Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Helyi Esélyegyenlőségi Program Petőfibánya Községi Önkormányzat
2013.06.11.
1
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Tartalom Helyi Esélyegyenlőségi Program (HEP) ................................................................ 3 Bevezetés ................................................................................................... 3 A település bemutatása ................................................................................. 6 Értékeink, küldetésünk ................................................................................ 14 Célok ........................................................................................................ 14 A Helyi Esélyegyenlőségi Program Helyzetelemzése (HEP HE) ............................ 15 1. Jogszabályi háttér bemutatása ................................................................ 15 2. Stratégiai környezet bemutatása ............................................................. 17 3. A mélyszegénységben élők és a romák helyzete, esélyegyenlősége .............. 19 4. A gyermekek helyzete, esélyegyenlősége, gyermekszegénység .................... 45 5. A nők helyzete, esélyegyenlősége ........................................................... 64 6. Az idősek helyzete, esélyegyenlősége ...................................................... 69 7. A fogyatékkal élők helyzete, esélyegyenlősége .......................................... 78 8. Helyi partnerség, lakossági önszerveződések, civil szervezetek és for-profit szereplők társadalmi felelősségvállalása ....................................................... 85 9. A helyi esélyegyenlőségi program nyilvánossága........................................ 86 A Helyi Esélyegyenlőségi Program Intézkedési Terve (HEP IT) ............................ 87 1. A HEP IT részletei ................................................................................. 88 A helyzetelemzés megállapításainak összegzése ......................................... 86 A beavatkozások megvalósítói ................................................................. 89 Jövőképünk .......................................................................................... 89 Az intézkedési területek részletes kifejtése ................................................ 90 2. Összegző táblázat - A Helyi Esélyegyenlőségi Program Intézkedési Terve (HEP IT) ....................................................................................................... 101 3. Megvalósítás ...................................................................................... 105 A megvalósítás előkészítése .................................................................. 105 A megvalósítás folyamata ..................................................................... 105 Monitoring és visszacsatolás .................................................................. 107 Nyilvánosság....................................................................................... 107 Érvényesülés, módosítás ....................................................................... 108 4. Elfogadás módja és dátuma ................................................................. 109
2
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Helyi Esélyegyenlőségi Program (HEP)
Bevezetés Az egyenlő bánásmódról és az esélyegyenlőség előmozdításáról szóló 2003. évi CXXV. törvény (továbbiakban: Ebktv.) 31. §-a alapján minden község önkormányzata (a továbbiakban: települési önkormányzat) ötévente öt évre szóló helyi esélyegyenlőségi programot fogad el. A helyi esélyegyenlőségi programban helyzetelemzést kell készíteni a hátrányos helyzetű társadalmi csoportok – különös tekintettel a nők, a mélyszegénységben élők, romák, a fogyatékkal élő személyek, valamint a gyermekek és idősek csoportjára – oktatási, lakhatási, foglalkoztatási, egészségügyi és szociális helyzetéről, illetve a helyzetelemzésen alapuló intézkedési tervben meg kell határozni a helyzetelemzés során feltárt problémák komplex kezelése érdekében szükséges intézkedéseket. A helyzetelemzés és az intézkedési terv elfogadása során figyelembe kell venni a települési kisebbségi önkormányzatok véleményét. A helyi esélyegyenlőségi programot a társadalmi felzárkózásért felelős miniszter által meghatározott részletes szabályok alapján kell elkészíteni. A programalkotás során gondoskodni kell a helyi esélyegyenlőségi program és a települési önkormányzat által készítendő egyéb fejlesztési tervek, koncepciók, továbbá a közoktatási esélyegyenlőségi terv és az integrált településfejlesztési stratégia anti-szegregációs célkitűzéseinek összhangjáról. A helyi esélyegyenlőségi program elkészítése során kiemelt figyelmet kell fordítani az egyenlő bánásmód, az esélyegyenlőség és a társadalmi felzárkózás követelményének érvényesülését segítő intézkedésekre; az oktatás és a képzés területén a jogellenes elkülönítés megelőzésére, illetve az azzal szembeni fellépésre, továbbá az egyenlő esélyű hozzáférés biztosításához szükséges intézkedésekre; a közszolgáltatásokhoz, valamint az egészségügyi szolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés biztosításához szükséges intézkedésekre; olyan intézkedésekre, amelyek csökkentik a hátrányos helyzetűek munkaerő-piaci hátrányait, illetve javítják foglalkoztatási esélyeiket. A helyi esélyegyenlőségi program időarányos megvalósulását, illetve az esélyegyenlőségi program elfogadását követően az esélyegyenlőségi programban bemutatott meghatározott helyzet esetleges megváltozását kétévente át kell tekinteni, az áttekintés alapján szükség esetén a helyi esélyegyenlőségi programot felül kell vizsgálni, illetve a helyzetelemzést és az intézkedési tervet az új helyzetnek megfelelően kell módosítani. A helyi esélyegyenlőségi programot a települési önkormányzati köztisztviselők vagy közalkalmazottak készítik el. Képzésüket, a helyi esélyegyenlőségi programok elkészültét és felülvizsgálatát esélyegyenlőségi mentorok segítik. A települési önkormányzati köztisztviselők, közalkalmazottak képzését a Kormány által rendeletben kijelölt szerv végzi. A települési önkormányzat az államháztartás alrendszereiből, az európai uniós forrásokból, illetve a nemzetközi megállapodás alapján finanszírozott egyéb programokból származó, egyedi döntés alapján nyújtott, pályázati úton odaítélt támogatásban csak akkor részesülhet, ha az e törvény rendelkezéseinek megfelelő, hatályos helyi esélyegyenlőségi programmal rendelkezik. A települési önkormányzatok jogi személyiséggel rendelkező társulása az államháztartás alrendszereiből, az európai uniós forrásokból, illetve a nemzetközi megállapodás alapján finanszírozott egyéb programokból származó, egyedi döntés alapján nyújtott, pályázati úton odaítélt támogatásban csak akkor részesülhet, ha a társulást alkotó települési önkormányzatok mindegyike az e törvény rendelkezéseinek megfelelő, hatályos helyi esélyegyenlőségi programmal rendelkezik. A Települési Esélyegyenlőségi Program tartalmazza Petőfibánya Község Önkormányzata és által működtetett intézményekhez, azok szolgáltatásaihoz kapcsolódó különböző területek: így oktatás, képzés, foglalkoztatás, lakhatás, közszolgáltatások hozzáférhetősége, önkormányzati döntéshozatal
A 2003. évi CXXV. törvény 31. §-át a 2011. évi CLXXIV. törvény 36. § (1) bekezdése iktatta be. Hatályos: 2011.12.22.
3
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
esélyegyenlőségi szempontú helyzetelemzését, vizsgálatát, illetve az ehhez kapcsolódó feltételrendszer áttekintését. A helyi esélyegyenlőségi programok elkészítésének szabályairól és az esélyegyenlőségi mentorokról szóló 321/2011. (XII. 27.) Korm. rendelet tartalmazza a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének szakmai szabályait. Ez alapján a települési önkormányzat által készített helyi esélyegyenlőségi program helyzetelemzésből és intézkedési tervből áll. A helyzetelemzésben meg kell határozni a településen élő hátrányos helyzetű társadalmi csoportok, különösen a mélyszegénységben élők, romák, gyermekek, nők, idősek és fogyatékkal élők teljes lakossághoz viszonyított képzettségi, lakhatási, foglalkoztatási, egészségi, szociális és területi mutatóit, az adott település esélyegyenlőtlenségi problémáit. A települési önkormányzat a helyzetelemzés elkészítése során felhasználja a kormányhivatalok és szakigazgatási szerveik, a település, a többcélú kistérségi társulás, a megye, illetve szükség szerint a Központi Statisztikai Hivatal rendelkezésére álló nyilvántartások hátrányos helyzetű társadalmi csoportokra vonatkozó aktuális anonimizált adatait. Az intézkedési tervben meg kell határozni, hogy a helyzetelemzésben feltárt esélyegyenlőségi problémák felszámolása érdekében milyen beavatkozásokra, intézkedésekre van szükség. A helyi esélyegyenlőségi program elkészítésében résztvevők képzését végző szerv a Türr István Képző és Kutató Intézet (a továbbiakban: TKKI). A települési önkormányzat a helyben szokásos módon közzéteszi az általa elfogadott helyi esélyegyenlőségi programot, valamint soron kívül megküldi a TKKI számára, mely azt honlapján közzéteszi. A helyi esélyegyenlőségi program részét képező intézkedési tervben meghatározott intézkedések célja különösen a lakhatási szegregáció és oktatási kirekesztődés felszámolása, integrált vagy a környezeti normáknak megfelelő minőségű lakókörnyezet kialakítása; a hátrányos helyzetű társadalmi csoportok képzettségi és foglalkoztatottsági szintjének növelése; az oktatásban, képzésben megjelenő sztereotipikus pályaorientáció megváltoztatása; a közszolgáltatásokhoz, egészségügyi és szociális szolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés megteremtése; az egyenlő bánásmód követelményének érvényesítése a települési önkormányzat döntéshozatalában, az általa fenntartott vagy támogatott intézményekben, és az önkormányzat által ellenőrzött szolgáltatások körében; a hátrányos helyzetű csoportok tagjai részvételének elősegítése a döntéshozatalban és a közügyek irányításában, ezek tervezésében, megvalósításában és értékelésében; a hátrányos helyzetű csoportok tájékozottságának és tudatosságának növelése az őket megillető jogok és lehetőségek tekintetében. Az intézkedési tervben rendelkezni kell az egyes intézkedések végrehajtásának feltételeiről, ütemezéséről a szükséges uniós források és hazai költségvetési források megjelölésével. A települési önkormányzat kétévente felülvizsgálja a helyi esélyegyenlőségi programot, amelynek ki kell terjednie arra, hogy a helyzetelemzés továbbra is helytálló-e, illetve a lejárt határidejű intézkedések teljesülésére és eredményeinek felmérésére. Ha a felülvizsgálat alapján szükséges, a települési önkormányzat módosítja a helyi esélyegyenlőségi programot, vagy új helyi esélyegyenlőségi programot fogad el. Az esélyegyenlőség biztosításával összefüggő etikai elvek
Megkülönböztetés tilalma, egyenlő bánásmód elve: a közszolgáltatások működésében meg kell előzni az állampolgárok hátrányos megkülönböztetését. A megkülönböztetés tilalma vonatkozik a lakosok bárminemű faj, szín, nem, nyelv, vallás, politikai vagy más vélemény, nemzeti vagy társadalmi származás, vagyoni, születési vagy egyéb helyzet szerinti diszkriminációjára.
Az emberi méltóság tiszteletben tartása: Az állampolgárok emberi értékük, méltóságuk, egyediségük alapján tiszteletet érdemelnek, érdekeiket figyelembe véve olyan körülményeket és légkört kell kialakítani, melyek ezeknek az alapvető értékeknek a megőrzését és megerősítését szolgálják.
Szolidaritás: A társadalom számára minden állampolgár egyformán értékes, ezért a település minden közösségének és polgárának érdeke a szolidaritás erősítése, mely nagyban elősegítheti a 4
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
hátrányos helyzetű csoportok társadalmi integrációját, foglalkoztatási és érvényesülési lehetőségeit. A rászoruló embernek megfelelő hozzáférést kell biztosítani az erőforrásokhoz, szolgáltatásokhoz abból a célból, hogy ő maga is el tudja végezni feladatait, meg tudjon birkózni a nehézségekkel.
Méltányosság és rugalmas ellátás: A megkülönböztetés tilalma nem old fel minden létező egyenlőtlenséget. Olyan pozitív méltányos és rugalmas intézkedéseket kell kidolgozni, melyek elősegítik az érintettek társadalmi pozíciójának, életminőségének javulását.
Az esélyegyenlőség biztosításával összefüggő fenntartói tevékenységek, felelősségek
az esélyegyenlőségi célok elérése érdekében a kötelezettségek meghatározása; a kötelezettségek teljesítéséért felelős személyek kijelölése, akiknek fő feladata: a.) a Program megvalósításának koordinálása, b.) a Program végrehajtásának nyomon követése, c.) az esélyegyenlőség sérülésére vonatkozó esetleges panaszok kivizsgálása; a Program nyilvánosságának biztosítása; a Program megvalósításában érintett intézmények vezetőinek tájékoztatása; esélyegyenlőségi kockázatok kezelése, intézkedési tervek készítése, értékelése, folyamatos korrekciója; fejlesztési célok időrendi prioritásának kialakítása, a mérhetőséget lehetővé tevő indikátorok meghatározása; az esélyegyenlőség javításához kapcsolódó prioritási sorrend meghatározása; az eredmények nyilvánosságra hozásakor a személyes adatok védelmének maximális érvényesítése; a település döntéshozóinak kétévente történő tájékoztatása a megvalósításról.
A helyi esélyegyenlőségi program elkészítésében résztvevőkkel szembeni követelmények A települési önkormányzat közigazgatási szervének köztisztviselőjét vagy költségvetési szervének közalkalmazottját jelölheti ki a TKKI mentorhálózata által a felnőttképzésről szóló törvény szerint szervezett, a helyi esélyegyenlőségi programok megírására felkészítő képzésen való részvételre. A képzést esélyegyenlőségi mentorok tartják. A TKKI által tartott képzésben résztvevő a képzésen elsajátított ismeretekről a képzés elvégzését követő egy hónapon belül vizsgát tesz. A vizsga akkor sikeres, ha a vizsgázó legalább 75%-os vizsgaeredményt ér el. A képzés sikeres elvégzéséről a vizsgázóknak a TKKI tanúsítványt állít ki. A helyi esélyegyenlőségi programok kétévente esedékes felülvizsgálatába és az új helyi esélyegyenlőségi program elkészítésébe, valamint a helyi esélyegyenlőségi programok részét képző intézkedési terv végrehajtásának nyomon követésébe a települési önkormányzat azt a személyt vonhatja be, aki rendelkezik a TKKI helyi esélyegyenlőségi programok írására felkészítő képzésének elvégzését tanúsító bizonyítvánnyal. A települési önkormányzat a helyi esélyegyenlőségi program helyzetelemzését a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének részletes szabályairól szóló 2/2012. (VI. 5.) EMMI rendeletben előírt célcsoportokra és esélyegyenlőségi területekre vonatkozóan rendelkezésre álló adatok felhasználásával készíti el a rendelet mellékleteiben meghatározott, egységesen rendelkezésre álló, valamint a helyi szinten rendelkezésre álló statisztikai mutatók, anonimizált adatok alapul vételével. A helyi esélyegyenlőségi program adatainak elemzése, a vizsgált területeken (oktatás, lakhatás, foglalkoztatás, stb.) esetlegesen kialakuló trendek kimutatása kizárólag a több évre visszanyúló adatok elemzésével lehetséges, melyekhez a helyi adatokon kívül a kötelezően használandó adatbázisok (VÁTI TeIR rendszer, KSH T-STAR rendszer) különböző adatsorai szolgáltak segítségül. Összhangban az Egyenlő Bánásmódról és az Esélyegyenlőség Előmozdításáról szóló 2003. évi CXXV. törvény, a helyi esélyegyenlőségi programok elkészítésének szabályairól és az esélyegyenlőségi mentorokról szóló 321/2011. (XII. 27.) Korm. rendelet és a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének 5
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
részletes szabályairól szóló 2/2012. (VI. 5.) EMMI rendelet rendelkezéseivel, Petőfibánya Község Önkormányzata Esélyegyenlőségi Programban rögzíti az esélyegyenlőség érdekében szükséges feladatokat. Az önkormányzat vállalja, hogy az elkészült és elfogadott Esélyegyenlőségi Programmal összehangolja a település más dokumentumait1, valamint az önkormányzat fenntartásában lévő intézmények működtetését. Vállalja továbbá, hogy az Esélyegyenlőségi Program elkészítése során bevonja partneri kapcsolatrendszerét, különös tekintettel a köznevelés állami és nem állami intézményfenntartóira. Jelen helyzetelemzés az Esélyegyenlőségi Program megalapozását szolgálja.
A település bemutatása Petőfibánya községgé alakításáról az 1989. május 1-jén kelt 48/1989.(IV.7.) NET határozat szól. Petőfibánya az Észak-Magyarországi régióhoz tartozik, Heves megye nyugati részén. A Zagyva völgyében fekvő, a hatvani kistérséghez tartozó település. Területe a sikeresen végződött külterületi per eredményeként 133 ha. belterület, illetve 977 ha 2394 m2 külterület. Petőfibánya 1989. május 1-jétől önálló község, az akkor még Lőrinci nagyközségről vált le lakossági kezdeményezés útján. Mint a község neve is mutatja alapvetően ipari település, nevét 1949-ben kapta a település alatt húzódó lignitbányáról. Az addigi Pernyepusztára, majd 1945-tól Pernyebányára az ország különböző bányavidékeiről települtek át bányászcsaládok a néhány év alatt ,,gomba-módra” telepített 1-2-3 emeletes 12-32 lakásos tömbházakba. Petőfibánya éghajlata mérsékelten hűvös, mérsékelten száraz. A csapadék évi összege 560-580 mm, az évi középhőmérséklet 9,8-10 ˚C, az évi napsütéses órák száma 1910. Leggyakrabban északi és déli szelek fújnak. Területe a Zagyva aszimmetrikus patakvölgyében fekszik. A vidék legnagyobb tengerszint feletti magassága a 240 m-t nem haladja túl. Gyenge szeizmicitású terület. Természetes vizekben szegény. A talajvíz 4m mélységben található, kemény, kémiai típusa kalcium-magnézium-hidrogénkarbonátos, helyenként nátrium- és szulfáttartalommal. Az artézi kutak száma nagy. Természetes növényzetét puha- és keményfás ligeterdők, és magaskórós társulások alkotják. Jellemző növényei a szőrfű, a tárnicsfélék, a pirosló hunyor és a bogáncs. Erdőterülete 4-5%, talaja réti öntéstalaj és agyagbemosódásos barna erdőtalaj. Állatai kisvadak és madárfajok. Megközelíthető közúton: az M3-as autópályán Hatvan után a 21-es úton Lőrincin keresztül Selypnél kelet felé fordulva. A legközelebbi vasútállomás a Hatvan-Salgótarjáni vasútvonalon Lőrinci. A község a Hatvan-Lőrinci statisztikai körzetben helyezkedik el, a Mátra legdélebb vonulatánál fekszik, hegyekkel - völgyekkel övezve a Selypi medencében, észak-déli irányban Apc és Hatvan, nyugatkeleti irányban pedig Lőrinci és Rózsaszentmárton között. Petőfibánya nyitottságát elsősorban előnyös földrajzi helyzete és a tájegységek közötti átmeneti közvetítő szerepe biztosítja. Petőfibánya, mint annyi mindenben különleges és összetett helység. A település egy része a NyugatiMátraalja dombjain, másik része pedig a Zagyva-völgyében helyezkedik el. Mindebből fakadóan ez a terület közlekedés-földrajzi szempontból rendkívül előnyös fekvésű, no és persze különleges is. Az itt egy helyben maga körül körbeforduló ember egy szempillantás alatt mindenféle földrajzi csodát láthat, s ehhez még csak utaznia sem kell. Pernyepuszta már a XX. század elején a Schossberger család Lőrinci uradalmának része volt. Az 1900. évi népszámlálás adatai alapján 1900-ban Pernyepusztán mindösszesen 94 lakost tartottak számon. A pernyepusztai cselédlakások a mai kultúrház alatti részen sorakoztak. Lépcső vezetett fel a domboldalon lévő gazdasági épületekhez, amelyek helyén épült fel a kultúrház, és arra a részre épült a bányaüzem fürdőjének épülete is. A gazdasági létesítmények már 1945 előtt „villannyal, vízvezetékkel” voltak ellátva. Pernyepusztán ebben az időben már működött egy tanyasi iskola is, méghozzá a település középpontjától egészen távol, a mai temető közelében. Épülete 1945-ben már nagyon romos állapotba volt, ezért ideiglenesen a bányatelepen, lakásokból alakítottak ki tanintézményt addig, amíg az épülő új iskolát használhatóvá tették. A délnyugati domboldalban szőlőtáblák, gyümölcsösök húzódtak, a környező földeken leginkább cukorrépa- és gabonatermesztéssel foglalkoztak. 1
Költségvetési koncepció, Gazdasági program, Szolgáltatástervezési koncepció, Településfejlesztési stratégia, Településrendezési terv, Településszerkezeti terv, Településfejlesztési koncepció
6
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
1938-ban a Nógrádi Kőszénbányák RT. megvásárolta e területet, s kezdte betelepíteni a volt uradalom területét, a szomszédos községben folyó bányai termelés növekvő munkaerőigényét kielégítve. Már a 40-es években elkezdődött a telep kialakítása, a mélyművelésű bányászatra alapozva. Erőteljes, gyors fejlődés jellemezte. Számottevő betelepítés folyt: az ország különböző bányavidékeiről hoztak ide képzett és leendő bányászokat. Jöttek Obrádból, Tatabányáról, sokan a Nyírségből érkeztek, s emellett folyt a „bányatoborzás” is. A letelepedést segítették elő azzal, hogy jó közművesítéssel ellátott lakásokat, erős kőházakat építettek a betelepülő bányászoknak. Egyidőben indult az építkezés a telep ún. „Alsó” és „Felső” részén is. 1950-ben a Mátravidéki Szénbányák vette át a bányát, ezzel együtt a lakótelepet is, ahol munkásai éltek. Petőfibánya egyik különlegessége az alagúton túl a terméskővel kirakott tipikus bányászházak sokasága és „kesze-kusza” elhelyezkedése, főleg a Felső-telepen. A Sport-telepnek és a Strand-szabadidőközpontnak is otthont ad a lakóövezet. A gyorsan megépülő soklakásos bányászlakásokat gyorsan követte a többi is, már kicsit változatosabb formában. Mindezek mellett bányász családi házak is épültek. A lakóterület kereskedelmi hálózata is kezdett kialakulni, a bánya üzleteket tartott fenn, ahol kedvezménnyel vásárolhattak. Az erőmű és a bánya dolgozói részére így rövid idő alatt egy önálló, nagy számú lakossággal rendelkező lakótelep épült, amely valóságos küllemét tekintve is kisvárosias jelleggel egyre csak fejlődött Lőrinci nagyközség szélén. Petőfibánya – mint új település – demográfiai folyamatai erőteljesen eltérnek a megye átlagos tendenciáitól. Az 1949 és 1960 közötti lélekszáma három-négyszeresére növekedett, ezt követően fokozatosan csökkent, majd 1990 után újra nőtt. (A lakosság létszáma háromezer fő alá 2007-ben csökkent 3 fővel, 2011.12.31-én pedig már csak 2.838 fő volt. Sajnos a lakosság folyamatosan csökken, pedig a bánya üzemelése idején meghaladta a négyezer főt is!) 1948-ban a Mátravidéki Erőmű és a Bányaépítési Rt. Bányaigazgatósága megkapta a 3 éves terv beruházásaként a fejlesztésre szánt kereteket. Jóváhagyták az iskola, műhely, vasútvonal, orvosi lakás, híd, kultúrház, 100 bányászlakás stb., összesen 25 létesítmény kivitelezését. A bányásztelepülés egyik legnagyobb nevezetessége az alagút, amely Magyarország jelenleg 3. leghosszabb alagútja 200 méteres hosszával (a XXI. századi dunántúli autópálya-alagutakat nem számítva). Az alagút 1961-ben készült el, mely a település két részét, az Alsó- és Felső-telepet köti össze egymással, megkönnyítve és meggyorsítva (a szó szoros értelmében akadálymentesítve) a közlekedést. Bár a Felsőtelepre el lehet jutni más kövesúton is, az itt lakók, és a településen átutazók szívesen közlekednek a nem mindennapi hangulatot árasztó, különleges hanghatásokat produkáló alagútban. Az 1990-ben indult „gáz-program” keretében a telep egy-egy része folyamatosan került be a vezetékes gázellátásba. Többlépcsős program volt ez, 1996-ban már a lakások 35 %-ában volt gázfűtés. A 15 km hosszú vízvezeték-hálózat a lakások 100%-át érinti, míg a szennyvízcsatorna (mely 16 km hosszú) 85 %-ukat. A kommunális szilárd hulladék gyűjtését, szállítását vállalkozók végzik, szakszerű elhelyezése megoldott. A folyékony kommunális hulladék teljes egészében a közcsatorna-hálózaton át kerül a szennyvíztisztító-műbe. A helyi vízmű a Heves Megyei Vízmű Rt. tulajdonában üzemel; a vezetékes víz viszont eléggé kemény. Már az 1990-es évek elején valamennyi út szilárd burkolatú, illetve portalanított volt. Petőfibánya szimbóluma, legimpozánsabb épülete: a Művelődési Ház. A 2. világháborút követően az első színpadi előadásokat az egyik bányamérnöki ikerházban tartották, ahol a közfalat kivéve, ideiglenesen kultúrházat alakítottak ki. Az előadások sikerét követően a bányászok körében egyre nagyobb lett az igény a művelődésre, így egyre kisebbnek bizonyult a mérnöklakás. Mindez hozzájárulhatott ahhoz, hogy 1953-ban községi szinten egy a korszakban igencsak monumentálisnak számító művelődési házat terveztek. A Művelődési ház a nagy beruházások eredményekképpen végül 1954-ben épült meg, amely lehetővé tette fővárosi színészek közreműködésével színielőadások bemutatását, irodalmi kultúrműsorok szervezését stb. A színházterem méreteit jól tükrözi, hogy erkéllyel és zenekari árokkal is rendelkezik. Községünk könyvtára 1948-49-ben alakult, kb. 300 kötettel és 15 beiratkozott olvasóval. Az 1950-től megrendezett bányásznapok (mind a mai napig megrendezésre kerül az Önkormányzat szervezésében) felejthetetlen élményt jelentettek az itt lakóknak. Nagyszabású vásár, kultúrműsor, táncmulatság szórakoztatta (és szórakoztatja) a telep lakosságát. Az 50-es években számos művészeti csoport alakult és kezdte meg tevékenységét, így a fúvószenekar is, mely 1945-ben alakult, és azóta is folyamatosan működik. A település kulturális programokban sohasem szűkölködött. A szórakoztatásért felelős személyek szinte megszámlálhatatlan programokkal tették, és teszik mind a mai napig színesebbé egykor a bányászok és ma a lakosok szabadidejét. Itt mindent megkaphattak a lakók, amit más települések lakói csak esetleg Budapesten 7
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
láthattak volna. A művelődési házban működött szalonzenekar, gyermekzenekar, cigányzenekar, énekkar, színjátszó kör, tánccsoport (népi). Itt kaptak helyet a különböző szakkörök, klubok: fotószakkör, makettező szakkör, kézimunka szakkör, munkásklub, stb. A Művelődési ház méreteiből adódó adottságainak köszönhetően nemcsak a község, de a Selypi medence községeinek közművelődési és testnevelési igényeit is képes kielégíteni. Ehhez a tárgyi feltételei adottak, hiszen a Művelődési Ház 370 fős színházterme (ellátva fény- és hangtechnikával), 150 főt befogadó díszterme, klubhelyiségei, kiállítóterme sok lehetőséget kínál. A Művelődési Házat jelenleg a Petőfibányai Kulturális és Testnevelési Közalapítvány működteti, vagyonának kezelője és legfőbb döntést hozó szerve a kuratórium. Az alapítvány célja: megfelelő anyagi alap és szervezeti keret biztosítása Petőfibánya kulturális, művelődési és szórakoztató tevékenységéhez, a Petőfibányai Bányász Sportkör testnevelési – ezen belül elsősorban szabadidő és diáksport-, valamint versenysport tevékenységhez. Alapító tagjai: Önkormányzat Petőfibánya, Mátrai Erőmű Zrt. Bánya és Energiaipari Dolgozók szakszervezeti Szövetsége, Visonta, Petőfibányai Bányász Sportkör. Tevékenységi helyei: Bánya út 3. (közösségi színtér – művelődési ház), Sport út 11. (Sportcentrum) Dobó út 9. (Strand-szabadidőpark). A Sport út 11. szám alatti Sportcentrum szertár elnevezésű öltöző és kiszolgáló épületét az Önkormányzat 2011-ben újíttatta fel és tette akadálymentessé. A község lakossága döntően római katolikus vallású. Tekintettel a település eléggé fiatal voltára településünkön – bár több kezdeményezés is volt – jelenleg nincs templom. A többségében katolikus és kis részben református vallású emberek mellett az utóbbi évtizedben a gyülekezeti létszámában folyamatosan bővülő Baptista Szeretetszolgálat is otthonra talált településünkön. A petőfibányai sportélet, azaz a verseny- és tömegsport rendezvények a PKTK tulajdonát képező Sportcentrumban zajlanak. A centrumban egy automata tekepálya, egy füves és egy salakos futballpálya, és egy 1000-1200 fő befogadására alkalmas – sajnos erősen rossz állapotban lévő – sportcsarnok található. A sportolni és szórakozni vágyók igényeit a (2012-ben felújított) Sportszertár, öltöző és a mellette működő, 30 fő elszállásolására alkalmas turistaszálló szolgálja ki. A Sportcentrum közelében csodálatos környezetben található a Strand-szabadidőpark, ahol családi és társadalmi rendezvényeket lehet tartani (ebédlő, jól felszerelt konyha). A park kempingezésre is alkalmas. Nyaranta az általános iskolások tartanak itt nyári napközis képzőművészeti tábort, illetve edzőtábort. A terület alkalmas rendezvények, fórumok, konferenciák rendezésére is. A településen működő Bányász Sportkör 1946. július 28-án alakult, jelenleg 3 szakosztályt működtet (labdarúgó, teke, ökölvívó). A sport művelése és értése sok élményt és értéket ad az embereknek. Kitartásra, önfegyelemre nevel és az összetartozás érzését segíti elő. A sport egyik elismert funkciója a szórakoztatás, ami nem öncélú, összefügg a sport fejlődésével, az utánpótlás nevelésével, tanításával. A település természeti adottságaiból adódóan Petőfibányán nem jellemző semmilyen gazdálkodási tevékenység, sem szántóföldi növénytermesztés, sem kertgazdálkodás. A Hobbikertek elsősorban a szabadidő eltöltésére kialakított területek, amelyekben a talaj adottságai révén szőlő és gyümölcstermesztéssel foglalkoznak a tulajdonosok. A településre nem jellemző az állattenyésztés. Az ipari tevékenységek körében megtalálhatók nehézipari-, könnyűipari-, élelmiszer- és építőipari cégek. Az utóbbi néhány évet a gazdasági regresszió jellemzi, a stagnáló fizetések és a kereskedelmi forgalom csökkenése.
1. számú táblázat - Lakónépesség száma az év végén lakónépesség 2007 (fő)
2972 fő
2008 (fő)
2979 fő
Lakónépesség számának változása (%)
99,76 %
2009 (fő)
2930 fő
Lakónépesség számának változása (%)
98,35 %
8
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja 2010 (fő)
2897 fő
Lakónépesség számának változása (%)
98,87 %
2011 (fő)
2838 fő
Lakónépesség számának változása (%)
97,96 %
2012 (fő)
2793 fő
Lakónépesség számának változása (%)
98,41 %
2013.
Forrás: BM, KSH-TSTAR
A demográfiai adatok képet adnak a lakosság állandó és ideiglenes számáról, korösszetételéről, nemzetiségi és rétegtagozódásáról, a szociálisan rászorultak számáról. A lakónépesség összetételét Petőfibányán az elöregedés jellemzi. Az elmúlt évek (10év) alatt az állandó népesség száma (2002-ben 3113 fő) 2793 főre csökkent, azaz 10 év alatt 320 fővel lett kevesebb; évente átlagosan 32 fővel csökkent az állandó lakosság. A hajléktalanok, azaz a népesség-nyilvántartásban ,,csak” településszintű lakóhellyel rendelkezők száma: 4 fő. Ezek az emberek főként alkalmi munkákból élnek, de a településszintű lakóhely lehetővé teszi számukra a szociális ellátásokra való jogosultságot. Petőfibánya sajátos helyzetéből adódóan a nappal főként a településen tartózkodó személyek leggyakoribb szálláshelye a külterületi ,,hobbikertek” kisházaiban van. Azon túl, hogy választójogukat külön a számukra kijelölt szavazókörben gyakorolhatják, velük együtt a felemelkedésüket a családsegítő és civil szervezetek bevonásával próbáljuk elősegíteni. Összegzésképpen elmondható, hogy az elöregedő lakosság alapján a halálozások száma lényegesen meghaladja a születések számát. A házasságkötések száma folyamatosan csökken, a településünkön is egyre gyakoribb az élettársi kapcsolatban élők száma, illetve ennek az együttélési formának az előnyben részesítése a hagyományos házassággal szemben. A halálozások száma hektikusan alakul, szakaszosan hirtelen növekvő, majd csökkenő tendenciát mutat. Viszont a csökkenő lakosságszámhoz képest nem csökken a halálozások száma, ami lassú lakosságfogyást eredményez hosszú távon. Petőfibányán a 2010. évi kisebbségi önkormányzat választáson a magukat kisebbségi jelöltként kisebbséghez tartozóknak vallók száma olyan alacsony volt, hogy a létszám nem érte el a minimális választási küszöböt, így kisebbségi kérdés, kisebbségi önkormányzat nincs 2013-ban a településen.
9
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az utóbbi, közel két évtizedben a településen a születések száma rendre elmaradt a halálozásokétól, s a jellemzően negatív vándorlási különbözet is hozzájárult a népességvesztéshez. A születések száma magasabb a segélyre szoruló, hátrányos helyzetű, iskolázatlan családok körében, ezért különös fontossággal bír a település Esélyegyenlőségi Programja.
2. számú táblázat - Állandó népesség 2012.12.31. állandó népesség száma nő férfi 0-2 évesek 0-14 éves nők 0-14 éves férfiak 15-17 éves nők 15-17 éves férfiak 18-54 éves nők 18-59 éves férfiak 60-64 éves nők 60-64 éves férfiak 65 év feletti nők 65 év feletti férfiak
2793 fő 1422fő 50,91 % 1371 fő 49,08 % 65 fő 23,27 % 157 fő 5,62 % 203 fő 7,26 % 34 fő 1,21 % 42 fő 1,50 % 662 fő 23,70 % 854 fő 30,57 % 121 fő 4,33 % 101 fő 3,61 % 314 fő 11,24 % 171 fő 6,12 %
Forrás: TeIR, KSH-TSTAR
10
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Fenti táblázatokból megállapítható, hogy a lakónépesség száma folyamatosan csökken. Az 0-50 éves korosztályig a lakónépességen belül magasabb a férfiak aránya, ezt követően viszont a tendencia megfordul; a vizsgált időszakban 0-50 éves korig – korcsoportos bontásokban – a népességszám évről-évre lassan csökken, míg 51-90 éves korig évről-évre növekvő vonulata figyelhető meg, amely a népesség folyamatos elöregedésére hívja fel a figyelmet. Az előbbi folyamatokkal összefüggésben a népesség korösszetétele is kedvezőtlenebbre fordult. A gyermekek (0–14 éves korcsoport) népességhez viszonyított aránya a korábbi évtizedekben még meghaladta a 64 évesnél idősebb „szépkorúak” részesedését, 2012-ben viszont az utóbbiak aránya a magasabb. A különböző korosztályokat vizsgálva az elmúlt években drámai csökkenés következett be a 14 éven aluliak létszámában, ezzel párhuzamosan jelentősen növekedett a 64 év felettiek aránya. A gyermekkorúaknál a vizsgált időszakban a csökkenés folyamatosan nő. A település lakosságának elöregedése az ország többi területéhez hasonlóan az utóbbi években folyamatos. Az öregedési index is jelentős mértékben növekedett a településen. A település népességének elöregedése következtében egyre inkább megnövekszik a szociális szolgáltatások iránti igény. A települési esélyegyenlőségi program a Szociális és Munkaügyi Minisztérium által kiadott Módszertani Segédlet és Gyakorlati Útmutató Helyi Esélyegyenlőségi Programok Megalkotásához, az emberi erőforrások minisztere 2/2012. (VI.5.) EMMI rendelete a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének részletes szabályairól alapján készült. A helyzetelemzés elkészítéséhez a KSH és a TeIR adatbázis valamint a népszámlálási adatok szolgáltak alapul. Emellett Petőfibánya Önkormányzata által szolgáltatott adatok és a településen gyűjtött anyagok szolgáltak hasznos információkkal. A települési önkormányzat korábban nem gyűjtött és nem elemzett adatokat a romákkal, nőkkel és a fogyatékkal élőkkel kapcsolatban. Petőfibánya 3000 fő alatti település, ezért az esélyegyenlőségi szempontból érintett társadalmi csoportok helyzete viszonylag jól követhető.
3. számú táblázat - Öregedési index 65 év feletti állandó lakosok száma (fő)
0-14 éves korú állandó lakosok száma (fő)
Öregedési index (%)
2001
444
480
92,5%
2008
483
392
123,2%
2009
483
372
129,8%
2010
472
372
126,9%
2011
480
381
126,0%
2012 485 Forrás: TeIR, KSH-TSTAR
360
134,7%
11
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Petőfibányán a népességi adatok azt mutatják, hogy évről-évre folyamatosan nő az idősek (65 éven felüliek) aránya az összlakosság létszámához viszonyítva, az idősek között emelkedik a 70 év felettiek aránya is. A nyugdíjasok között igen magas az egyszemélyes háztartások száma. Ez növeli az életminőség romlásának kockázatát, hisz minden költséget egyetlen nyugdíjból kell finanszírozni. Az, hogy az idősek hogyan élik meg az évek múlását, az egyedüllétet, nagymértékben függ a társadalom nyújtotta életkörülményektől, az idősekkel szemben tanúsított társadalmi magatartástól. Ezen a téren jelentős a társadalmi szinten megoldásra váró problémák száma, a nyugdíjak reálértékének megőrzése, az idősek biztonságérzetének növelése, a szegénység, a megélhetési gondok elleni küzdelem. Nehezíti a helyzetet, hogy a családok aktív tagjai távol vannak, vagy a megélhetési gondok miatt több, mint nyolc órát dolgoznak, így kevés idő marad az idősek gondozására, a velük való törődésre. Ennek hatására megnő a személyes gondoskodást nyújtó szociális ellátások iránti igény, ami jelentős kihívás elé állítja az önkormányzatokat. Az önkormányzat évek óta jól működő szociális ellátó rendszer szolgáltatásával biztosítja az étkeztetést és a házi segítségnyújtást számukra. Az önkormányzat emellett támogatja a nyugdíjas egyesületet, illetve nyugdíjas klubot, ahol a közös kirándulásokon, rendezvényeken tölthetik együtt napjaikat. Petőfibánya idősügyi koncepciójának alapelvei: • A hátrányos helyzetűek, a rászorulók segítése során kiemelt figyelmet kell fordítani arra, hogy az ellátásban részesülők emberi és állampolgári jogai ne sérüljenek. • A segítségre szorulókat gyakran előítéletek, diszkrimináció övezi. Ezért kiemelt fontosságú az értékek közvetítése a segítségnyújtás folyamatában. • Alapérték kell, hogy legyen az esélyegyenlőség, az emberi méltóság tisztelete, a lehetőségek, szolgáltatások mindenki számára egyenlő hozzáférhetősége, az egyén önálló, megfelelő szintű életének biztosítása. 4. számú táblázat - Belföldi vándorlások
állandó jellegű odavándorlás 2008 2009 2010 2011 2012 Forrás: TeIR, KSH-TSTAR
77 44 64 55 86
elvándorlás
egyenleg
167 143 139 128 65
-90 -99 -75 -73 21
A fenti táblázatból kitűnik, hogy Petőfibánya lakosságmegtartó képessége a 2012. évet megelőzően nem volt megfelelő, az állandó elvándorlások magasabb számot képviseltek. Remélhetőleg a 2012-ben megfordult tendencia hosszú távon megmarad, s előbb-utóbb a lakosság számának emelkedéséhez vezet. A beköltözők nélkül a település népessége még ennél is kevesebb lenne, és nagy mértékben csökkenne. 12
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
5. számú táblázat - Természetes szaporodás
Élve születések száma 2008 32 2009 24 2010 25 2011 27 2012 14 Forrás: TeIR, KSH-TSTAR
halálozások száma 39 38 49 38 41
természetes szaporodás (fő) -7 -14 -24 -11 -27
A 2011. évhez és az azelőtti évekhez képest 2012-ben eléggé drasztikusan csökkent a gyermeklétszám, (felére) ezt a számot összehasonlítva a korábbi évek adataival láthatjuk, hogy a kiskorú lakosság száma folyamatosan csökken, illetve ilyen kevesen még talán soha nem születtek, mint 2012-ben. A hagyományos családszerkezetek lényeges átalakuláson mentek keresztül. Terjed az egyedülálló életforma, a család minden korábbinál kevésbé képes betölteni alapvető funkcióit. Növekszik az egyszülős családok száma, a gyermekek jelentős része nem „szocializálódik” a családra, hiszen hiányzik az apa, vagy az anya szerep megismerése. A család egyik legfontosabb feladata a gyermekről való gondoskodás, biztonságérzetének megteremtése, valamint a gyermek személyiségfejlődésének stabil érzelmi megalapozása. Ehhez a nyugodt, szeretetteljes családi légkör elengedhetetlen. A jól működő család teremti meg tagjai számára az érzelmi biztonságot, a feltétel nélküli bizalmat, a hosszú távú tervezésre, a kapcsolatokra képes személyiség kialakulását, a személyiség és a viselkedési zavarok csökkenését. A család fontosságát elsődlegesen erősíteni kellene a rendelkezésünkre álló minden eszközzel, ez pedig a mai gazdasági helyzetben különösen nagy feladatot hárít az intézményekre, a gyermekjóléti szolgálatra, a gyámhatóságra, a civil szervezetekre és az önkormányzatra.
13
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Értékeink, küldetésünk Az esélyegyenlőségi program a településen feltárt esélyegyenlőségi problémákra reagál, és beavatkozásokat tartalmaz azok kezelésére. A program része és az intézkedési terv alapja az a helyzetelemzés, mely képet ad a hátrányos helyzetű társadalmi csoportok oktatási, lakhatási, foglalkoztatási, egészségügyi és szociális helyzetéről. A helyzetelemzés során feltárt problémák komplex kezelése érdekében kell a beavatkozásokat megtervezni, lehetőséget adva a felülvizsgálatra, az esetleges változtatásokra. A program célja a törvénnyel megegyezően annak biztosítása, hogy az élet valamennyi területén megelőzze a hátrányos megkülönböztetést és elősegítse egyes társadalmi csoportok tagjainak esélyegyenlőségét, különös tekintettel a kiemelten védett csoportokra, a romákra, a nőkre és a fogyatékos személyekre, ám a helyi sajátosságok alapján más társadalmi csoportokra is. A program elkészítéséhez szükséges esélyegyenlőségi helyzetelemzés célja az, hogy a rendelkezésre álló adatok, dokumentumok alapján feltérképezze a települést az adott területen, és megállapítsa, hogy a településen élő hátrányos helyzetű lakosság a teljes lakossághoz viszonyítva milyen jövedelmi, foglalkoztatási, képzettségi, szociális, lakhatási, területi, egészségügyi mutatókkal rendelkezik és ezek alapján az adott település milyen esélyegyenlőtlenségi problémákkal küzd. Az intézkedési terv a településen állandóan, vagy hosszabb ideig élő, hátrányos helyzetű csoportok helyzetének nyomon követését, valamint esélyegyenlőségének előmozdítását szolgáló intézkedéseket tartalmaz, különösen: · az oktatás és a képzés területén jelentkező problémák megszüntetésére, · az oktatásban, képzésben megjelenő sztereotipikus pályaorientáció megváltoztatására, · a közszolgáltatásokhoz, valamint az egészségügyi szolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés biztosítására, · munkaerőpiaci, tevékenységi szegregáció kiküszöbölésére, · a hátrányos helyzetűek munkaerő-piaci hátrányainak csökkentésére, foglalkoztatási esélyeik javítására, · az egyenlő bánásmód követelményének érvényesítésére a helyi önkormányzat döntéshozatalában, illetve az általa fenntartott, vagy támogatott intézményekben, és az önkormányzat által ellenőrzött szolgáltatások körében, · a hátrányos helyzetű csoportok tagjai részvételének elősegítésére a döntéshozatalban, ill. a közügyek irányításában. Az esélyegyenlőségi program célja, hogy Petőfibánya olyan településsé váljon, ahol senki nem tapasztalja a hátrányos megkülönböztetés közvetlen vagy közvetett formáját védett tulajdonságai alapján, ahol minden lakossal szemben érvényesül az egyenlő bánásmód elve, valamint biztosított az egyenlő hozzáférés az önkormányzat és intézményei által nyújtott szolgáltatásokhoz. Az esélyegyenlőség és egyenlő hozzáférés biztosításán túl egyes társadalmi csoportok esetében olyan támogató lépések megtételére van szükség, melyek az esélyegyenlőség előmozdítását szolgálják.
Célok Az alábbi célok összhangban vannak az Ebktv-vel, a 321/2011. (XII. 27.) Korm. rendelettel és a 2/2012 (VI.5.) EMMI rendelettel. A Helyi Esélyegyenlőségi Program átfogó célja Petőfibánya település Önkormányzata az Esélyegyenlőségi Program elfogadásával érvényesíteni kívánja: az egyenlő bánásmód, és az esélyegyenlőség biztosításának követelményét, a közszolgáltatásokhoz történő egyenlő hozzáférés elvét, a diszkriminációmentességet, szegregációmentességet, a foglalkoztatás, a szociális biztonság, az egészségügy, az oktatás és a lakhatás területén a helyzetelemzés során feltárt problémák komplex kezelése érdekében szükséges intézkedéseket. A köznevelési intézményeket – az óvoda kivételével – érintő intézkedések érdekében együttműködik az intézményfenntartó központ területi szerveivel (tankerülettel).
14
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A HEP helyzetelemző részének célja Elsődleges célunk számba venni a 321/2011. (XII. 27.) Korm. rendelet 1. § (2) bekezdésében nevesített, esélyegyenlőségi szempontból fókuszban lévő célcsoportokba tartozók számát és arányát, valamint helyzetét a településen. E mellett célunk a célcsoportba tartozókra vonatkozóan áttekinteni a szolgáltatásokhoz történő hozzáférésük alakulását, valamint feltárni az ezeken a területeken jelentkező problémákat. További célunk meghatározni az e csoportok esélyegyenlőségét elősegítő feladatokat, és azokat a területeket, melyek fejlesztésre szorulnak az egyenlő bánásmód érdekében. A célok megvalósításának lépéseit, azok forrásigényét és végrehajtásuk tervezett ütemezését az HEP IT tartalmazza.
A HEP IT célja Célunk a helyzetelemzésre építve olyan beavatkozások részletes tervezése, amelyek konkrét elmozdulásokat eredményeznek az esélyegyenlőségi célcsoportokhoz tartozók helyzetének javítása szempontjából. További célunk meghatározni a beavatkozásokhoz kapcsolódó kommunikációt. Szintén célként határozzuk meg annak az együttműködési rendszernek a felállítását, amely a programalkotás és végrehajtás során biztosítja majd a megvalósítás, nyomon követés, ellenőrzés-értékelés, kiigazítás támogató strukturális rendszerét, vagyis a HEP Fórumot és a hozzá kapcsolódó tematikus munkacsoportokat.
A Helyi Esélyegyenlőségi Program Helyzetelemzése (HEP HE) A helyzetelemzés felépítése megegyezik a 2/2012. (VI. 5.) EMMI rendelet 2. számú mellékletével, annak részletes leírását, adatelemzési tábláit, tartalmi kifejtését foglalja össze.
1. Jogszabályi háttér bemutatása 1.1 A program készítését előíró jogszabályi környezet rövid bemutatása A helyi esélyegyenlőségi program elkészítését az egyenlő bánásmódról és az esélyegyenlőség előmozdításáról szóló 2003. évi CXXV. törvény (továbbiakban: Ebktv.) előírásai alapján végeztük. A program elkészítésére vonatkozó részletszabályokat a törvény végrehajtási rendeletei, a helyi esélyegyenlőségi programok elkészítésének szabályairól és az esélyegyenlőségi mentorokról” szóló 321/2011. (XII.27.) Korm. rendelet „2. A helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének szempontjai” fejezete és a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének részletes szabályairól szóló 2/2012 (VI.5.) EMMI rendelet alapján alkalmaztuk, különös figyelmet fordítva a a Magyarország helyi önkormányzatairól szóló 2011. évi CLXXXIX. törvény (továbbiakban: Mötv.) a szociális igazgatásról és szociális ellátásokról szóló 1993. évi III. törvény (továbbiakban: Szt.) a foglalkoztatás elősegítéséről és a munkanélküliek ellátásáról szóló 1991. évi IV. törvény (továbbiakban: Flt.) a nemzetiségek jogairól szóló 2011. évi CLXXIX. törvény (továbbiakban: nemzetiségi törvény) az egészségügyről szóló 1997. évi CLIV. törvény (továbbiakban: Eütv.) a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló 1997. évi XXXI. törvény (továbbiakban: Gyvt.) a nemzeti köznevelésről szóló 2011. évi CXC. törvény (továbbiakban: Nkntv.) előírásaira. 15
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az alábbiakban röviden meghatározzuk a kapcsolódó stratégiákat. Ezek ismerete azért fontos, mivel a település esélyegyenlőségi stratégiájának illeszkednie kell nemcsak a jogszabályi környezetbe, hanem az EU és hazai releváns stratégiákhoz is. Az EU 2020 stratégia Az Európa 2020 az Európai Unió 10 évre szóló növekedési stratégiája, a 2000-ben megkezdett Lisszaboni Stratégia folytatása, annak tapasztalatait beépítő új, közösségi gazdaságpolitikai célrendszer és ahhoz tartozó intézkedésterv. Célja nem csupán a válság leküzdése, a stratégia az uniós növekedési modell hiányosságait hivatott megszüntetni, és az intelligensebb, fenntarthatóbb és befogadóbb növekedés feltételeit kívánja megteremteni. Az esélyegyenlőség szempontjából releváns célkitűzések, melyeket 2020ra az EU egészének teljesítenie kell, két területen is megjelenik. Az oktatásban a lemorzsolódási arányt 10% alá kell csökkenteni. A szegénység/társadalmi kirekesztés ellen ható intézkedések sora pedig azt célozza, hogy legalább 20 millióval csökkenjen azok száma, akik nyomorban és társadalmi kirekesztettségben élnek, illetve akik esetében a szegénység és a kirekesztődés reális veszélyt jelent. Nemzeti Reform Program Az Európa 2020 stratégia megvalósításának legfontosabb eszközét tagállami szinten a nemzeti reformprogramok jelentik, melyeket a tagállamoknak minden év áprilisában, a stabilitási/konvergencia programokkal együtt kell elkészíteniük. A nemzeti reformprogramok rögzítik az uniós kiemelt célok alapján megfogalmazott nemzeti célokat, továbbá ismertetik, hogyan kívánják a kormányok a célokat teljesíteni, illetve a növekedést hátráltató akadályokat leküzdeni. A dokumentumok azt is meghatározzák, hogy kik, mikor, milyen intézkedéseket hoznak majd, s hogy ennek milyen költségvetési vonzatai lesznek. A Nemzeti Reform Program az esélyegyenlőségi célcsoportok helyzete javításának szempontjából közvetlen jelentőséggel bíró célkitűzéseket és intézkedéseket tett. Nemzeti Társadalmi Felzárkózási Stratégia A Nemzeti Társadalmi Felzárkózási Stratégia (NTFS) az Európai Bizottság által 2011-ben jóváhagyott „A nemzeti romaintegrációs stratégiák uniós keretrendszere 2020-ig” című dokumentumban foglaltakhoz illeszkedik. Az NTFS a szegénység elleni fellépés érdekében megfogalmazott felzárkózás-politikát helyezi középpontba, emellett hangsúlyos célja a roma közösségek kirekesztése ellen ható folyamatok megelőzése, felszámolása. A stratégia célja, hogy a szegénység szempontjából meghatározó problématerületek – gyermekszegénység, romák helyzete, hátrányos helyzetű térségek – hosszú távú elképzeléseinek integrálását, kiegészítését, egységes célrendszerben történő kezelését kívánja előmozdítani, figyelemmel, a többi, a társadalmi felzárkózás szempontjából releváns stratégiára, így a gazdaságfejlesztéssel és foglalkoztatáspolitikára, a vidékfejlesztésre, az egészségügyi, szociálpolitikai, közigazgatási elképzelésekre. „Legyen jobb a gyerekeknek!” Nemzeti Stratégia A Legyen Jobb a Gyerekeknek Nemzeti Stratégia szükségességét elsősorban az indokolta, hogy csökkentse a gyermekek és családjaik nélkülözését, javítsa a gyermekek fejlődési esélyeit. A törvény minden gyerekre kiterjed, de értelemszerűen azoknak a gyerekeknek kell prioritást kapniuk, akiknek érdekei a legjobban sérülnek, akiknél a nélkülözések a legjobban korlátozzák fejlődésüket. A Nemzeti Stratégia másik fontos indoka a szegénységi ciklus megszakításának szükségessége, a gyermekek és a társadalom közös távlati érdeke. Roma Integráció Évtizede Program Az Országgyűlés 2007. június 25-én fogadta el a Roma Integráció Évtizede Program Stratégiai Tervről szóló 68/2007. (VI. 28.) OGY határozatot, amely a Kormány feladatául tűzi, hogy a Stratégiai Terv végrehajtására készítsen rövid távú, kétéves időszakokra szóló intézkedési terveket. A Stratégiai Terv négy prioritási területen (oktatás, foglalkoztatás, lakhatás és egészségügy), az egyenlő bánásmód érvényesítésével kapcsolatban, továbbá a kultúra, a média és a sport területén határoz meg átfogó célokat, a célokhoz kapcsolódó konkrét feladatokat, az ezekhez rendelt mutatókat, továbbá a feladatok eléréséhez szükséges intézkedéseket. A nemek közötti esélyegyenlőség megteremtését a négy prioritási területen megfogalmazottakhoz kapcsolódó feladatokon és intézkedéseken keresztül kívánja megvalósítani. 16
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Nemzeti Ifjúsági Stratégia Az Országgyűlés 2009-ben fogadta a Nemzeti Ifjúsági Stratégiáról készült dokumentumot (88/2009. (X. 29.) OGY határozat). A Stratégia az ifjúsági korosztályokkal kapcsolatos állami felelősség összefoglalása a 20092024. időszakra vonatkozóan. Részletezi az ifjúságpolitika hosszú távú társadalmi céljait, megvalósításukhoz az egyes területeken a horizontális és specifikus célokat, valamint ezekhez kapcsolódó részcélokat határoz meg. A Stratégia megvalósítása kétéves cselekvési tervek mentén történik, a 2012-2013. évi cselekvési tervről az 1590/2012. (XII. 27.) Korm. határozat rendelkezik. A jogszabályi felsorolás bővíthető, alakítható a helyi viszonyoknak megfelelően. 1.2 Az esélyegyenlőségi célcsoportokat érintő helyi szabályozás rövid bemutatása. Az esélyegyenlőségi célcsoportokat érintő helyi szabályozás tekintetében az Ebktv. által előírt, hatályos HEP bemutatására van szükség. Az Ebktv. 2010. május 1-jén hatályba lépett 63/A. §-a rendelkezett a helyi esélyegyenlőségi programról. A rendelkezés értelmében a helyi önkormányzat, valamint a többcélú kistérségi társulás öt évre szóló helyi esélyegyenlőségi programot fogadott el, melyet 2 évente át kellett tekinteni és szükség esetén felül kell vizsgálni. A rendelkezést a 2011. évi CLXXIV. törvény módosította, így az esélyegyenlőségi programra vonatkozó szabályozás az Ekbtv. 31. §-ába került át. Az önkormányzat a feladat- és hatáskörébe tartozó önkormányzati ügyekben – törvény keretei között – önállóan mérlegelhet. Az állampolgári öngondoskodás, együttműködési készség erősítését szolgálja az a felhatalmazás, amely szerint a képviselő-testület – törvényi felhatalmazás alapján – egyes közszolgáltatások igénybevételét rendeletében feltételekhez kötheti. E részben ezeket a képviselő-testületi, az esélyegyenlőségi célcsoportokat érintő rendeleteket is szükséges bemutatni. A helyi önkormányzat által hozott szabályozást érintő kérdésekben a Magyarország helyi önkormányzatairól szóló 2011. évi CLXXXIX. törvény rendelkezik.
2. Stratégiai környezet bemutatása 2.1 Kapcsolódás helyi stratégiai és települési önkormányzati dokumentumokkal, koncepciókkal, programokkal Az alábbiakban azon jogszabályi rendelkezések ismertetésére kerül sor, amelyek koncepciók, tervek elkészítését írják elő az önkormányzatok számára. A felsoroltak áttekintése után szükséges annak leírása, hogy az egyes dokumentumokban leírtak miként szolgálják az esélyegyenlőség megvalósítását. Költségvetési koncepció – az államháztartásról szóló 2011. évi CXCV. törvény 24. §-a értelmében a jegyző által elkészített, a következő évre vonatkozó költségvetési koncepciót a polgármester benyújtja a képviselőtestületnek, melyet a testület rendelet formájában hagy jóvá. Gazdasági program - a Magyarország helyi önkormányzatairól szóló 2011. évi CLXXXIX. törvény 116. §-a értelmében a képviselő-testület hosszú távú fejlesztési elképzeléseit gazdasági programban, fejlesztési tervben rögzíti, melynek elkészítéséért a helyi önkormányzat felelős. Szolgáltatástervezési koncepció – a szociális igazgatásról és a szociális ellátásról szóló 1993. évi III. törvény 92. §-a szerint a legalább kétezer lakosú települési önkormányzat a településen, fővárosban élő szociálisan rászorult személyek részére biztosítandó szolgáltatási feladatok meghatározása érdekében szolgáltatástervezési koncepciót készít. Köznevelés-fejlesztési terv – A helyi önkormányzati feladat-ellátási rendszerben minden községi, városi, fővárosi kerületi önkormányzatnak feladata, kötelezettsége volt, hogy gondoskodjék a településen élők részére arról, hogy az óvodai nevelés és az általános iskolai nevelés és oktatás a rendelkezésükre álljon 17
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
anélkül, hogy annak igénybevétele a szülők, illetve gyermekeik részére aránytalan teherrel járna. A köznevelésről szóló törvény alapján az állam gondoskodási kötelezettsége – az óvodai nevelés kivételével – megfogalmazódik. Már nem a kormányhivatalok készítik el a feladat-ellátási intézményhálózat-működtetési és köznevelés-fejlesztési tervet, hanem az oktatásért felelős miniszter. Az oktatásért felelős miniszter az Oktatási Hivatal előterjesztése alapján a kormányhivatalok közreműködésével és a helyi önkormányzatok véleményének kikérésével és közreműködésével készíti el megyei szintű bontásban az intézményhálózatműködtetési és köznevelési-fejlesztési tervet. A települési önkormányzat kötelezettsége, hogy beszerezze a településen működő köznevelési intézmények nevelőtestületei, alkalmazotti közösségei, a szülői és diákszervezetei véleményét. Az oktatási hivatal feladata az is, hogy a köznevelés-fejlesztési terv elkészítésekor a nemzetiséget érintő kérdésekben beszerezze az érintett települési, területi és országos nemzetiségi önkormányzatok egyetértését (Mnkt. 24. §) Településfejlesztési stratégia – A Magyarország helyi önkormányzatairól szóló 2011. évi CLXXXIX. Törvény 24. §-a értelmében a fővárosi közgyűlés a főváros egységes településpolitikájának biztosítása érdekében – a Kormány, valamint a kerületi képviselő-testületek véleményének kikérésével – a megalakulását követő egy éven belül minősített többséggel dönt a fővárosnak legalább az adott ciklusra szóló településfejlesztési stratégiájáról. Településrendezési terv – Az épített környezet alakításáról és védelméről szóló 1997. évi LXXVIII. törvény (továbbiakban 1997. évi LXXVIII. tv.) 6. §-a alapján a települési önkormányzat – a fővárosban a fővárosi és a kerületi önkormányzatok a külön jogszabályban meghatározott hatáskörük szerint – a településrendezési feladatukat a helyi építési szabályzat, valamint a településrendezési tervek elkészíttetésével és azok elfogadásával látják el. Településszerkezeti terv - Az 1997. évi LXXVIII. törvény 10. §-a szerint a településszerkezeti terv meghatározza a település alakításának, védelmének lehetőségeit és fejlesztési irányait, ennek megfelelően az egyes területrészek felhasználási módját, a település működéséhez szükséges műszaki infrastruktúra elemeinek a település szerkezetét meghatározó térbeli kialakítását és elrendezését, az országos és térségi érdek, a szomszédos vagy a más módon érdekelt többi település alapvető jogainak és rendezési terveinek figyelembevételével a környezet állapotának javítása vagy legalább szinten tartása mellett. A településszerkezeti tervet a települési önkormányzatnak legalább tízévenként felül kell vizsgálnia, és szükség esetén a terv módosításáról vagy az új terv elkészítéséről kell gondoskodnia. A tízévenkénti szükséges felülvizsgálat során gondoskodni kell az időközben történt módosítások egységes tervbe foglalásáról. Településfejlesztési koncepció - az 1997. évi LXXVIII. törvény értelmében a fejlesztés összehangolt megvalósulását biztosító és a településrendezést is megalapozó, a település közigazgatási területére kiterjedő önkormányzati településfejlesztési döntéseket rendszerbe foglaló, önkormányzati határozattal elfogadott dokumentum, amely a település jövőbeni kialakítását tartalmazza. A fejlesztési koncepció elsősorban településpolitikai dokumentum, amelynek kidolgozásában a természeti-művi adottságok mellett a társadalmi, a gazdasági, a környezeti szempontoknak és az ezeket biztosító intézményi rendszernek van döntő szerepe. A törvény 7. §-a értelmében a településfejlesztési koncepcióban foglaltak megvalósítása érdekében a városok és több település közös fejlesztési tervezése esetén integrált településfejlesztési stratégiát kell készíteni. Az integrált településfejlesztési stratégia meghatározza a települések településfejlesztési tevékenységét, összehangolja a különböző szakpolitikai megközelítéseket, összefogja és ütközteti az érintett partnerek (üzleti szektor, civil szektor, közszféra szereplői, lakosság) céljait, elvárásait, meghatározza a fejlesztési célokat, azok finanszírozási módját, továbbá a megvalósítás és fenntartás módját is összefüggéseiben kezeli. 2.2 A helyi esélyegyenlőségi program térségi, társulási kapcsolódásainak bemutatása A Mötv. 87. §-a értelmében a helyi önkormányzatok képviselő-testületei megállapodhatnak abban, hogy egy vagy több önkormányzati feladat- és hatáskör, valamint a polgármester és a jegyző államigazgatási 18
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
feladat- és hatáskörének hatékonyabb, célszerűbb ellátására jogi személyiséggel rendelkező társulást hoznak létre. A helyi esélyegyenlőségi program térségi, társulási kapcsolódásainak bemutatása során javasolt elsősorban a társulási megállapodásban - többek közt – meghatározott, a társulás által ellátott feladat- és hatáskörökre, a közös fenntartású intézményekre, a társulás szolgáltatásai igénybevételének feltételeire (ld. Mötv. 93. §). 2.3 A települési önkormányzat rendelkezésére álló, az esélyegyenlőség szempontjából releváns adatok, kutatások áttekintése, adathiányok kimutatása Az esélyegyenlőség szempontjából releváns adatokat a 2/2012. (VI. 5.) EMMI rendelet 1. számú melléklete tartalmazza. E mellett célszerű és szükséges támaszkodni egyéb adatforrásokra: releváns (helyi, térségi, országos) kutatások adataira, az önkormányzat által gyűjtött adatokra, illetve a partnerek által nyújtott adatszolgáltatásra. Mindezek alapján vázolható fel a település átfogó helyzetképe esélyegyenlőségi szempontból, illetve az is láthatóvá válik, hogy mely területeken szükséges további adatok gyűjtése. A következő fejezetekben ezekre az adatokra (is) támaszkodóan lett elvégezve a részletes elemzés. Az adatszolgáltatási kötelezettségre vonatkozóan – adatszolgáltató meghatározása, adatgyűjtés megnevezése, gyakorisága – segítséget nyújtott a Központi Statisztikai Hivatal honlapjának Országos Statisztikai Adatgyűjtési Program (OSAP) szerinti adatgyűjtésre vonatkozó oldala.
3. A mélyszegénységben élők és a romák helyzete, esélyegyenlősége Napjainkban egyre gyakrabban használt fogalom a mélyszegénység. Nem csak tudományos fogalom a szociológiában, de a hétköznapi élet jelensége. Azt jelenti, amikor valaki vagy valakik tartósan a létminimum szintje alatt élnek és szinte esélyük sincs arra, hogy ebből önerőből kilépjenek. A mélyszegénység összetett jelenség, amelynek okai többek között társadalmi és gazdasági hátrányok, iskolai, képzettségbeli és foglalkoztatottságbeli deficitekben mutatkoznak meg, és súlyos megélhetési zavarokhoz vezetnek. A szegénység kialakulásának okai többek közt a rendszerváltást követően a munkahelyek megszűnésére, a munkanélküliségre, a munkaerő-piaci esélyek szűkülésére – nem kis részben az oktatás és képzés hiányosságaira -, a jóléti ellátások által kezelni nem tudott egyéni, családi válsághelyzetekre, a megfelelő ellátásokhoz, szolgáltatásokhoz történő hozzáférés hiányosságaira vezethetők vissza (Ld. pl. A tartós szegénység csökkentésének lehetőségei Magyarországon, Budapest Intézet, 2012,. www.budapestinstitute.eu/uploads/BI_tartos_szegenyseg_okok_1.1.pdf). A mélyszegénység hatása az alapvető létfeltételekben, a lakhatási, táplálkozási körülményekben, az érintettek egészségi állapotában is jelentkezik. A szegénység szempontjából meghatározó társadalmi jellemző a családok gyermekszáma, illetve a gyermekszegénység („a szegénység fiatal arca”: a szegények mintegy 30%-a 0–17 éves korosztályhoz tartozik), valamint a falusi lakókörnyezet (a szegények több mint fele községekben él). Ez az állapot az érintetteket nagyon gyorsan megbélyegzi és a társadalomból való kirekesztettségüket okozza. A társadalmi leszakadás meghatározó részben tehát a szegénységgel összefüggő körülményekből fakad. A szegregáció mértéke, a társadalmi élet jelentős területeiről való tömeges kizáródás súlyos társadalmi probléma. Ma Magyarországon minden harmadik ember (kb. 3 millióan) a szegénységi küszöb alatt él, közülük 1,2 millióan mélyszegénységben. A szegénységi kockázatok különösen sújtják a gyermekeket és a hátrányos helyzetű térségekben élőket. A romák nagy többsége ehhez az utóbbi csoporthoz tartozik. A gyakorlatban a mélyszegénység fogalmát azonosítják a cigánysággal. Ez nem más, mint az etnikai és szociális dimenzió összemosása, és ezzel a társadalmi kirekesztettségből fakadó összes probléma „cigánykérdésként” való felfogása. Fontos azonban tudomásul venni, hogy a cigányság és a mélyszegénység két olyan halmazt képez, melynek van ugyan közös metszete, ám a kettő nem fedi teljesen egymást. Nem igaz, hogy minden mélyszegénységben élő ember roma. Az viszont kijelenthető, hogy a romák élete a mélyszegénységtől függetlenül is sokkal inkább terhelt az őket érintő diszkrimináció rejtett és nyílt dimenzióinak a kíméletlen érvényesülése miatt. (Cserti-Csapó-Orsós 2012.) 19
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
E terület vonatkozásában az alapvető jogszabályi rendelkezések, amelyek a foglalkoztatási és szociális, valamint egészségügyi ellátásokhoz történő hozzáférés, a lakhatási körülmények javítását szolgálhatják: 1993. évi III. törvény a szociális igazgatásról és szociális ellátásokról (továbbiakban: Szt.) A törvény meghatározza a pénzbeli, a természetben nyújtott és a személyes gondoskodást nyújtó szociális ellátások egyes formáit, a jogosultság feltételeit, annak megállapítását, a szociális ellátás finanszírozásának elveit és intézményrendszerét, a szociális ellátást nyújtó szervezet és a jogosult közötti jogviszony főbb elemeit, továbbá a fenntartónak a szolgáltatóval, illetve intézménnyel kapcsolatos feladat- és jogkörét, valamint a személyes gondoskodást nyújtó szociális, gyermekjóléti, gyermekvédelmi tevékenységet végző személy adatainak működési nyilvántartására vonatkozó szabályokat. A családok támogatásáról szóló 1998. évi LXXXIV. törvény (a továbbiakban: Cst.) A törvény meghatározza az állam által nyújtandó családtámogatási ellátások rendszerét, formáit, az ellátások jogosultsági feltételeit, valamint az ellátások megállapításával és folyósításával kapcsolatos legfontosabb hatásköri és eljárási szabályokat. A foglalkoztatás elősegítéséről és a munkanélküliek ellátásáról szóló 1991. évi IV. törvény (a továbbiakban: Flt.) A törvény célja a munka és a foglalkozás szabad megválasztásához való jog gyakorlásának elősegítése, a foglalkoztatási feszültségek feloldása, valamint az álláskeresők támogatásának biztosítása. A nemzetiségek jogairól szóló 2011. évi CLXXIX. tv. A törvény célja a nemzetiségek sajátos kultúrájának megőrzésének, anyanyelvük ápolásának és fejlesztésének, egyéni és közösségi jogainak széleskörű biztosításának elősegítése, figyelemmel Magyarország Alaptörvényében a magyarországi nemzetiségek ügye iránt kinyilvánított felelősségvállalásra, továbbá a nemzetiségek védelme érdekében. A szegénységben élők, a roma közösségek helyzetének elemzése során vizsgálni kell az Ebktv. által rögzített, a hátrányos megkülönböztetés tilalmának érvényesülését. Az Ebktv. 8. és 9. §-ai értelmében közvetlen, illetve közvetett hátrányos megkülönböztetésnek minősül az olyan rendelkezés, amelynek eredményeként egy személy vagy csoport valós vagy vélt nemzetiséghez tartozása, társadalmi származása, vagyoni helyzete miatt részesül kedvezőtlenebb bánásmódban, vagy az a rendelkezés, amely ezen személyeket, csoportokat lényegesen nagyobb arányban hozza hátrányos helyzetbe mint a velük összehasonlítható személyeket, csoportokat. A fenti törvények részletes áttekintése ad támpontokat a következőkben megadott szempontok szerinti helyzetelemzéshez. A részletes jogszabályi háttér - értelmezéssel együtt - e Képzési segédlet 2. számú mellékletében található. Petőfibánya roma lakossága nem számottevő. Egy-két család vallja csupán romának magát, ám ők saját akaratukból az asszimilálódásra törekszenek, nem kívánják, hogy romaként határozzák meg őket. 2010-ben ugyan indultak a kisebbségi választásokon, kértek roma érdekképviseletet, ám ez nem roma identitásuk megőrzésére irányult. Mivel létszámuk nem érte el a választási küszöböt (26fő) ezért nincs egyelőre CKÖ Petőfibányán. A viszonyuk a magyar lakossággal kapcsolatban megfelelő, illetve a keveredés is megfigyelhető. A településen élő családok végleg letelepültek a községben, gyerekeik iskolába járnak, hosszú távra terveznek. Konfliktusok nem keletkeznek, az életvitelük nem eltérő az itt megszokott magatartásformához képest. A roma emberekkel kapcsolatban nincs Petőfibányán probléma, illetve kezeletlen helyzet, így az esélyegyenlőségi tervnek nem is lehet feladata az ezzel való foglalkozás. Gyakorlatilag egy követhető helyzetű és tervezhető létszámú roma népesség van jelen a településen, amely életvitelében nem – vagy csak alig – tér el más nem roma családok helyzetétől. 3.1 Jövedelmi és vagyoni helyzet A jövedelem és vagyon fogalmát a Szt. 4. §-a és a Cst. 4. §-a határozza meg a jogszabályok hatálya alá tartozó ellátások vonatkozásában.
20
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A mélyszegénységgel kapcsolatos vizsgálatok az egyén illetve háztartás saját jövedelmi helyzetének értékelésén alapulnak. A rendelkezésünkre álló adatok alapján elsősorban a munkanélküliség, a szociális rászorultság, a gyermekek helyzete, a lakhatási viszonyok és az iskolai végzettségek figyelembe vételével készültek elemzéseket. A lakosság konkrét jövedelmi viszonyairól nincs megfelelő adatunk. Arról, hogy pontosan mekkora jövedelemből lehet megélni egy-egy településen, ennek megítélése, mint „kategória” behatárolása országrésztől, megyétől függően más és más. Az ENSZ által használt abszolút mélyszegénységi küszöb szerint például ebbe a csoportba tartozók kevesebb, mint 1 dollárból élnek naponta. Ez a mérőszám elsősorban a fejlődő országokra jellemző, a fejlett világban, más mutatókat használnak. Így Európában szegénynek számítanak a medián jövedelmek 60%-ánál kevesebből élők. Ez forintosítva Magyarországon 46.000 forint havi jövedelmet jelent. A fogalmak, mint látható, nem azonos élethelyzetet fednek, általánosan elmondható, hogy a szegényebb országok szegényei sokkal szegényebbek, mint a gazdagabb országban élő alacsony társadalmi státuszúak. Másik használt fogalom a létminimum, amely egy szerény, de elfogadható életminőséget tesz lehetővé. Ez Magyarországon folyamatosan nő, 2013-ban 92-93 ezer forintos átlag havi jövedelem. Az ennél kevesebb jövedelemmel rendelkezőket nevezhetjük szegénynek. Ez a réteg a népesség 30-35%-át teszi ki, köztük 850.000 gyermek. Ekkora tömeget a szociálpolitika képtelen eltartani, így a mélyszegénység határát a minimálnyugdíj 28.000 forintos havi értéke alatti jövedelműeknél húzzák meg. A létminimum kiszámításának vannak nemzetközileg is elismert módszerei, amelyek közül hazánkban az un. normatív számítást használják. A számítás nem máson alapszik, mint az élelmiszer-fogyasztás aktuális értékének alapulvételén. A KSH a számításaihoz az Országos Élelmezési- és Táplálkozástudományi Intézet által összeállított élelmiszerkosár tartalmának a figyelembe vételével végzi el. Tudni kell ezzel az élelmiszerkosárral kapcsolatban, hogy annak tartalma olyan szintű szükséglet kielégítését jelenti, ami társadalmilag még elfogadható. Tehát a mélyszegénység, az alultápláltság szintje ez alatt van. A létminimum összege önmagában nem tűnik túlzottan magasnak, de abban az esetben, ha kiszámoljuk, hogy egy átlag család esetén mekkora jövedelemre lenne szükség ennek elérésére, már nem ilyen rózsás a helyzet. A valóság az, hogy közel 4 millió ember él ma Magyarországon a létminimum szintje alatt. Ez az óriási szám annak ellenére lett ekkora, hogy nem egyszerűen be lett szorozva a létminimum összege a család létszámával, hanem egy erre a célra kifejlesztett fogyasztásiegység-kulcsszámokat használtak pontosság érdekében. Ez azt jelenti, hogy az első felnőtt családtag értéke 1, a többi felnőtté 0,75, az első 14 év alatti gyermeké 0,65, a másodiké, 0,5, a harmadiké és minden továbbié 0,4. A problémát az okozza, hogy a minimálbér és a létminimum összege egyre távolabb kerül egymástól, ami mindenképpen negatív jelenség. A minimálbér 2013-ban 98 ezer Ft, aminek a nettója ugyanakkor nem több mint 64.190 Ft. Máris láthatóvá válik a különbség nagysága a 93 ezer Ft-os létminimum és az alig több mint 64 ezer Ft-os minimálbér között. A tapasztalat az, hogy a minimálbér alapvetően kevés egy család eltartásához, és szükségszerű, hogy annak nettó összege a lehető leggyorsabban elérje a létminimum összegét. Természetesen tovább rontja a képet a nagymértékű munkanélküliség is. Heves megyében 2013-ban a teljes munkaidőben alkalmazásban állók átlagos bruttó keresete 223 ezer forint volt (KSH). A vállalkozásoknál dolgozók átlagosan 233 ezer 700, míg a közszférában – a nem közfoglalkoztatás keretében – foglalkoztatottak 214 ezer 900 forintot kerestek. A statisztikusok adatgyűjtése alapján a legalább öt embert foglalkoztató vállalkozásoknál, a költségvetési intézményeknél és a megfigyelt nonprofit szervezeteknél a bruttó átlagkeresetek 4,6, a családi kedvezmény figyelembe vétele nélkül számított nettó átlagkeresetek két százalékkal haladták meg az előző évit. Az átlagos nettó kereset 144 ezer forint volt, ezen belül a fizikai foglalkozásúaké 100,3 ezer, a szellemi foglalkozásúaké 190 és fél ezer forint volt. A közfoglalkoztatás hatását kiszűrve az emelkedés ennél nagyobb mértékű volt. A KSH felmérése alapján a Heves megyei bruttó és nettó átlagbérek a hatodik legmagasabbak voltak az országban. Előbbi 2011-es 194 ezer forintról 202,5 ezerre növekedett, amely 4,5 százalékos emelkedést jelent, míg utóbbi ennél jóval kisebb mértékben, csupán 1,2 százalékkal nőtt, a 129,5 ezerről 131 ezer fölé. A 2012. évi infláció viszont 5,7 százalékos volt és az adójóváírás kivezetése miatt a kiskeresetűek fizetésének reálértéke is csökkent. Mondhatni, Hevesben legalább bérnövekedés volt, nem úgy, mint a régió másik két megyéjében. Bár a három megye átlaga bruttóban 177 ezerről 182 ezer fölé emelkedett, nettóban már 1800 forintos csökkenés mutatkozott, így az átlag nettó kereset 118 ezer háromszáz forint volt. Borsodban bruttóban 176,4 ezer, nettóban pedig 114,5 ezer volt az átlagos kereset, utóbbi 3500-zal alacsonyabb volt mint egy évvel korábban. Nógrádban a nettó csupán hatszáz forinttal esett vissza (110,4 ezerre, a bruttó pedig 7500 forintos emelkedés után megközelítette a 170 ezer forintot), ám sokkal 21
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
nagyobb problémát jelentett, hogy ott rengeteg munkahely szűnt meg. Hevesben 58 ezer 700 ember dolgozott alkalmazottként 2012-ben, ez alig három tized százalékos emelkedés egy év alatt. (Forrás: KSH) Petőfibányán viszont a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülők, a foglalkoztatást helyettesítő támogatásban (22.800Ft/hó) részesülők számának növekedéséből egyértelműen arra lehet következtetni, hogy nőtt a településen élő mélyszegénységben, illetve a létminimum alatt élők száma. Az utóbbi évek üzembezárásai sajnos egyre inkább növelték azoknak a számát, akik a településen dolgoztak és elveszítették a munkahelyüket. Rajtuk a leginkább nehéz segíteni, hiszen a támogatási összeg mértéke alapján egyértelműen a mélyszegénységben élők közé sorolandók. 3.2 Foglalkoztatottság, munkaerő-piaci integráció Az e fejezetben foglaltak leírását a HEP Sablon 1. számú mellékletének adatgyűjtő táblái segítik. E mellett javasolt további települési adatok használata. A fejezetre vonatkozó jogi szabályozás szerint a helyi önkormányzat az Flt. 8. §-a értelmében külön törvényben meghatározott foglalkoztatási feladatainak ellátása során a) közfoglalkoztatást szervez, b) figyelemmel kíséri a helyi foglalkoztatási viszonyok alakulását, c) döntéseinek előkészítése, valamint végrehajtása során figyelembe veszi azok foglalkoztatáspolitikai következményeit, d) az állami foglalkoztatási szerv működési feltételeihez és fejlesztéséhez támogatást nyújt. A helyi önkormányzat a Mötv. 15. §-a szerint feladat- és hatásköreinek ellátása során – törvényben meghatározott módon és mértékben – biztosítja a közfoglalkoztatási jogviszonyban lévő személy feladatellátásba történő bevonását. Hátrányos megkülönböztetés, előnyben részesítés a foglalkoztatás területén – Ebktv. 21. § - 23. §. Az Ebktv. fenti paragrafusai rögzítik, hogy egyenlő bánásmód követelményének sérelmét jelenti különösen, ha a munkáltató a munkavállalóval szemben közvetlen vagy közvetett hátrányos megkülönböztetést alkalmaz pl. a munkához jutás során, a munkához jutás felvételi eljárása keretében, stb. Előfordulnak olyan speciális helyzetek, amikor indokolt, hogy a munkáltató különbséget tegyen helyzetük, tulajdonságuk, jellemzőjük alapján a munkavállalók között, ezért az Ebktv. értelmében nem minősül az egyenlő bánásmód követelménye megsértésének, ha az a munka jellege vagy természete alapján indokolt, az alkalmazásnál számba vehető minden lényeges és jogszerű feltételre alapított arányos megkülönböztetés. A 23. § biztosítja annak a lehetőségét, hogy törvény, kormányrendelet, illetve kollektív szerződés a munkavállalók meghatározott körére – a foglalkoztatási jogviszonnyal vagy a munkavégzésre irányuló egyéb jogviszonnyal összefüggésben – eltérjen az egyenlő bánásmód követelményétől, amennyiben ennek célja valamely hátrányosabb helyzetű csoporttal kapcsolatban előnyben részesítési szabályok meghatározása, pozitív diszkrimináció alkalmazása. A HEP 1. számú mellékletében elhelyezett táblázatokba gyűjtött adatok, valamint a helyi önkormányzat a foglalkoztatás elősegítéséről és a munkanélküliek ellátásáról szóló 1991. évi IV. törvény (továbbiakban: Flt.) és a Mötv-ben foglalt feladatai alapján településünkre jellemző foglalkoztatottságot, munkaerő-piaci lehetőségeket kívánjuk elemezni az elmúlt évek változásainak bemutatásával, a különböző korosztályok, illetve nemek szerinti bontásban. Az elemzést összevetjük térségi és országos adatokkal is.
a) foglalkoztatottak, munkanélküliek, tartós munkanélküliek száma, aránya Ezek az adatok arra mutatnak rá, hogy a teljes lakónépességhez képest milyen arányú a nyilvántartott foglalkoztatottak, munkanélküliek, tartós munkanélküliek száma, ez miként változott az elmúlt években, illetve, hogy milyen az arány a férfiak és nők között a vizsgált területen. Meg kell vizsgálni az adatok alakulásának tendenciáit és összefüggésbe hozni a település gazdasági mutatóinak alakulásával. Át kell gondolni, hogy a tendenciák, valamint a településen jelenleg érvényesülő gazdasági folyamatok milyen jövőbeli kilátásokat hordoznak magukban. 22
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Petőfibányának a Fővárostól való távolsága kedvező, az M3-as autópályától mintegy 13 km-re helyezkedik el, s közel van a kevés Heves megyei városok közül kettőhöz is. Ez a foglalkoztatottak számára jó munkalehetőséget, piaci lehetőséget biztosít. Az aktív korú lakosságból regisztrált munkanélküli nyilvántartott álláskereső férfiak száma 63, a nőké 67, ez 6,3%, illetve 8,2%. Ez az összességében 7,2 % kedvező aránynak mondható az országos átlaghoz viszonyítva. 3.2.1. számú táblázat - Nyilvántartott álláskeresők száma és aránya, 15-64 évesek száma nő
férfi
összesen
fő
fő
2008
1009
1095
fő 2104
2009
992
884
2010
995
2011
964
nő fő 53
% 5,3%
1876
74
1058
2053
1013
férfi fő
összesen
66
% 6,0%
fő 119
% 5,7%
7,5%
104
11,8%
178
9,5%
55
5,5%
82
7,8%
137
6,7%
1977
59
6,1%
54
5,3%
113
5,7%
2012 1814 817 997 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
67
8,2%
63
6,3%
130
7,2%
A nők és férfiak közötti egyenlőség vizsgálatához a lehető legrészletesebb adatok, információk szükségesek az önkormányzat tevékenysége szempontjából releváns területeken és témakörökben. A nők elleni hátrányos megkülönböztetést nem mindig könnyű észrevenni: sokszor maguk a nők – különösen, ha vezető pozíciót töltenek be – tiltakoznak a leghevesebben, amikor arról esik szó, hogy az otthoni, a munkahelyi vagy a közéleti szférában személyesen ők maguk, vagy a nők általában hátrányt szenvednének el a férfiakhoz képest. A nemek egyenlőségének elemzését, vizsgálatát az is nehezíti, hogy a nagy adatgyűjtő szervek – munkaügyi központok, KSH, NAV vagy OEP – sem kérik kellő részletességgel ezen adatokat. A nők és férfiak között a társadalmi élet minden területére kiterjedő egyenlőtlenség természetének, okainak feltárását és persze felszámolását nem írja elő jogszabály. A nők és férfiak közötti társadalmi egyenlőtlenség minden bizonnyal a legmélyebben gyökerező, legnehezebben tetten érhető, a társadalom részéről a leginkább, a legtisztább lelkiismerettel támogatott igazságtalanság. Ahhoz, hogy egyáltalán szembenézhessünk a problémákkal, első és legfontosabb lépésként érzékeny háttérelemzéseket kell 23
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
készíteni. Látnunk kell, hogy egy sor gazdasági, szociális, gyermekvédelmi, munkaügyi, bűnözési, egészségügyi problémának a megoldása lehet, ha érzékenyen kezeljük ezt a fontos kérdést. A férfiakhoz képest hátrányos helyzetű, s ezért viszonylag nehezebben foglalkoztatható női munkaerő munkaerőpiacra való bevonását, illetve benntartását gátolja: a munkahelyi és a többnyire a nők által ellátott családi kötelezettségek összehangolásának nehézsége, valamint az, hogy a társadalmi előítéletek miatt a nők foglalkoztatása kevésbé valószínű, mint a férfiaké. A kistelepüléseken élő nők, a roma nők, a kisgyermeket nevelő, a sokgyermekes, vagy gyermeküket egyedül nevelő anyák, valamint a 45 év feletti nők különösen, többszörösen is hátrányos helyzetben vannak a munkaerőpiacon. Ennek oka egyebek között a magyar társadalom hagyományos családmodelljében keresendő: még ma is sokan vallják, hogy a nők helye a ház körül, a családban van, nem a munkaerőpiacon. Ezt a szemléletet tovább súlyosbítják a nőkkel kapcsolatos negatív sztereotípiák. A kisgyerekes anyáknak „állandóan beteg a gyerekük”, „beszűkülnek a gyes alatt”, „nem elég rugalmasak”, míg a 45 év feletti nőknek úgymond „elavult a tudásuk, kompetenciájuk”, és „járatlanok a változó világban”. Noha valóban semmiféle szabály, rendelet vagy törvény nem írja elő, a valóság az, hogy a gyermekgondozással, háztartással, házkörüli munkákkal, idős- és beteggondozással kapcsolatos feladatok elsöprő többségét ma is még mindig a nők végzik, akár dolgoznak emellett fizetést biztosító munkahelyen is, akár nem. A férfiak és nők egyenlőtlen családi-társadalmi szerepvállalását a gyermekellátó és szociális, valamint egészségügyi szolgáltatások viszonylagos kialakulatlansága vagy egyenlőtlen eloszlása, netán visszaszorulása vagy leépülése is súlyosbítja. A családi problémák – összhangban a közvélekedéssel, miszerint a család összetartása a nők feladata – többnyire a nők vállán nyugszanak. A családi, magánéletbeli feladatok és felelősségek általában egyoldalúan a nőket terhelik. (Mivel általában túlnyomórészt ők látják el a gyerekeket és az időseket, sőt, magukat a dolgozó vagy nem dolgozó férfiakat is, sokkal érzékenyebbek a munkahely távolságára, a megkövetelt fegyelemre stb.). A nők és férfiak közötti egyenlőtlenségek részben – ahogy a politikai vagy gazdasági döntéshozatalban, ahogy a munkaerő-piacon és a gazdaságban – a család keretei között jelennek meg és okoznak nem is egyszer súlyos problémákat. A nők és férfiak közötti társadalmi egyenlőtlenség minden bizonnyal a legmélyebben gyökerező, legnehezebben tetten érhető, a társadalom részéről a leginkább, a legtisztább lelkiismerettel támogatott igazságtalanság. Nem könnyű fellépni ellene. Pedig a nemek közötti egyenlőtlenséget – mint a társadalmi egyenlőtlenségeket általában – nem csupán azért érdemes leküzdeni, mert igazságérzetünk, emberi szolidaritás-érzésünk ezt diktálja, hanem azért is, és elsősorban azért, mert az egyenlőtlenség: pazarlás. Az esélyegyenlőség biztosítása kiemelt feladat az aktív korú nők körében, különösen a foglalkoztatás terén. Magyarország a nők foglalkoztatottságában rendkívül rosszul áll, a kisgyermekes anyák foglalkoztatási aránya hazánkban a legkisebb. Sokszor esély sincs arra, hogy a munkahelyre visszatérhessenek a nők/anyák, hiszen annyi idő alatt, amíg az édesanya otthon van gyermekével - ha még testvér is születik, csak nő ez az idő -, sajnos sok esetben a munkahely megszűnik, vagy a munkakör átalakul. Előfordul, hogy az édesanyák különböző képzéseken, átképzéseken vesznek részt annak reményében, hogy a GYES lejártakor nagyobb eséllyel térhetnek vissza a munkaerőpiacra. Természetesen mindehhez szükséges, hogy gyermekeik számára biztosított legyen a napközbeni ellátás valamely formája. Hazánkban az utóbbi évtizedekben a nők gazdasági aktivitása nem várt méreteket öltött, meghaladva a fejlett nyugat-európai országok rátáját is, majd csökkent. A klasszikus, családellátó szerep mellett a munkaerő-piaci, gazdasági bizonytalanság nyomán egyre több családban vált az anya is pénzkeresővé, ily módon ma már a család és a munkahely elvárásainak is meg kell felelni. A témában készített statisztikák alapján általánosan elmondható, hogy a gazdasági helyzettől függetlenül a részmunkaidős foglalkozatást és távmunkában végzett keresőtevékenységet tartják a nők számára leginkább elfogadható formának, körükben ennek a legnagyobb a támogatottsági aránya. A munkanélküliek csoportján belül a női jelenlét továbbra is elmarad a férfiakétól, hiszen a rendszerváltás során érintett ágazatokban (kohászat, építőipar) a foglalkoztatottak között a nők aránya csekélynek minősíthető. Azon nők azonban, akik a 90-es évek elején mégis elvesztették munkájukat, „kimenekültek” a munkaerőpiacról, inaktívvá váltak. Ami örvendetes, hogy ezzel egyidejűleg megnőtt a továbbtanulók száma. Ami viszont aggasztó, hogy a munkanélkülivé váló nők döntő többsége a „kényszerű” nyugdíjazáshoz folyamodott, így közel 70%-kal nőtt a munkaképes korú nyugdíjasok száma. A nők és férfiak közötti különbség a munkaerőpiaci szegregáció jelenségében is nyomon követhető; elkülönülnek azon állások, amelyekben női és azok, amelyekben férfi munkaerőt preferálnak. A nők nagyobb hányada a nőies szakmákban dolgozik, a két nem között szektoriális különbségek figyelhetők 24
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
meg, míg az ipar és a mezőgazdaság területén a női munkavállalók – a munka jellegéből fakadóan – alulprezentáltak, addig a szolgáltatás ágazatban a túlsúlyukról beszélhetünk. Ez az országos kép, és Petőfibányán is ezek a jelenségek figyelhetők meg.
3.2.2. számú táblázat - Regisztrált munkanélküliek száma korcsoport szerint
nyilvántartott álláskeresők száma összesen 20 éves és fiatalabb 21-25 év 26-30 év 31-35 év 36-40 év 41-45 év
2008
2009
2010
2011
2012
fő
119
178
137
113
130
fő
5 4,2%
2 1,1%
5 3,6%
5 4,4%
4 3,1%
8 6,7%
20 11,2%
13 9,5%
12 10,6%
15 11,5%
15 12,6%
20 11,2%
12 8,8%
12 10,6%
12 9,2%
22 18,5%
28 15,7%
23 16,8%
13 11,5%
16 12,3%
18 15,1%
33 18,5%
27 19,7%
21 18,6%
20 15,4%
9 7,6%
25 14,0%
17 12,4%
17 15,0%
21 16,2%
11 9,2%
13 7,3%
15 10,9%
11 9,7%
11 8,5%
21 17,6%
21 11,8%
14 10,2%
16 14,2%
16 12,3%
10 8,4%
16 9,0%
11 8,0%
6 5,3%
15 11,5%
0 0,0%
0 0,0%
0 0,0%
0 0,0%
0 0,0%
% fő % fő % fő % fő % fő
% fő 46-50 év % fő 51-55 év % fő 56-60 év % fő 61 év felett % Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
25
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Fenti táblázat adatai rámutathatnak arra, hogy az egyes korosztályokat tekintve elégséges-e a meglévő problémakezelés, vagy további beavatkozásokat szükséges tervezni. A korcsoportonkénti megoszlást vizsgálva kiderül, hogy legmagasabb az arány a regisztrált munkanélküliek között leginkább a 41-45 éves, leginkább aktívnak mondható korosztályban.
3.2.3. számú tábla - A munkanélküliek és a 180 napnál régebben regisztrált munkanélküliek száma és aránya nemenként
nyilvántartott/regisztrált munkanélküli
év
180 napnál régebben regisztrált munkanélküli
fő nő
férfi
2008
53
2009
fő nő
férfi
66
összesen 119
23
74
104
178
2010
55
82
2011
59
54
%
14
összesen 37
Nő 43,4%
férfi 21,2%
összesen 31,1%
39
46
85
52,7%
44,2%
47,8%
137
25
36
61
45,5%
43,9%
44,5%
113
20
24
44
33,9%
44,4%
38,9%
38
34
72
56,7%
54,0%
55,4%
2012 130 67 63 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
Fenti táblázat adatai alapján elmondható – a tartós munkanélküliek számából következtetve –, hogy a település gazdasági potenciál terén sok lehetőséggel bír, mivel azonban viszonylag magas a tartós munkanélküliek számaránya, szükséges a beavatkozások tervezése. A 180 napnál régebben regisztrált munkanélküliek, nyilvántartott álláskeresők száma 72 fő.
26
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
3.2.4. számú táblázat - Nyilvántartott pályakezdő álláskeresők száma és a 18-29 éves népesség száma nemenként A lenti táblázatból nyert adatok egy fontos munkaerőpiaci helyzetre, a pályakezdők helyzetére irányítja a figyelmet. év
18-29 évesek száma
Nyilvántartott pályakezdő álláskeresők száma
nő
férfi
összesen
fő
fő
fő
fő
%
fő
%
fő
%
2008
212
245
457
0
0,0%
1
0,4%
1
0,2%
2009
201
239
440
3
1,5%
3
1,3%
6
1,4%
2010
192
226
418
0
0,0%
3
1,3%
3
0,7%
2011
171
222
393
2
1,2%
4
1,8%
6
1,5%
1
0,5%
3
1,4%
4
1,0%
2012 399 190 209 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
nő
Férfi
összesen
b) Az alacsony iskolai végzettségűek foglalkoztatottsága A lenti táblázat fontos szempont a helyi képzési programok tervezésekor, hiszen látjuk, milyen végzettségű csoportoknak kell e programokat létrehozni. Ugyanakkor a 2011-es népszámlálási adatok hiánya miatt sajnos jelen pillanatban nem meghatározhatóak ezek a képzési programok. Az alacsony iskolázottság esetén a felnőttoktatás a későbbiekben egy beavatkozási terület lehet. Ha a településen nincs általános iskolai felnőttoktatás, célszerű felmérni az erre vonatkozó igényt és partnerek bevonásával megszervezni. Ez a mutató alkalmas arra, hogy számszerűen is kimutassuk, hogy a munkaerőpiaci hátrányokat okozó alacsony iskolázottság javítására vonatkozó felnőttoktatásba milyen létszámban,
27
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
arányban vonhatók be a településen élők. Mivel jelenleg felnőttoktatás nem működik a településen, ezért ezzel a későbbiekben érdemes lehet még foglalkozni.
3.2.5. számú táblázat - Alacsonyan iskolázott népesség 15-X éves legalább általános iskolát végzettek száma összesen nő férfi összesen nő férfi fő fő fő fő fő fő 2001 2624 1397 1227 2336 1176 1160 nincs nincs nincs 2011 2482 1271 1211 adat adat adat Forrás: TeIR, KSH Népszámlálás, Önkormányzati adatgyűjtés év
15 éves és idősebb lakosság száma összesen
általános iskolai végzettséggel nem rendelkezők 15-x évesek száma Összesen nő férfi fő % fő % fő % 288 10,97 221 15,81 67 5,46 nincs nincs nincs nincs nincs nincs adat adat adat adat adat adat
Egy településen az alap-, közép- esetleg felsőfokú oktatás léte és minősége nemcsak egy település, illetve térség gyermekeinek fejlődését befolyásolja, hanem hozzájárul a település népességmegtartó erejének növeléséhez mind a pedagógiai munka, mind az infrastrukturális tényezők, és az eszközellátottság tekintetében is. Adott település alap-, közép- és felsőfokú végzettséggel rendelkező népességének arányát mindez együttesen határozza meg, különösen akkor, amikor kiemelkedő tekintettel kell lenni a környező városok elszívó hatása által generált magas fiatalkori elvándorlásra. A népesség korösszetétele hasonló súllyal esik a latba egy település lakosságának iskolai képzettsége meghatározásakor, hiszen a fiatalabb korosztály aránya általában magasabb végzettséget is jelent. A népesség iskolázottsága a két legutóbbi népszámlálás között eltelt 10 év során valószínűleg jelentős emelkedést mutat (az országos számokat véve alapul). Az önkormányzati adatok alapján az alap-, közép-, illetve felsőfokú végzettségűek aránya a településen a hevesi községekre jellemző átlaghoz áll közelebb, mint a megye városainak átlagaihoz.
3.2.6. számú táblázat - Regisztrált munkanélküliek száma iskolai végzettség szerint A nyilvántartott álláskeresők megoszlása iskolai végzettség szerint év
nyilvántartott álláskeresők száma összesen
2008
Fő 89
2009
178
3
2010
137
2011
113
2012 130 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
8 általánosnál alacsonyabb végzettség fő % 1,1% 1
8 általános fő
8 általánosnál magasabb iskolai végzettség fő % 97,8% 87
1
% 1,1%
1,7%
48
27,0%
127
71,3%
2
1,5%
39
28,5%
96
70,1%
1
0,9%
31
27,4%
81
71,7%
1
0,8%
46
35,4%
83
63,8%
Az adattábla számszerűen mutatja, hogy a nyilvántartott álláskeresők közül viszonylag nagy létszámban vannak az alacsony iskolai végzettségűek. Viszont a helyi ismeretek, adatok alapján a 8 általános iskolai végzettek nagyobb része már 40, illetve 50 év fölötti, az iskolai képzésre már nem igazán lehet őket rávenni.
28
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
3.2.7. számú táblázat - Általános iskolai felnőttoktatásban tanulók létszáma és a 8. évfolyamot eredményesen végzettek általános iskolai felnőttoktatásban résztvevők száma
év
2009 2010 2011 2012 Forrás: TeIR,
fő Nincs adat erre a területre Nincs adat erre a területre Nincs adat erre a területre Nincs adat erre a területre
8. évfolyamot felnőttoktatásban eredményesen elvégzők száma Fő 0 0 0 0
% 0 0 0 0
A fenti adatok arra mutatnak rá, hogy Petőfibányán az iskolázatlanok bevonása a felnőttoktatásba egyáltalán nem sikerül. Márpedig az alacsony iskolázottság probléma a településen, és eközben a felnőttoktatás ezen a területen nem jelenik meg, akkor a későbbiekben egy beavatkozási terület lehet. Ha a településen nincs általános iskolai felnőttképzés, célszerű felmérni az erre vonatkozó igényt és partnerek bevonásával megszervezni azt. 3.2.8. számú táblázat - Felnőttoktatásban résztvevők száma középfokú iskolában
2009 2010
középfokú felnőttoktatásban résztvevők összesen fő 0 0
szakiskolai felnőttoktatásban résztvevők fő % 0 0 0 0
2011
nincs adat
nincs adat
2012
nincs adat
nincs adat
szakközépiskolai felnőttoktatásban résztvevők fő % 0 0 0 0 nincs adat nincs adat
gimnáziumi felnőttoktatásban résztvevők fő % 0 0 0 0 nincs adat nincs adat
Forrás: TeIR, Ez a két adatsor – amennyiben rendelkeznénk adatokkal – alkalmas lenne arra, hogy számszerűen is kimutassuk, miszerint a munkaerő-piaci hátrányokat okozó alacsony iskolázottság javítására vonatkozó felnőttoktatásba milyen létszámban, arányban vonhatók be a településen élők. 29
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
c) közfoglalkoztatás A népesség gazdasági aktivitása, azaz a munkaerő-piaci jelenléte, vagy onnan távolmaradása a gazdaság és a társadalom állapotának fontos mutatószáma. A népesség gazdasági aktivitása az elmúlt évek során jelentősen módosult, amely összefügg többek között a korstruktúra változásával, a társadalmi, gazdasági változásokkal. A minél szélesebb körű foglalkoztatás érdekében az önkormányzat folyamatosan együttműködik a Heves Megyei Kormányhivatal Hatvani Járási Hivatal Munkaügyi Kirendeltségével. A munkanélküliek számának jelentős részét a pályakezdő munkanélküliek képezik. Korosztályukat vizsgálva a 20-24 évesek vannak döntő többségben, iskolai végzettségüket tekintve a legmagasabb létszámban pedig a szakközépiskolát végzett fiatalok vannak. A szociális törvény a 2009. évtől nagyon jelentős változásokat hozott. Lehetőség nyílt azoknak a segélyezetteknek a foglalkoztatására is, akik bekerültek a szociális segélyezési rendszerbe, és nem tudtak továbblépni, „beszorultak” az ellátásba, és a fő megélhetési forrást azóta a különböző támogatási formák jelentették számukra. 2010-től nőttek a közfoglalkoztatási lehetőségek, mind időtartamban, mind pedig létszámban. Az azóta megalkotott újabb törvénymódosítások a foglalkoztatást preferálják, melyeknek legnagyobb jelentősége az, hogy a „segélyezési létből” jó esetben átemel a munka világába. A munkalehetőség biztosításánál pedig fontos szempont, hogy a munka visszanyerje értékét, érdemes legyen jól teljesíteni, a minél hosszabb idejű foglalkoztatás reményében. A segély összegének csökkenésével a segélyezetteknek is érdekévé válik a munkavállalás. A Munkaügyi Központ számos eszközzel igyekszik a foglalkoztatásokat, elhelyezkedéseket támogatni. (pl: képzések, vállalkozóvá válás támogatása, bértámogatás, közhasznú foglalkoztatás támogatása, stb.) A foglalkoztatáspolitikai szempontból hátrányos helyzetű társadalmi csoportok (megváltozott munkaképességűek, stb.) egyre tartósabban szorulnak ki a munkaerőpiacról, egyre nagyobb számban kerülnek ki a munkaügyi regisztrációból, ezzel elveszítik a szervezett segítségnyújtás legfontosabb esélyét. Az esélyegyenlőséget megerősítő pozitív intézkedések azért is szükségesek számukra, mert e csoportok a munkaerőpiacon összetett szemléletbeli hátrányokkal küzdenek, az aktív támogatásokban pedig munkanélkülieken belüli arányuknál sokkal kisebb arányban vesznek részt. d) a foglalkoztatáshoz való hozzáférés esélyének mobilitási, információs és egyéb tényezői (pl. közlekedés, potenciális munkalehetőségek, tervezett beruházások, lehetséges vállalkozási területek, helyben/térségben működő foglalkoztatási programok stb.) A regisztrált vállalkozások, kiskereskedelmi üzletek, valamint vendéglátóhelyek száma az utóbbi időkben nem változott jelentősen, illetve 2008-tól folyamatosan csökkenő tendenciát mutat. Ezeken a területeken sajnos foglalkoztatási igény nem mutatkozik, a helyi lakosság képzettségi szerkezete jelenleg az igények alapján megfelelő. Az állami szektorban (önkormányzati fenntartású intézmények) a köztisztviselői, közalkalmazotti létszámok a törvényi előírások alapján megfelelőek. A helyi munkaerő foglalkoztatásában az állami szektor jelentőség elenyészőnek mondható (39fő). A kivetett és befizetett iparűzési adó alapján a település gazdasági helyzet a környék településeihez képest jobbnak mondható. Foglalkoztatási programok a településen nincsenek, a helyi munkaerő foglalkoztatási integrációjához szükséges feltételek hiányoznak. A jelen helyzet alapján a településen tervezett beruházások köre nem kapcsolódik a helyi munkaerő alkalmazási lehetőségeihez. A település munkaerő-piaci helyzetének a közlekedési lehetőségekkel való összefüggései alapján elmondható, hogy a helyi munkalehetőségek mellett a közeli foglalkoztatási centrumok (Hatvan város, Lőrinci város, illetve a viszonylag közelben lévő főváros) elérhetősége különböző közlekedési módozatokkal is megoldható. A munkaerő-piaci sikertelenségben a közlekedésbeli hiányosságoknak nincs esetünkben szerepe. A közeli, vagy távolabbi foglalkoztatási centrumok munkahelyeinek elérését az idő, a különböző közlekedési lehetőségek járatsűrűsége vagy hiánya nem akadályozza. e) fiatalok foglalkoztatását és az oktatásból a munkaerőpiacra való átmenetet megkönnyítő programok a településen; képzéshez, továbbképzéshez való hozzáférésük
30
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A településen nem, viszont a szomszédos városokban (Lőrinci, Hatvan) elérhető, rendelkezésre álló programok vannak, amelyek megkönnyítik a fiatalok foglalkoztatását és az oktatásból a munkaerőpiacra való átmenetet; képzéshez, továbbképzéshez való hozzáférésüket. A szakképesítések a környék városaiban többnyire hiányszakmákra orientálódnak. f) munkaerő-piaci integrációt segítő szervezetek és szolgáltatások feltérképezése (pl. felnőttképzéshez és egyéb munkaerő-piaci szolgáltatásokhoz való hozzáférés, helyi foglalkoztatási programok) Az aktív korú népesség munkaerő-piaci integrációját segítő szervezetek és szolgáltatások, amelyek a településen elérhetők, vagy a vonzáskörzetben (közeli város) rendelkezésre állnak: 1) Balassi Bálint Gimnázium Selypi Tagintézménye 3024 Lőrinci, Kastélykert 2) OK-TAT-60 KFT. Hatvan 3) Grassalkovich Antal Gyakorlatközpontú Szakiskola és Szakközépiskola g) A mélyszegénységben élők és romák települési önkormányzati saját fenntartású intézményekben történő foglalkoztatása A szegénységgel és társadalmi kirekesztődéssel kapcsolatos mutatószámok listáját 2001-ben határozta meg az Európai Unió, e szerint Európában szegénynek számítanak a medián jövedelmek 60%-ánál kevesebből élők. Ennek megfelelően a szegénységben élő, meghatározásánál a háztartások összes nettó jövedelmét kell figyelembe venni úgy, hogy minden egyes háztartástag munkából, társadalmi juttatásból, illetve vagyonból származó jövedelmét összegezni kell, majd csökkenteni szükséges a fizetendő adókkal és járulékokkal. A KSH legfrissebb, 2011. évi felvételéből származó kimutatása szerint a szegénységi küszöb forintban kifejezve alig haladta meg a nettó 62.000 Ft-ot.15 A mélyszegénységgel sújtottak közé azokat sorolják, akiknek különösen alacsony, a medián jövedelmek 40%-a alatti a jövedelme. Ez alapján elmondható, hogy a települési önkormányzat saját fenntartású intézményeiben nem foglalkoztat mélyszegénységben élőket, illetve önmagukat romának valló személyeket. A mélyszegénységben élőket az Önkormányzat jelenleg a közfoglalkoztatás keretein belül tudja alkalmazni évente néhány hónapra. Petőfibányán jelenleg nincs szegregált, vagy szegregálódó településrész. h) hátrányos megkülönböztetés a foglalkoztatás területén A foglalkozási diszkrimináció elsősorban a munkahelyi felvételnél, másodsorban az elbocsátásoknál érezteti hatását. A foglalkozási diszkrimináció mértéke és a munkaerő-piaci státusz között erős összefüggés található. A nem foglalkoztatottak csoportja (munkanélküliek és inaktívak együtt) és azokon belül a roma származású nem foglalkoztatottak szenvedték el legnagyobb valószínűséggel a hátrányos megkülönböztetést eddigi életútjuk során. A munkaerőpiacról való korai kiszoruláshoz leginkább az egészségi állapottal, a származással és az életkorral összefüggő foglalkozási diszkrimináció járul hozzá. „A munkaerőpiacon a romákat sújtó diszkrimináció leggyakrabban a munkára való jelentkezés során valósul meg. Természetesen arra is akadhat példa, hogy a roma munkavállalót alkalmazzák, de a munkahelyen főnöke vagy esetleg kollégái cigány származása miatt olyan légkört teremtenek számára, amelyben hosszú távon nem képes megmaradni. Előfordul, hogy egy csoportos létszámleépítés során a munkáltató elsősorban és nagyobb számban a roma beosztottjaitól válik meg szívesebben. A munkaügyi diszkrimináció egyik speciális típusa a települési önkormányzatok által szervezett közhasznú-, közcélú munkák keretében megvalósuló hátrányos megkülönböztetés. Ennek egyik formája, amikor a munkára kötelezett romákat kizárólag a „legalantasabb” munkák (utcaseprés, szemétszedés, ároktisztítás) elvégzésére kötelezik iskolai végzettségtől függetlenül, míg a közhivatalokban (polgármesteri hivatal), közintézményekben (iskola, óvoda) kizárólag nem romák dolgozhatnak. „A gyakorlatban előfordulhat, hogy meghatározott speciális foglalkoztatási jellemzők miatt, szükséges a munkavállalók között megkülönböztetést tenni, de ez nem jelentheti az egyenlő bánásmód követelményének megsértését. Ilyen, az alkalmazásnál számba vehető minden lényeges és jogszerű feltételre alapított arányos megkülönböztetés, ha azt a munka jellege vagy 31
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
természete indokolja. Megengedett továbbá a vallási vagy más világnézeti meggyőződésen, illetve nemzeti vagy etnikai hovatartozáson alapuló, a szervezet jellegét alapvetően meghatározó szellemiségből közvetlenül adódó, az adott foglalkozási tevékenység tartalma vagy természete miatt indokolt, arányos és valós foglalkoztatási követelményen alapuló megkülönböztetés.” A diszkriminációs gyakorlat visszaszorítása szempontjából fontos a foglalkoztatási viszonyok ellenőrzése, szükség esetén az Egyenlő Bánásmód Hatóság bevonása, a tájékoztató kampányok, vagy a területtel foglalkozó társadalmi szervezetekkel történő együttműködés. Petőfibányán a kevés számú, magát romának valló ember a közfoglalkoztatása során ugyanolyan munkafeltételek között dolgozik, illetve megkap minden a munkájához szükséges eszközt. Nincs kirekesztés, nincs külön munkavégzés, a dolgozók csoportban, egymással együttműködve kötelesek elvégezni a rájuk bízott munkát. A települési önkormányzat által szervezett közcélú munkák keretében sem volt még példa hátrányos megkülönböztetésre. A munkára kötelezett romák ugyanolyan jellegű munkát végeznek, mint mindenki más iskolai végzettségtől függetlenül. Petőfibányán a foglalkoztatás terén hátrányos megkülönböztetésre nem volt példa. A munkahelyi felvételnél, illetve az elbocsátásoknál soha nem volt diszkrimináció az adott személy kiválasztásakor. Erre vonatkozóan sem bejelentés, sem vizsgálat az Önkormányzattal szemben nem indult. 3.3 Pénzbeli és természetbeni szociális ellátások, aktív korúak ellátása, munkanélküliséghez kapcsolódó támogatások E fejezetben kiemeljük a pénzbeli és természetbeni szociális támogatásokat, valamint a munkaerő-piaci szolgáltatásokat és az álláskeresők számára elérhető támogatásokat. területen az Szt. 25. §-a és 47. §-a alapján a szociálisan rászoruló személyek részére a következő pénzbeli és természetbeni ellátási formák adhatók: Pénzbeli ellátások: időskorúak járadéka, foglalkoztatást helyettesítő támogatás, rendszeres szociális segély, ápolási díj, lakásfenntartási támogatás, átmeneti segély, temetési segély. Egyes szociális rászorultságtól függő pénzbeli ellátások egészben vagy részben természetbeni szociális ellátás formájában is nyújthatók, így lakásfenntartási támogatás, átmeneti segély, temetési segély, rendszeres szociális segély, foglalkoztatást helyettesítő támogatás. Természetbeni ellátás továbbá a köztemetés, közgyógyellátás, egészségügyi szolgáltatásra való jogosultság, adósságkezelési-szolgáltatás. A fentiek alapján a 3.3.1. számú tábla az álláskeresési támogatásban részesülők számát mutatja meg olyan módon, hogy adatait összevethessük a munkanélküliségi adatokkal. Így láthatóvá válik, hogy a rendszeres jövedelem nélkül élők hozzájutnak-e támogatáshoz. Ha a két mutató közt aránytalanság tapasztalható, meg kell vizsgálni a háttérben rejlő okokat és javaslatokat kell tenni ezen okok elhárítására. 3.3.1. számú táblázat - Álláskeresési segélyben részesülők száma
2008. 1. negyedév 2008. 2. negyedév 2008. 3. negyedév 2008. 4. negyedév 2008. átlag 2009. 1. negyedév 2009. 2. negyedév 2009. 3. negyedév 2009. 4. negyedév 2009. átlag 2010. 1. negyedév 2010. 2. negyedév 2010. 3. negyedév
Nyilvántartott álláskeresők száma 94 75 98 111 94,5 148 190 186 173 174,25 202 163 153
segélyben részesülők fő segélyben részesülők % 33 35,10 19 25,33 17 17,34 31 27,92 25 26,45 41 27,70 36 18,94 41 22,04 48 27,74 41,5 23,81 66 32,67 69 42,33 55 35,94 32
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja 2010. 4. negyedév 128 2010. átlag 161,5 2011. 1. negyedév 166 2011. 2. negyedév 137 2011. 3. negyedév 135 2011. 4. negyedév 115 2011. átlag 138,25 2012. 1. negyedév 143 2012. 2. negyedév 142 2012. 3. negyedév 125 2012. 4. negyedév 114 2012. átlag 131 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
40 57,5 66 36 41 23 41,5 30 27 31 24 28
2013. 31,25 35,54 39,75 26,27 30,37 20,00 29,09 20,97 19,01 24,8 21,05 21.45
3.3.2. számú táblázat - Járadékra jogosult regisztrált munkanélküliek száma nyilvántartott év álláskeresési járadékra jogosultak álláskeresők száma fő
fő
%
2008
119
210
176,5%
2009
178
341
191,6%
2010
137
192
140,1%
2011
113
150
132,7%
105
80,8%
2012 130 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal
A 3.3.2. adatsor a járadékra jogosult regisztrált munkanélküliek számának alakulásáról hasonlóan fontos. Ennek elemzése során a táblázat adatai alapján idősorosan megállapítható, hogy az utóbbi időben csökkent a járadékra jogosultak aránya. A kapott adatoknak a munkanélküliségi adatokkal összevetése alapján látható, hogy a rendszeres jövedelem nélkül élők hozzájutnak a támogatáshoz. 3.3.3. számú táblázat- Rendszeres szociális segélyben és foglalkoztatást helyettesítő támogatásban részesítettek száma Foglalkoztatást Azoknak a száma, akik 30 rendszeres szociális helyettesítő nap munkaviszonyt nem segélyben támogatás tudtak igazolni és az FHT részesülők (álláskeresési jogosultságtól elesett támogatás) 15-64 munkanélküliek fő fő évesek %-ában %-ában 2008 28 1,54 0 0 0 2009 7 0,38 28 15,73 0 2010 8 0,44 29 21,16 0 2011 12 0,66 27 23,89 0 2012 6 0,33 39 30,00 1 Forrás: TeIR, Nemzeti Munkaügyi Hivatal, Helyi adatgyűjtés
Azoknak a száma, akiktől helyi önkormányzati rendelet alapján megvonták a támogatást
0 0 0 0 0
A 3.3.3. számú táblázat adatsora azt jelzi, hogy az adott településen a szociális segély és a foglalkoztatást helyettesítő támogatás, mint az aktív korúak támogatása milyen mértékben van jelen. Rendszeres szociális 33
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
segélyt az az aktív korú személy kaphat az önkormányzattól, aki nem munkavállaló, vagy egészségkárosodott, vagy támogatott álláskereső, vagyis olyan hátrányos munkaerő-piaci helyzetű aktív korú személy, aki nem rendelkezik rendszeres, megélhetést biztosító jövedelemmel. A foglalkoztatást helyettesítő támogatást csak álláskereső személy veheti igénybe. Az adatokból egyértelműen látható, hogy a szociális segély az utóbbi időkben nem meghatározó mértékben jelenik meg a település alacsony jövedelmű lakosságának körében. Figyelembe kell venni, ugyanakkor azt is, hogy 2011. január 1-től bérpótló juttatásra (BJP), illetve 2011. szeptember 1-től foglalkoztatást helyettesítő támogatásra (FHT) jogosult, aki korábban rendelkezésre állási támogatásban (RÁT) részesült, ám a jogosultságot évente felül kell vizsgálni. 2012-től csak annak folyósítható az ellátás, aki a jogosultság felülvizsgálatát megelőző évben legalább 30 nap munkaviszonyt tud igazolni közfoglalkoztatásban vagy más foglalkoztatási jogviszony alapján. Amennyiben a feltételeknek nem tud eleget tenni, mert számára nem tudtak közfoglalkoztatás körébe tartozó munkát felajánlani, illetve a 30 nap munkavégzést egyéb módon sem tudta teljesíteni, akkor a 30 nap számításánál az általa teljesített közérdekű önkéntes tevékenység időtartamát is figyelembe kell venni. A bérpótló juttatásban részesülő a munkaügyi szervezettel nyilvántartott álláskeresőként köteles együttműködni. Január elsejétől közfoglalkoztatásban csak a kirendeltség által közvetített álláskeresők, elsősorban bérpótló juttatásra jogosult személyek foglalkoztathatóak, akik a felajánlott munkalehetőséget az iskolai végzettség és szakképzettség figyelembevétele nélkül kötelesek elfogadni, emellett Petőfibánya Községi Önkormányzat rendeletben előírja jogosultsági feltételként, hogy a juttatásban részesülő a lakókörnyezetét tartsa rendben. A BJP/FHT összege a mindenkori öregségi minimálnyugdíjhoz igazítva, több mint négy évig változatlanul 28 500 forint volt, majd ez lecsökkent 22.500 forintra. A település gazdasági (és ezen keresztül népességmegtartó) erejének jó fokmérője a települési munkahelyek száma és a településen foglalkoztatottak aránya. A táblázatok alapján megállapítható, hogy a különböző területi egységeken élő lakosság gazdasági aktivitása megfelelő. A gazdaságilag nem aktív (inaktív+eltartott) népesség aránya viszonylag kicsi, amely magában foglalja a - saját jogú nyugellátásban, nyugdíjszerű ellátásban, járadékban részesülőket, - hozzátartozói jogon folyósított nyugdíjban, vagy egyéb ellátásban részesülőket, - gyermekgondozás (nevelés) címen ellátásban részesülőket, - olyan munkanélküliellátásban részesülőket, akik nem minősülnek munkanélkülinek (pl. nem keresnek munkát), - vagyonukból vagy egyéb, nem munkával kapcsolatos jövedelemből élőket. A foglalkoztatottak megoszlása a munkavégzés helye szerint: A Petőfibányán lakó foglalkoztatottak csak kis része talál munkát helyben; magas a más városban dolgozó petőfibányai lakosok aránya (ami a lakosság nagymértékű mobilitásával magyarázható). Összességében elmondható, hogy a település a kistérségen belüli egyéb kisebb településekhez hasonlóan más számára nem, vagy alig képes munkát biztosítani. A munkanélküliség leginkább a 15-24 éves, pályakezdő korosztályt sújtja. A Hatvani kistérségben a mezőgazdasági tevékenység folytatása elenyésző, az ipari szektor szinte kizárólag Hatvanra koncentrálódik. A szolgáltató szektor ágazatai közül a kereskedelemnek van a legnagyobb jelentősége, amelynek terén azonban a kistérség vegyes képet mutat. A petőfibányai munkanélküliségi adatokból egyértelműen látszik a 2008-ban kezdődő és azóta is tartó magyarországi gazdasági válság hatása. 2008-tól jelentősen emelkedett a munkanélküliek száma. Ugyanakkor elmondható, hogy a munkanélküliségi ráta az elmúlt években még így is kedvezőbben alakult mind a megyei, mind a régiós, mind pedig az országos mutatókkal összehasonlítva. A munkanélküliségi statisztikai adatok sajnos változást nem jeleznek, ezt mutatja, hogy 2012-re sem csökkent a munkanélküliek száma. A munkanélküliek számának növekedése együtt jár a különböző támogatásban részesítettek – álláskeresési segély, álláskeresési járadék, rendszeres szociális segély – számának emelkedésével is, amely folyamatos terhet ró az Önkormányzatra. A munkanélküliek körében a vizsgált időszakban (2012-ben) újra emelkedett azok száma, akik 180 napnál hosszabb ideje nem találtak munkát. A munkanélküliek aránya minden év első és negyedik negyedévben a legmagasabb, évközben pedig mérséklődik. Érdekes tény, hogy amíg a válság előtti években a munkanélküliség inkább a férfiakat sújtotta, a válságot követően pedig a munkanélküli nők aránya jóval meghaladja a férfiakét. Korcsoportos bontásban elmondható, hogy a munkanélküliség elsősorban a 30 évnél fiatalabb, jellemzően pályakezdő, valamint a 45 évnél idősebb korosztályokat érinti. Az adatokból az is egyértelműen kirajzolódik, hogy az álláskeresők nagyobb hányada legfeljebb általános iskolai végzettséggel rendelkezik. Ugyanakkor a munkavállalói korú népesség gazdasági aktivitási aránya az utóbbi években emelkedett. A lakosság aktivitási aránya a vizsgált 34
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
időszakban minden évben meghaladta a régiós átlagot. A település csak becsült adatokkal rendelkezik a fogyatékkal élő munkavállalók, valamint a roma népesség körében jelentkező álláskeresők számáról. A településen megváltozott munkaképességű személyt nem tartanak nyilván és akkreditációs tanúsítvánnyal rendelkező foglalkoztató sem található. Az önkormányzatnál és intézményeiben nem jellemző a roma munkaerő alkalmazása, illetve nem ismert. Az önkormányzatnak nincsenek eszközei a helyi romák foglalkoztatására a versenyszférában. A roma munkanélkülieket a közmunkaprogramokban tudják alkalmazni, ahol téli közmunkákon, belvíz-elvezetési munkálatokon és a belterületi utak menti takarítási munkán dolgoznak. A becsült adatok szerint a kereső lakosság nagyobb része minimálbérért dolgozik. A fekete foglalkoztatás problémája is jelen van a településen. A munkaügyi központ számos eszközzel – átképzések, vállalkozóvá válás támogatása, bértámogatás, közhasznú foglalkoztatás támogatása – igyekszik az álláskeresőket visszavezetni a munka világába. A foglalkoztatáspolitikai szempontból hátrányos helyzetű csoportok a gazdasági válság következményeként egyre tartósabban szorulnak ki a munkaerőpiacról, egyre nagyobb számban kerülnek ki a munkaügyi regisztrációból, ezzel elveszítik a szervezett segítségnyújtás legfontosabb esélyét. Munkaerő-piaci szolgáltatások Az Flt. III. fejezete rögzíti a munkaerő-piaci szolgáltatások és foglalkoztatást elősegítő támogatásokat. Az állami foglalkoztatási szerv és az állami felnőttképzési intézmény által nyújtott szolgáltatások a következők: a) munkaerőpiaci és foglalkozási információ nyújtása, b) munka-, pálya-, álláskeresési, rehabilitációs, helyi (térségi) foglalkoztatási tanácsadás, c) munkaközvetítés. Álláskeresők támogatása A támogatott képzésben részesíthető személyek körét és a képzési támogatásként adható juttatásokat az Flt. 14. §-a rögzíti. A hátrányos helyzetű személyek foglalkoztatásának bővítését szolgáló támogatások nyújthatók az Flt. 16. §- alapján a munkaadó részére a törvényben rögzített feltételek esetén. Az álláskeresők vállalkozóvá válását elősegítő támogatás nyújtható az Flt. 17. §-a szerint a legalább három hónapja folyamatosan álláskeresőként nyilvántartott, vagy rehabilitációs járadékban részesülő magánszemélyek számára, legfeljebb hat hónap időtartamra, havonta a kötelező legkisebb munkabér (minimálbér) összegéig terjedő vissza nem térítendő formában, pályázati eljárás keretében. A munkahelyteremtés és munkahelymegőrzés támogatásáról az Flt. 18. §-a rendelkezik, eszerint pályázati eljárás keretében, vissza nem térítendő munkahelyteremtő támogatás nyújtható a munkavállalók létszámának növelésével tartós foglalkoztatást biztosító munkáltató. Az álláskeresők ellátására vonatkozóan az Flt. 25. §-a szerint álláskeresési járadék folyósítható annak az álláskereső személynek, aki megfelel a törvény e rendelkezése szerinti feltételeknek. Az Flt. 30. §-a szerint az álláskereső kérelmére nyugdíj előtti álláskeresési támogatást kell megállapítani a jogszabályban rögzített feltételek esetén. Az álláskereső részére járó álláskeresési járadék, álláskeresési segély megállapításával, valamint a munkahelykereséssel kapcsolatos helyközi utazási költségtérítés állapítható meg az Flt. 32. §-a szerint. Közmunkaprogram A közmunka olyan foglalkoztatási programok indítását jelenti, amelyek a munka és a gyakorlati képzés összekapcsolásával a munkavállalási hátrányok leküzdését, az álláskeresők képzettségi szintjének növelését, készségeik fejlesztését, gyakorlati tapasztalatok megszerzését teszik lehetővé. Az áttekinthető, nyilvános pályázati rendszerben elérhető programok egyidejűleg helyi, illetve térségi és országos célok megvalósítását segítik átgondolt, megtervezett és ellenőrzött értékteremtő foglalkoztatással. A határozott idejű, legalább 1-8 hónapos közmunkaprogram helyi, nemzeti vagy nemzetgazdasági szempontból fontos állami vagy önkormányzati feladat ellátását célozza. A támogatás előzetesen benyújtott és elbírált közmunkaprogram megvalósítására nyújtható. Közmunka-támogatásban kizárólag regisztrált álláskeresőket alkalmazó munkáltatók meghatározott köre részesülhet:
önkormányzat és társulása(i) 35
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
önkormányzati vagy állami feladatok ellátására vagy foglalkoztatásra alapított közhasznú társaság (nonprofit gazdasági társaság), ha alapítója, és/vagy többségi tulajdonosa önkormányzat vagy társulása központi költségvetési szerv olyan gazdálkodó szervezet, amely állami vagy önkormányzati tulajdon kezelésével, fenntartásával van megbízva.
Gazdálkodó szervezetek esetében a foglalkoztatás nem terjedhet ki a nyereségérdekelt tevékenységre, program kizárólag az állami vagy önkormányzati tulajdon kezelésével összefüggő feladatok ellátására, elkülönített, nonprofit elszámolással szervezhető. A támogatás legalább 80 %-ban bérekre és járulékaikra igényelhető, de a foglalkoztatással és a felnőttképzéssel összefüggő valamennyi alapvető költségre és juttatásra, kötelező szolgáltatásra is kiterjedhet. Meghatározott (10%-nál nem nagyobb) hányadát lehet csak a munkavégzést közvetlenül szolgáló eszközök beszerzésére fordítani. 3.4 Lakhatás, lakáshoz jutás, lakhatási szegregáció Az önkormányzati törvény az önkormányzatok ellátandó feladatai között rögzíti a lakás (és helyiség) gazdálkodást. A törvény rögzíti az önkormányzatok számára a hajléktalanság megelőzésének, és a területükön hajléktalanná vált személyek ellátásának és rehabilitációjának kötelezettségét. A lakásfenntartási támogatás a szociálisan rászoruló háztartások részére a háztartás tagjai által lakott lakás, vagy nem lakás céljára szolgáló helyiség fenntartásával kapcsolatos rendszeres kiadásaik viseléséhez nyújtott hozzájárulás. A jegyző a villanyáram-, a víz- és a gázfogyasztás, a távhő-szolgáltatás, a csatornahasználat és a szemétszállítás díjához, a lakbérhez vagy az albérleti díjhoz, a lakáscélú pénzintézeti kölcsön törlesztő-részletéhez, a közös költséghez, illetve a tüzelőanyag költségeihez lakásfenntartási támogatást nyújt. A lakásfenntartási támogatás alapnyi jogon, normatív alapon állapítható meg. A szegregációval kapcsolatban az Ebktv. rögzíti, hogy „a lakáshoz jutási feltételek meghatározása nem irányulhat arra, hogy a 8. §-ban meghatározott tulajdonságok szerint egyes csoportok valamely településen, illetve településrészen mesterségesen, nem a csoport önkéntes elhatározása alapján elkülönüljenek.” Az Ebktv. tiltja a lakáshoz jutási feltételek olyan módon való meghatározását, ami alapján egyes védett tulajdonságokkal rendelkező csoportok egy adott településen vagy településrészen belül mesterségesen elkülönülnek. Ezt elsősorban a település drágábban és olcsóbban értékesíthető telkekre, ingatlanokra történő felosztásával, kettéosztásával lehet megvalósítani. Petőfibányán belül mesterségesen nincsenek elkülönülve a településrészek. Petőfibányán ugyan vannak drágábban és olcsóbban értékesíthető telkei, ingatlanjai, melyek alkalmasak lehetnének szegregációra. A törvényi tilalom viszont egyértelműen arra vonatkozik, ha a mesterséges elkülönülés a csoport tagjainak szándékán kívül valósul meg, azaz abban az esetben, ha egyes személyek vagy e személyek csoportja önként, kényszer nélkül kíván a település egy különálló részén élni anélkül, hogy ez a helyzet bizonyos lakáshoz jutási feltételek diszkriminatív meghatározásán alapult volna, így ez nem minősíthető az egyenlő bánásmód követelménye megsértésének. Petőfibánya Községi Önkormányzat a lakásgazdálkodással kapcsolatos feladatokat a lakások és helyiségek bérletére, valamint az elidegenítésükre vonatkozó egyes szabályokról szóló 1993. évi LXXVIII. törvény, a lakáscélú állami támogatásokról szóló 12/2001. (I.21.) Korm. rendelet, valamint Petőfibánya Községi Önkormányzat Képviselő-testületének az önkormányzat tulajdonában lévő lakások és helyiségek bérletéről szóló mindenkor hatályos rendelete alapján biztosítja. Az életminőség jelentős elemét képezik a lakhatás körülményei, melyek szoros összefüggést mutatnak a lakosság jövedelmi helyzetével és igényszintjével. A lakásállomány nagysága illeszkedve a lakónépességhez, az utóbbi évtizedben állandósult, a csökkenő lakosságlétszámhoz megfelelő mennyiségű lakás, illetve családi ház áll rendelkezésre. Bár a 90-es évek végén voltak elképzelések újabb lakóövezet létrehozására, annak megvalósítására igény hiányában nem volt szükség. A lakások többsége 1950 és 1970 között épült, ami összefüggésben áll az ebben az időszakban megszaporodó bányászok lakásigényével. A lakások, társasházak nagy része jó állapotban van, lakóik 36
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
megfelelő anyagi színvonala biztosítja hosszú távú fenntartásukat. Az utóbbi időkben egyre több társasház szigetelteti le a lakását. Petőfibánya községben összesen 1357 db lakás található, mindegyik legalább komfort fokozatú. A településen szegregátum nem található. A település közművekkel való ellátottsága tökéletes, tömegközlekedéssel való megközelíthetősége megfelelő. A hasznosítási javaslatban meg kell határozni: az újonnan épülő családi házak, valamint a megüresedő bérlakások számát, szociális helyzet alapján bérbe adható bérlakások számát, a magántulajdonban lévő jelenleg üres lakások számát, A családok szociális helyzetének romlásával egyre nagyobb igény mutatkozik szociálisan igényelhető önkormányzati bérlakások bérletére. Az önkormányzati bérlakások állományszáma ugyanakkor az elmúlt évek során nem változott, jelenleg szociálisan igényelhető önkormányzati bérlakások bérletére lehetőség nincs. Petőfibánya Községi Önkormányzat a helyi rendelet alapján az önkormányzat rendelkezésére álló anyagi eszközökből az arra rászoruló igényjogosultak számára lakásépítéshez, vásárláshoz, nem önkormányzati vagy állami tulajdonú családi ház vagy lakás bővítéséhez, tetőterének beépítéséhez, felújításához, korszerűsítéséhez, kamatmentes kölcsönt nyújt az azt igénylők részére nem szociális alapon. A támogatás összege 200.000 Ft. Hajléktalanokat segítő program A szociális törvény értelmében hajléktalannak minősül az, aki éjszakáit közterületen, vagy nem lakás céljára szolgáló helyiségben tölti. A hajléktalanná válás okai meglehetősen sokszínűek: 1. Az esetek nagy részében kapcsolati konfliktusok (válás, élettársi kapcsolatok felbomlása, szülőkkel történő összeveszés, nyugdíjas magára maradása stb.) állnak a háttérben. Ehhez társul gyakran problémaként a függőséget kiváltó anyagok használata, a fizikális és mentális egészség romlása, valamint a bűnözés. 2. Az állami intézményekből való kikerülés (állami nevelés, pszichiátriai intézet, kórház, börtön, szociális otthon) is jelentősen növeli a hajléktalan emberek számát. 3. Növekszik a gazdasági okokból bekövetkező hajléktalanság aránya (munkanélküliség, önálló életkezdés és lakáshoz jutás nehézségei, tartós szegénység). A hajléktalanság bekövetkezésében központi jelentőségű tényező a lakástalanság. A rendszerváltás óta lezajlott lakásprivatizáció következtében szinte teljes egészében megszűntek az állami és önkormányzati „olcsóbb” lakások, albérletek. Ennek következtében szinte kizárólag piaci alapon lehet lakáshoz, vagy bérlakáshoz jutni. E körülmények, valamint a közüzemi díjak folyamatos emelkedése egyfajta, a hajléktalanság irányába mutató lejtőt képeznek, elsősorban az alacsony jövedelmű esetleg munkanélküli, vagy más okból szociális segítségre szoruló családok, vagy egyének számára. Hajléktalanságot válthat ki az egyén vagy család életében az is, amikor váratlan krízishelyzet (betegség, életmódváltás, vállalkozás sikertelensége, elemi kár stb.) áll elő. Az Alkotmánybíróság 42/2000. (XI.8.) számú határozata szerint az állam a hajléktalanok részére nem köteles lakást biztosítani, elég ha a szociális ellátórendszer fenntartásával orvosolja a problémát. Az állam, illetve általa az önkormányzatok részére előírt ellátások azonban a problémákat jelenleg nem tudják teljes mértékben megoldani. Ebből következően sajnos a hajléktalan ellátórendszer fejlesztése csak mint egy krízisállapot kezelése vihető tovább, de nem mint valaminek a megoldása. Magyarországon a hajléktalan emberek számát 30-35.000-re becsülik. Ehhez képest viszont az ország területén mindössze 8000 szálláshely működik, a nappali melegedőkben és a népkonyhákon pedig kb. 5000 személy kap naponta ellátást. A hajléktalan ellátást az állam folyamatosan fejleszteni próbálja. A fejlesztésen belül különös hangsúlyt kap az utcai szolgálatok és a nappali ellátások fejlesztése, a regionális diszpécser központok létrehozása, illetve a rehabilitáció és a munkaerő piaci reintegráció hatékonyságának növelése. Sajnos az ágazat finanszírozása sem állami, sem helyi szinten nem teszi lehetővé a hajléktalanság jelentős csökkentését. Nagyobb támogatásra lenne szükség ahhoz, hogy a hajléktalanokat segítő szervezetek az önálló életvitelre képes hajléktalan személyek számára lakhatási támogatást nyújtsanak, így férőhelyeket szabadítsanak fel és növeljék a hajléktalanságból kilábaló emberek számát. A hajléktalansággal kapcsolatos probléma sajnálatos módon a rendszerváltást követően Petőfibányán is megjelent, illetve azóta is rendszeresen létező probléma. A hajléktalanokkal foglalkozó ágazatok helyi 37
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
szinten a Családgondozó, illetve a civil szervezetek, azon belül is a Vöröskereszt helyi szervezete, továbbá a Baptista Szeretetszolgálat. Statisztikailag kimutatható, hogy a hajléktalanok nagy többsége egészségi állapotából kifolyólag a munkavégzésre nem alkalmas. E mellett kényszeríteni senkit sem lehet a munkavégzésre. Sajnos nem csak a hajléktalanok, de olykor a foglalkoztatást segítő támogatásban részesülők között is nehezen található olyan a munkavégzésre alkalmas, aki nem került még bevonásra az önkormányzat által biztosított közcélú munkába. A hajléktalanok foglalkoztatását nagy valószínűséggel csak rehabilitációs céllal lehetne elképzelni, ehhez viszont megfelelő szintű háttérintézmények kellenének. A lakhatás feltételeinek fejlesztése járható út lehet, ehhez viszont megfelelő szintű állami támogatás szükséges. A probléma abból adódik, hogy a hajlékhoz jutást csak abban az esetben lehet elérni, ha a hajléktalan munkajövedelmet szerez, mivel a megélhetéshez és a lakhatási feltételek biztosításához anyagi forrással kell rendelkeznie. Ebből adódik az, hogy a hajléktalanoknál szükség van egy generációváltásra ahhoz, hogy elérjük: nagy részüknek legyen munkája, vagy valamilyen szintű ellátása. Ez esetben megfelelő bérlakás programmal, albérleti támogatással a hajléktalanok kigondozhatóak lennének. Ilyen programok megvalósításához azonban jelentős anyagi források szükségesek, de eredményesebb lehet a korábban felvetetteknél. A hajléktalansággal foglalkozó szervezetek jelenleg is kapcsolatban állnak egymással. A többi szereplővel, pl. polgárőrség, rendőrség az együttműködést szorosabbra lehet fűzni, és fejleszteni kell a munkakapcsolatot. A hajléktalanná válás egy folyamat, amely során az ember lépésről lépésre elszakad az emberi közösségtől, ezért nemcsak magával a kialakult hajléktalansággal, hanem a még lakással rendelkező, de családi krízisben levő személyekkel és családokkal is foglalkozni kell. Erre hivatottak az önkormányzat családsegítő szolgálata, a gyermekjóléti szolgálat. Fontos tehát a prevenció, hogy a családi kríziseket követően a család egyes tagjai ne váljanak hajléktalanná. Fontos azonban, és sokszor életmentő feladat a kialakult hajléktalanság kezelése, melyhez nem csak a hajléktalan ellátás fejlesztése szükséges. Nagy jelentőséggel bír, hogy egy társadalom miként viszonyul az elesettekhez. Jelen helyzetben az a tapasztalat, hogy a társadalom viselkedése nagymértékben kirekesztő, illetve megbélyegző. Különböző ismeretterjesztő anyagokkal, programokkal ezen a beállítottságon változtatni lehet. Petőfibányán a hajléktalanok (2012-ben 4 fő) igénybe vehetik a családgondozó segítséget, viszont elhelyezésükre lehetőség nincs. A településen egyértelmű, hogy a hajléktalanságot nem lehet a lakásrendszer működési hiányosságaira visszavezetni, és a kivezető úthoz is több kell, mint lakásügyi lépések megtétele. A lakhatás biztonsága vagy bizonytalansága, illetve a lakhatáshoz jutás lehetőségei, esélyei azonban mégis fontos szerepet játszanak abban, hogy egy krízishelyzet hajléktalansághoz vezet-e, s ha valaki ilyen helyzetbe sodródott, akkor onnan vissza tud-e kapaszkodni. A hajléktalanságba sodródó személy sorsának nyomon követése településünkön folyamatos, viszont nehézséget jelent esetükben az, hogy a hajléktalanok nem mindig igénylik a segítséget, sőt néha kifejezetten elutasítják azt. Hosszú távú programként jeleníthető meg a munkához jutás segítése, mely alapfeltétele annak, hogy valaki lakhatási lehetőséghez jusson. Ez viszont csakis azok esetében lehetséges, akik fiatalok és a hajléktalan lét még nem kezdte ki egészségüket. Sajnos olyan hajléktalanok is vannak, akik koruk, egészségi állapotuk miatt már nem képesek arra, hogy akár segítséggel is az önálló létet önmaguk részére biztosítani tudják. Az ő részükre nem marad más megoldás, mint az intézményes ellátás, azonban az átmeneti elhelyezésre és a nappali ellátásra településünkön nincs lehetőség. Jelenleg teljes mértékben hiányoznak azok az intézménytípusok, ahol beteg, idős hajléktalanok komplex ellátását lehetne biztosítani. a) bérlakás-állomány 3.4.1. számú táblázat - Lakás állomány db
összes lakásállomány
bérlakás állomány
ebből elégtelen lakhatási körülményeket biztosító lakások száma
2008 2009
1357 1357
0 0
szociális lakásállomány
ebből elégtelen lakhatási körülményeket biztosító lakások száma
5 5
0 0
egyéb lakáscélra használt nem lakáscélú ingatlanok
ebből elégtelen lakhatási körülményeket biztosító lakások száma
0 0
0 0
ebből elégtelen lakhatási körülményeket biztosító lakások száma
0 0
0 0 38
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja 2010 1357 0 5 2011 1357 0 6 2012 1357 0 6 Forrás: TeIR, KSH Tstar, önkormányzati adatok
0 0 0
0 0 0
0 0 0
0 0 0
2013. 0 0 0
A település pontos adatokkal rendelkezik a település infrastrukturális ellátottságával kapcsolatban. A lakosság nagy része saját tulajdonú lakásban él, kisebb rész pedig albérletben. Az 1357 lakásból mindegyik komfortfokozatú. Az önkormányzat 6 bérlakással rendelkezik, szociális bérlakás adására jelenleg nincs lehetőség. A bérlakásokban 19 fő él, akik elsősorban önkormányzati dolgozók, a bérleti viszonyuk a munkakörük fennállásához kapcsolódik. Petőfibánya nem hivatalosan két településrészből áll. Az egyik a családi házas övezetet is magában foglaló „Alsó-telep”, a másik része az alagút utáni „Felső-telep”. A vezetékes vízhálózat 100%-os, a csatornázottság is szinte 100%-os. Az úthálózat teljes egészében szilárd burkolattal rendelkezik. b) szociális lakhatás Szociális lakhatási lehetőség a településen jelenleg nincs. c) egyéb lakáscélra használt nem lakáscélú ingatlanok Az önkormányzat lakásállományában nincs szociális és lakhatási követelményeknek meg nem felelőnek minősíthető lakás. Az ENSZ Gazdasági, Szociális és Kulturális Jogok Bizottsága (General Comment No. 4, the UN Committee on Economic, Social and Cultural Rights) 1991-ben egy indoklást adott ki, melyben értelmezte a megfelelő lakás fogalmát, amely bármely ország lakáspolitikájának kiinduló pontja kell, hogy legyen. Ez a következő elemeket tartalmazta: 1. a lakhatás jogi biztonsága, azaz védelem az erőszakos kilakoltatás ellen; 2. alapszolgáltatásokhoz és infrastruktúrához való hozzáférés (ivóvíz, energia, szennyvízcsatorna, fűtés, világítás, stb.); 3. megfizethetőség (a lakhatással kapcsolatos költségeknek olyan szinten kell lennie, hogy más alapvető szükséglet kielégítését vagy megszerzését ne veszélyeztesse); 4. lakás alapvető minőségi és mennyiségi elemei (alapterület, fűtés, stb.); 5. biztosítani kell az elesett csoportok lakáshasználatának lehetőségét (idősek, gyerekek, mozgáskorlátozottak, halálos betegek, HIV fertőzöttek, természeti katasztrófák áldozatai, stb.); 6. elhelyezkedés (a megfelelő lakásnak olyan helyen kell lennie, amely lehetővé teszi a munkába járást, valamint egészségügyi szolgáltatás, iskola, és egyéb szociális szolgáltatások igénybe vételét); 7. kulturális megfelelés (a lakás megépítési módjának és az építéshez használt anyagoknak alkalmasnak kell lennie a kulturális identitás és különbözőség kifejezésére). Az ezen tényezőknek meg nem felelő lakásokat tekintjük elégtelen lakhatási feltételeknek. Ld. erről továbbá a 3.5. a) pontban foglaltakat e) lakhatást segítő támogatások 3.4.3. számú táblázat - Lakásfenntartási és adósságcsökkentési támogatásban részesülők
2008 2009 2010 2011 2012
lakásfenntartási támogatásban részesítettek száma 18 41 39 105 118
adósságcsökkentési támogatásban részesülők száma 0 0 0 0 0 39
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Forrás: TeIR, KSH Tstar
Petőfibánya község Önkormányzata biztosítja a jogszabályban meghatározott rendszeres megélhetést nyújtó segélyeket (rendszeres szociális segély, foglalkoztatást helyettesítő támogatás), a meghatározott szükségletekhez igazodó támogatásokat (lakásfenntartási támogatás, temetési segély), valamint az eseti segélyeket (átmeneti segély). A KSH adatokat és a települési adatszolgáltatást vizsgálva megállapítható, hogy a szociális rászorultságtól függő pénzbeli támogatások a lakosság viszonylag nagy részét érintik. Lakásfenntartási támogatásban 2012-ben 118 fő részesült, ez a lakosság 4,15%-a. Soha még ilyen sokan nem kaptak még ilyen jellegű támogatást. Ez a szám több okból kifolyólag is nőtt ilyen mértékben, egyrészt 2011-tól a jogszabályi változások révén többen is jogosultakká váltak, másrészt egyre többen váltak alacsony mértékű jövedelmi viszonyaikat tekintve jogosultakká erre a támogatási formára. f) eladósodottság Komoly problémává vált Petőfibányán is az utóbbi években az eladósodás, különösen a munkájukat elveszítő vagy alacsony jövedelmű, idős, vagy több gyermekes családok esetében. Leginkább őket veszélyezteti a lakásuk elveszítésének réme, ők válhatnak hajléktalanná leginkább, vagy náluk kapcsolják ki fizetés hiányában a közszolgáltatásokat. Az sem sokat segít sokat a helyzeten, hogy a lakásfenntartási támogatás megállapításával egyidejűleg részükre a védendő fogyasztóvá váláshoz szükséges igazolást is kiállítjuk. g) lakhatás egyéb jellemzői: külterületeken és nem lakóövezetben elhelyezkedő lakások, minőségi közszolgáltatásokhoz, közműszolgáltatásokhoz, közösségi közlekedéshez való hozzáférés bemutatása Petőfibánya külterületein és a nem hagyományos lakóövezeteiben elhelyezkedő családi házak, nyaralók komfortfokozatai egymástól igen nagy mértékű különbséget mutatnak. A külterületi Kopasz-hegyen található telkekre 2012-ben bevezetett áramnak köszönhetően fellendülni látszik az utóbbi tíz évben eléggé elhanyagolt telkek, illetve az azokon álló faházak, illetve téglaépületek állapota. A tulajdonosok, illetve egyre több nem petőfibányai tulajdonos is többet tartózkodik a hobbikertekben. Az állandó ottlakók száma még elenyészőnek mondható (kb. 4-5 család). Az ő esetükben a közszolgáltatásokhoz, közműszolgáltatásokhoz való hozzáférés hiánya okoz problémát. 3.5 Telepek, szegregátumok helyzete Szegregált lakórész a településen nincs. {Szegregátumnak nevezzük azokat a területeket, ahol az aktív korú népességen belül a legfeljebb általános iskolai végzettséggel rendelkezők és a rendszeres munkajövedelemmel nem rendelkezők aránya mindkét mutató tekintetében magasabb, mint 50%. A szegregátumoknak alapvetően kétféle típusa jelentkezik: 1) a településbe ágyazódott szegregált, 40
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
szegregálódó területek (általában ezek jelentik a telepszerű környezetet), 2) a településtől elkülönült, alapvetően nem lakó-funkciójú területekbe ékelődött szegregátumok (általában ezek jelentik a telepeket).} A települést közúton három irányból is meg lehet közelíteni. Vasútállomással nem rendelkezik a település. A településen – méreténél fogva – helyi tömegközlekedéssel nem utazhatunk. 3.6 Egészségügyi és szociális szolgáltatásokhoz való hozzáférés a) az egészségügyi alapszolgáltatásokhoz, szakellátáshoz való hozzáférés Az egészségügyről szóló 1997. évi CLIV. törvény előírja, hogy a települési önkormányzat az egészségügyi alapellátás körében gondoskodik: a) a háziorvosi, házi gyermekorvosi ellátásról, b) a fogorvosi alapellátásról, c) az alapellátáshoz kapcsolódó ügyeleti ellátásról, d) a védőnői ellátásról, e) az iskolaegészségügyi ellátásról. A települési önkormányzat a környezet- és település-egészségügyi feladatok körében gondoskodik a) a köztisztasági és településtisztasági feladatok ellátásáról, b) biztosítja a rovarok és rágcsálók irtását, c) folyamatosan figyelemmel kíséri a település környezet-egészségügyi helyzetének alakulását és ennek esetleges romlása esetén – lehetőségeihez képest – saját hatáskörben intézkedik, vagy a hatáskörrel rendelkező és illetékes hatóságnál kezdeményezi a szükséges intézkedések meghozatalát, d) együttműködik a lakosságra, közösségekre, családi, munkahelyi, iskolai színterekre irányuló egészségfejlesztési tevékenységekben, valamint támogatja és aktívan kezdeményezi ezeket. A szociálisan rászorultak részére személyes gondoskodást az állam, valamint az önkormányzatok biztosítják. A Szt. értelmében a személyes gondoskodás magában foglalja a szociális alapszolgáltatásokat és szakosított ellátásokat. Szociális alapszolgáltatások: falugondnoki és tanyagondnoki szolgáltatás, étkeztetés,házi segítségnyújtás, családsegítés, jelzőrendszeres házi segítségnyújtás, közösségi ellátások, támogató szolgáltatás, utcai szociális munka, nappali ellátás. Személyes gondoskodás körébe tartozó szakosított ellátások: az ápolást, gondozást nyújtó intézmény, a rehabilitációs intézmény, a lakóotthon, az átmeneti elhelyezést nyújtó intézmény, az egyéb speciális szociális intézmény. b) prevenciós és szűrőprogramokhoz (pl. népegészségügyi, koragyermekkori kötelező szűrésekhez) való hozzáférés Az Ebktv. rendelkezése értelmében az egyenlő bánásmód követelményét érvényesíteni kell a társadalombiztosítási rendszerekből finanszírozott, továbbá a szociális, illetve gyermekvédelmi pénzbeli és természetbeni, valamint személyes gondoskodást nyújtó ellátások igénylése és biztosítása, a betegségmegelőző programokban és a szűrővizsgálatokon való részvétel, a gyógyító-megelőző ellátás, a tartózkodás céljára szolgáló helyiségek használata, az élelmezési és egyéb szükségletek kielégítése során. Az egyenlő bánásmódhoz való jog magában foglalja különösen az azonos egészségügyi intézmények használatának, az ugyanolyan színvonalú és hatékony, illetőleg nem magasabb kockázattal járó gyógykezelésben, valamint betegségmegelőző programokban (szűrővizsgálatokban) való részvétel jogát. Az egészségügyi mutatók viszonylag pontos képet adnak a település egészségügyi helyzetéről. Mind a méhnyakrák-, mind az emlőszűréseken megfelelő számú alacsony a felnőtt nők részvételi aránya. A kötelező védőoltásokból senki sem maradt ki. Az önkormányzat által biztosított szociális étkeztetés megfelel az érintett korosztály egészséges étrendjére vonatkozó elvárásoknak. A településen régóta 1 felnőtt házi orvosi és 1 gyermek házi orvosi státusz van. Mellettük 1 védőnő tevékenykedik. Betöltetlen háziorvosi, védőnői státusz nincs. A vizsgált időszakban az ellátásban megjelentek száma arányos a település lakónépessége számának változásával. Az életminőség javítását és egészségfejlesztést szolgáló intézkedések biztosítottak Petőfibányán. A család- és nővédelmi gondozás (Eütv., családtervezés, fogamzás előtti gondozás, genetikai tanácsadás, várandós szoptatós anya gondozása) a védőnői feladatellátás keretében biztosított a településen. c) fejlesztő és rehabilitációs ellátáshoz való hozzáférés
41
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Egészségügyi szakellátás helyben (kórház, sürgősségi ellátás, emlő-szűrő állomás, méhnyak-szűrő szakrendelés és fogyatékos személyek rehabilitációja) nem biztosított. Ezeket az ellátásokat a 15 km-re lévő Hatvanban lehet igénybe venni. d) közétkeztetésben az egészséges táplálkozás szempontjainak megjelenése A petőfibányai önkormányzat által biztosított közétkeztetés esetében – amely gyakran a helyi szegény családból származó gyerekek táplálkozásának elsődleges forrása – kiemelkedően fontos szempont, hogy megfeleljen az érintett korosztály egészséges étrendjére vonatkozó elvárásoknak. Az önkormányzati intézményekben biztosított közétkeztetés rendszeres ellenőrzés alatt áll - szakember bevonásával –, hogy azok kínálata és az ételek minősége mennyiben felel meg az általuk ellátott korosztályok egészséges étrendjére vonatkozó elvárásoknak. A petőfibányai önkormányzati intézményekben biztosított közétkeztetés esetén elvárás, hogy jelenjenek meg a kínálatban az egészségesebb táplálkozást támogató gyümölcsök, joghurtok, gabonapelyhek, egészséges ételek, illetve kerülendők a zsírosabb ételek. Mindennek biztosítéka, hogy a konyhán megfelelő végzettség birtokában ezzel foglalkozó, a témában jártas szakemberek állítják össze a menüt, illetve szakács végzettségű konyhai dolgozók készítik el a fentiekben részletezett szempontokat figyelembe véve az ételeket. e) sportprogramokhoz való hozzáférés Petőfibánya község viszonylag sok lehetőséget kínál a szabadidő hasznos eltöltésére, amelyben kiemelkedő jelentőséggel bír a sport. A település város vezetése – az éves gazdálkodás lehetőségi alapján – anyagi támogatással, ösztönzőkkel támogatja a sporttevékenységet, hogy az minél több lakó életformájába beépüljön. Petőfibánya Község Sportfejlesztési Koncepcióját Petőfibánya Község Önkormányzatának Képviselő-testülete a 79/2011.(III.16.) Képviselő-testületi határozatával hagyta jóvá, amely koncepció 20102014-ig kiemelten kezeli a települési sportélet előmozdítását. Kiemelt területek a diáksport támogatása; a szabadidősport és tömegsport események, programok támogatása; az utánpótlás-nevelés támogatása; a versenysport-, élsport működési célú támogatása; stb. A Képviselő-testület mindennek támogatására 2012ben felújíttatta a Sporttelep öltözőjét, kiszolgáló épületét. Petőfibányán a település teljes lakosságának aktív sportolási lehetőséget biztosított, erre ugyanis alkalmas terület áll rendelkezésre a település külső részén található sportpálya, amely akár több ezer fő befogadására is alkalmas. A Sportcsarnok ugyan jelenleg nem alkalmas semmilyen sportrendezvény megszervezésére, viszont 2013-ban az Önkormányzat új pályázatot adott be a település középpontjában található önkormányzati területre egy munltifunkcionális szabadidőpark létrehozására, amely sikeres pályázat esetén 2014-ben meg is valósulhat és aktívan hozzájárulhat minden korosztály aktív sportéletéhez. Akik csak hobby szinten hódolnak a sport szenvedélyének, ők is megtalálják az alkalmat hogy nemcsak testi, de lelki egészségüket megőrizzék fakultatív sportprogramok keretében. Petőfibányán jelenleg három sportszakosztály működik: futball, teke és ökölvívás. Mindezek mellett az utóbbi években a nők részvételével heti rendszerességgel tartanak zumba fitness edzéseket is, amelynek látogatottsága egyre nagyobb népszerűségnek örvend. A sport jótékony hatásainak népszerűsítésére az önkormányzat évente több alkalommal is sportrendezvényeken hívja fel a figyelmet, amelyek látogatottsága egyre nagyobb. Az egészségi állapot fenntartása, a betegségek megelőzése, a szellemi-testi egyensúly támogatása a tömegsport szélesítésével, a lakossági tudatformálással minden korosztályban megvalósul Petőfibányán. Az Önkormányzat feladatául tűzte ki, hogy tovább sztönzi az egészséges, mozgás-gazdag életmód kialakítását az ifjúság körében, s támogatja az egészséges, mozgás-gazdag életmódot népszerűsítő kampányokat. f) személyes gondoskodást nyújtó szociális szolgáltatásokhoz való hozzáférés A személyes gondoskodást nyújtó szociális szolgáltatásokhoz Petőfibánya Önkormányzata biztosítja a település minden állampolgára számára az egyenlő esélyű hozzáférést. A szociális étkezés, házi segítségnyújtás terén 2 állandó szociális gondozónő látja el a feladatot a településen. A preventív és korrektív rendszerszemléletű szociális gondozói munka keretében komplex segítséget nyújtanak az intézmény szolgáltatásait igénybevevők önálló életvitelének és készségének megőrzéséhez, erősítéséhez, valamint ellátják a kliensek jogainak fokozott védelmét. 42
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
E tevékenységeket a következő szociális alapszolgáltatásokon keresztül biztosítja Petőfibánya Község Önkormányzata: szociális étkeztetés, házi segítségnyújtás, jelzőrendszeres házi segítségnyújtás.
g) hátrányos megkülönböztetés, az egyenlő bánásmód követelményének megsértése a szolgáltatások nyújtásakor A téma nem releváns. Petőfibánya Községi Önkormányzat esetében még nem volt ilyen tapasztalat, illetve panasz, bejelentés nem érkezett a szolgáltatások nyújtása során. h) pozitív diszkrimináció (hátránykompenzáló juttatások, szolgáltatások) a szociális és az egészségügyi ellátórendszer keretein belül Hátránykompenzáló juttatások, szolgáltatások jelenleg Petőfibányán nincsenek a szociális és az egészségügyi ellátórendszer keretein belül 3.6.1. számú táblázat – Orvosi ellátás Felnőttek és gyermekek részére szervezett háziorvosi szolgálatok száma 2008 2 2009 2 2010 2 2011 2 2012 2 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatok
Csak felnőttek részére szervezett háziorvosi szolgáltatások száma 1 1 1 1 1
házi gyermekorvosok által ellátott szolgálatok száma 1 1 1 1 1
3.6.2. számú táblázat - Közgyógyellátási igazolvánnyal rendelkezők száma közgyógyellátási igazolvánnyal rendelkezők száma 2008 83 2009 82 2010 71 2011 32 2012 101 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatok
43
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A közgyógyellátás a szociálisan rászorult személy részére - egészségi állapota megőrzéséhez és helyreállításához - az egészségügyi szolgáltatásokkal kapcsolatos kiadások kompenzálását célzó hozzájárulás. Három jogcímen kaphat valaki közgyógyellátási igazolványt: 1. alanyi jogon, 2. normatív alapon, 3. méltányossági alapon. Megállapítása 2013.01.01-jétől a Járási Hivatal hatáskörébe került.
3.6.3. számú táblázat - Ápolási díjban részesítettek száma ápolási díjban részesítettek száma 2008 5 2009 8 2010 8 2011 13 2012 17 Forrás: TeIR, KSH Tstar Az ápolási díj a tartósan gondozásra szoruló személy otthoni ápolását ellátó nagykorú hozzátartozó részére biztosított anyagi hozzájárulás. Ápolási díjra jogosult a hozzátartozó, ha állandó és tartós gondozásra szoruló, súlyosan fogyatékos (életkorra tekintet nélkül), vagy tartósan beteg 18 év alatti gyermek gondozását, ápolását végzi. Megállapítása 2013.01.01-jétől a Járási Hivatal hatáskörébe került.
44
3.7 Közösségi viszonyok, helyi közélet bemutatása a) közösségi élet színterei, fórumai Petőfibányán (PKTK által üzemeltetett Művelődési ház, a Baptista Szeretetszolgálat fenntartásába adott Petőfi Sándor Általános Iskola, a Mini Manó Egységes Óvodabölcsőde, közmeghallgatás, falugyűlés, a helyi média: önkormányzati újság (Mi újság Petőfibányán?), honlap (www.petofibanya.hu), egyéb figyelemfelhívó szórólapok, hirdetmények, stb. ) b) közösségi együttélés jellemzői (pl. etnikai konfliktusok és kezelésük) etnikai konfliktusok nincsenek c) helyi közösségi szolidaritás megnyilvánulásai: A Vöröskereszt helyi szervezete és a Baptista Szeretetszolgálat rendszeresen adományoz az önkormányzat által nyilvántartott rászorulók részére, továbbá 2013-tól lehetőség van önkéntes munka végzésére is az önkormányzatnál.
3.8 A roma nemzetiségi önkormányzat célcsoportokkal kapcsolatos esélyegyenlőségi tevékenysége, partnersége a települési önkormányzattal Nincs a településen roma nemzetiségi önkormányzat.
3.9 Következtetések: problémák beazonosítása, fejlesztési lehetőségek meghatározása. A mélyszegénységben élők és a romák helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák
fejlesztési lehetőségek
alacsony iskolázottság szakképzetlenség
aluliskolázottak beiskolázása további szakképesítések megszerzésének támogatása foglalkoztatás támogatása, munkanélküliek részére munkahelyek teremtése
munkanélküliség
4. A gyermekek helyzete, esélyegyenlősége, gyermekszegénység Már születésünk s talán fogantatásunk pillanatától esélyegyenlőtlenség állhat fenn, hiszen nem mindegy, hogy milyen családba születünk, hazánk keleti vagy nyugati térségében, tanyán, kis vagy nagy településen, kisvárosban, avagy nagyvárosban. Az esélyegyenlőségre ebben a helyzetben is törekedni kell. A cél az, hogy mindenki egyenlő eséllyel jusson az ellátásokhoz, rendelkezzen a kellő információval, tisztában legyen vele, hol érdeklődhet, tudja, milyen ellátások illetik meg, van-e választási lehetősége. Az ellátásokat hol igényelheti és az igénylésnek mi a módja! Az utóbbi években született szociális vonatkozású jogszabályokban megvalósult a jogalkotó azon törekvése, hogy az irányelveknek megfelelő, az egyenlő esélyeket biztosító jogszabályok szülessenek. Horizontálisan érvényesítendő szempont a közoktatás-fejlesztésben az esélyegyenlőség és az egyenlő hozzáférés biztosításának elve. Az esélyegyenlőség érvényesítése érdekében különös figyelmet kell fordítani minden infrastrukturális és szakmai fejlesztés támogatása esetén a halmozottan hátrányos helyzetű tanulók és a sajátos nevelési igényű tanulók oktatási helyzetére a beruházásban, fejlesztésben. Kiemelten fontos az érintett intézmények oktatásszervezési gyakorlatának áttekintésével, illetve az intézmények tanulói összetételének összehasonlításával annak vizsgálata, hogy érvényesül-e a településen a diszkriminációmentesség, szegregációmentesség, és a halmozottan hátrányos helyzetű tanulók oktatási és társadalmi integrációjának támogatása.
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A halmozottan hátrányos helyzetű gyerekek esélyegyenlősége előmozdításának elengedhetetlen feltétele az egyenlő hozzáférés biztosításán túl olyan támogató lépések, szolgáltatások tervezése és megvalósítása, amelyek csökkentik meglévő hátrányaikat, javítják iskolai sikerességüket. A gyermekek esélyegyenlőségének vizsgálatakor az alábbi fogalmakkal kell tisztában lennünk: Veszélyeztetettség: olyan – a gyermek vagy más személy által tanúsított – magatartás, mulasztás vagy körülmény következtében kialakult állapot, amely a gyermek testi, értelmi, érzelmi vagy erkölcsi fejlődését gátolja vagy akadályozza (Gyvt. 5. § n) pont) A védelembe vétel a gyermekvédelmi gondoskodás keretébe tartozó hatósági intézkedés. A kialakult veszélyeztetettség megszüntetése érdekében a gyermek védelembe vétele a gyermekjóléti szolgáltatás feladata. Ha a szülő vagy más törvényes képviselő a gyermek veszélyeztetettségét az alapellátások önkéntes igénybevételével megszüntetni nem tudja, vagy nem akarja, de alaposan feltételezhető, hogy segítséggel a gyermek fejlődése a családi környezetben mégis biztosítható, a települési önkormányzat jegyzője a gyermeket védelembe veszi (Gyvt. 68. § (1) bekezdés). A gyermekek védelme a gyermek családban történő nevelkedésének elősegítésére, veszélyeztetettségének megelőzésére és megszüntetésére, valamint a szülői vagy más hozzátartozói gondoskodásból kikerülő gyermek helyettesítő védelmének biztosítására irányuló tevékenység. A gyermekek védelmét pénzbeli, természetbeni és személyes gondoskodást nyújtó gyermekjóléti alapellátások, illetve gyermekvédelmi szakellátások, valamint a Gyvt-ben meghatározott hatósági intézkedések biztosítják. Pénzbeli és természetbeni ellátások: a) a rendszeres gyermekvédelmi kedvezmény, b) a rendkívüli gyermekvédelmi támogatás, c) a gyermektartásdíj megelőlegezése, d) az otthonteremtési támogatás, e) a kiegészítő gyermekvédelmi támogatás. A személyes gondoskodás keretébe tartozó gyermekjóléti alapellátások: a) a gyermekjóléti szolgáltatás, b) a gyermekek napközbeni ellátása, c) a gyermekek átmeneti gondozása. A személyes gondoskodás keretébe tartozó gyermekvédelmi szakellátások: a) az otthont nyújtó ellátás, b) az utógondozói ellátás, c) a területi gyermekvédelmi szakszolgáltatás. A gyermekvédelmi gondoskodás keretébe tartozó hatósági intézkedések: a) a védelembe vétel, b) a családbafogadás, c) az ideiglenes hatályú elhelyezés, d) az átmeneti nevelésbe vétel, e) a tartós nevelésbe vétel, f) a nevelési felügyelet elrendelése, g) az utógondozás elrendelése, Az ellátások és intézkedések nyújtása és megtétele, azok ellenőrzése, valamint biztosítása során adatok kezelésére az alábbi szervek és személyek jogosultak: a) a gyermekek védelmét biztosító hatósági feladat- és hatásköröket gyakorló szervek és személyek (Gyvt. 16. §), b) a fővárosi főjegyző, c) a gyermekjóléti alapellátást és gyermekvédelmi szakellátást nyújtó szolgáltatás, intézmény fenntartója, vezetője, d) a helyettes szülő, nevelőszülő, e) a gyermekjogi képviselő, illetve amennyiben a gyermek panaszának orvoslása érdekében feltétlenül szükséges a betegjogi képviselő, illetve az ellátottjogi képviselő, f) az áldozatsegítés és a kárenyhítés feladatait ellátó szervezetek, g) a gyermekvédelmi szakértői bizottság. 46
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Hátrányos és halmozottan hátrányos helyzet: A köznevelési törvény 2013. szeptember 1-éig hatályban tartja a közoktatásról szóló törvény 121. §-a (1) bekezdésének 14. pontjában rögzített definíciót a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzet vonatkozásában, ezt követően a definíciót a Gyvt. fogja tartalmazni. A 2013. szeptember 1-éig hatályos szabályozás értelmében hátrányos helyzetű az a gyermek, tanuló, akinek rendszeres gyermekvédelmi kedvezményre való jogosultságát családi körülményei, szociális helyzete miatt megállapították. E csoporton belül halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek, tanuló, akinek törvényes felügyeletét ellátó szülője, óvodás gyermek esetén a gyermek három éves korában, tanuló esetén a tankötelezettség beállásának időpontjában legfeljebb az iskola nyolcadik évfolyamán folytatott tanulmányait fejezte be sikeresen. Erről a szülő önkéntesen a Gyvt-ben meghatározott eljárás keretében nyilatkozhat. Halmozottan hátrányos helyzetű az a gyermek, tanuló is, akit tartós nevelésbe vettek. b) rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesítettek száma 4.1.2. számú táblázat - Rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesítettek száma Ebből tartósan Kiegészítő beteg gyermekvédelmi fogyatékos támogatásban gyermekek részesítettek száma száma 2008 97 0 2 2009 130 0 2 2010 136 0 5 2011 138 0 7 2012 152 1 2 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatok Rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesítettek száma
Ebből tartósan beteg fogyatékos gyermekek száma
Rendkívüli gyermekvédelmi támogatásban részesítettek száma
0 0 0 0 1
4 4 2 3 2
Rendszeres gyermekvédelmi kedvezményt a nyugdíjminimumhoz viszonyított egy főre eső havi jövedelem összege és a vagyoni helyzet függvényében állapítjuk meg, míg a kiegészítő illetve a rendkívüli gyermekvédelmi támogatásban akkor részesítheti a családot az önkormányzat, illetve a jegyző, amennyiben a gyermeket gondozó család időszakosan létfenntartási gondokkal küzd, vagy létfenntartást veszélyeztető rendkívüli élethelyzetbe került. A rendszeres gyermekvédelmi kedvezmény célja a szociális alapon rászoruló kiskorúak, vagy közoktatási intézményben tanuló nagykorúak anyagi támogatása. Ennek formája: a) gyermekétkeztetés normatív kedvezmény b) természetbeni támogatás (évente két alkalommal Erzsébetutalvány formájában: augusztus és november hónapban, feltéve, hogy a kedvezményre való jogosultsága tárgyév augusztus 1-én, illetve november 1-én fennáll c) külön jogszabályban meghatározott egyéb kedvezmény. Az Önkormányzat – a jogosultsági feltételek fennállása esetén – rendszeres gyermekvédelmi kedvezményt állapít meg 1 éves időtartamra, annak igazolására, hogy a kérelmező családjában élő gyermek szociális helyzete alapján jogosult a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló 1997. évi XXXI. törvény 19. § (1) bekezdésének a.), b.) és c.) pontja szerinti kedvezményekre: a Gyvt. 148. § (5) bekezdésének a) és b) pontjában meghatározott gyermekétkeztetés normatív kedvezményének; a Gyvt.20/A. §-ban meghatározott évi kétszeri, 2012. évben 5800 Ft/fő pénzbeli támogatásnak és a külön jogszabályban meghatározott egyéb kedvezményeknek az igénybe vételére. A jegyző 1 év időtartamra annak a gyermeknek állapítja meg a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményre való jogosultságát, akinek a családban az egy főre eső jövedelem nem haladja meg az öregségi nyugdíjminimum 130%-át (2012. évben: 37.050 Ft/fő), egyedülálló szülő esetén az öregségi nyugdíjminimum 140%-át (2012. évben 39.900 Ft/fő). A jövedelmi feltételek fennállása esetén a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményre való jogosultság a gyermek nagykorúvá válása esetén is megállapítható, ameddig a jogosult nappali oktatás munkarendje szerint tanulmányokat folytat, de legfeljebb 23. életévének betöltéséig, továbbá ha a jogosult felsőfokú oktatási intézmény nappali tagozatán tanul, legfeljebb a 25. életévének betöltéséig. 47
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülők számának alakulása 2012-ben 152 gyermek részesült Petőfibányán rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben (2010-ben és 2011-ben egyaránt 134). Az évi kétszer nyújtott, pénzbeli támogatás kifizetésének feltétele, hogy nevezett kiskorú vagy nagykorú gyermek támogatásra való jogosultsága augusztus 1-jén, illetve november 1-jén fennálljon. Azaz az a támogatott is jogosult a pénzbeli támogatásra, akinek a jogosultsága esetlegesen augusztus 2-án vagy november 2-án megszűnik. Mivel a jogosultság fennállása esetén a kérelem benyújtásától 1 évre állapítjuk meg a támogatást, így a támogatottak száma napról napra változik, annak függvényében, hogy kinek mikor „jár le” az egy éves jogosultság időszaka. c) gyermek jogán járó helyi juttatásokban részesülők száma, aránya Rendkívüli gyermekvédelmi támogatás A gyermekek védelméről szóló 1997. évi XXXI. tv. 21. §-a kimondja, hogy a települési önkormányzat képviselő-testülete a gyermeket a rendeletében meghatározott mértékű rendkívüli gyermekvédelmi támogatásban részesíti, ha a gyermeket gondozó család időszakosan létfenntartási gondokkal küzd, vagy létfenntartást veszélyeztető rendkívüli élethelyzetbe került. Elsősorban azokat a gyermekeket, illetve családokat kell alkalmanként rendkívüli támogatásban részesíteni, akiknek az ellátásáról más módon nem lehet gondoskodni, illetve az alkalmanként jelentkező többletkiadások – különösen a szociális válsághelyzetben lévő várandós anya gyermekének megtartása, a gyermek fogadásának előkészítéséhez kapcsolódó kiadások, a nevelésbe vett gyermek családjával való kapcsolattartásának, illetve a gyermek családba való visszakerülésének elősegítése, betegség vagy iskoláztatás – miatt anyagi segítségre szorulnak. A rendkívüli gyermekvédelmi támogatás hatáskörét átruházott hatáskörben a Polgármester gyakorolja. Kiegészítő gyermekvédelmi támogatás A kiegészítő gyermekvédelmi támogatásra jogosult gyermekek száma 2012-ben 2 fő. A gyermekek védelméről szóló 1997. évi XXXI. tv. 20/B. kimondja, hogy kiegészítő gyermekvédelmi támogatásra az a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülő gyermek gyámjául rendelt hozzátartozó jogosult, aki a gyermek tartására köteles, és nyugellátásban, vagy baleseti nyugellátásban, vagy nyugdíjszerű rendszeres szociális pénzellátásban, vagy időskorúak járadékában részesül. A kiegészítő gyermekvédelmi támogatásra való jogosultságot a gyám lakcíme szerint illetékes települési önkormányzat jegyzője – határozatlan időre – állapítja meg, de legalább egyszer évente felülvizsgálja. A kiegészítő gyermekvédelmi támogatás havi összege – gyermekenként – az öregségi nyugdíj mindenkori legkisebb összegének 22 százaléka, ami 2012. évben 6.270 Ft/hó/gyermek. Óvodáztatási támogatás A települési önkormányzat jegyzője annak a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülő gyermeknek a szülője részére, aki a három-, illetve négyéves gyermekét beíratta az óvodába, továbbá gondoskodik gyermeke rendszeres óvodába járatásáról, és akinek rendszeres gyermekvédelmi kedvezményre való jogosultsága fennáll és megfelel a Gyvt. 20/C. § (1) bekezdésében foglalt feltételeknek, pénzbeli támogatást folyósít. A pénzbeli támogatás folyósításának további feltétele, hogy a gyermek felett a szülői felügyeleti jogot gyakorló szülő, illetve ha mindkét szülő gyakorolja a szülői felügyeleti jogot, mindkét szülő a jegyzői eljárásban önkéntes nyilatkozatot tegyen arról, hogy gyermekének hároméves koráig legfeljebb az iskola nyolcadik évfolyamán folytatott tanulmányait fejezte be sikeresen. A helyi önkormányzat rendeletben előírhatja, hogy az első alkalommal folyósításra kerülő pénzbeli támogatás helyett a szülőnek gyermeke részére természetbeni támogatás nyújtható. A természetbeni támogatást a gyermek beíratását követő legfeljebb huszonegy napon belül kell a szülő rendelkezésére bocsátani. A Gyvt-ben nem szabályozott pénzbeli vagy természetbeni juttatásokra vonatkozó adatok 2012. évre vonatkozóan: Iskolakezdési támogatás A Képviselő-testület 9/2012.(II.11.) önk. rendeletének 2/A. §-a alapján kérelemre iskolakezdési támogatásra volt jogosult az életvitelszerűen Petőfibányán lakó szülő vagy más törvényes képviselő általános, közép, 48
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
illetve felsőfokú oktatási intézmény nappali tagozatán tanulmányokat folytató gyermekei után tanszer, könyv, írószer vásárlása céljából jövedelmi viszonyokra tekintet nélkül. A jogosultsági feltételek fennállása esetén a nagykorú jogosult is nyújthatott be saját jogán kérelmet. Az iskolakezdési támogatást a Polgármester bírálta el. Az iskolakezdési támogatás összege 2.000 Ft gyermekenként. 2012. évben támogatásban részesültek száma: 202 fő Születési támogatás Az Önkormányzat 9/2012.(II.11.) önk. rendeletének 2. §-a alapján kérelemre a petőfibányai állandó lakos szülők kérelemre gyermekük születése esetén vásárlási utalvány formájában 10.000-10.000 Ft/gyermek születési támogatásban részesülnek. 2012. évben támogatásban részesültek száma: 13 fő Karácsonyi mikuláscsomag biztosítása A képviselő-testület a 2012. évben biztosította a településen lakó óvodás és iskolás gyermekek számára a mikuláscsomagot. 2012. évben e formában támogatott gyermekek száma: 245 fő Iskolatej program Az általános iskolás gyermekek a 2011/2012. tanévben kapták az iskolatejet. Az iskolatejet 145 fő fogyasztotta el. d) kedvezményes iskolai étkeztetésben részesülők száma, aránya 4.1.3. számú táblázat – Kedvezményes óvodai - iskolai juttatásokban részesülők száma, aránya Ingyenes 50 százalékos étkezésben mértékű résztvevők kedvezményes száma iskola étkezésre 1-8. jogosultak száma 1évfolyam 13. évfolyam 2008 28 3 43 2009 28 10 56 2010 29 42 16 2011 29 46 12 2012 34 48 20 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatok Ingyenes étkezésben résztvevők száma óvoda
Ingyenes tankönyvellátásban részesülők száma 77 83 87 75 0
Nyári Óvodáztatási étkeztetésbe támogatásban n részesülők részesülők száma száma 0 0 1 0 2
44 35 0 42 32
Az ingyenes vagy a kedvezményes támogatások a rendszeres gyermekvédelmi támogatások jogosultságához kötődnek. Petőfibányán a legjobban rászoruló családok gyermekei hozzájutnak a támogatásokhoz. A támogatások mindegyikét hivatalos iratokkal kell igényelni, igazolni. A táblázat alapján látható, hogy egyre több gyermek vált jogosulttá a kedvezményekre. A 2012-ben ingyenes tankönyvtámogatás értéke a fenntartóváltás miatt nulla. Gyermekétkeztetés megoldásának módjai: 1.) Általános iskola adatai (2012. szeptember): egyszeri étkeztetésben részesülők száma: 5 fő kétszeri étkeztetésben részesülők száma: 31 fő háromszori étkezésben részesülők száma: 32 fő Étkezési térítési díjkedvezményben részesülők: 68 fő 2.) Mini Manó Egységes Óvoda-bölcsőde adatai (2012. október): óvodai, illetve bölcsődei ellátásban részesülő gyermekek száma: 95 fő Étkezési térítési díjkedvezményben részesülők: 46 fő 49
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Ebből: 3 vagy többgyermekes családok kedvezményében részesülő gyermekek száma: 17 fő rendszeres gyermekvédelmi kedvezményt igénybe vevők: 36 fő tartósan beteg gyermek: 1 fő Nyári gyermekétkeztetés 2012. évben természetbeni támogatásban részesülők száma: 32 fő Petőfibányán 2006-ban 30, 2007-ben 40, 2008-ban 44, 2009-ben 35, 2011-ben 42 és 2012-ben 32 gyermek részesült a nyári gyermekétkeztetésben. Önkormányzatunk évek óta arra törekszik, hogy a településen élő, rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülő, szociálisan rászoruló gyermekek részére nyári gyermekétkeztetést biztosítson. A jogszabályi feltételek is egyre szigorúbbak, s mindez egyre inkább megnehezíti a gyermekétkeztetés előírt feltételek szerinti felvállalását. A 2012. évben önerő nélkül 32 fő szociálisan rászoruló gyermek 45 napi étkezésének támogatásáról tudtunk gondoskodni. Az ebédet a gyermekek melegétkezés formájában kapták, melyet az óvodai konyhán főzték meg. Az ebédet naponta a Művelődési ház egy erre a célra átmenetileg kialakított helyiségben fogyaszthatták el, illetve a pedagógusok közreműködésével szabadidős programokat is biztosítottunk. Az Önkormányzat által biztosított gyermekvédelmi személyes gondoskodást nyújtó ellátás Gyermekjóléti szolgáltatás A gyermekjóléti szolgáltatás biztosítása az önkormányzathoz tartozó szakfeladaton a Gyermekjóléti és Családsegítő Szolgáltatás keretében, önálló családgondozó foglalkoztatásával történik. A gyámügyi ügyintéző és a Gyermekjóléti Szolgálat családgondozója lehetőség szerint több alkalommal együtt végeztek környezettanulmányt, együtt vették fel az ideiglenes hatályú elhelyezettek kiskorúak vagyoni leltárát, továbbá az átmeneti nevelésbe vettek éves felülvizsgálatához szükséges – belföldi jogsegély útján történő – környezet-tanulmánnyal együttesen megkért jövedelemnyilatkozatot is, továbbá nagy figyelmet fordítottak a gyámügyi eljárások megfelelő előkészítésére. A gyermekjóléti szolgálat családgondozója nagymértékben segítette a gyámhatósági munkát azzal, hogy a hozzá forduló, nehéz szociális helyzetben lévő kliensei számára tájékoztatást nyújtott, illetve folyamatosan nyújt az önkormányzati természetbeni és pénzbeli támogatásokról, így többek között a gyermekvédelmi támogatások természetbeni és pénzbeli formáiról is. Tájékoztatást nyújt továbbá a támogatásokra való jogszabályi feltételekről, és szükség esetén segítséget nyújt az ügyfelek részére a kérelmek megfelelő kitöltésében is. Mindezzel elősegíti, hogy az ügyfelek minél nagyobb része értesüljön a részéről igénybe vehető önkormányzati támogatások köréről, továbbá elősegítette az eljárás idejének csökkenését. Jegyzői hatáskörben tett gyámhatósági intézkedések: A gyámhatóság védelembe vételi eljárás keretében foglalkozott a különböző okokból veszélyeztetett helyzetbe került gyermekekkel. Az eljárás során törekedni kellett arra, hogy a veszélyeztető körülményeket úgy szüntessük meg, hogy a gyermek családból történő kiemelésére csak a legvégső esetben kerüljön sor. A gyermekek érdekében rendszeres, hatékony és eredményes volt a kapcsolatunk azon szervekkel (pl. Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálat, Rendőrség, Oktatási- nevelési intézmények) amelyek vagy jogszabályi kötelezettségükből eredően, vagy munkájuk végzése során (pl. egészségügyi ellátások) szereztek olyan tapasztalatokat gyermek veszélyeztetéséről, amelyek gyámhatósági intézkedést igényeltek. A települési önkormányzat jegyzője – kérelemre bármikor, hivatalból legalább évente – felülvizsgálta a védelembe vétel indokoltságát, ez a hatáskör teljes egészében átkerült 2013.01.01-jén a Járási Hivatalhoz. Ha a védelembe vétellel a gyermek veszélyeztetettségét nem sikerült megszüntetni vagy a védelembe vétel már két éve fennállt, akkor a gyámhivatalt értesíteni kellett a szükséges intézkedések megtétele céljából. A Gyvt. végrehajtására kiadott 149/1997. (IX.10.) Kormányrendelet 85. § (1)-(2) bekezdésében foglalt szabályozás alapján: Ha a gyermek veszélyeztetettsége fennáll, de a gyermek és szülője nyilatkozatban vállalják a gyermekjóléti szolgálattal való együttműködést és ennek alapján valószínűsíthető a gondozás eredményessége, a jegyző - a védelembe vételi kérelem elutasítása, vagy az eljárás hivatalból történő indítása esetén az eljárás megszüntetésével egyidejűleg - felhívja a gyermekjóléti szolgálatot az alapellátás keretében történő segítségnyújtásra. 50
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
2012. december 31-én nyilvántartott veszélyeztetett kiskorúak száma: 9 fő 4.1. A gyermekek helyzetének általános jellemzői (pl. gyermekek száma, aránya, életkori megoszlása, demográfiai trendek stb.) a) veszélyeztetett és védelembe vett, hátrányos helyzetű, illetve halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek, valamint fogyatékossággal élő gyermekek száma és aránya, egészségügyi, szociális, lakhatási helyzete A gyermekek megfelelő ellátáshoz történő hozzáférése érdekében cél a jelzőrendszer tényleges, helyi működésének feltérképezése és esetleges hiányosságainak hatékony és mérhető orvoslása. A jelzőrendszer standarjainak hiányosságai és a környezettanulmányok szenzitív adatokra vonatokozó szabályozása helyi korrekciókat és odafigyelést kíván. A veszélyeztetettséget a jelzőrendszer széleskörű, minden jelzőrendszeri tag bevonásával kell meghatározni. A veszélyeztetettség helyzetének felismerése gyakran az együttműködésre kötelezett szakemberek hiányos jelzései miatt maradnak rejtve. A veszélyeztetettség – magatartás, mulasztás vagy körülmény következtében kialakult állapot - gyakran igen nehezen felismerhető helyzetekből adódik. Igen nagy a látencia a gyermekek bántalmazása, stb. kapcsán. A látencia okai között szerepel, hogy a sértett gyermek gyakran nem tudja, hová fordulhat segítségért, illetve a bántalmazott gyermek és családja nem kerül a gyermekvédelmi rendszer látókörébe, nem kerül kapcsolatba olyan szakemberekkel, akik a bántalmazás gyanújára felfigyelhetnének. A halmozottan hátrányos helyzetű gyermekekkel kapcsolatos rendelkezések során, a védelembe vétel elrendelése esetén, illetőleg a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményre való jogosultság, továbbá a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzet megállapításáról szóló határozat meghozatalával egyidejűleg minden esetben tájékoztatjuk a szülőt azokról a kedvezményekről, juttatásokról, pályázati lehetőségekről, amelyek a gyermeket megillethetik. Az igazolatlan iskolai hiányzás és ennek következményeként a családi pótlék felfüggesztése esetében a jogalkotó szándéka a gyakorlatban nem mindig érvényesül, azaz az iskolai hiányzás valódi oka, annak részletes feltárása gyakran rejtve marad. Az iskolai hiányzás oka mögött előfordulhat a család részéről történő bántalmazás vagy lehet, hogy a veszélyeztetett helyzet azért áll elő, mert a gyermek anyagi vagy egyéb okokból családfenntartói vagy egyéb funkciókat lát el (dolgozik, ápol valakit, stb.) A helyzetfelmérés során fontos meggyőződni arról, hogy az igazolatlan hiányzások esetén előírt jelzési kötelezettség megfelelően működik-e, valamint rendelkezésre áll-e a valós segítséget, megoldást jelentő, a gyermek érdekeit szem előtt tartó támogató rendszer (ld. 20/2012. () EMMI rendelet, 51. § (3)-(5) bekezdések).
4.1.1. számú táblázat - Védelembe vett és veszélyeztetett kiskorú gyermekek száma
2008 2009 2010 2011 2012
18 év alattiak száma a népességben 504 499 486 487 466
Védelembe vett 18 év alattiak száma 23 14 9 7 27
Megszűntetett esetek száma a 18 év alatti védelembe vettek közül 10 14 12 7 10
Veszélyeztetett kiskorú gyermekek száma 33 22 17 11 9
Forrás: TeIR, KSH Tstar
51
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
e) magyar állampolgársággal nem rendelkező gyermekek száma, aránya A nem magyar állampolgárságú gyermekek esélyegyenlőségnek biztosítása esetén az elsődleges cél, hogy a gyermekek bejussanak a számukra megfelelő közoktatási intézményekbe, illetve oktatásuk során az interkulturális pedagógiai program megszervezésének feltételei biztosítottak legyenek. A köznevelési törvény minden Magyarországon élő vagy tartózkodó gyermek számára előírja az oktatásban történő kötelező részvételt, a magyar menedékjogi törvény pedig kifejezetten hivatkozik a gyermek mindenek felett álló érdekének elvére. Petőfibányán jelenleg nincs általános iskolás korú gyermek, aki külföldi állampolgárságú. A magyar állampolgársággal nem rendelkező gyermekek is a tankötelezettség hatálya alá tartoznak és jogosultak az ingyenes oktatásra, továbbá a magyar társaikkal azonos pedagógiai és szociális juttatások igénybevételére jogosultak a menekültek; menedékjogot kérők; átmenetileg Magyarországon menedéket kereső személyek (menedékesek) és nemzetiségtől függetlenül minden bevándorló. Menekült vagy politikai menedékjogot kért gyerekeket külön juttatás illeti meg a BÁH-tól. 4.2 Szegregált, telepszerű lakókörnyezetben élő gyermekek helyzete, esélyegyenlősége A Gyvt. gyermeki jogokat szabályozó 6. §-a szerint minden gyermeknek joga van a testi, értelmi, érzelmi és erkölcsi fejlődését, jólétét biztosító saját családi környezetében történő nevelkedéséhez, személyiségének kibontakoztatásához, a társadalomba való beilleszkedéséhez, önálló életvitelének megteremtéséhez. Joga van arra, hogy a fejlődésére ártalmas környezeti és társadalmi hatások, az egészségére káros szerek elleni védelemben részesüljön. A kérdés Petőfibánya esetében nem releváns, szegregált, telepszerű lakókörnyezet nincs Petőfibányán. 4.3 A hátrányos, illetve halmozottan hátrányos helyzetű, valamint fogyatékossággal élő gyermekek szolgáltatásokhoz való hozzáférése A hátrányos, illetve halmozottan hátrányos helyzetű, valamint fogyatékossággal élő gyermekek szolgáltatásokhoz való hozzáférése Petőfibánya községben minden tekintetben biztosított, hátrányos megkülönböztetés ezen a téren senkit nem érhet és nem is fordul elő. A Mötv. rendelkezése értelmében az egészségügyi alapellátás, a szociális, gyermekjóléti és gyermekvédelmi szolgáltatások és ellátások a helyi önkormányzat feladata. Egészségügyi ellátás: az egészségügyről szóló 1997. évi CLIV. törvény adja, amely előírja, hogy a települési önkormányzat az egészségügyi alapellátás körében gondoskodik: 52
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
a) a háziorvosi, házi gyermekorvosi ellátásról, b) a fogorvosi alapellátásról, c) az alapellátáshoz kapcsolódó ügyeleti ellátásról, d) a védőnői ellátásról, e) az iskola-egészségügyi ellátásról. A gyermekek számára nyújtott gyermekjóléti szolgáltatás, szociális ellátások: A hatályos jogi szabályozás alapján a gyermekjóléti szolgáltatás olyan, a gyermek érdekeit védő speciális személyes szolgáltatás, amely a szociális munka módszereinek és eszközeinek felhasználásával szolgálja a gyermek testi, lelki egészségének, családban történő nevelkedésének elősegítését, a gyermek veszélyeztetettségének megelőzését, a kialakult veszélyeztetettség megszüntetését, illetve a családjából kiemelt gyermek visszahelyezését. A szolgáltatás elvi alapjai, működésére vonatkozó szabályozók jogszabályi kereteit a Gyvt., valamint a személyes gondoskodást nyújtó gyermekjóléti, gyermekvédelmi intézmények, valamint személyek szakmai feladatairól és működésük feltételeiről szóló 15/1998. (IV. 30.) NM rendelet adják. A gyermekjóléti szolgáltatást az adott fenntartó (önkormányzat, kistérségi társulás, egyház, civil szervezet, stb.) gyermekjóléti szolgálat által biztosítja. A gyermekjóléti szolgálat tevékenységének jelentős része eléri az adott település valamennyi gyermekét, szolgáltató és megelőző funkcióval bír. Tevékenységét összehangolva a gyermekeket ellátó egészségügyi és nevelési-oktatási intézményekkel szervezési, szolgáltatási és gondozási feladatokat végez. Fogyatékos gyermekek ellátáshoz történő hozzáférése: szakértői bizottság szakvéleménye alapján a fogyatékos gyermek legfeljebb hatéves koráig fejlődését biztosító korai fejlesztésben és gondozásban, vagy fejlesztő felkészítésben vehet részt. Gyermekétkeztetés: Ha a szülő (törvényes képviselő) eltérően nem rendelkezik, a fenntartó az óvodában és az iskolában a gyermekek és a tanulók számára az óvodai nevelési napokon, illetve az iskolai tanítási napokon biztosítja a déli meleg főétkezést és két további étkezést. Iskolai étkeztetésben részesülhet az a tanuló is, aki a napközit nem veszi igénybe. Az étkezések közül az ebéd külön is igényelhető (Gyvt. 151. §). Ezen szabályokat kell alkalmazni a nyári szociális gyermekétkeztetés esetében is. a) védőnői ellátás jellemzői A védőnői ellátáshoz történő hozzáférés feltételei Petőfibányán biztosítottak. A védőnői álláshelyek száma 1 fő, amely létszám az utóbbi évek, évtized drasztikus csökkenése miatt elegendő létszám. Az ellátáshoz történő hozzáférésben hiányosságok nem mutatkoznak, ezen a területen intézkedés nem javasolt. A Védőnői Szolgálat felszereltsége az előírásnak megfelelő. Tiszta, tágas tanácsadó várja a gondozott családokat. A petőfibányai Védőnői szolgálat feladata: a családok gondozása, melynek során más ellátórendszerekkel együttműködve segíti a családokat, hogy egészségi állapotukat a számukra elérhető legmagasabb szinten megőrizzék és fejlesszék. A védőnői gondozás alapvető módszere a tanácsadás, családlátogatás. Feladata: egészségfejlesztés, egészségnevelés, feltárás, elemzés, intézkedés, szűrés, valamint ezekkel a munkákkal összefüggő tevékenység dokumentálása. 4.3.1. számú táblázat – Védőnői álláshelyek száma
2008 2009 2010 2011 2012
védőnői álláshelyek száma Egy védőnőre jutó gyermekek száma 1 110 1 107 1 102 1 108 1 94 Forrás: TeIR, KSH Tstar, önkormányzati adatgyűjtés
A táblázat adata ialapján megállapítható, a védőnők által ellátottak száma megfefelő, a védőnői leterheltség csökkent – különösen a 2012. évben, továbbá valamennyi gyermek hozzájut a védőnői szolgáltatáshoz.
53
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
b) gyermekorvosi ellátás jellemzői (pl. házi gyermekorvoshoz, gyermek szakorvosi ellátáshoz való hozzáférés, betöltetlen házi gyermekorvosi praxisok száma) 4.3.2. számú táblázat – Gyermekorvosi ellátás jellemzői Betöltetlen felnőtt Háziorvos által ellátott háziorvosi praxis/ok esetek száma száma 2008 0 18476 2009 0 19722 2010 0 19546 2011 0 19437 2012 0 nincs adat Forrás: TeIR, KSH Tstar, önkormányzati adatgyűjtés
Gyermekorvos által ellátott esetek száma
Felnőtt házi orvos által ellátott esetek száma
10292 11550 10332 10939 nincs adat
18476 19722 19546 19437 nincs adat
A hátrányos helyzetű településeken jellemzően alig van gyermekorvos, illetve nagyon leterhelt, továbbá a gyermekorvos által ellátott esetek száma kiemelkedően magas. Petőfibánya lakosságának egészségügyi ellátásáról 1 háziorvos és 1 házi gyermekorvos gondoskodik rendszeresen. A lakosság gyógyszerekkel és gyógyászati segédeszközökkel való ellátását 1 gyógyszertár biztosítja. Az egy háziorvosra jutó lakosok száma 2200 fő, ami a nemzetközileg elfogadott ideális 1300 lakos/orvos arányt jelentősen felülmúlja. A lakosság egészségügyi állapota viszonylag megfelelő, ami elsősorban az eszköz és orvos ellátottság hiányára vezethető vissza. Ugyanakkor a penészedés és a rágcsálók jelenléte komolyan nem veszélyezteti település lakóinak egészségügyi állapotát. c) 0–7 éves korúak speciális (egészségügyi-szociális-oktatási) ellátási igényeire (pl. korai fejlesztésre, rehabilitációra) vonatkozó adatok
4.3.3. számú táblázat - Bölcsődék és bölcsődébe beíratott gyermekek száma
Bölcsődék száma
Bölcsődébe beírt gyermekek száma
2008 0 0 2009 0 0 2010 0 0 2011 0 0 2012 0 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar, helyi adatgyűjtés
Szociális szempontból felvett gyerekek száma (munkanélküli szülő, veszélyeztetett gyermek, nappali tagozaton tanuló szülő)
Működő összes bölcsődei férőhelyek száma
0 0 0 0 0
0 0 0 0 0
4.3.4. számú táblázat - Családi napköziben engedélyezett férőhelyek száma Családi napköziben Családi napköziben a térítésmentes engedélyezett férőhelyek férőhelyek száma száma 2008 0 0 2009 0 0 2010 0 0 2011 0 0 2012 0 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Intézményi adatok
Családi napközeiben gondozott gyermekek száma 0 0 0 0 0
54
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A fenti táblázatok alapján látható, hogy a település sem bölcsődével, sem családi napközivel jelenleg nem rendelkezik. Ugyanakkor a bölcsődei ellátásra való igény mindig is fennállt Petőfibányán, így a Képviselőtestület az óvodavezető szakmai javaslatát is figyelembe véve az intézmény alapító okiratát módosítva, a szakértői vélemények ismeretében egységes óvoda-bölcsődévé alakította az intézményt. Ennek az intézményi formának köszönhetően a bölcsődei csoportba már a 2 éves korú gyermek is felvételt nyerhet, igaz, hogy egyidejűleg csak 5 fő kerülhet be. Mivel a 2,5 éves gyermek már óvodás korú, ezért a rotáció alapján a csoportlétszám mindig megvan, illetve tagjai folyamatosan változnak. A bölcsődei csoportba való felvételnél – bár Petőfibányán nem szükséges – az óvodavezetés, ha szükséges, érvényesít azt az alapelvet, hogy előny élvez az a gyermek, akit egyedülálló (élettárssal nem rendelkező hajadon, nőtlen, elvált vagy özvegy családi állapotú) szülője nevel; akivel együtt a családban nevelt kiskorú gyermekek száma a három főt meghaladja; aki családgondozásban részesül, és fejlődése érdekében állandó napközbeni ellátásra van szüksége; akinek szülője orvosilag igazolt betegsége miatt az ellátást biztosítani nem vagy csak részben tudja; akit – gyámhatósági határozat alapján – gyámként kirendelt időskorú (a rá vonatkozó nyugdíjkorhatárt elért) hozzátartozója nevel; akinek a szülője jövedelmi helyzete miatt (mert családjában az egy főre jutó jövedelem az öregségi nyugdíj mindenkori legkisebb összegét nem haladja meg) az ellátásáról nem vagy nehezen tud gondoskodni; akinek családjában az egy főre jutó jövedelem alacsony. 4.4.1. számú táblázat - Óvodai nevelés adatai ÓVODAI ELLÁTOTTSÁG
db
Az óvoda telephelyeinek száma
1
Hány településről járnak be a gyermekek
3
Óvodai férőhelyek száma
100
Óvodai csoportok száma
4
Az óvoda nyitvatartási ideje (...h-tól ...h-ig):
6.00-16.00
A nyári óvoda-bezárás időtartama: ()
3-4hét
Személyi feltételek
Fő
Hiányzó létszám
Óvodapedagógusok száma
9
1
Ebből diplomás óvodapedagógusok száma
9
0
Gyógypedagógusok létszáma
0
1
Dajka/gondozónő
5
0
Kisegítő személyzet
7
2
Forrás: TeIR, KSH Tstar, önkormányzati adatgyűjtés Petőfibányán jelenleg 2 épületben egy intézményegység működik. A Mini Manó Egységes Óvoda-bölcsőde fenntartója az Önkormányzat. Az óvoda 4 csoporttal működő, 100 férőhelyes intézmény. Az óvoda felvételi körzete Petőfibánya közigazgatási területe, de a szomszédos településekről is fogad igény esetén gyermekeket. A gyermeklétszám az utóbbi években állandósult, viszont a korábbi évekhez képest itt is akkora mértékű volt a csökkenés, hogy 2007-ben megszüntetésre került az 5. csoport. Évek óta dédelgetett 55
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
terve volt minden testületnek, hogy egy új, egy helyen működő óvodát hoz létre, viszont ezek a törekvések az önkormányzaton kívül álló okok miatt mindezidáig nem valósulhattak meg. Az Önkormányzat szinte minden óvodával kapcsolatos pályázaton részt vesz. Jelenleg éppen az energetikai pályázat van elbírálás alatt. Az óvodában 9 óvodapedagógus és 5 dajka dolgozik. Az óvodában a Támop 3.1.4. számú pályázatnak köszönhetően bevezetésre került a kompetencia alapú nevelés. Az óvoda felvállalja a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek óvodai fejlesztését, integrációs nevelését. Emellett megvalósítják az SNI-integrációt is, a gyerekek fejlesztése a szakértői és rehabilitációs bizottság által kiadott szakvélemény alapján történik. Az óvoda egyik épülete sem a legmegfelelőbb (szükséges az energetikai átalakítás és külső hőszigetelés), berendezése otthonos, viszonylag esztétikus, a csoportszobák gyermekbarát környezetet tükröznek, ahová szívesen járnak a legapróbb gyermekek is. A nyílászárók cseréjére, a fűtés korszerűsítésére, az épületek akadálymentesítésére, valamint a vizes blokk felújítására mindenképpen sort kell keríteni, hogy az óvoda megfeleljen minden igénynek. A technikai felszereltség megfelel a korszerű pedagógiai elveknek. Az udvarok rendezettek, jól karbantartottak. A kültéri játékok ugyan folyamatos karbantartást igényelnek, szükséges lenne EU-s szabványnak megfelelő újabb kültéri játékok beszerzésére. Az óvoda kihasználtsága szinte 100%-os. A csoportok átlaglétszáma (a bölcsődeit kivéve, amely 18 fős vegyes csoport) 25 fő. d) gyermekjóléti alapellátás A családgondozó és az óvoda munkakapcsolata jó, problémával az óvoda ritkán keresi meg a helyi családsegítőt, mert az óvodapedagógusok a kisebb jellegű problémákat sikeresen megoldják az intézményen belül. Probléma esetén közösen igyekeznek megoldani a helyzetet. A gyermekjóléti szolgálat szolgáltatásai ingyenesek és a működése nem hatósági, hanem szolgáltató jellegű segítségnyújtáson alapszik. A segítségnyújtás főbb formái: információ közvetítés, tanácsadás, segítő beszélgetés, ügyintézés, érdekvédelem, mentális gondozás, életviteli tanácsadás. Kapcsolatot tart a gondozott családokkal, az intézmény munkatársaival, más segítő szakmák képviselőivel, az intézmény szakmai munkáját segítő szakemberekkel, társintézményekkel.
e) gyermekvédelem Minden hátrányos helyzetű gyermek bekerül a megfigyelési rendszerbe, aki egy kicsit is jobban igényli az odafigyelést, segítést. Veszélyeztetett gyermek jelenleg nincs az óvodában. A nyilvántartott gyermekek többnyire rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülnek. A szülők anyagi segítséget kapnak, hogy anyagi okok miatt hátrányos helyzetbe kerülő gyermeküket saját családjában, környezetében, viszonylag anyagi biztonságban nevelhessék. Beteg gyermek jelenleg az óvodában 5fő van. Ők kedvezményesen vehetik igénybe az óvoda szolgáltatásait. Folyamatosan vannak olyan gyermekek is az óvodában, akiknek az étkeztetése eltér társaiktól. Szakorvosi igazolás bemutatásával jogosultak a nekik megfelelő étkezésre. Az óvoda a lehetőségekhez mérten igyekszik maradéktalanul gondoskodni az arra rászoruló gyermekekről. A gyermekvédelemmel foglalkozó munkatársak évek óta végzik ezt a tevékenységet, így látják a folyamatosan felmerülő problémákat, amit aztán folyamatosan, együttműködve meg is oldanak. A jelenlegi helyzet nem sok jót ígér, hiszen addig, amíg családok létbizonytalanságban, minimális jövedelemből élnek, nehéz biztosítani a gyermekek számára az ideális, szociális környezetet. f) krízishelyzetben igénybe vehető szolgáltatások Minden óvónő ismeri a csoportjába járó gyermekek problémáit. Már a gyermek csoportba való érkezése jelzi, hogy az otthoni légkör mennyire befolyásolja a gyermek fejlettségét, testi, lelki, értelmi szinten. Mivel a védőnővel a kapcsolat folyamatos, már bekerüléskor tudja a nevelő, ha egy kisgyermeknél probléma van. A hátrányos helyzet kialakulása hátterében (itt Petőfibányán) általában anyagi problémák, ebből következően a nem megfelelő nevelés, gondozás, elhanyagolás, illetve egészségügyi okok állnak. Ezért cél, hogy az óvodába bekerüléstől távozásig figyelemmel kísérjék a pedagógusok a gyermekek életét és minden területen segítségben részesüljenek. A gyermekek hátrányos helyzetűvé nyilvánítása legtöbbször anyagi problémák miatt van. Térségünkben eddig is nagy volt a munkanélküliség, de a közelmúltban igen sok munkahely szűnt meg, ebből adódóan nőtt a családokban a munkanélküli apa, vagy anya. Sajnos az is gyakori, hogy sok az elvált, vagy eleve csonka családban nevelkedő gyermek (az anya rövid ideig volt csak 56
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
párkapcsolatban az apával), így ha az anyuka munkanélkülivé válik, a család teljesen kiszolgáltatott, kilátástalan helyzetbe kerül, főleg anyagilag. Ilyen esetben fontos, hogy a szülőket tájékoztassák, hová fordulhatnak segítségért, mindenféle támogatási lehetőségre felhívják figyelmüket. Fontos a jó kapcsolat kialakítása a szülőkkel. Első lépésként a szülővel való beszélgetés során a pedagógusok megpróbálják megnyerni a szülők bizalmát. Ha a bizalom kialakul, csak el kell indítani a beszélgetést és a szülő bátran beszél gyermekéről. Elmondja, hogy neki milyen gondja, problémája van a gyermek nevelésével, amelyek iránymutatók lehetnek a probléma megoldásában. g) egészségfejlesztési, sport-, szabadidős és szünidős programokhoz való hozzáférés Az óvodai nevelés biztosítja a gyermekek számára a biztonságos, derűs, örömteli légkört. Ehhez azonban szükséges az otthoni jó környezet biztosítása is. Ezért fontos a szülők nevelése is, lehetőséget és példát mutatva számukra. Év elején az óvoda közös szülői értekezletet tart, ahol a szülők tájékoztatást kapnak az óvoda működéséről. Az óvodában fontosnak tartják az egyéni bánásmód elvének megvalósítását is, hogy differenciáltan foglalkozzanak a felzárkóztatásra, fejlesztésre szoruló gyermekekkel, de a tehetséges gyermekek egyéni gondozására is szakítanak időt. Minden óvónő törekszik arra, hogy minél előbb felfedezze a gyermekeknél a személyiségfejlődési problémát, nehezen nevelhetőséget, testi, szellemi fejlődésben való elmaradást. Legfontosabb, hogy a szülő lássa, gyermekét szeretik, óvják, védik az óvodában, amit teszünk, segítő szándékkal tesszük. Az időben orvosolt apró gondok megelőzhetik súlyos problémák kialakulását. Nagy jelentőségű, hogy a csoportokban két óvónő és egy dajka néni tud együtt dolgozni a gyermekek érdekében, valamint a bölcsődés csoportban plusz egy gondozónő is tevékenykedik. Nagyon jól sikerült családi napokat szervez rendszeresen az óvoda. (Mikulás ünnep) Szinte minden szülő elfogadja a meghívást a programokra. A rendszeresen nagyszámú részvétel jelzi, hogy a szülők hajlandóak az együttműködésre, szeretnek együtt lenni és együtt tenni a gyermekekért. A csoportokban három hetes projektekkel foglalkoznak az óvó nénik és mindegyik végét közös családi programmal fejezik be. Ez is lehetőséget biztosít a szülőkkel épülő kapcsolat, kommunikáció szorosabbá tételére, ami nagyon fontos, különösen a hátrányos helyzetű gyermekek érdekében. h) gyermekétkeztetés (intézményi, hétvégi, szünidei) ingyenes tankönyv Petőfibányán a jogszabályi kötelezettségnek megfelelően történik a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek gyermekétkeztetéshez mint normatív kedvezményhez történő hozzáférése. A rendszeres gyermekvédelmi kedvezmény megállapítása esetén a halmozottan hátrányos helyzetű óvodáskorú gyermekek és az 1-8. évfolyamon tanulók ingyenesen, míg a hátrányos helyzetű tanulók 50%-os térítési díj ellenében jogosultak étkeztetésben részesülni. Ingyenes tankönyvellátásra, továbbá 50%-os mértékű kedvezményes étkezésre jogosult a vonatkozó jogszabályok alapján az a tanuló, aki tartósan beteg, testi, érzékszervi, értelmi, beszédfogyatékos, autista, több fogyatékosság együttes előfordulása esetén halmozottan fogyatékos, rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesül, három- vagy többgyermekes családban él. Ingyenes tankönyvellátásra jogosult az tanuló is, aki: nagykorú és saját jogán iskoláztatási támogatásra jogosult, pszichés fejlődés zavarai miatt a nevelési, tanulási folyamatban tartósan és súlyosan akadályozott (pl. dyslexia, dysgraphia, dyscalculia, mutizmus, kóros hyperkinetikus vagy kóros aktivitászavar). A nyári gyermekétkeztetésnél az állam által az önkormányzatnak nyújtandó támogatás feltétele, hogy a települési önkormányzat vállalja, hogy (2012-ben) legalább 44, legfeljebb 54 munkanapon keresztül biztosítja a rendszeres gyermekvédelmi kedvezményben részesülő kiskorú gyermekek (a továbbiakban: rászoruló gyermekek) étkeztetését napi egyszeri melegétkeztetés formájában a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló 1997. évi XXXI. törvény 151. § (1) bekezdés g) pontja alapján ingyenesen vagy kedvezményesen. A nyári gyermekétkeztetés biztosítására több éve lehetősége van az önkormányzatoknak, de az egyszeri melegétel biztosítására korábban (2009-ig) tartós élelmiszer, konzerv formájában került sor, amely nem garantálta a gyermekek szükségleteinek figyelembe vételét. A közétkeztetéssel kapcsolatban problémák településünkön nincsenek, az óvoda konyháján működtetett helyi élelmezés esetében mindig biztosított az életkor-specifikus étrend. A fenntartó oldaláról megfelelően kontrollált konyhán megfelelően biztosított egy konyhai dolgozóra jutó gyermek/étkezők létszáma. 57
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Továbbá biztosított a megfelelő tápértékkel bíró étkezés, illetve a diétás étkeztetés lehetősége is annak figyelembe vételével, hogy a közétkeztetéssel kapcsolatban az egészségügyről szóló 1997. évi CLIV. törvény 50. § (3) bekezdése kimondja: a közétkeztetésben – különös tekintettel az egészségügyi, szociális és gyermekintézményekben nyújtott közétkeztetésre – az élettani szükségletnek megfelelő minőségű és tápértékű étkezést kell biztosítani. A Gyvt. 41. § (1) értelmében a gyermekek napközbeni ellátásaként a családban élő gyermekek életkorának megfelelő étkeztetését kell megszervezni azon gyermekek számára, akiknek szülei, nevelői, gondozói munkavégzésük, munkaerőpiaci részvételt elősegítő programban, képzésben való részvételük, betegségük vagy egyéb ok miatt napközbeni ellátásukról nem tudnak gondoskodni. A törvény 146. § (4) bekezdésértelmében a gyermekek napközbeni ellátása keretében biztosított gyermekétkeztetés szabályait kell alkalmazni az … óvodában, … az általános iskolai menzai ellátás … keretében, … a szociális nyári gyermekétkeztetés keretében nyújtott étkeztetésre. Iskolai étkeztetésben részesülhet az a tanuló is, aki a napközit nem veszi igénybe. A kedvezményekre vonatkozó jogszabályok: a nemzeti köznevelésről szóló 2011. évi CXC. törvény, az éves költségvetési törvény, a gyermekek védelméről és a gyámügyi igazgatásról szóló 1997. évi XXXI. törvény, a tankönyvpiac rendjéről szóló 2001. évi XXXVII. törvény, az éves költségvetési törvény végrehajtási rendelete a települési önkormányzatok részére szociális nyári gyermekétkeztetés céljából adott évben nyújtott támogatás igénylésének, folyósításának és elszámolásának részletes szabályairól (2012-ben a 23/2012. (IV. 18.) NEFMI rendelet) i) hátrányos megkülönböztetés, az egyenlő bánásmód követelményének megsértése a szolgáltatások nyújtásakor járási, önkormányzati adat, civil érdekképviselők észrevételei Hátrányos megkülönböztetéssel kapcsolatos eljárásra az intézményben eddig nem került sor, az egyenlő bánásmód követelménye minden szolgáltatások nyújtásakor érvényesül. Érdekképviselők, illetve a szolgáltatásokat igénybevevők részéről az utóbbi időben észrevételek nem érkeztek, a legutóbbi jelzések a 2007/2009-es tanévből valók, azok kivizsgálása megtörtént, a kifogásolt szolgáltatások nyújtása megfelelőnek bizonyult. j) pozitív diszkrimináció (hátránykompenzáló juttatások, szolgáltatások) az ellátórendszerek keretein belül Előnyben részesítési kötelezettség azt jelenti, hogy ha az általános iskola a felvételi kötelezettsége után további felvételi, átvételi kérelmeket is teljesíteni tud, a további felvételi kérelmek teljesítésénél előnyben kell részesíteni a halmozottan hátrányos helyzetű tanulókat. A felvételi körzet kialakítására vonatkozó szabályozás a 20/2012. (VIII. 31.) EMMI rend. 24-25. §-ában található. Ez mind a két intézménynél érvényesül, ugyanakkor elmondható – különösen az iskola esetében –, hogy a nem halmozottan hátrányos helyzetű tanulók felvételére is minden további nélkül sor kerül. Etnikai alapú óvodai és iskolai szegregáció, elkülönítés településünkön nincs, és lehetőség sincs rá. 4.4 A kiemelt figyelmet igénylő gyermekek/tanulók, valamint fogyatékossággal élő gyerekek közoktatási lehetőségei és esélyegyenlősége Az egyenlő bánásmód követelménye kiterjed minden olyan nevelésre, oktatásra, képzésre, amely államilag jóváhagyott vagy előírt követelmények alapján folyik, vagy amelynek megszervezéséhez az állam közvetlen normatív költségvetési támogatást nyújt, illetve amelyhez közvetve – így különösen közterhek elengedése, elszámolása vagy adójóváírás útján – hozzájárul. Az Ebktv. alapján mindenkit egyenlő bánásmód illet meg az oktatással és képzéssel kapcsolatban, így különösen az oktatásba történő bekapcsolódás feltételeinek meghatározása, a felvételi kérelmek elbírálása, az oktatás követelményeinek megállapítása és a követelménytámasztás, a teljesítmények értékelése, az oktatáshoz kapcsolódó szolgáltatások biztosítása és igénybevétele, az oktatással összefüggő juttatásokhoz való hozzáférés, a kollégiumi elhelyezés és ellátás, az oktatásban megszerezhető tanúsítványok, bizonyítványok, oklevelek kiadása, a pályaválasztási tanácsadáshoz való hozzáférés, valamint az oktatásban való részvétellel összefüggő jogviszony megszüntetése során. A jogellenes elkülönítés (szegregáció) leggyakrabban az oktatásban tapasztalható. Éppen ezért a törvény szerint hátrányos megkülönböztetésnek minősül a bármely csoporthoz tartozó személyek elkülönítése egy 58
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
oktatási, nevelési intézményben, illetve az azon belül létrehozott tagozatban, osztályban, csoportban, beleértve azt is, ha az elkülönítés számarányukhoz viszonyítva lényegesen nagyobb arányban érinti a csoport tagjait, mint a többi tanulót. Az egyenlő bánásmód követelményének megsértését jelenti valamely személy vagy csoport olyan nevelésre, oktatásra való korlátozása, olyan nevelési, oktatási rendszer vagy intézmény létesítése, fenntartása, amelynek színvonala nem éri el a kiadott szakmai követelményekben meghatározottakat. A halmozottan hátrányos helyzetben lévő gyermekek, tanulók elkülönítése társaiktól sérti az egyenlő bánásmód követelményét. Petőfibányán nincsenek elhatárolásra alkalmas működési körzetek, az óvodai és iskolai felvételi eljárás megfelelően dokumentált, és a jogszabályoknak megfelelő rendben zajlik le. Az egyes csoportokat, osztályokat nem a halmozottan hátrányos helyzetben lévő gyermekek elkülönítése alapján állítják össze. Mivel Petőfibányán egy általános iskola működik, illetve minden évfolyamon egy osztály, ezért a halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek elkülönítésére nem lenne lehetőség. A két épületben működő óvoda esetében sem a mutatható ki a halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek elkülönítése. A csoportokba való beíratás elsősorban a szülők igényei alapján a lakásukhoz legközelebbi óvodába történik. A két épületben egyaránt 2-2 csoport működik, közel egyforma létszámú csoportokkal (kivéve a bölcsődei csoportot). a) a hátrányos, illetve halmozottan hátrányos helyzetű, valamint sajátos nevelési igényű és beilleszkedési, tanulási, magatartási nehézséggel küzdő gyermekek/tanulók óvodai, iskolai ellátása Az óvodába járó hátrányos helyzetű (HH) és halmozottan hátrányos helyzetű (HHH) gyermek aránya – összehasonlítva a kistérség többi óvodájával – viszonylag alacsonyabbnak mondható. A 2012/13-as nevelési évben 43 HH óvodás és 8 HHH gyermek jár az óvodába. Sajátos nevelési igényű (SNI) óvodás jelenleg nincs. Az óvodai alkalmazottak létszámát a törvénynek megfelelően szabályozta a fenntartó Önkormányzat. Petőfibánya Önkormányzat óvodáiban száz százalékos a szakos ellátottság a pedagógusok és dajkák körében. Az óvoda heti rendszerességgel tart kapcsolatot a védőnővel, a családsegítővel és gyermekjóléti szolgálattal, illetve a helyi civil szervezetekkel. A halmozottan hátrányos helyzetű tanulók magántanulóvá nyilvánítása esetén az intézményvezetés fokozott körültekintéssel jár el. A tanulók magántanulóvá nyilvánítása településünkön nem jellemző, egykét esetben fordult csak elő, illetve volt rá szükség, az érintett fiatalkorúak gyermekszülése miatt. A szociális hátrányok enyhítése, a tanulási kudarcnak kitett tanulók fejlesztése érdekében az általános iskola képességkibontakoztató vagy integrációs felkészítést szervez, amelynek keretei között a tanuló egyéni képességének, tehetségének kibontakoztatása, fejlődésének elősegítése, a tanuló tanulási, továbbtanulási esélyének kiegyenlítése folyik. Az iskola nagy figyelmet fordít arra, hogy a képességkibontakoztató és az integrációs felkészítés megszervezése ne járjon együtt a halmozottan hátrányos helyzetű tanulók elkülönítésével. Kibontakoztató felkészítésben a hátrányos helyzetű, halmozottan hátrányos helyzetű vagy sajátos nevelési igényű tanulók vesznek részt. Az óvoda a halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek számára fejlesztő programokat szervez, melynek keretében a gyermekek fejlesztésével kapcsolatos pedagógiai feladatokat, a szociális hátrányok enyhítését segítő pedagógiai tevékenységet folytat. A képesség-kibontakoztató és integrációs felkészítés, valamint az óvodai fejlesztő program megvalósítása az oktatásért felelős miniszter által kiadott személyiségfejlesztő, tehetséggondozó, felzárkóztató program alapján zajlik. (20/2012. (VIII. 31.) EMMI rend. 171. § - 173. §) Az Nkntv. 47. §-a alapján sajátos nevelési igényű gyermekek, tanulók neveléséről, iskolai felkészítéséről a szakértői bizottság szakértői véleménye szerint gondoskodik az óvoda és az iskola is. A sajátos nevelési igényű gyermek óvodai nevelése, a tanuló iskolai nevelése-oktatása a többi gyermekkel, tanulóval részben vagy egészben együtt történik. 59
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az óvodai ellátás igénybevétele településünkön megfelelő, a hátrányos és halmozottan hátrányos helyzetű gyermekek óvodai nevelésben történő részvétele teljesen megvalósul. A különböző okokra visszavezethető nagyobb mértékű hiányzás nincs, illetve nem jellemző a településen. 4.4.2. számú táblázat - Óvodai nevelés adatai 2.
Helyhiány miatt elutasított gyermekek száma
Ebből hátrányos / halmozottan hátrányos helyzetű
Fő
2008.
0
0
2009.
0
0
2010.
0
0
2011.
0
0
2012.
0
0
2013.
0
0
Forrás: TeIR, KSH Tstar, önkormányzati, intézményi adatgyűjtés
4.4.3. számú táblázat - Óvodai nevelés adatai 3. Óvodai Óvodai Óvodai Óvodai Óvodába beírt gyermekgyógypedagógi férőhelyek feladat-ellátási gyermekek csoportok ai csoportok száma helyek száma száma száma száma 2008 91 4 100 2 87 0 2009 95 4 100 2 85 0 2010 92 4 100 2 84 0 2011 99 4 100 2 98 0 2012 107 4 100 2 106 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatgyűjtés 3-6 éves korú gyermekek száma
Általános iskolai feladatellátás A településen egy feladat-ellátási helyen működik általános iskola: a Petőfi Sándor Általános Iskola. Az iskola fenntartása 2012.09.01-jétől került át a Baptista Szeretetszolgálat Egyházi Jogi Személyhez. Az elmúlt években folyamatosan csökkent az általános iskolai tanulók száma, ami elsősorban demográfiai okokkal, továbbá a tartósan alacsony születési számmal magyarázható. A legutóbbi 146 fős általános iskolai létszámhoz viszonyítva igen magas a HH gyermekek aránya (49fő), ez az általános iskolások 29,87%-a. Ugyancsak magas a HHH tanulók száma/aránya is. (23fő, 15,75%). A HH, HHH gyermekek évfolyamonkénti eloszlása egyenletes. Az SNI gyermekek együtt tanulnak a többiekkel. 250 órás tanórákról való hiányzás az elmúlt 5 évben nem volt. Évfolyamismétlés a 2008/2009-es tanévben nem volt, a 2009/2010-es tanévben 1volt, a 2010/2011-es tanévben 3 fő, a 2011/2012-es tanévben 2 fő volt. Magántanuló a 2010/2011-es tanévben 1 volt, a 2011/2012-es tanévben 2 volt. Az iskola hagyományai, szellemisége viszonylag régi múltra tekint vissza. Mindezt átvitték az új fenntartású intézménybe is. Az iskola pedagógusai 2009-ben Támop pályázat keretein belül kompetencialapú oktatáson vettek részt. A 2008-ban akadálymentesített, 2012-ben pedig energetikailag felújított iskola nagyon szép, korszerű épület lett, amely a település arculatát is meghatározza. A tekintélyes méretekkel rendelkező monumentális iskolaépület a település középpontjában, viszonylag csendes helyen fekszik, melynek udvara közepesen parkosított. A szomszédos településekről érkező gyerekek száma nagyon alacsony, hozzájuk képest viszont jóval nagyobb azok 60
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
létszáma, akik más – elsősorban a szomszédos – településekre járnak Petőfibányáról. Sajnos ez jó ideje visszafordíthatatlan problémát jelent, s egyben kritika a szülők részéről a helyi iskola irányában. A korábbi fenntartó, az önkormányzat széleskörű pályázati tevékenységének köszönhetően az intézmény eszközellátottsága kiváló, az uniós elvárásoknak megfelelő. Az iskola rendelkezik interaktív táblákkal, számítógépes teremmel, laptopokkal, idegen nyelvi audiovizuális- és egyéb szemléltető eszközökkel. Az iskola méretei alapján akár kétszer ennyi iskolást is képes lenne befogadni, mint ahogyan azt néhány évtizede még meg is tette. A tanulók a délutáni órákban szakkörökön vehetnek részt, továbbá iskolai könyvtár várja az érdeklődőket.
4.4.7. számú táblázat - Általános iskolában tanuló száma Általános iskola 1-4 Általános iskola 5-8 évfolyamon tanulók száma évfolyamon tanulók száma fő fő 2010/2011 70 79 2011/2012 74 71 2012/2013 78 68 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatgyűjtés
általános iskolások száma fő 149 145 146
napközis tanulók száma fő % 72 48,3 76 52,4 76 52,1
4.4.8. számú táblázat - Általános iskolák adatai
általános iskolai osztályok száma
általános iskolai osztályok száma a gyógypedagógiai oktatásban
1-4 5-8 1-4 összesen évfolyamon évfolyamon évfolyamon 2010/2011 4 4 8 0 2011/2012 4 4 8 0 2012/2013 4 4 8 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar, Önkormányzati adatgyűjtés
5-8 évfolyamon 0 0 0
összesen 0 0 0
általános iskolai feladatellátási helyek száma db 1 1 1
61
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
4.4.9. számú táblázat - Általános iskolások adatai – el- és bejárás A településen élő általános iskolás korú gyermekek összlétszáma
191
Más településről bejáró általános iskolások létszáma
4
Más településre eljáró általános iskolások létszáma
31
Általános iskolás korúak közül a hh gyerekek létszáma
23
Általános iskolás korúak közül a hhh gyerekek létszáma Forrás: Önkormányzati, intézményfenntartói, Általános iskolai adatok (2012/2013. tanév)
49
4.4.12. számú táblázat - A 8. évfolyamot eredményesen befejezettek a nappali oktatásban 8. évfolyamot eredményesen befejezettek száma / aránya a nappali rendszerű oktatásban Fő / % 2010/2011 22 / 88% 2011/2012 19 / 90% 2012/2013 még nincs adat Forrás: Általános iskolai adatok b) a közneveléshez kapcsolódó kiegészítő szolgáltatások (pl. iskolára/óvodára jutó gyógypedagógusok, iskolapszichológusok száma stb.) 4.4.11. számú táblázat - Iskola személyi feltételek Fő Nem szaktanítást végző tanító 0 Szaktanítást végző tanítók száma 6 Szaktanítást végző tanárok száma 7 Gyógypedagógusok létszáma 1 Gyermekvédelmi felelős 1 Iskolaorvos 1 Iskolapszichológus 0 Kisegítő személyzet 3 Forrás: Önkormányzati és intézményfenntartói, tankerületi adatok
Hiányzó létszám 0 0 0 0 0 0 0 0
Az iskola tanulói ideális körülmények között tanulhatnak, fejlődhetnek. A tantestület összetétele viszonylag hosszú ideje változatlan, megfelelő végzettségű. c) hátrányos megkülönböztetés és jogellenes elkülönítés az oktatás, képzés területén, az intézmények között és az egyes intézményeken belüli szegregációs Sem szegegációs, sem egyéb hátrányos megkülönböztetésre, jogellenes elkülönítésre az iskola történetében még nem volt példa. d) az intézmények között a tanulók iskolai eredményességében, az oktatás hatékonyságában mutatkozó eltérések
62
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
4.4.14. számú táblázat – Kompetenciamérési adatok ISKOLA NEVE Országos kompetenciamérés eredménye Szövegértés
Iskola átlaga
2010 Országos átlag
2011 Országos átlag
Iskola átlaga
Iskola átlaga
2012 HHH tanulók átlaga
6. évfolyam 1371
1483 (0,6)
1474
1465 (0,5)
1527
nincs adat
1531
1583 (0,4)
1537
1577 (0,6)
1432
nincs adat
nem releváns
1617 (0,4)
nem releváns
nem releváns
8. évfolyam
10. évfolyam
1620 (0,4) nem releváns
Országos átlag
1472 (0,6) 1567 (0,5) 1603 (0,5)
Iskola átlaga
2013 HHH tanulók átlaga
nincs adat
nincs adat
nincs adat
nincs adat
nem releváns
nem releváns
nincs adat
nincs adat
nincs adat
nincs adat
nem releváns
nincs adat
Matematika 6. évfolyam 1370
1498 (0,5)
1500
1486 (0,6)
1505
nincs adat
1468
1622 (0,5)
1559
1601 (0,6)
1533
nincs adat
nem releváns
1613 (0,4)
nem releváns
1635 (0,5)
nem releváns
nem releváns
8. évfolyam
10. évfolyam
1489 (0,5) 1612 (0,5) 1632 (0,5)
Forrás: Önkormányzati és intézményfenntartói, tankerületi adatok A kompetenciamérés adatai alapján egyrészt megállapítható, hogy – kis mértékű is, de – a 6. évfolyamon tanulók eredményei fejlődést mutatnak, illetve többnyire az országos átlagnak megfelelő az eredményük. Ellenben a 8. osztályosok esetében már – főleg szövegértés terén – elég nagy lemaradás tapasztalható.
4.4.16. számú táblázat – Lemorzsolódási mutatók az általános iskolában Évfolyamismétlők aránya (%)
Magántanulók aránya (%)
összlétszámon HHH-tanulók összlétszámon HHH-tanulók belül körében belül körében
Az előző tanévben 250 óránál többet hiányzó tanulók aránya (%) összlétszámon belül
HHH-tanulók körében
2008/2009
0%
nincs adat
0
nincs adat
0
nincs adat
2009/2010
0,6%
nincs adat
0
nincs adat
0
nincs adat
2010/2011
2%
nincs adat
1
nincs adat
0
nincs adat
2011/2012
1,3%
nincs adat
2
nincs adat
0
nincs adat
országos átlag 2011/2012
2,1%
0,8%
0,8%
Forrás: KIR, Önkormányzati és intézményfenntartói, tankerületi adatok
63
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
e) pozitív diszkrimináció (hátránykompenzáló juttatások, szolgáltatások) Az általános iskola korábbi fenntartója, az Önkormányzat, illetve jelenlegi fenntartója is arra törekszik, hogy az iskola tanulóinak minden szinten biztosítsa a hozzáférést a nyári táborokhoz, tanodai programokhoz. (nyári táborok, tanulmányi versenyek, tanulmányi kirándulások, stb.) 4.5 Következtetések: problémák beazonosítása, fejlesztési lehetőségek meghatározása.
A gyerekek helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák
fejlesztési lehetőségek
növekvő HH, HHH gyermeklétszám
szociális támogatási lehetőségek teljes körű biztosítása általános iskolai színvonal növelése
más településre nagy létszámban átjáró általános iskolás Forrás: KIR, Önkormányzati és intézményfenntartói, tankerületi adatok
5. A nők helyzete, esélyegyenlősége Jogi alapvetések a nők esélyegyenlőségéhez: · Az Alaptörvény XV. cikke rögzíti, hogy a nők és férfiak egyenjogúak, vagyis mind a nőket, mind a férfiakat azonos jogok kell, hogy megillessék minden polgári, politikai, gazdasági, szociális, kulturális jog tekintetében. · a Tanács 76/207/EGK irányelve a nőkkel és a férfiakkal való egyenlő bánásmód elvének a munkavállalás, a szakképzés és az előmenetel lehetőségei, valamint a munkafeltételek terén történő végrehajtásáról és az azt módosító 2002/73/EK irányelv, · a Tanács 79/7/EGK irányelve a férfiakkal és a nőkkel való egyenlő bánásmód elvének a szociális biztonság területén történő fokozatos megvalósításáról, · a Tanács 86/378/EGK irányelve a férfiakkal és a nőkkel való egyenlő bánásmód elvének a foglalkoztatási szociális biztonsági rendszerekben történő megvalósításáról. Az önkormányzat és annak intézményei esetében számszerű adatok állnak a rendelkezésünkre. A nők és férfiak közötti egyenlőség vizsgálatához azonban a lehető legrészletesebb adatok, információk szükségesek az önkormányzat tevékenysége szempontjából releváns területeken és témakörökben. A nők elleni hátrányos megkülönböztetést nem mindig könnyű észrevenni: sokszor maguk a nők – különösen, ha vezető pozíciót töltenek be – tiltakoznak a leghevesebben, amikor arról esik szó, hogy az otthoni, a munkahelyi vagy a közéleti szférában személyesen ők maguk, vagy a nők általában hátrányt szenvednének el a férfiakhoz képest. Bármily nehéz is a nemek helyzetére érzékeny elemzést lehetővé tevő adatokat gyűjteni (hiszen ezeket még a nagy adatgyűjtő szervek – munkaügyi központok, KSH, APEH vagy OEP – sem kérik kellő részletességgel), mégis meg kell próbálni a lehető legpontosabb információkat beszerezni. A nemek közötti hátrányos megkülönböztetést néhány jogszabály tiltja ugyan (pl. Alkotmány, Munka Törvénykönyve és természetesen az EbTv), de a nők és férfiak között a társadalmi élet minden területére kiterjedő egyenlőtlenség természetének okainak feltárását és persze felszámolását nem írja elő jogszabály. A nők és férfiak közötti társadalmi egyenlőtlenség minden bizonnyal a legmélyebben gyökerező, legnehezebben tetten érhető, a társadalom részéről a leginkább, a legtisztább lelkiismerettel támogatott igazságtalanság. Nem könnyű fellépni ellene. Pedig a nemek közötti egyenlőtlenséget – mint a társadalmi egyenlőtlenségeket általában – nem csupán azért érdemes leküzdeni, mert igazságérzetünk, emberi szolidaritás-érzésünk ezt diktálja, hanem azért is, és elsősorban azért, mert az egyenlőtlenség: pazarlás. A társadalmi csoportok – így a férfiak és nők – közötti egyenlőtlen hatalom-megosztás az erőforrások egyenlőtlen felhasználásához vezet: a rendelkezésre álló potenciálok parlagon hagyásával egyenértékű. Ahhoz, hogy egyáltalán szembenézhessünk a problémákkal, első és legfontosabb lépésként érzékeny 64
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
háttérelemzéseket kell készíteni. Látnunk kell, hogy egy sor gazdasági, szociális, gyermekvédelmi, munkaügyi, bűnözési, egészségügyi problémának nincs megoldása, ha ezeket a szempontokat nem veszik figyelembe. Az adatok elemzése, az általuk tükrözött társadalmi folyamatok feltárása segít megérteni, hogy a nők és férfiak közötti egyenlőtlenségek – a látszattal és a gyakran hangoztatott ideológiákkal szemben – nem lelki, nem is biológiai alapokon nyugszanak elsősorban, hanem politikai, hatalmi, gazdasági természetük van. A Kormány biztosítani kívánja, hogy a nőknek a férfiakkal azonos jogai a mindennapokban is érvényesüljenek, a nők férfi társaikkal azonos esélyt kapjanak az érvényesülésre. Magyarország ígéretet tett az Európai Unió irányelveinek következetes érvényesítésére, amely irányelvek kiemelt fontosságot tulajdonítanak az élet minden területén a nők nyílt vagy rejtett diszkriminációja felszámolásának, és meghatározzák a nemek közötti egyenlőség érvényesítésének nemzetközileg elismert terminológiáját is, a gender mainstreaming szóhasználatát. A Települési Esélyegyenlőségi Program – mint minden más fejlesztési program – két úton is szolgálhatja az egyenlőséget: közvetlen, célzott, a nők és férfiak egyenlőségének előmozdítását szolgáló eszközökkel, és általánosságban, mindenre kiterjedően, „horizontálisan”: a folyamatokban mindenütt a nők és a férfiak eltérő helyzetét és szükségleteit feltáró, ezekhez igazodó tervezés és tevékenység révén. Mindkét útra szükség van. Horizontális szemléleten azt is értjük, hogy a többi, a nemek közötti egyenlőség konkrét kérdéskörén kívül eső probléma kezelésekor is tekintettel vagyunk erre: az egészségügyben, az oktatásban, a területfejlesztésben, a roma és fogyatékos emberek esélyegyenlőségét szolgáló intézkedésekben, a foglalkoztatásban, a gazdaságban, a helyi- és a nagypolitikában és a kultúrában is. Figyelünk rá, tekintettel vagyunk a férfiak és nők eltérő helyzetére és szükségletére, és észrevesszük speciális, éppen nemük miatt rájuk jellemző problémáikat. A direkt, a nők és férfiak egyenlőségét egy-egy konkrét területen előmozdítani hivatott célzott programok megtervezését és kivitelezését is ez a horizontális szemlélet alapozhatja meg. Az itt következő elemzés néhány kulcsprobléma köré szervezi a tennivalókat: mindig a helyzet megismerése, a fontosabb problémák feltárása a kiindulópont. Ezt követően a lehetséges a feladatok megjelölése következhet. A nemek egyenlőségének érdekében a helyzetelemzés mellett a legtöbb, amit tehetünk, hogy képzett és felkészült, a probléma iránt érzékeny, elkötelezett együttműködő partnerek hálózatát alakítjuk ki. 5.1 A nők gazdasági szerepe és esélyegyenlősége A Munka törvénykönyvéről szóló 2012. évi I. törvény 12. §-a rendelkezik arról, hogy a munkaviszonnyal, így különösen a munka díjazásával kapcsolatban az egyenlő bánásmód követelményét meg kell tartani. A munka egyenlő értékének megállapításánál különösen az elvégzett munka természetét, minőségét, mennyiségét, a munkakörülményeket, a szükséges szakképzettséget, fizikai vagy szellemi erőfeszítést, tapasztalatot, felelősséget, a munkaerő-piaci viszonyokat kell figyelembe venni. Az Ebktv. megfogalmazza a közvetlen és a közvetett diszkrimináció fogalmát, amely rögzíti, hogy az adott személy olyan tulajdonsága miatt kerül hátrányba más, összehasonlítható helyzetben lévő személyekhez képest, amit nem tud befolyásolni. Védett tulajdonságként nevezi meg a törvény a nemet, családi állapotot, az anyaságot és terhességet is. A Petőfibányán található, nőket is foglalkoztató munkahelyek jellemzően a közszféra és a szolgáltatási szektor. Általánosságban elmondható, hogy leginkább a gyermeküket egyedül nevelő nők vannak gazdaságilag (és jogilag is) kiszolgáltatva. A nők és férfiak foglalkozási (horizontális) szegregációja, és az ún. „üvegplafon” (a vertikális szegregáció) az egyenlőtlen bérezést és általában a javakhoz, kompetenciákhoz és lehetőségekhez való egyenlőtlen hozzáférést eredményezi. A nők jellegzetesen az alacsony fizetésű munkakörökbe szorulnak. A várandós és kisgyermekes anyák visszatérése biztosított és támogatott az önkormányzati munkahelyeken. A település e téren a gazdasági szektort tekintve nem rendelkezik kimutatással a férfiak és nők bérezését illetőleg. Mint annyi mindenben Petőfibánya a női aktivitást tekintve is szinte egyedülállónak mondható. Jelenleg (2013.) az Önkormányzat alkalmazásában 39 fő áll. Természetesen a munkakörök betöltésénél nem volt soha egyértelműen mérvadó a munkára pályázó neme, ugyanakkor a specifikus jellegű munkakörök egyértelműen megmutatják ezen a téren a különbségeket. Összességében elmondhatjuk, hogy a 21 óvodai dolgozó (óvónő) mindegyike nő, a fizikai szakmunkát végző 4 fős brigád mindegyik tagja pedig férfi. 1 fő védőnőnk van, 1 fő családsegítő(nő)nk, 65
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
illetve a Polgármesteri Hivatal dolgozói között 1 férfi és 6 nő található. Fenti számadatok alapján Petőfibányán a „nemek harca” 34:5 arányban inkább a női nem javára dőlt el.
a) foglalkoztatás és munkanélküliség a nők körében A lenti adatok alapján látható, hogy az aktív korú lakosságból milyen arányban érinti a munkanélküliség a nőket és a férfiakat. A munkanélküliek között általában alacsonyabb volt mindig is a nők száma, (a 2012. évet kivéve) így esetünkben további vizsgálatot nem igényel, hiszen nem fedezhető fel e mögött semmilyen diszkriminatív intézkedés. A nők körében a munkanélküliséghez vezető okozati tényező lehet például: a településen található munkahelyek jellege (óvónő, védőnő, takarítónő, stb.); bölcsődei, óvodai férőhelyek hiánya (a bölcsődei férőhelyek mennyisége elegendőnek bizonyult a gyakorlatban); a településen élő munkanélküli nők alacsony iskolai végzettsége, stb.
5.1.1. számú táblázat - Foglalkoztatás és munkanélküliség a nők körében Munkavállalási korúak száma 2008 2009 2010 2011 2012
férfiak 1095 884 1058 1013 997
nők 1009 992 995 964 817
Foglalkoztatottak
Munkanélküliek
férfiak 1029 780 976 959 934
férfiak 66 104 82 54 63
nők 956 918 940 905 750
nők 53 74 55 59 67
Forrás: TeIR és helyi adatgyűjtés
66
b) nők részvétele foglalkoztatást segítő és képzési programokban A településen jelenleg nincsenek elérhető foglalkoztatást segítő és képzési programok, így ez a kérdés nem releváns. c) alacsony iskolai végzettségű nők elhelyezkedési lehetőségei A munkanélküli nők (és férfiak) munkaerő-piaci helyzetével mindenképpen összefüggésben áll iskolai végzettségük. Az alacsony iskolai végzettségűek elhelyezkedési lehetősége a település és agglomerációja kínálta munkahelyeken mindig is jóval nehezebb volt nemre tekintet nélkül egyaránt. Összességében elmondható, hogy a nők inkább magasabb iskolai végzettséggel rendelkeznek az országos átlagnak megfelelően.
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
d) hátrányos megkülönböztetés a foglalkoztatás területén (pl. bérkülönbség) Ezt a területet csak az önkormányzati alkalmazás esetén tudjuk vizsgálat alá venni. A nők munkaerő-piaci hátrányos megkülönböztetése nehezen vizsgálható jelenség, mégis megmutatkozhat a munkára való jelentkezéskor, (ha a munkakör betöltésére mindkét nem képviselője alkalmas, azonos kvalitásokkal rendelkeznek, a munkáltató mégsem szeretne nőt alkalmazni), az azonos munkáért járó eltérő bérezésben, vagy az előmeneteli lehetőségek szűkösségében (üvegplafon-jelenség). Petőfibánya esetében soha nem volt alkalmazási feltétel a jelentkező neme, ugyanakkor természetesen a kőműves, vízvezeték-szerelő, villanyszerelő munkakörökre csak férfiak jelentkeztek, míg az óvónői, illetve takarítói állásokra pedig csak nők. A családsegítői állás meghirdetésére beérkező pályázók mindegyike nő volt. A Polgármesteri Hivatal esetében fordult elő egyedül, hogy ugyanarra a munkakörre mindkét nemből is érkeztek pályázatok, viszont ezek elbírálásakor szakmai, gyakorlati szempontokat is figyelembe véve inkább a nők pályázatai voltak alkalmasabbak, így mindannyiszor mellettük döntöttünk. Nyilván a vizsgálat tárgyával is összefügg, hogy a köztisztviselői állásokra jelentkező férfiak szinte kizárólag pályakezdők voltak. Összességében mindezidáig még egyetlen esetben sem tettek panaszt a településen hátrányos megkülönböztetés miatt, így ebben a témában nincs probléma megoldási javaslat. 5.1.3. számú táblázat - Hátrányos megkülönböztetés a foglalkoztatás területén Esetszám 2008 0 2009 0 2010 0 2011 0 2012 0 Forrás: Helyi adatgyűjtés 5.2 A munkaerő-piaci és családi feladatok összeegyeztetését segítő szolgáltatások (pl. bölcsődei, családi napközi, óvodai férőhelyek, férőhelyhiány; közintézményekben rugalmas munkaidő, családbarát munkahelyi megoldások stb.) A nők foglalkoztatását gátló legfőbb akadály a gyermeknevelés. A családi, magánéletbeli feladatok és felelősségek általában egyoldalúan a nőket terhelik. A település nem rendelkezik adatokkal a nők családon belüli túlterheltségéről. Petőfibányán az óvodai férőhelyek száma megfelelő, férőhelyhiány miatt még óvodás korú gyermeket nem utasítottak el a helyi óvodában. Az egységes óvoda-bölcsőde 5 bölcsődés korú gyermekkel ellátja azt a feladatot, amely révén mentesíti a munkába visszatérni vágyó nőket. Az általános iskolában reggel 7-től várják a diákokat és a napközis ellátást igénybe vevő szülők délután fél 5-ig biztonságban tudhatják gyerekeiket. Összességében elmondható, hogy Petőfibányán a nők munkaerő-piaci elhelyezkedése szempontjából leglényegesebb szempontok, azaz a gyermekek számára nyújtott napközbeni ellátásokhoz történő hozzáférés biztosított, így e ponton belül nem szükséges a hozzáférés feltételeinek vizsgálata. Az utóbbi években történt jogszabályi változások következtében az óvoda a gyermek két és féléves korától a tankötelezettség kezdetéig nevelő intézmény. Azaz az óvoda már felveheti azt a gyermeket is, aki a harmadik életévét a felvételétől számított fél éven belül betölti, feltéve, hogy minden, a településen, fővárosi kerületben, vagy ha a felvételi körzet több településen található, az érintett településeken lakóhellyel, ennek hiányában tartózkodási hellyel rendelkező hároméves és annál idősebb gyermek óvodai felvételi kérelme teljesíthető. (Nkntv. 8. §)23 Az Nkntv. értelmében 2013. szeptember 1-étől az általános iskolában 16 óráig kell megszervezni a tanórai és tanórán kívüli foglalkozásokat. A törvény 4. §-ának 4. pontjában rögzíti továbbá az egész napos iskola
68
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
fogalmát, mely olyan iskolaszervezési forma, ahol a tanórai és más foglalkozásokat a délelőtti és délutáni időszakra egyenletesen szétosztva szervezik meg. Petőfibányán a bölcsődei, óvodai szolgáltatásokat minden lakos igénybe tudja venni és ténylegesen igénybe is veszik. Egyáltalán nem szükséges, hogy a petőfibányai lakosok a bölcsődei, illetve az óvodai szolgáltatásokat közeli településen vegyék igénybe. A gyesről, gyedről a munkába visszatérő szülők munkahelyei az önkormányzat esetében minden esetben biztosítottak. Továbbá az önkormányzat is teljes mértékben figyelembe veszi a munkavállaló szülői feladatait, biztosítja számukra a rugalmasabb munkaidőt, egyéb könnyítéseket. Mindezeket figyelembe véve Petőfibányán a foglalkoztatás elősegítése érdekében lépéseket jelenleg nem szükséges tenni. 5.3 Családtervezés, anya- és gyermekgondozás területe A család- és nővédelmi gondozást az Eütv. 41. §-a rögzíti, ennek értelmében biztosítani szükséges a gyermekvállalás körülményeinek elősegítését a tanácsadás és gondozás eszközeivel, a családtervezéssel összefüggő ismeretek átadását és a nők egészségvédelmét szolgáló intézkedéseket. A törvényben rögzített célok megvalósítására az Önkormányzat mindent megtett, megfelelően ellátott, kulturáltan kialakított védőnői épületben történik a gyermek és az anyavédelem Petőfibányán. A védőnői szolgálat nemcsak a kisgyermek egészségi állapotának felügyeletét végzi, hanem feladata a kismama (gyakorlati és lelki) segítése, hogy ezzel támogassa a felügyelete alá tartozó gyermek megfelelő testi és mentális fejlődésének biztosítását. A védőnő kapcsolatban áll a családdal, a kisgyermekellátó intézményekkel és a gyermekorvossal is, sőt Petőfibányán (ugyanabban az épületben) a családsegítő és gyermekjóléti szolgálattal is, így adott településen árnyalt képpel rendelkezik a családok gyermekellátási és nevelési helyzetéről. Szakemberként hatékony segítséget képes nyújtania a családoknak, ez pedig szorosan összefügg a hozzá tartozó gyermekek számától. A fogamzásszabályozás és szexualitás gyakran még a mai családokban is tabu témának számít. Ezért kiemelten fontos szerepet kapnak a közoktatási intézmények a gyerekek felvilágosításában. A gyerekek szexuális felvilágosítását célzó programok, tanórák már az általános iskolában megkezdődnek, majd a középiskolákban folytatódnak; osztályfőnöki, biológia óra keretében előadást tartanak a védőnők. A gyerekágyas gondozás során a szülés után mindenki megkapja a kellő tanácsadást, hogy milyen fogamzásgátlást használjon. Várandós tanácsadást heti rendszerességgel tartanak a védőnők. A védőnő koordinálja a terhesség idejének megfelelő vizsgálatok megtörténtét. A védőnő otthonában is meglátogatja a várandósokat és életvezetési-, lakásrendezési tanácsokat ad, hogy megfelelő legyen a csecsemő fogadása. 5.3. számú táblázat - Családtervezés, anya- és gyermekgondozás területe 0-3 év közötti gyermekek száma védőnők száma 2008 1 110 2009 1 107 2010 1 102 2011 1 108 2012 1 94 Forrás: TeIR és helyi adatgyűjtés
átlagos gyermekszám védőnőnként 110 107 102 108 94
5.4 A nőket érő erőszak, családon belüli erőszak A statisztikai adatok azt mutatják, hogy a nők ellen elkövetett bűncselekmények között egyértelműen a családon belüli erőszak a leggyakoribb halálozási ok. A helyzetet tovább nehezíti, hogy a családban, az otthon falai mögött folyó erőszak a privát szféra sérthetetlenségénél fogva gyakran láthatatlan, ami az áldozat számára jelentősen megnehezíti a segítségkérést, a környezet számára pedig a segítségnyújtást. Mind a nyugati, mind a magyar adatok azt mutatják, hogy minden ötödik nő él vagy élt valaha olyan kapcsolatban, ahol partnere rendszeresen testileg bántalmazta őt. Ezt az adatot tovább súlyosbítja, hogy a testi erőszak csak a jéghegy csúcsa. A folyamatos lelki erőszakban élő nők száma ennél jóval magasabb. 69
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Célzottan a nők elleni erőszak, családon belüli erőszak áldozataival foglalkozó ellátás a településen nem folyik. A településen mindezidáig még senki nem jelezte, hogy a fiatal lányok védelme érdekében külön erőfeszítéseket kell tenni. A családon belüli erőszak esetén alkalmazható legfontosabb rendelkezéseket a hozzátartozók közötti erőszak miatt alkalmazható távoltartásról szóló 2009. évi LXXII. tv. és a Büntető törvénykönyv tartalmazza. A nők elleni erőszak különböző formáira, vagy ugyanezeknek nem a párkapcsolaton belül megnyilvánuló formáira (pl. szexuális jellegű visszaélések) is a Büntető törvénykönyv releváns paragrafusai vonatkoznak. A zaklatás, szexuális vagy családon belüli erőszak miatt történt rendőrségi feljelentések száma alulmarad a tényleges esetek számától. Amennyiben vannak bejelentett esetek, azokról az önkormányzat nem is tud. A rendőrségi riasztások és bírósági eljárások számszerű adataihoz hozzáférésünk nincs, jelenleg nincsenek olyan adataink, amelyek azt mutatnák, hogy az ilyen jellegű erőszak megjelenik a településen. 5.5 Krízishelyzetben igénybe vehető szolgáltatások (pl. anyaotthon, családok átmeneti otthona) Krízishelyzetben igénybe vehető szolgáltatások Heves megyében legközelebb Eger és Kistérsége Családok Átmeneti Otthona (3300 Eger, Mocsári L. út 1.) és a Kistérségi Humán Szolgáltató Központ Családok Átmeneti Otthona (3200 Gyöngyös, Menház u. 33.) Az Anyaotthonok gyermekeket és anyákat fogadnak az ország egész területéről. A családok önként kérhetik felvételüket. A jelentkezés oka lehet anyagi probléma (megélhetési nehézségek, rossz lakáskörülmények, albérlet felmondása), konfliktus, családon belüli erőszak, bántalmazás, titkolt terhesség, egyéb. Amennyiben ilyen problémákkal keresnek meg minket, segítséget tudunk nyújtani a kapcsolatfelvétel terén, de ilyen az elmúlt néhány évben nem volt. Tudomásunk szerint viszont eléggé nagy a krízishelyzetben lévő nők várólistája, ezért sokszor nem tudnak azonnali segítséget nyújtani. 5.6 A nők szerepe a helyi közéletben A petőfibányai Képviselő-testületben (2010-2014.) a nők és férfiak aránya viszonylag egyenlő, 3:4 arányú (a 2006-2010. időszakban ez a férfiak javára 7:5 volt). A polgármester és az alpolgármester is nő, a nők részvétele a közéletben tehát nemcsak, hogy biztosított, hanem a mi esetünkben igen magas fokú is. A polgármesteri hivatalban egy fő kivételével, illetve az önkormányzati közoktatási intézményben mindenki nő. Vezetői szinten elmondható, hogy Petőfibányán a férfiak vannak kisebbségben! Az Alaptörvény, XV. cikke alapján megállapítható, hogy a helyi közéletben a nők és férfiak azonos jogai a politikai, gazdasági, szociális, kulturális jog tekintetében maximálisan érvényesülnek. A nők részvétele Petőfibányán kiemelkedően magas a helyi politikában, azaz a közügyekről való döntési mechanizmusban.
5.7 A nőket helyi szinten fokozottan érintő társadalmi problémák és felszámolásukra irányuló kezdeményezések A nőket fokozottan érintő társadalmi problémák Petőfibányán nem jellemzőek, illetve számunkra jelenleg nem ismertek, ezért az önkormányzat tervei között nem szerepel ilyen irányú intézkedés. A helyi önkormányzattól, vagy helyi civil, állami vagy egyházi szervezettől eddig ilyen információt nem kaptunk.
5.8 Következtetések: problémák beazonosítása, fejlesztési lehetőségek meghatározása. Az önkormányzat és annak intézményei csak nagyon kevés, vagy semmilyen adattal nem rendelkeznek ezen problémák tekintetében. A nők és férfiak közötti egyenlőség vizsgálatához azonban a lehető legrészletesebb adatok, információk szükségesek az önkormányzat tevékenysége szempontjából releváns területeken és témakörökben. Ezért szükséges a nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozása.
70
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozásához szükséges, hogy a HEP partnerek, elsősorban az anyákkal, nőkkel foglalkozó szervezetek adatokat szolgáltassanak. Elsősorban segítséget nyújthat az anya- és gyermekgondozás terén a védőnő, aki elsősorban a gyermekágyas asszonyok tájékoztatásán át a leendő édesanyák számára a gyermekgondozással kapcsolatos ismeretek átadásáig, a szülésfelkészítő tanfolyam keretében, egyéni beszélgetések, látogatások alkalmával szerezhet tudomást a nőket ért hátrányos megkülönböztetésről. A családtervezéssel, csecsemőgondozással kapcsolatban a serdülő korban lévő gyermekek felvilágosítására alapvetően az iskolában kerül sor, így fontos adatokat szolgáltathat az iskola is a nőket ért hátrányos megkülönböztetés realizált formáiról. További lehetőség, hogy a civil szervezeteket aktívan bevonva plusz információ és adatgyűjtéssel a nőket helyi szinten fokozottan érintő társadalmi problémákról is képet kaphatunk, és ezáltal lépéseket kezdhetünk a felszámolásukra. A családsegítő által évente szervezett esetmegbeszélés is kiváló alkalmat jelent arra, hogy a szakmai megbeszéléseken a nemi szempontok vizsgálatára is sor kerüljön. Nagy segítség lehet a Járási Gyámhivatal is, amely kifejezetten ezen a téren rendelkezik már adatokkal, így az ő bevonásuk, partnerré válásuk is szükséges lehet. A nők helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák
fejlesztési lehetőségek
nincs a nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis
nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozása
6. Az idősek helyzete, esélyegyenlősége 6.1 Az időskorú népesség főbb jellemzői (pl. száma, aránya, jövedelmi helyzete, demográfiai trendek stb.) Az esélyegyenlőségi szempontok fejlesztését az európai közösségi politikában elsődlegesen gazdasági és foglalkoztatáspolitikai szempontok vezérelték, ám fokozatosan teret nyert az a felismerés, hogy az esélyegyenlőség elvének e téren történő biztosítása önmagában nem képes a már meglevő egyéb társadalmi egyenlőtlenségeket felszámolni. Azok viszont negatívan befolyásolják az országok gazdasági teljesítményét és versenyképességét. Az emberi jogi kérdések térnyerésével párhuzamosan az esélyegyenlőségi szempontok fokozatosan középpontba kerültek, velük együtt az életkor alapú diszkrimináció is. Az Európai Unió a tagországok számára fontos esélyegyenlőségi ajánlásokat fogalmaz meg a szakpolitikai stratégiák fejlesztésének érdekében. Az európai jogalkotásban az idősebb személyek csak 1987-ben, illetve 1989-ben szerepeltek először úgy, mint a közösségi cselekvés kedvezményezettjei. Az ageizmus az életkor alapú diszkriminációt jelöli. E fogalmat Európában és a világban is főként az idősekkel szembeni diszkriminációval összefüggésben használjuk. Az ageizmus, akárcsak a más típusú megkülönböztetések, megvalósulhat direkt vagy indirekt módon, és következményei is hasonlóak az egyéb típusú diszkriminációnál tapasztaltakhoz. Az idevágó tudományos elméletek szerint, a korszerinti diszkriminációt elkövetők az idősödésről alkotott negatív nézeteket teszik magukévá, és ennek a negatív képnek megfelelően kezdenek el viselkedni. Habár a társadalom egy jelentős csoportját érinti ez a fajta diszkrimináció, mégis alig van jelen a köztudatban. Az időseket az élet számos területén éri hátrányos megkülönböztetés Magyarországon. Legjelentősebb az idősek foglalkoztatásbeli diszkriminációja, mely súlyos következményekkel jár, különösen a nők esetében. Ezen kívül gyakori még az egészségügyben és a szociális ellátások, szolgáltatások biztosítása területén elszenvedett diszkrimináció. Habár a 2003. évi CXXV. törvény (Ebktv.) és a munka törvénykönyve is tiltja az életkor alapú diszkriminációt, a magyarországi idősebb korosztály már 45–50 éves kortól nagyobb mértékben kitett a foglalkoztatásbeli diszkriminációnak, mint a hasonló korú Uniós állampolgárok. A kor alapú megkülönböztetés az új állások betöltésénél, a létszámleépítésnél és az elbocsátásoknál is gyakori. A település nem rendelkezik részletes statisztikai adatokkal a nyugdíjas lakosságról, csak statisztikai számadatunk van. 2012-ben a lakosság 30%-a részesült 71
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
valamilyen nyugellátási formában. Összességében pedig elmondható, hogy a férfiakkal összehasonlítva jóval magasabb a nyugdíjas korú nők száma. Ez a mutató egyértelműen a már vizsgált demográfiai folyamatokkal magyarázható, ti. a nők magasabb életkort élnek meg, mint a férfiak. A társadalombiztosítási nyugellátásról szóló 1997. évi LXXXI. törvény értelmében a kötelező társadalombiztosítási nyugdíjrendszer saját jogú és hozzátartozói nyugellátásokat biztosít. A saját jogú nyugellátások körébe tartozik: az öregségi nyugdíj, a rehabilitációs járadék. A társadalombiztosítási nyugdíjrendszer keretében járó hozzátartozói nyugellátás: az özvegyi nyugdíj; az árvaellátás; a szülői nyugdíj; a baleseti hozzátartozói nyugellátások; valamint özvegyi járadék.
6.1.1. számú táblázat – Nyugdíjban, nyugdíjszerű ellátásban részesülők száma nemek szerint nyugdíjban, nyugdíjszerű ellátásban részesülő férfiak száma 2008 338 2009 343 2010 336 2011 334 2012 nincs adat Forrás: TeIR, KSH Tstar
nyugdíjban, nyugdíjszerű ellátásban részesülő nők száma 564 549 520 523 nincs adat
összes nyugdíjas 902 892 856 857 nincs adat
6.3.1. számú táblázat - 64 évnél idősebb népesség és nappali ellátásban részesülő időskorúak száma 64 év feletti lakosság száma fő 2008 483 2009 483 2010 472 2011 480 2012 528 Forrás: TeIR, KSH Tstar
nappali ellátásban részesülő időskorúak száma fő % 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0
A nappali ellátás szociális alapszolgáltatás, amely lehetőséget biztosít a napközbeni tartózkodásra, társas kapcsolatokra, valamint az alapvető higiéniai szükségletek kielégítésére a hajléktalan személyek és a saját otthonukban élő, következőkben felsorolt személyek részére: A) tizennyolcadik életévüket betöltött, egészségi állapotuk vagy idős koruk miatt szociális és mentális támogatásra szoruló, önmaguk ellátására részben képes személyek, b) tizennyolcadik életévüket betöltött, fekvőbeteg-gyógyintézeti kezelést nem igénylő pszichiátriai betegek, illetve szenvedélybetegek, c) harmadik életévüket betöltött, önkiszolgálásra részben képes vagy önellátásra nem képes, de felügyeletre szoruló fogyatékos, illetve autista személyek. Igény szerint lehetőség van a napközbeni étkezésre is. 6.3.2. számú táblázat - Időskorúak járadékában részesülők száma időskorúak járadékában részesülők száma 2008 1 2009 1 2010 1 2011 0 2012 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar
72
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A Szt. értelmében az időskorúak járadéka azon idős személyek részére biztosít ellátást, akik szolgálati idő hiányában a nyugdíjkorhatáruk betöltése után saját jogú nyugellátásra nem jogosultak, illetve alacsony összegű ellátással rendelkeznek. Az ellátást a 2013.01.01-jétől a Járási Hivatal állapítja meg. Az időskorúak járadéka 2007. január 1-jétől annak jár, aki a) a 62. életévét, illetőleg a reá irányadó nyugdíjkorhatárt betöltött személyt, akinek saját és vele együtt lakó házastársa, élettársa jövedelme alapján számított egy főre jutó havi jövedelme nem haladja meg az öregségi nyugdíj mindenkori legkisebb összegének 80%-át, b) az egyedülálló, 62. életévét, illetőleg a reá irányadó nyugdíjkorhatárt betöltött, de 75 évesnél fiatalabb személyt, akinek havi jövedelme nem haladja meg az öregségi nyugdíj mindenkori legkisebb összegének 95%-át, c) az egyedülálló, 75. életévét betöltött személyt, akinek havi jövedelme nem haladja meg az öregségi nyugdíj mindenkori legkisebb összegének 130%-át. 6.2 Idősek munkaerő-piaci helyzete Petőfibányán a munkanélküliek aránya kedvezőbb a kistérségi adatoknál. Ugyanakkor a mi esetünkben is elmondható, hogy a munkanélküliség kedvezőtlenül alakul az idősek, nyugdíjasok foglalkoztatásának előmozdítása terén nálunk is. A munkanélküliek korcsoportonkénti megoszlásából is egyértelműen kivehető, hogy az idősebb korosztályokat arányaiban jobban sújtja munkanélküliség problematikája. A kormány által bevezetett munkahelyvédelmi program esetleg segíthet az idősebb lakosság elhelyezkedési problémáján, hiszen az 55 év felettieket foglalkozatók 50%-os társadalombiztosítási járulékcsökkentési kedvezményben részesülnek. Petőfibányán az idősebbek számára is lehetőség az üdülő-vendéglátásba való bekapcsolódás. A település egyes részein lévő ingatlanok kiadása plusz bevételi forrást jelenthet e korosztály számára is főleg a nyári szezon során. a) idősek, nyugdíjasok foglalkoztatottsága Az idősebb korosztály (jellemzően az 55 év felettiek) foglalkoztatottsági mutatói Petőfibánya esetében is az országos tendenciának megfelelően alakul. A településen élő idősebb korosztály ha kikerül a munka világából, már nehezen kap munkát, kénytelen a számára nehéz megélhetési körülményt biztosító támogatásokat igénybe venni. Az ő esetükben az önkormányzat igyekszik a közfoglalkoztatásba bevonni minden olyan munkaképes időskorút, aki akar és tud is dolgozni. Számunkra a település 6.2.1. számú táblázat - Idősek, nyugdíjasok foglalkoztatottsága (országos) Az 55–64 éves idősebbek foglalkoztatása (2000–2011) Az 55–64 évesek foglalkoztatási rátája: az 55–64 éves foglalkoztatottak aránya az azonos korú népességen belül. A határozott idejű szerződéssel dolgozó alkalmazottak aránya az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül: a mutató az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül a határozott időre szóló szerződéssel dolgozó alkalmazottak arányát jelzi. A szóbeli megállapodás határozott idejű szerződésnek minősül. A részmunkaidőben foglalkoztatottak aránya a 55–64 éves foglalkoztatottakon belül: az önbesorolás alapján részmunkaidőben foglalkoztatott 55–64 évesek aránya az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül. A nem-alkalmazottak aránya a foglalkoztatottakon belül: nem alkalmazottaknak számítanak: a szövetkezeti tagok, az egyéni és társas vállalkozások tagjai, valamint a segítő családtagok. A mutató az említett csoportok együttes számának foglalkoztatottakon belüli arányát jelzi az 55–65 éves foglalkoztatottak körében. Az 55–64 éves egy évvel korábban nem foglalkoztatottak közül foglalkoztatottá válók aránya : a mutató az 55–64 éves, önbesorolás alapján az előző évben nem foglalkoztatottak közül azok arányát adja meg, akik a referencia időszakra önbesorolás alapján foglalkoztatottá váltak. 73
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Mutató/dimenzió 2000200120022003 200420052006200720082009 20102011 Az 55–64 évesek foglalkoztatási 21,9 23,5 25,6 29,0 31,1 33,0 33,6 33,1 31,4 32,8 34,4 35,8 rátája, % Nemek szerint 32,8 34,1 35,5 37,9 38,4 40,6 41,4 41,7 38,5 39,9 39,6 39,8 férfi 13,1 14,9 17,6 21,8 25,0 26,7 27,1 26,2 25,7 27,0 30,1 32,4 nő 6,1 5,5 3,9 5,6 7,0 6,5 4,9 5,0 5,5 5,1 5,6 6,0 8 általánosnál kevesebb Általános iskola 8. osztálya 13,5 13,7 13,0 14,2 14,8 16,7 17,1 17,1 18,0 18,9 20,6 22,3 Szakiskola és szakmunkásképző 37,4 39,8 42,6 40,4 39,1 40,7 40,4 36,4 30,9 32,6 34,7 34,9 21,0 23,5 25,9 31,5 34,2 34,2 33,2 34,4 31,8 30,7 29,2 31,9 Gimnázium 28,9 30,3 34,3 38,0 39,4 39,2 39,2 38,3 39,1 38,8 38,7 39,7 Egyéb érettségi 42,3 42,2 46,3 49,1 49,9 53,7 49,2 48,2 42,4 46,4 47,6 51,2 Főiskola 62,5 66,2 61,5 67,0 70,7 66,9 63,1 62,7 58,8 59,0 62,2 63,3 Egyetem
Mutató/dimenzió
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
A határozott idejű szerződéssel dolgozó alkalmazottak aránya az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül, %
5,6
5,2
4,8
4,6
3,8
3,8
3,6
4,1
4,0
4,5
5,5
5,0
férfi
4,8
5,1
4,8
4,2
4,0
3,9
3,6
4,3
3,7
3,9
5,3
4,8
nő
7,4
5,4
4,7
5,1
3,5
3,7
3,6
4,0
4,3
5,2
5,6
5,1
8 általánosnál kevesebb
9,1
4,6
4,0 18,6 15,0 12,9 23,7 25,1 16,8 23,8 33,1 24,5
Általános iskola 8. osztálya
6,6
6,0
5,3
7,2
5,3
5,6
5,6
6,8
9,1
9,6
9,9
8,0
Szakiskola és szakmunkásképző
4,3
5,1
4,4
3,9
4,3
3,6
4,4
5,0
4,1
4,2
5,5
5,7
Gimnázium
9,0
6,1
4,7
2,2
1,0
2,8
4,0
3,0
1,9
1,8
3,3
4,1
Egyéb érettségi
5,4
4,7
3,8
3,2
2,3
2,9
1,3
2,7
3,0
3,9
5,0
3,7
Főiskola
4,0
4,7
5,5
4,2
3,7
3,9
3,6
3,1
3,2
4,0
3,5
3,6
Egyetem
4,4
4,4
5,4
5,0
4,6
3,3
2,9
3,0
1,2
1,8
3,8
3,9
5,0
5,1
5,9
7,0
4,5
5,2
5,4
7,0
6,6
5,9
6,5
6,2
Nemek szerint
Iskolai végzettség szerint
Régiók szerint Észak-Magyarország
Mutató/dimenzió
2000
2001 2002
2003 2004
A részmunkaidőben foglalkoztatottak aránya az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül, %
11,6
10,7
9,3
10,7 11,4
6,8
6,2
2005 2006 9,9
8,7
7,7
2007 2008 2009 2010 2011 9,2
11,0 10,8 10,2 10,4
Nemek szerint férfi nő
6,3
6,6
20,2
7,3
18,0 14,3
14,1 14,7
8,2
8,8
12,8 11,7
12,5
14,8 14,9 13,3 13,2
8,0
7,4
7,3
7,6
10,7
12,9 11,3
11,4 13,0
9,3 10,0
10,7
14,1 12,1 11,2 10,3
Régiók szerint Észak-Magyarország
Mutató/dimenzió
2000 2001 2002
2003 2004 2005 2006 2007 2008
2009
2010 2011
A nem-alkalmazottak aránya az 55–64 éves foglalkoztatottakon belül, %
21,0 21,6 21,5
18,7 20,8
20,4 19,2 18,7 19,3
19,2
18,7 18,2
férfi
22,9 24,3 24,8
22,9 26,1
25,6 23,8 22,7 23,2
24,0
24,2 23,9
nő
17,1 16,7 16,0
12,9 14,2
13,8 13,5 13,6 14,6
13,3
12,6 12,3
8 általánosnál kevesebb
19,9 18,3 22,8
19,8
2,2
3,5
1,4
–
–
Általános iskola 8. osztálya
23,8 23,9 23,7
16,5 15,4
14,4 13,4 10,9
9,9
7,8
6,3
6,4
Szakiskola és szakmunkásképző
17,1 19,3 21,6
16,7 21,7
19,5 18,1 17,6 17,6
18,9
18,1 17,8
Gimnázium
19,1 18,6 16,0
15,7 19,6
17,9 14,5 19,1 17,7
14,9
17,6 14,7
Egyéb érettségi
23,3 24,3 21,1
18,9 22,9
23,1 21,8 18,8 21,1
23,6
22,8 23,4
Főiskola
15,6 11,8 14,9
19,4 19,9
21,4 17,5 19,4 20,1
19,2
18,6 17,8
Egyetem
20,6 25,1 26,1
25,2 24,8
26,3 29,5 29,2 31,7
28,0
27,3 26,3
18,1 18,0 15,0
16,2 19,3
16,5 17,5 18,0 16,4
16,4
13,8 12,6
Nemek szerint
Iskolai végzettség szerint 9,3
5,1
2,2
Régiók szerint Észak-Magyarország
Az 55-64 éves egy évvel korábban nem foglalkoztatottak közül foglalkoztatottakká válók aránya (önbesorolás alapján), %
0,9
1,0
0,8
1,0
1,1
1,6
1,3
1,4
1,3
1,4
1,9
2,0
férfi
1,5
1,6
1,3
1,4
1,3
2,1
2,0
2,3
1,7
1,8
2,1
2,2
nő
0,6
0,6
0,5
0,8
1,0
1,2
0,8
0,9
1,1
1,1
1,8
1,8
0,6
0,6
0,7
1,2
1,1
1,4
1,4
1,5
1,9
1,4
1,9
1,5
Nemek szerint
Régiók szerint Észak-Magyarország Mutató/dimenzió
2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011
74
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az 55–64 éves idősebbek munkanélkülisége (2000–2011) Az 55–64 évesek munkanélküliségi rátája: az 55–64 éves munkanélküliek aránya az azonos korú gazdaságilag aktív népességen belül. A tartósan munkanélküliek aránya az 55–64 éves munkanélkülieken belül: a legalább 12 hónapja munkanélküli 55–64 évesek aránya az összes 55–64 éves munkanélkülin belül. A dolgozni akaró inaktívak aránya az 55–64 éves inaktívakon belül: a munkavállalási szándékukat kinyilvánító 55–64 éves inaktívak aránya az azonos korú inaktívakon belül. Mutató/dimenzió
2000
2.5.2.1. Az 55–64 évesek munkanélküliségi rátája, %
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
3,0
2,9
3,1
2,8
3,1
3,9
3,9
4,2
5,0
6,3
7,8
8,7
férfi
3,7
3,7
3,9
2,9
3,3
4,2
4,0
4,5
5,0
6,4
8,2
9,5
nő
1,6
1,4
1,9
2,7
2,8
3,5
3,9
3,9
5,1
6,2
7,3
7,8
Régiók szerint Észak-Magyarország
4,8
3,8
2,7
3,9
5,2
5,9
3,7
7,9
7,8
11,6
10,2
15,3
A tartósan munkanélküliek aránya az 55–64 éves munkanélkülieken belül, %
61,7
63,9
55,9
51,3
58,8
57,1
52,7
54,7
57,1
52,1
55,6
60,5
férfi
65,1
63,5
57,3
49,3
59,9
56,6
51,4
54,4
57,7
54,1
59,8
60,1
nő
45,7
66,0
51,2
54,4
57,1
58,0
54,3
55,0
56,3
49,6
50,3
61,0
64,2
73,5
33,5
62,2
49,3
70,1
51,9
45,8
62,3
64,3
61,7
64,1
4,5
4,3
4,9
5,3
5,7
5,6
5,4
5,0
4,8
5,6
6,4
7,7
férfi
6,3
6,4
6,6
6,8
7,2
7,5
7,0
6,7
6,6
7,1
7,2
8,2
nő
3,3
2,9
3,8
4,3
4,6
4,4
4,4
3,9
3,7
4,7
5,8
7,3
Nemek szerint
Nemek szerint
Nagyrégiók szerint Észak-Magyarország A dolgozni akaró inaktívak aránya az 55–64 éves inaktívakon belül, %
Nemek szerint
Iskolai szerint 8 kevesebb
végzettség általánosnál 3,8
5,5
5,8
5,0
5,4
6,4
8,0
5,4
7,1
7,3
11,3
14,3
Általános iskola 8. osztálya
3,9
3,7
3,9
3,9
4,7
4,6
5,0
4,7
5,0
6,8
7,0
8,9
Szakiskola szakmunkásképző
és 9,9
8,7
10,1
10,1
8,7
8,3
7,4
6,7
6,5
6,4
7,6
8,5
Gimnázium
4,4
3,4
3,8
4,5
6,1
5,8
4,3
3,8
3,5
4,9
4,6
5,6
Egyéb érettségi
5,0
4,4
5,4
6,3
6,3
6,1
5,4
5,2
3,6
4,5
5,2
6,4
Főiskola
4,2
3,1
5,0
4,8
4,6
3,8
3,5
2,4
2,2
2,3
3,9
4,2
Egyetem
6,3
3,7
3,1
6,3
5,0
4,8
3,3
2,5
3,9
3,8
5,5
7,2
6,2
6,0
8,2
8,7
8,7
8,5
8,0
6,5
6,0
6,6
9,3
10,1
Régiók szerint Észak-Magyarország
Munkaerő-piaci esélyegyenlőség (2000–2011) A foglalkoztatott nélküli háztartásokban élő 18–59 évesek aránya: az összes magánháztartáson belül azon a háztartásokban élő 18–59 évesek aránya, melyben egyetlen foglalkoztatott sem él. A 15–64 éves egy évvel korábban nem foglalkoztatottak közül foglalkoztatottá válók aránya a 15-64 éves, önbesorolás alapján az előző évben nem foglalkoztatottak közül azok arányát adja meg, akik a referencia időszakra önbesorolás alapján foglalkoztatottá váltak. A 25–49 éves nők foglalkoztatási rátája: a meghatározott számú, legfeljebb 16 éves gyermeket nevelő női népességen belül a foglalkoztatottak arányát fejezi ki. Az adatok a II. negyedévre vonatkoznak. A 25–49 éves, gyermeket nevelő nők foglalkoztatási rátája: a meghatározott korú gyermeket nevelő 25–49 éves női népességen belül a foglalkoztatottak aránya. Az adatok a II. negyedévre vonatkoznak. 75
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A női-férfi keresetek közötti rés: a teljes munkaidőben foglalkoztatott nők bruttó átlagkeresete a teljes munkaidőben foglalkoztatott férfiak bruttó átlagkeresetének %-ában és a 100% különbsége 2000
Mutató/dimenzió
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
A foglalkoztatott nélküli háztartásokban élők aránya a 18-59 évesek körében
13,5
13,2
13,0
11,6
11,9
12,3
11,6
11,8
12,5
13,1
12,8
13,1
Az 15-64 éves egy évvel korábban nem foglalkoztatottak közül foglalkoztatottakká válók aránya, (önbesorolás alapján) %
9,5
8,8
8,5
8,9
9,3
9,3
9,1
9,1
9,3
9,1
10,3
10,0
10,9
10,2
9,4
9,7
10,2
10,1
10,2
10,0
10,2
9,7
11,2
10,7
8,5
7,8
7,8
8,3
8,7
8,7
8,3
8,4
8,7
8,7
9,7
9,5
2,4
2,3
2,3
2,7
2,4
2,9
2,8
2,7
2,1
3,0
5,5
3,5
4,7
4,5
4,2
4,5
4,7
5,0
4,6
4,5
4,7
5,1
5,8
5,7
19,4
17,3
15,5
15,3
15,2
14,2
14,4
13,2
13,3
12,4
14,4
14,1
7,1
5,8
5,5
6,7
7,0
6,8
6,4
6,5
6,7
6,7
7,4
6,4
Egyéb érettségi
15,0
14,3
13,8
14,0
14,9
14,0
13,9
14,5
14,7
13,7
14,7
13,9
Főiskola
19,9
19,0
20,6
18,3
20,2
21,5
20,3
20,8
19,8
18,5
19,2
18,8
Egyetem
21,4
21,2
22,2
24,5
25,3
25,9
22,1
21,5
21,9
18,6
19,3
22,1
Nemek szerint férfi nő
Iskolai szerint 8 kevesebb
végzettség általánosnál
Általános iskola 8. osztálya Szakiskola szakmunkásképző
és
Gimnázium
Korcsoport szerint 15–19
4,9
4,0
2,8
2,8
2,8
2,8
2,5
2,2
1,8
1,8
1,9
1,9
20–24
18,1
16,4
17,2
16,3
15,0
14,3
14,8
15,0
14,4
13,4
14,7
13,7
25–29
20,9
20,6
19,4
20,8
23,6
22,2
21,4
21,9
23,7
21,7
23,1
22,0
30–34
20,6
19,5
18,0
19,0
20,6
19,6
19,9
19,0
19,6
19,6
19,8
20,3
35–39
18,0
18,8
18,0
19,2
20,0
18,7
18,9
17,9
18,3
20,9
21,4
20,4
40–44
15,2
13,9
13,7
14,2
15,7
16,4
14,7
15,5
18,3
16,2
19,1
19,8
45–49
9,9
9,6
9,0
10,8
10,4
11,6
11,1
10,5
11,9
11,9
16,1
15,7
50–54
6,1
4,9
4,9
5,8
6,2
6,6
7,3
7,5
8,8
8,7
10,9
10,8
55–59
1,6
1,5
1,4
1,8
1,9
3,0
2,6
2,7
2,4
2,7
4,1
4,6
60–64 évesek
0,3
0,5
0,4
0,5
0,5
0,6
0,4
0,5
0,6
0,5
0,4
0,4
10,0
9,6
9,4
9,9
9,6
9,6
9,5
9,4
9,8
9,4
10,8
9,4
67,5
68,1
67,2
68,2
67,1
67,5
67,4
67,8
67,6
66,7
67,0
66,4
1
68,6
69,2
68,7
68,4
67,9
67,1
67,0
66,8
67,4
66,1
66,7
66,0
2
71,5
72,2
70,0
70,2
69,7
70,4
69,4
70,3
69,5
68,3
68,5
66,8
3 vagy több
39,5
41,5
41,6
45,0
42,7
41,5
45,8
44,8
43,5
44,1
45,5
46,3
Nem él gyermek a háztartásban
76,0
76,3
77,1
79,9
77,9
81,3
80,0
82,6
82,1
80,3
80,5
80,4
A 25–49 éves foglalkoztatási rátája, %
67,5
68,1
67,2
68,2
67,1
67,5
67,4
67,8
67,6
66,7
67,0
66,4
0-2
12,3
11,0
12,8
10,2
11,2
10,4
13,1
10,2
10,8
12,2
12,1
11,9
3-5
56,4
58,6
54,6
57,9
58,7
56,0
57,3
57,9
61,0
60,0
59,3
60,6
6 - 16
75,5
75,7
74,7
76,7
74,7
73,8
73,2
74,6
75,3
73,9
75,2
72,2
Nem él gyermek a háztartásban
76,0
76,3
77,1
79,9
77,9
81,3
80,0
82,6
82,1
80,3
80,5
80,4
Női-férfi keresetek közötti rés, %
20b
20b
14b
12c
11c
14c
13c
15c
13c
14c
15c
15
..
..
..
..
..
..
13c
14c
12c
12c
13c
16
Régiók szerint Észak-Magyarország A 25–49 éves foglalkoztatási rátája, %a
nők
A háztartásban élő gyermekek száma szerint
nők
A háztartásban élő legfiatalabb gyermek életkora szerint
Régiók szerint Észak-Magyarország
b) tevékeny időskor (pl. élethosszig tartó tanulás, idősek, nyugdíjasok foglalkoztatásának lehetőségei a közintézményekben, foglakoztatásukat támogató egyéb programok a településen) Pályázati programokkal, lehetőségekkel, amelyek támogatnák az idősebbek tanulását, viszonylag kevéssel találkozunk. Természetesen az Önkormányzat minden lehetőséget megragad, így például aktívan 76
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
elősegítette 2012-ben a „Kattints Rá Nagyi!” néven induló tanfolyamot. A 2012. június 19-e és július 04-e között a Művelődési Házban tartott tanfolyamon a Nagymamák és Nagyapák elsajátíthatták a ma már szinte nélkülözhetetlen számítógép-használat alapjait. A tanfolyamon a részt vevők megtanulhatták az email elküldésének fortélyait, betekinthettek a szövegszerkesztés alapjaiba, s mindemellett sok szórakoztató és hasznosítható ismeret birtokába jutottak. A helyi önkormányzat minden lehetőséget megragad, illetve a Kormányhivatal Munkaügyi Központjánál és más civil szervezeteknél rendszeresen tájékozódik a témában, illetve adatot gyűjt. c) hátrányos megkülönböztetés a foglalkoztatás területén Az idősebb korosztály sokkal jobban kiszolgáltatott a munkaerő-piaci diszkriminációnak, tehát nehezebben helyezkednek el, és a munkahelyi leépítések is előbb érik el őket. A 3.2.2. számú táblázat (Regisztrált munkanélküliek száma korcsoport szerint) adataiban jól látható, hogy az 55 év felettiek aránya minden évben nagyobb (2012-ben 15 fő, 11,5%), ugyanakkor pozitívnak mondható, hogy a 61 év fölöttiek között jelenleg nincs olyan, aki regisztrált munkanélküli lenne. Ez az adat mutatja, hogy a helyzet Petőfibányán nem mondható rossznak, külön intézkedést jelenleg nem igényel. A foglalkoztatást helyettesítő támogatásban részesülők rendszeresen részt vesznek a közfoglalkoztatásban. 6.3 A közszolgáltatásokhoz, közösségi közlekedéshez, információhoz és a közösségi élet gyakorlásához való hozzáférés A közszolgáltatások info-kommunikációs akadálymentesítése Petőfibányán csak részben megoldott. Az önkormányzat saját honlapot üzemeltet, ahol a települést érintő friss hírek, információk is elérhetők. A honlapon található elektronikus címeken elérhető minden ügyintéző, a hivatal rendelkezik hivatali kapuval, ezeket a formákat viszont a lakosok csak ritkán veszik igénybe, inkább a személyes ügyintézést részesítik előnyben. A honlapról többnyire elérhetők és letölthetők az ügyintézéshez szükséges dokumentumok. Az idősek informatikai jártasságáról nem készült felmérés, így nem rendelkezünk pontos adatokkal arról, hogy az idősebb korosztály mennyire képes kihasználni ezeket a lehetőségeket. a) az idősek egészségügyi és szociális szolgáltatásokhoz való hozzáférése A szociális alapszolgáltatások közül Petőfibányán elérhető a házi segítségnyújtás, az étkeztetés és a jelzőrendszeres segítségnyújtás. Egyéb nappali ellátás nincs. Az egészségügyi ellátáshoz való hozzáférés teljes mértékben biztosított az idősebb korosztály számára is. A településen működik háziorvosi praxis. Szakrendelés és kórházi ellátás igénybe vételére a 15 km-re fekvő Hatvan városban van lehetőség. A közösségi közlekedéshez való hozzáférés az idősek számára is biztosított. Petőfibánya közlekedése megoldott, illetve jónak mondható, nemcsak a közeli városok, de Budapest is elérhető közvetlen járattal. b) kulturális, közművelődési szolgáltatásokhoz való hozzáférés Az idősebb korosztály számára elérhető Petőfibányán minden közművelődési, kulturális szolgáltatás. A településen és környékén is rendszeresen vannak olyan kulturális programok, események, intézmények, melyek biztosítják az idősebb korosztály szabadidő eltöltéséhez való jogának érvényesülését, továbbá ezen szolgáltatások megközelítésének közlekedési lehetősége, akadálymentessége, a kedvezményes igénybevétel lehetőségei biztosítottak. A Művelődési házban rendszeresen tart foglalkozásokat az Idősek klubja és a Nyugdíjas Szakszervezet, amelyek kirándulásokon, programokon vesznek részt rendszeresen. Petőfibánya lehetőségei alapján kiemelkedő a térség más településeihez képest, itt rendszeresen vannak kulturális események, programok (pl. színház, koncert, falunap, bál, sportesemény, stb.). A részvétel gyakorisága az idősebb korosztály részéről viszonylag magas. Mindezek alapján elmondható, hogy nem szükséges további megoldási javaslatokkal elősegíteni a kulturális, közművelődési szolgáltatásokhoz való könnyebb, eredményesebb hozzáférést.
77
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
c) idősek informatikai jártassága A „Kattints Rá Nagyi!” néven 2012. június 19-e és július 04-e között a Művelődési Házban tartott tanfolyam megmutatta, hogy az idősebb korosztály jártassága e téren elmarad. Egyre többen ismerik a számítógépet, valamelyest tudják is kezelni, viszont kevés lehetőségük van rá, informatikai eszközökre nem sokan költenek, illetve inkább szívesebben használják még mindig a hagyományosabb ügyintézési formákat. Amennyiben lesznek további informatikai jellegű tanfolyamok, melyek kifejezetten az idősebb korosztály informatikai tudását hivatottak fejleszteni, az önkormányzat támogatni fogja, illetve elősegíti létrejöttét. 6.4 Az időseket, az életkorral járó sajátos igények kielégítését célzó programok a településen Petőfibányán működik Idősek klubja és Nyugdíjas Szakszervezet. A klubba azokat az egyedülálló nyugdíjasokat várják, akik társaságra és programokra vágynak. Várják azokat a nyugdíjasokat is, akik párjukkal élnek és szeretnék a napjaikat nagyobb társaságban eltölteni. Nagy beszélgetések, filmnézés, kártyacsaták, társasjátékozás, előadások, kímélő torna, kirándulások, dolgos, kézműves napok, zenés programok, egyéb rendezvények várják az érdeklődő nyugdíjasokat. A Nyugdíjasok részéről a Művelődési házban igénybe vehető szolgáltatások: könyvtár, internet elérhetősége, közösségépítési közösségi programok, Játékok, vetélkedők, kártya-és társasjátékok, egyházi és állami ünnepek, névnapok születésnapok megünneplése, egészségügyi és életvitelre vonatkozó tanácsadás-felvilágosító előadások, kirándulások, stb. Fenti programok alapján elmondható, hogy a programoknak a száma jelenleg megfelelő, így nincs szükség olyan intézkedések meghozatalára, melyek további programok beindítását előmozdítanák. 6.5 Következtetések: problémák beazonosítása, fejlesztési lehetőségek meghatározása. A település nem rendelkezik részletes statisztikai adatokkal a nyugdíjas lakosságról. A szociális alapszolgáltatások közül elérhető a házi segítségnyújtás, az étkeztetés és a jelzőrendszeres segítségnyújtás. Az egészségügyi ellátáshoz való hozzáférés biztosított az idősebb korosztály számára is. Az idősebb korosztály problémáinak feltárására szükséges egy az idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása. Hiányosságként említhető, hogy a Művelődési ház, amelyben szinte minden szolgáltatás elérhető, jelenleg nem akadálymentesített.
Az idősek helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák
fejlesztési lehetőségek
nyugdíj előtti munkanélküliek elhelyezkedési gondokkal küzdenek nincs idősekkel foglalkozó adatbázis Művelődési ház nem akadálymentesített
foglalkoztatás elősegítése idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása Művelődési ház akadálymentesítése
7. A fogyatékkal élők helyzete, esélyegyenlősége Fogyatékos személy: aki érzékszervi - így különösen látás-, hallásszervi, mozgásszervi, értelmi képességeit jelentős mértékben vagy egyáltalán nem birtokolja, illetőleg a kommunikációjában számottevően korlátozott, és ez számára tartós hátrányt jelent a társadalmi életben való aktív részvétel során. A Fogyatékossággal élő személyek jogairól szóló egyezmény és az ahhoz kapcsolódó Fakultatív Jegyzőkönyv kihirdetéséről szóló 2007. évi XCII. törvény 1 cikk szerint fogyatékos személy minden olyan személy, aki 78
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
hosszan tartó fizikai, értelmi, mentális vagy érzékszervi károsodással él, amely számos egyéb akadállyal együtt korlátozhatja az adott személy teljes, hatékony és másokkal egyenlő társadalmi szerepvállalását. 7.1.1 számú táblázat - Megváltozott munkaképességű és egészségkárosodott személyek szociális ellátásaiban részesülők száma megváltozott munkaképességű személyek ellátásaiban részesülők száma 2008 54 2009 47 2010 39 2011 113 2012 nincs adat Forrás: TeIR, KSH Tstar
egészségkárosodott személyek szociális ellátásaiban részesülők száma 0 0 0 0 nincs adat
7.1.2. számú táblázat - Nappali ellátásban részesülő fogyatékos személyek száma Nappali ellátásban részesülő fogyatékos személyek száma önkormányzati fenntartású egyházi fenntartású civil fenntartású intézményben intézményben intézményben 2008 0 0 0 2009 0 0 0 2010 0 0 0 2011 0 0 0 2012 0 0 0 Forrás: TeIR, KSH Tstar; a központi adatokat célszerű bontani a helyi adatszolgáltatók segítségével. Az Európai Unióhoz történő csatlakozás egyik feltétele, hogy az állampolgárok – köztük a fogyatékossággal élő emberek – számára megteremtődjön az esélyegyenlőség a társadalmi élet minden színterén; a fizikai és kulturális környezetben, a lakhatás és közlekedési eszközök használata, a szociális és egészségügyi ellátás, az iskoláztatási és munkaalkalmak, a kulturális és társadalmi élet, valamint a sport és a szórakozás területén is. Kiemelt prioritásként a minőségi szolgáltatások egyenlő hozzáférésének megteremtése fogalmazható meg. A fogyatékossággal élő emberek számára megszervezendő hatékony ellátórendszer kialakításához szükség van helyi, kistérségi és regionális szinten szerveződő civil szervezetekre, amelyek a klasszikus érdekvédelmi feladatok ellátása mellett aktívan szerepet vállalnak az államtól átvállalt közfeladatok megvalósításában, valamint együttműködő partnerei kívánnak lenni a területen dolgozó valamennyi állami és nem-állami szereplőnek. Biztosítani kell az esélyegyenlőséget az intézményes ellátások szolgáltató jellegének erősítésével, az intézmények kiépítésével, korszerűsítésével és átalakításával, illetve a lakókörnyezeti és az integrált formában történő ellátásszervezés erősítésével. Az Európai Unió Alapjogi Chartájának 26. cikke elismeri a fogyatékkal élő személyek jogát az önállóságuk, társadalmi és foglalkozási beilleszkedésük, valamint a közösség életében való részvételük biztosítását célzó intézkedésekre. Az Egyesült Nemzetek Közgyűlése 2006. december 13-án egyhangúan fogadta el a Fogyatékossággal élő személyek jogairól szóló Egyezményt és az ahhoz kapcsolódó Fakultatív Jegyzőkönyvet. Az új nemzetközi egyezmény közel 650 millió fogyatékossággal élő embert érint a világon. A hazai fogyatékosságügyi politika kiemelkedő sikere, hogy hazánk volt a világon az első állam, amely mind az Egyezményt, mind pedig a Jegyzőkönyvet ratifikálta a 2007. évi XCII. törvénnyel. Az Egyezmény szerint „fogyatékossággal élő személy minden olyan személy, aki hosszan tartó fizikai, értelmi, szellemi vagy érzékszervi károsodással él, amely számos egyéb akadállyal együtt korlátozhatja az adott személy teljes, hatékony és másokkal egyenlő társadalmi szerepvállalását”. Az egyenlőség, az egyenlőtlenségek kérdése különböző mértékben ugyan, de valamennyi – a többségtől eltérő jellemzőkkel rendelkező – személyt, csoportot érint ma Magyarországon. Külön figyelmet érdemel a fogyatékos emberek helyzete. A fogyatékos emberek és családjaik világszerte a 79
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
legsérülékenyebb társadalmi csoportot alkotják, évszázadok óta a szociális élet peremére sodródva élnek, boldogulásukat ezernyi tényező hátráltatja. Az Európai Unióban közös feladatunk annak lehetővé tétele, hogy egyenlő esélyekkel érvényesülhessenek a mindennapi életük során – a fizikai és szellemi környezetben, a lakhatás és közlekedési eszközök használata, a szociális és egészségügyi ellátás, az iskoláztatási és munkalehetőségek, a kulturális és társadalmi élet valamint a sport és a szórakozás területén is. Kiemelt prioritásként a minőségi közszolgáltatások (oktatás, egészségügy, szociális ügyek, közlekedés stb.) egyenlő hozzáférésének megteremtése fogalmazható meg. Magyarországon a legutóbbi adatokkal rendelkező népszámlálás (2001) adatai szerint 577 ezer fogyatékos ember van, az aktív korú, megváltozott munkaképességű személyek számát pedig a NYUFIG 2007-es adatai alapján mintegy 700 ezer főre tehetjük. Az Európai Unióban e populáció 40%-a dolgozik, ez az arány ma Magyarországon 7-9%, amely rendkívül alacsony, különösen amellett, hogy az aktív korú célcsoport 80-85%-a akar és tudna is dolgozni, védett, vagy nyílt munkaerő-piaci körülmények között. A fogyatékos személyek körén belül: – a testi fogyatékos és mozgássérült emberek aránya együttesen 43,6% – a vak és gyengénlátó emberek aránya 14,4%. – hallás-, beszédzavar-fogyatékosságban kb. 10%-uk szenved. – Az egyéb fogyatékosságban szenvedők aránya 21,6% (Forrás: 10/2006. (II. 16.) OGY határozat Az Új Fogyatékosügyi Programról) A fogyatékosságügy – és általában az esélyegyenlőség – talán legfontosabb feladata, hogy az államigazgatás területén meghonosodjon a mainstreaming elve, vagyis az a szemlélet, hogy a fogyatékos emberek ügye nem (csak) szociális kérdés: valamennyi ágazat, minden közigazgatási szereplő kötelessége és felelőssége, hogy a saját területén érvényesítse a fogyatékos emberek esélyegyenlőségének szempontjait, és megtegye az ehhez szükséges szakmapolitikai lépéseket. Mint általában az esélyegyenlőség területén, a fogyatékosságügyben is a társadalmi szemléletformálás az egyik legnagyobb kihívás. Komoly kihívás, és súlyos feladat hárul a döntéshozókra és végrehajtókra a társadalom egésze tekintetében: mindenki számára világossá kell tenni, hogy a fogyatékos emberek integrációja mindannyiunk feladata, és – bár jelentős anyagi forrásokat emészt fel – nem csupán pénz kérdése. Az egyenlő esélyű hozzáférés nemcsak liftek, rámpák, speciális táblák vagy éppen hangos térkép alkalmazását jelenti, hanem azt a szemléletet is, amely a fogyatékos embert egyenjogúnak és egyenrangúnak tekinti. Ennek egyik igen fontos eszköze az esélyegyenlőségi tervek elkészítése és az abban foglaltak végrehajtása is. Az egyenlő esélyű hozzáférés egyik eszköze az akadálymentesítés, amelynek fogalma az utóbbi években teljesen új tartalmat nyert: ma már valamennyi fogyatékossági csoporthoz tartozó ember – azaz a mozgássérült, a látássérült, a hallássérült, az értelmi fogyatékos, autista és súlyosan-halmozottan fogyatékos emberek – speciális szükségleteinek figyelembevételét kell a komplex akadálymentesítés, azaz az egyenlő esélyű hozzáférés megteremtése alatt érteni. Ez olyan eszközök és megoldások telepítését jelenti, amely lehetővé teszi, hogy egy-egy szolgáltatást a mozgássérült embereken túl látás- vagy hallássérült, valamint értelmi fogyatékos emberek is igénybe vehessenek. (Hangos térkép, indukciós hurok, könnyen érthető tájékoztató füzetek, stb.) A kulcs az, hogy ma már nem pusztán épületek akadálymentesítéséről, hanem a közszolgáltatások egyenlő esélyű hozzáféréséről beszélünk, amely tehát magában foglalja az épületek komplex akadálymentességét, de annál jóval több. Az akadálymentesítés követelménye beépítésre került a nem kifejezetten akadálymentesítési célú pályázatokba is, hogy a különböző közszolgáltatásokat nyújtó szervek vezetői szembesüljenek azzal, hogy az ő ügyfélkörükben is vannak, lehetnek fogyatékos emberek. A fentieken túl pedig minden lehetséges eszközzel küzdeni kell azért, hogy széles körben elterjedtté váljon a mainstreaming szemlélete, vagyis az a felfogás, amely alapján az esélyegyenlőségi feladatok megoldása nem egyetlen szerv feladata, hanem természetes, hogy az ehhez kapcsolódó követelményeknek való megfelelés a saját területén mindenkinek a maga feladata és felelőssége. Ugyancsak elengedhetetlen, hogy alapkövetelménnyé váljon az egyetemes tervezés módszere. Ennek lényege, hogy a használati tárgyaktól az épületeken át egészen a közszolgáltatásokig mindent úgy kell megtervezni, hogy az már a létrejöttekor, eleve megfeleljen az egyenlő esélyű hozzáférés követelményeinek, s hogy ezért ne kelljen – jelentős idő, energia és pénz ráfordításával – utólag akadálymentesíteni. A 2009. év legnagyobb fogyatékosságügyi sikere kétségkívül az, hogy – bő egy éves előkészítő munka után – az Országgyűlés 2009. november 9-i ülésén 359 igen szavazattal, ellenszavazat és tartózkodás nélkül fogadta el a magyar jelnyelvről és a magyar jelnyelv használatáról szóló 2009. évi CXXV. törvényt, amely szintén az Egyezményben foglaltak teljesítése érdekében történt. A jelnyelvi törvény a siket, nagyothalló és siketvak emberek ún. nyelvi jogainak 80
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
deklarálása mellett a hazánkban 6 éve működő ingyenes jelnyelvi tolmácsszolgáltatás jogi szabályozását is tartalmazza. Folyamatosan megjelenő pályázatok támogatják a kormányzati és önkormányzati intézmények akadálymentesítését, melynek köszönhetően évről évre több száz közszolgáltatás válik egyenlő eséllyel hozzáférhetővé. Európa jóléti államai, ahogy hazánk is igyekszik különböző intézkedésekkel, programokkal, törvényekkel, rendeletekkel elősegíteni a fogyatékosok esélyegyenlőségét. Hatalmas anyagi forrásokat bevonva, természetbeni és anyagi juttatásokat igyekeznek biztosítani a rászorulóknak. Különböző hivatalokat, szakértői bizottságokat állítottak fel, támogatják a fogyatékosok által alapított szervezeteket. Pozitív diszkriminációt alkalmaznak az oktatásban és a munkaerő piacon. Mindezek ellenére a statisztikák csúnyán rácáfolnak az erőfeszítésekre. Ahelyett hogy a fogyatékkal élők felfelé mobilitását mutatnának, megrekednek, sőt lecsúsznak, elszakadnak és kirekesztődnek a társadalomból. Az 1990. évi népszámláláshoz képest 2001-ben a fogyatékos emberek létszáma és aránya jelentősen emelkedett. A létszámnövekedés azzal is összefügghet, hogy 2001-ben a fogyatékos emberek – többek között a jól előkészített és végrehajtott kommunikáció eredményeképpen – többen vállalták fogyatékosságukat, mint 1990-ben. Ugyanakkor az is elképzelhető, hogy a fogyatékosság mind pontosabb meghatározása következtében többen vannak tisztában egészségi állapotuk fogyatékossággal kapcsolatos jellegével. 7.1 A településen fogyatékossággal élő személyek főbb jellemzői, sajátos problémái a) fogyatékkal élők foglalkoztatásának lehetőségei, foglalkoztatottsága (pl. védett foglalkoztatás, közfoglalkoztatás) Petőfibányán nincs pontos felmérés a fogyatékkal élőkről, ezért nem lehet pontos elemzést készíteni a fogyatékkal élők helyzetéről, szükségleteiről. Tudomásunk természetesen van néhány emberről, hiszen a szolgáltatások igénybevétele során tapasztaljuk a fogyatékkal élők problémáit, őket természetesen teljes mértékben segítjük, hogy azonos módon hozzájussanak mindenhez, amire szükségük van. A Fot. 15-16. §-a értelmében a fogyatékos személy lehetőség szerint integrált, ennek hiányában védett foglalkoztatásra jogosult. A foglalkoztatást biztosító munkáltató köteles biztosítani a munkavégzéshez szükséges mértékben a munkahelyi környezet, így különösen a munkaeszközök, berendezések megfelelő átalakítását. Az átalakítással kapcsolatos költségek fedezésére a központi költségvetésből támogatás igényelhető. Ha a fogyatékos személy foglalkoztatása az integrált foglalkoztatás keretében nem megvalósítható, úgy számára speciális munkahelyek működtetésével a munkához való jogát lehetőség szerint biztosítani kell. A védett munkahelyet a központi költségvetés normatív támogatásban részesíti. Fogyatékkal élő munkavállaló, aki a) a nemzeti jog szerint fogyatékosnak elismert, vagy b) elismerten fizikai, elmebeli vagy pszichológiai károsodásban szenved. Megváltozott munkaképességű munkavállaló, aki a) rehabilitációs ellátásban részesül, b) aki 2011. december 31-én III. csoportos rokkantsági, baleseti rokkantsági nyugdíjban, rendszeres szociális járadékban részesült. (Flt. 57/B §.) Ezen a téren a legnagyobb probléma, hogy a nem fogyatékos emberek elhelyezkedése is nehézkes, kevés a foglalkoztatási lehetőség. A fogyatékossággal élő személyek esetében pedig meg kell oldani a foglalkoztatáshoz szükséges akadálymentesítést, biztosítani kell különleges eszközöket és egyéb feltételeket. Mindezek még jobban megnehezítik az elhelyezkedést. A fogyatékossággal élő személyeket foglalkoztató munkahelyen mindezek mellett még foglalkozatási szakembert is kell alkalmazni, aki a fogyatékos személy állapotának ismeretében javaslatot tesz a foglalkoztatás jellegére és helyére. Amennyiben nincs képzett szakember, aki a munkahelyi beszoktatást kísérje, úgy sikertelen lehet a beszoktatás, amelynek következménye a fogyatékos munkavállaló alkalmatlanságának rövid időn belüli megállapítása. Petőfibányán jelenleg nem ismerünk olyan foglalkoztatót, aki fogyatékos munkavállalókkal is betölthető álláshelyeket tudna betölteni. 81
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
b) hátrányos megkülönböztetés a foglalkoztatás területén A foglalkoztatás általában már akkor is meghiúsulhat, ha a fogyatékos személy nem tudja megközelíteni a munkahelyet, például a településen belüli közlekedési akadályok miatt és a támogató szolgálattól sem kap segítséget. Ilyen információk beszerzése rendkívül nehéz, hiszen az érintettek nem hozzák a hátrányos megkülönböztetést nyilvánosságra, mert ezzel a jövőbeni alkalmaztatási kilátásaik is csökkennek. Előfordulhat, hogy a fogyatékos személyt akadályozottsága miatt nem foglalkoztatják a végzettségének és képzettségének megfelelő álláshelyen. (pl.: felsőfokú végzettsége ellenére alacsonyabb végzettséggel is betölthető foglalkoztatást ajánlanak neki.) Petőfibányán nincsenek adataink, illetve nem kaptunk olyan jelzést, hogy fogyatékos személyt akadályozottsága miatt nem foglalkoztatták volna.
c) önálló életvitelt támogató helyi intézmények, szolgáltatások, programok A településen élő fogyatékos személyek önálló életvitelét támogató helyi intézmények, szociális szolgáltatások: étkeztetés, házi segítségnyújtás, jelzőrendszeres házi segítségnyújtás, családsegítés.
7.2 Fogyatékkal élő személyek pénzbeli és természetbeni ellátása, kedvezményei Fogyatékos személyek számára biztosított alap- és szakosított ellátási forma a szociális alapszolgáltatásokon belül: étkeztetés, házi segítségnyújtás, családsegítés, jelzőrendszeres házi segítségnyújtás. A fogyatékkal élő személyek számára külön pénzbeli és természetbeli ellátást és kedvezményeket az önkormányzat nem nyújt. Egyéb ellátási formák: Fogyatékossági támogatás: A Fot. 22. §-a alapján biztosított fogyatékossági támogatás a súlyosan fogyatékos személy részére az esélyegyenlőséget elősegítő, havi rendszerességgel járó pénzbeli juttatás. A támogatás célja, hogy - a súlyosan fogyatékos személy jövedelmétől függetlenül – anyagi segítséggel járuljon hozzá a súlyosan fogyatékos állapotból eredő társadalmi hátrányok mérsékléséhez. Rokkantsági járadék: A rokkantsági járadékról szóló 83/1987. (XII. 27.) MT rendelet értelmében aki a 25. életéve betöltése előtt teljesen munkaképtelenné vált, illetve 80 %-os vagy azt meghaladó mértékű egészségkárosodást szenvedett és nyugellátást, baleseti nyugellátást részére nem állapítottak meg, rokkantsági járadékra jogosult. Közlekedési kedvezmény: A súlyos mozgáskorlátozott személyek közlekedési kedvezményeiről szóló 102/2011. (VI. 29.) Korm. rendelet 6. §-a értelmében szerzési és átalakítási támogatásra (közlekedési kedvezmény) a súlyos mozgáskorlátozott személy jogosult Parkolási igazolvány: Parkolási igazolványra az a személy jogosult, 1. aki közlekedőképességében súlyosan akadályozott, 2. aki látási fogyatékosnak; értelmi fogyatékosnak; autistának; mozgásszervi fogyatékosnak minősül, 3. akit a vakok személyi járadékának bevezetéséről szóló rendelet alapján 2001. július 1-jét megelőzően vaknak minősítettek, vagy aki vaknak vagy gyengénlátónak, mozgásszervi fogyatékosnak, értelmi fogyatékosnak vagy autistának minősül. Szakosított ellátási formák: ápolást, gondozást nyújtó intézmények, fogyatékos személyek otthona, rehabilitációs intézmények, fogyatékos személyek gondozóháza, lakóotthon 7.3 A közszolgáltatásokhoz, közösségi közlekedéshez, információhoz és a közösségi élet gyakorlásához való hozzáférés lehetőségei, akadálymentesítés
82
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Környezet: A fogyatékos személynek joga van a számára akadálymentes, továbbá érzékelhető és biztonságos épített környezetre. Ez a jog vonatkozik különösen a közlekedéssel és az épített környezettel kapcsolatos tájékozódási lehetőségekre. (Fot. 5. § (1)- (2)) Kommunikáció: A fogyatékos személy számára biztosítani kell az egyenlő esélyű hozzáférés lehetőségét a közérdekű információkhoz, továbbá azokhoz az információkhoz, amelyek a fogyatékos személyeket megillető jogokkal, valamint a részükre nyújtott szolgáltatásokkal kapcsolatosak. A kommunikációban jelentősen gátolt személy számára a közszolgáltatások igénybevételekor lehetővé kell tenni a tájékozódás és a személyi segítés feltételeit. (Fot. 6.- 7. §) A megfelelően hozzáférhető információ létrehozása olyan szakmai feladat, mely kezdetben nehézséget okozhat. Közszolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés: A fogyatékos személy számára a Fot-ban meghatározottak szerint - figyelembe véve a különböző fogyatékossági csoportok eltérő speciális szükségleteit - biztosítani kell a közszolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférést. A közszolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés biztosítása érdekében a fogyatékos személy az önálló életvitelét segítő kutyáját - külön jogszabályban meghatározottak szerint - beviheti a közszolgáltatást nyújtó szerv, intézmény, szolgáltató mindenki számára nyitva álló területére. (Fot. 7/A.- 7/C. §) Közlekedés: A közlekedési rendszereknek, továbbá a tömegközlekedési eszközöknek, utasforgalmi létesítményeknek - beleértve a jelző- és tájékoztató berendezéseket is - alkalmasnak kell lenniük a fogyatékos személy általi biztonságos igénybevételre. Közhasználatú parkolóban a közlekedésében akadályozott fogyatékos személyek számára - a külön jogszabály szerint - megfelelő számú és alapterületű parkolóhely kialakításáról kell gondoskodni. (Fot. 8.- 10. §) Egészségügy: A fogyatékos személy egészségügyi ellátása során figyelemmel kell lenni a fogyatékosságából adódó szükségleteire. A fogyatékos személy egészségügyi ellátása során törekedni kell arra, hogy az ellátás segítse elő a rehabilitációját, társadalmi beilleszkedését, továbbá, hogy ne erősítse a betegségtudatát. (Fot. 12. §) A modern emberi jogi szemlélet érvényesülése a fogyatékos emberek ellátása során alapelv. Oktatás, képzés: A fogyatékos személynek joga, hogy állapotának megfelelően és életkorától függően korai fejlesztésben és gondozásban, óvodai nevelésben, iskolai nevelésben és oktatásban, fejlesztő felkészítésben, szakképzésben, felnőttképzésben, továbbá felsőoktatásban vegyen részt a vonatkozó jogszabályokban meghatározottak szerint. Abban az esetben, ha az - az e célra létrehozott szakértői és rehabilitációs bizottság szakértői véleményében foglaltak szerint – a fogyatékos személy képességeinek kibontakoztatása céljából előnyös, a fogyatékos személy az óvodai nevelésben és oktatásban a többi gyermekkel, tanulóval együtt - azonos óvodai csoportban, illetve iskolai osztályban - vesz részt. A kiskorú fogyatékos személyt megilleti az a jog, hogy fejlesztése késedelem nélkül megkezdődjön, amint fogyatékosságát megállapították (Fot. 13. §). Lakóhely, közösségbe való befogadás, önálló életvitel: A fogyatékos személynek joga van a fogyatékosságának, személyes körülményeinek megfelelő - családi, lakóotthoni, intézményi - lakhatási forma megválasztásához (Fot. 17. §) Kultúra, sport: A fogyatékos személy számára lehetővé kell tenni a művelődési, kulturális, sport- és más közösségi célú létesítmények látogatását. A fogyatékos személy számára – sportolási lehetőségeinek megteremtéséhez - a sportolási célú, szabadidős intézmények használatát hozzáférhetővé kell tenni (Fot. 18. §) A rehabilitációhoz való jog: A fogyatékos személynek joga van a rehabilitációra. E jog érvényesítését rehabilitációs szolgáltatások, ellátások biztosítják. Az ehhez kapcsolódó állami feladatot a fogyatékos személyek esélyegyenlőségének biztosítására létrehozott, a társadalmi esélyegyenlőség előmozdításáért felelős miniszter szakmai felügyelete alatt álló szervezet látja el. A szervezet számára törvény vagy kormányrendelet további feladatokat állapíthat meg ([Fot. 19.- 20. §). A helyi politikai életben és közéletben való részvételhez való jog: másokkal azonos alapon, hatékonyan és teljes körűen vehessenek részt a helyi politikai életben és a közéletben, közvetlenül vagy szabadon választott képviselőkön keresztül, beleértve a fogyatékossággal élő személyek jogát és lehetőségét a szavazásra és választhatóságra (2007. évi XCII. tv 29. cikk)
83
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
a) települési önkormányzati tulajdonban lévő középületek akadálymentesítettsége Petőfibánya Község Önkormányzata az elmúlt évtizedben nagy hangsúlyt fektetett, hogy ezen a téren megfeleljen az elvárásoknak. ÉMOP pályázatnak köszönhetően sikerült a házi orvosi, gyermekorvosi rendelőt és a fogorvosi rendelőt is akadálymentesítenie. Megvalósult az általános iskola teljes akadálymentesítése, az Önkormányzat honlapja akadálymentesített. 2012-ben sikerült a Sportöltöző szertár épületét is akadálymentesíteni, továbbá 2013-ban éppen folyamatban van a Ravatalozó épületének teljes körű felújítása is, amely akadálymentesítéssel egybekötött. Természetesen ezen pályázatok, illetve az elkövetkezendő pályázatok során is érvényesült az a követelmény, hogy rehabilitációs szakmérnök és szakember van bevonva a tervezésbe, valamint rajta keresztül érintett fogyatékos ember bevonásával valósul meg a tervezés és a megvalósítás teljes folyamata. Az óvodai nevelést az Önkormányzat saját fenntartású intézményével oldja meg. Az intézmény fogadni tudja a településen élő hátrányos és a halmozottan hátrányos helyzetű, és sajátos nevelési igényű gyermekeket is. Az intézményben megoldott az egyenlő esélyű hozzáférés, az esélyegyenlőség biztosítása. Elsődleges szempont az egyenlő esélyek biztosítása, azaz az együttműködés szellemében inkluzívvá váló pedagógiai intézmény kialakítása, amely megtörtént és az itt dolgozó pedagógusok ebben a szellemben nevelik a gyermekeket. A intézmény érvényesíti a társadalmi környezet heterogenitását. Ez megnyilvánul az intézmény szolgáltatásaiban is oly módon, hogy az intézmény társadalmi kapcsolatrendszere és nevelési eszközrendszere valóban az egész érintett közösség számára egyenlő eséllyel hozzáférhető. b) közszolgáltatásokhoz, kulturális és sportprogramokhoz való hozzáférés lehetőségei, fizikai, információs és kommunikációs akadálymentesítettség, lakóépületek, szolgáltató épületek akadálymentesítettsége A helyi önkormányzat számos alkalommal, illetve rendszeresen kinyilvánítja, hogy számára fontosak a településen élő fogyatékos személyek is. Ilyen alkalmak a teljes lakosság részére rendezett sportrendezvények, egészségügyi szűrések, kirándulások, stb. Petőfibánya Község Önkormányzata a házi orvosi, gyermekorvosi rendelőt és a fogorvosi rendelőt is akadálymentesítette, akadálymentes az Önkormányzat honlapja, a védőnő és a családsegítő irodája, a Sportöltöző szertár épülete, a Sportpálya, és akadálymentes lesz a Ravatalozó épülete. A magántulajdonban lévő társasházak jellegüknél fogva nem akadálymentesek. c) munkahelyek akadálymentesítettsége Jelenleg nem akadálymentesített a két óvoda, a Polgármesteri Hivatal és a Művelődési ház épülete. d) közösségi közlekedés, járdák, parkok akadálymentesítettsége A település járdái jelenleg többnyire akadálymentesek, viszont több jelzés is érkezett, hogy ezek megközelítése a nagyobb távolság miatt nehézkes, illetve dőlési szöge némelyiknek balesetveszélyes. A parkok akadálymentesek, illetve a buszmegálló is megközelíthető kerekes székkel is. e) fogyatékos személyek számára rendelkezésre álló helyi szolgáltatások (pl. speciális közlekedési megoldások, fogyatékosok nappali intézménye, stb.) Kifejezetten fogyatékos személyek számára rendelkezésre álló helyi szolgáltatások Petőfibányán nincsenek. f) pozitív diszkrimináció (hátránykompenzáló juttatások, szolgáltatások)
84
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az Önkormányzat és intézményei szolgáltatásaik nyújtásakor természetesen előnyben részesítik mindazokat a személyeket, akik valamilyen téren hátrányt élveznének, hátránykompenzáló juttatásokat az Önkormányzat nem nyújt.
7.4 Következtetések: problémák beazonosítása, fejlesztési lehetőségek meghatározása A fogyatékkal élők helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák fejlesztési lehetőségek: A Művelődési ház, a Polgármesteri Hivatal, a Mini Manó Egységes Óvoda-bölcsőde két épülete nem akadálymentesített; nincsenek rámpák és kijelölt parkolók a mozgássérült személyek, illetve más csoportok részére (nők, kisgyermekesek, idősek); nincsenek információs táblák (vagy funkciójuk betöltésére alkalmatlanok). A pályázati lehetőségeket kihasználva az önkormányzat tulajdonában lévő épületek akadálymentesítését meg kell oldani, első lépésként célpályázatok felkutatásával. A fogyatékkal élők helyzete, esélyegyenlősége vizsgálata során településünkön beazonosított problémák
fejlesztési lehetőségek
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodai épületek nem akadálymentesítettek település egyes részein lévő járdák akadálymentesítése nem megfelelő, nehezen használható Európai Uniós pályázatok keresése
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodaépületek akadálymentesítése település egyes részein lévő járdáinak megfelelő akadálymentesítése Európai Uniós pályázatfigyelés a www.nfu.gov.hu honlapra építve
8. Helyi partnerség, lakossági önszerveződések, civil szervezetek és for-profit szereplők társadalmi felelősségvállalása Az Országgyűlés 2003-ban elfogadta a 2003. évi L. törvényt, a Nemzeti Civil Alapprogramról. Ezzel elismerte a szervezetek működési feltételeihez források biztosításának szükségességét. A Nemzeti Civil Alapprogram célja a civil társadalom erősítése, a civil szervezetek társadalmi szerepvállalásának segítése. Petőfibányán mindössze néhány civil szervezet működik de erős az összefogás, példaértékű a civilek jelenléte a település kulturális, egészségügyi és művelődési életében. Számos települési rendezvény szervezésében, lebonyolításában is aktívan kiveszi a részét a civil társadalom, illetve saját programokat, rendezvényeket is szerveznek.
a) a 3–7. pontban szereplő területeket érintő civil, egyházi szolgáltató és érdekvédelmi szervezetek, önszerveződések feltérképezése (pl. közfeladatot ellátó szervezetek száma közfeladatonként bemutatva, önkéntesek száma, partnerségi megállapodások száma stb.) Petőfibánya Községben a Községi Önkormányzat intézményei és a Polgármesteri Hivatal mellett az alábbi civilszervezetek fejtenek ki egyre nagyobb tevékenységet az esélyegyenlőség biztosítása terén: Petőfibányai Kulturális és Testnevelési Közalapítvány, Bányász Sportkör, Petőfibányáért Egyesület, Petőfibányai Vöröskereszt Helyi szervezete, Petőfibányai Polgárőr Egyesület, Magyar Rákellenes Liga Helyi szervezete, Petőfibányai Lövészklub, Petőfibányai Horgász Egyesület, Baptista Szeretetszolgálat. 85
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
b) önkormányzati, nemzetiségi önkormányzati, egyházi és civil szektor közötti partnerség bemutatása Petőfibánya történelmi hagyományainak ápolása nem tekint vissza nagy múltra, ám annál fontosabb, illetve közösségépítő, összekovácsoló jellegű. Fenti civilszervezetek mindegyikéről elmondható, hogy a településen megrendezésre kerülő eseményeken aktívan részt vesznek, úgymond „kiveszik a részüket”. Az utóbbi évek állandó partneri kapcsolatai gyümölcsöző eredményeket is felmutathatnak, hiszen az évente hagyománnyá váló települési rendezvény és a bányásznap megünneplése szoros együttműködés és együttműködési megállapodásokat követően kerülnek megrendezésre. Rendszeres együttműködési megállapodást kötő felek: a Petőfibányai Kulturális és Testnevelési Közalapítvány, a Petőfibányáért Egyesület, a Petőfibányai Polgárőr Egyesület és természetesen Petőfibánya Község Önkormányzata.
c) önkormányzatok közötti, illetve térségi, területi társulásokkal való partnerség Petőfibánya Község Önkormányzata természetesen törekszik minden partner felkutatására, így jó kapcsolatot ápol a szomszédos településekkel, a korábbi kistérség tagjaival, fenntartói társulásokkal.
d) a nemzetiségi önkormányzatok célcsoportokkal kapcsolatos esélyegyenlőségi tevékenysége Petőfibányán nemzetiségi önkormányzat hiányában ez a tevékenység nem releváns.
e) civil szervezetek célcsoportokkal kapcsolatos esélyegyenlőségi tevékenysége Talán minden civilszervezetről el lehet mondani, hogy esélyegyenlőségi téren maximális tevékenységet folytatnak, illetve céljaik legnagyobb részét ezen e téren fejtik ki. A teljesség igénye nélkül csak néhányat felsorolva megemlítendő, hogy a Petőfibányai Vöröskereszt Helyi szervezete minden évben legalább egy alkalommal (2013-ban kétszer is) 800 családot támogatott szociális élelmiszercsomaggal; a Petőfibányai Polgárőr Egyesület erején felül elvégez minden feladatot a települési lakosok közbiztonságának érdekében; a Magyar Rákellenes Liga Helyi szervezete a önkormányzattal együttműködve a Védőnővel közösen a Védőnői Szolgálat helyiségében rendszeres szűréseket tart, illetve betegségmegelőző tevékenységgel, kampánnyal hívja fel az itt élők figyelmét a megelőzés fontosságára; a Baptista Szeretetszolgálat (mint a helyi általános iskola fenntartója) rendszeresen támogatja egyrészt a gyermekeket, másrészt az arra rászoruló petőfibányai családokat nemcsak anyagiak tekintetében, de mentális segítségnyújtással is.
f) for-profit szereplők részvétele a helyi esélyegyenlőségi feladatok ellátásában. Mindezek a szereplők és a magánvállalkozások is lehetőségeikhez mérten felajánlásokkal segítik a helyben élőket természetesen anyagi lehetőségeikhez mérten.
9. A helyi esélyegyenlőségi program nyilvánossága 9. A helyi esélyegyenlőségi program nyilvánossága a) a helyzetelemzésben meghatározott esélyegyenlőségi problémák kapcsán érintett nemzetiségi önkormányzatok, egyéb partnerek (állami vagy önkormányzati intézmények, egyházak, civil szervezetek, stb.) bevonásának eszközei és eljárásai a helyi esélyegyenlőségi program elkészítésének folyamatába
86
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A települési esélyegyenlőségi program készítése az önkormányzat tevőleges bevonásával történt, az adattáblák kitöltése alapján létrejött helyzetelemzés alapozta meg a program akciótervét. Az esélyegyenlőségi program öt évre készül. Az esélyegyenlőségi program előkészítésébe, áttekintésébe, valamint felülvizsgálatába esélyegyenlőségi szakértőt kell bevonni, aki a települési önkormányzat közigazgatási szervének köztisztviselője vagy költségvetési szervének közalkalmazottja és a TKKI mentorhálózata által a felnőttképzésről szóló törvény szerint szervezett, a helyi esélyegyenlőségi programok megírására felkészítő képzésen részt vett. A helyi esélyegyenlőségi programok kétévente esedékes felülvizsgálatába és az új helyi esélyegyenlőségi program elkészítésébe, valamint a helyi esélyegyenlőségi programok részét képző intézkedési terv végrehajtásának nyomon követésébe a települési önkormányzat azt a személyt vonhatja be, aki rendelkezik a TKKI helyi esélyegyenlőségi programok írására felkészítő képzésének elvégzését tanúsító bizonyítvánnyal. (Petőfibányán egy fő köztisztviselő vett részt helyi esélyegyenlőségi programok megírására felkészítő képzésen) Az esélyegyenlőségi program előkészítésének folyamatában nagy hangsúly helyeződött a minél szélesebb körű adatgyűjtés megszervezésére. A dokumentum készítéséhez szükséges adatok, információk gyűjtését a dokumentum készítője, a Polgármesteri Hivatal jegyzője koordinálta a partnerek és civil szervezetek együttműködésével. E tevékenységbe bekapcsolódott a Polgármesteri Hivatal minden ügyintézője, továbbá az egészségügyi és szociális szolgáltatásokat nyújtó intézmények, önkormányzati intézmények és civil szervezetek. Az előkészítésben együttműködő partnerek bevonásának módszere a telefonos, illetve az online kapcsolattartásra épült. Petőfibánya Községben a Községi Önkormányzat és a Polgármesteri Hivatal mellett az alábbi intézmények és civilszervezetek szolgáltattak a HEP készítéséhez adatokat, illetve vettek részt valamilyen formában annak készítésében. Az ő esetükben további cél, hogy a munkacsoportok minél aktívabb résztvevői legyenek, illetve segítségükkel minél nagyobb mértékben valósuljon meg Petőfibánya Községben az esélyegyenlőség biztosítása: Háziorvos, Házi gyermekorvos, Védőnő, Családsegítő és Gyermekjóléti Szolgálat, Mini Manó Egységes Óvoda-bölcsőde, KISZI–Petőfi Sándor Általános Iskola, Petőfibányai Kulturális és Testnevelési Közalapítvány, Bányász Sportkör, Petőfibányáért Egyesület, Petőfibányai Vöröskereszt Helyi szervezete, Petőfibányai Polgárőr Egyesület, Magyar Rákellenes Liga Helyi szervezete, Petőfibányai Lövészklub, Petőfibányai Horgász Egyesület, Baptista Szeretetszolgálat. b) az a) pont szerinti szervezetek és a lakosság végrehajtással kapcsolatos észrevételeinek visszacsatolását szolgáló eszközök bemutatása. Az esélyegyenlőségi tervet a település a helyben szokásos módon közzéteszi, az esetleges hozzászólásokat a jegyző összegyűjti, majd az esetleges módosítási javaslatokat a Képviselő-testület elé terjeszti. A Képviselőtestület dönt a módosítások bevezetéséről.
A Helyi Esélyegyenlőségi Program Intézkedési Terve (HEP IT) Az intézkedési terv célja olyan beavatkozások tervezése, amelyek a helyzetértékelésben felvetett problémákra megoldást nyújtanak. A helyi esélyegyenlőségi programnak kiemelt figyelmet kell fordítania: – az oktatás és a képzés területén a jogellenes elkülönítés megelőzésére, megszüntetésére; – az oktatásban, képzésben megjelenő sztereotipikus pályaorientáció megváltoztatására; – a közszolgáltatásokhoz, valamint az egészségügyi szolgáltatásokhoz való egyenlő esélyű hozzáférés biztosítására; – munkaerő-piaci, tevékenységi szegregáció visszaszorítására; – a hátrányos helyzetűek munkaerő-piaci hátrányainak csökkentésére, foglalkoztatási esélyeik javítására;
87
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
– az egyenlő bánásmód követelményének érvényesítésére a helyi önkormányzat döntéshozatalában, illetve az általa fenntartott vagy támogatott intézményekben, és az önkormányzat által ellenőrzött szolgáltatások körében; – a hátrányos helyzetű csoportok tagjai részvételének elősegítésére a döntéshozatalban, ill. a közügyek irányításában, stb.
1. A HEP IT részletei
A helyzetelemzés megállapításainak összegzése
Következtetések Célcsoport
Romák és/vagy mélyszegénységben élők
Gyermekek
problémák beazonosítása rövid megnevezéssel
alacsony iskolázottság szakképzetlenség
munkanélküliség
növekvő HH, HHH gyermeklétszám
más településre nagy létszámban átjáró általános iskolás nyugdíj előtti munkanélküliek elhelyezkedési gondokkal küzdenek nincs idősekkel foglalkozó adatbázis
Művelődési ház nem akadálymentesített
nincs a nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis
nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozása
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodai épületek nem akadálymentesítettek település egyes részein lévő járdák akadálymentesítése nem megfelelő, nehezen használható Európai Uniós pályázatok keresése
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodaépületek akadálymentesítése település egyes részein lévő járdáinak megfelelő akadálymentesítése Európai Uniós pályázatfigyelés a www.nfu.gov.hu honlapra építve
Idősek
Nők
fejlesztési lehetőségek meghatározása rövid címmel
Fogyatékkal élők
aluliskolázottak beiskolázása további szakképesítések megszerzésének támogatása foglalkoztatás támogatása, munkanélküliek részére munkahelyek teremtése szociális támogatási lehetőségek teljes körű biztosítása általános iskolai színvonal növelése nyugdíj előtti munkanélküliek foglalkoztatásának elősegítése idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása Művelődési ház akadálymentesítése
88
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
A beavatkozások megvalósítói
Célcsoport
Romák és/vagy mélyszegénységben élők
Következtetésben megjelölt beavatkozási terület, mint intézkedés címe, megnevezése aluliskolázottak beiskolázása további szakképesítések megszerzésének támogatása foglalkoztatás támogatása, munkanélküliek részére munkahelyek teremtése
Gyermekek
Idősek
szociális támogatási lehetőségek teljes körű biztosítása általános iskolai színvonal növelése nyugdíj előtti munkanélküliek foglalkoztatásának elősegítése idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása Művelődési ház akadálymentesítése
Az intézkedésbe bevont aktorok és partnerek – kiemelve a felelőst Önkormányzat, oktatási intézmények Önkormányzat, oktatási intézmények
Önkormányzat
{Képviselő-testület, Polgármester, Jegyző, oktatási intézmények vezetői} Önkormányzat, Polgármesteri Hivatal, Petőfi Sándor Általános Iskola {Képviselő-testület, Polgármester, Jegyző, iskolaigazgató} Önkormányzat
Polgármesteri Hivatal
Önkormányzat {Képviselő-testület, Polgármester, Jegyző}
Nők
Fogyatékkal élők
nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozása
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodaépületek akadálymentesítése település egyes részein lévő járdáinak megfelelő akadálymentesítése Európai Uniós pályázatfigyelés a www.nfu.gov.hu honlapra építve
Polgármesteri Hivatal {Jegyző} Önkormányzat Polgármesteri Hivatal
{Képviselő-testület, Polgármester, Jegyző}
Jövőképünk Az alábbi mondatok (mint példák) kiegészítése a fenti táblázatokban már megjelölt fejlesztési irányok általános leírásával történik, és együttesen adják meg a település jövőképét esélyegyenlőségi szempontból. Olyan településen kívánunk élni, ahol a romákat nem érheti kirekesztés. Fontos számunkra, hogy a mélyszegénységben élők kiutat találjanak a legkilátástalanabb helyzetből is. Kiemelt területnek tartjuk a gyerekek fejlődéséhez szükséges feltételek biztosítását. Folyamatosan odafigyelünk az idősek igényeikre. Elengedhetetlennek tartjuk a nők esetén, hogy ne kerüljenek hátrányba az élet egyetlen területén sem. Különös figyelmet fordítunk arra, hogy a fogyatékkal élők számára megteremtődjön az esélyegyenlőség a társadalmi élet minden színterén.
89
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
Az intézkedési területek részletes kifejtése
1. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
aluliskolázottak beiskolázása 2011-ben a nyilvántartott álláskeresők között 47 fő volt 8 általános iskolai vagy annál kisebb végzettségű. Ez a nyilvántartott álláskeresők 36%-a.
partnerek bevonása (oktatási intézmények, munkaügyi központ) források megteremtése oktatások, tanfolyamok, átképzések szervezésére
együttműködés a munkaügyi központtal, oktatási intézményekkel
Résztvevők és felelős
partnerek, önkéntesek, beiskolázottak, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
munkaügyi központ, oktatási intézmények
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 3-5 év képzési formától függően
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
a 8 általános iskolai vagy annál kisebb végzettségű nyilvántartott álláskeresők számának csökkenése. A nyilvántartott álláskeresők arányának csökkenése 36% alá.
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források
90
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
további szakképesítések megszerzésének támogatása 2012-ben a nyilvántartott álláskeresők között 47 fő volt 8 általános iskolai vagy annál kisebb végzettségű. Ez a nyilvántartott álláskeresők 36%-a.
partnerek bevonása (oktatási intézmények, munkaügyi központ) források megteremtése oktatások, tanfolyamok, átképzések szervezésére
együttműködés a munkaügyi központtal, oktatási intézményekkel
Résztvevők és felelős
partnerek, önkéntesek, beiskolázottak, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
munkaügyi központ, oktatási intézmények
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 3-5 év képzési formától függően
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
2013.
a 8 általános iskolai vagy annál kisebb végzettségű nyilvántartott álláskeresők számának csökkenése. A nyilvántartott álláskeresők arányának csökkenése 36% alá.
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források
91
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
3. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
foglalkoztatás támogatása, munkanélküliek részére munkahelyek teremtése 2012-ben 130 nyilvántartott álláskereső volt Petőfibányán. Ez a teljes lakosság 4,6%-a Állásbörze szervezése rendszeres időközönként, partnerek bevonása (munkaügyi központ, helyi vállalkozók, stb.) Pályázatok keretén belül a munkanélküliek nagyobb arányú foglalkoztatása. Helyi vállalkozók támogatása kedvező helyi adónemekkel. együttműködés a munkaügyi központtal, helyi vállalkozókkal, cégekkel állásbörze szervezése rendszeres időközönként, pályázati összegeket felhasználva több munkanélküli foglalkoztatása, helyi vállalkozók támogatása kedvező helyi adónemekkel.
Résztvevők és felelős
Képviselő-testület, munkaügyi központ, helyi vállalkozók, Polgármesteri Hivatal, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
munkaügyi központ, helyi vállalkozók, stb.
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
A nyilvántartott álláskeresők (2012-ben 130 fő) számának csökkentése Petőfibányán. (teljes lakosság 4,6%-a)
Kockázatot jelent, hogy a helyi vállalkozások kedvezményes adónemekkel való támogatása forrásokat vonhat el más kötelezően ellátandó önkormányzati feladatok ellátásától
Szükséges erőforrások kieső helyi adóbevételek, egyéb anyagi források
92
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
4. Intézkedés címe:
Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
szociális támogatási lehetőségek teljes körű biztosítása
2012-ben 152 gyermek után kaptak szüleik rendszeres gyermekvédelmi támogatást, 34 gyermek jutott az óvodában ingyenesen ételhez, 48 általános iskolás kapott az iskolában ingyenesen ebédet. Mindez alapján látható, hogy az elszegényedés következtében a településen élők támogatása egyre fontosabb.
elszegényedő kisgyermekes támogatások mindegyikével
családok
támogatása
az
igénybe
vehető
együttműködés az oktatási intézményekkel, védőnővel, családsegítővel, stb.
Résztvevők és felelős
oktatási intézmények pedagógusai, gyermekvédelmi felelősei, védőnő, családsegítő, szülők, civil szervezetek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
oktatási intézmények pedagógusai, családsegítő, szülők, civil szervezetek
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
gyermekvédelmi
felelősei,
védőnő,
A családok számára nyújtott szolgáltatások hatására az elszegényedés folyamatát csökkenthetjük, csökkennek a rendszeres gyermekvédelmi támogatást, az ingyenesen étkeztetést igénybe vevők száma
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások nincsenek
93
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
5. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
általános iskolai színvonal növelése az általános iskolások száma a lakosság létszámához képest jóval alacsonyabb, a településről a szomszédos községek iskoláiba való átjáró iskolások száma magas (2012-ben 31 fő), a szomszédos községek iskoláiból Petőfibányára átjáró iskolások száma ehhez képest viszonyt nagyon alacsony (2012-ben 4 fő) partnerek bevonása (oktatási intézmények, civil szervezetek, munkaügyi központ) források megteremtése oktatási, nevelési jellegű rendezvények tartására, tanítási órákon kívül szervezett programok, szakkörök szervezése, az iskola vonzóvá tétele. Pedagógus továbbképzéseken való részvétel, stb.
együttműködés az oktatási intézményekkel, szomszédos települések oktatási intézményeivel, civil szervezetekkel, Baptista Szeretetszolgálattal, stb.
Résztvevők és felelős
oktatási intézmények, szomszédos települések oktatási intézményei, civil szervezetek, Baptista Szeretetszolgálat, önkéntesek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
oktatási intézmények, szomszédos települések oktatási intézményei, civil szervezetek, Baptista Szeretetszolgálat, önkéntesek,
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
a településről a szomszédos községek iskoláiba való átjáró iskolások száma közel megegyező a szomszédos községek iskoláiból Petőfibányára átjáró iskolások számával
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások nincsenek
94
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
6. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
nyugdíj előtti munkanélküliek foglalkoztatásának elősegítése
2012-ben az 56-60 éves nyilvántartott álláskeresők száma 15 fő volt, amely szám a korábbiakhoz képest magasabb volt. Az ebben a korban, munkából kikerülők munkához való jutása sokkal nehezebb, mint más korú társaiké.
partnerek bevonása (munkaügyi központ, helyi vállalkozók, cégek, civil szervezetek) források megteremtése a foglalkoztatáskhoz
együttműködés a munkaügyi központtal, helyi vállalkozókkal, cégekkel, civil szervezetekkel
Résztvevők és felelős
unkaügyi központ, helyi vállalkozók, cégek, civil szervezetek, önkéntesek, munkanélküliek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
unkaügyi központ, helyi vállalkozók, cégek, civil szervezetek, önkéntesek, munkanélküliek, stb.
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év képzési formától függően
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
az 56-60 éves nyilvántartott álláskeresők számának csökkenése a jelenlegi 15 fő alá (figyelembe véve a lakosság létszámarányukat is)
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források, vállalkozások támogatása, foglalkoztatottak bérének biztosítása
95
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
7. Intézkedés címe:
Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása
az idősekkel kapcsolatos ismereteink hiányosak, nincsenek a szükséges intézkedésekhez megfelelő adataink, ennek pótlása szükséges lenne
partnerek bevonásával (nyugdíjas szakszervezet, nyugdíjas civilszervezetek, Vöröskereszt, védőnő, családsegítő) adatgyűjtés
klub,
helyi
együttműködés a nyugdíjas szakszervezettel, nyugdíjas klubbal, helyi civilszervezetekkel, Vöröskereszt helyi szervezetével, védőnővel, családsegítővel
Résztvevők és felelős
partnerek, nyugdíjas klub, nyugdíjas szakszervezet, önkéntesek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
nyugdíjas szakszervezet, nyugdíjas klub, helyi civilszervezetek, Vöröskereszt, védőnő, családsegítő
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
az idősekkel kapcsolatos ismeretek alapján megtehetőek a szükséges intézkedések
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások nincsenek
96
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
8. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
nők esélyegyenlőségét támogató adatbázis létrehozása
a nőkkel kapcsolatos ismereteink hiányosak, nincsenek a intézkedésekhez megfelelő adataink, ennek pótlása szükséges lenne
partnerek bevonásával családsegítő) adatgyűjtés
(helyi
civilszervezetek,
Vöröskereszt,
szükséges
védőnő,
együttműködés a helyi civilszervezetekkel, Vöröskereszt helyi szervezetével, védőnővel, családsegítővel
Résztvevők és felelős
partnerek, Vöröskereszt, védőnő, családsegítő, önkéntesek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
partnerek, Vöröskereszt, védőnő, családsegítő, önkéntesek, stb.
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
a nőkkel kapcsolatos ismeretek alapján megtehetőek a szükséges intézkedések
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások nincsenek
97
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
9. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
Művelődési ház, Polgármesteri Hivatal, óvodaépületek akadálymentesítése
2013-ban a Művelődési ház, a Polgármesteri Hivatal és az óvodaépületek akadálymentesítése még nem történt meg
partnerek bevonása (oktatási intézmények, pályázattal kapcsolatos intézmények) források megteremtése az akadálymentesítés megvalósításához
együttműködés a pályázattal kapcsolatos menedzselő cégekkel, szakemberekkel
intézményekkel,
pályázatíró,
Résztvevők és felelős
pályázatíró, menedzselő cégek, szakemberek, egyéb partnerek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
pályázatíró, menedzselő cégek, szakemberek, egyéb partnerek,
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 3-5 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
a Művelődési ház, a Polgármesteri Hivatal és az óvodaépületek teljes körű akadálymentesítése
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források szükségesek, elsősorban pályázati úton
98
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
10. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
település egyes részein lévő járdáinak megfelelő akadálymentesítése
A település egyes részein lévő járdák akadálymentesítése nem megfelelő, vagy hiányos
partnerek bevonása (önkormányzati karbantartó brigád, pályázattal kapcsolatos intézmények, pályázatírók) források megteremtése az akadálymentesítés megvalósításához
együttműködés a pályázattal kapcsolatos intézményekkel, pályázatíró, menedzselő cégekkel, szakemberekkel, esetleg az önkormányzati karbantartó brigád általi munkavégzés
Résztvevők és felelős
pályázatíró, menedzselő cégek, szakemberek, önkormányzati karbantartó brigád, egyéb partnerek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
pályázatíró, menedzselő cégek, szakemberek, egyéb partnerek,
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 1-3 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
A település egyes részein lévő járdák megfelelő, illetve teljes körű akadálymentesítése
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források szükségesek, elsősorban pályázati úton
99
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
11. Intézkedés címe: Feltárt probléma (kiinduló értékekkel) Célok Általános megfogalmazás és rövid-, közép- és hosszútávú időegységekre bontásban Tevékenységek (a beavatkozás tartalma) pontokba szedve
2013.
Európai Uniós pályázatfigyelés a www.nfu.gov.hu honlapra építve Fenti megvalósításokhoz szükséges anyagi források jelenleg nem állnak az Önkormányzat rendelkezésére, ezek megvalósításához pályázati forrásokra van szükség
a szükséges anyagi forrásokat az Európai Uniós pályázatok segítségével sikerülhet előteremteni
pályázatírókkal, pályázati tanácsadókkal együttműködés, pályázatfigyelés
Résztvevők és felelős
pályázatírók, pályázati tanácsadók, pályázati referensek, önkormányzat által kijelölt személy
Partnerek
pályázatírók, pályázati tanácsadók, pályázati referensek
Határidő(k) pontokba szedve
Megvalósítás: 3-5 év
Eredményességi mutatók és annak dokumentáltsága, forrása (rövid, közép és hosszútávon), valamint fenntarthatósága Kockázatok és csökkentésük eszközei
a szükséges anyagi források Európai Uniós pályázatok révén való előteremtése
Nincsenek kockázatok
Szükséges erőforrások anyagi források
100
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
2. Összegző táblázat - A Helyi Esélyegyenlőségi Program Intézkedési Terve (HEP IT) 3. melléklet a 2/2012. (VI. 5.) EMMI rendelethez
Intézkedés sorszáma
A
B
Az intézkedés címe, megnevezése
A helyzetelemzés következtetéseibe n feltárt esélyegyenlőségi probléma megnevezése
C
Az intézkedéssel elérni kívánt cél
I. A mélyszegénységben élők és a romák esélyegyenlősége aluliskolázotta Munkanélkülis Csökkenjen az 1 k beiskolázása ég magas aluliskolázotta száma. k száma Alacsony szintű vállalkozói kedv
D A célkitűzés összhangja egyéb stratégiai dokumentumokka l
E
Az intézkedés tartalma
F
Az intézkedés felelőse
G Az intézkedés megvalósításának határideje
H
I
Az intézkedés megvalósításához Az intézkedés szükséges eredményességét erőforrások mérő indikátor(ok) (humán, pénzügyi, technikai)
J Az intézkedés eredményeinek fenntarthatósága
oktatások, tanfolyamok, átképzések szervezése
Helyzet és önkormányzat 2016. 06. hó kijelölt igényfelmérés által személy Képzések szervezése
Kb. 50 főt sikerül képzésekbe bevonni, akik el is végzik a képzést, aluliskolázotta k számának csökkenése
Helyben tanítás Terembérlet Technikai feltételek
Megszerzett tudás Folyamatos beiskolázás
2
további szakképesítése k megszerzésén ek támogatása
Munkanélkülis ég magas száma. Alacsony szintű vállalkozói kedv
Csökkenjen az aluliskolázotta k száma, nagyobb lehetőség az elhelyezkedésr e
oktatások, tanfolyamok, átképzések szervezése
Helyzet és önkormányzat 2016. 06. hó kijelölt igényfelmérés által személy Képzések szervezése
Kb. 50 főt sikerül képzésekbe bevonni, akik el is végzik a képzést, aluliskolázotta k számának csökkenése
Helyben tanítás Terembérlet Technikai feltételek
Megszerzett tudás Folyamatos beiskolázás
3
foglalkoztatás támogatása, munkanélkülie k részére munkahelyek teremtése
Munkanélkülis ég magas száma. Alacsony szintű vállalkozói kedv
Csökkenjen a munkanélkülie k száma Vállalkozások, vállalkozók számának növelése
Közfoglalkozta tási Terv Munkaügyi Hivatal dokumentuma i Településfejles ztési Terv Saját
Források önkormányzat 2015. 06. hó kijelölt megteremtése által Tájékoztatások személy tervezése Gyárak, termelőüzeme k, családi vállalkozások beindítása
25 db munkahely létrejött, nőtt a foglalkoztatott ak száma 25 fővel
Pályázati források, szakemberek bevonása
Hosszú távú működés Kedvezmények megtartása
101
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja Koncepció
II. A gyermekek esélyegyenlősége szociális 1 az támogatási elszegényedés lehetőségek következtében teljes körű a településen biztosítása élők támogatása
2
általános iskolai színvonal növelése
III. A nők esélyegyenlősége nők 1 esélyegyenlős égét támogató adatbázis létrehozása
2013.
Alternatív munkaerőpiaci foglalkoztatás „A” típusú, Szociális szövetkezetek
Csökkenjen a Ismeretek szegény terjesztése családok széles keretek száma között
Munkacsoport önkormányzat 2014. 06. hó meghatározza által kijelölt a szükséges személy tervet, stratégiát
a szomszédos községek iskoláiba való átjáró iskolások száma magas
Csökkenjen a szomszédos községek iskoláiba való átjáró iskolások száma
Ismeretek terjesztése széles keretek között
Munkacsoport önkormányzat 2016. 06. hó meghatározza által kijelölt a szükséges személy tervet, stratégiát
ismereteink hiányosak, nincsenek a szükséges intézkedésekh ez megfelelő
ismeretek alapján megtehetőek a szükséges intézkedések
Szociális adatbázis Szolgáltatáster létrehozása vezési Koncepcióval való egyezőség
önkormányzat 2015. 06. hó által kijelölt személy
az humán erők elszegényedés folyamatának csökkenése, csökkennek a gyermekvédel mi támogatásokat , az ingyenesen étkeztetést igénybe vevők száma a szomszédos humán erők községek iskoláiba való átjáró iskolások száma megegyező az idejáró iskolások számával
Hosszú távú fenntarthatósá g
ismeretek humán erők alapján a szükséges intézkedések megtétele
Hosszú távú működés Kedvezmények megtartása
Az általános iskola hosszú távú fenntarthatósá ga
102
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja
2013.
adataink IV. Az idősek esélyegyenlősége nyugdíj előtti nyugdíj előtti Csökkenjen a 1 munkanélkülie munkanélkülie munkanélkülie k k magas száma k száma foglalkoztatásá nak elősegítése
2
idősekkel foglalkozó adatbázis létrehozása
ismereteink hiányosak, nincsenek a szükséges intézkedésekh ez megfelelő adataink
V. A fogyatékkal élők esélyegyenlősége Művelődési 1 Művelődési ház, ház, a Polgármesteri Polgármesteri Hivatal, Hivatal és az óvodaépületek óvodaépületek akadálymente akadálymente sítése sítése még nem történt meg település A település 2 egyes részein egyes részein lévő járdáinak lévő járdák megfelelő akadálymente akadálymente sítése nem sítése megfelelő, vagy hiányos 3
Európai Uniós beruházások pályázatfigyelé megvalósításá
Településfejles ztési Terv Szociális koncepció Egészségfejles ztési Terv Ifjúsági Koncepció
Erőforrások önkormányzat 2015. 06. hó felmérése által kijelölt (természeti, személy gazdasági) mire alkalmas? van-e?
ismeretek alapján megtehetőek a szükséges intézkedések
Szociális adatbázis Szolgáltatáster létrehozása vezési Koncepcióval való egyezőség
Művelődési ház, a Polgármesteri Hivatal és az óvodaépületek akadálymente sítése
Településfejles ztési Terv Szociális koncepció Egészségfejles ztési Terv
A település egyes részein lévő járdák megfelelő, illetve teljes körű akadálymente sítése
Településfejles ztési Terv Szociális koncepció Egészségfejles ztési Terv
beruházások megvalósításá
Településfejles beruházások
önkormányzat 2015. 06. hó által kijelölt személy
Teljes térkép a Technikai Hosszú távú település fenntarthatósá háttér adottságairól Szakemberek g felkérése (menedzsment , marketing)
ismeretek humán erők alapján a szükséges intézkedések megtétele
Hosszú távú működés Kedvezmények megtartása
Művelődési önkormányzat 2017. 06. hó ház, a által kijelölt Polgármesteri személy Hivatal és az óvodaépületek akadálymente sítése
Művelődési ház, a Polgármesteri Hivatal és az óvodaépületek teljes akadálymente sítése
anyagi források szükségesek, elsősorban pályázati úton
Hosszú távú fenntarthatósá g
A település önkormányzat 2015. 06. hó egyes részein által kijelölt lévő járdák személy megfelelő, illetve teljes körű akadálymente sítése
A település összes járdájának megfelelő, illetve teljes körű akadálymente sítése
anyagi források szükségesek, elsősorban pályázati úton
Hosszú távú fenntarthatósá g
önkormányzat 2014. 06. hó által kijelölt
a szükséges anyagi anyagi források
Hosszú távú fenntarthatósá 103
Petőfibánya Községi Önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Progra mja sa www.nfu.gov. hu honlapra építve
hoz szükséges anyagi források hiánya
hoz szükséges anyagi források megteremtése
ztési Terv Szociális koncepció Egészségfejles ztési Terv
megvalósítása
személy
2013. források szükségesek, Európai Uniós elsősorban pályázatok pályázati úton révén való előteremtése
g
104
3. Megvalósítás A megvalósítás előkészítése Önkormányzatunk az általa fenntartott intézmények vezetői számára feladatul adja és ellenőrzi, a településen működő nem önkormányzati fenntartású intézmények vezetőit pedig partneri viszony során kéri, hogy a Helyi Esélyegyenlőségi Programot valósítsák meg, illetve támogassák. Önkormányzatunk azt is kéri intézményeitől és partnereitől, hogy vizsgálják meg, és a program elfogadását követően biztosítsák, hogy az intézményük működését érintő, és az esélyegyenlőség szempontjából fontos egyéb közszolgáltatásokat meghatározó stratégiai dokumentumokba és iránymutatásokba épüljenek be és érvényesüljenek az egyenlő bánásmódra és esélyegyenlőségre vonatkozó azon kötelezettségek, melyek az önkormányzat Helyi Esélyegyenlőségi Programjában részletes leírásra kerültek. Önkormányzatunk elvárja, hogy intézményei a Helyi Esélyegyenlőségi Program Intézkedési Tervében szereplő vállalásokról, az őket érintő konkrét feladatokról intézményi szintű akcióterveket és évente cselekvési ütemterveket készítsenek. Önkormányzatunk a HEP kidolgozására és megvalósítására, továbbá értékelésére, ellenőrzésére és az ennek során nyert információk visszacsatolására, valamint a programba történő beépítésének garantálására Helyi Esélyegyenlőségi Programért Felelős Fórumot hoz létre és működtet. A fentiekkel kívánjuk biztosítani, hogy az HEP IT-ben vállalt feladatok településünkön maradéktalanul megvalósuljanak.
A megvalósítás folyamata A Helyi Esélyegyenlőségi Programban foglaltak végrehajtásának ellenőrzése érdekében HEP Fórumot hozunk létre. A HEP Fórum feladatai: - az HEP IT megvalósulásának figyelemmel kísérése, a kötelezettségek teljesítésének nyomon követése, dokumentálása, és mindezekről a település képviselő-testületének rendszeres tájékoztatása, - annak figyelemmel kísérése, hogy a megelőző időszakban végrehajtott intézkedések elősegítették-e a kitűzött célok megvalósulását, és az ezen tapasztalatok alapján esetleges új beavatkozások meghatározása - a HEP IT-ben lefektetett célok megvalósulásához szükséges beavatkozások évenkénti felülvizsgálata, a HEP IT aktualizálása, - az esetleges változások beépítése a HEP IT-be, a módosított HEP IT előkészítése képviselő-testületi döntésre - az esélyegyenlőséggel összefüggő problémák megvitatása - a HEP IT és az elért eredmények nyilvánosság elé tárása, kommunikálása Az esélyegyenlőség fókuszban lévő célcsoportjaihoz és/vagy kiemelt problématerületekre a terület aktorainak részvételével tematikus munkacsoportokat alakítunk az adott területen kitűzött célok megvalósítása érdekében. A munkacsoportok vezetői egyben tagjai az Esélyegyenlőségi Fórumnak is, a munkacsoportok rendszeresen (minimum évente) beszámolnak munkájukról az Esélyegyenlőségi Fórum számára. A munkacsoportok éves munkatervvel rendelkeznek.
Romák/ mélyszegénységben élők esélyegyenlőségével foglalkozó munkacsoport
Fogyatékkal élők esélyegyenlőségével foglalkozó munkacsoport
Idősek esélyegyenlőségével foglalkozó munkacsoport
HEP Fórum tagjai: munkacsoportok vezetői, önkormányzat, képviselője, partnerek képviselője
Nők esélyegyenlőségével foglalkozó munkacsoport
Gyerekek esélyegyenlőségével foglalkozó munkacsoport
A HEP Fórum működése: A Fórum legalább évente, de szükség esetén ennél gyakrabban ülésezik. A Fórum működését megfelelően dokumentálja, üléseiről jegyzőkönyv készül. A Fórum javaslatot tesz az HEP IT megvalósulásáról készített beszámoló elfogadására, vagy átdolgoztatására, valamint szükség szerinti módosítására. A HEP Fórum egy-egy beavatkozási terület végrehajtására felelőst jelölhet ki tagjai közül, illetve újabb munkacsoportokat hozhat létre.
106
Monitoring és visszacsatolás A Helyi Esélyegyenlőségi Program megvalósulását, végrehajtását a HEP Fórum ellenőrzi, és javaslatot készít a HEP szükség szerinti aktualizálására az egyes beavatkozási területek felelőseinek, illetve a létrehozott munkacsoportok beszámolóinak alapján.
Nyilvánosság Biztosítjuk, hogy a település minden lakója, az önkormányzat intézményei és azok munkatársai, valamint az érintett szakmai és társadalmi partnerek számára elérhető legyen a Helyi Esélyegyenlőségi Program. A program elfogadását megelőzően, a véleménynyilvánítás lehetőségének biztosítása érdekében az Önkormányzat honlapján megtekinthető a Helyi Esélyegyenlőségi Program, illetve ennek véleményezésére további nyilvános fórumot hívunk össze. A véleményformálás lehetőségét biztosítja az Helyi Esélyegyenlőségi Program nyilvánosságra hozatala is, valamint a megvalósítás folyamatát koordináló HEP Fórum első ülésének mihamarabbi összehívása. A nyilvánosság folyamatos biztosítására legalább évente tájékoztatjuk a program megvalósításában elért eredményekről, a monitoring eredményeiről a település döntéshozóit, tisztségviselőit, az intézményeket és az együttműködő szakmai és társadalmi partnerek képviselőit. A HEP Fórum által végzett éves monitoring vizsgálatok eredményeit nyilvánosságra hozzuk a személyes adatok védelmének biztosítása mellett. A nyilvánosság biztosítására az önkormányzat honlapja, a helyi média áll rendelkezésre. Az eredményekre felhívjuk a figyelmet az önkormányzat és intézményeinek különböző rendezvényein, beépítjük kiadványainkba, a tolerancia, a befogadás, a hátrányos helyzetűek támogatásának fontosságát igyekszünk megértetni a lakossággal, a támogató szakmai és társadalmi környezet kialakítása érdekében.
Kötelezettségek és felelősség Az esélyegyenlőséggel összefüggő feladatokért az alábbi személyek/csoportok felelősek: A Helyi Esélyegyenlőségi Program végrehajtásáért az önkormányzat részéről a Jegyző felel.: - Az ő feladata és felelőssége a HEP Fórum létrejöttének szervezése, működésének sokoldalú támogatása, az önkormányzat és a HEP Fórum közötti kapcsolat biztosítása. - Folyamatosan együttműködik a HEP Fórum vezetőjével. - Felelősségi körébe tartozó, az alábbiakban felsorolt tevékenységeit a HEP Fórum vagy annak valamely munkacsoportjának bevonásával és támogatásával végzi. Így o Felel azért, hogy a település minden lakója és az érintett szakmai és társadalmi partnerek számára elérhető legyen a Helyi Esélyegyenlőségi Program. o Figyelemmel kíséri azt, hogy az önkormányzat döntéshozói, tisztségviselői és intézményeinek dolgozói megismerik és követik a HEP-ben foglaltakat. o Támogatnia kell, hogy az önkormányzat, illetve intézményeinek vezetői minden ponton megkapják a szükséges felkészítést és segítséget a HEP végrehajtásához.
107
o Kötelessége az egyenlő bánásmód elvét sértő esetekben meg tennie a szükséges lépéseket, vizsgálatot kezdeményezni, és a jogsértés következményeinek elhárításáról intézkedni A HEP Fórum vezetőjének feladata és felelőssége: - a HEP IT megvalósításának koordinálása (a HEP IT-ben érintett felek tevékenységének összehangolása, instruálása), - a HEP IT végrehajtásának nyomon követése, - az esélyegyenlőség sérülésére vonatkozó esetleges panaszok kivizsgálása az önkormányzat felelősével közösen - a HEP Fórum összehívása és működtetése. A település vezetése, az önkormányzat tisztségviselői és a települési intézmények vezetői - felelősek azért, hogy ismerjék az egyenlő bánásmódra és esélyegyenlőségre vonatkozó jogi előírásokat, biztosítsák a diszkriminációmentes intézményi szolgáltatásokat, a befogadó és toleráns légkört, és megragadjanak minden alkalmat, hogy az esélyegyenlőséggel kapcsolatos ismereteiket bővítő képzésen, egyéb programon részt vegyenek. - Felelősségük továbbá, hogy ismerjék a HEP IT-ben foglaltakat és közreműködjenek annak megvalósításában. - Az esélyegyenlőség sérülése esetén hivatalosan jelezzék azt a HEP IT kijelölt irányítóinak. - Az önkormányzati intézmények vezetői intézményi akciótervben gondoskodjanak az Esélyegyenlőségi Programban foglaltaknak az intézményükben történő maradéktalan érvényesüléséről. Minden, az önkormányzattal és annak intézményeivel szerződéses viszonyban álló, számukra szolgáltatást nyújtó fél felelőssége, hogy megismerje a HEP IT-t, magára nézve kötelezőként kövesse azt, és megfeleljen az elvárásainak, amelyre vonatkozó passzust a jövőben bele kell foglalni a szerződésbe. Szükséges továbbá, hogy a jogszabály által előírt feladat-megosztás, együttműködési kötelezettség alapján a települési önkormányzattal kapcsolatban álló szereplők ismerjék a HEP-ot, annak megvalósításában aktív szerepet vállaljanak. (Ld. pl. a köznevelési intézmények fenntartása és működtetése.)
Érvényesülés, módosítás Amennyiben a kétévente előírt – de ennél gyakrabban, pl. évente is elvégezhető - felülvizsgálat során kiderül, hogy a HEP IT-ben vállalt célokat nem sikerül teljesíteni, a HEP Fórum 30 napon belül jelentést kér a beavatkozási terület felelősétől, amelyben bemutatja az indikátorok teljesülése elmaradásának okait, és a beavatkozási tevékenységek korrekciójára, kiegészítésére vonatkozó intézkedési tervjavaslatát annak érdekében, hogy a célok teljesíthetők legyenek. A HEP Fórum a beszámolót a benyújtástól számított 30 napon belül megtárgyalja és javaslatot tesz az önkormányzat képviselő-testületének a szükséges intézkedésekre. A program szándékos mulasztásból fakadó nem teljesülése esetén az HEP IT végrehajtásáért felelős személy intézkedik a felelős(ök) meghatározásáról, és – szükség esetén – felelősségre vonásáról. Az egyenlő bánásmód elvét sértő esetekben az HEP IT végrehajtásáért felelős személy megteszi a szükséges lépéseket, vizsgálatot kezdeményez, és intézkedik a jogsértés következményeinek elhárításáról. Az HEP IT-t mindenképp módosítani szükséges, ha megállapításaiban lényeges változás következik be, illetve amennyiben a tervezett beavatkozások nem elegendő módon járulnak hozzá a kitűzött célok megvalósításához.
108
4. Elfogadás módja és dátuma I. A Települési Esélyegyenlőségi Programban foglaltak a 2003. évi CXXV. törvény alapján készültek. A Petőfibánya Község Helyi Esélyegyenlőségi Programjának szakmai és társadalmi vitája megtörtént. Az itt született észrevételeket a megvitatást követően a HEP Intézkedési Tervébe beépítettük. II. Ezt követően Petőfibánya Község Képviselő-testülete Petőfibánya Község Települési Esélyegyenlőségi Programját (melynek része az Intézkedési Terv) megvitatta és 62/2013.(VI.19.) számú határozatával elfogadta. Petőfibánya, 2013.06.20.
109
Mellékletek:
110
111