Het zoeken naar Bechsteins vleermuiskolonies vanuit Nederland naar Vlaanderen
René Janssen Zoogdierdag, 20 april 2013
SEVON
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Eerder…
2
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Bechsteins - Even voorstellen • • • • •
Middelgrote soort 7-13,6 gram Brede vleugels Grote oren Zeer zachte sonar
3
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Sociale koloniestructuur • Enkel vrouwelijke kant van de familie (Kerth&Van Schaik, 2011)
• Verhuizen: Splitsen & samenvoegen (Kerth et.al.2011
o o
Vleermuismijten en predatoren Kleine groepen vs. thermoregulatie
4
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Bewoners van…
Tekening: Peter Twisk
5
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Bosbewoner pur sang • Tot 1000 na Chr. de meest gevonden vleermuissoort in opgravingen • Indicatorsoort van loofbossen met oude bomen (Dietz & Pirr, 2009) • Veel holtes nodig • Kleine homerange
6
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Zwermgedrag • Paren • “Gene flow” (Kerth et. al. 2003; 2004) • Kennen van geschikte overwinteringsverblijven
7
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Overwintering • In ondergrondse objecten • Missen van veel dieren? • Vaak in groeven met instortingen… • Duitsland geen monitoringssoort • Nl en Vl: klein aantal dieren
8
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Onderzoek ’09/’10 – Nederlands Limburg Mistnetonderzoek
Gewone grootoor in net
Telemetrie (zender 0,34 g)
Bechsteins vleermuis met zender (foto: Luuk Punt)
9
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Eerste Nederlandse kolonie • Vangst Vuursteenmijn in Savels bos (11 augustus) en vangst bos (24 augustus) • Eén van de verblijfplaatsen: 10 m hoog in es
Eerste jaars vrouw
Tweede jaars vrouw, niet reproductief
10
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Najaarszwerm terugvolgen • 3 vrouwtjes gezenderd; 2 in groeve, 1 na 11 km contact tot Rijkhoven, daarna kwijt
11
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
17,5 km
12
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Conclusies ’09-’10 • • • •
Regelmatige waarnemingen: populatie? Herkomst zwermende dieren onbekend! Aanwijzen van habitatrichtlijngebieden? Bos gekapt, Bechsteins weg!
13
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Onderzoek 2011 Bossen • • • • •
Kansenkaart maken Veldbezoeken voor kansenkaart Vangen Gevangen vrouwtjes zenderen Kolonies vinden
Zwerm • Zwermplaatsen vinden • Dubbelblind kolonies vinden
SEVON
14
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Kansenkaart - 1
15
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Kansenkaart - 2
16
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Kansenkaart - 3
17
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Veldbezoeken en vangplekselectie • • • • • •
Boomlaag: Eiken, beuken of Essen? Kruidenrijke ondergroei? Oudbosplanten aanwezig? Hakhoutstoven? Vochtig bos? Poeltje aanwezig?
18
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
15 vangplekken 2011
19
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Vangen in bossen • Vangen in geselecteerde bossen • Met poppenhaarnetten speciaal voor vleermuizen • Met lokker met “distress-calls” • Zender <0,35 gram
20 Foto: Karl Van Ginderdeuren
Foto: Johannes Janssen
Foto: Johannes Janssen
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Vangsten 2011
21
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Kolonies zomer 2011
10 km
22
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Koloniebomen zomer 2011
23
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Doel zwerm 2011 • Dubbelblinde steekproef zoekbeeld en kansenkaart • Vinden van migratieroutes • Completeren gegevens • Vinden nieuwe zwermlocaties
24
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Vangsten voor groeven • • • •
6 groeves, 9 nachten 661 vangsten; 10 soorten 120 Bechsteins (26 vrouwtjes) Koegat: Nacht 1: 79 vangsten; 46% Bech
25
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Zwerm 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
26
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Terugvolgen zwerm 2011 • 19 dieren met lichte zendertjes (0,45 gram < 5 % bodymass) • 2 gram gewichttoename door voeren en water • Terugvolgen met auto’s • Terugzoeken in bossen • Chessna voor 100%
27 Foto: Karl Van Ginderdeuren
Foto: Wouter Teunissen
Foto: Wouter Teunissen
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Zwerm 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
28
10 km
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Route 20 (KG BVN)
29
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
La Croix Zwerm 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
30
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Koegat2011 Zwerm
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
31
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Nietelbroeken Zwerm 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
32
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
BelleVue Zuid Zwerm 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Zwerm ’11 Kol. Zwerm ‘11
33
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Conclusies • 9 van de 10 kolonies zijn enkel gevonden in de bossen op oud-standplaatsen • 7 van de 10 kolonies in Vlaanderen in Natura2000gebieden, niet aangewezen voor Bechsteins… • Selectiecriteria koloniebossen kloppen: oudbosstandplaatsen met hakhoutstoven, oude bosplanten met overstaanders van eik, beuk en es • Boomgaarden worden gebruikt als jachtgebied en als kolonieplaats! • Vrouwtjes tegelijk op stap met een andere bestemming • Zwermplaatsen worden door meerdere kolonies bezocht 34
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Conclusies naar beheer • Insectenrijkheid in bossen is belangrijk (hoge waterstand; kruidenrijkheid) • Holten zijn belangrijk; overstaanders behouden • Holten in bomen zijn niet altijd te zien • Poeltjes (10*5) in het bos bieden drinkgelegenheid • Veel oude bosgronden zijn ongeschikt geworden als koloniebos (populierenplantage; kaalkap)
35
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Dankwoord • • • • • • • • • •
Provincie Vlaams Limburg en de Gemeenten Heers en Riemst voor de financiële bijdrage en hun partnerschap bij het Project in Vlaams Limburg; Het RLH, de Bosgroepen en de JNM voor hun partnerschap bij het Vlaams-Limburgse project; Provincie Nederlands Limburg en Solabio (Interreg) voor de financiële bijdrage in 2009 en 2010; Luc Crevecoeur, Karolien van Diest, Patricia Knaepen, Joke Rymen en Francine Theeuwissen voor de prettige samenwerking in de projectgroep; Het Vleermuisvangsysteem, het ANB, Limburgs Landschap, SBB, LL, NM en verschillende particuliere terreineigenaren voor de benodigde (terrein)ontheffingen; Ghis Palmans voor het beschikbaar stellen van Vlaamse gegevens; Pierrette Nyssen voor het beschikbaar stellen van Waalse gegevens; Desiré Paelinckx van het INBO voor het beschikbaar stellen van de BWK- kaarten en bosleeftijdskaart; Heleentje De Brauwer, Jaap van Schaik, Kamiel Spoelstra en Paul Voskamp voor commentaar; Jan Appermont en Urbain Merken voor de hulp bij het selecteren van vangstplekken; 36
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Dankwoord - Veldwerk •
2009: Pieter Blondé, Frans Bosch, Thijs Bosch, Huub Don, A-J Haarsma, Raymond Haselager, David Herman, Jan Hovenkamp, Tjeerd Kooij, Mies Loogman, Johannes Regelink, Jaap van Schaik, Jannah Schenk, Paul Voskamp en vele anderen die één of meerdere dagen hebben meegeholpen met het veldwerk;
•
Bos 2011: Jan Appermont, Joachim Bertrams, Kris Boers, Mark De Brabander, Heleentje De Brauwer, Christel Bouchet, Pieter-Jan D’Hondt, Pieter-Jan D’hont, David Galens, Johannes Janssen, Iwan Lewylle, Willem Proesmans, Jaap van Schaik, Jannah Schenk, Lydia Vanberghen, Karl Van Ginderdeuren, Tom Verschraegen en Paul Voskamp.
•
Zwerm 2011: Jan Appermont, Heleentje De Brauwer, Gaby Bollen, Frans Bosch, Thijs Bosch, Julia van der Burgt, Ludwig Darcis, Pieter-Jan D'Hondt, Teddy Dolstra, Winfried Engels, David Galens, Karl Van Ginderdeuren, A-J Haarsma, Raymond Haselager, Jan Hovenkamp, Ruud Kaal, Sanne Kat, Burkhard Kern, Tjeerd Kooij, Thomas Kölsch, Wendy Kreeftenberg, Sander Lagerveld, Stefan Luyk, Iwan Lewylle, John Mulder, Thijs Molenaar, Ruurd Noordhuis, Ghis Palmans, Douwe van der Ploeg, Rian Pulles, Stef van Rijn, Jaap van Schaik, Jannah Schenk, Chiel Simons, Wouter Teunissen, Marc van der Valk, Emmy Veeman, Johan Willems en Sigrid van Woerkom
•
Foto’s: Karl Van Ginderdeuren, Johannes Janssen, Luuk Punt, Wouter Teunissen. Indien onvermeld: René Janssen 37
…
38
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Project - Doelstelling • Ecologische kennis verbeteren o o o
Kolonies Jachtgebieden Zwermplaatsen
• Bescherming o o
Gegevens verkrijgen en verstrekken Informatie verstrekken
• Monitoringsnetwerk o
Kasten
39
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Eerste kolonie voor Vlaanderen • Beuk in privébos bij Vliermaalroot • Jaagde die nacht in structuurrijk bos • Voortplanting 2010: Vliegvlug jong, 50 meter verder in eik
40
370 m
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Biotoop dieren 2009/2010 • • • •
3 vrouwtjes, 1 mannetje Kleine homerange Bos dat er altijd heeft gestaan Kruidenrijke ondergroei met hakhout van hazelaar en haagbeuk en overstaanders van eik, es en beuk als koloniebossen • Boomgaarden als foerageergebied
41
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Andere vangsten • 108 dieren; 11 soorten • Eerste kolonie bosvleermuizen voor Vlaanderen in een privébos (vangsten op drie locaties) • Derde locatie van voortplanting van Brandts vleermuis in Vlaanderen; op meerdere locaties mannetjes • Voortplanting van baardvleermuis, gewone dwergvleermuis, franjestaart, watervleermuis en gewone grootoorvleermuis • Mannetjes van ingekorven vleermuis, grijze grootoorvleermuis en rosse vleermuis
42
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Kolonies 2011
Kolonie ’09 Zomer ’11 Kol. Zwerm ‘11
10 km
43
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Vervolg • Vangen in nog 6 bossen • Dieren volgen voor habitatgebruik- analyse • Opleiden van mensen in het herkennen van vleermuizen in kasten • Ophangen vleermuiskasten in geschikte bosgebieden voor monitoring
44
45
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Monitoring • Kwaliteitscriteria voor oude boscomplexen en hun beheer • Instandhoudingsdoelstellingen (IHD) • Een wettelijke verplichting van Habitatrichtlijn Annex II- soorten • Bosreservaten (wetenschappelijk onderzoek) • Informatie voor beheers- en beleidsadviezen voor vergunningenbeleid
46
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Overzicht kolonies ANB- bossen • • • •
BelleVue Noord BelleVue Midden Jongenbos ZuidOost Kolmontbos (zuidzijde)
Natura2000-gebied Natura2000-gebied Natura2000-gebied Natura2000-gebied
Natuurpunt •
Nietelbroeken
Natura2000-gebied
Privé met toestemming kasten • • •
Kerselaar aan de Heibrikstraat 36 Hoesselt BelleVue Zuid Jongenbos West
------Natura2000-gebied Natura2000-gebied
Privé (nog) geen toestemming voor kasten • •
Vliermaalroot (2009 en 2010) Privébosjes "Krijt"
------------47
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Kleine homerange (Dietz&Pir, 2009) • Verhuist vaak • Gaat uit elkaar en komt weer bij elkaar (klimaat in holte) • Een bos kan bewoond worden door verschillende families, hebben nooit contact!
48
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Waarnemingen 2003-2008
Bronnen: -Vleermuizenwerkgroep Limburg NP -Plecotus, Natagora -Dietz&Pir, 2009 -http://www.naturschutzinfo rmationen-nrw.de -http://www.naturschutz.rlp. de/index.php?id=3&pid1=30
49
Project
Bechsteins
2009
Bos 2011
Zwerm 2011
Conclusies
Projectpartners • SEVON • Biodiversiteitssubsidie Provincie Limburg • Partners: Gemeenten Heers en Riemst, JNM-ZWG, RLH, Bosgroep Zuid-Limburg
SEVON
50
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Nieuwe plek, maar ook kolonie? • 2010 in privébos bij Vliermaalroot • Vangst vrouwtje net vliegvlug (±1,5 maand oud) • Gezenderd en gevolgd • Verblijfplaats 50 meter van boom in 2009 • Voortplanting vastgesteld op Vlaams Limburgse bodem
51
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Overwintering • In ondergrondse objecten • ♀ tot 25 km; ♂ tot 50 km
52
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Waarnemingen bij groeves V.-L. • Overwinteraars de afgelopen vijf jaar per jaar: o o o o o o o
Pitjesberg (1-3) Koegat (0-2) La Croix (0-2) De Keel (0-2) De Mathuus (1-3) Vechmael (0-2) Juge (0-2)
• Vangsten in najaar o o
La Croix en Koegat 4 keer per jaar in september (± 1 week) vanaf 53 1995 vaak Bechsteins vleermuis
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Resultaten - najaarszwerm • Dag 1: 2 juv vrouwtjes gezenderd o o
1 de Boschberg in 1 de Muizenberg in
• Dag 2: 1 vrouwtje gezenderd o o
Weer teruggevangen, losgelaten 11 km contact tot Rijkhoven, daarna kwijt
54
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Onderzoek 2011 en vervolg
• • • • •
Project Vleermuizen in het algemeen De Bechsteins vleermuis Onderzoek 2009/2010 in Nederland Onderzoek 2011 en vervolg… 55
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Beperkingen voor inventarisatie • Boombewoner • Sociale koloniestructuur met vaak kleine kolonies • Zachte sonar (ook tijdens zwermen) • Kleine homerange
56
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Waarnemingen België tot 2009 • Wallonië: o o
o
Gaume- streek: 1 kolonie bekend Dichtheid aan overwinterende dieren Montagne de St. Pierre Mistnetonderzoek 2009 Viroinvallei: “vrij algemene soort in bossen”
• Brussels gewest: o o
2 winterwaarnemingen geen zomerwaarnemingen
• Vlaanderen: o o
1 overwinteraar buiten Limburg Limburg aanwezig tijdens zwerm en winter 57
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Waarnemingen Vlaanderen tot 2009 • Fortengordel Antwerpen: o o
1 overwinteraar sinds 1986 Geen vangsten van Bechsteins
• Oost-& West-Vlaanderen en Brabant o
Geen waarnemingen
• Limburgse groeves: o o
Ieder jaar 2-9 overwinteraars Jaarlijks 6-14 vangsten in 4 avonden
58
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Vinden van zomerverblijven… • Sept. 2003 • 2 ♂; 1 ♀drie dieren gezenderd • Allen snel kwijt (Lefevre et. al. 2005)
59
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Waarnemingen Eurregio • Nederland o o o
Zwermende dieren twv Maas Overwinteraars twv Maas Kolonievondst tov Maas
• Luxemburg dekkende studie o
Bechstein’s bat was the second most commonly captured bat species with 107 individuals representing 26.8% of all captured bats. The mean capture success of Bechstein’s bat was 1.7 ind/100 m mist net per night.
• Duitsland tov Luik o
Vergelijkbaar als Luxemburg
60
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Waarnemingen Limburg-2 • 2004 t/m 2008, vanaf 1995 • Afgewisseld Koegat/ La Croix 6
N=1 5 4
N=4
3
Man BE
N=4
Vrouw BE Onbekend BE
N=1
N=5
N=5
2 1 0 rond 2 sep
rond 10 sept
rond 17 sept
rond 24 sept
rond 31 sept
Na 1 oktober
61
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Resultaten onderzoek ’09/’10
• Project • Vleermuizen in het algemeen • De Bechsteins vleermuis • Onderzoek 2009/2010 in Nederland Pauze • Onderzoek 2011 en vervolg… 62
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Nogmaals…waarnemingen Grensregio 2003-2008
63
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Voorjaarszwerm - ♂
BB
? 64
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Vangactie in bossen juni-aug • 9 locaties bemonsterd • Geen Bechsteins
65
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Oostkant Maas - 2009 • 51 vangnachten in bossen Z- Limburg (NL) (rood) • 5 groeveingangen bevangen
66
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
67
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
68
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Telemetrie
69
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Telemetrie
70
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Telemetrie
71
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Telemetrie
72
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Telemetrie
73
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Eén zomerpopulatie gevonden kan niet alles zijn…
74
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies en bedenkingen ’09-’10 • Regelmatige zwerm- en winterwaarnemingen: populatie? • Groot deel van de herkomst van de vele zwermende en overwinterende dieren onbekend. • Aanwijzen van habitatrichtlijngebieden? • Bos gekapt, Bechsteins weg!
75
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Pauze
• Project • Vleermuizen in het algemeen • De Bechsteins vleermuis • Onderzoek 2009/2010 in Nederland Pauze • Onderzoek 2011 en vervolg… 76
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Project - Doelstelling • Inventariseren o o o
Bosgebieden Jachtgebieden Zwermplaatsen
• Monitoring o
Kasten
• Bescherming o
o
Gegevens over voorkomen verkrijgen en verstrekken Informatie verstrekken over vleermuizen in bossen 77
Project
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Conclusies
Vansten voor groeven Vrijdag 2/9
Soort BB
Ju
PB
VM
Zaterdag 3/9 KG
LC
KG
LC
Totaal
%
VM
Bechsteins
12
8
4
4
36
32
21
5
122
18%
Watervleermuis
24
10
28
5
35
54
84
25
265
40%
11
14
5
2
26
6
7
71
11%
31
2
13
59
9%
11
4
10
35
5%
2
7
6
4
19
3%
2
8
4
3
23
3%
2
0%
5
43
6%
3
24
4%
9
663
100%
Franjestaart Ingekorven
9
4
Baardvleermuis
1
4
5
Brandts Meervleermuis
2
Vale vleermuis
2
Gewone groot
2
Gewone dwerg
1
Totaal
53
2
1
30
1
5
24
3
17
64
61
2
79
1
170
1
128
2
69
1
78
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Voorlopige conclusies naar beheer • Veel oude bosgronden zijn ongeschikt geraakt als koloniebos (populieren; kaalkap) • Geprefereerd bos: Hakhoutstoven, oude bosplanten met overstaanders van eik, beuk en es • Holten zijn belangrijk! • In de oude bosgronden zijn 10 kolonies gevonden; een deel op privégronden • Insectenrijkheid is belangrijk (hoge waterstand; kruidenrijkheid) • Behoud van bomen met holten • Poeltjes (10*5) in het bos bieden drinkgelegenheid
79
Project
Vleermuizen
Bechsteins
Result. ’09/’10
Result. ’11
Meehelpen? • Maart: kasten ophangen • April: lezing herkenning vleermuizen in kasten • Mei: eerste kastencontrole • Juli/ augustus: Vangsten in bossen
80
