Activiteiten 2005 tot de zoka's
HUlPNIEUW
25-28 maart Paka in Zuid-Limburg: voorjaarsplantjes
1, 8-10, 15, en 22 april
!:j
Periodiek van de Sjoc, . . Plantenwerkgroep van ~~ NJN -~,.., , . . ..~ ~.,. "• " Jaargang 66 ::...... ··~· _yl'.,r Nummer 2, april 2005
~ossenkadercursus
29 april-6mei ~eika
Gaume: de gelegenheid om orchideeën te
scoren
13-16 mei ~eika
Limmen: plantjes in de duinen
r
lljuni
'<"'
I
,.....
.__,.\..__..
L<... ' ...,l' l~·
/~
; t ... ..-.=--..1
excursie paardestaarten
18-20juni kamp in Voome: weer plantjes in de duinen 1~juli
.
opnieuw een kamp in Voome, in samenwerking met insectenwerkgroep
11-21juli Zoka in de Gaume, het niet te missen plantenkamp van hetjaar
Plantensociologische __._..__ werkgroep
16
Het Sjocbestuur van 2005
Colofon Het Kruipnieuws is het tijdschrift van de plantensociologische werkgroep (Sjoc) van de Nederlandse Jeugdbond voor Natuurstudie (NJN). Hierin verschijnen onder andere verslagen van activiteiten en onderzoeken. Lid worden van de Sjoc: voor NJN-leden bedraagt het lidmaatschapsgeld 3,40 euro voor anderen 5,00 euro: Maak dit bedrag over op giro 476009 t.n.v. SJOC werkgroep te Utrecht Als donateur van de Sjoc kan je ook het Kruipnieuws ontvangen. Dit kan door 6,80 euro over te maken op de hierboven genoemde girorekening. Kopij voor het kruipnieuws mag naar Janne of Annelieke worden gestuurd (zie 'Het Sjocbestuur van 2005').
Adreswijzigingen kan je doorgeven aan Annelieke (zie " ") De Sjoc is een van de 7 werkgroepen van de NJN. De NJN is een vereniging voor jongeren van 12 to~ .25 jaar die geïnteresseerd ZIJn in de natuur. Er zijn 38 afdelingen verspreid over Nederland die in de weekenden excursies organiseren naar natuurgebieden in de omgeving. Tijdens schoolvakanties of lange weekeinden kan je op kamp. In de zomer zijn er zomerkampen in Nederland en in het buitenland. In het landelijke blad 'Amoeba' staan verslagen van zomerkampen en andere activiteiten en onderzoeken uitgevoerd door NJNleden. ~jk voor mee~ informatie op www.nJn.nl.
Inhoud Woordje van de redactie Meika Gaume 2005 De SjocBieb De favoriete plant van ... ... Janne ... Annelieke Vegetatie in Usland
2
4 5
10 11 11 12 14
3
Woordje van de redactie
IWG, Sjoc, Regio 9 en ZWG presenteren:
Het eerste kampje is achter de rug en we gaan alweer richting de zoka's. Paka in Zuid-Limburg was een succes mede dankzij het heerlijke weer. Wie er dit jaar niet 'het bloeiende peperboompje' heeft gezien, moet volgend jaar beslist naar La Calamine! De afgelopen weken zijn enkele sjoccers druk bezig geweest met mossen tijdens de mossencursus. Dit betekent een hoop nieuw kader en dus hopelijk een boel leuke excursies voor het komende jaar! Hou je mail in de gaten, want de kalender is nog niet helemaal up-to-date. In deze kruipnieuws vind je het eerste verslag van een intemational-sjoc-experience, ofwel, Liesbeth is helemaal naar Dsland geweest en vertelt ons over de vegetatie daar. Ook vind je een nieuwe rubriek, waarin enkele sjoccers zullen vertellen over hun favoriete plant. Dan resten ons nog twee opmerkingen:
!!! Uiterste kopij-inleverdatum voor het volgende kruipnieuws: 15 oktober ! ! ! en: wie nog niet geld heeft overgemaakt voor het sjoc-lidmaatschap: doe dit SNEL!!! Veelliefs van jullie redactie, Annelieke & J anne
4
MEIKAMP Gaume 2005 29 april-6 mei
EN WAAROM ZOU JE IN MEI HELEMAAL NAAR DE GAUME GAAN •••
Bij mei denk je gewoonlijk aan een ongemeen zonnige maand waarin vele zweefvliegen om je hoofd zoemen en vlinders flegmatiek de wind trotseren om de bloeiende wereld bezoeken. Nu is dat ten dele maar waar, mei blijkt naast die paar zeer mooie dagen ook een heleboel verregende en bovenal: net iets te koude dagen te hebben. Ben je op meika in Kotten, weet je bijna zeker dat het minstens de helft van dat kampje zal regenen. En op andere plaatsen in Nederland is het vaak niet veel beter. Daarom is het zo ontzettend fijn dat er een stukje Provence dicht bij huis ligt en wel in Zuid Belgiel Dit is de laatste plaats voor de zuidelijke stromingen voordat ze over de Ardennen moeten, alwaar alle lucht kouder wordt en liters regen in de 'stortbak van Europa' stort. Daarom is het in de Gaurne ook altijd net iets warmer dan in de rest van Belgie en Nederland. Naast de vele kalkgraslanden die het gebied rijk is (die in deze tijd al veel verder zijn dan in ons landje ten noorden van de ardennen) zijn er natuurlijk ook volop hellingbossen, die 5
bijzonder mooi zijn en veel verder dan bij ons. Op de laatste bosanemonen zullen vele jonge zweefvliegen hun eerste bloem bezoeken. Naast veel graslanden en bossen zijn er ook een aantal bijzondere beken, waar een aantal jaar geleden de mercumwaterjuffer is aangetroffen. Als je op kamp bent geweest in de Lorraine weet je dat er in de eerste wereldoorlog (en eerder ook wel) bijzonder hard geknokt is in deze contreien. Dit heeft vele forten tot resultaat gehad en we gaan dus zoeken naar de vele kolonies vleertjes die zich hier zouden moeten bevinden. Ook zitten er een aantal soorten muizen, onder andere hazelmuizen, die je bij ons niet zomaar zult tegenkomen. En natuurlijk, omdat zowel het zoka van de IWG als van de SJOC naar de Gaume gaan, kunnen we een aantal onderzoekjes doen naar beesten en gebiedjes die we tijdens het zoka nogmaals gaan bekijken en dan kunnen we zien hoe het bijvoorbeeld met de verspreiding van die beesten staat of hoe de vegetatie veranderd in de loop van het jaar. Kom dus op meika: trippen op de vele ontluikende lentevibraties, orchideen, voorjaarszwevers, wolzwevers en stuifmeelorgies.
6
Wanneer: Van vijdag 28 april tm vrijdag 6 mei, dit zodat zowel de mensen met een week als een weekend-CV gratis door Nederland kunnen reizen.
Kosten:
#
Omdat (indien je gewoon op vrijdag de 28e komt) we gezamenlijk reizen kun je op kamp zowel voor het kamp betalen (5 euro pppn, 35 euro voor het hele kamp) als voor de trein heen (10 euro inlclusief fiets). Het hele kamp kost dus 45 euro.
Opgeven: doe je bij Maarten,
[email protected] of (en dit is significant moeilijker) 050-5891808. Het maximum aantal deelnemers voor het kamp is 40. Geef (als je per email opgeeft) naast je naam, het wel of niet meenemen van tent ook aan of je op de eerste avond komt. Omdat we het kamp en het aantal fietsen in het gebied in goede banen willen leiden willen we dat je behalve dat je zegt dat je komt (en hoelang) dat je aangeeft op welk station jij het liefst ingedeeld wilt worden om met een groepje van 5 mensen onze zuiderburen te doorkruisen. Er zijn verschillende mogelijkheden: Vanaf Maastricht: om 15.09, 17.09, 19.09 Vanaf Roosendaal: om 14.03, 16.03, 18.03 De Belgische spoorwegen zijn tamelijk onvermurwbaar als er meer dan 5 fietsen zijn en stremmingen kunnen we niet riskeren. Een vouwfiets (hoewel we deze dingen sowieso in de heuvels niet echt aanmoedigen) kun je alleen gratis meenemen als deze ingepakt is. (maar een brompton kun je natuurlijk overal tussenschuiven) Dus in het kader van ' iedereen moet in de trein passen' hoop ik dat mensen die een klein beetje altruïsme door hun aderen hebben vloeien kunnen aangeven (indien ze voldoende tijd hebben) dat ze ook via Maastricht kunnen reizen. We begrijpen natuurlijk dat het niet geheel goed gaat uitkomen en als er teveel opgaven zijn moeten de mensen die zich als
7
laatste opgeven ofwel eerder komen of een dag later. De reisschema's vindt je in het kort onderaan de bladzijde. Daags tevoren krijg je een defmitieve bevestiging van de reis en zie je waar je om welke tijd moet zijn. Geef daarom een emailadres waar je op bereikbaar bent. Om je niet eenzaam op station Maastricht achter te moeten laten, geef dit uitdrukkelijk aan en vermeld je adres. Indien je pas op zaterdag of nog later wil komen, geef dit dan ook absoluut aan, dan hoef je niet ingedeeld te worden in de reis van vrijdagavond. Via deze media kun je ook meer info krijgen, indien deze convo niet voldoende verhelderd. Mensen die lid zijn van de Sjoc, IWG, Regio 9 en de ZWG krijgen voorrang. Routebeschrijving: Als je op vrijdagavond wil komen, lees dan het stukje onder opgeven en je komt volledig gearrangeerd op het kampterrein. Als je niet op vrijdag wil komen, reis dan met de trein via Antwerpen naar Brussel, vervolgens naar Virton en fiets vanaf daar. In Virton of andere stations in de buurt kun je zover ik kon nagaan geen fiets huren, dus aan te raden is je eigen fiets mee te nemen (of zelf een fietsverhuur proberen te vinden, indien je het franse woord voor fietsv~rhuur weet)
8
Exacte treintijden: Vanaf Maastricht: MAASTRICHT (NL) - LUIK GUILLEMINS (richting luik gullemins) V:19:09 A :19:42 LUIK GUILLEMINS - NAMEN (richting [IC] DOORNIK) V:19:47 A:20:27 NAMEN - LIBRAMONT ([IC] LUXEMBOURG (L)) V:20:42 A:21:44 LIBRAMONT- VIRTON (richting Virton) V:21:51 A:22:32 (ook om 15.09 en 17.09) Vanaf Roosendaal: ROOSENDAAL (NL) -BRUSSEL NOORD (richting [IC] BRUSSEL ZUID) V:18:03 A:19:14 BRUSSEL NOORD - LIBRAMONT (richting [IC] LUXEMBOURG (L)) V:19:45 A:21:44 LIBRAMONT- VIRTON (ringting [L] VIRTON) V:21:51 A:22:32 (14.03 en 16.03 ook verbindingen mogelijk)
9
DESJOCBIEB
De favoriete plant van ...
Wat is de sjocbieb, waar staat ie en wat kan je er zoal vinden? Ik heb hier op mijn kamer de o zo geweldig sjoc-bieb staan (wat dus inhoudt dat ik bij deze biebmuts ben) en daar mag iedereen voor onderzoekjes of voorbereiding van kampen enzo alles uit lenen! (Als het weer terugkomt). Ik heb hier staan: de hele Ecologische Flora, verschillende gewone flora's en paddestoelengidsen, een ongelooflijk aantal oude blaadjes ( dwz zowel Kruipnieuws als blaadjes van andere verenigingen) en heel veel gebieds-specifieke informatie in de vorm van onderzoeksverslagen en inventarisatie atlasjes. Laat het me weten als je iets nodig hebt (en als je nieuwsgierig bent wat er allemaal is kun je zo een keer komen kijken). Sam
Een nieuwe kruipnieuws, een nieuwe rubriek ... In ' De favoriete plant van .... ' kan je alles lezen over iemands persoonlijke plantenfascinatie. Er zijn ontzettend veel planten waar iets bijzonders ov~r te vertellen is. Rare overlevingsstrategieën, bijzondere manieren van voortplanting en opvallende uitdossingen om insecten aan te trekken of juist af te stoten ... De redactie zal de aftrap doen, en de pen zal vervolgens in estafettevorm doorgeven worden aan andere sjoccers. Voor de volgende kruipnieuws zullen zij dus een stukje schrijven over hUn. favoriete plant, waarna ze de pen weer doorgeven aan andere sjoccers. Deze keer zal de pen doorgegeven worden aan Q en Jos Käfer, zodat ze op de valreep- voordat ze oude sok worden - ons nog kunnen vertellen over hun lievelingsplant.
... Janne Peinzend over welke plant de eer zou hebben om mijn lievelingsplant te zijn, viel mijn oog op mijn naam. Nu is de kool niet mijn lievelingsplant en zijn ook veel van zijn familieleden bij voorbaat uitgesloten, toch bracht deze groente mij op een idee. Zeer banaal bedacht ik mij, dat mijn lievelingsplant eetbaar moest zijn. Liefde immers gaat door de maag. Daarbij is voor mij niet zozeer de hoeveelheid als wel de smaak belangrijk. Vandaar dat de tijm, Thymus vulgaris, als winnaar uit de bus is gekomen. Tijm in je eten verzekery je immers van een aangename maaltijd. Ook de groeiplaats van de tijm maakt mij gelukkig. De tijm groeit op zonnige locaties op zanderige en kalkrijke grond. Ik associeer de tijm dan ook met zonnige zoka's in mooie gebieden. Nu ik er eens beter over nadenk realiseer ik mij dat ik geen betere keus had kunnen maken. Want ook de kleur en de geur kunnen mijn goedkeuring wegdragen. Het donkere groen van de blaadjes is intens en de vorm van de lipbloemen doet exotisch aan, maar is toch niet overdreven of schreeuwerig lelijk. Een snelle zoektocht op internet leert mij dat tijm nog meer nut heeft dan slecht de saus.
10
11
Het werkt ook als ontsmettingsmiddel en zoals bijna alle planten medicinaal. Je hebt verschillende soorten tijm en voor zover ik weet zijn ze allen eetbaar en naar mijn mening mooi. Geen van alle zijn ze echt groot. Groter dan 20 cm zul je ze niet snel tegenkomen. Daarin zit de elegantie van de 'tijm. En elegantie kan ik altijd zeer waarderen.
... Annelieke
' -.
Tijm (Thymus vulgaris)
12
Plant: Oeverkruid (Littorella uniflora) (rode lijst 2) Groeiplaats: Open, droogv.m.ende zandgrond met voedselarm, zwak gebufferd en kalkarm water. Zeldzaam op de waddeneilanden en in Brabant, zeer zeldzaam in Overijssel, Drenthe en langs de kust (zie ook Flora). Waarom oeverkruid?? Wat mij het eerst opviel waren de belachelijk lange meeldraden met hartvormige helmknoppen. Het plantje zelf is superklein, bijna plat tegen de grond gedrukt, maar boven het eveneens piepkleine, nauwelijks zichtbare bloemetje wapperen de meeldraden fier in de wind. Ik vind het persoonlijk geen gezicht, zeker als je op je buik gaat liggen en er vanaf de zijkant tegenaan kijkt. Wat is er verder zo bijzonder aan Oeverkruid? Oeverkruid groeit op grond die soms onder water staat en soms droogvalt. Onder beide omstandigheden moet het plantje kunnen overleven. De diffusie van C02 gaat in water veellangzamer dan in lucht. Planten nemen onder andere C02 op via hun bladeren. Als ze C02 alleen via hun bladeren op kunnen nemen, kunnen ze onder water niet overleven. Toch zijn er planten (zoals oeverkruid) die onder water kunnen groeien; zij nemen C02 op via hun uitgebreide wortelstelsel. Het vocht in de bodem van zachte, arme wateren bevat namelijk wél veel C02. Bovendien is het bladoppervlak van oeverkruid zo goed als gasdicht, zodat er tijdens de ademhaling geen C02 weg kan lekken. Gedurende de nacht kan C02 opgeslagen worden in het grote aantalluchtholten in de bladeren. Maar nu komt de grote truc pas; als de grond droogvalt, hebben al deze aanpassingen totaal geen nut meer. Dus bouwt het oeverkruid zichzelf volledig om tot landplant De ronde, luchtdichte bladeren met grote luchtholten worden vervangen door fijne, platte bladeren. Deze bladeren hebben bovendien huidmondjes voor de gasuitwisseling en een cuticula om de 13
plant te beschermen tegen uitdroging. De oeverkruid-landp lant zal bloeien en zaad vormen, dus als je op je buik wil gaan liggen om die belachelijk lange meeldraden eens van dichtbij te zien, blijf je hopelijk droog.
Vegetatie in LJsland De eerste sjoccer gaat internationaal; in deze kruipnieuws het verslag van Liesbeth!
'·
In IJsland is de vegetatie, vooral in de winter- die tot 21 april duurt- erg schaars. IJslandbestaat voornamelijk uit gigantische lavavelden. De oudere lavavelden zijn begroeid met voornamelijk mos. In de zomer resulteert dat dan ook in hobbelige groene velden. Er zijn erg veel soorten mos in IJsland, al heb ik geen idee van de namen (wie gaat er dan ook in IJsland zitten tijdens de mossencursus ... - red.). Wel kan ik zeggen dat het erg mooi is. Verder is IJslandvoor korstmossen-fans geweldig. Opvallend verder is dat in IJslandbijna geen bomen groeien. Toen de eerste Vikingen naar IJstand kwamen, was Ijsland nog begroeid met heel veel bos. Door het kappen van bomen, in combinatie met de koudere eeuwen van 1200 tot 1800 en veel schapen, resulteerde dat in complete verdwijning van de bossen. Nu probeert men de bossen weer terug te laten komen. Een belangrijke reden waarom IJsland de bossen terug wil, is het voorkomen van erosie, die nu - door de vele schapen en het weer - erg hoog is.
Nu de lente een beetje lijkt te beginnen, zie ik eindelijk eens wat bloemetjes. Helaas zie je die niet in de echte natuur, maar enkel in de achtertuinen van mensen. Tot het echte bloeiseizoen moet je wachten tot juni. Maar dan is het dan ook prachtig. De bergen veranderen van wit naar groen en dat alleen allijkt'me een goede reden om hier nog even rond te blijven hangen.
Oeverkruid (Littorella uniflora)
Liesbeth
14
15
