werelddag van de stedenbouw Sint-Niklaas, 10 nov. 2010
hoe duurzaam is de toekomstige wijk Tweewaters in Leuven?
ir. Marc Martens, architect ruimtelijk planner bureau voor architectuur & planning, bv bvba vub architectonische ingenieurswetenschappen
Tweewaters
Tweewaters in Leuven, een typisch voorbeeld van Brownfield-ontwikkeling : - de geschiedenis van de stad - voortdurende mutaties in het stedelijk weefsel - wisselende politieke opvattingen over tewerkstelling, wonen, gemeentefusies... - stedenbouwkundige theorieën - stedenbouwkundig instrumentarium - technologische en industriële ontwikkeling - maatschappelijke veranderingen - nieuwe domeinen zoals stedenbeleid - ...
11e : burcht van Lambrecht met de Baard 12e : eerste muur 14e : tweede vesting
Van Deventer (1550)
Een kleine binnenhaven op de Dijle...
Blaeu (1649)
... met drukke bedrijvigheid in de omliggende straten. getuige de namen van panden - de Soutbout - de Cleyne en Groten Crudewaghen - de Vloghel - de Vrachtwaegen
1567
Aanleg van de vaart (18e) : ontstaan van “Tweewaters” bedrijvigheid rond Vaartkom
Vaartkom (19e eeuw)
Ferraris (1771)
Opeenvolgende bpa’s garanderen bedrijfsruimte in de stad.
bpa St-Geertrui (1971)
bpa St-Geertrui (1951)
Na de fusie van gemeentes kan de bedrijvigheid migreren naar beter ontsloten sites buiten de oude stadsperimeter.
bpa Vaartkom (1999)
Vaartkom (1999)
Het projectteam Stadsontwerp verkent nieuwe invullingen voor de Vaartkom.
Het noordelijk stadsdeel ondergaat een grondige metamorfose : dankzij een slimme strategie van de stad (grondpositie, bondgenootschappen, bpa) ontstaat rond de Penitentienenstraat een nieuwe wijk met een mix aan woningen en groene ruimte (Thuis in de Stad-prijs 2001).
bpa Sint-Geertrui (1997)
In eerste instantie blijft de site Tweewaters vooral bestemd voor bedrijvigheid. Wanneer de mouterij op een veel kleinere oppervlakte kan functioneren, ontstaan nieuwe mogelijkheden...
bpa Vaartkom (1999)
Tweewaters (1999)
Stella Artois en de het stadsbestuur laten de mogelijkheden van de site onderzoeken. Met een reeks grote bouwblokken kan het stadsweefsel vervolledigd worden.
stadsontwerp BUUR (2006)
de l’îlot à la barre
De eerste beelden die stadsontwikkelaar Ertzberg in 2007 voor de site presenteerde, verbaasden iedereen. Geen gesloten bouwblokken meer, maar een gewaagde compositie van oude en nieuwe architecturale volumes...
Drie grote ordenende elementen : 1. beschermde molens Van Orshoven en monumentale silo’s
Drie grote ordenende elementen : 2. balk van Beel (winkels en gezinsondersteunende diensten, 101 lage energiewoningen)
Grote ordenende elementen : 3. De Dijle wordt de ader van een nieuwe stadspark met overige losse volumes
Sterke stapeling en schakeling om : - grote dichtheid te realiseren - 70% van terrein onbebouwd te laten
Eigenzinnige en atypische visie van stadsontwikkelaar Ertzberg samengevat onder de noemer ‘Urban Convenience’ : de aantrekkingskracht van de Stad wordt bepaald door het aanbieden van tijd en zorgeloosheid aan eenieder en het vrijwaren ervan voor de volgende generaties...
Ertzberg engageert zich om multifunctionaliteit op lange termijn te garanderen.
Het project roept echo’s op van de discussie over de stadsvorm die Panerai, Castex en Depaule in 1975 openden.
Over la Cité Radieuse van Le Corbusier : - un mythe - le refus de la ville - c’est un schéma - désintegration du tissu urbain - réduction théorique - fiction d’un urbanisme autre
De discussie woedde ook tijdens IBA Berlijn (1987). Men had het over de drie catastrofes : - de bombardementen van de tweede wereldoorlog - de Berlijnse muur - en de naoorlogse stedenbouw. Iconische projecten van Moore, Krier, OMA, Rossi, Siza, Ungers... toonden hoe de postmoderne stad kon heropgebouwd worden.
‘The Bauaustellung Berlin was commissioned to set up an International Building Exhibition based on the theme “The Inner City as a Place to Live”. It was intended to set model architecture, on an human scale but of high artistic quality, against the aknowledged deficiencies of post-war urban development in the city, badly damaged, scarred and at the time still divided, and to renew some areas, initiating methods that go beyond routine practice.’
Gelukkig vonden enkele ontwerpers een weg tussen de oubollige stadsvorm en de modernistisch negatie van de stad.
‘Partant des acquis d’un fonctionalisme apparament périmé et d’un “style international” contesté, des jeunes architectes commencent à réaliser ce que d’aucuns qualifiaient d’architecture de papier. Ce mouvement, qui a fort intelligement évité les pièges de la mode et ceux du verbiage, prouve aujourd’hui le bien fondé d’une démarche et d’un langage architecturaux, l’évolution naturelle d’une architecture moderne qui ne renierait ni ses origines ni son passé.’ Architecture d’Aujourdhui (april 1997)
les Hautes Formes Christian De Portzamparc (1973)
reacties
Eind 2008 verspreide Ertzberg een infomagazine in Leuven en omstreken.
Het grote publiek was eerder verrast en nieuwsgierig maar ook wat sceptisch. Geen reactie vanuit de omliggende buurten : een afgesloten industriële enclave zou een open stadswijk worden.
Enkele actiegroepen roerden zich : - de tuin van een beschermd klooster wordt bedreigd ! - er wordt te veel én te grootschalig gebouwd in Leuven ! - kan Leuven wel de mobiliteitstoename wel aan ?
De discussie werd uitgediept in de GECORO, met opeenvolgende besprekingen rond vijf thema’s : - openbaar domein : werkt dat zonder privacygradiënt ?
Wienerberg, Wenen
Linkeroever, Antwerpen
De discussie werd uitgediept in de GECORO, met opeenvolgende besprekingen rond vijf thema’s : - openbaar domein : werkt dat zonder privacygradiënt ? - dichtheid en schaal : bestaande grootschaligheid overtroffen !
De discussie werd uitgediept in de GECORO, met opeenvolgende besprekingen rond vijf thema’s : - openbaar domein : werkt dat zonder privacygradiënt ? - dichtheid en schaal : bestaande grootschaligheid overtroffen ! - woningtypologie en sociale mix : betaalbaarheid, elitair milieu? - mobiliteit : verkeer zal vastlopen; waarom geen echt alternatief ? - duurzaamheid : worden er wel nieuwe paden verkend ?
doorwerking
Een hele ploeg deskundigen werkt het project nu in detail uit. De gevolgde denksporen - ondersteunen de visie ‘urban convenience’ - of hebben te maken met toekomstige vormen van telematica - of verkennen efficiënt energieverbruik.
A LOCAL OFFER OF LOCAL GOODS
ambitie om lokaal winkelaanbod te realiseren én in stand te houden
zonder auto mobiel
elektronische butler service My James en home delivery boxes
unité d’habitation, Marseille : casier de livraison
energetisch concept
Mr. Peeters, Bondgenotenlaan
LEUVEN Mr. Jansen, Tiensestraat
netkoppelpunt
BIOWKK ARP POOLING evenwichtsver.
warmte stroom
DISTRIBUTIE-NETBEHEERDER Vaartkom
LEVERANCIER Tweewaters (coöperatieve)
slimme eindgebruikers STADSWIJK TWEEWATERS 1500 aansluitingen
INTELLIGENT STEERING
andere leveranciers
SLIMME EINDGEBRUIKER // LEVERANCIER 2WT TAKEN > levering aan de klant > intelligent steering operator
levering grid productie WKK peak shaving
afname wijk
GRONDSTOFFENCONCEPT TWEEWATERS
voorspelbaarheid
> evenwichtsverantwoordelijke ARP-pooling (voorspelbaarheid)
waterconcept
afvalconcept
Inmiddels is een stedenbouwkundige vergunning afgeleverd voor ‘de balk van Beel’ en worden de uitvoeringsdossiers uitgewerkt.
fietsstallingen en delivery boxen op begane grond bij de inkom
woningtypologie en daglichttoetreding
complexe technische uitrusting
complexe technische uitrusting
akoestisch comfort
en de planner ?
Planners zijn vanouds terughoudend ten aanzien van ontwikkelaars (en politici). De naoorlogse stedenbouwkundige praktijk heeft hiertoe voldoende aanleiding gegeven.
Brussel, 1974
Ook vandaag is er nog reden tot argwaan : de krachteloze regeling planbaten/planschade, een mank grond- en pandenbeleid, zwakke sociale huisvesting, opportunistische PPS en DBFM constructies...
De praktijk van conceptsubsidie in Stedenbeleid heeft onze kijk echter wat bijgesteld. Ontwerpend Onderzoek is voor de planner een krachtig instrument om ruimtelijke kwaliteit te introduceren in de totstandkoming van complexe strategische projecten. Peter en Marcel (Brussel, 7-5-2007)
Turnova (WIT architecten, 2007)
Maar weet de planner wel voldoende af van deze complexe projecten om sturend op te treden ? - financiering - juridische constructies en discrete partnerships - marketting - marktmechanismen - retail... - cultuurschok
ontwikkelaar en planner
stationsomgeving Aalst, Nederhem Halle
Ook het opstellen van omkaderende RUP’s (dikwijls nodig bij strategische projecten die herbestemming inhouden) blijft hachelijk. Hoe abstraheren we ontwerpend onderzoek en stadsontwerp, en vermijden we anekdotiek? En wat als de private ontwikkelaar er de brui aan geeft, of de economische randvoorwaarden dramatisch wijzigen?
Op vlak van duurzaamheid staan we voor grote uitdagingen. Kunnen we een stevig discours opbouwen over Integrale Duurzaamheid dat opweegt tegen een louter technische en thematische benadering (bv. de overheersende focus op lage energie) ?
En als het dan over technieken gaat, weten we voldoende af van bv. alternatieve energievoorzieningen om er een ruimtelijk antwoord op te geven (zware WKK in woonwijk, nieuwe distributienetwerken, mobiliteit gegenereerd door aanvoer van alternatieve brandstoffen) ?
hoe duurzaam is de toekomstige wijk Tweewaters in Leuven?
