1
2
“Heb je het al gehoord?” “Wat?” “Iedereen praat er over!” “Waarover?” “De Waddendobber…..”
Sponsors:
3
4
Inhoud
Inleiding
07
“Er ligt Wad boven Groningen”
07
Het begon op Lauwersoog...
07
.... en het werd een project
07
Wat is de waddendobber?
09
Doelen
13
Motivering
15
Huidige situatie
17
Recreatie
17
Kennismanagement
17
Techniek
17
Toekomstige situatie project de Waddendobber
19
Ontwerp en engineering
19
Beheer van de Waddendobber
19
Outputindicatoren
23
Projectrisico’s
25
5
6
Inleiding
Het begon op Lauwersoog……
…. en het werd een project!
Het zal eind 2008 zijn geweest dat twee docenten van de
Het project is geadopteerd door de Hanzehogeschool
Hanzehogeschool Groningen op het idee kwamen van de
Groningen, afdeling architectuur, bouwkunde en civiele
waddendobber. Beide liefhebbers van het waddenlandschap
techniek. Het project krijgt grotendeels gestalte in een
en het wad, zeilliefhebbers en ook professioneel bezig met
leeromgeving. Studenten vanuit verschillende disciplines
vraagstukken over de ruimtelijke ontwikkelingen van het
dragen hun steentje bij aan het project. Werkende wijze
waddengebied.
hebben ze het dan over de Wadden, de natuur, de dynamiek en de techniek.
Staand op de kade van Lauwersoog adem je de zilte zeelucht
Naast de begeleiding van docenten is ook ondersteuning
in en worden de menselijke activiteiten van scheepvaart en
gezocht van het bedrijfsleven.
visserij voor het oog verkleind tot proporties die het afleggen
Na de geboorte van het idee en de adoptie door de
En niet alleen boven Groningen, want de Wadden strekken
tegen de werking van wolken, wind en water. Op de kade liggen
Hanzehogeschool
zich uit van Den Helder tot Esbjerg, een gebied van ruim 500
de roestige resten van kettingen en boeien, achtergelaten en
verklaard het idee in de initiatieffase te ondersteunen.
bij 50 kilometer. Dit gebied wordt gevoed door de opslibbende
prijs gegeven aan de eeuwigheid. Weggerukt van het virtuele
BugelHajema Adviseurs voor de projectbegeleiding en de
werking van de zoute zee en de sedimentatie vanuit het
leven achter bureau en tekstverwerker, maakt dit een ander
levering van expertise in ontwerp, Vuyk Engineering voor de
achterland via de Eider, Elbe, Weser, Ems en de IJssel. De
mens van je, weer gevoelig voor geur en temperatuur in deze
technische maritieme know-how en CentraalStaal voor de
waarden van de Wadden zijn algemeen erkend: een dynamisch
onmetelijk grote ruimte. De ruimte van de Wadden met de
uitvoeringsgerichte zaken.
ecosysteem, omzoomd door de rijke cultuurlandschappen
lage horizon en de hoge hemel.
In het afgelopen jaar (2009) is de omgeving en de markt
van eilanden, kwelders en het “Hoge Land” en onder de
Dit smaakt naar meer!
verkend. Bedrijven, instanties en overheden met een directe
“Er ligt Wad boven Groningen”
hebben
drie
bedrijven
zich
bereid
of indirecte relatie betreffende de ontwikkelingen in het
voortdurende invloed van de getijden. Een groots en weids Beide zagen het voor zich bij het zien van een boei op de
waddengebied zijn gepolst over het idee, de haalbaarheid
kade; een bemenste dobber, waarin de beleving van het wad
en de inzetbaarheid. De enthousiaste reacties hebben
De internationale Wadden zijn in 2009 aangewezen als
in al zijn omvang en intensiteit kan plaatsvinden. Een icoon
er toe geleid dat ook is begonnen met het maken van een
werelderfgoed onder auspiciën van de Verenigde Naties.
voor het wad.
documentaire “The making of…”. Een film over het ontstaan
Een idee valt uit de lucht en land ergens. Het idee krijgt
van de waddendobber of liever over het waddengebied, waar
vorm en wordt verbeeld, verbaal en visueel. Tussen het
het maken van de waddendobber als een rode draad door
lanceren van het idee en het werkelijk tewaterlaten van de
heen loopt.
waddenlandschap waar de wetten van de natuur nog gelden.
waddendobber ergens op het wad zijn nog vele stappen te nemen. 7
8
Daaarnaast werden een aantal personen, betrokken bij het
Waddenzee. De waddendobber kan worden opgenomen in het
soms ook te voet bereikbaar (één uur gaans). Verblijf op
behoud en ontwikkelen van de kernwaarden van de Wadden
veldwerkpakket als onderdeel van het educatieprogramma
de Waddendobber biedt een intense beleving maar vraagt
gevraagd om zitting te nemen in het Comité van Aanbeveling.
over de wadden. Techniek spreekt tot de verbeelding met
ook verantwoordelijkheid over taken. De Waddendobber is
Tot dusver hebben de volgende personen deze positie
name bij jonge mensen. De waddendobber implementeert
energieneutraal, is zelfvoorzienend in water en zuivering. Dit
aanvaard:
nieuwe en innovatie technieken op het gebied van duurzame
alles vraagt handelingen. Daarnaast geldt dat de tijdelijke
energie, waterzuivering, materiaalgebruik en communicatie.
bewoners een rol spelen in het meten en monitoren van de
Harm Post
Gekoppeld aan de waddencentra vormt de waddendobber een
plek. Voor wat betreft dit laatste; kennisinstellingen kunnen
directeur Groningen Seaports
van de buitenplaatsen.
de Waddendobber voor kortere of langere tijd gebruiken in
Hidde van Kersen
Dat de waddendobber meerdere doelen ondersteunt is
algemeen directeur Waddenvereniging
duidelijk geworden. Niet als commercieel product maar als
onderzoeksprogramma’s.
een bijdrage aan doelen die rechtstreeks zijn te ontlenen Sicko Heldoorn,
aan de programma’s uit het Uitvoeringsplan Waddenfonds.
Burgemeester van Assen Emme Groot Burgemeester van Delfzijl De verkennende gesprekken hebben voorts een schat aan nieuwe ideeën opgeleverd betreffende de inzetbaarheid van de waddendobber. “de symbolische waarde van de Waddendobber maakt het mogelijk om de communicatie rond de betekenis van de Wadden te versterken”, “Ik wil er wel een permanent in onze haven hebben drijven”, “Even SBS6 bellen voor het nieuwe programma big dobber”. Ludiek maar met een serieuze ondertoon. De kennisinstituten en onderwijsinstellingen zien een mogelijkheid de waddendobber in te zetten voor de ontwikkeling van duurzame technieken in een maritieme omgeving. En met behulp van deze technieken ook een mogelijkheid voor onderzoek naar en in de
Wat is de Waddendobber? De Waddendobber als ‘ding’ De
Waddendobber
is
een
is een uw n een nie
bber o d n e d d a De W
op
een
boei
gebaseerd, klein en drijvend verblijf voor korte intense beleving van de Waddenzee. Die beleving is enerzijds het meemaken van de dynamiek (getijde, golven, wind, zon, geur, donkerte, stilte, sterrenhemel, wadleven, …..) en anderzijds het meten van deze dynamiek. De Waddendobber is bevestigd aan een zogenaamde spudpaal waarlangs het met getijde op en neer beweegt. Er is ruimte voor maximaal 4 personen voor kort verblijf, 2 tot 3 dagen. De Waddendobber ligt buiten de artikel 20 gebieden, aan de rand van een slenk en is
va
e kern ‘ding’ en d ame en z r u u d r o t vo Het vorm . ’ ‘concept g n i v ddenbele a w e d n e vulling op n a a e v inspirer ie t a
en innov e r e d n o en is, ook z d ij o b n a een b a recreatief h c is t d is r e to anspreken a p o bestaand t h ic er akfase’, g duurzame n in de ‘ma e ) k ie am a d d e n ( dy n w r e v o leren ie. technolog 9
10
De technologie die ten behoeve van de Wadendobber wordt
dobber ontstaat, ontwikkelt door Duitse en Deense studenten/
onderzocht en gehanteerd kan als voorbeeld dienen voor
onderwijsinstellingen samen met bedrijfsleven aldaar.
duurzame technieken en materialen voor pleziervaart (jachten scheepsbouw).
De personen die in de verschillende fasen betrokken zijn bij de ontwikkeling en beheer van de Waddendobber treden toe
De Waddendobber als concept
tot het ‘waddendobber-genootschap’ (en dragen een speldje,
De Waddendobber biedt een offshore venster op de
bijgevoegd in dit rapport)
Waddenzee.
De
Waddendobber
brengt
kennis
van
de
Waddenzee aan wal. Door op locaties (eilanden en op het vaste land) de Waddendobber te gebruiken als symbool, zullen bezoekers op een bijzondere wijze kennis maken met de wadden. De meet- en monitorresultaten vanaf de Waddendobber worden zichtbaar. De tijdelijke ‘bewoners’ van de dobber spelen daarin ook een rol; ze tonen vanuit de Waddendobber hun bevindingen. De associatie is met een ruimtesatelliet: spannend, onbereikbaar, technologisch opwindend en menselijk. Bezoekerscentra langs de waddenkust en ondernemers in de toeristrecreatieve sector kunnen deel uitmaken van het concept door toegang te bieden. Gedacht wordt aan interactieve beeldschermen die o.a. communicatie met de tijdelijke bewoners mogelijk maakt (vraag stellen). De film “the making off…” en schaalmodellen van de waddendobber moeten het besef versterken. Er wordt nagedacht over onderwijsgericht materiaal over waddendobber en wadden. De Waddendobber heeft een sterke symboolwaarde voor de status werelderfgoed van de Waddenzee. In alle communicatie rond de Waddendobber zal dit worden benadrukt. Het is denkbaar dat er op termijn ook een Duitse en een Deense 11
12
Doelen
Civiele techniek
- Spudpaalconstructie en stabiliteit Het ontwikkelen van de Waddendobber dient meerdere doelen. Het omvattend doel is om de Waddenzee, o.a. als werelderfgoed, virtueel én echt te ontsluiten voor bezoekers aan de regio, voor het onderwijs en voor wetenschappelijk onderzoek. Het is een sterk symbool voor de uniciteit van de Waddenzee en voor het verbinden van duurzame technologie en natuurbeleving.
- Jurische en nautische randvoorwaarden (stilliggend of varend) Marketing en management - Marketing en beheersconcept Sommige onderdelen zijn in workshop verband uitgezocht, andere in de vorm van afstudeerstages. Bij de vervolgstappen zullen onderdelen van de hierboven
De ontwikkeling van de Waddendobber vindt plaats in een
aangegeven studies technisch verder worden uitgewerkt,
leeromgeving met studenten vanuit meerdere disciplines
maar ook nieuwe worden toegevoegd zoals:
en experts vanuit het regionale bedrijfsleven. Werkende weg ontdekken we nieuwe kansen voor beleving van de
Kunstacademie Minerva
Wadden, nieuwe technieken voor energieneutraliteit en
- Interieurdesign
water+afvalbeheer, nieuwe vormen van meten en monitoren. In de afgelopen periode hebben al diverse (groepen-) studenten gewerkt aan de ontwikkeling van het concept:
HIT - Sensortechnologie IBK
De Waddendobber zal ook na voltooiing dienen als permanente leeromgeving. Enerzijds door gebruik te maken van de informatie die beschikbaar komt en anderzijds door de Waddendobber voortdurend te verbeteren. Hierover worden afspraken gemaakt met Seaport Experience Centre en de Zeevaartschool Delfzijl . In de winterperiode zal de Waddendobber in de oude binnenhaven van Delfzijl drijven en zichtbaar zijn, nabij de nieuwe locatie van de zeevaartschool. Daarmee blijft de symboolwaarde continu. De waddendobber heeft alle kenmerken van een maritiem object. Gedurende deze periode kan onderhoud worden gedaan en kunnen nieuwe (innovatieve) toepassingen worden geïnstalleerd. Een relatie met de technisch maritieme opleiding van de zeevaartschool in Delfzijl is dan ook snel gelegd. Nabij de oude haven van Delfzijl wordt binnenkort de nieuwe zeevaartschool gebouwd. De oude haven is tevens een prima locatie om de waddendobber te laten overwinteren. Ook dan kan de waddendobber worden ingezet voor de promotie van de Waddenzee indien er ook een verbinding komt met een van de waddeninformatiecentra.
Kunstacademie Minerva:
instellingen. De Waddendobber ontsluit onderzoek voor
De Waddendobber is uniek, er is er slechts 1. Het kent dan ook geen commercieel doel en wordt ook niet in een commerciële omgeving ingezet. De waddendobber is wel te boeken voor kort verblijf. De opbrengsten daarvan dienen de kosten voor beheer en onderhoud te dekken. Dat verblijf is intens en verandert mensen of tenminste hun kijk op de Wadden. Een doel van de Waddendobber is daarmee ook een
- Speldje waddendobbergenootschap
groter publiek. De waarnemingen worden op meerdere
bijzondere aanvulling op het bestaande aanbod voor toerisme
plekken (deels real time) zichtbaar. Onderwijsinstellingen,
en recreatie.
Human Technology - Uitwerking energietoepassing
- Bedrijfsplan
- Doelgroeponderzoek
De
- Website
tbv bestudering van het waddengebied. Daarmee is het
Waddendobber
beschikbaar
voor
wordt
uitgevoerd
onderzoek
door
met
faciliteiten
wetenschappelijke
Bouwkunde
bezoekerscentra, veerdiensten, horeca langs de kust kunnen
- Hoofdvorm, programma van eisen en
toegang krijgen tot presentatie van gegevens. Daartoe wordt
materiaaltoepassing
een interface ontwikkeld die het zichtbaar maakt. 13
g
Motiverin
Het droogvallend wad, de wolken, vogels en rustende zeehonden zijn adembenemend mooi. Talloze Nederlanders worden gegrepen door de schoonheid van de Waddenzeenatuur en keren ieder jaar terug. De eilandbewoners hebben een sterke binding met hun eiland en het wad. Het landschap heeft een voor Nederlandse begrippen ongekende grootsheid. Lopend op het Wad hoor je slechts het geluid van water, wind, vogels en je eigen voetstappen. De Waddendobber is het symbool voor de beleving van de kwaliteit van de Waddenzee - regio. De kleinste omsloten ruimte, gelegen in de grootste beleefbare ruimte van ons land. Het vergroot de mogelijkheden van een bezoek aan de Wadden, ook als je niet met een eigen bootje kan droogvallen. De Waddendobber onderstreept de aanwijzing van de Wadden als werelderfgoed. Het vormt hiermee een unieke aanvulling op de toeristische mogelijkheden, vergelijkbaar met de Vuurtoren in Harlingen, maar nog meer toegesneden op de bijzondere waarden van het Wad. 14
Vanuit hier kun je met eigen ogen zien hoe het landschap vanaf
met
project
in de vaarrecreatie. Door de keuzen en effecten van deze
de laatste ijstijd langzaam vorm kreeg en nog steeds gevormd
Waddendobber komen aspecten uit meerdere programma’s
daaronder
13
programma’s.
In
het
technologie ook aan wal zichtbaar en beleefbaar te maken
wordt dankzij een bijzonder samenspel van wind, water en
samen. De Waddendobber is daarin soms een katalysator,
bereik je een grote groep.
golven, de krachten van de natuur. Vanuit de waddendobber
soms een vliegwiel en vaak een
voel je letterlijk de werking van eb en vloed: het vastraken en
aspect in de doelstellingen van het Waddenfonds betreft
Hiermee komt ook de relatie met programma 6 in beeld.
weer vlot komen. Je kan op afstand de luierende zeehonden
kennismanagement, als integraal onderdeel van de thema’s
Programma 6 richt zich op projecten waarbij wordt ingezet op
op de platen aanschouwen of een glimp opvangen van de
(en programma’s).
transitie naar zelfvoorziening in water en energie, waarbij de
icoon. Een separaat
gemarmerde rug van op- en weer onderduikende bruinvis.
potenties van energiebronnen als zon, tij volop in het gebied
Maar onder het wateroppervlak is het niet allemaal zo
Programma 11 uit het uitvoeringsplan richt zicht op projecten
aanwezig zijn worden benut. Het uitvoeringsprogramma kijkt
natuurlijk als het lijkt. De bodemfauna is aan het verarmen,
die ‘bijdragen aan een grotere rol en herkenbaarheid van het
daar met name naar de eilanden. De waddendobber kan hierin
trekvogels hebben meer en meer moeite met het vergaren
waddengebied als recreatiegebied, die het gastheerschap in
bijdragen als pilot-omgeving en als symbool voor de ambitie.
van voedsel. De waddennatuur kraakt in haar voegen.
het waddengebied verstreken en de relatie tussen toerisme
Vissers vangen alleen nog maar kleine vissen in hun netten.
en recreatie en de unieke waarden van natuur, landschap
Zoals opgemerkt, de waddendobber legt de relatie tussen
Het Natuurherstelprogramma wadden moet in deze situatie
en erfgoed verankeren’. De Waddendobber draagt op een
wad en land. Het gebied waarin we wonen en werken is
verandering brengen. Dat betekent ook een uitvoerig
vernieuwende wijze bij aan het versterken van de relatie
ontstaan uit de dynamiek van de Waddenzee. En de toekomst
programma van monitoring en onderzoek. Ook hier kan de
tussen recreatie/toerisme en natuur/landschap door de
van het gebied (wad en land) blijft onder invloed van die
Waddendobber een belangrijke rol in vervullen.
beleving van de wadden ‘aan land te brengen’. Beleving is
dynamiek. Het historisch landschap, met zijn kreken (maren),
in het project expliciet gekoppeld aan ‘leren’; de Wadden
kleine hoogteverschillen, de variaties in ondergrond etc.
Na de introductie van het idee hebben de overleggen die
te ontsluiten en te tonen voor een brede doelgroep (de
begrijp je pas goed wanneer de dynamiek wordt begrepen.
daarna hebben plaatsgevonden met instanties, bedrijven
bezoekers aan- en bewoners van het Waddengebied).
In die dynamiek is er nog steeds. De Waddendobber toont
en overheden geleid tot de motivering om de dobber ook
deze dynamiek, legt een relatie naar het landschap en draagt
daadwerkelijk te bouwen. Aan deze overleggen konden
Programma
uiteindelijke meerdere doelen aan de waddendobber worden
vaarrecreatie. Projecten die bijdragen aan de harmonisering
12
richt
zich
op
verduurzaming
van
de
zodoende bij aan doelstellingen van programma 8.
toegeschreven.
van recreatie en natuur worden gehonoreerd. Al scharen
Tenslotte; in alle aspecten van de waddendobber willen
wij de Waddendobber niet direct onder vaarrecreatie, toch
we ‘leren van-, over- en met de Waddenzee’. Zowel in het
Hoe verhoudt het project de Waddendobber zicht tot de
zullen de resultaten van het project duurzame keuzen in
maakproces als in de fasen daarna. De Waddendobber biedt
doelstellingen uit het Uitvoeringsplan Waddenfonds?
de vaarrecreatie mogelijk maken. De technologie die voor
kennisinstellingen gelegenheid het ‘ding’ in te zetten bij
de Waddendobber wordt ontwikkeld en gerealiseerd is
monitoring en het voor een breed publiek zichtbaar maken
Het Uitvoeringsplan Waddenfonds kent 4 thema’s (gebaseerd
met name gericht op duurzame zelfvoorziening in energie,
van onderzoeksprogramma’s.
op o.a. het Beheer- en Ontwikkelingsplan Waddengebied)
water, afvalverwerking. Deze kennis kan worden gebruikt 15
16
Huidige situatie
Van een spraakmakende trekker is momenteel geen sprake.
veranderingen. De Waddendobber moet de kennisinstellingen
Conform hetgeen is beschreven onder programma 11 van
gelegenheid bieden om hun onderzoeksactiviteiten en
het uitvoeringsplan wordt het wenselijk geacht een aantal
resultaten voor een grotere groep te profileren. Dit gebeurt
thematische trekpleisters te ontwikkelen.
op de locaties langs de kusten waar bezoekerscentra en
Onderdeel van dergelijke trekkers (recreatieve poorten) zijn
ondernemers zich verbinden aan het concept. En op de
kleinschalige voorzieningen, attracties en accommodaties,
Waddendobber zelf.
die aansluiten bij de identiteit van het gebied en deze waar mogelijk benadrukken. (recreatieve parels)
Techniek
De waddendobber kan hier een functie in vervullen. Een rol in de Waddenzee als verblijfplaats met de ultieme beleving van
Van oudsher zijn in de directe nabijheid van havenplaatsen
de unieke waarden van natuur en landschap gecombineerd
langs het kustgebied van de Waddenzee bedrijven en
De Waddenzee en dan met name de kustgebieden en de
met de rol van onderzoek en monitoring van het wad. Een rol
industrieën gevestigd. Transportmogelijkheden (overslag),
eilanden kennen een uitgebreid netwerk aan recreatieve
op het “vaste” land (drijvend in een van de havenplaatsen)
aanwezigheid van grondstoffen en of de directe ligging aan
voorzieningen. De Waddenzee vervult voorts een belangrijke
als buitenplaats van een van de waddencentra als een uniek
zee in verband met bijvoorbeeld koelwater vormen een van
functie in de recreatievaart. Veelal als kruisroute voor de
object voorzien van innovatieve oplossingen op het gebied
de belangrijkste vestigingsfactoren. Tussen de belangen van
verbindingen met de eilanden. Een aantal zandbanken leent
van duurzame energie, water en materiaalgebruik.
industrie en bedrijven enerzijds en de belangen van natuur en
Recreatie
landschap anderzijds, is altijd spanning.
zich ook goed voor het droogvallen en daarmee de ultieme
De keuzen in de ontwikkeling van de Waddendobber
ervaring van de weidsheid en de stilte van het wad. Het recreatieve (mede) gebruik van de Waddenzee leidt (nog)
Kennismanagement
worden gestuurd door het besef dat techniek
nieuwe
vormen van beleving mogelijk maken en het besef dat dit
niet tot ernstige verstoring en of bedreiging van de specifieke waarden van het wad. Toch moet ook hier de vinger aan de
De kennis over de Waddenzee is groot en altijd groeiend.
geen negatieve effecten mag hebben op de Waddenzee. De
pols worden gehouden. Het ongebreideld doorzetten van het
Allerlei instellingen houden zich bezig met onderzoek naar
regionale bedrijven die samenwerken in het project en/of de
recreatieve medegebruik kan tot negatieve effecten leiden.
biotische en abiotische aspecten van het waddensysteem.
waddendobber ondersteunen werken vanuit genoemd besef.
Zoeken naar mogelijkheden die deze belasting verminderen en
Effecten van bodemdaling en zeespiegelstijging vormen
of juist een goed alternatief bieden is een van de opdrachten
daarin een belangrijk aandachtspunt.
genoemd in programma 11 van het Uitvoeringsplan. Er komen
De Waddendobber wil de kennis en het onderzoek ontsluiten
dan ook geen honderden waddendobbers maar slechts 1. En
voor een grotere groep (waaronder het onderwijs en
deze waddendobber kan de uniciteit van de Waddenzee naar
bezoekers). Er zijn veel mensen die de Waddenzee ‘volgen’
binnenhalen.
vanuit een sterke belangstelling voor de kwaliteit en de 17
18
e Toekomstigject ro situatie, p obber d de wadden
Ontwerp en engineering
Beheer van de waddendobber
Op basis van het voorlopig schetsontwerp zal de vormgeving
Zoals reeds vermeld dient de waddendobber meerdere
van de waddendobber verder worden uitgewerkt.
doelen.
De waddendobber kan globaal als volgt worden omschreven.
Het is een permanent leerproject en zal dan ook binnen een
De Waddendobber is een klein verblijf voor vier personen
leeromgeving worden ingezet.
voor een paar dagen op het Wad. De Waddendobber ligt op de
De waddendobber kent seizoensgebruik. In de zomer zal de
rand van een slenk, die bij eb droogvalt. Bij vloed wordt de
dobber te vinden zijn ergens op het wad.
dobber door het stijgende water opgetild en schuift over een
Het gebruik is dan recreatief of onderzoeksgericht dan wel
spudpaal met het getij mee omhoog.
een combinatie van beide.
De initiatieffase is inmiddels afgerond. Dat wil zeggen dat
De waddendobber is volledig energieneutraal en voorziet
het idee van de waddendobber meer is uitgekristalliseerd
in eigen drinkwater. Met sensortechnologie worden alle
Er zal een beheerscommissie worden gevormd uit de sectoren
en er een start kan worden gemaakt met het ontwerp, de
denkbare natuurkundige processen zichtbaar en meetbaar
(recreatieve-)beleving, onderwijs, onderzoek en toerisme. In
engineering en de bouw.
gemaakt. Na een verblijf van een paar dagen krijg je inzicht in
gezamenlijk overleg zal een jaarplanning worden opgesteld
Het laatste uiteraard onder de voorwaarde dat de financiering
de mogelijkheden en beperkingen van alle mogelijke vormen
voor de inzetbaarheid en beschikbaarheid voor de in deze
kan worden gewaarborgd.
van energieopwekking en –verbruik. Het biedt daardoor
aanvraag geformuleerde doelen.
Relaties zijn gelegd met de diverse kenniscentra en
houvast in een periode van oordeelsvorming over de oorzaken
onderwijsinstituten. Het beheer van de waddendobber kan
en effecten van de klimaatverandering, die in een ver land
worden ondergebracht bij het Seaport Experience Centre
door deskundigen en politici plaatsvindt. Er ontstaat een
waarover meer in het vervolg van dit hoofdstuk.
beter begrip door het directe verband dat in de Wadendobber
In de komende periode zal er naast de daadwerkelijk bouw
wordt gelegd tussen energieopwekking en verbruik.
ook nog veel overleg plaatsvinden betreffende de verdere
Eitje bakken? Dan eerst 3 uren zon. Douchen? Dan eerst een
inzet van de waddendobber.
krappe voorraad zoetwater opwarmen. De gebruikers van de Waddendobber zal worden gevraagd klimatologische metingen te verrichten en te noteren in het logboek. Via de webcam kunnen actuele gegevens worden doorgegeven aan weerstations in de omgeving of het KNMI.
19
zoekgebieden voor locatie waddendobber zijn nog in studie 20
Met het SeaportsXperience center in Delfzijl is gesproken over het technisch beheer van de Waddendobber. De hoofddoelstelling van Seaports Xperience Center is het afstemmen van vraag en aanbod op de arbeidsmarkt, ook inhoudelijk, in de Eemshaven, het havengebied Delfzijl en in het gehele Eemsdeltagebied. Seaports Xperience Center heeft hierbij géén uitzendfunctie, maar is in de eerste plaats intermediair tussen de betrokken partijen: bedrijven en organisaties, politiek, onderwijsinstellingen en anderen. Het SeaportsXperience center ziet mogelijkheden om de waddendobber in te zetten voor haar eigen doelen doch gelet op haar coördinerende en organiserende taak van promotie van het Eemsdeltagebied ook voor de bredere doelen van de waddendobber. Verdere invulling van het beheer moet nog plaatsvinden en zal in de loop van 2010 vorm krijgen. In de toekomst kan het primaat van het beheer wellicht komen te liggen bij een van de grotere waddeninformatiecentra. Deze bevinden zich echter nu nog in de opbouwfase. In de winter heeft de wadendobber een thuisbasis. Een thuisbasis gerelateerd aan de zeevaartschool in Delfzijl en met een duidelijke link aan het waddencentrum in Delfzijl.
21
22
Wat zijn verwachte effecten:
Outputn indicatore
Het project Waddendobber attendeert studenten in het
De Waddendobber biedt kennisinstellingen de gelegenheid
HBO en MBO, met name ook in de technische en nautische
om op specifieke locaties onderzoek te doen. Dat houdt in
opleidingen,
dat de kennis van aspecten van de Waddenzee groeit.
op
de
bijzondere
kwaliteiten
van
de
Waddenzee. Door de Waddendobber en het gebruik daarvan
Door de resultaten via een interface op een populaire
zichtbaar te maken binnen de onderwijsinstellingen, zullen
wijze te tonen, zullen meer mensen kennis nemen van de
jonge mensen nieuwsgierig worden. De effecten nemen toe
diversiteit van onderzoek en daarmee de diversiteit in en om
wanneer dit gecombineerd met bezoek aan bezoekerscentra
de Waddenzee.
langs de kust, waar de Waddendobber ook ‘aanwezig’ is. Het maakproces, wat wordt vastgelegd in een film, draagt
In het beheer wordt aansluiting gezocht bij initiatieven van
Het project Waddendobber past binnen het thema wonen,
bij aan het aantrekkelijkheid van noordelijke (technische)
o.a. vrijwilligers die een rol gaan spelen in de bevoorrading,
werken en recreëren en met name binnen het programma
opleidingen.
verplaatsen en ontsluiting van de Waddendobber.
-verduurzamen recreatie en toerisme (programma 11). Wij zijn zo vrij onder ‘recreëren en toerisme’ het begrip
De Waddendobber zorgt voor bredere, publieke aandacht. Het
‘leren’ toe te voegen. Door zoveel mogelijk mensen op een
bijzonder karakter, het zichtbaar maken van wat er gebeurt,
bijzondere wijze te laten leren over de uniciteit en dynamiek
de technische aspecten en het tijdelijk verblijven zorgt voor
van de Waddenzee draagt het bij aan begrip en waardering
langdurige aandacht. Dit kan worden versterkt wanneer ook
voor dit gebied. Dit door de dynamiek van de Waddenzee voor
in het Duitse en in het Deense wat een soortgelijk project tot
een grote groep zichtbaar te maken (meten en tonen), door
stand komt (is nu geen onderdeel van het project).
deze dynamiek op kleine schaal te laten beleven (verblijf), en het mogelijk te maken met inzet van nieuwe duurzame
Delfzijl wil zich profileren als één van de centra of poorten
technologie. Naast een venster op de Waddenzee (natuur)
naar de Waddenzee.
biedt de Waddendobber ook een venster op de transitie naar
de weinige Europese estuaria. In de winterperiode zal de
duurzame energie (waddendobber = energieneutraal).
Waddendobber in de oude haven van Delfzijl dobberen,
Delfzijl ligt daarnaast aan een van
gerelateerd aan enerzijds het Seaport-Experience-Centre en anderzijds aan nautische opleidingen van de nieuwe afdeling van het Noorderpoortcollege (zeevaartschool e.a.). Met het onderhoud en innovatie van de waddendobber leren jonge mensen een vak en de betekenis van de Waddenzee. 23
24
Hiervoor is het noodzakelijk om de projectleiding, die nu is
Projectrisico’s
opgedeeld in interne coördinatie (hogeschool) en externe coördinatie (bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen) te versterken. Daarvoor zijn uren in de begroting opgenomen. De “post natale periode” ofwel de blijvende inzetbaarheid van de waddendobber voor de doelen waarvoor zij is ontwikkeld moet nog verder worden uitgewerkt. Er is een beheerscommissie in oprichting, maar veel vragen zijn nog onbeantwoord. Kernbegrippen zijn beheer, eigendom,
De enthousiaste reacties in het veld die de introductie van
onderhoud,
de waddendobber teweeg hebben gebracht stemmen de
verplaatsingen.
verbetering,
inzetbaarheid
en
mogelijke
toekomst hoopvol.
Het overleg hierover is zoals eerder gemeld gaande en zal
De ontwerp- en realisatiefase wordt gekenmerkt door een
moeten leiden tot een overeenkomst waarin genoemde
grote betrokkenheid van de initiatiefnemers en de bedrijven
aspecten zijn geregeld.
die hun medewerking aan de ontwikkeling en de bouw hebben toegezegd.
Tot slot moet de vraag nog beantwoord worden onder welke
De bouw van de waddendobber is hiermee voldoende
juridische definitie de waddendobber valt. Met andere
gezekerd.
woorden is er een vergunning nodig om de waddendobber zomers voor een langere tijd op een bepaalde locatie in de
Het mag duidelijk zijn dat de leeromgeving weliswaar
Waddenzee te plaatsen.
voldoende geborgd is, maar de resultaten van onderzoek en
In de komende periode zal dit nader worden uitgezocht bij de
uitwerking door studenten laten zich niet kwantitatief en
bevoegdhebbende instanties.
kwalitatief voorspellen. Dat is deel van dit avontuur.
Gelet op de verwachte datum van “tewaterlating” (juni 2012)
Wij beschouwen de conceptfase min of meer als afgerond:
is er voldoende tijd voor het verkrijgen van een eventuele
De doelen en de hoofdvorm zijn bepaald, evenals de
vergunning. Daarnaast zullen de locaties zorgvuldig worden
spudpaalconstructie. Nu begint de fase van engineering
uitgekozen met uiteraard vermijding van de kwetsbare ic
en aansluitend de constructie en afwerking. Dit vraagt om
risicogebieden. Er komt slechts 1 waddendobber.
meer begeleiding en toezicht om de afgesproken doelen en
De kans dat de hiervoor benodigde vergunning niet wordt
planning (met en zeker marge) te bereiken.
verkregen, wordt laag ingeschat. 25
