterking MBO-aanbod in de Rijnstraat 33

Greenport MBO-3 en -4 in Barendrecht

Opzet opleiding gereed en werving gestart

34

Aanpak stages, afstudeeropdrachten en vakantiewerk

De benodigde analyses zijn afgerond en het verbeterplan is opgesteld. Daar waar nodig zijn met OC&W sluitende afspraken gemaakt in nauw overleg met de Topteams T&U en A&F.

35

Intelligente imagocampagne voor het onderwijs

Meerdere bedrijven hebben scholen geadopteerd. Er is een actieprogramma om in 2013 en 2014 gericht content te ontwikkelen. Voor samenwerking met hogescholen en universiteiten, zie programmalijn 34.

36

Versterken van de sociale innovatie binnen de Greenport

Plan van aanpak is gereed

Westland-Oostland-Barendrecht 37

Procesmanagement tbv Greenport Horti Campus

De oprichtingsvergadering van de Greenport Horti Campus is geweest. Funding voor de nog niet gefinancierde onderdelen (zie hoofdstuk 8) is geregeld. De Opdrachtgeversgroep is driemaal bijeen geweest. De vergadering van partners is tweemaal in het najaar bijeen geweest. De lokale teams werken aan de uitwerking van hun lokale agenda’s. Het programmabureau is actief, leidend tot synergie in de hierboven genoemde activiteiten.

40


8 Financiën 8.1

Benodigde investering

De totale investering om de HCA Westland-Oostland-Barendrecht in de periode 2012-2015 tot resultaat te brengen bedraagt een bedrag van bijna € 23.3 mln + pm. Hierbij is onderscheid gemaakt in de programmakosten van programma´s die onder verantwoordelijkheid van de Greenport Horti Campus vallen (€ 6,6 mln) en van andere programma’s zoals het Centrum voor Innovatief Vakmanschap, Center of Expertise, Valorisatiecentrum etc. (in totaal € 16,7 mln). Het betreft hier investeringen in een gericht programma om te komen tot aantrekkelijk werkgeverschap en imago van de sector in deze regio als ook een betere beroepsgericht opleidingsaanbod met heldere kennisclusters en –thema’s als ook een beter traject van een Leven Lang Leren. Dit is toegespitst op de missie van de Greenport Horti Campus om voldoende innovatieve ondernemers en voldoende gekwalificeerd personeel te garanderen met sterke uitvoeringsagenda’s in Westland, Oostland en Barendrecht. Gelet op de omvang van de totale investering van € 23,3 mln + pm, het aantal betrokken partijen uit het onderwijs, overheid en bedrijfsleven en de variëteit in de projecten is coördinatie en regie op de diverse programma´s noodzakelijk om tot een doelmatige besteding van middelen te komen.

Samenvatting programmalijnen in € 1.000

Programmakosten GHC 2012 2013 2014 2015

Totaal

Verbetering initieel onderwijs Leven Lang Leren Kennis dicht bij ondernemingen Internationaal Passende faciliteiten Agenda Westland Agenda Oostland Agenda Barendrecht Overig (comm. en progr. bureau)

100 500 450 450 25 63 545 645 200 125 850 750 400 100 150 150 150

1.500 25 1.453 2.125 550

150

Totaal

300

300

300

1.050

563 2.345 2.295 1.500

6.703

Programma’s van derden 2012 2013 2014 2015 Totaal

Totaal

100 600 600 600 330 333 3.602 2.540 1.890 1.575

1.900 663 9.607

50 25 35

4.100 125 215

3.400 688 11.060 2.125 550 4.100 125 215 1.050

3.350 50 60

4.142 6.933

350 350 50 60 60

2.950 2.585 16.610

23.313

Tabel 8 – Samenvatting investeringen

De kosten per programmalijn kunnen als volgt samengevat worden: - In het initieel onderwijs wordt geïnvesteerd in het actualiseren / upgraden van het onderwijsaanbod alsmede het verbeteren van de onderlinge samenhang en relatie tussen onderwijsvormen, met name bij techniek, veredeling, logistiek en vermarkting. Uit het overzicht blijkt dat dit resulteert in een significante meerjarige inspanning. Programmalijnen

Programmakosten GHC * € 1.000 2012 2013 2014 2015 Totaal

Programma’s door trekkers * € 1.000 Financiering

Status aanvraag

2012 2013 2014 2015 Totaal

Verbetering initieel onderwijs 1. Upgrade MBO incl veredeling 2. Upgrade HBO-Groen

30

300

300

300

930

Centrum Innov. Vakmanschap

Aanvraag is in voorbereiding

70

300

300

300

970

Center of Expertise via HAS Den Bosch


Partijen in de Greenport Horti Campus

Opnemen in aanvraag GHC

3A. Relatie HR en HHS (incl. Lectoraat)

25

50

50

50

175

3B. Lectoraat HHS

25

350

350

350

1.075



4. Ontwikkeling AD

50

100

50

50

250



Subtotaal

100

500

450

450 1.500

100

600

600

600 1.900


41

- Het bij Leven lang leren opgenomen bedrag heeft betrekking op een benodigde werkzaamheden voor een betere afstemming / vermindering van aanbod bij het cursorisch onderwijs. Programmalijnen



Status aanvraag

2012 2013 2014 2015 Totaal

Leven Lang Leren

5. Verbetering cursorisch primaire sector/Horti Bedrijf School

6. Verbetering cursorisch handel

7. Verbetering cursorisch overig

25

25

25

25

333

663

Ministerie van EL&I / Lentiz ieder 50%

Aanvraag is ingediend

Frugi Venta (reguliere financiering)

0

8. inhoudelijke afstemming Subtotaal

330

0

0

0



Reguliere financ. deelnemers + progr. 36

330

330

0

0

663

- Rondom kennisvalorisatie zijn substantiële investeringen gepland voor de vorming van valorisatiecentra’s teelt en energie/water, uitbreiding van de Demokwekerij en het kenniscentrum Logistiek. Aanvragen worden ingediend bij de Provincie Zuid-Holland. Ten aanzien van het Kenniscentrum Plantenstoffen wordt eveneens door diverse partijen geïnvesteerd in de verdere uitbouw. Programmalijnen

Programmakosten GHC * € 1.000


2012 2013 2014 2015 Totaal

2012 2013 2014 2015 Totaal

Status aanvraag

Kennis dicht(er) bij ondernemers 9. Transitie Greenport Campus

38

445

445

0

928

10. Valorisatiecentrum teelt

2.727 1.140 1.015

700

5.582

525

525

11. Uitbreiding Demokwekerij

12. Opzet Kenniscentrum Logistiek

13. Kenniscentrum Plantenstoffen

850

850

850

850

14. Kennis- en tuindercafé’s

25

25

25

25

Subtotaal

3.602 2.540 1.890 1.575 9.607

25

63

100

545

200

645

200

525

200 1.453

3.400

PHZ gevraagd € 758 k


Bedr.leven Greenport/PHZ/Onderwijs


Demokwekerij € 50 k / PHZ € 475 k


PZH


Rabo/EL&I/PZH/EFRO/PT

Is gefinancierd

100 PZH


- Bij Internationaal zijn investeringen opgenomen voor de vorming van het internationale onderwijsen kenniscentrum (opzetten Engelstalige opleidingen). Programmalijnen



2012 2013 2014 2015 Totaal

2012 2013 2014 2015 Totaal

100

750

16. Opstart Internationaal kenniscentrum

25

100

125

850

Status aanvraag

Internationaal 15. Opzetten MBO-HBO-WO-Engelstalig

Subtotaal

42

750

750

400

2.000

400 2.000

0

0

0

0

0

0




PZH Kennisexport


- Onder passende faciliteiten zijn de kosten voor een busverbinding en een digitaal platform opgenomen. Programmalijnen



Status aanvraag

2012 2013 2014 2015 Totaal

2012 2013 2014 2015 Totaal

50

100

100

100

350



50

50

50

50

200



100

150

150

150

550

Internationaal 17. Greenport Horti Campus-bus 18. Digitaal platform (techniek/content mgt) Subtotaal

- De kosten voor de lokale agenda’s betreffen met name de kosten voor gestructureerd overleg tussen Gemeenten, onderwijs en bedrijfsleven (SOB), de praktijkkas van het Consortium F. van Kleef en Lectoraat Groene BioTechnologie dat door Inholland opgezet zal gaan worden. Tenslotte zijn er onderwijsverbeteringen MBO 3 en 4 opgenomen welke vanuit het CIV gefinancierd zullen worden.

Programmalijnen



Status aanvraag

2012 2013 2014 2015 Totaal

19. Verhuizing MBO Westland

20. Praktijkkas Consortium F. van Kleef

3.000

3.000

PM - Gem. Westland / Lentiz onderw.

Overleg loopt

Consortium F. van Kleef


21. Tomatoworld 22. SOB Westland

Gemeente Westland

23. Lectoraat Groene Bio Technologie

24. Westland Biobase (vergisting)

50

350

350

350

1.100

Inholland - regulier bekostiging

In opstartfase

Gem. Westland, Rabo, LTO Groeiserv. en

Onderzoeksfase

2 priv. partijen 25. Greenport House Subtotaal

50 3.350

350

Gemeente Westland en andere partijen

Onderzoeksfase

PM - Consortium van Gebr. Duijvestijn

Onderzoeksfase



350 4.100

Agenda Oostland 26. Praktijkbedrijven aardwarmte en energie 27. Start specifieke Greenport-opleiding

25

50

50

125

25

50

50

125

MBO-3 en -4 28. SOB Oostland Subtotaal

Gemeente Lansingerland 0

Agenda Barendrecht 29. SOB Barendrecht

30. Greenport-Board voor Federatie

MBO

10

10

10

Gemeente Barendrecht 10

40

Reguliere financiering onderwijs

31. Opleidingscomponent Food

PM

Experience Center

FEC loopt

32. Uitbouw (V)MBO boulevard 33. Start Greenport-opleiding

Gesprek over businessplan

25

50

50

50

175

35

60

60

60

215

PM

Besluit Raad Barendrecht



MBO-3 en-4 Subtotaal


43

- Onder overig zijn de kosten van een verbeterde stage-aanpak, het programmabureau (communicatie, coördinatie) opgenomen. Programmalijnen



Status aanvraag

2012 2013 2014 2015 Totaal

Overig

50

100

100

100

350



35. Communicatie

50

100

100

100

350



36. Stimuleren sociale innovatie

50

100

100

100

350

150

300

300

300 1.050

34. Aanpak stages, afstudeeropdrachten en vakantiewerk

37. Progr. bureau (sturing en voortgang) Subtotaal

PM

8.2



Uitgangspunten bij de financiering

Om het bedrag van € 23,3 mln € te financieren hanteren de partners in de Greenport Horti Campus de volgende vertrekpunten: - Combineren van middelen door regionale behoeften te koppelen aan landelijk beleid en beschikbare middelen. Dit betekent dat belangrijke onderdelen van de onderdelen A. en B. als ook G. en H. gerealiseerd kunnen worden door gerichte samenwerking in het kader van het Centra voor Innovatief Vakmanschap Tuinbouw & Uitgangsmaterialen en Agro & Food, Centre of Expertise Greenport en De Horti Bedrijfschool. De hier genoemde bedragen betekenen dan ook geen financiële claim richting deze landelijke initiatieven maar het vertrekpunt dat belangrijke delen van de in deze regio benodigde kosten kunnen worden voorkomen door landelijk de samenwerking te zoeken met andere partners. In het verlengde van dit uitgangspunt geldt ook de afspraak dat uitkomsten van de Greenport Horti Campus ook beschikbaar zijn voor andere Greenports, Greenport Holland en Greenport Holland International. - Financiering van de verschillende programma’s vanuit onderwijsen kennisinstellingen en overheden zowel gemeentelijk, provinciaal als landelijk. In dit kader zal ook aansluiting worden gezocht bij het worden gezocht bij de Europa-strategie 2020 met name op het onderdeel internationalisering. - Het bedrijfsleven kent vele – relatief kleine – spelers die er in gezamenlijkheid in slagen de sector sterk en innovatief te houden. Bijdragen van deze groepen van bedrijven zullen via de sectorale opleidingsfondsen dienen plaats te vinden. Daarnaast kunnen bijdragen ‘in kind’ bijvoorbeeld in de vorm van werkzaamheden plaatsvinden. - Aanvragen voor de Greenport Horti Campus zullen zo veel mogelijk op totaalniveau (en niet op programmaniveau) ingediend worden teneinde versnippering en uitvoeringskosten te beperken. 8.3

Voor de korte termijn

Als gevolg van het maken van dit businessplan voor de Greenport Horti Campus zijn nieuwe initiatieven ontstaan en/of samenwerkingsverbanden en lopende initiateven aan elkaar gekoppeld. Het is zaak om deze coördinatie- en communicatierol zoals voorgesteld in hoofdstuk 6 te beleggen bij het Programmabureau. Het verdient niet de aanbeveling dit Programmabureau op korte termijn te installeren en zo gericht te kunnen werken aan de gestelde doelen voor 2012 (zie hoofdstuk 7). Aanvullende financiering is daarbij mogelijk niet alleen vanuit de partners van de Greenport Horti Campus maar ook vanuit landelijke en provinciale programma’s, EU, gemeentelijke overheden, individuele ondernemers en brancheorganisaties, sectorale opleidingsfondsen etc.

44


9 Bijdrage aan de HCA-agenda 9.1

De kracht van de regio

De uitdagingen zoals aangegeven in de Human Capital Agenda voor bedrijven, voor onderwijsen kennisinstellingen en voor de overheid, zijn uitgangspunt geweest voor dit businessplan Greenport Horti Campus. Het vertrekpunt daarbij is dat met het bundelen van de krachten in Westland, Oostland en Barendrecht op het terrein van kennis en onderwijs, partijen een belangrijke slag maken niet alleen bij het bereiken van regionale doelstellingen maar ook bij het realiseren van de landelijke doelstellingen. Van belang daarbij is dat zowel de primaire sector als de andere onderdelen van het Greenport cluster voor meer dan 50% van de economische waarde juist actief is in deze regio. Bij het tot stand komen van dit regionale business plan is daarbij voor vijf landelijke discussies samenhang gezocht en gevonden. Het gaat hier om het Centrum voor Innovatief Vakmanschap, Center of Expertise, het AgroOpleidingshuis met de Horti Bedrijfschool, de landelijke doorstart van de Greenport Campus als ook Greenport Holland Internationaal waar het betreft de internationale activiteiten. 9.2

Wat doet het bedrijfsleven?

In de onderstaande tabel staan opgenomen de antwoorden die de bedrijven in Westland, Oostland en Barendrecht geven op de vragen die aan hen gesteld worden in de Human Capital Agenda:

Vragen Human Capital Agenda voor bedrijven

Antwoorden vanuit Westland-Oostland-Barendrecht

Maken bedrijven zich collectief sterk voor aantrekkelijk werk-

De bedrijven betrokken in de Greenport Horti Campus maken zich sterk voor

geverschap waarmee zij jongeren en zij-instromers boeien en

een aantrekkelijk werkgeverschap. Zie daarvoor de programma’s 3, 33 en 34.

binden aan de sector?

Dit krijgt ook vorm in aansprekende locaties waarbij het bedrijfsleven nauw betrokken is. Zie de programma’s 10, 11 20, 21, 22 en 32.

Nemen bedrijven (mede) verantwoordelijkheid voor (een deel

Bedrijven als ook LTO Groeiservice en Kamer van Koophandel zijn betrokken in

van) het opleidingstraject van jongeren door de inzet van vak-

de Greenport Horti Campus en nemen deze verantwoordelijkheid. Zie daarvoor

experts uit de authentieke beroepspraktijk?

de programma’s 1, 4, 21 en 26. Dit krijgt ook vorm in aansprekende locaties en onderlinge bereikbaarheid waarbij het bedrijfsleven nauw betrokken is.

Komen bedrijven tot meer uniforme sectorbrede afspraken over

De afspraken over cao’s etc. zijn vooral landelijke afspraken. Bedrijven betrok-

Leven Lang Leren op cao niveau en een effectieve inzet van de

ken in de Greenport Horti Campus werken aan een Leven Lang Leren voor de

O&O fondsen?

primaire sector, handel, logistiek en techniek. Zie de programma’s 5, 6, 7 en 8.

Gaan bedrijven kennis als belangrijk exportproduct inzetten in

De bedrijven betrokken in de Greenport Horti Campus gaan waar mogelijk

samenwerking met het onderwijs?

kennis en onderwijs integreren in hun export. Zie daarvoor de programma’s 15 en 16. Belangrijk daarbij is dat niet alleen gekeken wordt naar de kennis en onderwijs anno 2012 maar ook naar mogelijkheden om tot innovatie en nieuwe kennis te komen. Zie daarvoor de programma’s 9, 10, 11, 12, 13, 14 en 26.


45

9.3

Wat doet het onderwijs/onderzoek?

In de onderstaande tabel staan opgenomen de antwoorden die onderwijsen kennisinstellingen in Westland, Oostland en Barendrecht geven op de vragen die aan hen gesteld worden in de Human Capital Agenda:

Vragen Human Capital Agenda voor onderwijs/kennis


Werken onderwijsinstellingen vraaggericht (van buiten naar bin-

Deze ontwikkeling is in het MBO ingezet en zal worden versterkt door het wer-

nen denkend) en vertalen zij de actuele vraag van de bedrijven/

ken aan het Centrum voor Innovatief Vakmanschap en als ook het cursorisch

ondernemers in het economisch cluster én de jongeren en

aanbod. Zie de programma’s 1, 4, 5, 6, 7 en 8.

werknemers zichtbaar naar hun opleidingsaanbod? Organiseren onderwijsinstellingen in samenwerking met de

Deze ontwikkeling is voor het MBO en HBO ingezet. Dit zal worden versterkt

bedrijven authentieke praktijkgerichte leertrajecten en praktijk-

door de programma’s 1, 4, 5, 6, 7 en 8. Voor nieuwe vormen van praktijklocaties

projecten voor jongeren en docenten?

zie de programma’s 21 en 26 die op initiatief van bedrijven en in nauw samenspraak met onderwijsen kennisinstellingen tot stand zullen komen.

Organiseren onderwijsinstellingen in samenwerking met en op

De verbetering van het MBO in Westland, Oostland en Barendrecht is direct

basis van de behoeften van bedrijven Centra voor Innovatief

gekoppeld aan de activiteiten rondom het opzetten van het Centrum voor

Vakmanschap (MBO) en Centres of Expertise (HBO-WO)?

Innovatief Vakmanschap. Zie programma 1.

Voeren onderwijsinstellingen een flexibilisering van de oplei-

Onderwijsinstellingen voeren deze vorm van flexibilisering door.

dingsstructuur door op basis van een herziene vereenvoudigde

Zie programma 1.

kwalificatiestructuur (MBO)? Werken onderstellingen aan een optimale inhoudelijke samen-

In het MBO wordt al nauw samengewerkt met ROC’s. Dit zal in het kader van

werking op de zgn. ‘cros-overs’ (groen- niet groen)?

programma 1 worden voorgezet. Voor het HBO zal deze cross-over verder worden vormgegeven via programmalijn 3.

9.4

Wat doet de overheid?

In de onderstaande tabel staan opgenomen de antwoorden die de gemeentelijke overheden in Westland, Oostland en Barendrecht geven op de eisen die aan hen gesteld worden in de Human Capital Agenda:

Eisen vanuit Human Capital Agenda voor overheden


Stimuleert de vorming van een dekkend netwerk

De overheden betrokken in de Greenport Horti Campus stimuleren een dekkend netwerk. Zie daarvoor de programma’s 1, 3, 8, 14, 22, 27 en 29. Dit krijgt ook vorm in aansprekende locaties waarbij de overheden nauw betrokken zijn. Zie de programma’s 10, 11 19, 20, 21 en 32.

Maakt vorming van Centra voor Innovatief Vakmanschap en

Dit is vooral een landelijke verantwoordelijkheid. De betrokken regionale

Centres of Expertise financieel langjarig mogelijk

gemeenten onderschrijven de noodzaak om tot deze Centra te komen en zullen deze inhoudelijk en waar nodig financieel ondersteunen.

Stimuleert ‘cross-overs’ (groen – niet groen)

De overheden betrokken in de Greenport Horti Campus stimuleren deze cross-overs. Zie programma 3.

>> 46


Vermindert regelgeving voor internationale studenten

Dit is vooral een landelijke verantwoordelijkheid. De gemeenten betrokken in de Greenport Horti Campus zullen waar mogelijk de internationalisering van het onderwijs in de regio stimuleren. Zie programma’s 15 en 16. Dit krijgt vorm in aansprekende locaties (zie eerder)

Erkent het belang van vakmanschap en AVO voor doorstroom

Dit is vooral een landelijke verantwoordelijkheid. De gemeenten betrokken bij

MBO-HBO

de Greenport Horti Campus benadrukken de noodzaak van dit onderwerp.

Maakt flexibilisering van opleidingsstructuur mogelijk

Dit is vooral een landelijke verantwoordelijkheid. De gemeenten betrokken bij de Greenport Horti Campus benadrukken de noodzaak van dit onderwerp.

Herdefinieert de bevoegdhedenregeling gericht op het


vereenvoudigen van de inzet van experts vanuit het bedrijfsleven

gemeenten onderschrijven de noodzaak om tot deze flexibilisering te komen.

uitgaande van de waardering van vakbekwaamheid (naast bevoegdheid). Herdefinieert de regelgeving rond de toerekening van


onderwijstijd waarmee leren binnen de authentieke praktijk en

gemeenten onderschrijven de noodzaak om tot deze herdefiniëring te komen.

‘buiten het klaslokaal’meer mogelijk wordt, Stimuleert de realisatie van langlopende financierings-

Waar mogelijk zullen de gemeenten betrokken bij de Greenport Horti Campus

mogelijkheden om Leven Lang Leren mogelijk te maken,

de programma’s 5, 6, 7 en 8 ondersteunen.

ook voor docenten. Zet in op verbreding van de functie van bestaande educatieve

De gemeenten betrokken in de Greenport Horti Campus ondersteunen

programma’s naar imagoversterking

de noodzaak om tot imagoverbetering te komen. Dit gebeurt in meerdere gemeentelijke activiteiten.

Garandeert het behoud van opleidingen voor specialistische


beroepen

gemeenten onderschrijven de noodzaak om tot dit behoud te komen. Waar mogelijk zullen de gemeenten dit behoud ondersteunen bijvoorbeeld bij programma 1 en 2.

Garandeert het behoud van de ‘gouden driehoek’

Dit krijgt vooral vorm in de Greenport Horti Campus en de wijze van aansturing daarvan.

Laat standaard in onderzoeksprogramma’s een paragraaf

Dit zal in het kader van de programma’s 9, 10, 11,12 en 13 plaats vinden.

opnemen voor kennisdoorstroming richting onderwijs

9.5

Tot slot

In paragraaf 1.5 is geconstateerd dat er in de regio Westland, Oostland en Barendrecht behoefte is aan een Human Capital Agenda waarbij de behoeften van bedrijven in de Greenport en die van studenten en (potentiële) medewerkers met elkaar in lijn worden gebracht. Directe aandacht daarbij voor: - aantrekkelijk werkgeverschap en het imago van de sector. Zie daarvoor de programma’s 14, 15, 16, 19, 20, 21, 22, 25, 26, 27, 29, 32, 34 en 35. - een beroepsgericht opleidingsaanbod met goede kennisclusters en flexibele opleidingsstructuur. Zie daarvoor de programma’s 1, 2, 3, 4, 9, 10, 11, 12, 13, 17, 18, 23, 24, 28, 30 en 33. - een goed en samenhangend aanbod voor een Leven Lang Leren zowel voor het zittend personeel als potentiële zij-instromers. Zie daarvoor de programma’s 5, 6, 7, 8, en 31.


47

48


Bijlage 1

Greenport Westland-Oostland- Barendrecht in cijfers De Greenport Westland-Oostland bestaat uit de gemeenten Westland, Lansingerland, Pijnacker-Nootdorp en Barendrecht. In deze Greenport vindt bijna de helft van de Nederlandse tuinbouw productie plaats. Ook een belangrijk deel van de daaraan verbonden handel en dienstverlening is in de Greenport gevestigd. Van daar uit zijn belangrijke connecties met Schiphol en Rotterdam voor de export en de import. De waarde en omvang van deze Greenport staat weergegeven in de onderstaande tabel en figuur: Kengetallen tuinbouwcluster

Nederland

W-O-B

Exportwaarde

15,6 miljard

5,4 miljard

Productiewaarde

7,9 miljard

2,7 miljard

Overschot op betalingsbalans

24%

13%

Areaal in ha.

10.037

4.023

Aantal bedrijven

7.126

1.690

Tabel 10 – Kengetallen tuinbouwcluster, bronnen: Evaluatie Greenportvisie Westland 2020, 2010;

www.bedrijventerrein.biz, 2006

Figuur 6 – Bijdrage tuinbouwcluster aan overschot

De teelt van tuinbouwproducten is overwegend geconcentreerd in Westland-Oostland en deze teelt heeft dan ook de grootste bijdrage in de import/export van Nederland. Het werkgelegenheidseffect van de teelt is in deze regio veel groter dan elders in Nederland. In het Westland is 18% van de werkgelegenheid gerelateerd aan de tuinbouw.

Figuur 7 – Toegevoegde waarde en werkgelegenheid, bron: WUR-LEI, 2008


49

Zoals te zien is in figuur op de vorige bladzijde, is de tuinbouw nog steeds een arbeidsintensieve sector. Ten opzichte van de toegevoegde waarde van de sector is de benodigde hoeveelheid arbeid hoog. De hoeveelheid arbeid is zelfs groter dan de werkgelegenheid in de Rotterdamse haven. De keerzijde is dat de toegevoegde waarde per arbeidsjaar relatief gering is, en lager dan bij de havenactiviteiten. De omvang van de toegevoegde waarde is uiteraard een prijsgevoelig onderwerp. De ontwikkeling van toegevoegde waarde zoals weergegeven is onderstaande grafiek is dan ook een samengesteld effect van hoeveelheid en prijs.

Figuur 8 – Toegevoegde waarde binnenlandse glastuinbouwcomplex, bron: LEI, 2012

Figuur 9 – Werkgelegenheid glastuinbouwcomplex, bron: LEI, 2012

Het Nederlandse areaal aan glastuinbouw neemt langzaam af. Met name in het Westland staat het areaal onder druk van de oprukkende verstedelijking. De groei van Den Haag is ten koste gegaan van glastuinbouwgebied.

Figuur 10 – Ontwikkeling glastuinbouw

50


Bijlage 2

De bevolking van Westland-Oostland-Barendrecht De samenstelling van de bevolking is te zien in de figuur 6. Er is geen sprake van een bevolkingspiramide, maar van een dubbele bevolkingspiramide. Het onvermijdelijk effect is een sterke vergrijzing in de jaren die voor ons liggen. Voor de scholen in de Greenport treedt een verkleining van de doelgroep op, maar vervolgens weer een groei.

Gemeente Westland Aantal inwoners 2010

99.824

Aantal inwoners 2040

129.862

Percentage

2010

2020

2030

2040

0- tot 20-jarigen

26,4

27,8

28,3

28,9

20- tot 65-jarigen

58,4

53,2

49,7

48,4

65-plussers

15,2

19,0

21,9

22,6

0- tot 20-jarigen

26.346

30.792

34.085

37.590

20- tot 65-jarigen

58.318

58.843

59.852

62.895

prognose Westland,

65-plussers

15.160

20.989

26.388

29.377

bron: CBS en PBL, 2010

Aantal

Tabel 11 – Bevolkings-

Gemeente Pijnacker-Nootdorp Aantal inwoners 2010

47.512


55.248

Percentage

2010

2020

2030

2040

0- tot 20-jarigen

28,7

24,0

22,3

22,2

20- tot 65-jarigen

59,7

59,6

55,3

50,5

65-plussers

11,6

16,4

22,4

27,3

0- tot 20-jarigen

13.625

12.476

12.258

12.244

20- tot 65-jarigen

28.379

30.946

30.462

27.902

prognose Pijnacker-Nootdorp,

5.508

8.519

12.362

15.102

bron: CBS en PBL, 2010

Aantal

65-plussers

Tabel 12 - Bevolkings-

Gemeente Lansingerland Aantal inwoners 2010

51.246


65.157

Percentage

2010

2020

2030

2040

0- tot 20-jarigen

29,1

27,9

26,4

24,9

20- tot 65-jarigen

58,7

55,5

52,5

49,7

65-plussers

12,2

16,6

21,0

25,4

0- tot 20-jarigen

14.899

17.363

18.118

16.232

20- tot 65-jarigen

30.104

34.499

35.987

32.362

6.243

10.288

14.418

16.563

Aantal

65-plussers

Tabel 13 - Bevolkingsprognose Lansingerland, bron: CBS en PBL, 2010

Gemeente Barendrecht Aantal inwoners 2010

46.707


47.406

Percentage

2010

2020

2030

2040

0- tot 20-jarigen

28,0

26,8

25,4

25,3

20- tot 65-jarigen

59,8

56,3

52,6

48,8

65-plussers

12,2

16,9

22,0

26,0

0- tot 20-jarigen

13.072

12.963

12.246

11.974

20- tot 65-jarigen

27.925

27.266

25.332

23.126

5.710

8.186

10.623

12.306

Aantal

65-plussers


Tabel 14 - Bevolkingsprognose Barendrecht, bron: CBS en PBL, 2010

51

Uit de tabellen valt af te leiden, dat het CBS voor de kernen van de Greenport een groei in de bevolking verwacht. Onduidelijk is waarop de bevolkingsgroei is gebaseerd. Diverse studies laten zien dat er sprake is van de groei van de stedelijke bevolking, met name rond regio-overstijgende voorzieningen in het onderwijs, maar door sommige instanties wordt verwacht dat de Nederlandse bevolking in de bovenstaande prognoseperiode zal gaan krimpen. Dat effect is nu al te zien in de perifere provincies in Nederland (Groningen, Zeeland en Limburg). Voor de Randstadprovincies verwacht het CBS echter nog een bevolkingsgroei van 700.000 mensen tot 2025. Uit de bovenstaande tabellen blijkt dat verwacht wordt dat de bevolking toeneemt en dat in die toenemende bevolking een sterke vergrijzing plaats vindt (aantal bejaarden van 1 op 9 naar 1 op 4). In de meeste kernen van de W-O-B kernen zal hierdoor een relatieve daling van het aantal jongeren plaats vinden, zoals blijkt uit de onderstaande figuur.

Pijnacker

Figuur 11 – Bevolkingsopbouw, bron:CBS per 1-1-2009

Het opleidingsniveau in Westland, Oostland en Barendrecht is vergeleken met het landelijk gemiddeld meer MBO-georiënteerd en minder WO. Het percentage HBO-opgeleiden is vergelijkbaar met het landelijk gemiddelde. Zie ook de tabel op de volgende bladzijde.

52


Barendrecht Lansingerland Pijnacker-

Westland

Landelijk

Nootdorp

2010-2011 MBO

50.6%

43.3%

42.3%

53.5%

45%

HBO

36.5%

39.5%

34.6%

36.3%

35%

WO

12.9%

17.2%

23.1%

10.2%

20%

100.0%

100.0%

100.0%

100.0%

100%

Totaal

2009-2010 MBO

51.2%

45.6%

43.9%

54.4%

45%

HBO

35.4%

37.4%

33.5%

35.5%

35%

WO

13.4%

17.0%

22.6%

10.1%

20%

100.0%

100.0%

100.0%

100.0%

100%

Totaal

2008-2009 MBO

51.1%

44.8%

44.1%

56.1%

46%

HBO

35.6%

37.2%

33.8%

33.9%

34%

WO

13.3%

18.0%

22.0%

9.9%

19%

100.0%

100.0%

100.0%

100.0%

100%

Totaal

Tabel 15 – Opleidingsniveau in percentages, bron: cbs.nl


53

Bijlage 3

Vraag naar arbeid en het aanbod In de Arbeidsmarktmonitor tuinbouw 2010 is de vraag naar arbeid in kaart gebracht zowel in de primaire sector (zie tabel 7) als in de handel en logistiek (tabel 8). Voor de primaire sector wordt in deze prognose uitgegaan van een groei van de werkgelegenheid. Deze vergroting doet zich vooral voor in het tijdelijk werk. De vaste kern wordt kleiner. In de vaste kern is sprake van een verschuiving in het gewenste opleidingsniveau van de medewerkers. Er is een toenemende behoefte aan hoger opgeleide medewerkers, vooral teelten bedrijfsspecialisten. De behoefte aan laag opgeleide medewerkers komt zelfs te vervallen. Uitgegaan wordt van een arbeidsmobiliteit van 10%. In totaal is 20% van de vacatures beschikbaar voor schoolverlaters (2% van het vaste bestand).

Teeltsectoren Aantal bedrijven

NL

NL

NL

2000

2010 *

2020

2020

4.000

1.520

19.000

11.500

Westland-Oostland-Barendrecht

Werkgelegenheid Vast Tijdelijk Totaal

105.000

70.000

40.000

15.200

62.000

141.000

210.000

79.800

167.000

211.000

250.000

95.000

Niveau werkgelegenheid (vast) Laag

29%

Midden

50%

50%

Hoog

21%

50%

Baanmutaties 2020 (10% vast) MBO3+

4.000

1.520

Schoolverlaters

800

304

*“Tuinbouwcijfers 2010” (Productschap Tuinbouw): vast 77.200 en tijdelijk 130.700 (ruim 60% uitzendkracht) Tabel 16 – Prognose aantal bedrijven teeltsectoren, bron: Arbeidsmarktmonitor tuinbouw, 2010

In de handel en dienstverlening van de Greenport is de groei aanzienlijk maar met minder verloop (<6% vaste personeel) met een lichte verschuiving naar hoger opgeleid personeel. Verondersteld wordt dat 20% van de vacatures beschikbaar is voor schoolverlaters (1,18% vaste bestand). Handel en dienstverlening Aantal bedrijven

NL

NL

NL

2000

2010

2020

Westland-Oostland-Barendrecht 2020

18.500

18.500

18.500

7.000

Werkgelegenheid Vast Tijdelijk Totaal

127.000

130.000

136.000

51.880

47.000

67.000

104.000

39.520

174.000

197.000

240.000

91.400

Niveau werkgelegenheid Laag

43%

41%

Midden

48%

48%

Hoog

9%

11%

Baanmutaties 2020 (6%) MBO3+

8.000

3.040

Schoolverlaters

1.600

608

Tabel 17 – Prognose aantal bedrijven handel- en dienstverlening, bron: Arbeidsmarktmonitor tuinbouw, 2010

54


De vraag naar personeel staat verder gespecificeerd in tabel 9. In totaal gaat het in 2020 om 900 MBO- en HBOstudenten in Westland-Oostland-Barendrecht waarvan 1/3 in de teelt en 2/3 in de handel en logistiek. Duidelijk is dat het huidige aanbod op dit moment niet kan voldoen aan deze vraag (zie tabel 10, figuur 7 en bijlage 4). VRAAG Schoolverlaters Greenport West

Behoefte Gediplomeerden Agrostudies en Handel/logistiek

Behoefte aan Schoolverlaters Westland-Oostland 2020 Teelt

300

Handel/Logistiek

600

Totaal

900

MBO

655

HBO

245

Totaal

900

Tabel 18 – Schoolverlaters Greenport West, bron: Arbeidsmarktmonitor tuinbouw, 2010 (Bron: Productschap tuinbouw, 2011)

AANBOD Schoolverlaters Greenport West

Gediplomeerden Agrostudies

Westland (MBO)

131

2011/2012

Lansingerland/Bleiswijk (MBO)

18

2010/2011

Barendrecht(MBO)

24

2010/2011

Delft InHolland (HBO) Totaal

173 62

2011/2012

235

Tabel 19 - Aanbod van gediplomeerde schoolverlaters. bron: Arbeidsmarktmonitor tuinbouw, 2010

Figuur 12 – Aantal schoolverlaters, vraag en aanbod, bron: Arbeidsmarktmonitor tuinbouw, 2010


55

Bijlage 4

Het huidig onderwijs in Westland-Oostland-Barendrecht In de onderstaande tabellen wordt inzicht gegeven in de samenstelling van het opleidingsniveau van het schoolgaande gedeelte van de bevolking in Westland, Oostland en Barendrecht.

Barendrecht VMBO T 3&4

2007-2008 298

2008-2009

2009-2010

2010-2011

319

306

289

MBO

1269

1283

1346

1347

HBO

886

894

929

970

WO

314

335

352

344

2009-2010

2010-2011

Tabel 20 – Onderwijs Barendrecht, bron: CBS, 2012

Oostland VMBO T 3&4

2007-2008

2008-2009

644

679

672

705

MBO

2123

2202

2421

2462

HBO

1698

1759

1915

2128

WO

892

990

1074

1166

2008-2009

2009-2010

2010-2011

Tabel 21 – Onderwijs Oostland, bron: CBS, 2012

Westland VMBO T 3&4

2007-2008 969

1002

985

975

MBO

3252

3343

3368

3371

HBO

1976

2020

2200

2285

WO

580

592

627

642

2008-2009 398

2009-2010 359

2010-2011 345

Tabel 22 – Onderwijs Westland, bron: CBS, 2012

Delft VMBO T 3&4

2007-2008 425

MBO

2275

2262

2259

2247

HBO

2295

2319

2264

2396

WO

8655

9297

9766

10545

2008-2009

2009-2010

Tabel 23 – Onderwijs Delft, bron: CBS, 2012

Rotterdam VMBO T 3&4

2007-2008 3239

3161

3257

3244

MBO

22308

22026

21969

22359

HBO

15429

16333

16999

17426

WO

11641

12476

13175

13846

Tabel 24 – Onderwijs Rotterdam, bron: CBS, 2012

56

2010-2011


De grotere kernen in de Greenport hebben een bevolking die gemiddeld genomen lager is opgeleid dan het gemiddelde in Nederland. In de universiteitsteden Delft en Rotterdam ligt dit uiteraard omgekeerd. Het aantal huidige Greenport-studenten in MBO en HBO staan aangegeven in de tabel hieronder inclusief het contractonderwijs als ook de prognose tot aan studiejaar 2015/2016. Dit is gebaseerd op informatie verkregen van de betrokken scholen.

2011 2012

Westland

Inholland

Greenport- Int. HBO

Mondriaan

Techniek

MBO

Mondriaan Albeda

2012 2013

2013 2014

2014 2015

2015 2016

0

45

60

75

25

50

Zorg en Welzijn MBO

354

415

405

375

380

Economie

303

303

303

303

303

MBO

75

Lentiz

Greenport

MBO

420

472

416

438

458

Lentiz

Flora College

VMBO

757

799

807

846

845

Lentiz

Groen lyceum

VO

0

25

50

75

100

Bleiswijk

Edudelta

Plantenteelt

Melanchton

Groen

MBO

VMBO

30

24

28

29

35

305

327

350

426

500

Barendrecht

Edudelta

Plantenteelt

Edudelta

Ondernemersklas

MBO

36

38

44

51

60

-

14

28

34

45

Contractonderwijs Lentiz

Cursus & Consult

800

800

850

890

935

Edudelta

Contractonderwijs

0

0

50

100

150

Tabel 25 – Onderwijsaanbod Greenport West, bron: genoemde scholen, 2012 (exclusief effecten Federatie MBO

Barendrecht/Ridderkerk)


57

Bijlage 5

Leren van andere campussen Op basis van voorbeelden van andere campussen zal in deze bijlage worden gekeken welke succesfactoren van belang zijn voor de Greenport Horti Campus. In de vorige bijlagen is er getoond hoe de Greenport demografisch, sociaal en economisch in elkaar zit. Aan het eind van deze bijlage zal er worden bekeken aan welke van de succesfactoren er op dit moment al voldaan wordt in de Greenport Westland-Oostland-Barendrecht. Technopolis, een organisatie die zich focust op wetenschap, technologie en innovatie, heeft in 2009 een campus als volgt gedefinieerd: - Een fysieke locatie met hoogwaardig onroerend goed en gemeenschappelijke faciliteiten; - Die als doel heeft het bevorderen van de oprichting, groei en acquisitie van kennisintensieve bedrijven en kennisintensieve organisaties en hun onderlinge samenwerking; - Met een actief beleid gericht op het faciliteren van R&D en de transfer van kennis, mensen en kapitaal naar en tussen de organisaties op de campus en op het aantrekken van kennisintensieve locaties. Succesfactoren 1 tot en met 7 zijn succesfactoren welke voortkomen uit de omgeving, terwijl de succesfactoren 8 tot en met 12 voortkomen uit de bedrijven in de cluster zelf. Succesfactor 1 – Nabijheid van een grote stad Volgens Buck Consultants International (2009) vergroot de nabijheid van een grote stad de “aanwezigheid van een manifeste kennisdrager zoals universiteit, publiek toponderzoeksinstituut, R&D-centrum van (internationaal) bedrijf, hogeschool”. Dit is een van de voorwaarden om open innovatie mogelijk te maken op een campus. Succesfactor 2 – Universiteit als ondersteunende lokale omgeving Zoals vermeld bij succesfactor 1 is een nabijheid van een universiteit gewenst. Oh (2000) heeft onderzocht dat de innovatie binnen een cluster stevig afhangt van de bronnen van onderzoek van universiteiten en onderzoeksinstituten in de buurt. Regelmatige vergaderingen met de universiteiten en bijbehorende onderzoekers kan het voor de bedrijven gemakkelijker maken om de resultaten van onderzoek te vertalen naar implementeerbare oplossingen en innovaties. Succesfactor 3 – Ondersteunende overheid De overheid kan de markt helpen door financiering en/of subsidies. De markt bepaalt de richting, de overheid stimuleert (Porter, 2000). Succesfactor 4 – Goede infrastructuur/transport Garnsey en Smith (1998) beweren date en goede infrastructuur en transport een voorwaarde is om nieuwe ondernemingen in het gebied te laten vestigen. Ook zullen nieuwe en bestaande ondernemingen een grotere kans op succes hebben wanneer de benodigde infrastructuur aanwezig is. Buck Consultants International (2009) geven aan dat een goede infrastructuur een “onderscheidende factor is voor clusters”. Niet alleen internationale bereikbaarheid, bijvoorbeeld Schiphol en Rotterdam – Den Haag Airport, maar ook bereikbaarheid op lokaal niveau zijn hierbij belangrijk. Dit betekent dus ook dat er goed openbaar vervoer moet zijn binnen en naar de campus. Succesfactor 5 – Centrale locatie Wanneer de bedrijven in een cluster dichter op elkaar zitten constateren Garnsey en Smith (1998) dat de mogelijkheden tot informele kennisdeling groter zijn. Een centrale locatie verbetert het (high-tech)- imago en geeft sneller een bepaalde identiteit aan een cluster.

58


Succesfactor 6 – Aantrekkelijk voor investeerders “Investeringen realiseren of versnellen die – tegen de achtergrond van de internationale concurrentie om R&Dactiviteiten en onderzoekers - op lokaal niveau de kwaliteit en duurzaamheid van de campus verhogen” (Buck, 2009). Succesfactor 7 – Aantrekkelijk voor oprichting nieuwe bedrijven In het rapport van de Chemelot Campus staat beschreven dat naast autonome groei het belangrijkste deel van de groei van de Chemelot Campus moet komen uit het genereren en aantrekken van nieuwe bedrijven en kennisinstellingen. Dankzij de inbreng van deze drie partijen, in aanvulling op de bestaande partijen en de reeds aanwezige competenties, wint een campus aan de daarvoor benodigde acquisitiekracht. Succesfactor 8 – Kennisdeling Door deze bedrijven en instellingen bijeen te brengen op één locatie in een regio, wordt kennis gebundeld. Deze kennisverzameling moet leiden tot synergie tussen de bedrijven en instellingen. Wanneer binnen het ene bedrijf productinnovatie plaatsvindt, kan deze ook worden gebruikt – of tot inspiratie leiden – in de verwante bedrijven. Er ontstaat ‘nieuwe’ kennis of een innovatie. Hiermee verhoogt een kenniscluster zijn concurrentiekracht en wordt het competitiever binnen de Europese of wereldeconomie” (Van der Velden en in ’t Ven, 2007). Succesfactor 9 – Samenwerking tussen overheid, bedrijven en academici Oh (2000) zegt dat een goede verstandhouding met onderzoeksinstituten, academici en de industrie door middel van een effectief geplaatste onderzoeksinstituten van de overheid, universiteiten en privé onderzoeksinstituten bijdragen aan een succesvolle campus. Onder meer bij de Rotterdam School of Management is in meerdere publicaties het concept ontwikkeld van het Smart Business Network. Dit is een netwerk gericht op het verbeteren van business dat een gemeenschap doel heeft hetgeen het mogelijk maakt om in wisselende en flexibele samenstellingen een bijdrage te leveren aan de doelstellingen van dat netwerk (van Heck, Vervest, 2007). Een digitaal platform ondersteunt deze samenwerking en het werken aan de gemeenschappelijke doelstellingen. Succesfactor 10 – Ondernemerschap Door het stimuleren van ondernemerschap (onder net afgestudeerden) komen er bedrijven in de cluster welke het gat zullen dichten tussen kennis en wat er gevraagd wordt in de markt. Silicon Valley is hier een goed voorbeeld van (Oh, 2000). Succesfactor 11 – Producten / diensten aanbieden in dezelfde sector Hoe meer de bedrijven in de cluster zich een eenheid voelen, hoe duidelijker de kansen voor innovatie zijn. Wanneer er wordt samengewerkt aan dezelfde producten / diensten is het duidelijker welke bronnen er nodig zijn voor innovatie en kan de gehele cluster hieraan meewerken (Hu, 2005). Succesfactor 12 – Bedrijven van de gehele keten aanwezig De manier waarop de keten is samengesteld is een succesfactor voor de cluster. Wanneer er slechts enkele leveranciers aanwezig zijn is er minder keus in basismateriaal, wat kan leiden tot dure of slechte producten / diensten. Hetzelfde geldt voor de verwerkingsbedrijven en transport (Hendry, 2000).


59

Vergelijking succesfactoren en Greenport Westland-Oostland-Barendrecht In onderstaande tabel wordt er een vergelijking gegeven met behulp van de demografische, sociale en economische gegevens die in de eerdere bijlagen zijn gegeven.

Kritische succesfactor

1.

Nabijheid grote stad

2.

Ondersteunende universiteit

Aanwezig in Greenport Ja, steden als Den Haag, Rotterdam en Delft zijn dichtbij. Ja, twee universiteiten aanwezig. Soms nauw samenwerkend met bedrijven, soms is er meer sprake van loosely coupled networks.

3.

Ondersteunende overheid

4.

Goede infrastructuur

5.

Centrale locatie

Ja, de verschillende overheden steunen de benodigde kennisinnovatie De bereikbaarheid tussen de verschillende locaties is sterk voor verbetering vatbaar. Er is geen centrale locatie. De belangrijkste voorzieningen liggen allen in een straal van 40 km. De mentale afstand is soms groter.

6. Aantrekkelijk voor investeerders

Zowel voor de primaire sector als de handel en logistiek wordt groei voorspeld.

7.

In de afgelopen decennia zijn nieuwe bedrijven vooral gestart binnen het bestaande familie-

8.

Aantrekkelijk voor oprichting nieuwe bedrijven Kennisdelen

bedrijf. Universiteiten en hogescholen delen hun kennis met bedrijven bijv. via de Greenport Campus. Ondernemers (veelal met een MKB-achtergrond) delen kennis en leren veel meer ad hoc en informeel. Bij kennisen leerprocessen ligt de focus binnen het bedrijf.

9.

De gouden driehoek

Er is sprake van veel overleg tussen overheid, onderwijs, ondernemers en onderzoek. Dit leidt o.a. tot dit businessplan voor de Greenport Horti Campus. Nodig is de verdere ontwikkeling van Westland-Oostland-Barendrecht tot een Smart Business Network.

10.

Ondernemerschap

Er is een groep van ondernemers die duidelijk optreden als innovators. Andere groepen volgen dan wel wachten af. In het onderwijs begint ondernemerschap een belangrijke rol te vervullen.

11.

Dezelfde sector

Ja, het hele Greenport cluster is vertegenwoordigd in de Greenport Horti Campus

12.

De hele keten

Ja, zowel veredeling, teelt, handel, logistiek, techniek als zakelijke dienstverlening

Tabel 26 – Vergelijking succesfactoren en Greenport Horti Campus

60


Referenties Buck Consultants International, Fysieke investeringsopgaven voor campussen van nationaal belang, 2009. Consortium Chemelot Campus, Masterplan 2010-2020, 2011. Garnsey en Smith (1998), Proximity and complexity in the emergence of high technology industry: the Oxbridge comparison, Geoforum volume 29, nummer 4. Hendry, Brown en Defillippi (2000), Regional clustering of high technology-based firms: opto-electronics in three countries, Regional Studies, volume 34, nummer 2. Hu, Lin en Chang (2005), Technology-based regional development strategies and the emergence of technological communities: a case study of HSIP, Taiwan, Technovation, volume 25. Oh (2000), Technology-based regional development policy: case study of Taedok Science Town, Taejon Metropolitan City, Korea, Habitat International, volume 26. Porter (2000), Location, competition, and economic development: local clusters in a global economy, Economic Development Quarterly, volume 14, nummer 1. Van der Velde en In ‘t Ven, Clustering op bedrijventerreinen: kennisclustering, 2007. Vervest & van Heck, “How the networks wins”, 2007


61

Bijlage 6

Overzicht uitkomsten interviews 1. Inleiding Bij het maken van dit business plan zijn in twee maanden tijd 65 interviews afgenomen. In een aantal gevallen ging het om meerdere gesprekken soms ook met meerdere personen. In totaal is er met 39 vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven gesproken (60%), met 15 vertegenwoordigers van kennisen onderwijsorganisaties (23%) en 11 vertegenwoordigers van overheden zowel landelijk, provinciaal als gemeentelijk (17%). De betrokken personen kwamen overwegend uit Westland, Oostland en Barendrecht. Een aantal ook uit Delft, Rotterdam, Zoetermeer en Wageningen. Vooraf was er een vragenlijst gemaakt met vragen gericht op het huidige onderwijs (MBO-HBO), de cursussen en trainingen voor medewerkers (Leven Lang Leren zowel MBO, HBO- als WO-niveau), de manier waarop ondernemers kennis van universiteiten en hogescholen gebruiken (kennisvalorisatie), kennis als internationaal exportartikel en de faciliteiten in Westland, Oostland en Barendrecht. Met de geïnterviewden is in 83% van de gevallen gesproken over het huidige onderwijs, met 49% over een Leven Lang Leren, met 42% over kennisvalorisatie, met 37% over internationale aspecten en met 26% over de faciliteiten. Met 73% is gesproken over imago, samenwerking en andere onderwerpen. 2. Initieel onderwijs De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom initieel onderwijs zijn: - Met name het MBO in Westland heeft een belangrijke stap voorwaarts gemaakt in de afgelopen jaren. Tegelijkertijd geldt dat er nog steeds grote stappen gezet moeten worden om de content van de MBOopleidingen goed en up to date te krijgen. - Zaken als het Horticultural Experience Center en de Demokwekerij zijn belangrijke zaken om praktijk en theorie dichter bij elkaar te brengen. Het is nodig om hierin blijvend te investeren en dit verder uit te breiden. - Het HBO is onzichtbaar. Meerderen verwezen naar de manier waarop de HAS Den Bosch zich heeft gepositioneerd in Brabant. Connecties met andere hogescholen rondom techniek, bedrijfskunde, marketing, logistiek, informatica etc. is nodig. - Nodig is meer instroom. Een permanente imagocampagne naar leerlingen, studenten en scholen is dan ook nodig. - Onderwijs is vaak de grote onbekende. Men weet niet wie nog waar zit en wat doet! - Docenten moeten inspireren. - De meningen over stages varieerden van ‘loopt goed’, via ‘dat moet veel beter’ tot aan ‘ik heb er geen tijd voor’. - Start met opleidingen toegepast biologie (MBO en HBO). Andere relevante opmerkingen uit de interviews: - Meerdere verwezen naar het standpunt van LTO Noord/Glaskracht inzake het onderwijs. - Er zijn niet alleen managers nodig maar ook (vooral) specialisten, zeker rondom veredeling en techniek. - In Venlo en omgeving is meer aandacht voor zaken als retail en supply chain - Kijk naar mogelijkheden om MBO-studenten te laten sponsoren door bedrijven (voorbeeld STC Brielle mbt Procestechnologie). - De verbetering van het MBO moet in lijn liggen met de vorming van een landelijk Centrum voor Innovatief Vakmanschap. 3. Een Leven Lang Leren De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom een Leven Lang Leren zijn: - Nodig is meer afstemming tussen de verschillende spelers die zich bezig houden met cursorisch onderwijs in de primaire sector. Er zijn nu te veel cursussen waarvan de kwaliteit onhelder is. In de handel is dit geregeld via FrugiVenta.

62


- Een samenhangende structuur is nodig om te komen tot een traject van een Leven Lang Leren voor de medewerkers uit het Greenport-cluster. Dat systeem moet het ook mogelijk maken beter zij-instromers op te nemen. - Meerdere bedrijven hebben een eigen Academy om het eigen personeel op te leiden. Meerdere organisaties geven masterclasses. - Een deel van de opleidingsbehoefte van bedrijven en hun medewerkers wordt vervuld door commerciële aanbieders van buiten de branche. - Blijf leren! De suggestie werd gedaan om te komen tot een high potential-programma voor de Greenport. Een aantal bedrijven vond dit een goed idee. Een aantal gaf aan dat voor hun bedrijf niet relevant te vinden. De Rotterdam School of Management gaf de mogelijkheid aan om te komen tot een maatprogramma op MBA-niveau voor de Greenport bij een jaarlijkse instroom van 20 studenten. 4. Kennisvalorisatie De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom kennisvalorisatie zijn: - Het is belangrijk om kennis dichter bij de ondernemer te brengen. Er is veel kennis maar die wordt te weinig gebruikt. De vraag is of de huidige manier van loketten etc. afdoende werkt. Nodig zijn manieren om kennis veel laagdrempeliger naar ondernemers te brengen. - Rondom energie is er veel ervaring en kennis in de sector. Een aantal personen kent elkaar. Sprake is van een ‘loosely coupled network’ met mogelijkheden om grote hoeveelheden schone elektra te leveren aan woonwijken. - Een aantal ondernemers geeft aan veel eigen onderzoek te doen. Een aantal geeft aan dat WUR en TNO nodig zijn voor het uitwerken van hun ideeën. Een aantal geeft aan bij problemen en innovatie in het bedrijf vooral intern en naar collega’s te kijken. Opvallend is dat de respondenten meerdere meningen geven over de manier waarop de ondersteuning van ondernemers vanuit kennisinstellingen verloopt bij innovatieprocessen: - Meerdere personen geven aan dat de afstemming met de TU Delft niet goed loopt terwijl tegelijkertijd een aantal aangeeft de TU Delft goed te kunnen vinden en dat hun kennis wordt gebruikt. - Rondom de Greenport Campus een vergelijkbaar beeld: een aantal geeft aan gebruik te maken van Arenasessies etc. Anderen geven aan de Greenport Campus niet te kennen of niet te gebruiken. Andere gemaakte opmerkingen: - er is een Kenniscentrum voor Plantenstoffen die goed past binnen de Greenport Horti Campus. - Denk rondom de veredeling aan de relatie met de Seed Valley in Noord Holland - Kennisvalorisatie wordt vaak neergezet als een lineair proces. De Greenport Horti Campus moet een broedplaats zijn! - Denk aan de mogelijkheden van een incubator. 5. Internationaal De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom internationaal zijn: - Steeds vaker komt het voor dat een kas die in opdracht van een buitenlandse investeerder in het buitenland is neergezet ‘het niet doet’, niet de productie per m2 geeft die was verwacht. Dit voorkomt regelmatig dat er herhalingsverkopen plaats vinden. Het probleem is dat de kennis over de teelt niet wordt mee verkocht met de verkoop van de kas. - Meerdere respondenten geeft aan de kennis en onderwijsmogelijkheden in Westland, Oostland en Barendrecht er in principe zijn om medewerkers van nieuwe buitenlandse locaties op te leiden tot een


63

professioneel teelten managementniveau. Het gaat dan om een aanbod bestaande uit het opstellen van een strategisch teeltplan, de basisopleiding hier, begeleiding online en op locatie, en ondersteuning in geval van lastige situaties in de kas (ziekten etc.). Nodig zijn goede afspraken met bedrijven ten einde ook bijtijds te kunnen opschalen, - Er beginnen eerste afspraken te ontstaan rondom het geven van basistrainingen in Nederland en begeleiding in latere fasen. - Meerdere bedrijven hebben aangegeven interesse te hebben in een gezamenlijk aanbod van bedrijven, kennisen onderwijsinstellingen om kennis en trainingen mee te verkopen met de verkoop van de kas dan wel bij verkoop van aan de kas gelieerde technieken. 6. Faciliteiten De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom faciliteiten zijn: - De Greenport Horti Campus moet niet over bakstenen gaan. Het gaat om onderwijs en kennis dicht bij bedrijven. - Maak meer gebruik van het Horticultural Experience Center en de Demokwekerij. - Zorg voor meer mogelijkheden van praktijkleren die complementair zijn aan elkaar. - Zorg voor samenhang tussen de locaties bijvoorbeeld met een bus. - Kijk naar inspirerende voorbeelden zoals in Eindhoven. - Zorg voor een goed online platform die over de locaties en organisaties heen gaat. - Zorg voor mogelijkheden voor starters en plekken waar mensen elkaar kunnen ontmoeten. 7. Imago en andere zaken De belangrijkste rode draden uit de gesprekken rondom imago zijn: - Het huidige imago is in het meest positieve geval, neutraal. Nodig is een gerichte aanpak om dit te veranderen. - Er zijn al veel campagnes geweest die meestal niet het juiste resultaat hadden. It’s alive is een positieve uitzondering daarop. Nodig is geen ‘buitenkant’-campagne maar een benadering van binnen uit, vanuit trots. - Ga uit van de hele keten en de oplossingen die de Greenport kan leveren aan de vraagstukken in de wereld rondom veilig voedsel, gezondheid, duurzame energie en water!! - Zorg voor aansprekende personen en een slimme inzet van bijvoorbeeld You Tube. Andere relevante opmerkingen uit de interviews zijn: - Het is niet alleen een kwestie van technologie maar ook van sociale innovatie. - Maak bij het aansturen van de Greenport Campus ook gebruik van bestaande gremia. - Nodig is ook de wil om samen te werken. Profileringsdrang van gemeenten wekt soms irritatie.

64


Bijlage 7

Uitkomsten Dag van de Doorbraak Op 19 april 2012 is de Dag van de Doorbraak gehouden om te kijken naar nieuwe oplossingen rondom imago, internationalisering, energie & water, praktijkleren, stages, meer instroom voor veredeling en techniek en de structurering van de Greenport Horti Campus. In totaal hebben meer dan 70 personen deelgenomen aan deze sessie. Daarvan was meer dan de helft vanuit het bedrijfsleven. Hieronder zijn de belangrijkste opmerkingen uit de discussies samengevat. Imago Ondanks het vele werk en de vele investeringen die al gedaan zijn op het gebied van imago is de het beeld van de tuinbouw nog niet positief. Dit heeft een negatieve impact op het aantal medewerkers dat kiest voor werk in de sector. Suggesties (in willekeurige volgorde): - Sector is innovatief en gericht op duurzaamheid maar vertelt dit onvoldoende; - Doelgroepenbeleid communicatie opzetten; - Gebruik social media meer; - Er is behoefte aan permanente showcases om consumenten / buitenlandse gasten te verleiden; - Er is behoefte aan meer centrale regie en een centraal informatiepunt; - De sector straalt onvoldoende trots uit – zorg dat we ambassadeurs krijgen (eigen bewoners); - Benadruk de positieve zaken (bijvoorbeeld baangarantie na opleiding veredeling, internationale karakter ea); - Verbeter de bereikbaarheid van de gebieden; - Werkgevers doen te weinig voor potentiële werknemers (stagiairs / zaterdagkrachten); - Flyeren voor Kom in de kas, Floriade etc. Internationalisering Bij internationalisering moet het vooral gaan om het opbouwen en uitbouwen van (bestaande) netwerken. Zorg voor samenwerking tussen de verschillende sectoren (de hele keten) en zorg voor consortia met nieuwe verdienmodellen. Daarbij moet kennis niet beschermd worden maar moet aan de andere kant ook niet te vrijelijk worden weggegeven. Balans daartussen is essentieel. Nodig is een incubator waar nieuwe ideeën voor de nationale en internationale markten kunnen worden uitgewerkt en uitgetest. Nederland is als geen ander land een land van export en import. Dat moet ook steeds meer betrekking krijgen op kennis en onderwijs. Verplicht ook bij verkoop van bijv. een kas het ‘meeleveren’ van een projectmanagement om de kans op succes voor de buitenlandse investeerder te vergroten. Vraag is wel: leveren de scholen het juiste niveau? Brengen ze hun studenten voldoende kennis bij over buitenlandse culturen? Daarbij: onderwijs is soms zo onzichtbaar. Energie & water Dit zijn probleemgebieden die een daardoor een negatieve lading ontwikkelen. Verbeteren door glastuinbouw (groenfabriek) naar de stad te brengen. Directe afzet in de stad om meer zichtbaar te zijn. NL heeft een sterke positie met betrekking tot energie en water in de tuinbouw. Hier ligt een exportkans naar “droge” landen; dit koppelen aan het Nederlandse Waterimago. Probleemstelling: grote bevolkingsgroei, 70% van de mensen in de steden: “hungry cities”; krappe resources, gevolg schade aan de planeet. Oplossing: technische ontwikkelingen en ontwikkeling van kennis en vaardigheden. Het samenbrengen van middelen voor het ontwikkelen en bundelen van kennis en vaardigheden. Dit leidt tot het beschikbaar komen van “handjes” die de kennis en vaardigheden in de praktijk kunnen uitwerken. Ondernemers moeten milieuwinst als winst zien. Overtuiging bij de ondernemers is er nog niet.


65

Praktijkleren Het is belangrijk voor de leerlingen om te oefenen in een praktische omgeving, zodat ze interesse krijgen voor de greenport en de praktijk ervaren. Vaardigheden zijn erg belangrijk. De personeelstekorten zullen zo ook gemakkelijker op te lossen worden. Van veel opleidingen komen studenten in andere sectoren terecht, waarom niet in tuinbouw? Opleiding is niet het belangrijkste, beroepshouding is belangrijker. Als ze zich interesseren voor de tuinbouw zal er meer van komen dan iemand met een opleiding maar geen interesse. Geef praktijklessen op school of bij een bedrijf. De docenten zijn hiervoor verantwoordelijk. Je leert het meest van de professionals. Onderwijs alleen redt het niet, het bedrijfsleven zal zelf een hand in eigen boezem moeten steken en dus ook een deel financieren. Bedrijven en het onderwijs hebben een andere manier van praten. Laat ze samen ontwikkelen. Het bedrijfsleven wil competenties en vaardigheden. Als leerlingen dit hebben, leren de bedrijven ze het vak wel. Stages Een periode voor stages wordt opgelegd maar daar blijft het bij vanuit het onderwijs. Er wordt geen interesse opgewekt voor de tuinbouw en stage opdrachten zijn niet duidelijk opgegeven (jongeren krijgen daar niet duidelijk mee dat er een stage-opdracht moet zijn). Er is nu weinig contact tussen MBO instelling en student. Niet alle bedrijven hebben alle werkprocessen. Dit zou opgelost kunnen worden door roulatie tussen bedrijven zodat alle werkprocessen ter sprake komen. Hoe geef je meer kwaliteit? Meer uren vanuit het onderwijs voor begeleiding. Het werkt alleen als er goede afspraken zijn tussen onderwijs en bedrijfsleven. Het werkt alleen als je binnen het bedrijf een project meegeeft aan de stagiair en ze worden ondersteund door een begeleider binnen het bedrijf. Student verdwaalt momenteel binnen het bedrijf. Meer instroom voor veredeling en techniek Gedurende de workshop werd benadrukt dat de verbetering tussen onderwijs en bedrijfsleven nog hechter dient te worden. Versterk de verbindingen door interessante stages met afwisseling. Vergeet hierbij de zaterdag / vakantiekrachten niet. Gebruik crisis in de bouw om technici aan te trekken en maak hiervoor een aantrekkelijk zij-instroom programma. Benadruk in de communicatie-uitingen meer dat de sector voldoende werkgelegenheid biedt. Hierbij moet de kwaliteit van de docenten niet vergeten worden. Op een aantal plaatsen is de docentkennis verouderd en komen docenten te weinig in aanraking met de praktijk en het bedrijfsleven. Studiekassen en in het geval van Aalsmeer: innovatieklassen. Werkgevers moeten meer betrokken worden bij het onderwijs (les / college geven vanuit de praktijk). Het is een gezamenlijke verantwoordelijkheid ! Om instroom te bevorderen is een positiever imago van doorslaggevend belang (trots op de sector, betere communicatie van positieve zaken, baangarantie, internationaal werken). Structuur Greenport Horti Campus De volgende suggesties werden meegegeven: - Zorg voor een aansprekend boegbeeld dat de topsector nationaal en internationaal kan vertegenwoordigen; - Zorg voor een heldere regie over de verschillende activiteiten in de regio. Maak gebruik van bestaande structureren daarbij; - Laat het bedrijfsleven mee investeren in het onderwijs vooral vakinhoudelijk; - Zorg voor een heldere arbeidsmarktstrategie; - Zorg voor een aanpak waarin we leidend zijn en blijven ook over 5 tot 10 jaar!

66


Bijlage 8

Korte verklarende woordenlijst Begrip Korte omschrijving Associate Degree

Om het aanbod te verbreden van het HBO en het gat te dichten tussen HBO en MBO is in september 2006 gestart met tweejarige opleidingen aan hogescholen. Het is vooral bedoeld voor mbo-ers die na hun opleiding nog door willen studeren, maar geen 4-jarige hbobacheloropleiding willen volgen. Afronding hiervan wordt afgesloten met een (nieuwe) wettelijke graad, de “Associate Degree” (AD) geheten.

Centrum voor Innovatief Vakmanschap Centrum waar structureel gewerkt wordt aan het verbeteren van het innovatief vakmanschap op MBO-niveau Centre of Expertise

Centrum waar structureel gewerkt wordt aan het verbeteren van de expertise op HBO- en WO-niveau

EU strategie 2020

Ambities voor 2020 van de Europese Unie

Greenport-cluster

De samenwerkende ketenactiviteiten rondom veredeling, teelt, logistiek, handel, toelevering, techniek en zakelijke dienstverlening.

Greenport Campus

Greenport Campus is het platform waarmee de Nederlandse topsector Tuinbouw & Uitgangsmaterialen de sprong willen maken naar een hoger niveau van kennis en innovatie.

HBO

Hoger Beroeps Onderwijs

Kennisvalorisatie

Kennisvalorisatie is het creëren van maatschappelijke en economische waarde op basis van wetenschappelijke kennis en vaardigheden

Leer/werkbedrijf

Een leerwerkbedrijf is een bedrijf met als primair doel het opleiden van mensen door werk aan te bieden in de praktijk

Leven Lang Leren

Algemeen educatief principe dat stelt dat een mens gedurende het gehele leven in staat en gemotiveerd is tot studeren en leren en dat de maatschappij daartoe de mogelijkheden moet bieden

MBO

Middelbaar Beroepsonderwijs

Metropoolregio Rotterdam Den haag

Samenwerkingsverband van 24 gemeenten met bedrijven en maatschappelijke organisaties in de regio Rotterdam/Den Haag

Oostland

Samenwerkingsverband in de regio Lansingerland en Pijnacker-

Nootdorp

Topteam

Het kabinet wil topsectoren waarin Nederland wereldwijd uitblinkt, nog sterker maken. Om dat te bereiken, gaan overheid, bedrijfsleven, universiteiten en onderzoekscentra samen werken aan kennis en innovatie. Iedere topsector wordt aangestuurd door een Topteam.

Valorisatiecentrum

Centrum waar kennisvalorisatie plaats vindt


67

Bijlage 9

68

Met dank aan…

Bedrijf

heer/mevrouw

Voornaam

Achternaam

1.

ZLTO

de heer

Tiny

Aerts

2.

TU Delft

de heer

Paul

Althuis

3.

Plantenkwekerijk Ammerlaan

mevrouw

Ilone

Ammerlaan

4.


mevrouw

Agnes

Ardenne

5.

Greenport Holland International

mevrouw

Lisette

Bakker

6.

WUR

de heer

Sjaak

Bakker

7.


de heer

Niek

Barendregt

8.

GreenQ

mevrouw

Irma

Bennekom

9.

Koppert Biological Systems

de heer

Bossinga

10.

Clusios AOC

mevrouw

Boterblom

11.

ROC Mondriaan

de heer

Hans

Camps

12.

ROC Mondriaan

de heer

Harry

de Bruijne

13.

Provincie Zuid Holland

de heer

Mark

de Bruijne

14.

Gemeente Westland

mevrouw

Marga

de Goeij

Martin

15.

Lentiz onderwijsgroep

de heer

16.


de heer

de Jongh

de Groot

17.

WUR

de heer

Wim

de Jongh

18.

Wageningen UR

de heer

Jan Willem

Donkers

19.


mevrouw

Douma

20.

Gemeente Westland

de heer

Theo

Duijvestijn

21.

Gebroeders Duijvestijn

de heer

Ted

Duijvestijn

22.

VNO NCW Westland

de heer

Pieter

Eenhoorn

23.

Bakker Barendrecht

mevrouw

Karin

Faase

24.

Bunnik Plants

de heer

Danny

Fiere

25.

FloraHolland

de heer

pieter

foekens

26.


de heer

Jeroen

Gebben

27.

GreenQ

de heer

Jilles

Goedknegt

28.

Provincie Zuid-Holland

de heer

Hans

Goossensens

29.

WUR

de heer

Ab

Groen

30.

Grow Groep

de heer

Hans

Grootscholten

31.

EL&I

de heer

Jan

Guerand

32.

Gemeente Delft

de heer

Pieter

Guldemond

33.


mevrouw

José

Heinerman-Leijdekker

34.

Agro Advies Buro

de heer

Bram

Hanemaaijer

Jolanda

35.

Stichting CropEye

mevrouw

36.


de heer

Hof

37.

STC Brielle

mevrouw

Hollander

38.

PTC+ Praktijkleren

de heer

Laurian

Heistek

Hooijdonk

39.


de heer

Arnold

Hordijk

40.


de heer

Adrie

Huijser


41.


de heer

Huurmans

42.

LTO Noord Glaskracht

de heer

Dick

Hylkema

43.


de heer

Gert

Kant

Marcel

44.

VNO NCW Westland

de heer

45.


de heer

Klapwijk

46.

GreenQ

de heer

Klapwijk

47.

Hoogendoorn Growth Management

de heer

Peter

Kester

Kodde

48.

Melanchthon Business School

de heer

Koelinga

49.

LTO

de heer

Piet

Koene

50.

FloraHolland

de heer

Gijs

Kok

51.

Syntens

de heer

Erik

Kolderwey

52.

Topteam Tuinbouw & Uitgangsmaterialen mevrouw

Tara

Kolk

53.

KvK Amsterdam

de heer

Gerard

Kooiman

54.

Gemeente Westland

mevrouw

Angelique

Koolschijn

55.

BVMT

de heer

Folkert

Kouwenhoven

Bas

56.

Berg Hortimotive BV

de heer

57.

Hillenraad

de heer

Lamot

Lagerwerf

58.

Inholland

de heer

Hans

Ligtenberg

59.

Berg Hortimotive BV

de heer

Sjef

Loomans

60.

Wageningen UR Glastuinbouw

de heer

Barry

Looman

61.

Kamer van Koophandel Den Haag

de heer

Peter

Luijkx

62.

Hogeschool Inholland Delft

de heer

Woody

Maijers

63.

AVAG

de heer

Harm

Maters

Irenka

64.

Bakker Barendrecht

mevrouw

65.

Melanchthon Business School

de heer

Molenaar

Meekma

66.

RDM Campus

mevrouw

Gabrielle

Muris

67.

Hillenraad

de heer

Martien

Pennings

68.


mevrouw

Bregje

Poelman

69.

Wageningen UR Glastuinbouw

de heer

Eric

Poot

70.


mevrouw

Femke

Posthumus

71.


de heer

Dennis

Potter

72.

Priva BV

mevrouw

Meiny

Prins

73.

Albeda College

de heer

Jan

Riemens

74.

Kennisalliantie

de heer

Peter

Reffeltrath

75.

TTI Groene Genetica

de heer

Roelse

76.


de heer

Ruhé

77.

Dutch Flower Group

de heer

Henk

Salomon

78.

KP Holland

de heer

Peter

Samwel

79.

Hogeschool Inholland

de heer

Peter

Scheerder

80.

van Jole advies

de heer

Rene

Scholte

81.

Koppert

de heer

Ruud

Schoonebeek


69

70

82.

Priva BV

de heer

Maren

83.

Flynth

mevrouw

Schumacher

84.


de heer

Schuttebeld

Ben

Schoormans

85.

Gemeente Westland

de heer

Smit

86.

Arend-Sosef

de heer

Bart

Sosef

87.

Bedrijfsgericht vakopleiding Glastuinbouw de heer

Ad

Sosef

88.


Paul

Steijn

de heer

89.

Rabobank

de heer

Jaap

Stolze

90.

Greenport Campus

mevrouw

Mirjam

Strous

91.

Westland-Oostland

de heer

Jacques

Teelen

92.

Rijk Zwaan

mevrouw

Emily

ten Bokkel Huinink

93.


de heer

Werner

ten Kate

94.

Kubo

de heer

Ron

Threels

95.

Dutch Produce Association

de heer

Theo

Tijssen

96.

Albeda College

de heer

Andre

Vader

97.

Best Fresh Groep

de heer

Mart

Valstar

98.

Prominent

de heer

Arne

van AaLST

99.

Demokwekerij Westland

de heer

Peet

van Adrichem

100.

PVA Financieel

de heer

John

van Adrichem

101.


de heer

Harald

van Antwerpen

102.

ISW

de heer

Cor

van Dalen

103.


de heer

Rick

van Dam

104.

Flynth

mevrouw

van de Drift

105.

VNO NCW West

de heer

Paul

van Delft

106.


de heer

Ben

van den Akker

107.

GreenQ

de heer

Aad

van den Berg

108.

Hollander

de heer

John

van den Berg

109.

TU Delft

de heer

Gert Jan

van den Berg

110.

Tomatoworld

mevrouw

Miranda

van den Ende

111.

Van der helm bedrijven

de heer

Kees

van der Helm

112.

Olympic fruit

de heer

Thijs

van der Heuvel

113.


de heer

Jos

van der Knaap

114.

Anthura

de heer

Nic

van der Knaap

115.

Certhon

de heer

Hein

van der Sande

116.


de heer

Henk

van der Sar

117.

Syntens

de heer

Peter

van der Sar

118.

Gemeente Westland

de heer

Sjaak

van der Tak

119.

VNO NCW Oostland

de heer

Cor

van der Wel

120.

Greenery

de heer

Wim

van de Wiel

121.

MZ Organisatie/Secretarieel Management mevrouw

van der Zijp

122.

JP Ten Have/Decorum

van Deventer

de heer


Gerard

123.

Rabobank Westland

de heer

van Dijk

124.


de heer

Gerard

van Drielen

125.


mevrouw

Jose

van Egmond

126.

Rotterdam School of Management

de heer

Eric

van Heck

127.

Rabobank Westland

de heer

Fred

van Heijningen

128.

Strategy on Demand

de heer

Nico

van Hemert

129.

Lentiz Cursus & Consult

de heer

Lourens

van Herk

130.

De Haagse Hogeschool

de heer

Sander

van Ipenburg

131.

Royal Pride

de heer

Frank

van Kleef

132.

Hogeschool Inholland Delft

de heer

Olaf

van Kooten

133.

Prominent

de heer

Marco

van Noord

134.


de heer

Mark

van Oosten

135.

SOB Oostland

mevrouw

Carla

van Oosten

136.

LTO Groeiservice

de heer

Geert

van Oosterhout

137.

de heer

van Oppenraaij

138.


de heer

van Paasse

139.

Provincie Zuid-Holland

mevrouw

van Raalte

140.

Centrhon

mevrouw

Lotte

van Rijn

141.

GreenQ

de heer

Wijnand

van Rossum

142


de heer

Nico

van Ruiten

143.

Ministerie EL&I

de heer

Rene

van Schie

144.

Lentiz MBO Westland

de heer

Hugo

van Tienhoven

145.

Verbakel-Bomkas

de heer

Edward

Verbakel

146.

LTO

de heer

Wim

Verbraken

147.

Edudelta College Barendrecht

de heer

Arno

Versteeg

148.

van jole advies

de heer

Jeroen

Verweij

149.

Gemeente Westland

mevrouw

Marga

Vintges

150.

Fresq

de heer

Vooijs

151.

Frugiventa

de heer

Welschen

152.

Provincie Limburg

de heer

Widdershoven

153.

TTI Groene Genetica

mevrouw

Wijkamp

Leo

154.

Groene kennis Coöperatie

de heer

Vinus

Zachariasse

155.

Priva BV

de heer

Ronald

Zeelen

156.

LTO jongeren

de heer

Tom

Zwinkels


71

72


Human Capital Agenda. Greenport Horti Campus Westland-Oostland-Barendrecht. Eindrapport

Recommend Documents