Handleiding voor docenten. Debatteren op het mbo

Handleiding voor docenten

Debatteren op het mbo

Debatteren op het mbo, editie 2015

Inhoud Achtergrond voor de docent ....................................................................................................................................... 3 1.

Voorwoord ....................................................................................................................................................... 3

2.

Onze didactische keuzes................................................................................................................................. 4

3.

Aansluiting op examinering Nederlands en L&B....................................................................................... 5

De basis ........................................................................................................................................................................... 7 4.

Wat is debatteren?............................................................................................................................................ 7

5.

Waarom leren debatteren?............................................................................................................................10

6.

De debatvorm ................................................................................................................................................11

7.

De jurering ......................................................................................................................................................17

8.

De timekeeper ................................................................................................................................................26

9.

Presentatie .......................................................................................................................................................27

10.

Argumentatie .............................................................................................................................................29

11.

Teamwork ..................................................................................................................................................33

Extra lesmateriaal ........................................................................................................................................................36 12.

Voorbeeldstellingen ..................................................................................................................................36

13.

Oefeningen .................................................................................................................................................37

Colofon .........................................................................................................................................................................39

Dit lesboek wordt mede mogelijk gemaakt door de volgende partners:

2


Achtergrond voor de docent 1.

Voorwoord Beste docent, In deze handleiding vindt u theorie, tips en trucs om het debat als lesmethode in te zetten op het mbo. Wat zijn leuke oefeningen? Wat zijn leuke stellingen? Hoe jureert u? De theorie van dit boekje is zoveel mogelijk in een taal gezet die past bij mbo-studenten, zodat u de informatie zo gemakkelijk mogelijk aan uw klas kunt doorgeven. Het einddoel van deze handleiding is dat u straks alle kennis en kunde inzet bij een spetterend slotevenement: ons jaarlijkse MBO Debattoernooi! Wij hebben dit boekje gemaakt omdat onze stichting ten doel heeft het retorica- en debatonderwijs binnen alle lagen van het Nederlandse onderwijs te bevorderen. Dit in de overtuiging dat het oefenen in debatteren een unieke en essentiële bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge mensen. De bijdrage van het debat aan de ontwikkeling van jonge mensen is tweeledig. Ten eerste leren zij spreken, luisteren en argumenteren. Dit geeft hen zelfvertrouwen en de benodigde vaardigheden om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij. Ten tweede leren jongeren standpunten van verschillende kanten te bekijken, te bevragen en te begrijpen. Deze toets der ideeën is de zuurstof van iedere democratie. Kortom, debatteren in het onderwijs is een bewezen middel om jongeren voor te bereiden op actief burgerschap. Maar zo’n methode werkt natuurlijk alleen maar als jongeren het zelf ook leuk vinden om te doen. En dat blijkt! Allereerst omdat het een werkvorm is waar de studenten volop in de aandacht staan; zij hebben het woord. Daarnaast geeft het competitie-element van het debat extra motivatie. Zelfs als de studenten niet zo geraakt worden door een bepaald maatschappelijk onderwerp van een stelling, dan geven ze nog wel om de eer, de winst of de mooie prijzen. Namens Stichting Nederlands Debat Instituut wens ik u veel succes en plezier bij het inzetten van de debatmethode in uw lessen. Tot ziens op ons toernooi! Roderik van Grieken Voorzitter Stichting Nederlands Debat Instituut

3


Kijken op video?  Voor een mooie impressie van het MBO Debattoernooi op video, klik op deze link.  Inschrijven voor het jaarlijkse toernooi? Zie hier.

2.

Onze didactische keuzes Voor onze lesmethode hebben wij verschillende didactische keuzes gemaakt. Twee willen wij er hieronder toelichten. Allereerst kiezen wij ervoor om jongeren te laten debatteren los van hun eigen mening. Dat doen we om drie redenen. Allereerst is het leerzamer, omdat ze dan creatiever moeten zijn in het bedenken van argumenten. Het gaat echt om de vaardigheid zelf. Ten tweede krijg je meer verschillende argumenten op tafel, omdat de studenten vrijer kunnen praten en er altijd zowel voor- als tegenstanders zijn – ook als honderd procent van de klas persoonlijk voor de stelling is. Tot slot merken studenten op deze manier hoe het is om zich te verplaatsen in het standpunt van een ander. Een tweede didactische keuze is dat wij veel aandacht besteden aan de mores. We willen studenten leren om te spreken als ‘team’ in plaats van als ‘ik’. We willen ze leren argumenten te weerleggen door te spreken over ‘onze tegenstanders’ in plaats van ‘jullie’. Studenten spreken via de jury – in plaats van rechtstreeks tot elkaar. Eigenlijk net als in de Tweede Kamer, waar dat via de voorzitter gebeurt. De mores zorgen voor een veilige sfeer waar alle studenten zich prettig bij voelen. Het maakt de drempel om te spreken zo laag mogelijk. Als elke student in de klas durft op te staan, is de debatles een succes. “Beter is het, geheel blind te zijn, dan een zaak van slechts één kant te bezien.” Indisch spreekwoord

4


3.

Aansluiting op examinering Nederlands en L&B Internationaal wetenschappelijk onderzoek toont de waarde van het debat als lesmethode keer op keer aan (zie voor meer informatie www.schooldebatteren.nl). Voor docenten in Nederland is het vooral belangrijk dat de methodes aansluiten op de doelen en vereisten die door de overheid gesteld zijn voor het mbo. Met de debatmethode ontwikkelen mbo-studenten allereerst vaardigheden die zij nodig hebben voor hun examinering Nederlands en ten tweede vaardigheden voor de kwalificatie-eisen voor Loopbaan en Burgerschap (L&B). Examinering Nederlands Sinds 2010 focust de overheid extra op de verbetering van de taal- en rekenpresentaties van kinderen en jongeren. Een van de vernieuwingen is de invoering van een instellings- en centrale examinering voor taal. Er is een referentiekader Taal en Rekenen gemaakt, waarin staat vermeld aan welke vereisten de studenten moeten voldoen, zie hier. De invoering hiervan is nog volop bezig. Voor niveau mbo-1, mbo-2, mbo-3 is niveau 2F vereist, voor mbo-4 is niveau 3F vereist. Met de debatmethode werken de leerlingen aan alle aspecten van mondelinge taalvaardigheid: gespreks-, luisteren spreekvaardigheid. Loopbaan en Burgerschap Tevens heeft de overheid voor mbo-scholen verschillende kwalificatie-eisen gesteld voor burgerschap. De invulling hiervan is aan de scholen zelf. Veel opleidingen geven de debatmethode een plaats in het leerplan onder de categorie “Burgerschap”, gebaseerd op het document “kwalificatie-eisen loopbaan en burgerschap”. Zie hier voor het complete document. Debatteren is zowel waardevol voor de daarin beschreven “politiek-juridische dimensie”, de “sociaal-maatschappelijke dimensie” als voor de “dimensie vitaal burgerschap”. Voor alle drie is het namelijk van belang dat studenten zich goed kunnen uitdrukken, goed kunnen argumenteren, goed kunnen omgaan met waardendilemma’s en goed kunnen luisteren naar anderen. Dit zijn stuk voor stuk vaardigheden die duidelijk verbeterd worden door debatteren. Sommige scholen geven debatteren echter ook een plaats in het kader van loopbaanontwikkeling. Het vermogen van leerlingen om zich goed uit te kunnen drukken en goed te kunnen argumenteren, komt immers ook ten goede aan de verdere loopbaan. Onderzoeksbureau SLO heeft een voorbeeldinvulling gemaakt, zie hier. Dit voorbeeld hanteren wij om te zien hoe via de debatmethode mbo-studenten hierin kunnen worden getraind. We selecteerden de punten waarop de debatmethode van toepassing is:

5


Kerntaak 3: Participeert in het publieke domein, in besluitvorming en beleidsbeïnvloeding (politiek-juridische dimensie). - Ik heb inzicht in de werking van de parlementaire democratie en de democratische rechtsstaat. - Ik heb inzicht in een aantal maatschappelijke dilemma's en de wijze waarop hierover besluiten worden genomen. - Ik (h)erken de basiswaarden van onze samenleving (bijvoorbeeld gelijkwaardigheid) en handel hiernaar. - Ik kan informatie verzamelen en beoordelen. - Ik kan feiten en meningen onderscheiden. - Ik kan een afweging maken tussen individuele belangen en collectieve belangen. - Ik kan bijdragen aan besluitvorming in een groep. - Ik kan omgaan met kritiek, verschillen en conflicten. - Ik heb respect voor algemeen aanvaarde waarden en normen. - Ik kan via dialoog, discussie, debat of argumentatie een gesprek aangaan. Kerntaak 4: Functioneert als werknemer in een arbeidsorganisatie (economische dimensie). - Ik zeg eerlijk en beleefd wat ik vind. - Ik luister naar feedback van anderen over mijn werk of (beroeps)-houding. - Ik kan kritiek ontvangen en doe er zo nodig wat mee. Kerntaak 6: Deelnemen in allerlei sociale verbanden en respectvol gebruik van de openbare ruimte (sociaal-maatschappelijke dimensie). - Ik luister aandachtig naar de inbreng van anderen. - Ik zeg wat mijn gedachten en ideeën zijn. - Ik sta open voor feedback van anderen en doe er wat mee. - Ik geef anderen feedback op een beleefde manier. - Ik toon respect voor de ander.

6


De basis 4.

Wat is debatteren? Debatteren is discussiëren met regels. Discussies heeft iedereen wel meerdere keren per dag. Met ouders, vrienden, leraren of collega’s. Een discussie ontstaat als je het met iemand ergens over oneens bent. Je probeert de ander dan te overtuigen van je gelijk door middel van het aanvoeren van argumenten. Soms lukt dat, soms niet. Soms is onduidelijk of het gelukt is omdat het gespreksonderwerp verandert, of omdat blijkt dat je het eigenlijk allebei over iets anders hebt of iets anders bedoelt. En soms kom je in een discussie snel tot een compromis. Bij een debat is dit anders. Een debat wordt georganiseerd over een specifiek onderwerp en er doen sprekers aan mee van wie je van tevoren weet dat ze het met elkaar oneens zijn over dat onderwerp. Zij worden verdeeld in voorstanders en tegenstanders. Ook worden vooraf een aantal spelregels afgesproken. Bijvoorbeeld dat het debat maximaal twee uur duurt. Daarnaast probeer je bij een debat niet elkaar te overtuigen, maar een derde partij. Deze mensen nemen aan het einde van het debat een beslissing over wie het het beste gedaan heeft. De debaters proberen dus niet elkaar te overtuigen, maar het publiek, de rechters of de jury. Het bekendste voorbeeld van een debat is een verkiezingsdebat. Verschillende politieke partijen nemen het tegen elkaar op over actuele onderwerpen met als doel de kiezer ervan te overtuigen op hen te stemmen. Een ander voorbeeld is een rechtszaak. Twee advocaten pleiten tegen elkaar met als doel de rechter ervan te overtuigen dat hun cliënt gelijk heeft. De rechter neemt uiteindelijk een beslissing. Door te debatteren komen argumenten voor en tegen op tafel, op basis waarvan nieuwe inzichten kunnen ontstaan en eventueel beslissingen genomen kunnen worden. Er zijn verschillende debatvormen die allemaal hun eigen regels en gebruiken kennen, maar er is een aantal spelregels dat altijd geldt:

7


Stelling Een debat gaat altijd over een stelling, oftewel een uitspraak of standpunt waar de meningen over kunnen verschillen. Deze stelling wordt door de organisator van het debat bedacht. Voorbeelden zijn; ‘Festivalorganisatoren moeten verplicht gratis oordopjes uitdelen, ‘Whatsappen vergroot de taalvaardigheid’ en ‘Van gamen word je agressief’. Teams Er zijn voorstanders en tegenstanders van de stelling. Deze positie mag je niet zelf kiezen, maar wordt door de organisator aangewezen of door middel van loting bepaald. Je verdedigt als team dus niet je eigen mening over de stelling maar datgene wat je is toegewezen. Dit is heel belangrijk. Het gaat niet om wie het beste zijn eigen mening kan geven maar om wie het beste een willekeurig standpunt kan verdedigen en onderbouwen. Uiteindelijk gaat het erom welk team het meest overtuigend is in het debat. Jury Ieder debat kent een jury. Dit zijn de mensen die beslissen welk team het beste gedebatteerd heeft. Voorafgaand aan het debat worden de criteria bepaald waar de jury op gaat letten. Zo weten de teams wat zij moeten doen om te winnen. De persoonlijke mening van de juryleden over de stelling speelt geen enkele rol. Juryleden luisteren objectief en beslissen wie het beste gedebatteerd heeft, los van of ze het inhoudelijk eens zijn met het standpunt of niet. Verschillen staan centraal Het debat draait alleen om die argumenten waar de voor- en tegenstanders over van standpunt verschillen. Het verschil staat dus centraal. Teams kunnen het tijdens het debat daarom niet (volledig) eens worden over de stelling. Ze kunnen wél concessies doen, wat betekent dat men aangeeft dat er over bepaalde zaken géén verschil van standpunt bestaat. Het doel daarvan is om meer focus aan te brengen op de punten waarover men wél van standpunt verschilt. Bijvoorbeeld: “wij zijn het met de voorstanders eens dat hongersnood onder Syrische vluchtelingen een enorm probleem is, maar wij geloven niet dat een militaire interventie dat probleem gaat oplossen.”

8


Gelijke wapenen In alle opzichten wordt ervoor gezorgd dat het debat een eerlijke strijd wordt. Zo hebben alle teams evenveel spreektijd en evenveel voorbereidingstijd. Ook moeten zij toegang hebben tot dezelfde informatie en moet de stelling eerlijk zijn in de zin dat er voor beide kanten iets te zeggen valt.

Vragen aan de klas: 1. Wat is een debat? 2. Wat is het verschil tussen een discussie en een debat? 3. Ken je beroemde debaters? 4. Wie vind je een goede debater en waarom?

9


5.

Waarom leren debatteren? Als je goed kunt debatteren is dat heel handig. Allereerst leer je namelijk om voor een groep te presenteren. Een handige vaardigheid wanneer je solliciteert voor een baan. Ten tweede leer je luisteren, waardoor je goed kunt reageren op iemand anders en ook achteraf beter kunt onthouden wat er is gezegd. Tot slot leer je argumenteren. Daardoor leer je om goede redenen te geven voor je mening en dat is belangrijk om andere mensen te kunnen overtuigen. Zo hebben politici als Bill Clinton en Nelson Mandela, maar ook Hollywood-sterren als Brad Pitt, Renee Zellweger en Oprah Winfrey ooit in een debatteam op school gezeten.

“Gelijk hebben is niet voldoende, je moet het ook krijgen.” Aristoteles

Vragen aan de klas: 1. Wat leer je door te oefenen met debatteren? 2. Waar kun je die talenten later goed voor gebruiken? 3. In welke beroepen moet je sowieso goed kunnen debatteren?

10


6.

De debatvorm Voor het mbo hebben we een eigen format ontwikkeld. Het doel van het debat; het uiten van een mening en je open stellen voor nieuwe inzichten en ideeën. Daarnaast zorgt debatteren ervoor dat je allerlei nuttige vaardigheden oefent die je uiteindelijk je hele leven kunt gebruiken. Denk hierbij aan presenteren, goed reageren, een helder verhaal kunnen houden en argumenteren. Hieronder leggen we uit hoe zo’n debat werkt. Het team Ieder debatteam bestaat uit vijf studenten waarvan er één de aanvoerder is. De stellingen De debatten gaan altijd over een stelling. Dit is een zin die een standpunt weergeeft waar je voor of tegen kunt zijn. Bijvoorbeeld ‘Groepsopdrachten voor een cijfer moeten worden afgeschaft’ of ‘Kinderarbeid moet verboden worden’. De teams moeten zowel de voorstandersals de tegenstanderspositie voorbereiden. Pas vlak voor het debat wordt bekendgemaakt wie voor en wie tegen is. De opstelling De debatzaal moet zo worden ingericht:

11


De vorm Het debat bestaat uit drie fases. Iedere fase heeft haar eigen functie. Hieronder leggen we ze uit: 1. Opzetfase Het debat begint met het geven van een hand aan het andere team. Daarna start het debat. De aanvoerders van de teams krijgen ieder twee minuten om de stelling te verdedigen of aan te vallen. In deze twee minuten geven zij aan wat de argumenten van hun team zijn om voor of tegen de stelling te zijn. De aanvoerder van de voorstanders begint. Beide aanvoerders spreken vanachter het katheder. De taak van de beide aanvoerders is om zo duidelijk en overtuigend mogelijk aan de jury te vertellen wat de argumenten voor of tegen de stelling zijn, die hun team tijdens het debat naar voren zal brengen. De aanvoerder van de voorstanders heeft als extra taak om kort uit te leggen wat de voorstanders precies met de stelling bedoelen. Bijvoorbeeld de stelling: ‘Leraren moeten democratisch gekozen worden door leerlingen’ is een duidelijke stelling. Toch kunnen hier misverstanden over ontstaan als deze niet verder wordt uitgelegd. De voorstanders moeten uitleggen of het hier gaat om hun eigen school, of misschien alle mbo’s in Nederland. Mogen alle studenten stemmen of bijvoorbeeld alleen de studenten uit het laatste jaar? Hoe vaak worden er verkiezingen gehouden? De tegenstanders moeten zich tijdens het debat houden aan de invulling van de stelling die door de voorstanders is gegeven! Deze moet natuurlijk wel eerlijk zijn: de voorstanders mogen niet een invulling kiezen waar je het echt niet mee oneens kunt zijn. De aanvoerder van de tegenstanders kan in de opzetfase uitleggen waar de tegenstanders het precies mee oneens zijn. De tegenstanders kunnen het bijvoorbeeld helemaal eens zijn met de aanleiding van de stelling die de voorstanders geven (‘er is te weinig inspraak van leerlingen bij het aanstellen van leraren’), maar niet met de oplossing (‘democratische verkiezingen voor leerlingen’). De tegenstanders kunnen er bijvoorbeeld ook voor kiezen om het niet eens te zijn met de aanleiding van de stelling (‘er is geen inspraak nodig van leerlingen bij het aanstellen van leraren’). Een andere mogelijkheid is dat de voorstanders een heel belangrijke groep mensen die te maken hebben met de stelling negeren (bijvoorbeeld ‘de leraren’). De tegenstanders kunnen in de opzetfase uitleggen dat die groep heel belangrijk is om te bespreken in het debat.

12


2. Reactiefase In de reactiefase doen alle vijf de debaters van beide teams mee en zijn er geen vaste spreektijden. De bedoeling is dat de teams om en om reageren op de argumenten van het andere team en hun eigen argumenten verdedigen. De reactiefase wordt geleid een van de juryleden die de rol van debatleider op zich neemt. De debatleider geeft deelnemers het woord en zorgt ervoor dat beide teams evenveel aan het woord komen. Als een deelnemer iets wil zeggen gaat hij staan en wacht tot de debatleider hem het woord geeft. De reactiefase duurt acht minuten. De aanvoerder van de voorstanders geeft een invulling van de stelling, waar de teams zich aan houden in de reactiefase. De bedoeling is dat je als team zo overtuigend mogelijk de argumenten die het andere team op je afvuurt weet af te slaan en je eigen team verdedigt. Het is niet de bedoeling dat je veel afwijkt van de opzetfase van je eigen aanvoerder. Probeer als team een duidelijke lijn aan te brengen in de argumenten en reacties die je geeft. Ieder argument past in het grotere plaatje van de stelling. In een goede reactiefase sluiten de reacties van teamleden daarom op elkaar aan en wordt er niet van de hak op de tak gesprongen met losstaande reacties. 3. Conclusiefase In de conclusiefase houdt van ieder team één persoon een samenvattend betoog van twee minuten. Dit kan de aanvoerder zijn maar dat hoeft niet (!). De taak van een samenvattende spreker is om een samenvattende analyse te geven van het debat, met als doel de jury te verleiden zijn of haar team te laten winnen. Er wordt niet van de spreker verwacht om een perfect gebalanceerde samenvatting of onpartijdige analyse te geven. Het is wel de bedoeling dat er een redelijke weergave van het debat gegeven wordt, waarin de posities van beide debatteams naar voren komen. Debaters die slechts argumenten van het eigen team herhalen en/of met geheel nieuwe argumenten komen, hebben hun beurt duidelijk verkeerd begrepen. Het betoog kan overzichtelijk worden gestructureerd aan de hand van de zogeheten geschilpunten in het debat (de belangrijkste onderwerpen in het debat waarover de teams met elkaar botsten). Bijvoorbeeld: “Geachte jury, dit debat ging over legalisering van softdrugs. Wij verstaan onder softdrugs alle middelen die op lijst II van de Opiumwet staan plus paddo’s. Wij willen dat in de hele Europese Unie legaliseren. Wij waren het met de tegenstanders eens dat gebruik van softdrugs schadelijk is voor de gezondheid en dat het beter is om die drugs niet te gebruiken. Over twee grote vragen waren we het oneens, namelijk over de vraag hoe verslavend softdrugs zijn en over de vraag of mensen zelf mogen uitmaken of ze softdrugs nemen of niet. Wat betreft de eerste vraag hebben wij uitgelegd dat softdrugs uit zichzelf niet zo verslavend zijn, maar wel verslavend zijn voor mensen in bepaalde omstandigheden. De tegenstanders zeggen dat softdrugs

13


heel verslavend zijn, maar hebben dat niet uitgelegd. Ze hebben ook geen reactie gegeven op ons argument, terwijl we daar twee keer om hebben gevraagd. De tegenstanders zeiden wel dat gebruik van softdrugs vaak leidt tot gebruik van harddrugs. Wij hebben uitgelegd waarom dat juíst gebeurt als je softdrugs verbiedt, want dan gaat de handel ondergronds. De georganiseerde misdaad verdient veel aan harddrugs en probeert mensen dus verslaafd te krijgen. Maar, geachte jury, zelfs áls softdrugs verslavend zouden zijn, dan nog mogen mensen zelf uitmaken of ze softdrugs gebruiken. De verboden vrucht smaakt namelijk het lekkerst. Bovendien mogen meerderjarigen op dit moment al alcohol drinken, dat volgens verschillende onderzoeken veel verslavender en schadelijker is dan softdrugs. Waarom zouden we dan geen softdrugs mogen gebruiken? Daarom wordt softdrugs nu in veel landen gelegaliseerd, zelfs in delen van de VS. Laat Nederland weer een voorbeeldland zijn en stem vóór legalisering van softdrugs! Dank u wel voor uw aandacht.” Bovenstaande conclusiespeech zal in de praktijk niet snel voorkomen. Een echte conclusiespeech duurt namelijk langer en het taalgebruik zal ook anders zijn. Het gaat er hier dus alleen om een indruk te geven van wat (ongeveer) wordt verstaan onder een ‘samenvattende analyse’. De aanvoerdersspeech De aanvoerders in de opzetfase vertellen hun argumenten op een bijzondere manier. Namelijk via de kop-romp-staart-structuur. Dat is een handige manier om te zorgen dat de jury alle argumenten goed kan herkennen en onthouden. Dat gaat als volgt:

14


1. Kop (± 30 seconden) Het eerste onderdeel, de kop van je betoog, is de inleiding. In deze inleiding zorg je allereerst dat je de aandacht hebt van je publiek en de jury. Dit kun je het beste doen door een mooie aandachtstrekker. Dit kan een mooi citaat zijn, een statement, een stuk uit de actualiteit of iets anders waardoor direct duidelijk wordt waar je het over gaat hebben. De aanvoerder van de voorstanders geeft namens het team in de inleiding ook een invulling van de stelling. Dat heet definitie. De aanvoerder geeft aan hoe de stelling door de voorstanders precies wordt begrepen. Als de stelling bijvoorbeeld luidt ‘er moet een minimumpercentage komen van vrouwen in de top’, dan dient de aanvoerder duidelijk te maken welk percentage wordt gebruikt en wat men precies onder ‘de top’ verstaat. De aanvoerder van de tegenstanders geeft in de inleiding aan waar ze het precies mee oneens zijn. Bijvoorbeeld: “wij geloven dat positieve discriminatie ook discriminatie is en dat je discriminatie niet met discriminatie kunt bestrijden”. Daarna kondig je kort aan wat je tijdens je spreektijd gaat vertellen, welke argumenten je gaat gebruiken. Door je argumenten aan te kondigen, kan de jury ze alvast kort opschrijven. Gebruik niet te veel argumenten tijdens de opzetfase. Je wint het debat niet omdat je meer argumenten hebt gebruikt dan je tegenstanders. Het gaat er om dat je betere argumenten hebt die je goed hebt uitgewerkt. Normaal gesproken gebruik je in de opzetfase niet meer dan drie argumenten. Wanneer je je argumenten aankondigt is het verstandig om ze te labelen en te tellen. Labelen wil zeggen dat je een naam geeft aan het argument. Je plakt er een label op. Hierdoor kan het publiek het verhaal beter volgen. Een label moet je argument zo kort mogelijk samenvatten. Hoe korter, hoe beter: het liefst één woord. Een extra voordeel is dat alleen met dit woord het argument voor veel juryleden al zal gaan leven. Je kunt verschillende woorden gebruiken om te labelen, zoals een omschrijving of een metafoor. Een voorbeeld om dit duidelijk te maken: U hebt het ongetwijfeld ook gehoord op het nieuws gisteravond: steeds meer kinderen lijden aan overgewicht. En dit is een groot probleem. Ik vind daarom dat de gemeente snacks en ander ongezond voedsel moet verbieden op scholen. Ik heb daarvoor drie argumenten. Allereerst de gezondheid, ten tweede het geluk en ten derde het geld.

15


In dit voorbeeld weet de jury al een beetje wat je met je drie argumenten bedoelt. Je moet ze daarna wel uitleggen, maar je hebt jezelf en het publiek al een structuur gegeven. Het tellen is ook belangrijk. Hierdoor kan er geen misverstand ontstaan over het aantal argumenten. In het bovenstaande voorbeeld is dat ook gedaan: “Ten eerste … ten tweede … ten derde…” Een jurylid kan direct de drie argumenten opschrijven en weet ook dat hij alle argumenten die je genoemd hebt, genoteerd heeft. Hierdoor wordt je verhaal makkelijk te volgen, herkent het publiek en de jury je verhaal en help je ook jezelf. Stel dat je een black-out hebt bij de uitleg van je tweede argument, dan weet je vast nog wel dat er een derde argument was en kun je daarmee doorgaan. “Als je het niet simpel kan uitleggen, heb je het niet goed genoeg begrepen.” Albert Einstein 2. Romp Hierna komt de romp of het middenstuk. In dit gedeelte van je verhaal geef je de meeste informatie. Het is je taak om ieder argument dat je in de kop genoemd hebt zo goed mogelijk toe te lichten. Door het argument met één woord te labelen maak je het duidelijk, door het uit te leggen maak je het overtuigend. Als je daarna een voorbeeld gebruikt, maak je het ook nog herkenbaar. 3. De staart (± 15 seconden) Met de conclusie, de staart, rond je het betoog af. Tijdens de conclusie probeer je met name de zekerheid te krijgen dat de jury al je argumenten gehoord heeft, zodat ze worden meegewogen in de beoordeling. Dit lukt het best door ze nog een keer kort te herhalen met dezelfde labels als die je in de kop en de romp hebt gebruikt. Het lijkt overdreven om in twee minuten nog een keer al je argumenten te herhalen maar voor juryleden is het heel prettig. Dit geeft ze de kans om zelf nog een keer door hun aantekeningen te lopen. Als je zelf debatten jureert, zul je ook merken hoe handig dat is. Ga vooral ook een paar keer zelf jureren, hier leer je heel veel van. Sluit je betoog altijd af met een mooie uitsmijter. Dat kan de stelling zijn of een mooi citaat. Maar vertel de jury nooit; ‘dit was het’ of ‘meer heb ik niet’. Vergeet niet dat het laatste wat je zegt vaak het beste blijft hangen. Maak daar dus goed gebruik van. Beste jury, u hebt nu onze drie argumenten gehoord: 1. gezondheid, 2. geluk en 3. geld. Dus verbied die snacks op scholen en help overgewicht tegen te gaan!

16


Kijken op video? Wil je een voorbeeld zien van zo’n debat? Hier vind je een aantal videoregistraties van debatten waarin volgens eenzelfde debatvorm wordt gedebatteerd. Gebruik dit debat ook om eens te jureren als oefening!

7.

De jurering Voor de juryleden geldt net als voor de debaters een aantal regels waar ze zich aan moeten houden. De eigen mening van de jury mag geen rol spelen Als jurylid mag de persoonlijke mening geen enkele rol spelen bij het beoordelen van een debat! De jury luistert objectief en geeft alleen een oordeel over welk team zijn rol het beste vervuld heeft. Wat de eigen mening over de stelling is, mag op geen enkele wijze meewegen in de beslissing. Wat niet gezegd is, telt ook niet mee De jury kan misschien zelf nog argumenten voor of tegen de stelling bedenken die in het debat niet genoemd zijn. Deze mogen ze echter niet laten meewegen in de jurering. Ze beoordelen alleen wat er gezegd is, en niet wat niet gezegd is. Stel dat de voorstanders in een debat zeggen dat modebedrijf Diesel een groot Nederlands bedrijf is en de tegenstanders vallen dit niet aan. In dat geval mag je als jury niet de tegenstanders alsnog gelijk geven omdat je weet dat Diesel eigenlijk een Italiaans bedrijf is; het is aan de teams om argumenten aan te dragen of tegen te spreken, niet aan de jury! Maar wanneer de tegenstanders reageren door te zeggen dat Diesel een Italiaans bedrijf is, mag je deze redenering natuurlijk wél toekennen als jury.

17


Jurycriteria De jury let tijdens het debat op vier dingen: de presentatie van de debaters, de argumentatie het teamwork en reactie. 1. Presentatie Om te beoordelen of de debaters goed presenteren, let de jury op drie onderdelen: - Spreekt de debater duidelijk en is hij goed te volgen? - Richt de debater zich op de jury en het publiek? - Gelooft de debater zelf in wat hij zegt (tracht hij te overtuigen)? 2. Argumentatie en Inhoud Om te beoordelen of de debaters goed argumenteren, let de jury op: - Legt de debater het argument goed uit en geeft hij er voorbeelden bij? Is er eigenlijk wel sprake van een argument, of alleen van een bewering? Los van de inhoud van het argument (waaronder ook de relevantie en het gewicht in het debat), wordt ook beoordeeld op de activiteit van het argumenteren. Maakt de spreker gevolgtrekkingen, wordt er werk gemaakt van argumenten? Oprechte inspanning is hier op zichzelf al iets waard, al kan zij de inhoud nooit geheel vervangen. Hoeveel de inspanning precies waard is, valt alleen binnen de context van het debat te bepalen.. Aangezien er in de reactiefase niet alleen eigen argumenten worden ingebracht door de teams maar er ook moet worden aangevallen, is er voor gekozen om in deze fase de term árgumentatie´ te vervangen voor ínhoud’. De conclusiespreker mag geen nieuwe argumenten geven en daarom spreken we van ‘analyse’ in plaats van ‘argumentatie’. De jury let dan op drie onderdelen: - Is er sprake van een herkenbare weergave van het debat (wordt er aandacht besteed aan de argumenten van beide teams, of herhaalt men alleen de eigen argumenten)? - Geeft de spreker blijk van analyse in de zin dat hij de belangrijkste geschilpunten in het debat kan benoemen en zich concentreert op argumenten die er echt toe deden? - Zijn de conclusies over het debat goed onderbouwd en overtuigend? Weet de spreker aannemelijk te maken waarom het eigen team het debat op de belangrijkste punten gewonnen heeft?

18


3. Reactie Om te beoordelen of de debaters goed luisteren en reageren, let de jury op drie onderdelen: - Gaan de debaters goed in op de argumenten van het andere team? - Zijn de debaters in staat om de reacties die de tegenstanders geven te verweren? Bij het onderdeel reactie beoordeelt de jury alleen of een team reageert op wat de tegenstander zegt. De inhoudelijke kwaliteit van die reactie wordt beoordeeld onder argumentatie

4. Teamwork - Om te beoordelen of de teamleden goed samenwerken, let de jury tijdens de reactiefase op twee zaken: is er sprake van een ‘team effort’ en is er sprake van ‘teamlijn’? Team effort oftewel inzet: nemen alle teamleden actief deel aan het debat (gaat iedereen af en toe staan)? Dit is een kwestie van vinkjes zetten. Teamlijn: een teamlijn is een focus op geschilpunten waar het debat volgens het team over zou moeten gaan en vervolgens ook over gaat, omdat men erin slaagt die punten consequent in alle fasen van het debat relevant en actueel te houden. Er zit dus een aspect in van goede voorbereiding (de interessante vragen uit de debatstelling halen) en van goede uitvoering (die vragen ook daadwerkelijk en consequent blijven stellen en beantwoorden). Dit is het moeilijkste aspect van teamwork; zelfs ervaren wedstrijdteams hebben er vaak moeite mee. Tegelijkertijd: teams die hiervan blijk geven tijdens het debat zijn meestal teams die op alle andere onderdelen ook goed scoren. Het is ook bij uitstek een onderdeel waarop een landelijke debatfinale, met aan beide kanten hele ervaren en fanatieke debaters, kan worden gewonnen of verloren. Bijvoorbeeld: bij de stelling ‘bedelen moet verboden worden’ kunnen de voorstanders ‘bedelaars’ definiëren als mensen die het medelijden van hun medemens proberen te wekken en daarvan zélf willen profiteren. Collectanten zijn dan bijvoorbeeld uitgesloten. Zij kunnen het plan presenteren dat bedelaars moeten worden opgenomen in speciale centra, met als doel hen verplicht van eventuele verslavingen af te helpen, hen structuur en discipline te geven en voor te bereiden op de arbeidsmarkt. De teamlijn is dat een bedelverbod zowel beter is voor de bedelaars als voor de samenleving. Daaraan liggen allerlei argumenten ten grondslag. Bijvoorbeeld 1) dat bedelaars door verslaving en/of psychische problemen tegen zichzelf in bescherming moeten worden genomen; 2) dat bedelen voor overlast en criminaliteit zorgt op straat; en 3) dat bedelaars door dit plan in plaats van toeristen af te schrikken weer kunnen werken en bijdragen aan de economie.

19


Het team tracht deze argumenten actueel te houden in alle fasen van het debat en maakt telkens duidelijk: zelfs al zou argument X en Y van de tegenstanders waar zijn, dan nóg is ons plan beter voor de bedelaars én voor de samenleving. De teamlijn dient dus als een kapstok voor de argumenten en loopt als rode draad door de argumentatie in alle fases van het debat. Een ervaren team opent dus met de teamlijn en concludeert ermee. Stel dat de tegenstanders in dit voorbeeld als teamlijn hebben dat mensen uiteindelijk nooit gedwongen kunnen worden iets van hun eigen leven te maken en dat het plan daarom gedoemd is om te mislukken. Het ligt dan in de lijn der verwachting dat de twee teamlijnen zullen ‘botsen’ in één groot geschilpunt: gaat dit plan werken? Onder argumentatie beoordelen we welk team bovenstaande vraag inhoudelijk het meest overtuigend heeft weten te beantwoorden. In geval geen van beide partijen daarin geslaagd is, of de jury dat niet goed kan beoordelen, dan gaan we kijken naar de activiteit van het argumenteren, naar het gedrag dus. Welk team heeft het meest overtuigend geprobeerd om inhoudelijk te argumenteren? Hoeveel tijd hebben de teams besteed aan het geven van uitleg, voorbeelden en inhoudelijke reacties? Was men aan het beweren of argumenteren? Onder teamwork let de jury vooral op gedrag. Deden alle debaters actief mee? Ook kijkt de jury of alle debaters expliciet melding van een teamlijn maakten; verwijzen ze naar elkaar? Zo nee, beperkten ze zich tenminste in hun argumenten, waardoor we er als jury een teamlijn uit konden halen? Zetten ze de tegenstanders ertoe aan op hun argumenten te reageren, verwezen ze naar elkaar of deden ze andere dingen die meer focus aanbrachten in het debat? Een goed voorbeeld is het doen van een zogeheten concessie. De debaters geven dan aan waarover de teams het eens zijn en waarover het debat dus niet gaat. Los van de vraag wie inhoudelijk het meest overtuigde, willen we teams belonen voor gedrag dat ertoe leidt dat het debat haar functie vervult, namelijk ideeën laten botsen. De jury moet ook letten op het verschil tussen ‘structuur’ (wat valt onder presentatie) en ‘teamlijn’ (wat valt onder teamwork). Er is in de reactiefase sprake van een goede ‘structuur’ wanneer individuele sprekers duidelijk maken wat ze willen doen of gaan zeggen in hun reactie en wanneer ze goed te volgen zijn. Bijvoorbeeld: “ik wil eerst reageren op hun punt over de economie en daarna nog kort iets zeggen over ons eigen punt over verspilling.” Er is sprake van een goede teamlijn wanneer de individuele reacties van de sprekers binnen een team goed bij elkaar aansluiten en een mooi geheel vormen. Sommige uitspraken worden zowel gewaardeerd onder presentatie én teamwork. Bijvoorbeeld: “Ik wil de jury erop wijzen dat de tegenstanders nog steeds geen reactie hebben gegeven op het argument van onze aanvoerder over verspilling; zij zijn het kennelijk met ons eens. Daarnaast wil ik ingaan op hun punt over de economie: dat kan allemaal wel waar zijn, maar het milieu is belangrijker want die herstelt veel minder snel.” We

20


waarderen dit omdat het debat wordt teruggebracht naar hoofdzaken (teamlijn) en omdat de spreker duidelijk aangeeft wat hij gaat zeggen (presentatie/structuur). Een team kan een hele goede structuur hebben en géén goede teamlijn (de sprekers zijn duidelijk, maar sluiten niet op elkaar aan). Als sprekers een slechte structuur hebben is het vaak ook lastig om een goede teamlijn te hebben. Als het onduidelijk is waar sprekers over praten dan is het waarschijnlijk ook onduidelijker of de sprekers bij elkaar aansluiten en een coherent verhaal hebben als team. Weging Let op! De weging is aangepast ten opzichte van voorgaande jaren Naast de mogelijkheid voor elk team om per opzet-, reactie- en conclusiefase maximaal een 9 te halen, wordt er vanaf studiejaar 2015/2016 ook gewerkt met een winstbonus. Dit punt (1) wordt bij het totaal wat je team per fase behaalt opgeteld. Hierdoor kunnen teams op een onderdeel dezelfde punten halen, maar is het door de winstbonus tóch mogelijk een winnaar aan te wijzen. Voorbeeld: beide teams hebben in de reactiefase 7 punten behaald voor ‘inhoud’. De jury bepaalt vervolgens welk team de winstbonus verdient. Op deze manier kan de jury een winnaar aanwijzen, ook al is het verschil tussen de teams miniem. (zie het juryformulier op de volgende pagina) 9 8 7 6 5 Winstbonus:

Briljant/uitstekend Sterk/goed Redelijk/voldoende Gebrekkig/matig Slecht/onvoldoende 1

De aanvoerder ontvangt punten voor presentatie en voor argumentatie. De reactiefase wordt beoordeeld op inhoud, presentatie, reactie én teamwork. De conclusiespreker krijgt punten voor inhoud en voor presentatie. Reactiefase Het totaal van de jurycriteria in de reactiefase wordt vermenigvuldigd met 3. De vier criteria in deze fase worden verschillend beoordeeld: inhoud wordt door de jury beoordeeld met een cijfer 5 t/m 9 en een winstbonus. Voor de onderdelen presentatie, teamwork en reactie (hoe reageer/verwerp je (op) de tegenstander zijn argument) wordt enkel winst (1) dan wel verlies (0) genoteerd. Op deze manier krijgt de reactiefase meer gewicht dan de andere fasen. Wij vinden het namelijk het belangrijkst dat de nadruk ligt op de prestatie van het gehele team.

21


Conclusiefase De sprekers in de conclusiefase worden door de jury beoordeeld op inhoud (is de analyse van het debat goed uitgevoerd?) en presentatie. Beide criteria worden beoordeeld met een cijfer 5 t/m 9. Ook hier bepaald de jury daarnaast welk team op inhoud en/of presentatie de winstbonus verdiend. De jury kan het debat gemakkelijk bijhouden door aantekeningen te maken op ons debatschema. In het schrijfgedeelte van de reactiefase staan invulrondjes waar de jury kan aankruisen of debaters zijn opgestaan. Onderstaand schema (bladzijde 23) is een voorbeeld van het debatschema zoals wij hem in A3-formaat gebruiken op het debattoernooi.

22


Het juryformulier

OPENINGSFASE VOORSTANDERS

OPENINGSFASE TEGENSTANDERS

+1?

SOM

+1?

Inh

5

6

7

8

9

Inh

5

6

7

8

9

Pres

5

6

7

8

9

Pres

5

6

7

8

9

(per categorie aan OF voorstanders OF tegenstanders de 1+ winstbonus)

Totaal

Totaal

REACTIEFASE VOORSTANDERS

REACTIEFASE TEGENSTANDERS

+1? Inh

5

6

7

8

SOM

SOM

9

+1? Inh

5

6

7

8

9

Pres

Pres

Team

Team

React

React


SOM

Totaal

Totaal

Totaal 3 x

Totaal 3x

CONCLUSIEFASE VOORSTANDERS

CONCLUSIEFASE VOORSTANDERS

+1?

SOM

+1?

Inh

5

6

7

8

9

Inh

5

6

7

8

9

Pres

5

6

7

8

9

Pres

5

6

7

8

9


Totaal

SOM

Totaal

23


Na een debat vult de juryvoorzitter de cijfers voor de fases in op een ‘masterformulier’. Het team met de hoogste totaalscore wint het debat. De cijfers en het toekennen van de winstbonussen moeten reflecteren hoe de jury het debat heeft ervaren. Het bepalen van de winnaar is dus geen simpele optelsom; de indruk van de jury over het debat moet terug te zien zijn in de scores. Er is waarschijnlijk iets mis met de cijfers wanneer een team het debat verliest, terwijl de jury het verliezende team eigenlijk sterker vond in de verschillende jurycriteria. Let er tenslotte goed op dat de cijfers in de reactiefase vermenigvuldigd moeten worden met 3. Juryuitslag geven In de praktijk zien we dat veel teams redelijk goed presenteren, matig argumenteren (veel beweren) en geen duidelijke teamlijn hebben. De argumenten vliegen over en weer zonder veel reactie en verdieping, laat staan focus. Een goed jurylid weet zichzelf te beperken en debaters te stimuleren om telkens weer een stapje vooruit te zetten, ongeacht of ze hebben gewonnen of verloren. Na een debat dat nauwelijks te volgen was en waar per team maar een paar sprekers echt actief waren, zal een goed jurylid het woord ‘teamlijn’ niet eens noemen, maar zich des te meer concentreren op het stimuleren van structuur en van actieve participatie. Heel concreet: allemaal tenminste één keer in het debat gaan staan en als je de beurt krijgt eerst aankondigen wat je gaat zeggen, alvorens je het zegt. Daar kan men zich dan bij een volgend debat op richten. Gaat dat goed, dan kan meer aandacht worden besteed aan het verschil tussen beweren en argumenten. Is er sprake van een team dat reeds structureert en argumenteert, dan wordt het mogelijk echt naar de inhoud van argumenten te kijken en daarop feedback te geven. Zijn de argumenten ook nog eens steekhoudend, dan komt de teamlijn in zicht en dient de vraag zich aan welk team door consequent samenwerken het debat naar de eigen hand heeft weten te zetten. Jureer het debat dus op het niveau waarop de debaters zich bevinden en richt je op concrete (gedrags)tips voor verbetering. Wat deed het team goed en wat kan het team in een volgend debat anders doen om een hogere score te halen? Als algemene richtlijn kan worden aangehouden dat individuele feedback met name naar de aanvoerders gaat, waarbij de nadruk zoveel mogelijk op het positieve moet liggen. De rest van het team wordt voornamelijk als collectief beoordeeld, met uitzondering van specifieke complimenten, die wel individueel gericht kunnen worden. Dit is uiteraard slechts een algemene richtlijn. Men moet zich realiseren dat debaters het snel doorhebben in geval complimenten ongemeend zijn. De kunst is om zowel eerlijk als constructief te zijn. Bijvoorbeeld, in geval van een aanvoerderspeech die nog geen minuut duurde en totaal niet uit de verf kwam: “We zagen allemaal dat je wat last had van de zenuwen, waardoor de structuur van je openingsspeech in de war raakte. Ik ga daarom niet teveel zeggen over je speech, want we weten allemaal dat die zonder

24


die zenuwen veel beter zou zijn geweest. Hoe vaker je naar een debattoernooi gaat, hoe minder je last hebt van je zenuwen. Ga in ieder geval niet jezelf afkraken, want daar schiet je niets mee op terwijl het bovendien niet eens terecht is.” In conclusie, een goede juryvoorzitter jureert debaters op het niveau waarop ze zitten, beperkt zich zoveel mogelijk tot een beperkt aantal concrete (gedrags)tips en slaagt erin om zowel oprecht als constructief te zijn, ongedacht het niveau van het debat.

25


8.

De timekeeper Voor elk debat is ook een ‘timekeeper’ nodig. Dat is iemand die de tijd bijhoudt en steeds aangeeft hoeveel tijd er nog over is. Je hebt daarvoor natuurlijk wel een stopwatch nodig. Tijdens de reactiefase geeft de timekeeper per minuut aan hoeveel minuten er nog over zijn door dat aantal vingers op te steken. Als er in een bepaalde fase nog één minuut te gaan is, steekt de timekeeper één vinger in de lucht, en wanneer er nog een halve minuut over is, geeft de timekeeper dit aan door het gebaar te maken dat hieronder op de foto’s staat. De laatste tien seconden telt hij met zijn vingers in de lucht af en als de tijd om is, luidt hij de bel. Wanneer de bel klinkt, mag de laatste spreker zijn zin nog afmaken en moet dan stoppen met zijn verhaal.

MBO Debattoernooi – Student-jurylid Tijdens het toernooi levert elk team een student-jurylid. Zijn of haar inbreng is erg waardevol want als student-jurylid ondersteun je de jury. Omdat het student-jurylid wordt ingedeeld bij andere debatteams, is het ook nog eens heel leerzaam: hoe debatteren andere studenten? Hoe werken zij samen? Maar ook de beoordeling van de jury: hoe beoordeelt de jury een debat en waarom? Als student-jurylid heb je daarnaast ook na het debat nog een belangrijke taak: tijdens het overleg dien je de tijd goed in de gaten te houden en aan te geven wanneer deze voorbij is. Hetzelfde geldt voor het bewaken van de tijd tijdens het feedback geven aan de debaters: mede dankzij de student-juryleden verloopt het toernooi op schema.

26


Tips om te winnen 9.

Presentatie Hoe zorg je in een debat voor de beste presentatie? Let dan op de volgende dingen. 1. Spreek tegen de jury Realiseer je tijdens het hele debat dat je niet je tegenstanders probeert te overtuigen maar de jury. Je tegenstanders zullen het nooit met je eens worden; het is namelijk hun taak om tegen jouw standpunt te zijn. Maar veel belangrijker is nog dat je tegenstanders niet beslissen wie het debat wint; dat doet de jury! Richt je tijdens het debat dan ook tot de jury en probeer hen te overtuigen. Kijk ze aan en zeg af en toe iets in de trant van “beste jury, mijn volgende argument…”, of “jury, de tegenstanders zeiden zojuist... Ik ben het daar niet mee eens want...” Door de juryleden aan te kijken maak je contact met ze en dat is nodig om ze te kunnen overtuigen. 2. Gebruik je stem Dit lijkt een overbodige tip. Als je spreekt gebruik je immers altijd je stem. Toch is het belangrijk te realiseren dat je door goed stemgebruik je betoog kunt ondersteunen. Spreek sowieso verstaanbaar. Als de jury je niet kan verstaan, kun je ze ook niet overtuigen. Varieer in volume en toonhoogte. Als je bijvoorbeeld zegt dat je je over iets opwindt, dan helpt het als je dit wat luider uitspreekt. Als je een vraag stelt aan je tegenstanders helpt het als de jury door je stem ook echt kan horen dat je een vraag stelt. Kortom, realiseer je dat het je stem is die je argument inkleurt. 3. Gebruik je lichaam De jury luistert niet alleen maar kijkt ook naar je. Realiseer je dat en maak er gebruik van. Sta rechtop en stevig en gebruik je handen om je verhaal te ondersteunen. Iemand die met hangende schouders en zijn handen in zijn zak spreekt maakt niet de indruk erg betrokken te zijn bij zijn verhaal. Vaak kun je een argument met je armen en handen ondersteunen. Als je bijvoorbeeld spreekt over een groot mes dan spreekt dit mes meer tot de verbeelding als je met je handen aangeeft hoe groot dit mes is. Hetzelfde geldt voor een kleine moeite of een groot probleem.

27


4. ‘Wees het argument’ Het beste argument dat je in ieder debat kunt aanvoeren ben je zelf. Straal door middel van oogcontact, je stem en je lichaam uit dat je achter je argument staat en er echt in gelooft. De Engelsen vatten dit samen in ‘be the argument!’ Iemand die uitstraalt dat hij zelf in zijn verhaal gelooft, komt heel erg overtuigend over. Aan het begin van dit hoofdstuk stond al dat overtuigingskracht voor het grootste deel zit in hoe iemand iets zegt in plaats van wat iemand zegt. Het kan niet vaak genoeg benadrukt worden! “Politieke meningsverschillen draaien uiteindelijk altijd om de inhoud. Maar de presentatie kenmerkt zich door een bepaalde stijl. Die vorm verzwakt, nuanceert of overdrijft, vestigt de aandacht of versluiert. Maar altijd geldt: de stijl – dat is de vrouw zelf.” Frits Bolkestein

28


10. Argumentatie Als je het beste wilt zijn in argumenteren, moet je drie dingen goed kunnen: argumenteren, luisteren en reageren. Daarnaast moet iemand uit het team in de laatste beurt het debat goed kunnen samenvatten. Hoe doe je dat het beste? Argumenteren Mensen hebben de neiging een mening of standpunt te geven zonder uitleg of onderbouwing. Wat ze zelf vinden, is vaak zo logisch, dat ze het niet nodig vinden om het uit te leggen, of dat ze er gewoon niet aan denken om dat te doen. Maar voor een ander spreekt die mening of uitspraak soms helemaal niet voor zich. Argumenten zijn de redenen en uitleg die een standpunt aannemelijker kunnen maken (argumenten volgen vaak op woorden als ‘want’, ‘vanwege’,‘omdat’, ‘daarom’, etc.). Alle argumenten moeten zorgvuldig worden uitgelegd voor de jury en het publiek. De debater moet dus niet alleen beweren dat vlees eten zielig is, maar het ook uitleggen en er voorbeelden bij geven. Om dit te doen is het a.u.b.-model ontworpen, dat staat voor Argument, Uitleg, Bijvoorbeeld. We leggen de drie stappen hieronder uit. Stap 1: Argument Je begint met het noemen van het argument. Vaak is dit een korte uitwerking van je label. Stap 2: Uitleg Na het argument genoemd te hebben, geef je aan wat je met dat argument bedoelt. Eigenlijk is dit het belangrijkste onderdeel van een goede argumentatie. Als juryleden namelijk niet goed weten wat een argument inhoudt, kunnen ze ook niet beoordelen of het belangrijk is. In de uitleg maak je de link tussen het argument en de stelling duidelijk en benadruk je hoe belangrijk het argument is. Stap 3: Bijvoorbeeld Tot slot geef je voorbeelden waarmee je je argument zo tastbaar en concreet mogelijk maakt. Hiermee worden de argumenten extra geloofwaardig gemaakt, en dat is natuurlijk wat je wilt bereiken.

29


Een voorbeeld: Roken moet verboden worden (stelling). ‘Roken is erg ongezond (argument). Roken brengt veel schadelijke stoffen in je lichaam waar je longen minder goed van werken en waar je ernstige ziektes van kunt krijgen. Nicotine zorgt ervoor dat je verslaafd raakt aan roken en daardoor krijg je veel van die schadelijke stoffen binnen. Doordat veel mensen verslaafd raken aan roken, worden veel mensen dus zieker (uitleg). De ziektes die je kunt krijgen van roken zijn hart- en vaatziekten, longziekten en kanker (voorbeeld). Ieder jaar gaan er 25.000 mensen dood als een direct gevolg van roken (voorbeeld). Luisteren Heel belangrijk is om tijdens het debat goed te luisteren, zowel naar je teamgenoten als naar de tegenstanders. Op deze manier zorg je ervoor dat je goed kunt reageren en dat het niet allemaal over hetzelfde gaat. Reageren Debatteren is niet alleen je mening geven en toelichten. Wat in een debat net zo belangrijk is, is reageren op wat de tegenpartij zegt. Een team is het meest overtuigend wanneer het duidelijk kan maken dat een argument van de tegenstanders niet klopt of niet overtuigend is. Wanneer een team een goed tegenargument heeft, is het belangrijk dit zo goed mogelijk onder de aandacht van de jury te brengen. Dit doen de debaters door de volgende stappen te zetten. 1. Aanwijzen Begin met aan te geven op welk argument van de tegenstander je gaat reageren. Dit is belangrijk omdat je hiermee duidelijk aangeeft wat je gaat doen. 2. Samenvatten Vat in één of twee zinnen het argument van je tegenstander samen. Hiermee geef je aan dat je goed geluisterd hebt en help je de jury zich te herinneren hoe dat argument in elkaar zat. Houd deze samenvatting wel kort! 3. Reageren Nu is het moment aangekomen om heel duidelijk uit te leggen waarom dit argument volgens jou niet klopt. Neem hier rustig de tijd voor zodat je zeker bent dat de jury het goed begrijpt. 4. Concludeer Concludeer heel kort dat het argument van de tegenstander dus niet klopt. Dit hoeft maar één zin te zijn.

30


Een voorbeeld: Beste jury, ik wil graag reageren op het verbodsargument van de tegenstanders (= aanwijzen). Als ik het goed begrijp willen zij roken gaan verbieden om ervoor te zorgen dat minder mensen gaan roken (= samenvatten). Hier ben ik het mee oneens, omdat dit helemaal niet werkt. Rokers zijn namelijk verslaafd en zullen dus blijven roken, ook als het verboden is. Kijk maar naar drugsgebruikers; die stoppen ook niet omdat drugsgebruik verboden is. Het drugsgebruik neemt zelfs nog steeds toe ieder jaar. Als je wilt dat er minder gerookt wordt kun je veel beter mensen proberen te helpen met stoppen. Dat heeft veel meer effect (= reageren). Kortom jury, het argument van de tegenstanders om roken te verbieden klopt niet (= concluderen). Samenvattende analyse Bij de conclusiefase is een goede samenvattende analyse heel belangrijk. Het is het laatste wat de jury hoort voordat zij beslissen wie het debat gewonnen heeft. Het is dus ook de laatste kans van je team om de jury te overtuigen dat jullie gewonnen hebben. Je samenvatting bestaat uit twee onderdelen. 1. Allereerst moet je een geloofwaardige samenvatting geven van de argumenten die tijdens het debat naar voren zijn gekomen. Dit betekent niet dat je alles moet herhalen, al was het maar omdat je daar helemaal geen tijd voor hebt. Je moet alleen de belangrijkste argumenten herhalen, de argumenten waar het debat echt over ging. Dat kunnen dus andere argumenten zijn dan je als team had voorbereid! Gebruik ook zoveel mogelijk je eigen woorden in de samenvatting en herhaal niet de letterlijke tekst van je tegenstanders. Kies van beide teams één of maximaal twee argumenten. Je maakt dus een selectie maar je moet deze selectie wel geloofwaardig presenteren als de belangrijkste argumenten! Een gevorderde mogelijkheid is om het debat samen te vatten aan de hand van de eigen teamlijn en de belangrijkste ´geschilpunten´ in het debat. Dat zijn de belangrijkste punten waarover de teams in het debat met elkaar botsten. Deze geschilpunten kun je vaak formuleren als een kernvraag over de stelling, bijvoorbeeld: “Veel van de argumenten in dit debat gingen uiteindelijk over de vraag of het plan van de voorstanders gaat werken of het probleem juist erger maakt.” “Het komt niet aan op het aantal argumenten, maar op de kracht ervan.” Cicero

31


2. Daarna moet je kort en overtuigend concluderen dat op basis van die belangrijkste argumenten of geschilpunten de winst toch duidelijk voor jouw team is en waarom. Tijdens het hele debat is het belangrijk om uit te stralen dat je gelooft in je zaak maar in de laatste fase van de samenvatting is dit extra belangrijk. Het is de laatste oproep van jouw team aan de jury om tot de juiste beslissing te komen! Een gevorderde conclusiespreker zal zelfs niet alleen terugkomen op de geschilpunten, maar ook laten zien hoe die geschilpunten passen in de lijn die het team heeft aangehouden in het debat. Een goed team zal namelijk tijdens het debat een heldere lijn hebben aangehouden en een consequent verhaal hebben verteld. Aan het einde van het debat kan de conclusiespreker daardoor kort samenvatten wat de teamlijn was en hoe zij de belangrijkste geschilpunten hebben gewonnen. Hier volgt een voorbeeld van hoe de opzet van een conclusiebeurt met een teamlijn en geschilpunten eruit zou kunnen zien: Beste jury, wij als voorstanders begonnen dit debat met 3 argumenten om aan te tonen dat een bedelverbod ervoor kan zorgen dat bedelaars weer iets terug doen voor de maatschappij; een argument over de bedelaars, de overlast en het toerisme. Ons team heeft steeds weer uitgelegd waarom een bedelverbod goed is voor de bedelaars en goed is voor de maatschappij. Wij zijn in dit debat uitgekomen op twee geschilpunten, namelijk; 1) houdt een bedelverbod bedelaars van de straat? en 2) gaat een bedelverbod bedelaars helpen of juist straffen? Bij het eerste geschilpunt, geachte jury, zeiden de tegenstanders dat bedelaars zich alleen maar gaan verplaatsen naar woonwijken. Wij hebben dat weerlegt met ons argument dat ze in woonwijken juist eerder worden opgemerkt en dat mensen daar eerder de politie bellen. Dan kom ik nu op het tweede geschilpunt, over de vraag of een bedelverbod bedelaars helpt of juist straft…

32


11. Teamwork Goed teamwork betekent allereerst dat je allemaal fanatiek meedoet en richting de jury echt overkomt als team. Meer gevorderde debaters zorgen er daarnaast voor dat ze uit de debatstelling een paar interessante vragen halen die ze overtuigend denken te kunnen beantwoorden. Dit zijn de ‘grote vragen’ in het debat, waarop je het debat als team denkt te kunnen winnen. Ervaren teams winnen debatten in zekere zin dus al voordat die debatten begonnen zijn! Enkele tips: Goed begin, is het halve werk Zorg dat de opzetbeurt van je team helder en vlammend is. Dan kan het debat in de reactiefase op volle kracht losbarsten. Grote onduidelijkheden in de opzetspeeches hinderen het debat en rommelige reactiefasen worden dan al gauw bestraft met een lagere score voor teamwork. Duidelijkheid heeft natuurlijk te maken met het helder aankondigen van de argumenten. Het slaat echter ook op de invulling die je als team aan de stelling geeft. Als je in het begin niet duidelijk bent over wie het debat gaat en wat je bedoelt met bijvoorbeeld éen verbod´, wordt het debat rommelig. Het is van belang om in alle fasen van het debat consequent te zijn. Daarom wil de aanvoerder de teamlijn al duidelijk maken, zodat anderen er later in het debat naar kunnen verwijzen. De aanvoerder spint dus de spreekwoordelijke rode draad en de rest van het team zorgt ervoor dat die draad ook echt dwars door het debat gaat lopen. Dat doe je door losse argumenten en weerleggingen zoveel mogelijk aan de teamlijn te koppelen. Een voorbeeld van een teamlijn tijdens een aanvoerderspeech: “Geachte jury, mijn team ziet dat ambitieuze vrouwen die carrière willen maken nog steeds ondervertegenwoordigd zijn in de top van overheid en bedrijfsleven. Wij staan voor gelijke rechten voor vrouwen en geloven dat een verplicht percentage voor vrouwen in de top de enige manier is om discriminatie van ambitieuze vrouwen op de arbeidsmarkt uit te roeien. Alle andere manieren hebben namelijk gefaald, omdat bedrijven niet geïnteresseerd zijn in rechten maar alleen in geld”. Als je in de reactiefase het beste teamwork wilt, dan doe je dat als volgt:

33


Verwijs naar de teamlijn Teamgenoten in de reactiefase kunnen terugverwijzen naar de opening. “De tegenstanders zeggen dat de meeste vrouwen helemaal niet in de top willen komen en liever een parttime baan combineren met moederschap. Het probleem zou dus niet zo groot zijn. Maar zoals onze aanvoerder bij de opening al zei, richten wij ons op ambitieuze vrouwen die wél de top willen bereiken en dat niet kunnen omdat ze vrouw zijn.” Als er tijdens de opening geen duidelijke teamlijn is gegeven, dan kan dat tijdens de reactiefase alsnog gebeuren. “Geachte jury, de tegenstanders praten de hele tijd over wat goed is voor de economie en het bedrijfsleven, maar wij vinden dat niet zo interessant. Wij willen het niet hebben over geld, maar over de vraag wat eerlijk is en wat niet.” Niet alleen wat zeggen, ook wat bijdragen aan het debat Iets zeggen is niet hetzelfde als iets bijdragen aan het debat. Als je alleen maar herhaalt wat al gezegd hebt, of iets zegt dat niet echt relevant is voor de teamlijn, dan ben je je team niet aan het helpen. Dit mag niet verrassen, maar het is belangrijk om als debater eerst even na te denken voordat je gaat staan. Je kunt jezelf dan afvragen wat jij kan doen om het debat helder of interessanter te maken voor de jury. Kun je een nieuw voorbeeld of een extra onderbouwing geven bij een belangrijk punt van je eigen team? Kun je een belangrijk punt van de andere kant weerleggen? Of het debat weer terugbrengen naar de teamlijn, door het andere team om een reactie te vragen op een belangrijk argument? Elkaar helpen Behalve dat elk teamlid aan woord moet komen, is het ook belangrijk dat de teamleden elkaar ondersteunen. Dit kunnen zij doen door: - instemmend mee te knikken wanneer een teamgenoot een sterk argument geeft; - een onzeker teamlid aan argumenten te helpen op een briefje; - elkaar aan te vullen wanneer dat nodig is; - elkaar nooit tegen te spreken. Wanneer de tegenstanders een argument van een teamgenoot tegenspreken, moet de volgende leerling proberen het argument van zijn teamgenoot te repareren.

34


Een heldere teamlijn Zorg dat je elkaar onderling niet negeert en zorg dat je niet telkens tussen verschillende argumenten wisselt. Zorg dat jouw team een heldere lijn in het verhaal aanbrengt en stap voor stap de nadruk legt op de belangrijkste argumenten en tegenargumenten. Het is belangrijk om goed te luisteren en samen het overzicht te bewaren in de reactiefase. Als je in de reactiefase erg afwijkt van de opzetfase of als er geen enkele samenhang te bespeuren is tussen de reacties van je team, wordt het voor de jury erg lastig om je verhaal als team te volgen. Laat dus binnen elk argument zien hoe het argument past in het grotere plaatje van het debat en sluit met je reacties goed op elkaar aan. Samenhang is meesterschap!

35


Extra lesmateriaal 12. Voorbeeldstellingen - Leraren moeten altijd met ‘u’ worden aangesproken - Gevangenen moeten een asielhond of -kat krijgen om voor te leren zorgen - Vlees eten mag alleen als je zelf ooit een dier hebt geslacht - Bedelen moet verboden worden - Op middelbare scholen moet een schooluniform worden ingevoerd - Dierentuinen moeten verboden worden - Groepsopdrachten voor een cijfer moeten worden afgeschaft - Onderdak geven aan illegalen moet strafbaar worden - De komst van Oost-Europese arbeiders is goed voor Nederland - Voetbalclubs moeten de politie-inzet rondom wedstrijden voortaan geheel zelf betalen - Het overdragen van een SOA moet strafbaar worden - Het huwelijk is achterhaald Meer stellingen? Klik hier voor een overzicht!

36


13. Oefeningen Met de volgende oefeningen kunt u de klas extra goed voorbereiden: 1. Oefening in presenteren: De verkoper Pak een voorwerp en toon die aan de studenten. De opdracht is dat de studenten een toespraak kunnen geven waarom de anderen dit voorwerp van hem/haar zouden moeten kopen. Er is één belangrijke regel: het voorwerp kost € 5,- en je mag geen korting geven – op prijs win je de wedstrijd dus niet. Geef de studenten een paar minuten om argumenten te bedenken voor hun toespraak. Kies vervolgens enkele leerlingen die deze toespraak voor de klas mogen houden. Houd met een stopwatch de tijd bij, maximaal één minuut! Laat de anderen feedback geven op de presentatie, vooral de ‘tops’. Wat vonden ze goed aan de presentatie? Waarom? Tip voor gevorderden: Laat de verkopers hun speech houden volgens de kop-romp-staart-structuur. 2. Oefening in argumenteren: Het Kettingdebat Kies acht studenten uit de klas (of verdeel de klas in groepen van acht studenten) en geef iedere leerling krijgt een nummer van 1 t/m 8: studenten met een oneven nummer zijn voorstanders, zij met een even nummer tegenstanders. Kies een stelling en geef iedereen individueel 5 minuten voorbereidingstijd, zonder te overleggen met elkaar. Dan begint het: nummer 1 staat op en geeft in maximaal één minuut een speech waarom hij/zij voor de stelling is. Vervolgens staat nummer 2 op en geeft in maximaal één minuut een toespraak en weerlegging van de argumenten van nummer 1 en geeft ook aan waarom hij/zij tegen de stelling is. Dan staat nummer 3 op en weerlegt de argumenten van nummer 2 en brengt weer nieuwe argumenten in. De rest van de klas jureert en geeft na afloop van het debat feedback aan de sprekers door middel van ‘tips’ en ‘tops’. Tip: Gebruik als stelling: “ is de meest geweldige stad van Nederland”. 3. Oefening in teamwork: De Estafettespeech Kies één groep van vijf studenten (of verdeel de klas in groepen van vijf). Elk team krijgt een stelling om gedurende 15 minuten voor te bereiden: ze bedenken welke argumenten ze allemaal kunnen noemen en welke voorbeelden ze kunnen gebruiken. Elk team krijgt 3 minuten de tijd om zijn verhaal te vertellen aan de klas (de jury), maar dan wel op een bijzondere manier: De teamleden krijgen allemaal een nummer (1 tot en met 5) en nummer 1 begint met praten. Als de

37


docent een nummer roept, moet het teamlid dat aan het woord is, stoppen met praten (hij mag zijn zin nog wel afmaken) en gaat het teamlid wiens nummer net geroepen is, verder waar zijn voorganger net gebleven was. Het is de bedoeling dat het team zo goed samenwerkt dat er zelfs op deze manier een vloeiend verhaal uitkomt. 4. Oefening in creativiteit: Het ballondebat Vraag alle studenten in de klas een bekend persoon te bedenken en laat deze op een briefje schrijven. Verzamel alle personages in een grote bak. Kies vervolgens vijf vrijwilligers uit de klas en laat deze om de beurt een briefje grabbelen. De namen van de personages worden voorgelezen. Hierna start het ballondebat. De omstandigheden zijn als volgt: boven de school hangt een levensgrote luchtballon. Er zitten vijf personen in de mand van de ballon. Echter, de ballon is aan het dalen wegens een lek en zal neerstorten als er meer dan één persoon in de ballon blijft zitten. Alle deelnemers aan het ballondebat mogen in 1 minuut toelichten waarom zij (hun personage) in de luchtballon zouden moeten blijven. Daarna stemt de klas (iedere leerling heeft twee stemmen) twee mensen uit de ballon. De overgebleven drie studenten hebben nu nog 1 minuut om toe te lichten waarom de andere twee personen uit de ballon gestemd moeten worden. Aan het einde van de betogen stemt de klas direct op de winnaar, iedere leerling heeft hierbij 1 stem. Bespreek na afloop van het debat waarom de winnaar tot winnaar is uitgekozen. 5. Bekijk de videovoorbeelden Hier vindt u een groot aantal videoregistraties van debatten waarin volgens eenzelfde debatvorm wordt gedebatteerd. Laat een debat zien als voorbeeld of om uw studenten mee te laten jureren als oefening! 6. De beste oefening Doe mee met ons jaarlijkse MBO Debattoernooi! Klik hier om uw klas in te schrijven.

Volg ons online via www.facebook.com/schooldebatteren voor overtuigtips, lesideeën en nieuwe activiteiten of schrijf u in voor onze nieuwsbrief via www.schooldebatteren.nl/nieuwsbrief

38


Colofon Handleiding voor docenten Debatteren op het mbo Uitgave: Stichting Nederlands Debat Instituut Correspondentieadres: Stichting Nederlands Debat Instituut Frans Halslaan 57 1213 BK Hilversum 035 625 20 50 [email protected] www.schooldebatteren.nl © 2015 Stichting Nederlands Debat Instituut, Hilversum Onze stichting heeft het doel om het retorica- en debatonderwijs binnen alle lagen van het Nederlandse onderwijs te bevorderen. Dit in de overtuiging dat het oefenen in debatteren een unieke en essentiële bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge mensen.

39


Doel van de Stichting Nederlands Debat Instituut is het bevorderen van retorica- en debatonderwijs binnen alle lagen van het Nederlandse onderwijs. Dit in de overtuiging dat het oefenen in debatteren een unieke en essentiële bijdrage levert aan de ontwikkeling van jonge mensen. De bijdrage van het debat aan de ontwikkeling van jonge mensen is tweeledig. Ten eerste leren zij spreken, luisteren en argumenteren. Dit geeft hen zelfvertrouwen en de benodigde vaardigheden om volwaardig deel te nemen aan de maatschappij. Ten tweede leren jongeren standpunten van verschillende kanten te bekijken, te bevragen en te begrijpen. Deze toets der ideeën is de zuurstof van iedere democratie. Kortom, debatteren op school is een bewezen middel om jongeren voor te bereiden op actief burgerschap.

40

Handleiding voor docenten. Debatteren op het mbo

Recommend Documents