Speelgoed van afval Speelgoed uit Madagascar
Als u kinderen heeft, kent u het fenomeen waarschijnlijk. Zeker de kleintjes laten die dure, oh zo verantwoorde houten blokken links liggen. In plaats daarvan zijn ze uren zoet met uw make-uptas, het kaalplukken van een bosje bloemen of het ontleden van uw
home cinema set . Kinderen spelen, kortom, met veel dingen en dat hoeft niet noodzakelijkerwijs speelgoed te zijn. Dit alles neemt niet weg, dat er soms bijzonder mooi speelgoed wordt gemaakt van afval. Neem bijvoorbeeld de tweedehands Barbies op de andere zijde. Ze zijn gehuld in reepjes plastic tas. Dat klinkt nogal ordinair voor ons glamourpoppetje, maar het resultaat is ronduit stijlvol. Zelfs haar sieraden zijn gemaakt van afdankertjes en op straat gevonden stukjes armband of oorbel. Los daarvan vinden wij het bewonderenswaardig dat iemand de moeite neemt om plastic tasjes glad te strijken, in hele kleine reepjes te snijden en er vervolgens kleine, zelfontworpen Barbie-outfitjes van te haken. Ja, u leest het goed: haken. Ook leuk: de speelgoedjes die gefabriceerd worden van oude blikjes. Ze zijn niet alleen mooi, maar hebben vaak ook een fascinerende geschiedenis. Ze worden – bijvoorbeeld – gemaakt van oude blikjes Heineken die eerst van Nederland naar Afrika zijn geëxporteerd, alwaar ze ongetwijfeld met veel genoegen zijn leeggedronken. Vervolgens keren ze in speelgoedvorm weer terug naar ons kikkerlandje. Deze nieuwe blikken speeltjes zijn niet alleen wonderschoon en zeer betaalbaar, maar ook nog eens milieuvriendelijk, want gerecycled. En met zo’n aankoop steunt u bovendien kleine bedrijfjes in Afrika. Eerlijke handel dus. Nu alleen nog hopen dat uw spruit er ook mee wil spelen…
3 4 5 6 7
w1
w 52
ma
di wo do
za
8
9
10 11 12 13 14
vr
ma
di wo do
zo
za
15 16
17 18 19 20 21 ma
vr
di wo do
zo
za
22 23
24 25 26 27 28 ma
vr
di wo do
zo
29 30
31
vr
ma w5
2
zo
w4
1
za
w3
zo
w2
Nieuwjaar za
Gouden vondsten
Het schilderij van de Rotterdamse havenschilder J.H. van Mastenbroek
Marilyn Monroe, zes weken voor haar dood in 1962 gefotografeerd door Bert Stern
Wat mensen al niet weggooien! Computers, schilderijen, meubelen: het is allemaal te vinden tussen het grof vuil. Soms zijn de vondsten wel heel spectaculair. Neem dat schilderij van de Rotterdamse Borstels in het Maritiem & Jutters Museum op Texel
kunstenaar Johan Hendrik van Mastenbroek (1875-1945), dat tijdens de verbouwing van het stadion van Sparta in een vuilcontainer belandde. De bouwvakker die het vond, nam het mee naar het programma Tussen Kunst en Kitsch alwaar het getaxeerd werd op zo’n vijfentwintigduizend euro… Originele, nog onbekende foto’s van Marilyn Monroe, gevoelige documenten van justitie en defensie, een zeldzame stoel van Gispen, ze hebben gemeen, dat ze allemaal verscholen lagen tussen het vuil. Waar sommige mensen eerst besmuikt om zich heen kijken als ze een interessante stapel grof vuil zien liggen, gaan anderen er ongegeneerd op af. Vaak is bij het ochtendkrieken het grootste deel van de berg grof vuil al verdwenen en rest nog slechts een verregend tapijtje… Ook op het strand is veel afval te vinden. Echte strandjutters bloeien op bij een stevige noordwestenwind. Zeker met eb is de kans om wat te vinden dan het grootst. Vooral in vroeger tijden vormden de rampen op zee een bron van inkomsten voor de jutters. Tegenwoordig zijn de schepen zeewaardiger en valt er minder te jutten. Hoewel, wie herinnert zich niet de duizenden sportschoenen die in 2006 aanspoelden op Terschelling? Of de enorme vracht borrelnootjes die er in 2009 tussen Paal 2 en 5 belandden? Ze trokken enorm veel dagjesmensen naar het strand. Blijkbaar maakt een flinke storm de jutter in ons allen wakker.
Strandmuseum Jutterskeet Ome Jan in Kuikduin
vr
7 8 9 10 11 ma
di wo do
12 13
14 15 16 17 18 ma
vr
di wo do
zo
za
19 20
21 22 23 24 25 ma
vr
di wo do
zo
26 27
28
vr
ma w9
6
za
w8
5
w6
w5
di wo do
zo
w7
1 2 3 4
Valentijnsdag za zo
za
Granny dumping
Opgeruimd staat netjes, toch? Niet altijd. In de Verenigde Staten kent men sinds de jaren negentig het verschijnsel granny dumping : oma (of opa) worden door hun familie gedropt nabij een ziekenhuis, eerstehulppost, kerk of zelfs benzinestation. Dat laatste was het geval in de Amerikaanse staat Colorado, waar een pomphouder een hoogbejaarde dame in een rolstoel aantrof. De vrouw was achtergelaten met een pak luiers en een briefje: ‘Zorg alstublieft goed voor oma, want wij kunnen het niet meer...’ Vaak gaat het om bejaarden die 24 uur per dag verzorging en toezicht nodig hebben, zoals Alzheimerpatiënten. Die zorg is duur in de Verenigde Staten. Wie dat geld niet heeft, moet opa of oma zelf in huis nemen. Of niet…. Een wat gezelliger manier om u van mensen te ontdoen is ontvrienden. Een momenteel nogal populair fenomeen, wat er op neerkomt dat je virtuele vrienden schrapt uit vriendenlijstjes op websites. Was het eerst heel cool om achthonderd virtuele vrienden te hebben, tegenwoordig doet het juist afbreuk aan uw internetpopulariteit. Het is niet langer de kwantiteit die telt, maar de kwaliteit: beter een paar echte vrienden dan een hoop vage kennissen. Dus worden ‘vrienden’ momenteel massaal gedumpt op
Hyves en Facebook . Uw voormalige buurmeisje van zeven? Die kennis van een vriend van uw nicht? De glazenwasser? Dumpen!
Hyves-pagina: iemand met veel vrienden...
Begin zomertijd
6
vr
7 8 9 10 11 ma
di wo do
za
12 13
14 15 16 17 18 ma
vr
di wo do
zo
za
19 20
21 22 23 24 25 ma
vr
di wo do
zo
26 27
28 29 30 31
vr
ma w 13
5
zo
w 12
za
w 10
w9
di wo do
zo
w 11
1 2 3 4
za
di wo do
Bijzondere prullenbakken Tenten en gasflessen, achtergelaten op de Mount Everest
De Mount Everest staat ook wel bekend als de hoogste vuilnisbelt op aarde. Tot voor kort lieten bergbeklimmers er al hun spullen namelijk achter. Dat leverde nogal een rommeltje op, ook qua lijken. Elk jaar ging weliswaar een team van Nepalese ‘vuilnismannen’ de berg op om vuilnis te prikken, maar verder dan 8.000 meter gingen ze niet, de watjes. Afgelopen zomer kwam hier verandering in. Voor het eerst waagden opruimsherpa’s zich in deze zogeheten
zone des doods om zowel afval als lijken te bergen. Nog zo’n soort afval waar de gemiddelde sterveling doorgaans weinig mee te maken krijgt: ruimteafval. Omdat de ruimte steeds voller wordt, valt er vaker afval terug op aarde. Denk aan schroot van overjarige satellieten en stukjes lanceerraket. Autoriteiten proberen dit vallende schroot zoveel mogelijk te ‘begeleiden’. De Stille Oceaan fungeert daarbij als prullenbak. Zo’n 150 keer per jaar lukt dat niet. Wonderlijk genoeg zijn hierbij tot nu toe geen slachtoffers gevallen,
Raket, gelanceerd vanaf Baikonur Cosmodrome in Kazachstan en neergestort in Altai, Siberië
op een onfortuinlijke koe in een Siberisch dorpje na. Ook bij kernafval is de vraag: waar laat je het? Kernafval kan immers
NO DUMPING
wel duizenden jaren schadelijk blijven. Vroeger werd kernafval, verpakt in beton, in zee gedumpt; tegenwoordig kiest men vaak voor ondergrondse opslag. In het Amerikaanse New Mexico bijvoorbeeld ligt een opslagplaats op 650 meter diepte in een zoutlaag onder de Chihuahuan Woestijn. Fijn idee: deze plek is al zeker 200 miljoen jaar geologisch stabiel. Hooggeleerden bekijken de mogelijkheden om kernafval op te slaan in Antarctica of in de mantel van de aarde. Ook gaan er stemmen op om kernafval het zonnestelsel in te schieten. Arme aliens .
De Chihuahuan Woestijn
Goede Vrijdag
3
4 5 6 7 8 ma w 14
w 13
vr
di wo do
zo
za
9 10
11 12 13 14 15 ma
vr
di wo do
zo
za
16 17
18 19 20 21 22 ma
vr
di wo do
Pasen Pasen zo
23 24
Koninginnedag za
25 26 27 28 29 ma
vr w 17
2
za
w 16
zo
w 15
1
za
di wo do
vr
30
Opruimen doe je zo! Weggooien of toch maar weer bewaren?
Belastingpapieren uit 1984? Half verteerde gordijnen uit de tijd dat u nog student was? Zes snoeischaren in diverse stadia van botheid? Weg ermee! Opruimen geeft rust en ruimte. Toch hebben sommige mensen hier grote moeite mee. Toets de woorden ‘opruimen’ en ‘leren’ in op Google en de cursussen vliegen je om de oren. Die variëren van ene Kaat die haar cursustechniek bondig samenvat met ‘ik schop je onder je kont’ tot een ‘professionele organizer’ die u niet alleen in acht weken naar een opgeruimd huis coacht, maar ook de oorzaak van uw chaos aanpakt en uw ‘papieren monsters’ elimineert. Toe maar. Maar inderdaad, opruimen kan uitlopen op een tijdrovende, emotionele rollercoaster . De kans is groot dat u tijdens het opruimen stuit op kindertekeningen, (liefdes)brieven en foto’s uit de tijd dat u nog wél maatje 36 had. Bovendien bent u voor u het weet de rest van de avond zoet met het draaien van uw oude Wham singeltjes. Begrijpelijk dat u deze spullen wilt bewaren. Ernstiger is het met u gesteld, wanneer u die foeilelijke porseleinen hond niet durft weg te gooien, omdat u die cadeau kreeg van de buurman, of wanneer u denkt, dat uw kinderen het echt leuk vinden om vier strekkende meter kleuterschoolwerkjes te erven. En nee, sommige dingen komen echt nooit meer in de mode. Met dit soort gedachten maken de professional organizers onverbiddelijk korte metten. Maar vrees niet, want na afloop van de cursus (en het opruimen) schijnt u een verlichte staat te bereiken.
w 18
w 17
ma
di wo do
7
9 10 11 12 13
8
vr
ma
di wo do
zo
za
14 15
16 17 18 19 20 ma
vr
di wo do
zo
za
21 22
23 24 25 26 27 ma
vr
di wo do
zo
28 29
30 31
vr
ma w 22
2 3 4 5 6
w 19
1
za
w 21
Moederdag za zo
zo
w 20
Bevrijdingsdag Dodenherdenking
di
Van de straat
Jaarlijks belandt in Nederland 100 miljoen kilo vuil op straat. Kauwgum, blikjes, papiertjes, peuken, noem maar op. Uit onderzoek blijkt, dat Nederlanders zich meer ergeren aan vuil en verloedering van hun directe leefomgeving dan aan files en sigarettenrook. Sluikstorten, zoals onze zuiderburen dit zo mooi noemen, mag niet. Hoewel de pakkans klein is, kan het een boete van € 90 opleveren. Relatief grote vervuilers zijn jongeren, rokers, recreanten en automobilisten. Ook ouderen zoeken niet altijd netjes de prullenbak op: zo’n 18% van de mensen die regelmatig zwerfafval veroorzaakt, is vijftig jaar of ouder. Overigens heeft een slimmerik in New York een aparte oplossing gevonden voor het straatvuil aldaar; hij biedt het, gegoten in plexiglas, aan voor $ 50. Creatief en commercieel, maar niet echt een oplossing die zoden aan de dijk zet. Vooral afval in parken, bossen en bermen vormt een probleem: het duurt lang voordat de natuur dit heeft afgebroken. Bij kauwgum is dat twintig tot vijfentwintig jaar, bij een frietbakje negentig jaar en een glazen fles zelfs een miljoen jaar. Zelfs een onschuldige bananenschil – puur natuur tenslotte – heeft drie jaar nodig om in het niets op te gaan. Goed nieuws: een Engelse universiteit heeft een kauwgum ontwikkeld die zichzelf deels oplost en van de straten wordt gespoeld door regenwater. Nu alleen nog iets voor die hondendrollen!
‘Garbage, hand-picked from the fertile streets of New York City’
5
vr
6 7 8 9 10 ma
di wo do
11 12
Vaderdag za zo
13 14 15 16 17 ma
vr
di wo do
18 19
za
20 21 22 23 24 ma
vr w 25
4
w 23
w 22
wo do
zo
w 24
1 2 3
za
di wo do
zo
25 26
27 28 29 30
vr
ma w 26
Pinksteren Pinksteren za zo
Hemelvaartsdag
di wo do
Chemische magie Aluminium motorblokken
Dakpannen gemaakt van oude frietbakjes en shampooflessen, ‘hout’ van koffiebekertjes en fleecetruien van PET-flessen. Toekomstmuziek? Nee, realiteit. Steeds meer producten worden gerecycled. Recycling is: het opnieuw gebruiken van materialen
nadat ze als afval zijn afgedankt . De lijst producten die gemaakt zijn van herverwerkt materiaal wordt steeds langer. Van oude kunststoffen maken we bijvoorbeeld yoghurtbekers, geluidswallen, abri’s, bloempotten, vuilniszakken, zeilen, tassen, bermpaaltjes en meubels. Ook goed om te weten: 27 PET-flessen zijn goed voor 1 fleece trui, in een auto gaan 19.000 metalen blikjes en voor een
Lood
ultralicht fietsframe zijn 670 blikjes nodig. Al dat gerecycle is niet alleen goed voor het milieu, maar levert soms ook innovatieve producten op. Die dakpannen van oude frietbakjes en shampooflessen, bijvoorbeeld, isoleren warmte en geluid beter dan betonnen dakpannen en blijven op hete dagen een stuk koeler aan de onderkant. Overigens draagt ook het boevengilde op geheel eigen wijze een steentje bij aan het hergebruiken van materialen, al valt zeer te betwijfelen of milieuoverwegingen hier een rol spelen. Denk maar eens aan koperdieven die soms kilometers treinkabels jatten of de bronsgappers die een van de afgietsels van het befaamde beeld ‘De denker’ van Rodin molesteerden. Het recyclen heeft de afgelopen jaren een hoge vlucht genomen, maar pioniers zijn wij zeker niet. Wat dat betreft was de voddenboer
Gasflessen
zijn tijd ver vooruit. (Voor lezers van de generatie Y: een voddenboer was iemand die huis aan huis oude kleren ophaalde, om deze weer door te verkopen voor de fabricage van papier of poetskatoen.) Ere wie ere toekomt.
Koper
3
4 5 6 7 8 ma w 27
w 26
vr
di wo do
zo
za
9 10
11 12 13 14 15 ma
vr
di wo do
zo
16 17
za
18 19 20 21 22 ma
vr
di wo do
zo
za
23 24
25 26 27 28 29 ma
vr w 30
2
za
w 29
zo
w 28
1
za
di wo do
vr
zo
30 31
Ecokathedraal De Ecokathedraal in de winter
Uit afval kunnen mooie dingen ontstaan. Neem de in aanbouw zijnde
ecokathedraal in het Friese Mildam bij Heerenveen. Al in de jaren zeventig startte de nu 86-jarige kunstenaar en schrijver Louis G. le Roy met de bouw. Als materiaal gebruikt hij bouwafval dat de gemeente Heerenveen op zijn land stort. Zolang het niet regent of vriest, is le Roy elke dag bezig met het ordenen van de stenenchaos. Van de tegels, stenen, stoepranden en putten maakt hij – met blote handen, zonder cement en zonder plan – muren, torens, paadjes en platforms. Daarna laat hij de stapelingen een tijdje met rust om het geheel te laten overwoekeren door de natuur en stort hij zich op de volgende berg puin. De ecokathedraal is nog lang niet af en dat is precies volgens planning of beter gezegd: het ontbreken daarvan. Als het aan le Roy ligt, wordt er minimaal duizend jaar aan zijn kathedraal gebouwd. Het gaat hem dan ook niet zozeer om het eindresultaat, maar om het proces. Le Roy wil aantonen dat met behulp van menselijke energie, tijd, de natuur en bouwmateriaal een complex systeem te realiseren is. De ecokathedraal is dus een soort werkplaats waar langdurige processen tussen mens en natuur worden bestudeerd. Volgens de filosofie van de kunstenaar zou de mens zich minder afhankelijk moeten opstellen van technische hulpmiddelen. Om ervoor te zorgen dat de ideeën van le Roy ook na zijn dood voortleven én er wordt verder gebouwd aan zijn kathedraal, is Stichting Tijd opgericht. De gemeente Heerenveen heeft bovendien beloofd het project te ‘bevorderen en te eerbiedigen’. Vooralsnog voor een periode van honderd jaar…
Louis le Roy
8 9 10 11 12
vr
ma
di wo do
za
13 14
15 16 17 18 19 ma
vr
di wo do
zo
za
20 21
22 23 24 25 26 ma
vr
di wo do
zo
27 28
29 30 31
vr
ma w 35
7
zo
w 34
di wo do
6
za
w 32
w 31
ma
zo
w 33
1 2 3 4 5
za
di wo
Weg ermee! Wegwerpbestek en -bordje
We leven in een wegwerpmaatschappij. Waar je vroeger een luie stoel of linnenset voor het leven kocht, gooien we verouderde of kapotte spullen nu gewoon weg. Weigert ons broodrooster of fototoestel dienst? Dan kopen we gewoon een nieuwe. Vaak is dat een kwestie van geld, want een nieuw apparaat is doorgaans goedkoper dan de Wegwerpcamera
reparatiekosten van het oude apparaat. Soms is het een kwestie van ‘luiheid’. Stopt u nog sokken? Veel artikelen zijn zelfs speciaal ontworpen om maar één keer dienst te doen. Deze wegwerpartikelen, ook wel disposables geheten, zijn anno 2011 niet meer weg te denken uit ons leven. Aanstekers, Wegwerponderbroek
batterijen, bekertjes, zakdoekjes, luiers, scheermesjes, borden, bestek, fototoestellen: ze hebben allemaal een wegwerpvariant. Handig, zeker, maar erg duurzaam is het niet. Wie een beetje milieubewust is, vermijdt zoveel mogelijk het gebruik van wegwerpartikelen én brengt oude huisraad of kleding naar een rommelmarkt of kringloopwinkel. Ook het ‘ouderwetse’ repareren komt weer in zwang. Een mooi voorbeeld zijn de zogeheten Repair
cafés die op verschillende plaatsen in Nederland opduiken. In deze
Wegwerpluiers
Wegwerpservetten
cafés zijn zowel materialen als experts aanwezig, met behulp waarvan u zelf uw kapotte spullen kunt repareren. Dit alles geheel indachtig de ruim tien jaar oude, maar nog steeds actuele slogan van de schoenmakersbranche: ‘Gun schoenen een tweede ronde, weggooien is zonde!’
Wegwerpscheermesje
Wegwerpchampagneglazen
4
vr
5 6 7 8 9 ma
di wo do
za
10 11
12 13 14 15 16 ma
vr
di wo do
zo
za
17 18
19 20 21 22 23 ma
vr
di wo do
zo
24 25
26 27 28 29 30 ma
vr w 39
3
zo
w 38
za
w 36
w 35
do
zo
w 37
1 2
za
di wo do
vr
Afval wordt kunst Trash People in Barcelona, 2007
Een groeiend legertje kunstenaars en ambachtslieden gebruikt afval als voornaamste ingrediënt voor hun producten. En dat levert soms hele mooie dingen op. Iedereen kent wel de meubelen van sloophout van meubelmaker Piet Hein Eek. De sloophouten kast waarmee hij in 1990 afstudeerde, was Eeks manier om te laten zien dat ook producten die niet perfect zijn mooi en functioneel kunnen zijn. Dat is gelukt, want dankzij zijn sloophout is Eek internationaal doorgebroken. Ook Nederlands en ook mooi zijn de beesten van Carolien Adriaansche. Omdat afval een van de oorzaken is van de afname van biodiversiteit op aarde, creëert zij totaal nieuwe diersoorten uit… afval. Los van dit statement zijn haar beesten gewoon erg mooi en grappig. Ook internationaal laten kunstenaars zich inspireren door afval. Neem de Duitse kunstenaar H.A. Schult. Hij werd bekend met zijn Trash People , legertjes van ‘afvalmannen’. Deze levensgrote poppen, volledig opgebouwd uit afval, zijn inmiddels de hele wereld over gereisd van de Chinese Muur tot het Rode Plein en de piramides Jean Tinguely, Méta Harmony IV, 1985 (detail)
van Caïro. Schult ziet ze als stille getuigen van onze consumptiemaatschappij. Jean Tinguely (1925-1991) was een Zwitserse kunstenaar. Hij werd onder meer bekend door zijn constructies die werken als machines, maar geen zinvolle functie hebben. Machines die gemaakt zijn van, u raadt het al… afval. De Frans-Amerikaanse beeldhouwer Arman (1928-2005) ging het verst in zijn poging om van afval kunst te maken. Hij verwerkte het afval niet tot iets nieuws, maar stelde het, omhuld door plexiglas, tentoon zoals het was. Het ultieme statement.
Arman, Poubelle I, 1960
Einde zomertijd za zo
3 4 5 6 7
w 40
w 39
ma
di wo do
za
8
9
10 11 12 13 14
vr
ma
di wo do
zo
za
15 16
17 18 19 20 21 ma
vr
di wo do
zo
22 23
24 25 26 27 28 ma
vr w 43
2
zo
w 42
1
za
w 41
zo
di wo do
29 30
31
vr
ma w 44
Dierendag za
Vuulder
Vuulder, vullis, drek. Het zijn slechts enkele van de benamingen die we in Nederland hebben voor vuilnis. Maar wat gebeurt er eigenlijk met ons huisvuil? Wat er in elk geval – bijna – niet meer mee gebeurt, is storten op de vuilnisbelt. Een groot deel van de twintigste eeuw was dit dé methode om van afval af te komen. Maar omdat we steeds meer afval weten te recyclen, zijn dit soort stortplaatsen nagenoeg overbodig geraakt. In Nederland wordt maar liefst 80% van al het afval (huisvuil, grof vuil, industrieel afval en bouwafval) hergebruikt. Terug naar uw vuilniszak. Als het goed is, zit daar geen oud papier, glas, klein chemisch afval, textiel, plastic en GFT-afval meer in: dit heeft u natuurlijk keurig gescheiden. Nadat uw vuilniszak is ingezameld, wordt hij in een afvalverwerkingsbedrijf vermalen. Dit maalsel belandt op een lopende band, waar een sterke magneet al het ijzer eruit haalt. Daarna blaast een luchtstroom de laatste restjes plastic weg. Het resterende afval droogt een paar weken, waarna het wordt verbrand. Alleen het restje as dat overblijft, wordt nog ouderwets gestort op een vuilnisbelt. Veel voormalige vuilnisbelten hebben inmiddels een kleine make-over gekregen en doen nu dienst als natuurgebied of golfbaan. Het is maar dat u het weet.
7 8 9 10 11
vr
ma
di wo do
za
12 13
14 15 16 17 18 ma
vr
di wo do
zo
za
19 20
21 22 23 24 25 ma
vr
di wo do
zo
26 27
28 29 30
vr
ma w 48
6
zo
w 47
5
za
w 45
w 44
di wo do
zo
w 46
1 2 3 4
za
di wo
Zonde! De inhoud van een doorsnee Nederlandse koelkast
Het restje gekookte aardappelen van vandaag, de hopjesvla van een week geleden en dat licht fermenterende mandarijntje van zeker een maand geleden. Eén ding hebben ze gemeen: we gooien ze vaak weg. Per jaar belandt bijna een miljoen ton voedsel in de vuilnisbak, 51 kilo per persoon. En dan hebben we het niet over bedorven eten, maar over goed eetbaar voedsel. Toppers zijn: verse zuivel, groente en fruit, brood, vlees, aardappelen en oliën en vetten. Zonde! Voor het milieu én voor uw portemonnee: een gezin gooit jaarlijks voor minimaal € 400 per jaar in de vuilnisemmer. Zonde is het ook voor uw smaakpapillen. Want restjes zijn lekker. Sterker: veel gerechten winnen na een dag aan smaak. Denk maar aan dat stoofpotje rundvlees, dat smaakt een dag (of twee) later altijd beter. Een restje aardappelen? Daar maakt u de volgende dag een sublieme salade van. Zelfs het meest onbestemde prakje in uw koelkast kan een culinaire herbestemming vinden wanneer u er een plakje bladerdeeg omvouwt en er wat kaas over strooit. Lof zal uw deel zijn. Het is niet voor niets dat een hoop Hollandse klassiekers hun oorsprong vinden in leftovers . Natuurlijk, bittere armoe, algehele voedselschaarste en het ontberen van een ijskast gaven een hoop narigheid, maar het resulteerde ook in wentelteefjes (oud brood), huzarensalade (restjes aardappel en vlees) en jachtschotel (restjes wild). Stuk voor stuk voorbeelden van oud-Hollandse vlijt, zuinigheid en restverwerking.
vr
5 6 7 8 9 ma
di wo do
za
10 11
12 13 14 15 16 ma
vr
di wo do
zo
17 18
19 20 21 22 23 ma
vr
di wo do
24 25
Oudejaarsavond za
26 27 28 29 30 ma
vr w 52
4 w 49
w 48
do
3
zo
w 50
1 2
za
Kerstmis Kerstmis za zo
w 51
Pakjesavond za zo
di wo do
vr
31
FEBRUARI
JANUARI w 52
ma di wo do vr
w1
w2
w3
3 4 5 6 7
10 11 12 13 14
17 18 19 20 21
w4
24 31 25 26 27 28
MAART
w5
w6
w7
vr
1 2 3 4
7 8 9 10 11
14 15 16 17 18
w5
ma di wo do
w8
w9
21 28 22 23 24 25
APRIL
w9
w10
w 11
w 12
w 13
14 15 16 17 18
21 22 23 24 25
28 29 30 31
vr
1 2 3 4
7 8 9 10 11
ma di wo do
w 13
w 14
w 15
w 16
w 17
vr
1
4 5 6 7 8
11 12 13 14 15
18 19 20 21 22
25 26 27 28 29 30
ma di wo do
za
1
8
15
22
29
za
5
12
19
26
za
5
12
19
26
za
2
9
16
23
zo
2
9
16
23
30
zo
6
13
20
27
zo
6
13
20
27
zo
3
10
17
24
w 33
w 34
MEI
JUNI
w 17
w 18
w 19
w 20
w 21 w 22
vr
2 3 4 5 6
9 10 11 12 13
16 17 18 19 20
23 30 24 31 25 26 27
za
7
14
21
8
15
ma di wo do
zo
1
w 23
w 24
w 25
w 26
13 14 15 16 17
20 21 22 23 24
27 28 29 30
vr
6 7 1 8 2 9 3 10
28
za
4
11
18
22
29
zo
5
12
SEPTEMBER
w 22
JULI
ma di wo do
w 26
w 27
w 28
w 29
w 30
1
11 12 13 14 15
18 19 20 21 22
25 26 27 28 29
ma
vr
4 5 6 7 8
vr
1 8 15 22 29 2 9 16 23 30 3 10 17 24 31 4 11 18 25 5 12 19 26
25
za
2
9
16
23
30
za
6
13
20
27
19
26
zo
3
10
17
24
31
zo
7
14
21
28
w 40
w 41
w 42
w 43 w 44
w 48
3 4 5 6 7
10 11 12 13 14
17 18 19 20 21
24 31 25 26 27 28
w 37
w 38
w 39
vr
1 2
5 6 7 8 9
12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
26 27 28 29 30
za
3
10
17
24
za
1
8
15
22
zo
4
11
18
25
zo
2
9
16
23
di wo do
di wo do
NOVEMBER
w 36
ma
ma
OKTOBER
w 35
w 39
ma di wo do vr
AUGUSTUS
w 45
w 46
w 47
vr
1 2 3 4
7 8 9 10 11
14 15 16 17 18
21 28 22 29 23 30 24 25
29
za
5
12
19
30
zo
6
13
20
di wo do
2 0 11
di wo do
w 32
w 35
DECEMBER
w 44
ma
w 31
w 48
w 49
w 50
w 51
w 52
vr
1 2
5 6 7 8 9
12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
26 27 28 29 30
26
za
3
10
31
27
zo
4
11
17 24 18 25
ma di wo do
FEBRUARI
JANUARI w 52
w1
w2
w3
vr
2 3 4 5 6
9 10 11 12 13
16 17 18 19 20
za
7
14
21
8
15
22
ma di wo do
1
zo
w7
vr
6 7 1 8 2 9 3 10
13 14 15 16 17
28
za
4
11
18
29
zo
5
12
19
w 20
w 21
w 22
21 22 23 24 25
28 29 30 31
vr
7 14 1 8 15 2 9 16 3 10 17 4 11 18
za
5
12
19
zo
6
13
di wo do
ma di wo do
w8
w9
w 19
w10
w 11
w 12
w 13
vr
12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
26 27 28 29 30
ma
1 2
5 6 7 8 9
25
za
3
10
17
24
31
26
zo
4
11
18
25
20 27 21 28 22 29 23 24
ma di wo do vr
di wo do
w 24
w 25
w 26
1
11 12 13 14 15
18 19 20 21 22
25 26 27 28 29
ma
vr
4 5 6 7 8
26
za
2
9
16
23
30
20
27
zo
3
10
17
24
w 36
w 37
w 38
w 39
w 42
w 43
3 4 5 6 7
10 11 12 13 14
17 18 19 20 21
24 25 26 27 28
ma
vr
1 8 15 22 29 2 9 16 23 30 3 10 17 24 31 4 11 18 25 5 12 19 26
di wo do
di wo do
w 41
w 14
w 15
w 16
w 17 w 18
vr
2 3 4 5 6
9 10 11 12 13
16 17 18 19 20
23 30 24 25 26 27
za
7
14
21
28
8
15
22
29
w 32
w 33
w 34
w 35
vr
6 7 1 8 2 9 3 10
13 14 15 16 17
20 21 22 23 24
27 28 29 30 31
di wo do
1
AUGUSTUS w 27
w 28
w 29
w 30 w 31
vr
2 3 4 5 6
9 10 11 12 13
16 17 18 19 20
23 30 24 31 25 26 27
za
7
14
21
28
za
4
11
18
25
8
15
22
29
zo
5
12
19
26
w 49
w 50
w 51
w 52
3 4 5 6 7
10 11 12 13 14
17 18 19 20 21
24 31 25 26 27 28
di wo do
zo
OKTOBER w 40
w 26
w 13
zo
JULI w 23
SEPTEMBER w 35
ma
w 22
ma
APRIL
w9
JUNI
w 18
ma
w5
23 30 24 31 25 26 27
MEI
w5
MAART
w6
w4
1
NOVEMBER w 44
w 45
w 46
w 47
w 48
vr
1 2
5 6 7 8 9
12 13 14 15 16
19 20 21 22 23
26 27 28 29 30
di wo do
ma di wo do
DECEMBER
w 44
ma
w 31
w 48
ma di wo do vr
za
1
8
15
22
29
za
6
13
20
27
za
3
10
17
24
za
1
8
zo
2
9
16
23
30
zo
7
14
21
28
zo
4
11
18
25
zo
2
9
2 012
15 22 16 23
29 30
w1
LAAT NIET, ALS DANK VOOR ’T AANGENAAM VERPOOZEN, DEN EIGENAAR VAN ’T BOSCH DE SCHILLEN EN DE DOOZEN. Slogan van de ANWB uit 1916
