Hal Schermlezer Versie 9.0

Hal Schermlezer Versie 9.0 voor Microsoft Windows Besturingssystemen

Auteursrecht ©1998-2008 Dolphin Oceanic Ltd. Technology House Blackpole Estate West Worcester WR3 8TJ United Kingdom Tel: +44 (0) 1905 754577 Fax: +44 (0)1905 754559 Alle Rechten Wereldwijd Voorbehouden Handleiding versie 031HMANP901 20/02/2008

Inhoud 1. Introductie

9

1.1 Over deze handleiding .............................................................. 9 1.2 Belangrijkste Functies ............................................................ 12 1.3 Wat is Nieuw?........................................................................... 13 1.4 Sneltoetsen............................................................................... 16 2. Installeren van Hal

19

2.1 Componenten........................................................................... 19 2.1.1 Hal ................................................................................... 19 2.1.2 Synthesizer Access Manager (SAM) .............................. 19 2.1.3 Orpheus ........................................................................... 20 2.2 Opwaarderen van een vorige versie (Upgraden).................. 20 2.3 Installatie voor enkele gebruiker............................................ 20 2.3.1 Installatie onder Windows XP ......................................... 21 2.3.2 Het installeren onder Windows Vista .............................. 22 2.4 Product Activeren. ................................................................... 23 2.5 Installatie verwijderen van een enkele gebruiker versie. .... 25 2.5.1 Uw Software Verwijderen onder Windows XP ................ 25 2.5.2 Verwijderen onder Windows Vista .................................. 27 3. Aan de slag

29

3.1 Starten van Hal......................................................................... 29 3.2 Hal Regelpaneel ....................................................................... 31 3.2.1 Regelpaneel ontwerp ...................................................... 32 3.2.2 Help opvragen in het regelpaneel ................................... 35 3.2.3 Veranderen van Instellingen............................................ 35 3.2.4 Het Probleem van Voorgrondvensters ............................ 35 3.3 Beginnen met aanpassen van Hal ......................................... 36 3.3.1 Instellen van de spraak parameters ................................ 36 3.3.2 Instellen breedsprakigheid .............................................. 37 3.4 Werken met Visuele instellingen............................................ 38 3.4.1 Focus Markering.............................................................. 38 3.5 Werken met spraak .................................................................. 38 3.5.1 Spreken tijdens het typen................................................ 39 3.5.2 Spraaktoetsen ................................................................. 39 3.5.3 Document Lezen ............................................................. 40 3.5.4 Meer informatie verkrijgen............................................... 40 3.5.5 Geavanceerde Spraak Instellingen. ................................ 41

3.6 Werken met een Braille eenheid............................................. 42 3.7 Virtueel Focus: ......................................................................... 45 3.8 Dolphin Lijst Programma ........................................................ 47 3.9 Lijstprogramma met Meervoudige tab................................... 48 3.10 Het gebruik van sneltoetsen ................................................. 48 3.11 Toetsomschrijving Modus..................................................... 49 3.12 Hal afsluiten ............................................................................ 50 3.13 Overzicht sneltoetsen............................................................ 51 4. Applicaties

57

4.1 Algemene applicatie tips ......................................................... 57 4.2 Applicatie Notities .................................................................... 57 4.3 HTML Help................................................................................. 58 4.4 Windows Help........................................................................... 59 4.5 Internet Explorer....................................................................... 60 4.6 Snelle Navigatietoetsen voor I E ............................................ 64 4.7 Outlook Express....................................................................... 66 4.8 Microsoft Office ........................................................................ 69 4.8.1 Microsoft Excel................................................................. 71 4.8.2 Microsoft Word................................................................. 74 5. Het gebruik van Hal

79

5.1 Spraak........................................................................................ 80 5.1.1 Spraak Elementen ........................................................... 80 5.1.2 Basis Bediening ............................................................... 81 5.1.3 Automatische Spraak....................................................... 83 5.1.4 Handmatige Spraak ......................................................... 89 5.1.5 Document Lezen.............................................................. 95 5.1.6 Klik en Document Lezen.................................................. 97 5.2 Braille......................................................................................... 98 5.2.1 Knoppen........................................................................... 98 5.2.2 Braille Elementen............................................................. 99 5.2.3 Navigeren....................................................................... 101 5.2.4 Routing toets actie ......................................................... 102 5.2.5 Kenmerken..................................................................... 102 5.2.6 Statuscellen ................................................................... 105 5.2.7 Uitgebreide Eenheid ...................................................... 108 5.2.8 Literatuur en Computer Braille....................................... 108 5.2.9 Braille Weergave Modes................................................ 109 5.2.10 Toetsenbord simulatie ................................................. 111 5.3 Virtuele Focus......................................................................... 112 5.3.1 Het Concept van een Virtuele Focus............................. 113 5.3.2 Schakelen van/naar de Virtuele Focus.......................... 114 5.3.3 In het venster verplaatsen ............................................. 120

5.3.4 Spraaktoetsen gebruiken .............................................. 127 5.3.5 Naar ander venster verplaatsen.................................... 127 5.3.6 Muis bewerkingen.......................................................... 130 5.3.7 Activeren van elementen............................................... 132 5.3.8 Ga naar specifieke plaatsen.......................................... 133 5.3.9 De Zoekfunctie .............................................................. 134 5.3.10 Interactie bedieningselementen .................................. 135 5.3.11 Werken in veranderend scherm .................................. 136 5.3.12 Applicatie-specifieke Virtuele Focus Toetsen ............. 138 5.4 Beeld Instellingen (HAL) ....................................................... 140 5.4.1 Focus Markering dialoog ............................................... 140 5.5 Dolphin Lijst Programma ...................................................... 146 5.5.1 Lijst van opties in de Systeemlade................................ 146 5.5.2 Eigen Lijst ...................................................................... 147 5.5.3 Lijst ................................................................................ 147 5.5.4 Sorteer Methode............................................................ 147 5.5.5 Links Klikken.................................................................. 147 5.5.6 Rechts Klikken............................................................... 147 5.5.7 Breng VF naar ............................................................... 147 5.6 Lijstprogramma met Meervoudige tab ................................ 148 5.7 Doc Lezer ................................................................................ 148 5.7.1 Doc Lezer Werkbalk ...................................................... 149 5.7.2 Doc Lezer instellingen ................................................... 151 5.8 Instellingenbestanden........................................................... 153 5.8.1 Applicatie Instellingen.................................................... 155 5.8.2 Mappen.......................................................................... 155 5.8.3 Bestandsbeheer Instellingen ......................................... 159 5.9 Windows Aanlog Scherm...................................................... 159 5.9.1 Spraak bij Windows Aanlogscherm............................... 159 5.10 Synthesizer Access Manager ............................................. 161 5.10.1 SAM Configureren ....................................................... 161 5.10.2 SAM Stuurprogramma Instellen .................................. 162 5.10.3 Eenheden nu zoeken .................................................. 164 5.11 Zelfstudies ............................................................................ 166 5.11.1 Applicatie specifieke instellingen................................. 167 5.11.2 Gebruik van Breedsprakigheid schema's.................... 171 5.11.3 Navigeren door een HTML inhoud .............................. 174 6. Menu structuur van Hal

175

6.1 Bestand ................................................................................... 175 6.1.1 Kies of Maak Instellingenbestand ................................. 175 6.1.2 Standaards Herstellen................................................... 176 6.1.3 Situatie Aanmaken of Kiezen ........................................ 177 6.1.4 Situatie Beheer dialoogvenster ..................................... 177 6.1.5 Situatie Instellingen ....................................................... 179

6.1.6 Importeren...................................................................... 181 6.1.7 Bestandsbeheer Instellingen ......................................... 181 6.1.8 Hal Verlaten ................................................................... 184 6.2 Beeld........................................................................................ 184 6.2.1 Focus Markering ............................................................ 185 6.2.2 Voorkeuren .................................................................... 186 6.3 Spraak...................................................................................... 186 6.3.1 Spraak inschakelen ....................................................... 186 6.3.2 Toetsenbord................................................................... 187 6.3.3 Breedsprakigheid ........................................................... 189 6.3.4 Monitor Markeringen Aan .............................................. 189 6.3.5 Stijl ................................................................................. 190 6.3.6 Tekenmelding ................................................................ 191 6.3.7 Document Instellingen ................................................... 191 6.3.8 Klik en Document Lezen................................................ 192 6.3.9 Voorkeuren .................................................................... 193 6.3.10 Schema's Breedsprakigheid ........................................ 197 6.3.11 Stem en Taal................................................................ 202 6.3.12 Persoonlijke stemmen ................................................. 205 6.3.13 Monitor Markeringen.................................................... 208 6.4 Braille....................................................................................... 209 6.4.1 Inschakelen.................................................................... 209 6.4.2 Tekens ........................................................................... 209 6.4.3 Cursor ............................................................................ 211 6.4.4 Ontwerp.......................................................................... 213 6.4.5 Invoer ............................................................................. 215 6.4.6 Statuscellen Dialoogvenster .......................................... 217 6.4.7 Breedsprakigheid ........................................................... 218 6.4.8 Koppelingen ................................................................... 218 6.4.9 Scherm Monitor.............................................................. 219 6.4.10 Uitvoer.......................................................................... 219 6.4.11 Gekoppelde Gebieden................................................. 221 6.4.12 Schema Breedsprakigheid........................................... 222 6.5 Configuratie ............................................................................ 222 6.5.1 Sneltoetsen .................................................................... 223 6.5.2 Windows Instellingen Dialoog........................................ 230 6.5.3 Het Regelpaneel ............................................................ 231 6.5.4 Diversen ......................................................................... 234 6.5.5 Synthesizer .................................................................... 235 6.5.6 Braille Leesregel ............................................................ 238 6.5.7 SAM Instellen................................................................. 239 6.5.8 Toetsenbord................................................................... 239 6.5.9 Doc Lezer....................................................................... 240 6.5.10 Video Instelling............................................................. 241 6.5.11 Algemene Detectie Instelling ....................................... 242

6.6 Map .......................................................................................... 244 6.6.1 Applicatie Notities .......................................................... 244 6.6.2 Mapbestand Maken of Kiezen....................................... 245 6.6.3 Herstel naar Standaard ................................................. 245 6.6.4 Beheer Mapbestanden .................................................. 246 6.6.5 Herstel Alle Standaard Instellingen ............................... 251 6.6.6 Importeren ..................................................................... 251 6.6.7 Update via Internet ........................................................ 252 6.6.8 Automatische update instellingen ................................. 253 6.7 Help oproepen........................................................................ 253 6.7.1 Help Onderwerpen ........................................................ 253 6.7.2 Info................................................................................. 254 7. Sneltoets Tabellen

255

7.1 Toetsbenamingen .................................................................. 256 7.2 Algemene Instructies (Acties) .............................................. 257 7.3 Lijsten...................................................................................... 258 7.4 Spraak Instelling .................................................................... 259 7.5 Spraak (Spraaktoetsen)......................................................... 259 7.6 Eigen Acties ........................................................................... 262 7.7 Virtuele Focus ........................................................................ 264 7.8 Tekstinvoer ............................................................................. 267 7.9 Braille ...................................................................................... 268 7.10 Versie 4 Set........................................................................... 270 7.11 Brailleleesregel Sneltoets Overzicht ................................. 274 7.11.1 ALVA............................................................................ 274 7.11.2 Baum ........................................................................... 278 7.11.3 Blazie Engineering ...................................................... 278 7.11.4 Braudi .......................................................................... 283 7.11.5 Handy Tech ................................................................. 284 7.11.6 KTS.............................................................................. 296 7.11.7 ONCE .......................................................................... 298 7.11.8 Papenmeier ................................................................. 299 7.11.9 Pegasus....................................................................... 304 7.11.10 Pulse Data ................................................................. 306 7.11.11 Sensotec.................................................................... 308 7.11.12 Technibraille .............................................................. 311 7.11.13 TeleSensory .............................................................. 313 7.11.14 Tieman....................................................................... 316 8. Referentie

327

8.1 Netwerk installatie ................................................................. 327 8.1.1 Standaard Server Installatie .......................................... 328 8.1.2 Terminal Server Installatie............................................. 333

8.1.3 Product activeren voor een netwerk versie ................... 346 8.1.4 De Dolphin Pen Installatie ............................................. 347 8.2 Technische notities................................................................ 349 8.2.1 Algemene besturingssysteem tips................................. 349 8.2.2 Algemene applicatie tips................................................ 350 8.2.3 Java Applicaties ............................................................. 350 8.2.4 Adobe Acrobat Lezer ..................................................... 351 8.2.5 Corel WordPerfect ......................................................... 352 8.3 Problemen Oplossen ............................................................. 353 8.3.1 Installatie- en Instelproblemen....................................... 353 8.3.2 Spraakuitvoer Problemen .............................................. 359 8.3.3 Brailleuitvoer Problemen................................................ 362 8.3.4 Applicatie Problemen..................................................... 363 9. Software licentie en ondersteuning.

367

9.1 Software Licentie.................................................................... 367 9.2 Productondersteuning........................................................... 370 9.3 Uw Serienummer .................................................................... 371 9.4 Aanbevolen hardware vereisten........................................... 371 9.5 Ondersteunde Besturingssystemen .................................... 372 10. Verklarende Woordenlijst

373

11. Index

379

9 HOOF

DSTUK

1

Introductie Dolphin Computer Access heeft een simpele doelstelling: het maken van software producten die het voor mensen met een visueel probleem mogelijk maken om te werken met de moderne informatie-technologie in zijn ongewijzigde vorm. Door het gebruik van dezelfde producten als de mensen zonder visuele problemen, kan iedereen zijn zelfstandigheid behouden bij scholing, op het werk en in de vrije tijd. Aan de andere kant geeft het vooruitstrevende ondernemingen, scholen en universiteiten de kans om gebruik te maken van goede kennis, ervaringen en ideeën van mensen die anders mogelijkerwijs niet meedoen. De Hal Schermlezer is uniek in de markt voor toegangs-oplossingen vanwege de functionaliteit en de vele instelmogelijkheden die het biedt. Hiermee profiteren gebruikers en ondernemingen omdat aan vele gebruikerseisen kan worden voldaan.

1.1 Over deze handleiding De ondersteunende documentatie voor Hal is beschikbaar in druk, als een Microsoft Word document en als een HTML Help bestand. De gedrukte handleiding bevat de vier eerste hoofdstukken van de handleiding inclusief de Software licentie en het hoofdstuk over de ondersteuning. Het Microsoft Word document en het HTML Help bestand omvatten de complete ondersteunende documentatie. Deze bestanden komen beschikbaar bij het volgen van de installatie van het product. De handleiding bevat de volgende hoofdstukken: 1. Introductie Dit hoofdstuk introduceert de belangrijkste functies van uw Dolphin Hal en verklaart de structuur van de handleiding. Het biedt aan bestaande gebruikers de gelegenheid om te bekijken wat er is vernieuwd in deze belangrijke versie wijziging.

10

Introductie

2. Installeren van Hal Dit hoofdstuk bevat de installatie instructies bij de installatie voor een enkele gebruiker. Beheerders die Hal via een netwerk, een terminal server of Citrix client willen installeren, moeten het Referentie hoofdstuk in de volledige documentatie als instructie gebruiken. Om de toegang te vereenvoudigen is dit beschikbaar als een HTML Helpbestand binnen een \Help map op de Hal CD. 3. Aan de slag Dit hoofdstuk bevat informatie die kan helpen bij het gebruiken van Hal. het bevat onder andere een korte omschrijving van de basis functies van Hal. 4. Applicaties In dit hoofdstuk vindt u algemene tips voor het gebruik van applicaties en een introductie van sommige veel gebruikte programma's. 5. Het gebruik van Hal In dit hoofdstuk vindt u een uitgebreide gebruikers handleiding. Tevens zijn er een aantal zelfstudies, die eenvoudig te volgen zijn, opgenomen die een introductie geven van de verschillende mogelijkheden van Hal. 6. Menu structuur van Hal Dit hoofdstuk beschrijft alle opties die beschikbaar zijn binnen de menu's van Hal en verklaart hun functie en de gevolgen bij de wijziging ervan. Het hoofdstuk is op dezelfde manier gestructureerd als het menusysteem van Hal voor een eenvoudige referentie. 7. Sneltoets Tabellen In dit hoofdstuk is een volledige lijst opgenomen met alle Hal sneltoetsen. De sneltoetsen zijn vermeld in tabellen.

Introductie 11

8. Referentie In dit hoofdstuk staan de netwerk installatie instructies, technische hints voor applicaties van derden en algemene tips om problemen op te lossen. 9. Software licentie en ondersteuning. Dit hoofdstuk bevat de software licentie overeenkomst en informatie over de product ondersteuning. Introductie van Windows Additioneel aan deze handleiding bevat Hal een aparte handleiding over de "Introductie van Windows". Dit is een overzicht van de Windows Grafische Gebruikers interface, vooral bedoeld voor beginners, waarin de in deze handleiding gebruikte termen nader worden uitgelegd. U kunt "Introductie van Windows" benaderen in HTML Help formaat via het menu Help van Hal.

12

Introductie

1.2 Belangrijkste Functies Spraak · Spraak en Braille bieden toegang tot Windows Terminal Server en Citrix MetaFrame sessies. Beschikbaar via 'thick client' server terminals en 'thin client' terminals op afstand. · Eenvoudig bekijken van Internet webpagina’s en andere toepassingen met het Dolphin Virtueel Focus zelfs als er geen of weinig toegang is via het toetsenbord. · Dolphin producten rollen het scherm ook in Excel, Word, WordPad, NotePad en Internet Explorer, om daarmee te verzekeren dat de schermlezer gebruiker de actieve focus ten allen tijden beschikbaar heeft op het scherm. · Navigeren door internet tabellen per rij of kolom en detecteren van meervoudige of geneste tabellen. · Uitgebreide online help. · Leest of spelt vele tekstsoorten op het scherm: documenten, menu’s, webpagina’s, e-mails. · Leest symbolen en Internet grafische etiketten en meldt lettertype- en lettersoort-informatie. · Melden van tekens, woorden, of beiden tijdens het typen. · Werkt met alle lettertypes, inclusief geaccentueerde tekens en symbolen. · Er is keuze uit meer dan 20 Dolphin Orpheus TTS talen, inclusief: Deens, Duits, Engels (GB en VS), Fins, Frans, Grieks, Italiaans, Kantonnees, Katalaans, Mandarijn, Nederlands, Noors, Pools, Portugees, Spaans (Latijn en Kastilliaans) en Zweeds. · Natuurlijke spraak is nu beschikbaar voor Dolphin Orpheus TTS in het Engels (GB en VS) (mannelijk en vrouwelijk). · De intelligente manier van uitspreken binnen Dolphin Orpheus TTS herkent gelijkwaardige woorden via de context. · Orpheus stem bewerken functie maakt het mogelijk om eigen stemmen aan te maken. · Hoger stem intelligentie op hogere snelheden. · Het automatisch herkennen van vele andere hardware en software synthesizers inclusief SAPI 4 en SAPI 5 compatibele synthesizers.

Introductie 13 · Spraak breedsprakigheid bieden de gebruikers de kans te bepalen hoeveel ze willen horen als melding door te kiezen voor minimale, lage, gemiddelde of hoge breedsprakigheid. · Met het Dolphin Lijst Programma heeft u de mogelijkheid om een lijst te produceren met alle hyperlinks, frames of html koppen met behulp van een sneltoets, en daarna te springen naar hetgeen u wenst. Braille · Snelle en goed reagerende Braille uitvoer. · Tekst en grafische informatie onder uw vingertoppen. · Keuze uit computer- of literatuur Braille (Grade 1 of Grade 2). · Werkt automatisch met een groot aantal Braille-eenheden en persoonlijke assistenten. · Juiste informatie over formaat, stijl en fysiek ontwerp. · Leest op een intelligente manier vooruit zodat dialooginformatie wordt weergegeven in relatie tot de context. · Programmeerbare Braille sneltoetsen, waardoor het werken wordt versneld en vereenvoudigd. · De Dolphin software ondersteunt nu meer Braille-eenheden dan welk ander programma dan ook. · Braille breedsprakigheid functie biedt de mogelijkheid om te kiezen hoeveel informatie u wilt hebben en hoe het wordt weergegeven.

1.3 Wat is Nieuw? Hal 9.0 is ontwikkeld met uitgebreide inbreng van onderzoek en terugkoppeling door gebruikers. Alle nieuwe opties en functionaliteit zijn ontworpen om de software nog gebruikersvriendelijker en intuïtiever te maken Vele nieuwe en krachtige functies zijn toegevoegd om er voor te zorgen dat u het beste uit uw computer kunt halen wat ook uw visueel vermogen is. Wat is nieuw in de 9.0 versie? Internet Explorer Ondersteuning voor het Microsoft Internet Explorer Document Object Model (DOM) is opnieuw ontworpen om een nog betere superieure ervaring met de navigatie door webpagina's te ondervinden met behulp van

14

Introductie

de virtuele focus modus van Dolphin. Dit omvat mede een sterk verbeterde nauwkeurigheid bij het navigeren, alsmede consistentie en stabiliteit, zelfs bij complexe of slecht geschreven webpagina's. De nieuwe ervaring met het gebruiken van de webbrowser maakt de virtuele focus persistent. Dat betekent dat de virtuele focus positie in een webpagina blijft bestaan tijdens het schakelen tussen meerdere schermen van Internet Explorer of wanneer lezen met behulp van de tabbladen optie wordt gebruikt in Internet Explorer 7. U zult nu ook merken dat een link wordt behandeld als een element op de eigen virtuele regel. Hiermee wordt een meer consistente navigatie ervaring in de virtuele focus modus bereikt, waarbij de TAB, PIJL OMHOOG en PIJL OMLAAG allemaal hetzelfde resultaat geven bij het benaderen van een link. Nieuwe "Snelle Navigatie toetsen" zijn toegevoegd om het nog eenvoudiger te maken om door een webpagina te bladeren. In de virtuele focus modus zijn de nieuwe intuïtieve navigatie sneltoetsen beschikbaar om de focus te verplaatsen tussen de volgende en vorige elementen (voorb. link, tekst, titel, knop, enzovoort) op de webpagina. Kijk voor de lijst van nieuwe sneltoetsen in het hoofdstuk "IE Navigatietoetsen Referentie" in het hoofdstuk "Toepassingen". Lijstprogramma met Meervoudige tab

Introductie 15 Het lijstprogramma met meervoudige tab biedt toegang tot alle bekende mogelijkheden van het Dolphin Lijstprogramma binnen een enkel dialoog met meervoudige pagina's.

De eerste pagina geeft een overzicht van de verschillende beschikbare lijsten en zal de pagina zijn die wordt geopend als het lijstprogramma wordt gestart. Om het Lijstprogramma met meervoudige tab te openen Druk op DOLPHIN toets + TAB. Indien u naar een andere pagina navigeert in het lijstprogramma met meervoudige tab zal dit worden onthouden voor de volgende keer dat u dit programma gebruikt tijdens het werken in uw toepassing. Dit lijstprogramma met meervoudige tab is beschikbaar in Microsoft Word, Microsoft Excel en Internet Explorer. Klembord meldingen Hal biedt nu een gesproken melding van klembord activiteit. U krijgt informatie als tekst en elementen met succes geknipt, gekopieerd en geplakt zijn. De Instellingen voor de klembord meldingen worden gevonden in het Spraak uitvoer instellingen dialoogvenster. Dit dialoog wordt bereikt via het menu "Spraak" en de optie "Voorkeuren".

16

Introductie

Microsoft Word Ondersteuning voor Microsoft Word is verbeterd op een aantal belangrijke gebieden inclusief een verbeterde positionering van de focus. Wanneer het muiswiel of de rolbalk wordt gebruikt in Microsoft Word om de focus te verplaatsen zal de focus het rollen volgen. Braille uitvoer is ook verbeterd bij het navigeren en selecteren van cellen in Microsoft Word tabellen. De Braille leeseenheid geeft nauwkeurig de geselecteerde cellen aan bij het neerwaarts selecteren in een kolom. Braille tabellen Nieuw en verbeterde Braille tabellen zijn toegevoegd aan Hal. Dit is inclusief Unified Engelse Braille, Franse, Zweedse en Noorse Braille tabellen.

1.4 Sneltoetsen In deze handleiding zult u overal referenties zien naar sneltoetsen. Een sneltoets is een omschrijving van een combinatie van toetsenbord toetsen die u kunt benutten om Hal te gebruiken. Alle sneltoetsen in deze handleiding worden op de volgende manier weergegeven: Om iets uit te voeren: Druk op TOETS A + TOETS B. Dit betekent dat u moet drukken op de toets A en deze ingedrukt houden, en dan op toets B moet drukken om de aangegeven functie uit te voeren. Voorbeeld, om het regelpaneel van Hal te openen. Druk op LINKER CONTROL + SPATIEBALK. Dit betekent dat u op de LINKER CONTROL toets moet drukken en deze ingedrukt houden en daarna op de SPATIEBALK moet drukken om het regelpaneel van Hal te openen. Als u een sneltoets drukt zal Hal op die toets reageren en de juiste actie inleiden. Dat betekent dat op dat moment de door u gebruikte toepassing die toets niet ziet.

Introductie 17 U zult ook in het hele document referenties vinden aan een DOLPHIN TOETS. Dat is de zogenaamde Dolphin modificatie toets. Net als de standaard modificatie toetsen zoals Shift en Control, biedt Hal de mogelijkheid om gewone toetsen te gebruiken als modificatie toetsen. Deze worden aangegeven als "DOLPHIN TOETS" in de toetsenlijst. De toets die is bepaald als DOLPHIN TOETS wordt ingesteld in de instelling in het "Sneltoetsen" dialoogvenster. De standaard DOLPHIN TOETS is de CAPS LOCK toets.

19 HOOF

DSTUK

2

Installeren van Hal In dit hoofdstuk worden de stappen behandeld die gevolgd moeten worden bij de installatie voor een enkele gebruiker. Beheerders die Hal via een netwerk, een terminal server of Citrix client willen installeren, moeten het Referentie hoofdstuk in de volledige documentatie als instructie gebruiken. Dit is beschikbaar als een HTML Helpbestand binnen een \Help map op de Hal CD. Het installeren van Hal vereist slechts een aantal simpel te volgen stappen. het setup proces neemt u door de installatie van een aantal componenten. In het volgende hoofdstuk zullen we kort de rol van ieder component doornemen, voordat we naar de stappen gaan die nodig zijn voor de installatie voor een enkele gebruiker. Indien u een complete computer (PC en software) direct bij Dolphin heeft aangeschaft, zal Hal reeds zijn geïnstalleerd en gereed zijn voor gebruik. In dat geval kan dit hoofdstuk worden overgeslagen.

2.1 Componenten Ieder component wordt in volgorde geïnstalleerd en vervult een bepaalde rol. De rol van ieder component wordt besproken in dit hoofdstuk. 2.1.1 Hal Hal is het schermlees programma. Dit programma levert de gereedschappen en interface voor de aanpassing. Dit moet worden geïnstalleerd. 2.1.2 Synthesizer Access Manager (SAM) SAM levert de automatische en intelligente ondersteuning voor het delen van uitvoereenheden die naast elkaar zijn geïnstalleerd. Dit is een vereist component. SAM moet worden geïnstalleerd alvorens uw Dolphin software kan worden gebruikt.

20

Installeren van Hal

2.1.3 Orpheus De installatie van de component Orpheus is optioneel. Orpheus is de tekst-naar-spraak eenheid voor meerdere talen van Dolphin, die de uitvoer van spraak via de geluidskaart regelt. De installatie van Orpheus betekent niet dat het als enige of belangrijkste uitvoereenheid moet dienen. Het is op ieder moment mogelijk en simpel om tussen SAM compatibele eenheden te schakelen.

2.2 Opwaarderen van een vorige versie (Upgraden) Als u een eerdere versie van Hal geïnstalleerd heeft wordt gedurende de installatie aan u gevraagd of u de oude versie wilt upgraden of Hal als een nieuwe versie wilt installeren. Het installeren van Hal als een nieuwe versie betekent dat het als een apart product op uw computer bestaat en niet automatisch de bestaande instellingen voor Hal gebruiken. Als u ervoor kiest te upgraden wordt de nieuwe versie direct over de oude geïnstalleerd. Wanneer u dit op deze manier doet, worden de meeste van uw oude instellingen automatische in de nieuwe versie aangebracht. Het op deze manier opwaarderen betekent dus dat u niet opnieuw uw naam, bedrijf en installatie pad hoeft op te geven.

2.3 Installatie voor enkele gebruiker Installatie voor een enkele gebruiker refereert aan de installatie van Hal op een PC die wordt gebruikt door een geregistreerd persoon. Hal moet worden geïnstalleerd onder het gebruiker profiel, om met succes te kunnen worden gebruikt. Een netwerk installatie moet worden gezien als een installatie voor een enkele gebruiker indien: · de enkele gebruiker gaat werken op meer dan één PC. · het enkele gebruiker profiel niet tijdelijk kan worden overgedragen aan de beheerder privileges voor de duur van het installatie proces. · de enkele gebruiker werkt onder beperkte/gelimiteerde gebruiker account waarbij het niet mogelijk is om gegevens te schrijven in naar

Installeren van Hal

21

de "Program Files" map of sub-map, waarbij dus wordt voorkomen dat de instellingen kunnen worden opgeslagen. · meerdere gebruikers, in overeenstemming met de gebruiker licentie overeenkomst, Hal gebruiken onder verschillende profielen op dezelfde PC. Kijk voor de instructies voor een netwerk installatie in het hoofdstuk Referentie van de on-line documentatie. 2.3.1 Installatie onder Windows XP De installatie van Hal vereist de assistentie van de Systeem Beheerder of iemand die dezelfde veiligheids bevoegdheden bezit. Dit is nodig omdat de instellingen van de hardware van de machine moet worden aangepast in het Windows register om de video stuurprogramma interceptor te kunnen installeren. Het Dolphin installatie programma kan deze registerinstellingen niet wijzigen tenzij er Beheerderrechten zijn. Om Hal in Windows XP te installeren: 1. Zet de computer op de normale manier aan en start Windows zoals gebruikelijk. 2. De Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten moet aanloggen en de gebruiker die de software wil gaan installeren beheerderrechten geven. 3. Als gebruiker aanloggen. 4. Plaats de Dolphin installatie-CD in uw CD-ROM station. Na een aantal seconden zal het installatieprogramma automatisch starten. 5. Zodra het installatieprogramma is geladen zal worden gevraagd de taal voor het product dat geïnstalleerd moet worden te kiezen. Daarna zal gevraagd worden welke versie geïnstalleerd moet worden, "Enkele Gebruiker " of "Netwerk". Standaard wordt de enkele gebruiker versie geselecteerd. Als u een netwerk versie gaat installeren kijk dan in Netwerk installatie instructies. 6. Een dialoogvenster zal worden getoond met informatie over het gebruik van het installatieprogramma. Volg de instructies op het scherm om de installatie te vervolgen voor ieder component. 7. Nadat het installatie programma de nodige bestanden heeft gekopieerd EN de gebruiker werkt onder een beperkte/gelimiteerde account, is het nodig om de instructie "dll_reg.cmd" te zoeken en uit te voeren die zich bevindt in de installatiemap van Hal. Hiermee worden bepaalde bestanden geregistreerd om volledige functionaliteit te waarborgen.

22

Installeren van Hal

8. Schakel de computer uit en start opnieuw. 9. Indien nodig moet de Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten aanloggen en de gebruikerrechten herstellen. De installatie is nu gereed. U kunt aanloggen als de geregistreerde gebruiker. Indien u om welke reden dan ook problemen mocht ondervinden bij de installatie van uw Dolphin software, kijk dan in het Problemen Oplossen (pagina 353) hoofdstuk. 2.3.2 Het installeren onder Windows Vista De installatie van Hal vereist de assistentie van de Systeem Beheerder of iemand die dezelfde veiligheids bevoegdheden bezit. Dit is nodig omdat de instellingen van de hardware van de machine moet worden aangepast in het Windows register om de video stuurprogramma interceptor te kunnen installeren. Het Dolphin installatie programma kan deze registerinstellingen niet wijzigen tenzij er Beheerderrechten zijn. WAARSCHUWING: Windows Vista Gebruiker Toegang Controle (UAC) zal vragen of u de installatie CD wilt gebruiken wanneer het installatieprogramma wordt gestart. Er is op dat moment geen spraak ondersteuning aanwezig. Als er assistentie nodig is raden we aan de Windows Narrator (Verteller, het tekst naar spraak hulpmiddel) te gebruiken. Dit kan worden gestart door te drukken op de WINDOWStoets + U, daarna ALT + N (of "narrator" in te tikken nadat Uitvoeren in het Windowsmenu is geselecteerd).

Het installeren van Hal in Windows Vista: 1. Zet de computer op de normale manier aan en start Windows zoals gebruikelijk. 2. De Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten moet aanloggen en de gebruiker die de software wil gaan installeren beheerderrechten geven. 3. Als gebruiker aanloggen. 4. Plaats de Dolphin installatie-CD in uw CD-ROM station. 5. Zoek het bestand "Setup.exe" op de Dolphin product CD en voer dit uit. Dit kan gebeuren door in de Windows Verkenner naar het doelbestand

Installeren van Hal

23

te navigeren of door te drukken op de WINDOWStoets + R om het "Uitvoeren" dialoogvenster te openen en in te tikken "x:\setup.exe", waarbij "x" de letter van uw CD ROM station is, en daarna op ENTER te drukken. 6. Er zal een Windows Vista UAC dialoog verschijnen met een melding "Een niet geïdentificeerd programma wil toegang tot uw computer ..." en een referentie naar "ds.exe". Selecteer "Toestaan" (ALT + A) om de installatie te vervolgen. 7. Zodra het installatieprogramma is geladen zal worden gevraagd de taal voor het product dat geïnstalleerd moet worden te kiezen. Daarna zal gevraagd worden welke versie geïnstalleerd moet worden, "Enkele Gebruiker " of "Netwerk". Standaard wordt de enkele gebruiker versie geselecteerd. Als u een netwerk versie gaat installeren kijk dan in Netwerk installatie instructies. 8. Een dialoogvenster zal worden getoond met informatie over het gebruik van het installatieprogramma. Volg a u b de instructies op het scherm om de installatie te vervolgen. 9. Schakel de computer uit en start opnieuw. 10. Indien nodig moet de Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten aanloggen en de gebruikerrechten herstellen. De installatie is nu gereed. U kunt aanloggen als de geregistreerde gebruiker. Indien u om welke reden dan ook problemen mocht ondervinden bij de installatie van uw Dolphin software, kijk dan in het Problemen Oplossen (pagina 353) hoofdstuk.

2.4 Product Activeren. Het activeren van het product is vereist om een software licentie voor Hal te verkrijgen. Zonder een software licentie zal Hal alleen 30 dagen gebruikt kunnen worden. WAARSCHUWING - bekijk de Eindgebruiker Licentie Overeenkomst zorgvuldig voordat u Hal activeert. Zodra Hal geactiveerd is, kan geen teruggave meer plaats vinden. Gedurende het activeren van het product heeft u de keuze tussen "Nu Activeren" of "Herinner mij later".

24

Installeren van Hal

Nu Activeren. Het activeren van het product kan automatisch gebeuren als een Internet verbinding aanwezig is of handmatig als geen verbinding met het Internet mogelijk is. activeren via Internet is een automatische procedure. Handmatig activeren vereist een activering code gebaseerd op uw unieke productsleutel. Als u netwerk versie of een gebruiker licentie versie voor meerdere personen heeft, selecteer dan "Licentie voor meerdere gebruikers" en voer uw licentie code in die op uw software licentie certificaat staat (zie de Netwerk installatie instructies in het hoofdstuk Referentie voor meer detail). · Activeren via Internet. Het activeren via het Internet is het eenvoudigst omdat dit automatisch gebeurt. Het vereist wel een Internet verbinding. Deze procedure verbindt u met de Dolphin server waar Hal automatisch een activering code krijgt. · Handmatig activeren. Bij het handmatig proces moet u een activering code invoeren die is gebaseerd op uw unieke productsleutel. De waarde van uw productsleutel wordt weergegeven bij het handmatig activering proces. Om dan een activering code te verkrijgen moet u contact opnemen met uw lokale Dolphin vertegenwoordiger en deze uw productsleutel geven. Met deze sleutel kunnen zij u een activering code geven. Indien u een computer gebruikt zonder Internet kunt u als alternatief de volgende stappen volgen: 1. Start de handmatige activering en noteer uw productsleutel. 2. Plaats uw Hal CD in de PC met Internet toegang. Hierbij moet u de SHIFT toets ingedrukt houden om te voorkomen dat het installatie programma automatisch opstart. 3. Zoek met Windows Verkenner de instructie "dol_activate.exe" en voer het uit. Dit vindt u in de map "dol_auth" op de CD. 4. Voer uw productsleutel in die u in stap 1 heeft gevonden en selecteer "Nu Activeren". Hiermee wordt het activering proces begonnen. Het maakt een verbinding met de Dolphin server en u krijgt daarna uw activering code.

Installeren van Hal

25

5. Noteer de activering code en voer deze in op uw computer zodra daarom gevraagd wordt bij het handmatig activeren. Herinner mij later. Als u voor "Herinner mij later" kiest wordt u regelmatig geïnformeerd dat het activeren nog moet plaats vinden met het aantal dagen dat nog ter beschikking staat om dit te doen. Om het activeringsproces opnieuw te beginnen moet u ofwel Hal opnieuw starten of de optie "Activeren" in het menu "Help" van het Hal regelpaneel selecteren. Als deze optie niet beschikbaar is in het menu "Help" betekent het dat Hal reeds is geactiveerd. Het verwijderen en opnieuw installeren van Hal op dezelfde computer heeft niet tot gevolg dat Hal opnieuw moet worden geactiveerd. Indien een extra licentie nodig is neem dan contact op met uw Dolphin leverancier. Gedurende het activeringsproces verzamelt Dolphin geen enkele persoonlijke informatie van uw computer, naast het ophalen van de product licentie sleutel.

2.5 Installatie verwijderen van een enkele gebruiker versie. Voordat Hal kan worden verwijderd moet het worden afgesloten. Om dit te bereiken: 1. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om het regelpaneel te openen. 2. Druk op ALT+F4 om Hal af te sluiten. 3. U krijgt een dialoogvenster met de vraag of u het afsluiten van Hal wilt bevestigen. Bevestig dit met het drukken op Enter, of keer terug naar Hal met het drukken op Annuleren. Als alternatief kunt u Hal afsluiten door te selecteren Hal Verlaten vanaf de Bestand menu in the regelpaneel. 2.5.1 Uw Software Verwijderen onder Windows XP 1. De Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten moet aanloggen om de gebruiker die de software wil gaan installeren beheerder rechten geven. 2. Als gebruiker aanloggen.

26

Installeren van Hal

3. Druk op de WINDOWS toets (of CONTROL+ESCAPE) om het Windows Startmenu op te roepen en ga met de pijltoetsen naar de "Uitvoeren" optie en druk dan op ENTER. 4. Type "c:\program files\dolphin\snova\dolcfgnt" -r en druk op ENTER. (Vervang de letter en/of directory naam indien van toepassing). U moet een boodschap krijgen met de melding "Interceptie stuurprogramma met succes verwijderd". Indien u een andere boodschap krijgt heeft u waarschijnlijk niet voldoende bevoegdheden. 5. Als de gebruiker als beperkte/gelimiteerde client werkt en de instructie "dll_reg.cmd" was uitgevoerd gedurende de installatie procedure, moet de instructie "dll_unreg.cmd" die zich bevindt in de installatiemap van Hal uitgevoerd worden. Hiermee worden bepaalde bestanden die nodig zijn voor Hal uit het register verwijderd. 6. Druk op de WINDOWS toets (of CONTROL+ESCAPE) om het Startmenu van Windows op te roepen. 7. Druk op I om naar de optie van het Startmenu "Instellingen" te gaan. 8. Druk op C om in het Instellingen submenu de optie "Configuratiescherm" op te roepen. 9. Druk op toets T en ga met de pijltoetsen door de opties om de optie "Toevoegen/Verwijderen" te selecteren en druk op ENTER. 10. Druk een keer op de TAB toets om in de lijst met de, op uw computer geïnstalleerde, software te komen. 11. Ga met de pijltoetsen omlaag totdat u de naam van de Dolphin software tegenkomt die u wilt verwijderen. 12. Druk daarna weer op de TAB toets om naar de knop "Toevoegen/Verwijderen" te gaan en druk dan op de SPATIEBALK om het te activeren. Wanneer het verwijderen van een Dolphin programma draait zal het automatisch een oude installatie ontdekken, indien aanwezig, en uw de optie geven deze ook te verwijderen. (Indien u ook SAM en Dolphin Orpheus TTS heeft geïnstalleerd op uw PC dan kunt u deze ook verwijderen, aangenomen dat ze niet door een ander product worden gebruikt zoals bijvoorbeeld Cicero.) 13. Start de computer opnieuw nadat is uitgelogd. 14. Aanloggen als beheerder of iemand met dezelfde rechten en herstel de gebruikerrechten. Opmerking, indien Windows XP niet is ingesteld zodanig dat het klassiek thema gebruikt wordt dan kunnen de stappen hierboven

Installeren van Hal

27

enigszins anders zijn met betrekking tot het lokaliseren van de Toevoegen / Verwijderen optie.

2.5.2 Verwijderen onder Windows Vista 1. De Systeembeheerder of iemand met dezelfde rechten moet aanloggen en de gebruiker die de software wil gaan installeren beheerderrechten geven. 2. Als gebruiker aanloggen. 3. Druk op de WINDOWStoets + R om het "Uitvoeren" dialoogvenster te openen. 4. Type "c:\program files\dolphin\snova\dolcfgnt" -r en druk op ENTER. (Vervang de letter en/of directorynaam indien van toepassing). U moet een boodschap krijgen met de melding "Interceptie stuurprogramma met succes verwijderd". Indien u een andere boodschap krijgt heeft u waarschijnlijk niet voldoende bevoegdheden. 5. Druk op de WINDOWS toets (of CONTROL+ESCAPE) om het Startmenu van Windows op te roepen. 6. Druk op I om naar de optie van het Startmenu "Instellingen" te gaan. 7. Druk op C om in het Instellingen submenu de optie "Configuratiescherm" op te roepen. 8. Druk op toets T en ga met de pijltoetsen door de opties om de optie "Toevoegen/Verwijderen" te selecteren en druk op ENTER. 9. Druk een keer op de TABtoets om in de lijst met de op uw computer geïnstalleerde software te komen. 10. Ga met de pijltoetsen omlaag totdat u de naam van de Dolphin software tegenkomt die u wilt verwijderen. 11. Druk daarna weer op de TABtoets om naar de knop "Toevoegen/Verwijderen" te gaan en druk dan op de SPATIEBALK om het te activeren. Wanneer het verwijderen van een Dolphin programma draait zal het automatisch een oude installatie ontdekken, indien aanwezig, en uw de optie geven deze ook te verwijderen. (Indien u ook SAM en Orpheus heeft geïnstalleerd op uw PC dan kunt u deze ook verwijderen, aangenomen dat ze niet door een ander product worden gebruikt zoals bijvoorbeeld Cicero.) 12. Start de computer opnieuw nadat is uitgelogd.

28

Installeren van Hal

13. Aanloggen als beheerder of iemand met dezelfde rechten en herstel de gebruikerrechten. Opmerking, indien Windows Vista niet zodanig is ingesteld dat het klassiek thema gebruikt wordt, kunnen de stappen hierboven enigszins anders zijn met betrekking tot het lokaliseren van de Toevoegen / Verwijderen optie.

29 HOOF

DSTUK

3

Aan de slag Dit hoofdstuk geeft een introductie van Hal. Het doel is u te voorzien van deze initiële instructies zodat u zo snel mogelijk met Hal kunt gaan werken. Latere hoofdstukken geven meer gedetailleerde informatie over de functionaliteit van Hal inclusief een behandeling van alle menu opties, een volledige lijst met sneltoetsen en tips om problemen op te lossen. Opmerking: Deze handleiding gaat ervan uit dat uw kopie van Hal nieuw is geïnstalleerd en de instellingenbestanden voor applicaties gebruikt die origineel door Dolphin zijn geleverd. Als u veranderingen heeft aangebracht aan de instellingen van het toegangssysteem (zoals de sneltoetsen), dan kan het zijn dat de handleiding niet geheel overeenkomt met uw systeem. Dit kan ook het geval zijn als u een oudere versie heeft vervangen door een nieuwere waarbij de instellingen van de oude versie zijn overgenomen. Omdat de meeste oude instellingen worden overgenomen door de nieuwere versie zijn eventuele veranderingen nog in gebruik.

3.1 Starten van Hal Belangrijk: Verzeker u ervan dat de spraaksynthesizer of Brailleeenheid aan staat voordat u Hal start. Hal kan op drie manieren worden gestart: Automatisch Starten Het installatie programma heeft een optie om een snelkoppeling naar de Dolphin software te plaatsen in de Windows Startupmap zodat het automatisch kan starten zodra Windows wordt geladen. Dit is de aanbevolen methode voor het starten van de Dolphin software op een systeem voor een enkele gebruiker.

30

Aan de slag

Sneltoets gebruiken Het installatie programma maakt ook een snelkoppeling aan voor het starten van Hal. U kunt op ieder moment opstarten vanuit Windows door SHIFT+CONTROL+H te drukken. Vanuit het Windows Startmenu De laatste manier om Hal te starten is vanuit het Startmenu van Windows: 1. Druk op de WINDOWS toets (of CONTROL+ESCAPE) om het Startmenu van Windows op te roepen. 2. Druk op P om naar de menuoptie "Programma’s" te gaan. 3. Druk PIJL OMLAAG totdat u het Hal submenu bereikt. 4. Druk op de PIJL NAAR RECHTS om het submenu te openen en druk op PIJL OMLAAG totdat de optie Hal is bereikt. 5. Druk tenslotte op ENTER om te starten. Belangrijk: Zet nooit uw spraaksynthesizer of Braille-eenheid uit tijdens het draaien van Hal!

De Dolphin Pen Versie van Hal Als u de Dolphin Pen versie van Hal gebruikt kan dit eenvoudig worden opgestart door gewoon de Pen in uw USB poort te plaatsen. Zodra de Dolphin Pen is geplaatst hoort u een oplopend belgeluid om aan te geven dat de Dolphin Pen is herkend waarna Hal automatisch zal starten. Als de Dolphin Pen reeds is geplaatst bij het aanloggen in Windows zal Hal automatisch starten. Opmerking: het ingedrukt houden van de LINKER SHIFT toets zal voorkomen dat de Dolphin Pen versie automatisch start als de pen wordt geplaatst.

Aan de slag

31

3.2 Hal Regelpaneel Het regelpaneel is de naam van het dialoogvenster, die we in de hele handleiding gebruiken, en dat alle instellingen bevat voor Hal. Er zijn twee manieren om het regelpaneel van Hal te benaderen als het nog niet is geopend of als het niet het actief focus bevat. Om het regelpaneel te openen: Druk op LINKER CONTROL + SPATIEBALK. Of klik met de muis op het programma symbool in de taakbalk. Als het regelpaneel reeds is geopend kunt u er met behulp van ALT+TAB heen gaan, of u drukt op LINKER CONTROL + SPATIEBALK om het in de voorgrond te plaatsen. Er is een aanvullend regelpaneel voor Hal dat kan worden benaderd met behulp van het toetsenbord. Dit oproep regelpaneel geeft alle menu opties weer op een eenvoudig te benaderen manier, als oproep menu. Voor het openen van het oproep regelpaneel: Druk op DOLPHIN TOETS + SPATIEBALK. Standaard wordt als Dolphintoets de CAPS LOCK toets gebruikt. Het Regelpaneel bevat de complete configuratie instellingen voor Hal en werkt met een menusysteem. Aanvullend kunnen de meeste algemene instellingen benaderd worden via drie eigenschappenbladen in het hoofdvenster van het regelpaneel. Om het regelpaneel te verlaten drukt u op ESCAPE of klikt op de minimaliseren knop. Als u het regelpaneel sluit zal Hal gewoon blijven draaien. Kijk in Hal Verlaten om te zien hoe Hal wordt afgesloten. Tip: U kunt vermijden dat er nog een applicatieknop op de taakbalk terecht komt bij het afsluiten van het regelpaneel in (Configuratie menu > Regelpaneel > Verberg indien geminimaliseerd). U kunt er echter nog heen gaan met ALT+TAB als het geopend is. Verwar het regelpaneel van Hal a u b niet met het Windows configuratiescherm dat kan worden benaderd via het Startmenu.

32

Aan de slag

3.2.1 Regelpaneel ontwerp Het regelpaneel bevat een menubalk en een aantal eigendommenbladen. De menubalk biedt toegang tot alle beschikbare instellingen van Hal terwijl de eigendommenbladen een snelle en eenvoudige methode bieden om de meer algemene instellingen te benaderen. Om te schakelen naar een ander eigendommenblad: Druk op CONTROL+TAB. Ieder eigendommenblad heeft hetzelfde ontwerp. In het hoofdgebied van het blad treft u eenvoudige toegang tot de algemene instellingen, terwijl aan de rechterkant een aantal knoppen geplaatst zijn die dialoogvensters openen die meer geavanceerde instellingen bevatten. Het menusysteem bevat alle instellingen die kunnen worden gevonden op de eigenschappenbladen, plus enkele aanvullende instellingen. Het menusysteem wordt benaderd door pop de ALT toets te drukken. Hiermee wordt de focus op de eerste optie van de menubalk geplaatst. Om te schakelen naar andere opties in de menubalk gebruikt u de PIJLTOETSEN NAAR LINKS EN RECHTS. Voor het openen van een menu drukt u op ENTER of PIJL OMLAAG. Tip: De verschijningsvorm van het regelpaneel is te wijzigen. In Configuratie menu > Regelpaneel dialoogvenster kunt u kiezen uit de klassieke stijl, de zwevende menubalk stijl of de knoppenbalk stijl. Alle opties van het regelpaneel worden in detail in latere hoofdstukken behandeld. Spraak eigendommenblad Het Spraak eigendommenblad biedt een snelle en eenvoudige manier om de meeste algemene spraakfuncties te benaderen. Dit kan vooral nuttig zijn bij het beginnen met Hal. Het Spraak eigendommenblad bevat de volgende eenvoudig te benaderen instellingen: Spraak Aan

Aan de slag

33

Met deze optie wordt de spraak aan of uitgezet. Breedsprakigheid Breedsprakigheid schema's bieden een manier om precies te bepalen wat Hal meldt in relatie tot het actieve element. Hoe hoger het niveau van de breedsprakigheid, hoe meer informatie over het element en de status ervan wordt gemeld. Kies het niveau van breedsprakigheid waar u het beste mee werkt. Monitor Markeringen Met deze optie kan worden aangegeven of alle Monitor Markeringen aan of uitgezet moeten zijn. Het doel van de monitor markeringen is bepaald door de schrijver van de map en moet zijn gedocumenteerd in de Applicatie Notities van de map. Volume Met deze optie kan het luidheid van de synthesizer worden ingesteld. Snelheid Met deze optie kan het snelheid van de spraak van de synthesizer worden ingesteld. Braille eigendommenblad Het Braille eigendommenblad biedt een snelle en eenvoudige manier om de meeste algemene Braillefuncties te benaderen. Dit kan vooral nuttig zijn bij het beginnen met Hal. Het Braille eigendommenblad bevat de volgende benaderbare instellingen: Braille Inschakelen Met deze optie wordt de Braille uitvoer in of uitgeschakeld. Cursor Zichtbaar Deze instelling bepaalt of de cursor op de Braille eenheid wordt weergegeven of verborgen blijft. Literatuur Braille Met deze instelling wordt geschakeld tussen de computer Braille tabel (grade 0) en de literatuur Braille tabel (grade 1 of grade 2). Braille tabellen worden geselecteerd in het Braille Uitvoer dialoogvenster (benaderbaar via

34

Aan de slag

het Braille menu). Als het "Literatuur Braille" aankruisvak niet is geselecteerd zal de computer Braille tabel de Braille uitvoer verzorgen. Uitgebreide Tekenset Indien deze optie is geselecteerd zullen de speciale tekens gemarkeerd worden op de Braille eenheid. U kunt kiezen welke uitgebreide tekens in het "Tekens" dialoog komen, voorbeelden van beschikbare opties zijn vet, cursief, enzovoort. Koppelingen Met deze optie wordt de mogelijkheid geboden om de Braille koppelingen aan of uit te zetten. Het doel van een koppeling wordt bepaald door de schrijver van de map en moet zijn gedocumenteerd in de Applicatie Notities van de map. Brailletoetsen Invoer Als deze optie is geselecteerd dan kunt u de toetsen op de braille-eenheid gebruiken voor het typen van tekst. Opmerking: Deze instelling is alleen beschikbaar op bepaalde braille-eenheden. Fysieke Modus Deze optie biedt de gelegenheid te schakelen tussen de Fysieke modus en de Logische modus. De Fysieke modus geeft de mogelijkheid om het fysieke ontwerp van elementen pop het scherm te bepalen. Logische modus geeft de logische associatie weer van een incidentele tekst met de focus. Dit is gelijk aan de spraakuitvoer. Volgen Als volgen aan staat zal de braille-eenheid de focus volgen. Als het uit staat zal de informatie op de braille-eenheid niet veranderen wanneer de focus veranderd wordt, u moet het scherm zelf handmatig navigeren. Breedsprakigheid Breedsprakigheid mogelijkheden bieden een manier om aan te geven hoeveel informatie Hal zal melden in relatie tot het actieve element. Hoe hoger het niveau van de breedsprakigheid hoe meer informatie over de status van het element wordt gegeven. Kies het niveau waarmee u het prettigst werkt. Rolmarge

Aan de slag

35

Bepaalt hoeveel tekens de braille-eenheid verplaatst wanneer er wordt gedrukt op de Voorwaarts of Terug knoppen. Standaard zal de brailleeenheid de volledige lengte verplaatsen. Cicero eigendommenblad Gebruikers van Cicero versie 3.02 of later zullen een extra eigendommenblad vinden voor Cicero. Dit eigendommenblad levert een eenvoudige manier om de O C R functies van Cicero te benaderen. Zo zal bijvoorbeeld het selecteren van de "Scan" knop, binnen dit eigendommenblad, Cicero starten en een document automatisch gaan scannen. 3.2.2 Help opvragen in het regelpaneel Ieder dialoogvenster in het Regelpaneel bevat een Helpknop. Het drukken op deze knop zal de online help van Hal voor het gevraagde onderwerp openen. Het drukken op F1 bij het werken in een dialoog zal ook de online help van Hal op hetzelfde punt openen. 3.2.3 Veranderen van Instellingen Wanneer u het aanpassingssysteem naar uw eigen wensen aan het instellen bent kunt u het Regelpaneel open laten. Verander simpelweg de gewenste instelling en druk op de knop Toepassen en ga met ALT+TAB terug naar uw toepassing. De veranderde instelling werkt direct door het kiezen van de "Toepassen" knop. U kunt zonder problemen schakelen tussen de applicatie en het Regelpaneel met ALT+TAB. Als u een instelling verandert met een toetsenbord sneltoets zal de instelling in het Regelpaneel direct worden aangepast als het relevante dialoogvenster open staat. Veranderingen via de sneltoets hebben altijd voorrang op de verandering van de instelling in het dialoogvenster. Een sneltoets zal de instelling veranderen en direct toepassen. 3.2.4 Het Probleem van Voorgrondvensters Microsoft heeft in Windows een functie ingebouwd die voorkomt dat toepassingen (zoals Hal) op verzoek vensters openen (zoals het regelpaneel) op de voorgrond. Wij zijn erin geslaagd om dit 'nieuwe gedrag' te omzeilen, maar helaas zijn er nog omstandigheden waarbij het Regelpaneel wel wordt geopend maar niet op de voorgrond gezet. Een voorbeeld hiervan is het moment dat u het startmenu heeft geopend.

36

Aan de slag

Wanneer dit het geval is, weliswaar het Regelpaneel geopend, maar niet op de voorgrond gezet. Mogelijk moet u het menu waar u in werkt sluiten en met ALT+TAB naar het Regelpaneel gaan. Tip: Dit nieuwe gedrag kan ook andere applicaties beïnvloeden. U denkt dat u een venster heeft geopend maar er is niets gebeurd. Probeer met ALT + ESCAPE door de actieve vensters te lopen.

3.3 Beginnen met aanpassen van Hal Hoewel, zoals eerder vermeld, vele instellingen via het regelpaneel kunnen worden benaderd zullen de volgende instructies de belangrijkste instellingen van Hal benaderen via hun eigen sneltoetsen. Zodra u goed bekend bent met de toetscombinaties die gebruikt worden om bepaalde taken uit te voeren, zult u merken dat deze benadering de voorkeur heeft bij het maken van veranderingen binnen Hal. 3.3.1 Instellen van de spraak parameters Spraak uitvoer zal normaal automatisch starten als u Windows applicaties gaat gebruiken. Er zijn een aantal basis spraakinstellingen die u misschien nuttig vindt bij het beginnen met het gebruik van Hal. Ze kunnen op elk moment worden veranderd met behulp van de volgende sneltoetsen. Spraak aan en uitschakelen. Druk op LINKER CONTROL + 0 Volume verhogen: Druk op LINKER CONTROL + IS GELIJK Volume verlagen: Druk op LINKER CONTROL + MINUS Het volume van de spraak wordt stap voor stap gewijzigd iedere keer als de toetscombinatie wordt ingedrukt. Dit is een softwarematige volume instelling. Vele computers hebben ook een eigen volume instelling die invloed kan hebben op het volume van de stem. Indien de Spraak te hard staat ingesteld of te zacht, kijk dan naar de

Aan de slag

37

volumeregeling op de luidsprekers, hardware synthesizer of computerscherm. Snelheid verhogen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + IS GELIJK Snelheid verlagen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + MINUS Het Spreken stoppen: Druk op LINKER CONTROL Het stoppen van het Spreken stopt de spraak direct, totdat er iets nieuws te melden valt. Indien u een synthesizer met meerdere talen heeft is het mogelijk om op elk moment van taal te veranderen. Taal veranderen: Druk op LINKER CONTROL + KOMMA Er zijn meerdere commando’s en vele andere wegen om de synthesizer parameters te regelen. Deze worden in detail besproken in het hoofdstuk "Hal gebruiken". Spraaksynthesizer veranderen: Indien u over meerdere Spraaksynthesizers beschikt kunt u op een snelle manier naar een andere overschakelen. Spraaksynthesizer veranderen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + VIERKANTE HAAK SLUITEN. 3.3.2 Instellen breedsprakigheid Indien u teveel of juist te weinig informatie krijgt kunt u de Breedsprakigheid niveau's veranderen van laag tot hoog. We raden hoog aan voor mensen die nog niet veel ervaring hebben met een computer. Laag is daarentegen aan te bevelen voor mensen die hun toepassing al goed kennen.

38

Aan de slag

Om het spraak breedsprakigheid niveau in te stellen: Druk op DOLPHIN TOETS + IS GELIJK. De hoeveelheid informatie die u op een Braille eenheid krijgt kan ook op dezelfde manier worden ingesteld. Om het Braille breedsprakigheid niveau in te stellen: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + IS GELIJK. Standaard wordt als Dolphintoets de CAPS LOCK toets gebruikt.

3.4 Werken met Visuele instellingen Hal bevat een aantal geavanceerde opties die helpen bij het werken in een omgeving met een vergroting. Vanaf de basis van het vloeiend beeld en de kleur verandering tot focus markering, schuiven, overzicht modus en lichtkrant modus. In dit hoofdstuk wordt elke functie kort uitgelegd. 3.4.1 Focus Markering De "Focus Markering" functie biedt de mogelijkheid om de actieve focusposities aan te geven. U kunt kiezen uit een grote selectie aan verschillende markeer stijlen en kleuren voor ieder van de verschillende focussoorten. Gebruik het dialoogvenster “Focus Markering” om uit te kiezen welke soort focus u gemarkeerd wilt hebben en kies dan de grootte en kleur voorkeuren. Het dialoogvenster heeft verschillende eigenschappenbladen voor de verschillende soorten focus. Dit bevat een muis, cursor (tekstcursor), regel (in werkgebieden) en focus (voor de focus buiten werkgebieden). Ieder focus eigenschappenblad biedt de mogelijkheid om de markeerstijl te selecteren en te veranderen in een reeks verschillende vormen en kleuren. Deze worden geselecteerd uit een oproepkeuzelijst.

3.5 Werken met spraak Hal bevat een aantal geavanceerde spraak opties die helpen om de juiste informatie, die u nodig heeft, aan u door te geven tijdens het werken. Vanaf het regelen van wat er wordt gemeld tijdens het typen,

Aan de slag

39

spraaktoetsen die herhalen wat er is gezegd en op het scherm staat tot een document leesfunctie die de gelegenheid biedt om een heel document te beluisteren met een enkele druk op een toets; ze worden allen behandeld in verdere hoofdstukken. 3.5.1 Spreken tijdens het typen Als u en tekst invoert in een werkgebied kan Hal ieder teken dat wordt aangeslagen uitspreken. Als u het toetsenbord niet goed kent dan is dit de aanbevolen instelling. Hal biedt echter meer dan alleen het melden van ieder teken dat wordt ingetoetst! Er zijn 4 tekenmelding instellingen: · Tekens - Ieder teken wordt gemeld. · Woorden - Ieder woord wordt gemeld. · Tekens en Woorden - Ieder teken wordt gemeld en ieder woord. · Geen - niets wordt gemeld. Hoe beter u kunt typen hoe minder u waarschijnlijk wilt horen tijdens het typen. Dit is speciaal waar voor mensen die snel kunnen typen, omdat de spraak in dat geval mogelijk geen gelijke pas houden kan met de invoer. In dat geval is veranderen in bijvoorbeeld het melden van elk woord tijdens het typen meer dan genoeg. U kunt door de verschillende tekenmelding opties heen lopen: Druk op DOLPHIN TOETS + PUNTKOMMA. Standaard wordt de CAPS LOCK toets als Dolphintoets gebruikt. 3.5.2 Spraaktoetsen Hal Bevat een aantal sneltoetsen die op ieder moment gebruikt kunnen worden om gegevens vanaf het scherm te lezen. Sneltoetsen die iets melden vanaf het scherm staan bekend als Spraaktoetsen. Spraaktoetsen worden normaal gebruikt om iets te herhalen of om meer informatie te krijgen over een actief element of regel waarop de Focus op is. Functie Invoer toetsen: Teken Lezen NUMERIEK 4 Woord Lezen NUMERIEK 5 Regel Lezen NUMERIEK 6

40

Aan de slag

Focus Lezen

NUMERIEK 0

3.5.3 Document Lezen Een belangrijke sneltoets die het melden nog waard is de "Document Lezen" toets. Met deze functie kunt u achterover leunen en gewoon het document aan u laten voorlezen. Voor het starten en pauzeren van het Lezen van het Document: Druk op NUMERIEK PLUS. In een tekstgebied zal de cursor, wanneer tijdens document lezen wordt gepauzeerd, op het laatste woord worden gezet dat is gelezen, een handig gereedschap in het geval u een fout heeft gehoord en moet stoppen om de fout te herstellen. Om door te gaan met lezen drukt u eenvoudig weer op NUMERIEK PLUS Bij document lezen zal tevens ieder woord dat wordt gemeld worden gemarkeerd. En document lezen is er niet alleen voor documenten. Het kan worden gebruikt in menu's, dialoogvensters, eigenschappenbladen en zelfs in gebieden waar geen cursor aanwezig is, zoals web pagina's of Windows Help bestanden. 3.5.4 Meer informatie verkrijgen Hal is in staat meer informatie te geven omtrent de tekst die u aan het invoeren bent en de Windows instellingen die u gebruikt. Zo kunnen bijvoorbeeld woorden gespeld worden en informatie gegeven over het lettertype, kleur en stijl van de tekst op het scherm. Probeer ook meerdere malen op een spraaktoets, zoals in vorig hoofdstuk bekeken, te drukken. U zult vinden dat een tweede keer drukken op de sneltoets voor het lezen van een woord, het woord gespeld zal worden, terwijl een derde keer drukken het woord fonetisch zal spellen. Herhaal drukken op de sneltoets teken lezen zal enigszins andere informatie melden. Bij de eerste keer drukken wordt het teken gewoon gemeld, een tweede keer drukken zal het teken fonetisch aangeven, terwijl een derde keer drukken de kenmerken van dat teken zal melden zoals lettertype, stijl en grootte. De vierde keer drukken zal de Unicode waarde van het teken melden.

Aan de slag

41

Opmerking: Indien u simpel de eerste optie wilt herhalen drukt u op een modificatie toets zoals de LINKER CONTROL om opnieuw te starten. tenslotte zijn er nog twee nuttige toetsen om sneller door Windows te lopen. Vele toepassingen hebben eigen "snelkoppeling" toetsen (zoals B voor Bestand, W voor Bewerken, D voor Beeld, enzovoort). Deze worden meestal aangegeven in de menu opties met een onderstreept teken. Om een snelkoppeling te melden: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK DEL. Als u niet meer precies weet wat uw positie is bestaat er een sneltoets die het antwoord kan geven, de sneltoets "Waar Ben Ik?". Deze spraaktoets vermeld de titel van het venster waarin u zich bevindt met het soort gebied en de actieve focus. Om de optie "Waar Ben Ik?" te laten melden: Druk op NUMERIEK 7. De volgende tabel geeft een lijst met enkele spraaktoetsen die minder gebruikt worden: Functie Lezen tot cursor Lezen vanaf cursor Lezen selectie Lezen statusbalk Lezen tijd en datum

Toetsdruk LINKER SHIFT + NUMERIEK 1 LINKER SHIFT + NUMERIEK 2 NUMERIEK 1 NUMERIEK 2 Linker Control + Linker Shift + Numeriek /

3.5.5 Geavanceerde Spraak Instellingen. Hier volgt een korte uitleg van de geavanceerde spraak instellingen die beschikbaar zijn in het "Spraak" eigendommenblad en het "Spraak" menu. · Toetsenbord Melding biedt de gelegenheid om de tekenmelding automatisch of handmatig in te stellen. Hiermee kunt u Hal aangeven wat het moet doen bij bepaalde categoriën toetsen die op het

42

Aan de slag toetsenbord worden aangeslagen. U kunt bijvoorbeeld Hal de navigatie en functietoetsen laten uitspreken zodra ze worden ingedrukt. Deze meldingen zullen voorafgaan aan nadere spraakmeldingen die veroorzaakt worden door de schermveranderingen.

· Spraak Stijl regelt wat er wordt gemeld, bijvoorbeeld de hoeveelheid interpunctie en hoe getallen worden uitgesproken. U kunt ook bepalen of verschillende attributen worden uitgesproken tijdens het werken, zoals kleuren, font stijlen, font grootte, titels, enzovoort. · Tekenmelding bepaalt wat wordt gemeld tijdens het typen (zie ook het vorig onderwerp "Spreken tijdens het typen" voor meer details). · Breedsprakigheid schema's bieden de gelegenheid om te bepalen hoeveel informatie wordt gegeven om elementen te beschrijven. · Stem en Taal instellingen die mogelijkheid geven om te veranderen van synthesizertaal en stem binnen Hal. · Persoonlijke stemmen Dit biedt u de mogelijkheid om bestaande steminstellingen te veranderen en unieke eigen stemmen aan te maken. · Monitor Markeringen laten u de individuele monitor markeringen aan of uit zetten. Monitor markeringen zijn ontworpen voor specifieke applicaties en moeten worden gedocumenteerd in de Applicatie Notities.

3.6 Werken met een Braille eenheid Hal kan met een verscheidenheid aan verversbare Braille eenheden werken. Deze kunnen samen met een Spraaksynthesizer gebruikt worden of afzonderlijk.

Aan de slag

43

Over het algemeen zal de Brailleleesregel een deel van de actieve schermregel weergeven. De knoppen van de Braille leesregel worden gebruikt voor het navigeren over het beeldscherm, het activeren van diverse Braille functies en om toetsen van het toetsenbord te simuleren.

Compatibele Braille eenheden hebben als mogelijkheden: 1. Cursor Routing Ondersteuning Dit geeft de mogelijkheid om een cursor te positioneren door middel van de toetsen op een Braille-eenheid. Dit kan zeer nuttig zijn om bijvoorbeeld snel op een link in een webpagina te klikken. 2. Navigatie Windows toetsen benaderen met de Braille-eenheid. Onafhankelijk van de spraak en cursor navigeren, door met behulp van knoppen vooruit of achterwaarts te rollen alsmede regels omhoog of omlaag gaan. De Rolmarges (m a w de hoeveelheid tekens die per keer wordt verplaats naar links of rechts) kunnen worden ingesteld in het Braille Uitvoer Instellingen dialoogvenster van het Dolphin Regelpaneel. 3. Samentrekking Hal ondersteunt zowel Computer Braille (Grade 0) als Literatuur Braille (Grade 1 en Grade 2). Hal levert tevens ondersteuning voor alternatieve Braille talen.

44

Aan de slag

4. Sneltoetsen Uw Braille eenheid kan zodanig worden ingesteld dat de eenheid werkt als de sneltoetsen van Hal, om meer te bieden dan alleen de standaard navigatie en lees functionaliteit. 5. Statuscellen Lettertype, stijl, kleur en element informatie kan permanent in de statuscellen worden weergegeven – indien er geen statuscellen op uw eenheid beschikbaar zijn, kunt u gewone cellen bestemmen om element informatie weer te geven. 6. Logische Modus In deze modus wordt op een intelligente manier bij elkaar horende dialoog tekst en knoppen weergegeven op dezelfde Braille regel. Het Afsluiten dialoogvenster in Word wordt bijvoorbeeld als volgt weergegeven: Wilt u de gemaakte veranderingen opslaan? "Ja" knop. 7. Fysieke Modus Deze modus geeft een fysieke weergave van wat er op de actieve regel op het scherm staat, inclusief de spaties. Het Afsluiten dialoogvenster in Word wordt bijvoorbeeld als volgt weergegeven: "Ja" spatie "Nee" spatie "Annuleren" Dit kan zeer nuttig zijn bij het controleren van het schermontwerp van een tekst en de opstelling ervan! 8. Braille Invoer Sommige Braille-eenheden en notitie-opnemers hebben een groep van 6 of 8 knoppen zodanig opgesteld dat het lijkt op een Braille schrijver. Deze kunnen dan worden gebruikt om het typen op het computer toetsenbord te simuleren. Voor een meer gedetailleerde kijk op de ondersteuning voor Braille eenheden inclusief de Braille navigatie functies, Regel instelling, Schakelen van Logische en Fysieke mode, Ontwerp en notities weergeven op individuele Braille modellen, kunt u naar de Hal on-line help.

Aan de slag

45

3.7 Virtueel Focus: De Focus die in een applicatie wordt getoond staat bekend als de werkfocus. Het is een knipperende cursor, markering of gestippeld venster die door de applicatie wordt weergegeven, om aan te geven waar u zich bevindt. Hal volgt normaal gesproken uw werkzaamheden in de applicatie in de werkfocus. Soms is er echter geen werkfocus beschikbaar. In een webpagina of een applicatie statusbalk is er bijvoorbeeld geen werkfocus aanwezig om u te begeleiden door de inhoud van dat venster. In deze gevallen brengt de Virtuele Focus uitkomst. De Virtuele Focus is te gebruiken om: · Eenvoudig te kunnen surfen op het Internet. · Links te activeren en formulieren in te vullen. · Automatisch vensters van documenten laten rollen tijdens het lezen. · Muisfuncties kopiëren zoals klikken, rechts klikken, slepen & plaatsen. · Snel door elementen van uw applicatie lopen die normaal niet bereikbaar zijn met het toetsenbord. · Het volledige scherm bekijken. · Tekst zoeken en daar dan heen springen. · Een positie in een venster of toepassing onthouden om er snel heen te kunnen springen. De virtuele focus modus kent vele sneltoetsen om vele taken uit te voeren, maar om u een introductie te geven van de virtuele focus modus nemen we een aantal van de meer gebruikelijke instructies door. Functie Virtuele focus modus aan/uit Auto virtuele focus aan/uit Verplaats virtueel focus naar werkfocus Activeer indrukken verplaats naar vorig/volgend teken

Sneltoets NUMERIEK MINUS LINKER CONTROL + 4 Numeriek sterretje Spatiebalk PIJLTOETS NAAR LINKS / RECHTS

46

Aan de slag

Naar vorige / volgende regel verplaatsen Verplaats naar begin regel Verplaats naar einde regel Naar volgend object verplaatsen Naar vorig object verplaatsen Naar de bovenkant verplaatsen

Naar de onderkant verplaatsen

PIJLTOETS OMHOOG / OMLAAG Home END Tab LINKER SHIFT + TAB LINKER CONTROL + HOME LINKER CONTROL + END

Zoals uit de bovenstaande tabel blijkt zijn vele sneltoetsen die worden gebruikt in de virtuele focus modus gelijk aan de toetscombinaties die worden gebruikt om in de werkfocus modus te navigeren. Dit maakt een vloeiende overgang van de ene modus naar de andere mogelijk. De rol van de virtuele focus modus wordt in latere hoofdstukken in meer detail besproken.

Aan de slag

47

3.8 Dolphin Lijst Programma Het Dolphin Lijst Programma is een dialoogvenster dat een lijst van elementen bevat. Deze elementen kunnen worden gesorteerd en er kunnen acties op worden uitgevoerd, als voorbeeld kan op een gevonden link in de lijst met links een actie uitgevoerd worden door erop te klikken met de linker of de rechter muisknop. De volgende lijsten zijn geprogrammeerd: Links Lijst. De Links lijst geeft alle links die zijn gevonden in de actieve pagina weer. Openen van de Link Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 1. Koppen Lijst. De Koppen lijst is een lijst van koppen die zijn gevonden op de actieve pagina. Openen van de Koppen Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 2. Frames Lijst. De Lijst van Frames is alleen beschikbaar in Internet Explorer en sommige andere HTML vensters. Het geeft een lijst met alle gevonden frames op de actieve pagina. Openen van de Frames Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 3. Lijst van opties in de Systeemlade. De systeemlade lijst geeft de opties weer die zichtbaar zijn in de systeemlade. Als de taakbalk is verborgen zal het lijst programma "niet gevonden" aangeven. Openen van de Systeemlade Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 4.

48

Aan de slag

Eigen Lijst Aanvullend op de voorgeprogrammeerde lijsten zoals hierboven vermeld zijn er bepaalde mapbestanden die eigen lijsten kunnen bevatten. Als dit het geval is zullen de Applicatie Notities van het mapbestand meer informatie, over deze eigen lijsten of veranderingen in de standaard lijsten, verschaffen.

3.9 Lijstprogramma met Meervoudige tab Het lijstprogramma met meervoudige tab biedt toegang tot alle bekende mogelijkheden van het Dolphin Lijstprogramma binnen een enkel dialoog met meervoudige pagina's. De eerste pagina geeft een overzicht van de verschillende beschikbare lijsten en zal de pagina zijn die wordt geopend als het lijstprogramma wordt gestart. Om het Lijstprogramma met meervoudige tab te openen Druk op DOLPHIN toets + TAB. Indien u naar een andere pagina navigeert in het lijstprogramma met meervoudige tab zal dit worden onthouden voor de volgende keer dat u dit programma gebruikt tijdens het werken in uw toepassing. Dit lijstprogramma met meervoudige tab is beschikbaar in Microsoft Word, Microsoft Excel en Internet Explorer.

3.10 Het gebruik van sneltoetsen Als u een sneltoets drukt zal Hal op die toets reageren en de juiste actie inleiden. Dat betekent dat op dat moment de door u gebruikte toepassing die toets niet ziet. Soms kunnen de toetsen die u heeft gekozen voor Hal in conflict raken met de toetsen die voor de applicatie zijn bedoeld. Indien dit het geval is zijn er diverse manieren om dit probleem op te lossen. Aan- en uitzetten van sneltoetsen. U kunt alle Hal sneltoetsen aan of uit schakelen, met uitzondering van de toets die ze weer aan moet zetten! Wanneer de toetsen uitgezet zijn, werken ze direct met de toepassing.

Aan de slag

49

Aan- en uitzetten: Druk op LINKER CONTROL + 8. Indien ze aanstaan (standaard), zullen ze uitgezet worden. Indien ze uitstaan worden ze weer aangezet. Dat is de manier waarop een schakeltoets werkt, net als een gewone schakelaar, het aan of uitzetten van een optie. Sneltoetsen tijdelijk uitzetten. Deze functie doet hetzelfde als het uitzetten van alle sneltoetsen, met de uitzondering dat ze automatisch weer aangezet worden na de volgende toetsdruk. Hiermee laat u de volgende toetsdruk passeren naar de toepassing. Passeren van de volgende sneltoets: Druk op LINKER CONTROL + 7. De eerstvolgende toetsdruk, wat deze ook is, zal doorgegeven worden aan de actieve toepassing, waarna de sneltoetsen weer aangezet worden. Sneltoetsen veranderen. Het laatste wat u kunt doen is het veranderen van één of meer van de sneltoetsen van Hal. U kunt kiezen om een sneltoets te verwijderen of het te veranderen naar een andere functie. Veranderingen bij de sneltoetsen vinden plaats in het "Sneltoetsen" dialoogvenster dat wordt geopend via het "Configuratie" menu.

3.11 Toetsomschrijving Modus Het doel van de toetsomschrijving modus is het leveren van informatie over de gedrukte toets. In deze modus worden er geen toetsen doorgegeven aan de applicatie. Deze modus biedt de gelegenheid om de sneltoetsen van Hal te leren kennen en meer te weten te komen over het algemene ontwerp van het toetsenbord. Voor de Toetsomschrijving modus: Druk op DOLPHIN TOETS + /. Standaard wordt voor de DOLPHIN TOETS de (CAPS LOCK) toets gebruikt.

50

Aan de slag

Wanneer een sneltoets van Hal wordt gedrukt zal de toetsomschrijving modus er voor zorgen dat u de naam van de sneltoets, de categorie, en de gedrukte sneltoets gemeld zal krijgen. Als u bijvoorbeeld in de toetsomschrijving modus drukt op LINKER CONTROL + SPATIEBALK zal worden gemeld "regelpaneel openen, actie, linker control spatiebalk". Toetsomschrijving modus kan ook worden geactiveerd terwijl u werkt in verschillende modus van Hal.

3.12 Hal afsluiten Normaal hoeft u Hal niet af te sluiten aangezien aan het einde van de Windows sessie dit automatisch gebeurt. Het kan echter zijn dat u in het midden van een Windows sessie toch Hal wilt verlaten, dan het afsluiten op de volgende manier gebeuren. 1. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om het regelpaneel te openen. 2. Druk op ALT+F4 om Hal af te sluiten. 3. U krijgt een dialoogvenster met de vraag of u het afsluiten van Hal wilt bevestigen. Bevestig dit met het drukken op Enter, of keer terug naar Hal met het drukken op Annuleren. Als alternatief kunt u Hal afsluiten door te selecteren Hal Verlaten vanaf het Bestand menu in the regelpaneel. Aanvullend kan het zijn dat u ook SAM wilt afsluiten. Hal kan zodanig worden ingesteld dat bij het afsluiten SAM automatisch wordt afgesloten. Indien dit niet zo is volg dan de onderstaande stappen om SAM af te sluiten. 1. Druk op de WINDOWS toets (of CONTROL+ESCAPE) om het Startmenu van Windows op te roepen. 2. Druk P om naar de menu optie "Programma’s" te gaan. 3. Druk S om naar de eerste toepassing te gaan in het Programma’s submenu die met de letter S begint. Als die eerste optie niet "SAM" is, ga dan met PIJL OMLAAG totdat de optie "SAM" gevonden is. 4. Druk PIJL naar RECHTS om in het "SAM" sub-menu te komen. 5. Zoek met PIJL OMLAAG de optie "SAM Verlaten" en druk ENTER.

Aan de slag

51

De Dolphin Pen Versie van Hal Als u de Dolphin Pen versie gebruikt zal, als u Hal afsluit, getracht worden om de Dolphin Pen uit te werpen Dit is niet altijd mogelijk, maar als het met succes is uitgevoerd zult u een afnemend belgeluid horen. Is het proces niet gelukt dan moet u de Dolphin Pen handmatig uitwerpen met behulp van de "hardware ontkoppelen of uitwerpen" dialoog, voordat u de Dolphin Pen fysiek uit de USB poort verwijdert.

3.13 Overzicht sneltoetsen In dit hoofdstuk Aan de slag zijn een aantal sneltoetsen gedocumenteerd. Deze sneltoets zijn verdeeld in categoriën en in tabellen opgenomen voor een eenvoudige referentie. Kijk a u b in de on-line ondersteuning documentatie voor de volledige sneltoets lijst. Opmerking: Hal bevat een verscheidenheid aan sneltoets sets. De standaard sneltoets set is gebaseerd op het numerieke toetsenblok van het toetsenbord en het is deze set die in dit hoofdstuk wordt gebruikt. Een set gebaseerd op de functietoetsen is ook beschikbaar voor laptop gebruikers. In de overzicht tabellen wordt ook gerefereerd aan de functietoets sneltoetsen.

Actietoetsen: Functie Regelpaneel Openen

Open regelpaneel pop up menu Regelpaneel contextuele help Sneltoetsen aan en uitschakelen Passeren van de volgende sneltoets: Toetsomschrijving aan en uitschakelen

Numerieke Sneltoets LINKER CONTROL + SPATIEBALK DOLPHIN TOETS + SPATIEBALK F1 LINKER CONTROL + 8 LINKER CONTROL + 7 DOLPHIN TOETS +/

Functietoets Sneltoets LINKER CONTROL + SPATIEBALK DOLPHIN TOETS + SPATIEBALK F1 LINKER CONTROL + 8 LINKER CONTROL + 7 DOLPHIN TOETS +/

52

Aan de slag

Spraak instelling sneltoetsen: Functie Spraak aan en uitschakelen. Volume verhogen:

Volume verlagen:

Snelheid verhogen:

Snelheid verlagen:

Het Spreken stoppen: Veranderen van taal (bij een synthesizer met meerdere talen) Spraaksynthesizer veranderen: U kunt door de verschillende tekenmelding opties heen lopen:

Numerieke Sneltoets LINKER CONTROL + 0 LINKER CONTROL + IS GELIJK LINKER CONTROL + MINUS LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + IS GELIJK LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + MINUS LINKER CONTROL LINKER CONTROL + KOMMA Linker Control + Linker Shift + Vierk haak open DOLPHIN TOETS + PUNTKOMMA

Functietoets Sneltoets LINKER CONTROL + 0 LINKER CONTROL + IS GELIJK LINKER CONTROL + MINUS LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + IS GELIJK LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + MINUS LINKER CONTROL LINKER CONTROL + KOMMA Linker Control + Linker Shift + Vierk haak open DOLPHIN TOETS + PUNTKOMMA

Aan de slag

Breedsprakigheid instelling sneltoetsen: Functie Numerieke Sneltoets Om het spraak DOLPHIN TOETS breedsprakigheid niveau in te + IS GELIJK stellen Om het Braille LINKER SHIFT + breedsprakigheid niveau in te DOLPHIN TOETS stellen + IS GELIJK

Spraaktoetsen Functie Teken lezen (meervoudige toets) Woord lezen (meervoudige toets) Regel lezen (meervoudige toets) Focus lezen (meervoudige toets) Document lezen starten stoppen Waar ben ik? Melden van een sneltoets:

LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + IS GELIJK

Functietoets Sneltoets F6

NUMERIEK 5

F7

NUMERIEK 6

F8

NUMERIEK 0

F5

NUMERIEK PLUS F11

Lezen selectie Lezen status

NUMERIEK 2

Lezen vanaf cursor

Functietoets Sneltoets DOLPHIN TOETS + IS GELIJK

Numerieke Sneltoets NUMERIEK 4

NUMERIEK 7 LINKER SHIFT + NUMERIEK DEL LINKER SHIFT + NUMERIEK 1 LINKER SHIFT + NUMERIEK 2 NUMERIEK 1

Lezen tot cursor

53

F10 LINKER SHIFT + F5 LINKER SHIFT + F7 LINKER SHIFT + F8 LINKER SHIFT + F6 LINKER SHIFT + F12

54

Aan de slag

Lezen tijd en datum

Linker Control + Linker Shift + Numeriek /

RECHTER CONTROL + F9

Numerieke Sneltoets NUMERIEK MINUS LINKER CONTROL + 4 Numeriek sterretje

Functietoets Sneltoets F4

Spatiebalk PIJLTOETS NAAR LINKS / RECHTS PIJLTOETS OMHOOG / OMLAAG Home END Tab

Spatiebalk PIJLTOETS NAAR LINKS / RECHTS PIJLTOETS OMHOOG / OMLAAG Home END Tab

Zoeken in virtuele focus

LINKER SHIFT + TAB F3

Zoek vorige

F2

Zoek volgende

F4

LINKER SHIFT + TAB LINKER CONTROL + F3 LINKER CONTROL + F2 LINKER CONTROL + F4

Virtuele focus sneltoetsen: Functie Virtuele focus modus aan en uit Auto virtuele focus aan en uit Verplaats virtueel focus naar werkfocus Activeer indrukken verplaats naar vorig/volgend teken Naar vorige / volgende regel verplaatsen Verplaats naar begin regel Verplaats naar einde regel Naar volgend object verplaatsen Naar vorig object verplaatsen

LINKER CONTROL + 4 F3

Aan de slag

Dolphin Lijst Programma Functie Openen van de Link Lijst Openen van de Koppen Lijst Openen van de Frames Lijst Openen optielijst systeemlade

Numerieke Sneltoets DOLPHIN TOETS +1 DOLPHIN TOETS +2 DOLPHIN TOETS +3 DOLPHIN TOETS +4

55

Functietoets Sneltoets DOLPHIN TOETS +1 DOLPHIN TOETS +2 DOLPHIN TOETS +3 DOLPHIN TOETS +4

57 HOOF

DSTUK

4

Applicaties In dit hoofdstuk vindt u algemene tips voor het gebruik van applicaties en een introductie van sommige veel gebruikte programma's. In de volledige on-line documentatie zijn verdere technische notities beschikbaar die gerelateerd zijn aan de toegankelijkheid van sommige specifieke programma's. Kijk a u b in het Referentie hoofdstuk voor deze aanvullende notities.

4.1 Algemene applicatie tips Als u zoveel mogelijk onderstaande algemene tips toepast, zal de toegang tot de toepassingen met uw aanpassingssoftware optimaal zijn. · Gebruik alle toepassingen in een gemaximaliseerd venster. Hiermee wordt zoveel mogelijk voorkomen dat tekst wordt afgeknepen bij de randen van vensters. · Zet nooit de optie voor vensters "Altijd op voorgrond" aan. · Gebruik het bureaublad niet zonder dat u eerst alle vensters heeft geminimaliseerd. · Gebruik uw tekstverwerker met een zoom factor van 100% (indien van toepassing). Hiermee kan de lettergrootte van de tekst accuraat worden bepaald. · Gebruik geen "achtergrond verwerking" functies in uw toepassing. Dit kan namelijk de reactietijd van Hal beïnvloeden omdat Hal ook een achtergrond proces is, en geforceerd wordt om procestijd te delen met alle andere achtergrond processen.

4.2 Applicatie Notities Hal gebruikt zogenaamde "map" bestanden om werken met applicaties te vereenvoudigen. Ieder mapbestand kan applicatie notities bevatten. Applicatie notities leveren informatie over het actieve mapbestand en de bijbehorende basis mappen. Deze notities zijn gemaakt door de schrijver van een mapbestand en zullen meestal vertellen hoe het bestand optimaal te gebruiken is voor de applicatie.

58

Applicaties

Aanvullend moet het de aangepaste applicatie toetsen bevatten, nuttige applicatie sneltoetsen en algemene hints en tips. Openen van de applicatie notities van de actieve map: Druk op RECHTER CONTROL + RECHTER SHIFT + /.

4.3 HTML Help Bijna elke toepassing in Windows heeft een Help menu of bevat één of andere vorm van on-line help. De Helpinformatie is een uitstekende bron om de toepassing te verkennen. Sommige instructies echter zijn speciaal voor muisgebruikers. De on-line help voor Hal wordt geleverd in het Windows HTML Help formaat. Windows HTML Help Windows HTML Help bestaat uit een enkel venster dat bestaat uit twee deelvensters. Het linker deelvenster meestal het navigatie venster genoemd, bevat de inhoud, de index en een zoek eigenschappenblad, terwijl het rechter venster het actueel geselecteerde onderwerp bevat. Dit onderwerp venster is een HTML venster. De volgende tabel biedt een lijst met de belangrijkste Windows HTML Help sneltoetsen. Functie Toetsdruk Navigeren door onderwerpen Pijl omlaag en omhoog Openen en sluiten van Pijl naar rechts en links deelonderwerpen Selecteren van onderwerp Enter Naar Inhoud eigenschappenblad ALT+I Naar Index eigenschappenblad ALT+N Naar Zoeken eigenschappenblad ALT+S Navigeren binnen Tab eigenschappenbladen Openen menu Opties ALT+O Schakelen tussen onderwerpen F6 en navigeren deelvensters Volgende/vorige pagina PAGINA OMLAAG en OMHOOG Volgende/vorige onderwerp ALT+PIJL NAAR RECHTS en ALT+PIJL NAAR LINKS

Applicaties 59 Het moet opgemerkt worden dat vele opties niet zelf helpinformatie leveren. Ze maken echter een lijst aan met deelonderwerpen. Een tweede keer selecteren doet de lijst met subonderwerpen weer verdwijnen.

4.4 Windows Help Microsoft beschouwt dit bestandsformaat als een veiligheids risico. Windows Helpbestanden worden onder Windows Vista niet ondersteund. Windows Help bestaat uit een hoofdvenster met mogelijk drie eigenschappenbladen. Dat zijn de bladen voor Inhoud, Index en Zoeken, een systeem dat een lijst oplevert met onderwerpen die bekeken kunnen worden. Ieder onderwerp dat wordt geselecteerd wordt gepresenteerd in een apart venster. Een aantal vensters kan tegelijkertijd worden geopend. Nuttige Windows Help Sneltoetsen – Hoofdvenster Functie Sneltoetsen Navigeren door onderwerpen Pijltoets omhoog / omlaag Openen en sluiten van Pijltoets links / deelonderwerpen rechts Selecteren van onderwerp Enter Navigeren tussen de Control + Tab (of eigenschappenbladen Control + Shift + Tab) Navigeren door opties in Index TAB en Zoeken bladen Het moet opgemerkt worden dat vele opties niet zelf helpinformatie leveren. Ze maken echter een lijst aan met deelonderwerpen. Een tweede keer selecteren doet de lijst met subonderwerpen weer verdwijnen. Nuttige Windows Help Sneltoetsen – Onderwerp venster Functie Ga naar vorige / volgende pagina Volgend onderwerp bekijken in inhoud

Sneltoetsen Pagina omhoog en omlaag Alt + Punt

60

Applicaties

Vorig onderwerp bekijken in Inhoud Ga naar vorig onderwerp Ga naar Inhoud Ga naar Index Ga naar Zoeken Ga naar menu Opties Onderwerp Afdrukken Onderwerp afsluiten

Alt + Komma Alt + B Alt + C Alt + I ALT + B ALT + O Alt + P ESCAPE

Soms blijft het onderwerp venster geopend, terwijl u naar het hoofdvenster terug gaat. Dat betekent, dat als u drukt op ESCAPE om het hoofdvenster te sluiten, u terug gat naar het onderwerp.

4.5 Internet Explorer Door het Wereld Wijde Web navigeren. We bevelen Internet Explorer 6.0 of later aan, om de beste toegang van het wereld wijde web te verkrijgen. Dit komt door de ingebouwde toegangsmogelijkheden die worden geboden. Om bijvoorbeeld moeilijke kleurcombinaties te vermijden die worden gepresenteerd in sommige webpagina's, kiest u het menu Extra en hierin de Internet opties. In het dialoogvenster dat verschijnt zoekt u, in het tabblad Algemeen, de Toegankelijkheid knop en selecteert "In webpagina's opgegeven kleuren negeren". Ook kunt u hier lettertype stijlen en teken groottes negeren. Een nieuwe webpagina openen: Druk op LINKER CONTROL + O Als alternatief drukt u op ALT + D of F6 om naar de Adresbalk te gaan waar een adres van de nieuwe website, die u wilt bezoeken, kunt invoeren. Bevestig het nieuwe adres met ENTER. Als de webpagina wordt geladen kunt u de toets voor het melden van de status gebruiken (NUMERIEK 2) om de actieve status van de download te lezen. Als de download gereed is zal Hal enige informatie over de pagina geven, bijvoorbeeld, het aantal links, titels en frames die zijn gevonden op de pagina en automatisch de virtuele focus modus inschakelen. Door het gebruik van de virtuele focus modus is het mogelijk om logisch en zoals u dat wenst, door de pagina te lopen . Net als bij een tekstverwerker.

Applicaties 61 U kunt elke regel lezen, de spraaktoetsen van Hal gebruiken, meer nog, u kunt langs verschillende elementen lopen en zelfs zoekopdrachten uitvoeren. Als de pagina wordt doorlopen in de virtuele focus modus zal de webpagina automatisch rollen, kolommen en tabellen op een zinvolle wijze benaderd en links die zich op de pagina bevinden herkend en gemeld. Tip: De virtuele focus verschijnt als een gemarkeerd gebied op de pagina. De manier waarop de virtuele focus verschijnt, kunt u wijzigen via het "Focus Markering" dialoog in het regelpaneel van Hal. Hal regelt de focus voor u! Wanneer het HTML venster bijvoorbeeld de focus bevat staat u in de automatische virtuele focus modus en bent in staat door dit venster te navigeren. Als de focus zich in de adresbalk of menu's bevindt wordt automatisch overgeschakeld naar de werkfocus. Als u ervoor kiest niet in de automatische virtuele focus te werken kan deze uit of aangeschakeld worden via de sneltoets LINKER CONTROL + 4. De keuze is aan u. Activeren van een link: Plaats de virtuele focus op de link en druk op de INSERT toets. Drukken van SPATIEBALK of ENTER zal eveneens de link activeren. Formulieren invullen. Webpagina's kunnen ook formulieren bevatten. De term “formulieren” relateren gewoon aan werkgebieden, aankruisvakken, keuzerondjes, keuzelijsten en ander soorten elementen die u in een webpagina kunt tegenkomen. In het algemeen worden formulieren op een webpagina geplaatst om enige informatie te verzamelen. Dit kan eenvoudig een tekst zijn in een zoekmachine, een on-line vragenlijst of misschien persoonlijke gegevens die nodig zijn voor het on-line aankopen. Het activeren van knoppen, keuzerondjes en aankruisvakken gebeurt rechtstreeks. Selecteer het element dat u wilt activeren en druk vervolgens op de SPATIEBALK. Om interactief te werken met een werkgebied of keuzelijst is een enigszins andere aanpak nodig. Bedenk dat u zich in de virtuele focus modus

62

Applicaties

bevindt en dus naar een modus moet waarbinnen gegevens kunnen worden ingevoerd. Dit gebeurt door op ENTER te drukken op het moment dat met de virtuele focus over het werkgebied of keuzelijst wordt gegaan. Dit wijzigt de modus naar de "interactieve modus" waarbinnen u de gegevens in kunt voeren, of een keuze kunt maken uit een keuzelijst. Druk op TAB en de modus wordt weer op de virtuele focus modus gezet en verplaatst naar het volgende element op de webpagina. Druk op NUMERIEK MINUS en u komt terug in de virtuele focus op de actieve positie: Als u binnen een gedetailleerd formulier werkt die een serie werkgebieden, keuzelijsten of andere elementen bevat dan zal het omschakelen naar de "Formaat modus" betekenen dat u automatisch in de interactieve modus in het werkgebied of de keuzelijst wordt geplaatst zonder dat u op ENTER hoeft te drukken. Formaat modus aan en uitschakelen Druk op DOLPHIN TOETS + ENTER. Standaard wordt de CAPS LOCK toets als Dolphintoets gebruikt. Bedenk dat Hal werkelijk het schakelen van de focus voor u regelt! Sneller werken. Als u de muis gebruikt kunt u de virtuele focus naar de actuele muis aanwijzer verplaatsen door op de middelste muisknop te drukken. U kunt dan op de bekende manier navigeren. U kunt echter nog verder gaan door het selecteren van de optie "Klik en Document Lezen" in het menu "Spraak" van het Hal regelpaneel. Wanneer dit is geselecteerd zal het klikken op de middelste muisknop de virtuele focus verplaatsen naar de aanwijzer positie en automatisch het lezen van het document vanaf die locatie beginnen. Hiermee heeft u een eenvoudige manier om door de artikelen te lopen van een webpagina. Voor gebruikers van het toetsenbord bestaat er een grote hoeveelheid aan toetsinstructies voor het helpen bij het navigeren van webpagina's. Deze zijn gedocumenteerd in het IE Navigatietoetsen Referentie" onderwerp. De Zoekoptie Één van de nuttigste functies binnen de virtuele focus modus is de zoek mogelijkheid. In de virtuele focus modus is het mogelijk om een zoekactie te starten binnen de actieve HTML pagina. De toetsen die dit bewerkstelligen zijn de F3 om het zoeken te starten, waarna u de zoektekst invoert, en de ENTER toets drukt om het zoeken te beginnen. Het drukken

Applicaties 63 op F2 zal naar het vorige resultaat gaan terwijl F4 naar het volgende resultaat gaat. Zodra een overeenkomst is gevonden zal de spraak de actieve regel lezen en als u van dat punt wilt navigeren kan dat op de gebruikelijke manier. Het is ook zinvol op te merken dat de zoek criteria die ingevoerd is wordt opgeslagen totdat nieuwe gegevens zijn ingevoerd of totdat Hal wordt afgesloten. Dit betekent dat de gegevens die u heeft willen zoeken dezelfde is op diverse pagina's en alleen F2 en F4 hoeven te worden gebruikt om verder te zoeken. Aanvullende informatie verkrijgen. In sommige gevallen kan het zijn dat u van een webpagina meer informatie wilt hebben dan alleen het simpele lezen van de tekst op de pagina. In Hal is het mogelijk een verscheidenheid aan stijlen en attributen in te stellen zodanig dat u wordt geïnformeerd over wat u wilt weten. De uitvoer van Hal wordt mede bepaald door het geselecteerde breedsprakigheid schema, de spraakstijl meldingen en de geselecteerde document instellingen. In elk van de gevallen heeft u de complete controle over hetgeen u gemeld wilt hebben. Nuttige Internet Explorer Sneltoetsen Internet Explorer bevat ook een aantal nuttige sneltoetsen die kunnen helpen om snel en eenvoudig door het wereld wijde web te navigeren. Hier zijn een aantal algemene instructies. Functie Ga naar vorige pagina Ga naar volgende pagina Vernieuwen huidige pagina Pagina downloaden Stoppen Ga naar startpagina

Sneltoetsen Alt + Pijl naar links Alt + Pijl naar rechts F5 ESCAPE Alt + Home

En vergeet niet dat toegang tot de Hal applicatie notities slechts een sneltoets is verwijderd RECHTER CONTROL + RECHTER SHIFT + /. De applicatie notities levert een overzicht van de belangrijkste instructies die in Hal beschikbaar zijn voor deze applicatie. Opmerking:Als u meer wilt weten over het navigeren binnen het wereld wijde web met behulp van Hal bezoek dan eens onze on-line

64

Applicaties

zelfstudie. Deze is beschikbaar op de ondersteuning pagina van de Dolphin website (http://www.yourdolphin.com/support)

4.6 Snelle Navigatietoetsen voor I E Hal bevat snelle navigatietoetsen om te helpen bij het navigeren door webpagina's. Deze sneltoetsen zijn beschikbaar in de virtuele focus modus voor het verplaatsen van de focus tussen specifieke elementen op de webpagina. In de volgende tabel staan de toetsen en de elementen en indien nodig ondersteunende tekst. Toetscombinatie: Voorwaartse navigatie Druk op DOLPHIN toets + toets Toetscombinatie: Achterwaartse navigatie Druk op SHIFT + DOLPHIN toets + toets Standaard wordt de CAPS LOCK toets als Dolphintoets gebruikt. Snelle Navigatietoetsen Toets. Element B knop. A Aankruisvak D Verschillend E F G H L N

Tekstgebied Flash Afbeelding Koppen Link Tekstblok

P R S T

Alinea Keuzerondje keuzelijst. Tabel

Commentaar

Elk element verschillend van het actieve

Verplaats focus naar tekst gevonden na vorige of volgende element zonder tekst.

Applicaties 65 X

Element

Elke vorm van element dat links uitsluit. Hardwarematige beperkingen van het toetsenbord betekenen dat navigeren naar het vorige element niet mogelijk is.

Hal bevat altijd sneltoetsen om te helpen bij het navigeren door webpagina's. Vele worden nu vervangen door de snelle navigatie toetsen zoals hierboven besproken, waarbij moet worden opgemerkt dat er nog enige zijn die nuttig kunnen zijn. De onderstaande tabel geeft een lijst van de sneltoetsen die hierboven niet genoemd zijn maar toch nog nuttig kunnen zijn. Eigen Virtuele Focus Navigatietoetsen Functie Sneltoetsen Focus in eerste werkgebied LINKER plaatsen (in Interactieve Modus) CONTROL + LINKER SHIFT + HOME Naar vorig element springen LINKER (knop of werkgebied) CONTROL + PAGINA OMHOOG Naar volgend element springen LINKER (knop of werkgebied) CONTROL + PAGINA OMLAAG Ga naar vorige tekst (links LINKER overslaan) CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL NAAR LINKS Ga naar volgende tekst (links LINKER overslaan) CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL NAAR RECHTS Ga naar vorige linktekst LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL OMHOOG

66

Applicaties

Ga naar volgende linktekst

LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL OMLAAG

Om historische redenen zullen alle eerder gedefinieerde toetsen ondersteund blijven. Kijk in de "Toepassingen notities" in de mappen of op de Dolphin website voor een volledige lijst van de eigen virtuele focus navigatietoetsen.

4.7 Outlook Express Outlook Express is een Microsoft product dat toegang geeft tot de elektronische mail en nieuwsgroepen en is opgenomen in alle door Hal ondersteunde versies van Microsoft Windows. Als u Outlook Express gebruikt krijgt u het Outlook Express "Welkom" scherm. Hier wordt u automatisch in de virtuele focus modus gezet om te helpen bij het navigeren door de inhoud. U zult echter naar uw Postvak In venster willen gaan om te zien of email boodschappen zijn. Outlook Express bevat een nuttige sneltoets die u helpt naar uw Postvak te gaan. Ga naar Postvak In map: Druk op Control + I. Ook is het mogelijk het Postvak te openen via de "Ga naar Map" lijst. Dit kan bereikt worden door drukken op CONTROL + Y of selecteren van de optie "Ga naar" van het menu "Beeld" in Outlook Express. Tip: In het opties dialoog in Outlook Express is het mogelijk om Outlook Express zo in te stellen dat het direct na het starten naar uw Postvak In gaat. Het Opties dialoog is te benaderen via het menu Extra. Eénmaal in het Postvak beland wilt u waarschijnlijk weten hoeveel berichten er voor u zijn, en of Outlook nog bezig is om boodschappen te downloaden of dat het gereed is. Lezen van de actieve status: Druk op NUMERIEK 2.

Applicaties 67 U zult horen hoeveel boodschappen er voor u zijn, hoeveel er nog niet gelezen zijn, alsmede elke activiteit waar Outlook Express mee bezig kan zijn, zoals het downloaden van boodschappen, controleren van mail, enzovoort. Een boodschap kan worden gelezen door op ENTER te drukken om het te openen of met de tab naar voorbeeldweergave venster te gaan als dit is geopend. We raden aan een bericht te openen aangezien u nuttige Hal instructies kunt gebruiken als u het bericht leest. Als u binnen een boodschap bent zijn de volgende Eigen sneltoetsen beschikbaar. Om de verkorte titel te lezen zoals de afzender van de boodschap, hoe urgent het is en het onderwerp van de boodschap: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 7 (dit is de toets eigen applicatie 1) Om de titel in detail te lezen: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 8 (dit is de toets eigen applicatie 2) Tijdens het lezen van de boodschap is de automatische virtuele focus actief omdat er geen werkfocus bestaat in het boodschappen venster. Druk op ESCAPE om uit de boodschap te gaan, of als u in het voorbeeldweergave venster bezig bent drukt simpel op SHIFT + TAB om naar de lijst met boodschappen te gaan. Opmerking: De eigen applicatietoetsen 1 en 2 werken niet als u aan het werk bent in het voorbeeld venster. Om een nieuwe boodschap aan te maken kunt u in het "Bericht" menu de optie "Nieuwe bericht" selecteren van het menu "Bestand" of de in Outlook Express bepaalde sneltoets gebruiken. Een bericht samenstellen. Druk op CONTROL + N. In het nieuw bericht venster komt u op het Aan veld te staan. Type het adres in van de ontvanger van het bericht en druk op tab om naar het CC veld te gaan waar u eventueel een adres kunt typen voor een ontvanger van een zogenaamde carbon kopie van het bericht: Een verdere druk op de tabtoets brengt u naar het onderwerp veld waar u het onderwerp van

68

Applicaties

het bericht kunt typen, waarna een volgende druk u naar het tekstgebied van het bericht brengt, waarin u het bericht kwijt kunt: Als u in de velden Aan, CC, enzovoort staat kunt u gebruik maken van een extra sneltoets die uw adresboek opent zodat u een ontvanger van de email kunt selecteren. Openen van uw adresboek vanuit de boodschap titel velden gaat als volgt: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 4. Bij het gebruiken van de spelling controle in Outlook Express kunt u gebruik maken van een extra sneltoets die het foutief gespelde woord leest. Standaard wordt in Outlook Express geen focus geplaatst in het "Niet in de woordenlijst" werkgebied dus is het zinvol om deze sneltoets goed te onthouden. Om het foutief gespelde woord te lezen in de spelling controle van Outlook Express (meervoudige toets): Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 5. Dat is alles wat u moet weten van het starten en gebruiken van Outlook Express. Outlook Express bevat een grote hoeveelheid aan sneltoetsen en hieronder staan een aantal vermeld: Functie Navigeren door Mappen, Berichten, Voorbeschouwing venster en Contactpersonenlijst. Openen van een geselecteerd bericht Bericht afsluiten Alle berichten selecteren Een geselecteerd bericht afdrukken Verzenden en ophalen post Een postbericht verwijderen Openen of maken nieuw bericht Handtekening invoegen

Sneltoets Tab

Enter (of Control + O) ESCAPE CONTROL + A CONTROL + P CONTROL + M Del (of Control + D) CONTROL + N CONTROL + SHIFT + S

Applicaties 69 Bericht verzenden Het adresboek openen Bericht beantwoorden Bericht doorsturen Allen beantwoorden Volgende bericht in lijst Vorig bericht in lijst Volgende ongelezen bericht

CONTROL + ENTER CONTROL + SHIFT + B CONTROL + R CONTROL + F CONTROL + SHIFT + R Control + > (of Control + Shift + >) Control + < (of Control + Shift + <) Control + U

En vergeet niet dat toegang tot de Hal applicatie notities slechts een sneltoets is verwijderd RECHTER CONTROL + RECHTER SHIFT + /. De applicatie notities geven een overzicht van alle belangrijke Hal commando's die beschikbaar zijn in deze applicatie.

4.8 Microsoft Office Hal ondersteunt de belangrijkste Microsoft Office componenten. Hal werkt het best met Microsoft Office 2000 en alle versies daarna. Hal leest automatisch de menubalk opties, dialoogvensters werkbalken en berichten vensters tijdens het werk. Het navigeren door de Microsoft Office 2000, XP en 2003 taakbalken. De Microsoft Office werkbalken zijn te benaderen door op de ALT toets te drukken en daarna op CONTROL + TAB. Dit brengt de focus op de eerste werkbalk, meestal de standaard werkbalk. Daarna kunt u met de TAB en SHIFT + TAB door de verschillende knoppen lopen die zich op de werkbalk bevinden. Met het drukken op de ENTER toets wordt de knop waarop u zich actueel bevindt geactiveerd. Het weer drukken op CONTROL + TAB zal u naar de volgende set met werkbalk opties brengen, zoals de formatteren werkbalk. Net als bij de andere werkbalk kan er worden genavigeerd door deze werkbalk. Sommige opties van de opmaak werkbalk zoals stijl en lettertype bevatten een keuzelijst waardoorheen kan worden genavigeerd zoals bij iedere keuzelijst, met behulp van de pijltoetsen omhoog en omlaag. Herhaald drukken op de CONTROL + TAB toetsen zal u verplaatsen tussen de

70

Applicaties

menubalk en de verschillende werkbalken die op het scherm staan. Dit zijn ingebouwde Microsoft Office commando's. Navigeren door het Office 2007 lint. In Microsoft Office 2007 wordt nu gebruik gemaakt van het lint. Dit vervangt de werkbalken en menu's die kenmerkend waren voor de vorige versies van Office. Toegang tot het lint via het toetsenbord is beschikbaar. De meest gangbare aanpak is het verplaatsen van de focus tussen de tabbladen en instructies totdat u die functie tegenkomt die u wilt gaan gebruiken. De volgende tabel geeft een lijst van enkele toetsenbord toetsen die handig zijn bij het werken met het lint. Toegangstoetsen voor het lint. Functie Selecteren van de actieve tab in het lint. Naar een ander tabblad verplaatsen in het lint. Minimaliseren of herstellen van het lint Het snelmenu weergeven Verplaats de focus om een van de volgende gebieden te selecteren: het actieve tabblad van het lint, bekijken van de statusbalk onderin het venster en het document. Verplaats de focus naar iedere instructiegroep in het lint. Verplaats de focus naar iedere instructie in het lint. Omhoog, omlaag, naar links of rechts verplaatsen door de opties van het lint. Activeren van de geselecteerde instructie, menu of element in het lint.

Sneltoetsen ALT of F10. Druk nogmaals op een van deze toetsen om terug te gaan naar het document ALT of F10 om het actieve tabblad te selecteren en gebruik dan de Pijltoetsen naar links en rechts. CONTROL + F1 SHIFT + F10 F6

SHIFT + PIJL naar LINKS of PIJL naar RECHTS ALT of F10, en daarna TAB of SHIFT+TAB PIJL OMHOOG, PIJL OMLAAG, PIJL naar LINKS, OF PIJL naar RECHTS SPATIEBALK of ENTER

Applicaties 71 Activeren van een instructie of element in het lint om de waarde te wijzigen Eindig het wijzigen van de waarde in een element van het lint en verplaats de focus terug naar het document Helpinformatie verkrijgen voor de geselecteerde instructie of element in het lint. (Indien er geen Help verbonden is met de geselecteerde instructie zal in plaats daarvan de inhoudstabel voor dat programma worden weergegeven.)

ENTER

ENTER

F1

Microsoft Office bevat een veelheid aan sneltoetsen en een studie van de on-line help is zeker de moeite waard. 4.8.1 Microsoft Excel Werken met werkbladen. Het lezen en bewerken van werkbladen kan niet eenvoudiger dan met Hal. Tijdens het navigeren door een werkblad meldt Hal de inhoud van de cel, de coördinaten, een eventuele formule, of het een kader heeft, of het gearceerd is in kleur, een commentaar bevat, en vele zaken meer. Wat er exact wordt gemeld wordt geregeld door het spraak breedsprakigheid niveau. Hoe hoger het breedsprakigheid niveau hoe meer informatie u verkrijgt bij het verplaatsen tussen de cellen. Het spraak breedsprakigheid niveau kan worden ingesteld door te drukken op de DOLPHIN TOETS + IS GELIJK, of als u een Braille eenheid gebruikt, te drukken op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + IS GELIJK om de instellingen van de Braille uitvoer in te stellen. Tip: U kunt de bestaande breedsprakigheid schema's aanpassen of zelfs eigen persoonlijke schema's aanmaken om ervan verzekerd te zijn dat u de uitvoer krijgt die u van Hal wenst te horen. Hal is geheel naar wens in te stellen.

72

Applicaties

Wilt u meer informatie? Naast het aanpassen van een breedsprakigheid schema, en u wilt meer informatie over een cel hebben, bijvoorbeeld welke formule of commentaar zich binnen een cel bevinden, drukt u gewoon op de sneltoets "Extra focus informatie". Voor het lezen van extra focus informatie: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 0. En vergeet niet dat de andere basis sneltoetsen zoals het lezen van de focus meervoudige toets (NUMERIEK 0) die de inhoud van de cel leest, spelt, fonetisch spelt. En de toets "Waar ben ik?" (NUMERIEK 7) die zal melden waar u momenteel staat inclusief de titel van het actuele werkblad. Om de cel coördinaten opnieuw te horen, druk op de leestoets voor de koppen. Dat is NUMERIEK 3. Dit is ook een meervoudige toets die zelfs meer biedt! De eerste keer drukken zal de cel coördinaten melden. Een tweede keer drukken meldt de coördinaten fonetisch. Wordt een derde keer gedrukt dan wordt de rij en kolom informatie gegeven. Een vierde maal drukken zal de rij en kolom koppen fonetisch melden. Opmerking: een rij en kolom kop word beschouwd als een cel met vetgedrukte tekst aan de linker kant en boven de actuele focus. Werken met de spellingcontrole. Tijdens het gebruik van de spelling controle in Microsoft Excel komt u in de lijst met suggesties terecht. Dit is de plaats waar Microsoft Excel de focus neerzet in de spelling controle. U kunt door de spelling controle heen navigeren met behulp van de TAB toets en, zoals dat in Microsoft Word het geval is, bestaat er een verscheidenheid aan snelkoppelingen in dit dialoog dus als u beter bekend bent met het gebruik van de spelling controle kan het selecteren of afwijzen van opties een enkele toetsdruk verwijderd zijn. Om Hal de snelkoppeling toets voor een element te laten uitlezen, bijvoorbeeld van een knop, drukt u op LINKER SHIFT + NUMERIEK DELETE. Informatie verkrijgen via het Lijst programma. Er is een hoeveelheid aan applicatie lijsten gedefinieerd in Hal waarmee u een snelle en eenvoudige manier heeft om gegevens in uw werkblad te

Applicaties 73 benaderen. De volgende applicatie lijsten zijn beschikbaar in Microsoft Excel. Lijst van elementen: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 1. Lijst van grafieken: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 3. Lijst informatie over de actieve grafiek: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 4. Lijst met zichtbare cellen met een formule: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 5. Lijst met zichtbare cellen met inhoud / gegevens: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 6. Lijst met zichtbare cellen met commentaar: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 7. Lijst van werkbladen: Druk op LINKER SHIFT + DOLPHIN TOETS + 8. En vergeet niet de standaard lijst met links (DOLPHIN TOETS + 1) die ook kan worden gebruikt in Microsoft Excel. Opmerking: De informatie over de actieve grafiek is alleen beschikbaar wanneer de focus staat op de grafiek. U kunt de lijst van grafieken gebruiken om de focus op de grafiek te plaatsen. Microsoft Excel sneltoetsen Hier staan een aantal Microsoft Excel sneltoetsen die kunnen helpen bij het gebruik, maar bedenk dat een uitgebreid bekijken van de Microsoft Excel help nuttig kan zijn als u regelmatig met deze applicatie gaat werken.

74

Applicaties

Functie Een nieuw werkblad toevoegen Ga naar volgende blad in werkboek Ga naar vorige blad in werkboek

Ga één cel omhoog, omlaag, links of rechts Ga naar de zijkant van actie gebied Ga naar het begin van de rij Ga naar het begin van een werkblad Ga naar de laatste cel van het werkblad, in de onderste meest gebruikte rij van de meest gebruikte rechtse kolom. Verplaats een scherm omlaag. Verplaats een scherm omhoog. Verplaats een scherm naar rechts. Verplaats een scherm naar links. Geef het Ga naar venster weer. Geef het Zoeken venster weer Herhaal de laatste zoekactie (hetzelfde als volgende zoeken) Autosom activeren Een actieve cel bewerken

Sneltoets Alt + Shift + F1 CONTROL + PAGINA OMLAAG CONTROL + PAGINA OMHOOG Pijltoetsen Control + Pijltoets Home Control + Home Control + End

PAGINA OMLAAG PAGINA OMHOOG Alt + Pagina omlaag Alt + Pagina omhoog F5 Shift + F5 Shift + F4 Alt + Is gelijk F2

En vergeet niet dat toegang tot de Hal applicatie notities slechts een sneltoets is verwijderd RECHTER CONTROL + RECHTER SHIFT + /. De applicatie notities geven een overzicht van alle belangrijke Hal commando's die beschikbaar zijn in deze applicatie. 4.8.2 Microsoft Word Werken met documenten.

Applicaties 75 Het lezen en bewerken van documenten kan niet eenvoudiger dan met Hal. Bij het navigeren door de tekst zal Hal de tekst met de cursor per teken, woord of regel hardop lezen afhankelijk van de navigatie sneltoets die wordt gedrukt. Verplaats de tekstcursor naar links of rechts en ieder teken zal worden gemeld. Verplaats per woord door te drukken op CONTROL + PIJL LINKS of RECHTS en ieder woord zal worden gemeld. En bij het verplaatsen per regel met PIJL OMLAAG of OMHOOG wordt iedere regel gemeld. Wilt u meer informatie? Hal bevat een veelheid aan spraaktoetsen die verder gaan dan alleen het melden van het teken, woord of de regel. Dit zijn allemaal meervoudige toets commando's. Om het teken te lezen onder de tekstcursor drukt u NUMERIEK 4. Om dit teken te laten melden met het fonetisch alfabet drukt u een tweede keer op NUMERIEK 4. Druk een derde keer op NUMERIEK 4 en u hoort de kenmerken van het teken zoals de naam, grootte, stijl enzovoort van het gebruikte lettertype. En tenslotte zal de laatste keer drukken op NUMERIEK 4 de unicode waarde van het teken melden. Als u nogmaals op NUMERIEK 4 drukt komt u weer terug bij de eerste functie van deze toets en wel de melding van het teken. Om een woord te lezen, te spellen en fonetisch te melden drukt u NUMERIEK 5 éénmaal, tweemaal of drie maal in. Om een regel te lezen, breedsprakig te melden en te spellen drukt u NUMERIEK 6 het nodige aantal keren in. Om de status regel te lezen, waarin de informatie over uw positie staat zoals kolom, rij en pagina, drukt u simpel op de statusregel lezen toets, Dat is NUMERIEK 2. Om de geselecteerde tekst op het scherm te lezen drukt u gewoon op NUMERIEK 1. Nogmaals, dit zijn meervoudige toets commando's! Hieronder staan nog enkele nuttige spraaktoetsen die u graag zal willen gebruiken als u in Microsoft Word werkt: Het lezen van de actieve regel tot aan de cursor: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 1. Het lezen van de actieve regel vanaf de cursor: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 2.

76

Applicaties

Lezen van de zin: Druk op DOLPHIN TOETS + NUMERIEK 4. Lezen van een alinea: Druk op DOLPHIN TOETS + NUMERIEK 5. En wat te denken van het verplaatsen per zin of alinea en daarbij de zin of alinea hardop te laten lezen terwijl u dat doet! Verplaats naar vorige zin: Druk op DOLPHIN TOETS + KOMMA. Verplaats naar volgende zin: Druk op DOLPHIN TOETS + PUNT. Verplaats naar vorige alinea: Druk op DOLPHIN TOETS + VIERKANTE HAAK OPENEN. Naar volgende alinea: Druk op DOLPHIN TOETS + VIERKANTE HAAK SLUITEN. Standaard wordt de CAPS LOCK toets als Dolphintoets gebruikt. Werken met tabellen. Als u een tabel tegenkomt in uw document zal Hal automatisch de tabel per cel gaan lezen, waarbij de kolom en rij nummers waarop u zich bevindt worden vermeld. Werken met de spellingcontrole. Tijdens het gebruik van de spelling controle in Microsoft Word zal bij het ontdekken van een foutief gespeld woord door Hal de hele regel met het foutief gespelde woord worden gelezen. Dit is op die manier gedaan om direct de context aan te geven waarin het fout gespelde woord is opgetreden. Om het foutief gespelde woord zelf te lezen drukt u op LINKER SHIFT + NUMERIEK 4 (eigen toets 4). Om het foutief gespelde woord te laten spellen drukt u gewoon een tweede keer op de toets.

Applicaties 77 Het drukken op TAB zal u naar de lijst met suggesties brengen en met PIJL OMLAAG gaat u door de lijst. Om de geselecteerde suggestie opnieuw te horen drukt u op NUMERIEK 0 en om dat woord te laten spellen drukt u een tweede keer op NUMERIEK 0. U kunt met de TAB naar de verschillende spelling controle knoppen die de mogelijkheid bieden om een correctie door te voeren of te negeren. Ieder van deze knoppen heeft een bijbehorende snelkoppeling toets, dus als u eenmaal bekend bent met het gebruik van de spelling controle zullen de opties voor het negeren of verbeteren slechts een toetsdruk verwijderd zijn. Om Hal de snelkoppeling toets voor een element te laten uitlezen, bijvoorbeeld van een knop, drukt u op LINKER SHIFT + NUMERIEK DELETE. Microsoft Word sneltoetsen. Hieronder staan een aantal sneltoetsen vermeld die u kunnen helpen bij het opstarten en gebruiken van Microsoft Word maar bedenk dat het regelmatig doornemen van de help informatie van de applicatie heel nuttig kan zijn. Functie Maak de letters vetgedrukt Maak de letters cursief Maak de letters onderstreept Verlaag de font grootte Verhoog de font grootte Verwijder alinea of teken formattering Geselecteerd element kopiëren Geselecteerd element knippen Plakken Laatste actie ongedaan maken Laatste actie opnieuw uitvoeren Zoeken Herhaal zoeken (na afsluiten van Zoeken en Vervangen venster). Regelafbreking invoegen Pagina einde invoegen

Sneltoets Control + B Control + I Control + U Control + Shift + < Control + Shift + > Control + Spatiebalk Control + C Control + X Control + V Control + Z Control + Y Control + F Alt + Control + Y Shift + Enter CONTROL + ENTER

78

Applicaties

Hoofdstuk einde invoegen Een alinea centreren Alinea uitvullen Alinea links uitlijnen Alinea rechts uitlijnen Alinea links inspringen Alinea links inspringen verwijderen Verkeerd om inspringen Verkeerd om inspringing vekleinen Alinea opmaak verwijderen Opmaakprofiel standaard toepassen Opmaakprofiel kop 1 - 3 toepassen

CONTROL + SHIFT + ENTER CONTROL + E Control + J Control + L CONTROL + R CONTROL + M Control + Shift + M CONTROL + A Control + Shift + T Control + Q Control + Shift + N Alt + Control + 1 3

En vergeet niet dat toegang tot de Microsoft Word Applicatie Notities simpel kan worden bereikt via RECHTER CONTROL + RECHTER SHIFT + / De applicatie notities bieden u een overzicht van alle belangrijke Hal commando's die beschikbaar zijn in Microsoft Word.

79 HOOF

DSTUK

5

Het gebruik van Hal Dit hoofdstuk verklaart hoe de verschillende functies van Hal werken.

80

Het gebruik van Hal

5.1 Spraak Dit hoofdstuk biedt een complete handleiding voor het gebruik van uw schermlezer met spraak. Wanneer de schermlezer start zal de Spraak melden wat u met applicatie aan het doen bent. Er zijn vele veranderingen die u kunt aanbrengen aan de stem alsmede aan de hoeveelheid informatie die wordt gesproken. Er zijn over het algemeen twee redenen voor het spraaksysteem om te reageren en iets te melden. · Er verandert iets op het scherm, mogelijk doordat u op een toets heeft gedrukt. · U drukt op een spraaktoets voor het uitlezen van enige informatie. 5.1.1 Spraak Elementen Het Spraak eigenschappenblad in het Hal regelpaneel levert een snelle en eenvoudige manier om de meest gebruikte spraakfuncties te benaderen.

Het gebruik van Hal

81

Spraak Aan Schakelt de spraak aan of uit. Breedsprakigheid Kies de breedsprakigheid voor het actieve uitvoer instellingenbestand. Monitor Markeringen Schakelt de Monitor Markeringen aan of uit. Volume Pas het synthesizer volume aan Snelheid Verander de snelheid van de spraak 5.1.2 Basis Bediening De Spraakuitvoer zal normaal automatisch werken als u een Windows applicatie gebruikt en dit wordt verderop in detail uitgelegd in dit hoofdstuk. Er zijn een aantal basis spraakinstellingen die van nut kunnen zijn. Deze toetsen kunnen ten allen tijden worden gebruikt. Volume verhogen: Druk op LINKER CONTROL + IS GELIJK Volume verlagen: Druk op LINKER CONTROL + MINUS Het volume van de spraak wordt stap voor stap gewijzigd iedere keer als de toetscombinatie wordt ingedrukt. Dit is een softwarematige volume instelling. Vele computers hebben ook een eigen volume instelling die invloed kan hebben op het volume van de stem. Indien de Spraak te hard staat ingesteld of te zacht, kijk dan naar de volumeregeling op de luidsprekers, hardware synthesizer of computerscherm.

82

Het gebruik van Hal

Snelheid verhogen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + IS GELIJK Snelheid verlagen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + MINUS Het Spreken stoppen: Druk op LINKER CONTROL Het stoppen van het Spreken stopt de spraak direct, totdat er iets nieuws te melden valt. Indien u een synthesizer met meerdere talen heeft is het mogelijk om op elk moment van taal te veranderen. Taal veranderen: Druk op LINKER CONTROL + KOMMA voor de volgende taal, en LINKER CONTROL + PUNT voor de vorige taal. U kunt de Spraakuitvoer compleet uitschakelen. Het kan zijn dat u dat wenst om tijdelijk zonder spraak te werken of iemand anders gebruikt tijdelijk de computer, maar u wilt de aanpassingssoftware niet sluiten. Spraakuitvoer aan- of uitzetten Druk op LINKER CONTROL + NUL op het toetsenbord. Ook de stem is in te stellen inclusief de kenmerken zoals toonhoogte, intonatie en mannelijk of vrouwelijk (afhankelijk van de synthesizer). Ook kunt u een andere synthesizer kiezen. Om de stem aan te passen moet u het Regelpaneel openen en de instellingen gebruiken in het dialoogvenster Eigen Stem Instellingen. Om een alternatieve stem te kiezen gebruikt u het dialoogvenster Stem en Taal. Om van synthesizer te veranderen, opent u het Regelpaneel, selecteert het Configuratie menu en kiest de optie Synthesizer.

Het gebruik van Hal

83

5.1.3 Automatische Spraak Als u met uw Windows applicatie werkt zal de stem u melden wat er op het scherm gebeurt zonder dat u speciale schermlezer toetsen hoeft te kennen. Dit staat bekend als automatische spraak. Het automatische spraaksysteem gebruikt een uitgekiende methode om te beschrijven wat er gebeurt daarbij zoveel informatie te geven dat u goed kunt werken, zonder zaken te herhalen of te veel informatie te geven. Het werkt door middel van het doorgeven van een serie kleine veranderingen.. Ook wordt gekeken naar het belangrijkste element dat dan ook als eerste wordt gemeld zodat u snel kunt reageren zonder dat u de gehele informatie hoeft af te luisteren. De Actieve Focus Om te zien wat er gemeld moet worden zal het automatische spraaksysteem moeten volgen wat u met uw applicatie aan het doen bent. Om dat te kunnen doen wordt de zogenoemde actieve focus gevolgd. Het focus is de naam van de locatie op het scherm die aangeeft waar u zich bevindt in uw applicatie. Voorbeelden van Focussen: · Een knipperende cursor, die aangeeft dat u zich binnen een document bevindt. · Een gekleurde balk, die de positie in een menu aangeeft. · Een venster met gestippeld kader, die aangeeft op welke optie u staat in een keuzelijst. Soms kan er meer dan één Focus zichtbaar zijn op een bepaald moment. Het automatisch spraaksysteem zal normaal de Focus volgen op de plaats waar u bezig bent met het toetsenbord. Zodra de actieve focus positie is bepaald zal het automatische spraaksysteem uitzoeken wat de locatie en soort van het actieve element is , en waar het zich bevindt in de element hiërarchie. Actieve Bedieningselement Het actieve bedieningselement is de naam van het element in uw applicatie dat het actieve Focus omvat. Dit element is meestal een optie zoals in een dialoogvenster, die voorzien is van een etiket, een soortindicatie, en soms

84

Het gebruik van Hal

een statusinformatie. Zie Soorten Elementen voor meer informatie over de beschikbare elementen. Ieder element in een dialoogvenster heeft gebruikelijk één of meerdere etiketten. De schermlezer is in staat automatisch te bepalen welk etiket bij welk element hoort en zal dit melden zodra u van element naar element gaat. Element Hiërarchie De element hiërarchie is de naam voor het 'waar ben ik' concept in een applicatie. In een applicatievenster kunnen zich vele elementen en bedieningselementen bevinden. Sommige soorten elementen kunnen zich binnen andere bevinden. Uw actieve Focus kan zich binnen een element bevinden, dat zich binnen een ander element bevindt, dat weer zelf in een venster staat. Dit noemen we de hiërarchie der elementen. Voorbeeld, Een venster bevat een eigenschappenblad, dat een groepvenster bevat, met daarbinnen een aankruisvak met daarop de actieve Focus. Ieder element in de hiërarchie bevat een soort en een etiket, dus in dit voorbeeld, hebben we het eigenschappen venster, dat het effecten eigenschappenblad bevat, waarin zich het visuele effecten groepvenster bevindt, waarbinnen het gebruik grote symbolen aankruisvak aanwezig is. Waar ben ik? Op ieder moment kunt u de element hiërarchie uitlezen door op de spraaktoets Waar ben ik te drukken. Een spraaktoets is de naam voor een sneltoets die iets uitleest vanaf het scherm zonder dat er een interactie plaats vindt met uw applicatie. Element hiërarchie lezen (Waar ben ik): Druk op NUMERIEK 7 De element hiërarchie wordt uitgesproken, daarbij zal als eerste het grootste element worden gemeld, van het actieve venster. Voor ieder element wordt het etiket en de soort element gemeld. Een korte pauze wordt tussen de verschillende niveau´s van de hiërarchie toegevoegd. Wanneer het actieve bedieningselement is bereikt, wordt ook het actieve Focus gemeld.

Het gebruik van Hal

85

Voorbeeld, het eenheid eigenschappen venster effecten eigenschappen blad, visuele effecten groep, symbolen tonen met alle mogelijke kleuren niet geselecteerd aankruisvak. Sommige elementen hebben zowel voorloop-etiketten als volg-etiketten. Voor deze elementen wordt eerst het voorloop-etiket (etiket voor het element) uitgesproken. Het volg-etiket worden in omgekeerde volgorde gelezen, nadat het actieve Focus is gemeld. Veranderen Bedieningselement In dialoogvensters, werkt het systeem van kleine veranderingen door het altijd volgen van de element hiërarchie . Hiermee weet het wat u aan het doen bent en waar u zich bevindt. Tijdens het verplaatsen over de elementen in een applicatievenster of dialoogvenster, wordt het verschil gelezen tussen de vorige element hiërarchie (waar u was) en de actieve element hiërarchie (waar u nu bent): Dit betekent dat als u de spraak goed wilt volgen u zich een idee moet vormen waar u zich in de applicatie bevindt. Als u op een bepaald moment niet meer weet waar u zich bevindt kunt u altijd drukken op de Waar ben ik? sneltoets (NUMERIEK 7). Voorbeeld, In het voorbeeld in het vorige hoofdstuk stond de actieve focus op het symbolen tonen met alle mogelijke kleuren aankruisvak. Indien u de status van het aankruisvak verandert wordt de status gewijzigd in geselecteerd. Het automatisch spraaksysteem zal herkennen dat het actieve venster nog hetzelfde is, het eigenschappenblad en het groepvenster ook, dus er zal geen melding hiervan plaats vinden. Het actieve Focus blijft ook hetzelfde, met de uitzondering dat de status is gewijzigd van het aankruisvak. Aangezien alleen de status een verandering heeft ondergaan zal het automatische spraaksysteem melden 'geselecteerd'. Hiermee wordt aan u gemeld dat de selectiestatus van het actieve Focus is veranderd en dat de nieuwe status 'geselecteerd' is geworden.

86

Het gebruik van Hal

Als u nu de SHIFT-TAB toetsen drukt om de focus naar het vorige element te verplaatsen (het gebruik symbolen aankruisvak), zal het automatische spraaksysteem ontdekken dat het venster, eigenschappenblad en groep hetzelfde zijn. Deze keer echter is het actieve Focus helemaal veranderd. Daarom zal deze keer gemeld worden Grote pictogrammen aankruisvak geselecteerd. Hiermee wordt medegedeeld wat het nieuwe Focus is geworden met daarbij het etiket, de soort en de status. Als u weer op SHIFT-TAB drukt, gaat u naar symbolen verbergen wanneer bureaublad wordt gezien als een webpagina aankruisvak, verder terug in het dialoogvenster. Deze keer zijn het venster en het eigenschappenblad nog steeds hetzelfde gebleven maar het groepvenster en het actieve Focus zijn gewijzigd. Het automatisch spraaksysteem zal nu melden wat de element hiërarchie is vanaf het punt van verandering. Het zal melden: Bureaubladpictogrammen groep, Pictogrammen verbergen als bureaublad wordt weergegeven als webpagina niet geselecteerd aankruisvak. Dit geeft aan dat het actieve Focus is verplaatst binnen een nieuwe groep met het etiket bureaubladpictogrammen. Daarna zal na een korte pauze worden aangegeven wat het nieuwe Focus is met etiket, soort en status. Het automatisch spraaksysteem meldt slechts het arriveren op een actief Focus. Het zal niet melden dat een element wordt verlaten.

Een nieuw venster binnengaan. Wanneer het actieve Focus naar een nieuw venster wordt verplaatst zal het automatisch spraaksysteem hetzelfde doen. Het bepaalt het actieve Focus en zal de nieuwe element hiërarchie melden. Het zal niet het hele venster lezen. Meestal is het niet nodig het hele venster te melden aangezien de meest belangrijke tekst herkend is en automatisch voorgelezen. Werkgebieden Werkgebieden zijn bedieningselementen die een tekstcursor bevatten en waarbinnen u een tekst kunt invoeren of veranderen. Werkgebieden worden door het automatisch spraaksysteem enigszins anders behandeld. De dingen die u binnen een werkgebied kan doen is te verdelen in diverse categorieën.

Het gebruik van Hal

87

· Verplaatsen binnen een document. · Tekst invoeren. · Tekst verwijderen. · Tekst selecteren, kopiëren en plakken. Ieder categorie wordt enigszins anders behandeld door het automatisch spraaksysteem. Verplaatsen binnen een document. In een werkgebied regelen de pijltoetsen normaal gesproken de verplaatsing van de tekstcursor. De tekstcursor geeft het invoegpunt aan in uw document. De invoegpositie is dat punt waar nieuwe tekst die u intypt zal worden ingevoegd in het document. Visueel is de tekstcursor een knipperende verticale balk die tussen twee opeenvolgende tekens is geplaatst. Volgens de conventie is het actieve teken waarop u staat, het teken dat zich direct rechts van de tekstcursor bevindt. Hierdoor werken werkgebieden identiek zowel in Windows als bij werkgebieden in DOS, waar meestal een gemarkeerd teken staat in plaats van een tekstcursor. Bij het verplaatsen binnen een document, zal het automatisch spraaksysteem een deel van het document lezen dat betrekking heeft op de afstand ven de verplaatsing. · Indien u een teken opschuift zal het nieuwe actieve teken worden gemeld. Dit is altijd het teken rechts van de tekstcursor oftewel het invoegpunt. · Indien u een woord opschuift zal het nieuwe woord waarop u terecht bent gekomen worden gelezen. Soms kan het voorkomen dat u meerdere keren een woord hoort omdat het concept van een woord in de schermlezer applicatie anders kan zijn dan een woord in het concept van uw applicatie. · Indien u meer dan een woord opschuift (door klikken op de muis of met een Braille routing toets), zal worden gemeld op welk woord u terecht bent gekomen. · Indien u een regel omlaag of omhoog gaat zal de hele nieuwe regel worden gelezen. U zult ook aanvullende informatie kunnen horen als u door het document loopt dat niet direct vanaf het scherm komt. · Indien u naar links wilt gaan maar u bent reeds aan het begin van de regel, zal het melden 'begin regel'.

88

Het gebruik van Hal

· Indien u naar rechts wilt gaan maar u bent reeds aan het einde van de regel, zal het melden 'einde regel'. Tekst Invoeren Een tekst in een werkgebied wordt ingevoerd door de tekst te typen waarbij u gebruik maakt van de alfanumerieke toetsen op het toetsenbord. Als u de tekst intypt komt het op het scherm te staan en het invoegpunt wordt naar rechts verplaatst. Indien u tekst in het midden van een bestaande regel invoegt zal de tekst die rechts ervan normaal gesproken naar rechts opgeschoven om de nieuwe tekst de ruimte te geven. Indien u het einde van de regel bereikt, zullen de meeste tekstverwerkers automatisch een nieuwe regel aanmaken en de tekstcursor naar het begin ervan verplaatsen. Sommige tekstverwerkers zullen ook het actieve woord dat u aan het typen bent in de nieuwe regel aanbrengen. Dit heet woordafbreking. Uw schermlezer kan al deze situaties aan en u melden wat er gebeurt tijdens het typen. Het melden van wat er gebeurt tijdens het typen in een staat bekend als Tekenmelding. Dit omdat de spraak het teken dat wordt getypt aan u meldt. Wat er precies wordt gemeld tijdens het typen hangt af van een aantal instellingen van de schermlezer. Dat zijn de instellingen voor Tekenmelding (pagina 191) en Nieuwe regel melden die worden gevonden in de spraakinstellingen in het Regelpaneel. Er zijn twee belangrijke soorten meldingen: · Tekenmelding · Woordmelding. Wanneer Tekenmelding is ingesteld (hetgeen standaard is), zal ieder teken dat u typt worden uitgesproken. Indien u op hoge snelheid kunt typen, sneller dan de spraak de tekens meldt, zullen de vorige tekens worden gestopt en alleen het laatst teken gemeld. Wanneer woordmelding staat ingesteld wordt er niets gemeld totdat een woord gereed is. Dan wordt het hele woord uitgesproken. Als u snel kunt typen is dit waarschijnlijk prettiger dan de tekenmelding. Indien u in woordmelding werkt en u gaat een woord wijzigen (verwijderen van tekens, of met de tekstcursor terug lopen in het woord, enzovoort), zal er

Het gebruik van Hal

89

automatisch worden overgeschakeld naar tekenmelding totdat u weer een nieuw woord begint te typen. De spraak vertelt u wat voor tekens op het scherm terechtkomen en niet welke toets u aanslaat. Tekens op het scherm worden omschreven door hun verschijningsvorm op het scherm en niet door de tekencode in de codetabel. Dit betekent dat tekens in een symboolfont correct zullen worden omschreven. Uw schermlezer bevat meer dan 14000 verschillende ingebouwde omschrijvingen van alfanumerieke tekens en symbolen.

Tekst verwijderen Als u een teken verwijdert met de DELETE toets, of met de spatie terug toets, zal uw schermlezer u melden welk teken u heeft verwijderd met de melding "verwijderd" gevolgd door het teken dat is verwijderd. Indien u op de DELETE toets drukt, zal het verwijderde teken het teken rechts van het invoegpunt zijn. De positie van de Focus zal normaal niet wijzigen. Indien u de spatie terug toets drukt, zal het verwijderde teken het teken links van het invoegpunt zijn. De Focus zal één teken naar rechts worden verplaatst. Indien u meer dan één teken verwijdert zal de spraak alles wat u heeft verwijderd melden of de hele regel lezen, afhankelijk van de hoeveelheid tekst die is verwijderd. 5.1.4 Handmatige Spraak Hal Bevat een aantal sneltoetsen die op ieder moment gebruikt kunnen worden om gegevens vanaf het scherm te lezen. Sneltoetsen zijn toetsen die niet aan de applicatie worden doorgegeven dus alleen melden wat er reeds op het scherm staat. Sneltoetsen die iets melden vanaf het scherm staan bekend als Spraaktoetsen. Spraaktoetsen worden normaal gebruikt om iets te herhalen of om meer informatie te krijgen over een actief element of regel waarop de Focus op is.

90

Het gebruik van Hal

Algemene Spraaktoetsen De meeste algemene spraaktoetsen bevinden zich op het numerieke gedeelte van het toetsenbord (meestal rechter gedeelte), en deze toetsen worden hieronder behandeld. Alternatieve sneltoets toetsenbord ontwerpen zijn beschikbaar, zoals de functietoetsen. Kijk in het Sneltoets Overzicht hoofdstuk voor de volledige lijst met spraaktoetsen. Venster Lezen Druk op NUMERIEK 9 De hele inhoud van het actieve venster wordt gelezen, inclusief soorten statusinformatie van alle elementen. Bedieningselement Lezen Druk op NUMERIEK PUNT Hiermee wordt het totale zichtbare bedieningsgebied van het actieve bedieningselement gemeld. Focus Lezen Druk op NUMERIEK 0 Hiermee wordt de actieve Focus gemeld. Dit kan de actieve regel zijn in een werkgebied, of een geselecteerde optie in een keuzelijst. De soort en de status van het actieve Focus worden ook gemeld. Lezen aanvullende informatie Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 0 Dit geeft u relevante aanvullende informatie, indien aanwezig, over het actieve Focus. Het kan zijn dat er niets wordt gemeld voor sommige soorten elementen. Omschrijven locatie van Focus: Druk op NUMERIEK 8. Dit meldt de Focus op het scherm. Koppen Lezen Druk op NUMERIEK 3

Het gebruik van Hal

91

Indien u zich in een tabel in een tabellen applicatie bevindt, of een keuzelijst met kopteksten, zal deze optie de rij en kolom melden en/of kop van het element waar u zich in bevindt. Lezen statusbalk Druk op NUMERIEK 2 Als uw actieve venster een Statusbalkbevat zal deze toets deze uitlezen. Werkgebied Spraaktoetsen Wanneer het actieve Focus een werkgebied is, hetgeen betekent dat u een tekstcursor die per teken kan worden verplaatst op het scherm heeft, zijn er bepaalde extra spraaktoetsen beschikbaar. Deze toetsen hebben geen functie als u zich niet in een werkgebied bevindt. Lezen regel in actieve kolom Druk op NUMERIEK 0 Hiermee wordt de regel gelezen waar u zich in bevindt, beperkt door de breedte van de actieve kolom. Lezen regel over het hele venster. Druk op NUMERIEK 6 Hiermee wordt de hele regel gelezen. Indien het document meer dan één kolom bevat, leest deze optie over de kolommen heen de regel met tekst. Als uw document slechts één kolom bevat dan zullen NUMERIEK 0 en NUMERIEK 6 hetzelfde doen. Lezen actieve teken Druk op NUMERIEK 4 Hiermee leest u het teken waarop de Focus staat. Per definitie is dat het teken direct rechts naast de tekstcursor (invoegpunt). Lezen actieve woord Druk op NUMERIEK 5

92

Het gebruik van Hal Hiermee leest u het actieve woord. Woorden worden begrensd door spaties. Indien de tekstcursor zich tussen woorden bevindt (het actieve teken is een spatie), dan staat u dus niet op een woord en er zal "niet op een woord" worden gemeld.

Lezen gemarkeerde tekst Druk op NUMERIEK 1 Indien een stuk tekst is gemarkeerd in uw document zal deze toets dit uitlezen. Indien er geen gemarkeerde tekst is zal er niets worden gezegd. Spellen, Uitgebreid en Fonetisch Een spraaktoets zal normaal slechts een tekst lezen vanaf het scherm zodra u op de toets drukt. U kunt echter ook met een toets iets laten spellen en in sommige gevallen uitgebreid laten weergeven of fonetisch laten spellen. Spellen Wanneer u iets spelt zal elk teken in de tekst apart worden uitgesproken. Tijdens de spelling hoort u ook de meldingen van hoofdletters. Fonetisch Wanneer u iets fonetisch laat uitspreken worden de tekens gemeld volgens het fonetisch alfabet. Om een spraaktoets meer te laten doen dan alleen een stuk lezen kunt u de toets een tweede keer drukken. Herhaaldelijk drukken van dezelfde toets zal door de opties heen lopen, van normaal lezen, spellen naar fonetisch spellen en terug naar normaal lezen. Als u een andere toets drukt zal alles weer op normaal worden terug gezet. De volgende spraaktoetsen zullen iets spellen als u deze twee keer drukt en fonetisch indien u drie keer drukt. · Focus Lezen · Woord Lezen · Regel Lezen · Bedieningselement Lezen

Het gebruik van Hal

93

· Koppen Lezen · Lezen statusbalk · Lezen tot cursor · Lezen vanaf cursor Het fonetisch lezen van een heel venster vergt te veel tijd. In plaats daarvan is de fonetische modus vervangen door een uitgebreide modus. Dit betekent dat spaties, hoofdletters, en alle interpuncties (leestekens) worden gemeld. Lezen van kenmerken De toets lezen van tekens kan meer dan één keer worden gedrukt om de kenmerken van het actieve teken te lezen. De tweede keer drukken zal het teken fonetisch melden.. Leestekens kunnen een langere beschrijving krijgen. De derde keer drukken melden de kenmerken van het teken. Het gekozen font, lettergrootte, voorgrondkleur, achtergrondkleur en de letterstijl worden gemeld. De vierde keer drukken geeft de unicode waarde van het teken hexadecimaal. Dat kan bij verschillende technische applicaties nuttig zijn. Indien u niet weet wat de unicode of hexadecimaal is, zult u deze functie waarschijnlijk niet nodig hebben. Specifieke Applicatie toetsen Uw schermlezer is zodanig geprogrammeerd dat er een aantal speciale applicatie toetsen aanwezig zijn, bekend als eigen applicatie toetsen.. De functies die deze toetsen uitvoeren zal afhankelijk zijn van de applicatie die u gebruikt en hoe ze zijn ingesteld voor die applicatie door Dolphin. Een belangrijk ding is dat u dezelfde toetsen gebruikt voor vele verschillende applicaties, het is de functie van de toets die kan veranderen. Bijvoorbeeld in Microsoft Excel kan één van de toetsen de functiebalk uitlezen. In Internet Explorer kan dezelfde toets de URL van een link lezen. Alles wat u moet onthouden welke toetsen het zijn. Wanneer u in een applicatie werkt kunt u eenvoudig deze toetsen uitproberen om te zien wat ze doen.

94

Het gebruik van Hal

Alle specifieke applicatietoetsen die zijn aangemaakt moeten worden gedocumenteerd in de applicatie notities van het doelmapbestand. Er zijn twaalf specifieke actietoetsen. Iedere toets kan meerdere functies uitoefenen, afhankelijk van het aantal malen dat u erop drukt. Specifieke actietoets 1: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 7 Specifieke actietoets 2: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 8 Specifieke actietoets 3: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 9 Specifieke actietoets 4: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 4 Specifieke actietoets 5: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 5 Specifieke actietoets 6: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK 6 Specifieke actietoets 7: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 7 Specifieke actietoets 8: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 8 Specifieke actietoets 9: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 9

Het gebruik van Hal

95

Specifieke actietoets 10: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 4 Specifieke actietoets 11: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 5 Specifieke actietoets 12: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + NUMERIEK 6 5.1.5 Document Lezen Document Lezen maakt het mogelijk om een tekst continu te lezen, of in de werkfocus of in de virtuele focus. De term Document Lezen is eigenlijk een beetje uit de tijd omdat het nu meer kan lezen dan alleen documenten! Om echter zo min mogelijk de bekende termen te veranderen hebben we het zo gehouden. Het lezen van een Document wordt gestart en gestopt met behulp van een enkele toetsdruk. U kunt ook het document lezen verlaten en naar uw actieve focus modus schakelen. Lezen starten: Druk op een tweede keer op. Lezen stoppen: Druk op een tweede keer op NUMERIEK PLUS Lezen stoppen en schakelen tussen Virtuele en werkfocus: Druk op NUMERIEK MINUS. Als document lezen modus actief is, moet u trachten te vermijden andere toetsen op het toetsenbord te drukken. Als u dat toch doet kan het zijn dat het document lezen een deel overslaat van het document of niet in staat zijn de cursor accuraat neer te zetten bij het stoppen van het lezen.

96

Het gebruik van Hal

Document lezen biedt u de mogelijkheid om een volledig document te lezen, zonder herhaaldelijk pagina omlaag of pijl omlaag te hoeven indrukken. Zelfs als de gebruikte applicatie geen zichtbare cursor heeft, kunt u met document lezen het gehele document, dialoog of Hypertext venster of ieder ander venster lezen. U kunt de functie document lezen in ieder schuifbaar venster gebruiken, zelfs in schuifbare keuzelijsten. Zodra u stopt met lezen, zal de focus op het laatst uitgesproken woord staan. Dit is enigszins afhankelijk van het feit of u in actief bent in de werkfocus mode of in de virtuele focus mode. In ieder geval zodra u stopt met lezen met de toetsen Numeriek Plus blijft u in dezelfde modus staan waarin u vooraf stond. Wanneer u het lezen stopt met Numeriek Minus dan zult u schakelen tussen de Werkmodus en Virtuele Focus Modus zoals Numeriek Minus gebruikelijk doet. Bij gebruik in Werkfocus mode Als u stopt met lezen door middel van Numeriek Plus, blijft u in de Werkfocus Modus. Als de applicatie een knipperende invoer cursor heeft (zoals in een tekstverwerker) dan wordt deze verplaatst naar het laatst uitgesproken woord. Als u stopt met lezen door middel van Numeriek Minus, zal worden veranderd naar Virtuele Focus Modus en de Virtuele Focus zal geplaatst worden op het laatst gesproken woord. Bij gebruik in Virtuele focus mode De virtuele focus maakt het mogelijk om elk soort venster te lezen. Het zal echter de werkfocus geheel niet verplaatsen. Het kan zijn dat u wilt klikken of een element wilt activeren waarop u bent gestopt om de werkfocus te verplaatsen, voordat u weg gaat uit de virtuele focus. Als u stopt met lezen door middel van Numeriek Plus, zult u in de Virtuele Focus Modus blijven staan. De virtuele Focus wordt op het laatst uitgesproken woord geplaatst. Als u stopt met lezen door middel van Numeriek Minus, gaat u naar de Werkfocus Modus. De Virtuele focus wordt op het laatst uitgesproken woord geplaatst, dus schakelen naar de virtuele focus brengt u naar het laatst uitgesproken woord. Echter de Werkfocus zal niet worden verplaatst.

Het gebruik van Hal

97

5.1.6 Klik en Document Lezen Document lezen starten en stoppen gebeurt met een enkele toetsdruk. Document lezen kan ook worden geregeld via het klikken met de muis. Met de optie "Klik en Document lezen" plaatst u simpel uw muis aanwijzer op de plaats waar u wilt gaan lezen en drukt vervolgens op de middelste muisknop. het nogmaals drukken op de middelste muisknop zal het document lezen stoppen. Om gebruik te kunnen maken van deze functie moet u er eerst voor zorgen dat het geactiveerd wordt. Dit kan gebeuren door in het "Spraak" menu de optie "Klik en Document lezen" te selecteren of door het juiste aankruisvak in het "Spraak" eigendommenblad van Hal regelpaneel te activeren. Opmerking: Het activeren van "Klik en Document lezen" vervangt de actie "Verplaats VF naar muis" die ook toegewezen is aan deze muisklik.

98

Het gebruik van Hal

5.2 Braille In dit hoofdstuk wordt het Braillesysteem behandeld. Wanneer deze software voor de eerste keer wordt geïnstalleerd, start het op in de Logische modus met Computer Braille en Uitgebreide Eenheid UIT. Bij normaal gebruik zal de Braille eenheid uw activiteiten automatisch volgen. Het zal een deel van de actieve regel tonen en zal de cursor volgen in een tekstgebied en de voortgang volgen in menu's en dialoogvensters. Indien u een spraaksynthesizer gebruikt en de Document leesfunctie, zal de Braille eenheid de voortgang bij het lezen volgen. De Braille functies voor de schermlezer kunnen op drie manieren worden gebruikt. · Sneltoetsen op de Braille eenheid. · Sneltoetsen op het toetsenbord. · Instellingen in het Regelpaneel. 5.2.1 Knoppen De knoppen op de Braille eenheid worden in het algemeen voor drie doeleinden gebruikt: · Navigeren met de Braille eenheid over het scherm. · Veranderen van de verschillende Braille instellingen. · Simuleren van toetsenbord toetsaanslagen. Aangezien ieder model Braille eenheid verschillende opstelling van de knoppen heeft, zijn de knoppen die u kunt gebruiken afhankelijk van het model Braille eenheid die u gebruikt. De knoppen kunnen alleenstaand worden gebruikt of in combinatie, afhankelijk van de Braille eenheid. Kijk voor een complete lijst met toetsen in het Braille-eenheid Sneltoets Overzicht hoofdstuk. Op sommige Braille-eenheden kan het zijn dat enkele van de genoemde toetsen niet zijn toegewezen aan Brailletoetsen.

Het gebruik van Hal

99

5.2.2 Braille Elementen Het Braille eigenschappenblad in het regelpaneel van Hal biedt een snelle en eenvoudige manier om de meest gebruikte Braille functies te benaderen.

Braille Inschakelen Schakelt de Braille aan en uit. Cursor Zichtbaar Deze instelling bepaalt of de cursor wordt weergegeven op de brailleeenheid. Literatuur Braille Deze instelling schakelt tussen computer braille en literatuur braille (grade 1 of grade 2 braille)

100 Het gebruik van Hal

Uitgebreide Tekenset Indien geselecteerd zullen uitgebreide tekens worden gemarkeerd op de eenheid. U kunt kiezen welke uitgebreide tekens in het "Tekens" dialoog komen, voorbeelden van beschikbare opties zijn vet, cursief, enzovoort. Koppelingen Schakelt de Braille koppelingen aan of uit. Brailletoetsen Invoer Als deze optie is geselecteerd dan kunt u de toetsen op de braille-eenheid gebruiken voor het typen van tekst. Opmerking: Deze instelling is alleen beschikbaar op bepaalde braille-eenheden. Fysieke Modus Schakelt tussen de fysieke modus en de logische modus. Volgen Als volgen aan staat zal de braille-eenheid de focus volgen. Als het uit staat zal de informatie op de braille-eenheid niet veranderen wanneer de focus veranderd wordt, u moet het scherm zelf handmatig navigeren. Braille Monitor op Scherm Dit is een klein venster op het scherm dat dezelfde informatie geeft als de braille-eenheid. Breedsprakigheid Kies de breedsprakigheid voor het actieve uitvoer instellingenbestand. Braille Rolmarges Bepaalt hoeveel tekens de braille-eenheid verplaatst wanneer er wordt gedrukt op de Voorwaarts of Terug knoppen. Standaard zal de brailleeenheid de volledige lengte verplaatsen.

Het gebruik van Hal

101

5.2.3 Navigeren Tijdens het gebruik van uw applicatie zal de Braille automatisch volgen, daarbij zal het element worden weergegeven waarop u zich op dat moment bevindt. Als u de Logische Modus gebruikt (zie "Logische Modus" pagina 109), zal de Braille tevens tekst weergeven als die is gekoppeld aan het element.

Gebruik de navigatiefuncties van de Braille om de Braille eenheid te verplaatsen en andere informatie te lezen, of om de Braille over de inhoud te verplaatsen als de actieve instructie niet op de eenheid past. De navigatie met de Braille eenheid is onafhankelijk van de Spraak en de Virtuele Focus modus. De belangrijkste toetsen zijn de Achterwaarts lezen en Voorwaarts Lezen toetsen. Deze verplaatsen de eenheid over de regel om de vorige en volgende delen van de informatie te tonen. De afstand die de Braille wordt verplaatst is bepaald door een instelling in het Regelpaneel genaamd de Braille Rolmarges (pagina 220). Andere navigatie toetsen zijn: · Begin Regel: Verplaats naar het begin van de regel. Dit verplaatst ook naar het begin van een aanwezige tekst (nuttig in dialoogvensters). · Einde Regel: Verplaats naar het einde van de regel. ·

Leesregelbreedte naar links: Verplaats de leesregel een volledige regellengte naar links.

· Leesregelbreedte naar rechts: Verplaats de leesregel een volledige regellengte naar rechts. · Halve leesregel breedte naar links: Verplaats de leesregel een halve leesregel breedte naar links. · Halve leesregel breedte naar rechts: Verplaats de leesregel een halve leesregel breedte naar rechts. · Één cel naar links: Verplaats één cel naar links. · Één cel naar rechts: Verplaats één cel naar rechts. · Regel omhoog: Verplaats één regel omhoog. · Regel omlaag: Verplaats één regel omlaag. · Boven: Verplaats naar de bovenkant van het venster.

102 Het gebruik van Hal · Onder: Verplaats naar de onderkant van het venster. · Ga naar Focus: Verplaats terug naar het focus. De Ga naar Focus toets zal de leesregel terugbrengen naar de plaats waar u met navigeren begon, oftewel naar het actieve element. Dit is erg nuttig wanneer u een document aan het bewerken bent en direct terug wilt keren naar de cursor. Natuurlijk zal de Braille automatisch terugkomen zodra u weer gaat typen, maar deze toets geeft de gelegenheid om terug te keren naar de focus zonder dat u de applicatie hoeft te gebruiken. Als u omhoog of omlaag verplaatst zult u tijdelijk schakelen naar de Fysieke Modus (pagina 110). De Logische Modus wordt hersteld wanneer u drukt op Ga naar Focus.

5.2.4 Routing toets actie Vele Braille eenheden hebben knoppen boven iedere cel die cursor routing knoppen worden genoemd. Indien u op één ervan drukt, zal de aanpassingssoftware een enkele muisklik genereren op de positie die overeenkomt met de routing knop die u heeft gedrukt. In een tekstgebied kan het betekenen dat u de tekstcursor direct naar die plaats brengt. Andere bedieningselementen kunnen anders reageren, zoals bijvoorbeeld het drukken op een routing knop boven een drukknop zal de knop activeren of het drukken op een routing knop boven een aankruisvak de status van dat aankruisvak verandert. Sommige Braille eenheden hebben een tweede rij met routing knoppen. Deze tweede rij kan worden gebruikt om het teken te beschrijven op de aangegeven positie. U kunt hetgeen de routing knoppen (en tweede routing knoppen) doen veranderen met de Routing Knoppen Actie en Tweede Routing Actie sneltoetsen, of u kunt de acties instellen in het Regelpaneel. De routing knoppen boven de statuscellen kunnen worden gebruikt als gewone knoppen.

5.2.5 Kenmerken Ieder teken bezit een aantal kenmerken (attributen), zoals de grootte, lettertype, kleur. De modus kenmerken geeft een mogelijkheid om de kenmerken van een teken te bekijken.

Het gebruik van Hal

103

Twee toetsen op de Brailleleesregel worden gebruikt voor deze functie: Kenmerken doorlopen Toets Teken beschrijving aan/uit schakelen Toets

Kenmerken doorlopen De toets Kenmerken bekijken loopt door de verschillende kenmerken van een teken dat op de Brailleleesregel wordt weergegeven. Iedere cel zal het kenmerk weergeven van het teken die op de positie stond. Drukken op Kenmerken doorlopen toets zal de eerste keer de grootte van ieder teken weergeven. Een tweede maal drukken geeft het opmaakkenmerk van de letter (vet, cursief, enzovoort) weer. Een derde maal drukken geeft de voor- en achtergrondkleuren van de tekens. Een vierde keer drukken geeft de voorgrond kleuren. Een vijfde keer drukken zal het lettertype aangeven. Nogmaals drukken is voor het terugkeren naar de normale modus. Als u een toets op het computer toetsenbord drukt of Ga naar Focus toets op de Braille-eenheid, komt u terug in de normale teken weergave modus.

Grootte De grootte van de tekens wordt weergegeven door een getal van twee cijfers dat overeenkomt met de puntgrootte. De bovenste vier punten van de Braillecel geven de tientallen en de onderste vier de eenheden weer. Een tienpunts letter wordt bijvoorbeeld weergegeven door de 1678. Cursorstijl De opmaakkenmerken van de tekens worden als volgt weergegeven: · Punt 1 = Cursief · Punt 4 = Onderstreept · Punt 2: Doorgestreept en/of niet-normale kleur. · Punt 5 = Vet · Punt 3 = Licht

104 Het gebruik van Hal · Punt 6: Geselecteerd. · Punt 7: Link. · Punt 8 = Normaal Kleur De voorgrond en achtergrond van een teken wordt door de bovenste vier punten weergegeven voor de voorgrond en de onderste vier voor de achtergrond. Voorgrond Kleur De voorgrond kenmerk modus geeft alleen de voorgrond, waarbij alle acht punten van de cel worden gebruikt. De kleur wordt aangeduid met de rood/groen/blauw (RGB) methode: punten 123 geeft de hoeveelheid rood, punten 456 de hoeveelheid groen en de punten 78 de hoeveelheid blauw. Wit wordt aangegeven met alle acht punten. Lettertype Wanneer de Brailleleesregel wordt gebruikt om het type letter aan te geven, toont iedere cel een symbool dat het lettertype vertegenwoordigt. Deze symbolen schijnen niet gerelateerd zijn aan de namen die ze vertegenwoordigen, het Arial lettertype bijvoorbeeld wordt weergegeven door de punten 15678. Schakel Tekenbeschrijving aan/uit De Teken beschrijving toets zal een volledige beschrijving geven van het teken op de cursorpositie (dit werkt in de Virtuele Focus en in een tekstgebied). U kunt ook de beschrijving lezen, als u de routingknoppen instelt op Celomschrijving. De omschrijving omvat mede een omschrijving van het teken zelf, tezamen met alle beschikbare kenmerken zoals boven beschreven. Maar de informatie wordt nu volledig uitgeschreven in plaats van weergegeven in codes per teken per cel. De Tekenomschrijving modus kan erg nuttig zijn indien u wilt uitvinden wat een onbekende combinatie van punten betekent. U zou een teken kunnen vinden bijvoorbeeld dat u niet begrijpt: ga dan met de cursor route erheen en druk op de Tekenomschrijving, of stel de cursor route knoppen in om de

Het gebruik van Hal

105

cel en cursor route te beschrijven. U kunt dan een omschrijving als volgt tegenkomen: “(Punten 467) POND, Arial, normaal, 14PT Zwart, Wit” Dit geeft het volgende aan: · Dat het teken wordt omschreven. In dit voorbeeld de punten 467. · De omschrijving van het teken (het Pond teken). · Het lettertype van het teken. · De stijl. · De grootte (“PT” is een afkorting van “puntgrootte”). · De voorgrondkleur van het teken. · De achtergrondkleur van het teken. Gebruik de Navigatie toetsen om over de omschrijving te lopen indien het niet op uw eenheid past.

5.2.6 Statuscellen Vele Braille eenheden hebben een speciale groep cellen aan de linkerkant van de eenheid die worden gebruikt om statusinformatie weer te geven. Uw schermlezer gebruikt statuscellen om verschillende extra informatie te geven omtrent het teken waarop de cursor staat, zoals bijvoorbeeld de grootte en kleur. De informatie die in de statuscellen wordt getoond is in te stellen. U kunt uit de volgende statusinformatie kiezen: · Functies op de eenheid · Cursorpositie op de regel · De actieve soort Focus · Elk van de kenmerken van het teken waarop de cursor staat U kunt net zoveel opties kiezen als u nodig acht, met de beperking dat u gelimiteerd bent tot het aantal statuscellen dat u heeft op uw Brailleleesregel. Bedenk wel dat als er geen speciale statuscellen op uw Brailleleesregel aanwezig zijn dan kan het mogelijk zijn deze te simuleren met behulp van het SAM stuurprogramma. Om dit te

106 Het gebruik van Hal controleren roept u het Stuurprogramma Configuratie dialoogvenster van het SAM Regelpaneel op.

Functies op Eenheid Functies op de eenheid meldt met een teken welke modus voor tonen actief is (normaal of één van de kenmerken modes), samen met de status van diverse opties, zoals Fysieke mode, Volgen en Literatuur Braille. De bovenste 4 punten tonen welke kenmerk modus actief is: Als deze laag staan, dan toont de leesregel de normale tekens. De letters A tot en met E geven de 5 verschillende kenmerken weergaven aan, als u de kenmerken doorlopen toets gebruikt. F geeft de tekenomschrijving modus aan. De onderste 4 punten geven andere instellingen weer: · Punt 3: Literatuur Braille(hoog)/Computer Braille(laag). · Punt 6: Fysieke Mode(hoog)/Logische Mode(laag). · Punt 7: Focus in de leesregel(hoog)/Focus buiten de leesregel(laag). · Punt 8: Volgen aan(hoog)/uit(laag). Cursorpositie Cursorpositie geeft een getal dat de positie van de cursor in een regel tekst weergeeft, waarbij de bovenste vier punten de tientallen geven en de onderste vier de eenheden. De punten 245678 geven bijvoorbeeld aan dat de cursor staat op positie 0 (uiterst links). Deze optie werkt alleen in een werkgebied. Als de focus niet in het werkgebied staat, dan is de status cel leeg. Denk eraan dat het aantal tekens dat op een regel past afhankelijk is van de lettergrootte en grootte van het venster.

Soort Focus Soort Focus geeft een teken waarmee de actieve Focus wordt aangegeven. De volgende tabel geeft een referentie. Teken Soort Focus Status Een Tab sturing

Het gebruik van Hal B

Knop

C

Aankruisvak

E

Werkgebied, Console (niet in een combo) Groep Hypertekst Symbool (grafisch, animatie, tekening, pictogram) Link Keuzelijst / optie in de keuzelijst

G H I . L

M

Menu / optie in menu

N O

Virtuele focus Fysieke Modus Element, bedieningselement, of werkgebied met een oproep status Voortgangsbalk Hulpmiddeltip / ballon Keuzerondje Schuifbalk Boomstructuur / optie in de boomstructuur

P Q R S T

U V

Ringveld Lijststructuur / optie in lijststructuur

W X

Werkruimte Onbekend

107

Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, standaard: +blinken punt8 Aangevinkt: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8 Alleen lezen: +knipperend punt 8

Geselecteerd: +punt 78 Geselecteerd: +punt 78 Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8 Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8, submenu: +blinken punt 78 Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8

Aangevinkt: +punt 78 Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8, gesloten: +blinken punt 78, open: +blinken punt 8 Aangevinkt of geselecteerd: +punt 78, onbepaalbaar: +punt 8

108 Het gebruik van Hal Y Z . . %

Cel Tekst (indien opslagplaats onbekend) Werkbalk, Knoppenbalk, Liniaal, Titelbalk, Koppen Statusbalk Volgbalk

5.2.7 Uitgebreide Eenheid In aanvulling op de Kenmerk modes zoals hierboven beschreven, kan de Braille eenheid "uitgebreide" tekens tonen met behulp van de punt 8 die wordt toegevoegd aan het teken. “Uitgebreid” betekent dat er sommige kenmerken zijn van het teken die anders dan normaal zijn. De stijl kan bijvoorbeeld vet zijn, de puntgrootte kan groter zijn of de kleur kan anders zijn. Met de Uitgebreide eenheid, is het eenvoudig te herkennen of een teken op een speciale manier zijn getekend, zonder naar de Kenmerk modus te gaan. Dit kan nuttig zijn om bijvoorbeeld uit te vinden wat de sneltoets is voor een menu optie en instructies in een dialoogvenster. De onderstreepte letter zal de punt 8 als aanvulling hebben. Aan- of Uitschakelen van de Uitgebreide eenheid modus: Gebruik de Schakel Uitgebreid toets. 5.2.8 Literatuur en Computer Braille Er zijn twee vormen van Braille-uitvoer die kunnen worden gebruikt, Computer code en Literatuur Braille. Computer Braille gebruikt 1 Braille cel per teken op het scherm. Het is zeer nuttig bij applicaties waarbij elk teken belangrijk is en waarbij ieder mogelijk teken onderscheiden kan worden en ruimte is dan geen voordeel. Als contrast levert Literatuur Braille voordeel uit het combineren van tekens of letters in een taal en vormt ze in samenstellingen waarmee ruimte wordt bespaard. Literatuur Braille is van groter belang wanneer de informatie die wordt weergegeven normale tekst is.

Het gebruik van Hal

109

We gebruiken de term Literatuur Braille omdat het grade 1 en grade 2 gebruikt. U kunt de Braille tabellen selecteren die voor Computer Braille en Literatuur Braille worden gebruikt in het dialoogvenster Braille Uitvoer Instellingen van het regelpaneel. Schakelen tussen Computer en Literatuur Braille: Gebruik de Literatuur Braille aan/uit schakelen toets. 5.2.9 Braille Weergave Modes Er zijn twee Braille weergave modes, de Logische Modus en de Fysieke Modus. Logische Modus In de Logische modus zal de Braille-eenheid de logische associatie met een incidentele tekst met de focus weergeven. Dit is gelijk aan de spraakuitvoer. Deze modus is nuttig voor het werken met dialoogvensters als de schermlezer de tekst etiketten aan de bijbehorende bedieningselementen koppelt, enzovoort. Als u bijvoorbeeld een tekstverwerker wilt afsluiten zonder de veranderingen in het document op te slaan zal er een dialoogvenster verschijnen met de aanwijzing dat het document nog niet is opgeslagen. Hierin zou in de logische modus op de Brailleleesregel iets worden getoond als “Wilt u de veranderingen opslaan in mijndocument.doc? Ja knop”. Ondanks dat de “Ja” knop op een geheel andere plaats staat dan het tekstvenster. De schermlezer koppelt de tekst met de knop. Tip: Als u slechts de "Ja knop" ziet, druk dan de Begin Regel toets om naar het begin van de tekst te gaan. Gebruik dan de Voorwaarts Lezen toets om door de boodschap heen te lezen. Dit kan namelijk bijvoorbeeld gebeuren als de tekst samen met de focus tekst te lang is voor uw Braille eenheid. De Braille gaat normaal naar de focus die wordt getoond. Het karakter van de Logische modus betekent dat de Brailleleesregel geen element positie weergeeft.

110 Het gebruik van Hal

Fysieke Modus Deze modus geeft de mogelijkheid om het fysieke ontwerp van elementen pop het scherm te bepalen. Als u een tekstgebied gebruikt, zal een normaal knipperende cursor verschijnen op de Braille-eenheid. In de Fysieke modus echter als het actieve element geen tekstgebied is zullen de tekens met de focus onderstreept worden met het omhoog komen van de punten 7 en 8. Met het voorbeeld in de beschrijving van de Logische Modus, (zie "Logische Modus" pagina 109)zal in de fysieke modus het dialoogvenster er als volgt uitzien: “Ja (ruimte) Neen (ruimte) Annuleren”. Het woord “Ja” zal worden onderstreept om aan te geven dat dit de Focus is. Tip: De Focus Soort statuscel kan hier nuttig zijn In de Fysieke modus kunt u met de Teruglezen en Vooruitlezen toetsen van de ene regel naar de andere gaan. Dit wordt "Rondgaan" genoemd. Indien u aan het einde van een regel staat en drukt op Voorwaarts Lezen, zal de leesregel verplaatsen om het eerste deel van de volgende regel weer te geven. Op dezelfde wijze zal, indien u op het begin van een regel staat en drukt op Teruglezen, de leesregel verplaatsen om het laatste deel van de vorige regel weer te geven. Volgen Bij normaal gebruik zal de Braille automatisch uw activiteit in de applicatie volgen. De focus zal altijd worden weergegeven, dat wil zeggen dat de Braille eenheid over het scherm heen gaat om de focus te volgen. Dit wordt "Volgen" genoemd. Wanneer u in de Fysieke modus staat kunt u het volgen uitzetten. Dit heeft het gevolg dat de Braille eenheid "vastgezet" staat op een bepaald gebied van het scherm. U kunt het volgen uitzetten als u bijvoorbeeld het downloaden vanaf het Internet in de gaten wilt blijven houden. U kunt natuurlijk ook met Volgen uitgezet met de Braille met behulp van de navigatie toetsen door het scherm lopen.

Het gebruik van Hal

111

Ontwerpmodus Tonen In de Fysieke modus, kunt u de tekens in een regel en de spaties ertussen weergeven (nuttig voor het algemene ontwerp), of een meer gedetailleerd ontwerp van de positie van de tekens op de regel (nuttig voor een juiste document formattering). Deze functie heet Ontwerpmodus Tonen. Wanneer Ontwerpmodus Tonen aan staat wordt de breedte van het scherm verdeeld in het aantal cellen dat u kiest (in te stellen in het Regelpaneel) en de tekens worden geplaatst op de juiste positie in de cellen. Omdat de tekens op het scherm verschillen van breedte kan het vaak nodig zijn om tekens over te slaan, te comprimeren of zelfs uit te breiden. Dit komt omdat twee of meer tekens op het scherm in een enkele cel zouden kunnen passen, of een teken op het scherm is zo breed dat het twee of meerdere cellen te bezetten. De manier waarop Ontwerpmodus Tonen de Braille instelt, wordt met sommige instellingen in het Regelpaneel geregeld. De belangrijkste daarvan zijn Tekens, Woorden, of Regels. Wanneer Regels is geselecteerd wordt iedere regel op de Braille-eenheid geplaatst. Indien er niet genoeg Braille cellen zijn, zal er zoveel mogelijk van de alinea worden weergegeven, maar de laatste cel geeft een haakjes teken. Indien er meer cellen dan tekens zijn wordt de extra ruimte voorzien van koppeltekens. Wanneer Woorden is geselecteerd is het gedrag vergelijkbaar maar ieder woorden wordt onafhankelijk geplaatst. Wanneer Tekens wordt geselecteerd wordt ieder teken geplaatst op de Braille eenheid. Indien twee of meer tekens in dezelfde cel terecht kunnen, wordt aan het eerste teken de prioriteit gegeven. De linker en rechterkanten van het actieve venster worden weergegeven op de Braille eenheid door een cel die alle punten bevat. Een kant wordt alleen aangegeven als er een Braille cel beschikbaar is voorbij de kant van het venster. 5.2.10 Toetsenbord simulatie Bij sommige Braille eenheden is het mogelijk om met een applicatie te werken door toetscombinaties van het toetsenbord te simuleren. Daarmee is het mogelijk om met een applicatie te werken zonder dat u uw handen

112 Het gebruik van Hal van de Braille eenheid afhaalt (dit is bijzonder handig als u met een soort notitieboek eenheid werkt). Simulatie van Toetscombinaties Sommige toetsen op uw Braille eenheid kunnen worden gebruikt om het drukken van standaard toetscombinaties na te bootsen, zoals de TAB, Pijl Omlaag en ENTER. Voor de lijst met toetsen die u kunt simuleren kunt u kijken in de sneltoetslijst voor uw Braille-eenheid. Braille Toetsinvoer Sommige Braille eenheden hebben een groep van zes of acht knoppen die staan opgesteld zoals op een Braille schrijver. Deze kunnen dan worden gebruikt om het typen op het computer toetsenbord te simuleren. De invoer wordt herkend als Computer Braille. Aan- en uitschakelen van Braille Toetsinvoer: Gebruik de Invoer schakelen toets op uw Braille-eenheid, of zet de instelling in het Regelpaneel aan. Niet alle Braille eenheden ondersteuning deze functie.

5.3 Virtuele Focus Het automatische spraaksysteem volgt normaler wijze hetgeen u doet in uw applicatie door het volgen van de focus. De focus die wordt weergegeven door uw applicatie is bekend als de werkfocus. Dit kan zijn een knipperende cursor, een markering of venster dat de applicatie aangeeft, om weer te geven waar u zich bevindt. Soms echter wilt u zaken uitlezen op plaatsen op het scherm waar u met de Focus van de applicatie niet kunt komen. In die gevallen kunt u gebruik maken van de virtuele focus. De Virtuele Focus is te gebruiken om: · Naar elementen te gaan in uw applicatie die normaal niet bereikbaar zijn met de gebruikers interface van de applicatie.

Het gebruik van Hal

113

· Direct te springen naar speciale plaatsen in uw applicatie of op het scherm. · Rond te gaan in een ander venster zelfs een venster waar de actieve toetsenbordinvoer niet op gericht is. · Fysiek rond te lopen in het actieve venster, omhoog, omlaag, naar links, of naar rechts. · Naar elke plek in een venster te gaan, inclusief de titelbalk, etiketten, werkbalken, statusbalk en andere elementen. · Applicatie die geen toetsenbord interface hebben te benaderen alsof ze een normale toetsenbord interface hadden. · Zaken te lezen met behulp van dezelfde normale spraaktoetsen. · Een bepaalde positie in een venster te onthouden zodat u er snel naartoe kunt springen. · Het slepen mogelijk te maken. · Het klikken met de muisknoppen te simuleren zonder dat u de echte muis gebruikt. · Eenvoudig te kunnen surfen op het Internet. · Automatisch de inhoud van bepaalde elementen te lezen als u daar doorheen loopt. 5.3.1 Het Concept van een Virtuele Focus De normale werkstand van de schermlezer is in de werk modus. Dit betekent dat in de applicatie een Focus gevolgd wordt. Als u schakelt naar de virtuele focus modus, zal de schermlezer echter de virtuele focus gaan volgen. De virtuele focus is een speciaal soort focus die door de schermlezer wordt aangemaakt, dus niet echt bestaat voor de betreffende applicaties. Daarom noemen we dit virtueel. U kunt zich een virtuele focus voorstellen als iets dat een locatie of element aangeeft op dezelfde manier als de werkfocus doet. Het verschil zit in het aansturen ervan, de virtuele focus wordt door de schermlezer geregeld en niet door de applicatie. De virtuele focus verandert automatisch van soort. Het kan een cursor, een markering of een venster zijn, afhankelijk van waar u mee bezig bent en waar u zich bevindt. Als u bijvoorbeeld de virtuele focus naar een knop verplaatst en de knop bevat twee regels tekst zal de virtuele focus een venster worden zodanig dat beide regels tekst worden uitgesproken als u op de toets Focus lezen

114 Het gebruik van Hal drukt. Dus in dit geval kunt u het een 'virtueel venster' noemen. Indien u start om per teken door de tekst heen te gaan met de cursor zal het automatisch veranderen en zich gedragen als een tekstcursor, en dus in dat geval een 'virtuele cursor' worden genoemd. Normaal hoeft u zich niet druk te maken over het soort virtuele Focus, dit wordt automatisch verandert van soort om de informatie op de juiste wijze te kunnen verwerken. 5.3.2 Schakelen van/naar de Virtuele Focus Normaal zult u zelf bepalen wanneer u wilt schakelen naar een virtuele Focus en wanneer u terug wilt schakelen naar de werkfocus. Beide soorten Focussen bestaan ten allen tijden. Wanneer u schakelt, vertelt u eigenlijk aan de schermlezer welke Focus deze moet volgen en of bepaalde toetsfuncties moeten worden gewijzigd. Indien u Braille gebruikt, kunt u de Brailleleesregel de virtuele focus laten gebruiken terwijl de Spraak nog steeds met de werkfocus werkt. Kijk in de onderwerpen over de Braille (pagina 98) voor meer informatie. Wanneer u schakelt naar een virtuele focus kunt u kiezen tussen het gaan naar de plek van de actieve werkfocus, of naar de positie van de virtuele focus toen deze werd gebruikt. Uw schermlezer zal de positie van de virtuele focus onthouden binnen uw applicatie zelfs als u de werkfocus gebruikt. Dit kan echter alleen als het element dat de virtuele focus bevat zichtbaar blijft. Indien het element dat de virtuele focus bevat van het scherm af is zal de schermlezer de dichtstbijzijnde of best overeenkomende element gebruiken. Schakelen naar en van de virtuele focus wordt bereikt met de bovenste rij toetsen op het numerieke toetsenbord gedeelte. Schakelen naar virtuele focus op de positie van het actieve werkfocus: Druk op NUMERIEK STERRETJE. Als er meer dan één zichtbare werkfocus is, druk dan weer op NUMERIEK STERRETJE om naar de volgende mogelijke werkfocus te gaan. Schakelen naar virtuele focus op de laatst bekende positie in het venster: Druk op NUMERIEK MINUS.

Het gebruik van Hal

115

Het volgende belangrijk punt is te weten hoe terug te schakelen is naar uw werkfocus. Terug schakelen naar de actuele werkfocus: Druk op NUMERIEK MINUS. Indien er meer dan één zichtbare werkfocus is, kan het gebeuren dat u niet op de Focus terechtkomt waar u mee bezig was in de applicatie. Indien dit gebeurt, drukt u op een toets in uw applicatie die ervoor zorgt dat de werkfocus wordt verplaatst en uw schermlezer zal automatisch naar de correcte Focus toe gaan. Dus resumerend, NUMERIEK MINUS schakelt tussen werkfocus en de virtuele focus terwijl NUMERIEK STERRETJE schakelt naar de virtuele focus modus (als u zich daar nog niet bevond) en plaatst u op de locatie van de werkfocus. Wanneer u tussen de Focussen schakelt, of als het systeem automatisch schakelt, zal de spraak dit melden met de tekst "Virtuele Focus" of "werkfocus".

Automatisch terugschakelen naar de actuele Focus Indien u met uw applicatie werkt, en u doet iets waardoor het venster met de actieve toetsenbordinvoer verandert zal uw schermlezer automatisch terugschakelen naar de werkfocus. Dit voorkomt dat u niet in de gaten heeft dat u de virtuele focus gebruikt, en er verwarring optreedt. Als u dat wenst kunt u dit echter voorkomen door de volgende optie aan te zetten, Virtuele Focus Vastzetten. Hiermee wordt de schermlezer vastgezet, zodat u altijd met de virtuele focus blijft werken, zelfs als het venster of de applicatie verandert. Het kan zijn dat u dit wilt gebruiken indien u met een applicatie werkt die geheel met een virtuele focus moet werken. Virtuele Focus Vastzetten aan- uitschakelen: Druk op LINKER CONTROL + 1 Er is één uitzondering op deze regel. Indien u met Alt-Tab van applicatie wisselt, zal het Alt-Tab venster altijd de werkfocus gebruiken.

116 Het gebruik van Hal

Altijd Virtuele Focus voor bepaald venster gebruiken Indien u een applicatie waarbij u tussen verschillende vensters moet schakelen en u wilt altijd de virtuele focus gebruiken in een bepaald venster kunt u de schermlezer instellen om voor dat venster de virtuele focus te gebruiken. Als in een hoofdvenster binnen een applicatie bijvoorbeeld, het gebruik van de virtuele focus gewenst is omdat er geen goede toetsenbord interface is, maar alle oproepmenu’s en dialoogvensters goed werken met de werkfocus kan het zijn dat u zodra u weer op het hoofdvenster terechtkomt automatisch de virtuele focus wordt gebruikt. De schermlezer instellen om altijd de virtuele focus te gebruiken voor het actieve venster: Druk op LINKER CONTROL + 3 De verandering is niet permanent. Het blijft in werking zolang het venster geopend blijft op het scherm. Om dit gedrag weer uit te schakelen drukt u op LINKER CONTROL + 3 voor een tweede maal als u in het venster staat. In sommige applicaties, zal uw schermlezer automatisch de virtuele focus selecteren voor u indien u verschillende onderdelen van uw applicatie benadert. Dit wordt in het volgende hoofdstuk meer gedetailleerd uitgelegd.

Virtueel Focus Gebieden Een Virtueel Focus gebied is een speciaal soort virtuele focus die als onderdeel van een mapbestand kan worden geprogrammeerd. Wanneer een mapbestand wordt aangemaakt voor een applicatie kunnen bepaalde delen van de applicatie aangemerkt worden als "virtueel focus gebieden". Gebruikelijk zullen deze delen gebieden zijn die matige of geheel geen toetsenbord toegang hebben zoals bijvoorbeeld werkbalken. Schakelen naar een virtueel focus gebied: Druk op NUMERIEK / Hiermee wordt naar de virtueel focus modus overgeschakeld en wordt u naar de eerste plaats gebracht in het applicatievenster dat is gedefinieerd

Het gebruik van Hal

117

door het mapbestand als een virtueel focus gebied. Als meer dan één gebied is bepaald druk dan weer op de NUMERIEK / toets. Wanneer mapbestanden worden aangemaakt, zullen vele van de nuttige plaatsen waar u heen zou kunnen gaan, zoals werkbalken, reeds zijn ingesteld. Alles wat u te doen heeft is drukken op NUMERIEK / om er naartoe te gaan. U kunt altijd weer terug naar de werk modus met het drukken op NUMERIEK MINUS op ieder gewenst moment. De positie van het virtueel focus gebied is onafhankelijk van het standaard virtuele focus, dus het verplaatsen naar een virtueel focus gebied zal niet leiden tot het vergeten van de plaats waar u zich bevond met de normale virtuele focus. Dit betekent dat u kunt schakelen naar een virtueel focus gebied zelfs als u het normale virtuele focus gebruikt. Het systeem zal onthouden waar u zich bevond. Een andere nuttige functie van het virtuele focus gebied is het beperken van verplaatsing zodat u zich niet eenvoudig buiten het gebied kunt bewegen. Bij een werkbalk bijvoorbeeld, kunt u zich niet verder verplaatsen dan het einde van de werkbalk, naar bijvoorbeeld een menubalk. Wilt u in het hele venster (scherm) kijken dan moet u eerst de normale virtuele focus inschakelen. Het Virtuele Focus gebied kan ook worden gebruikt voor een documentvenster bij bepaalde applicaties. Afhankelijk van de applicatie en afhankelijk van de manier waarop het mapbestand voor die applicatie was gemaakt, kan het mogelijk zijn om omlaag door het documentvenster te gaan in de virtuele focus, en niet alleen door het visuele deel. Automatische Virtuele Focus Het Automatische Virtuele Focus of Auto VF is een ander speciale functie die ingeprogrammeerd kan worden als onderdeel van een mapbestand. Wanneer een mapbestand voor een applicatie wordt aangemaakt kunnen bepaalde onderdelen aangemerkt worden om automatisch een virtuele focus te gebruiken, wat in de praktijk betekent dat de virtuele focus automatisch aangeschakeld kan worden wanneer de toetsenbord Focus wordt verplaatst naar bepaalde onderdelen van uw applicatie. In het HTML helpsysteem van een desktop computer bijvoorbeeld, worden aan de linker kant de help onderwerpen weergegeven en het HTML help venster aan de rechterkant: De lijst met help onderwerpen is te lezen in de werk modus, en wanneer u schakelt naar het help venster door te drukken op F6 zult u automatisch schakelen naar virtuele focus modus. Omgekeerd zal, als u drukt op F6 om terug te schakelen naar de

118 Het gebruik van Hal onderwerpen lijst, de modus automatisch weer naar de werk modus geschakeld worden. Over het algemeen moet u doorgaan met het gebruik van uw applicatie alsof het een standaard Windows interface heeft en het aan Hal overlaten om het automatisch schakelen tussen de virtuele en werkfocus te regelen. De Automatische Virtuele Focus aan/uit schakelen Als u geen gebruik wilt maken van het Auto Virtueel Focus dan kunt u het automatisch schakelen uitzetten. De Auto Virtuele Focus zal uitgeschakeld blijven totdat u deze optie weer op de automatische schakeling terugzet. Om Automatisch Virtueel Focus aan of uit te schakelen Druk op LINKER CONTROL + 4. Als alternatief kan dezelfde instelling worden veranderd via het regelpaneel van Hal (Bestand menu > Situatie Instellingen > Auto Virtuele Focus). Als u de Automatische Virtuele Focus uitschakelt, dan gaat u direct naar de Werkfocus. Opmerking: dit is een situatie instelling hetgeen betekent dat het in een applicatie instellingenbestand is opgeslagen. Als er geen specifieke applicatie instellingenbestand bestaat zal de verandering worden opgeslagen in het standaard instellingenbestand en zal worden toegepast op alle programma's die de standaard instellingen gebruiken.

Schakelen naar de "normale" Virtuele Focus Zoals hierboven vermeld is zal het over het algemeen niet nodig zijn om zich zorgen te maken of u in de Werkfocus of in de Auto Virtuele Focus modus staat. U kunt gewoon doorgaan met uw applicatie zoals u dat gewend bent, net alsof u in de gewone standaard Windows interface staat, en het aan Hal overlaten om automatisch te schakelen. U kunt dus als het ware de Auto VF op dezelfde manier behandelen als de Werk Modus. Aangezien de Auto VF geïntegreerd is in de Werk modus zullen sommige van de focus schakelsneltoetsen precies op dezelfde manier werken als in de werk modus. In het bijzonder in het geval dat u de "normale" volledige Virtuele Focus wilt gebruiken, doet u hetzelfde dat u zou doen als u in de Werk modus stond.

Het gebruik van Hal

119

Schakelen van Auto VF naar Virtuele Focus: Druk op NUMERIEK MINUS. En omgekeerd als u daarna weer drukt op NUMERIEK MINUS en de Werkfocus is nog werkzaam in een Auto VF gebied zal Hal automatisch terug schakelen naar de Auto VF. Automatisch Gebied Virtuele Focus In sommige applicaties kan het zijn dat het gebied VF toegestaan is het gebied te doorlopen. Een typisch voorbeeld is het documentvenster in een tekstverwerker. Doorlopen is niet altijd mogelijk in Gebied VF, dit is afhankelijk van de applicatie en van het bijbehorende mapbestand. In het algemeen is een Gebied VF het virtuele focus dat de voorkeur heeft als het is ingesteld, aangezien het gebied hier beperkt is tot het gebied zelf en het lezen in het gebied gemakkelijker is: U zult niet eenvoudig per ongeluk buiten het gebied navigeren.. Hal zal daarom proberen het gebied VF te gebruiken in plaats van de normale Virtuele Focus wanneer u schakelt naar Virtueel Focus en er een Gebied VF is bepaald voor het gebied waar u zich actief in bevindt. Voorbeeld: Het mapbestand voor Microsoft Word XP heeft een Gebied VF bepaald voor een documentvenster. Als de focus zich in het document gebied bevindt en u drukt één van de Virtuele Focus sneltoetsen (Numeriek sterretje of Numeriek Minus) zal Hal automatisch het Gebied Virtueel Focus gebruiken in plaats van de normale Virtuele Focus. Dit zal de Virtuele Focus beperken tot het documentgebied waardoor het eenvoudiger is het document te lezen, en in dit geval zal ook het document worden opgeschoven wanneer het einde van het zichtbare gebied wordt bereikt. Het normale Virtuele Focus zal aan de andere kant alles lezen wat zichtbaar is op dat moment in Microsoft Word, dus in plaats van het rollen van het document zal de Virtuele Focus navigeren tot aan de statusbalk, wanneer het einde van het zichtbare gebied is bereikt. Zoals het voorbeeld aantoont wordt in het algemeen het automatische gedrag verwacht en men dus gewoonlijk niet hoeft te letten op soort Virtuele Focus. Als u echter dit automatische schakelen naar Gebied Virtueel Focus dan kunt u het Automatische Gebied VF uitschakelen: Om het Automatische Gebied Virtueel Focus aan of uit te schakelen: Druk op LINKER CONTROL + 2.

120 Het gebruik van Hal Als alternatief kan dezelfde instelling worden veranderd via het regelpaneel van Hal (Bestand menu > Situatie Instellingen > Auto Gebied Focus). Als u Auto Gebied Virtueel Focus uitzet, dan zal de volgende keer bij het schakelen naar de Virtuele Focus Modus met Numeriek sterretje of Numeriek Minus geschakeld worden naar het normale Virtuele Focus. Opmerking: Deze instelling heeft geen invloed op de Gebied VF sneltoets. NUMERIEK /. Opmerking: Deze instelling is afhankelijk van de situatie, dus kan het ingesteld worden per situatie in een applicatie instellingenbestand. Dat betekent dat tenzij u uw eigen applicatie instellingenbestanden en/of situatie instellingen heeft gemaakt, deze instelling effect heeft op alle applicaties en actief zal blijven totdat u de Auto Virtuele Focus weer aangezet heeft. Selectie Virtueel Focus Wanneer u in de Virtuele Focus modus staat heeft u de mogelijkheid om de verplaatsing van het virtueel focus te beperken tot een selectie. Dit wordt genoemd de "Selectie Virtueel Focus". Voorbeelden van selecties zijn geselecteerde cellen in een tabellenprogramma of geselecteerde tekst in een tekstverwerker, of geselecteerde bestanden in Windows Explorer. De Selectie Virtueel Focus helpt de exacte grootte van iedere selectie te bepalen en kan worden gebruikt om de hele selectie eenvoudig te lezen. Om de Selectie Virtueel Focus aan en uit te schakelen Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + NUMERIEK MINUS De Selectie VF is alleen beschikbaar als u reeds in een Virtuele Focus modus bent. Het werkt met alle soorten Virtueel Focus - Het "normaal" Virtueel Focus, het Gebied Virtueel Focus en het Auto Virtueel Focus. 5.3.3 In het venster verplaatsen Er zijn verschillende manieren om zich in een actief venster te verplaatsen gebruik makend van de virtuele focus. U kunt ervoor kiezen om te verplaatsen via logische of fysieke regels en per element. Onafhankelijk van hoe u zich verplaatst u kunt altijd ook per teken verplaatsen. Alle mogelijkheden kunnen door elkaar worden gebruikt door het kiezen van de juiste toetsen. Er zijn geen logische, fysieke of element modes om

Het gebruik van Hal

121

uit te kiezen. In plaats daarvan zal de manier waarop het scherm wordt gelezen en omgezet afhangen van welke soort verplaatsingstoets u het laatst heeft gebruikt, een fysieke, een logische of een element verplaatsingstoets. Logische verplaatsing breekt uw venster op in een logische volgorde, daarbij wordt rekening gehouden met grotere objecten, kolommen en de relatieve posities van etiketten en elementen. Logische verplaatsing geeft de mogelijkheid om op dezelfde manier als het lezen met de sneltoets 'venster lezen' te verplaatsen. Zoals u gemerkt kunt hebben leest deze sneltoets niet eenvoudig het venster van boven naar beneden. In plaats daarvan houdt het rekening met kolommen en bewerkt de bedieningselementen en etiketten op dusdanige manier dat de juiste etiketten worden gelezen voor en na elk element. Fysieke Verplaatsing sorteert het venster in een set fysieke regels ongeveer op dezelfde wijze als oude DOS schermen waren georganiseerd. Fysieke verplaatsing geeft de mogelijkheid een beter idee te krijgen waar zaken zich bevinden in verhouding tot elkaar. Dit is ongeveer zoals een Brailleleesregel werkt in de fysieke modus. Object Verplaatsing verplaatst eenvoudig door de elementen in het venster op dezelfde manier als de TABtoets zou doen. U kunt natuurlijk in de virtuele focus modus naar alle elementen, zelfs als de applicatie niet de mogelijkheid heeft om er naartoe te gaan met de TABtoets! In WordPad bijvoorbeeld kunt u van knop naar knop gaan in de werkbalk. Teken Verplaatsing biedt de mogelijkheid om per teken door te tekens te verplaatsen in de actieve regel U kunt ook woord voor woord verplaatsen en naar het begin of einde van de regel gaan. Bedenk daarbij wel dat de definitie van een actieve regel afhankelijk is van de manier waarop u op die regel bent terechtgekomen, met een logische of fysieke toets. Bedenk wel dat al deze toetsen voor verplaatsing alleen werken in het actieve venster.

Logische verplaatsing Het logisch verplaatsen neemt u door alle tekst en elementen van een venster in een logische volgorde. Dit is de meest gebruikte vorm van navigeren die u tegenkomt. Naar volgende regel verplaatsen: Druk op PIJL OMLAAG.

122 Het gebruik van Hal

Naar vorige regel verplaatsen: Druk op PIJL OMHOOG. Bedenk dat de 'volgende' regel niet onder de actieve regel hoeft te staan. Indien uw venster twee kolommen bevat zal de logische volgorde langs de eerste kolom omlaag gaan en dan boven aan de tweede verder gaan. Wanneer u het 'einde' van het venster nadert kunt u niet verder gaan. Het logische verplaatsen gaat terug naar het begin van het venster. U kunt echter wel direct naar het begin of het einde van een venster gaan. Naar eerste regel verplaatsen: Druk op LINKER CONTROL + HOME. Ga naar de laatste regel Druk op LINKER CONTROL + END. Als u door het venster heen loopt zal Hal sommige soorten objecten melden waarop u zich bevindt als u eroverheen beweegt. Dit gebeurt op een vergelijkbare wijze als bij het gebruik van de werkfocus, met de uitzondering dat mogelijk niet alle etiketten worden gelezen. Dit komt omdat u met de virtuele focus al naar deze etiketten toe kunt gaan en het dus niet nodig is om ze nogmaals uit te lezen aangezien dat verwarrend werkt. Sneller verplaatsen Wanneer u per regel verplaatst kan het betrekkelijk lang duren en vele toetsdrukken om ergens snel naar toe te gaan. Daarvoor zijn er een aantal aanvullende toetsen die u kunt gebruiken waardoor u grotere afstanden aflegt (vergelijkbaar met de toetsen Pagina Omlaag en Pagina Omhoog in een applicatie). Meerdere regels vooruit verplaatsen: Druk op LINKER CONTROL + PIJL OMLAAG. Meerdere regels terug verplaatsen: Druk op LINKER CONTROL + PIJL OMHOOG.

Het gebruik van Hal

123

Hal zal bepalen hoeveel 'meerdere regels zijn, afhankelijk van de complexiteit van het venster. Naar volgende interessante grote element verplaatsen: Druk op PAGINA OMLAAG. Naar vorige interessante grote element verplaatsen: Druk op PAGINA OMHOOG. Een interessant element is een element dat een aantal kleinere elementen bevat, zoals een werkbalk of menubalk. Hal zal automatisch bepalen welke elementen in het venster interessant zijn. Ook het gedrag van deze toetsen kan worden geprogrammeerd door instellingen in het mapbestand. Één pagina omlaag verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PAGINA OMLAAG. Één pagina omhoog verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PAGINA OMHOOG. Het exacte gedrag van pagina omhoog en pagina omlaag hangt af van uw applicatie, maar zal gebruikelijk een schermvol omhoog of omlaag verschuiven en de virtuele focus plaatsen op een vergelijkbare schermpositie als ervoor. Tabel navigatie Hal biedt nog enkele extra toetsen om het eenvoudiger te maken om in een tabel rond te kijken. Één cel omhoog verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PIJL OMHOOG. Één cel omlaag verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PIJL OMLAAG.

124 Het gebruik van Hal

Één cel naar links verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PIJL NAAR LINKS. Één cel naar rechts verplaatsen Druk op DOLPHIN TOETS + PIJL NAAR RECHTS. Element verplaatsing Met element verplaatsing kunt u per element door het venster gaan zoals bij het gebruik van de Tabtoets. Dit geeft de mogelijkheid om door alle elementen te lopen zelfs als uw applicatie het niet toestaat. Als u logisch verplaatst zal uw schermlezer alles melden dat ook gemeld zou worden als u met de werkfocus in uw applicatie zou werken. Dit omvat ook de etiketten, soorten gebieden, en status informatie. Naar volgende element verplaatsen: Druk op TAB. Naar vorige element verplaatsen: Druk op LINKER SHIFT + TAB. Element verplaatsing heeft een voordeel over een logische verplaatsing met dien verstande dat het u direct naar een volgend element brengt waarmee u zou kunnen werken, of erop klikken, daarbij alle incidentele tekst en etiketten. Anders dan in de logische modus zal bij het verplaatsen in element modus bij het bereiken van de onderkant van het venster wel naar de bovenkant van het venster worden gegaan. Dit betekent dat het zich gedraagt als de applicaties bij het gebruik van de tab in de werkfocus.

Fysieke verplaatsing De fysieke verplaatsing werkt ongeveer als de logische verplaatsing met de uitzondering dat u fysiek door het venster heen loopt. Dit betekent dat de volgorde van de tekst en elementen waar u doorheen loopt niet hetzelfde

Het gebruik van Hal

125

is. Aanvullend wordt alles over de breedte van het venster behandeld alsof het één regel is. Als u de toetsen voor teken verplaatsing gebruikt om langs een regel te lopen, zult u de kanten van diverse elementen en bedieningselementen tegen kunnen komen alsmede tussenruimten. Een tussenruimte betekent dat u op een lege ruimte staat op het scherm waar niets wordt weergegeven door de applicatie. Tussenruimten kunnen ontstaan als u binnen een document een ingevoegde tab heeft geplaatst, of er is eenvoudig een ruimte tussen twee elementen in het venster. Om fysiek te verplaatsen gebruikt u de LINKER SHIFT toets samen met de PIJLTOETSEN. Regel omhoog: Druk op LINKER SHIFT + PIJL OMHOOG. Regel omlaag: Druk op LINKER SHIFT + PIJL OMLAAG. Naar bovenste regel venster: Druk op LINKER SHIFT + PAGINA OMHOOG. Naar onderste regel venster: Druk op LINKER SHIFT + PAGINA OMLAAG. In plaats van met de pijltoetsen naar een regel te gaan kunt u ook sprongen maken per element, alinea, of tekst. Naar rechts van een element: Druk op LINKER SHIFT + PIJL NAAR RECHTS. Naar links van een element: Druk op LINKER SHIFT + PIJL NAAR LINKS. U kunt ook springen naar het begin en einde van een fysieke regel. U kunt eenvoudig de toetsen HOME en END gebruiken, zoals u dat zou doen als u zich logisch verplaatst, of u kunt de volgende toetsen gebruiken:

126 Het gebruik van Hal

Naar begin van fysieke regel: Druk op LINKER SHIFT + HOME. Naar einde van fysieke regel (het laatste teken): Druk op LINKER SHIFT + END. Het voordeel van het gebruik van LINKER SHIFT en HOME of END is dat ze zullen werken ook al bent u op de regel gekomen via de logische navigatie. Ze zullen u direct naar het begin van de fysieke regel brengen gebaseerd op de locatie van het actieve Focus. Teken verplaatsing Bij teken verplaatsing heeft u de mogelijkheid om per teken langs de regel te lopen waarop de virtuele focus staat. Wanneer u begint te verplaatsen wordt de virtuele focus een virtuele cursor. Wanneer u in de logische modus naar een regel gaat, start u altijd op het eerste teken van die regel. Indien u echter de fysieke verplaatsing heeft gebruikt kan de positie van de virtuele cursor in het midden van de regel staan, ongeveer overeenkomend met de positie waar het zich bevond in de vorige regel. Teken naar rechts: Druk op PIJL NAAR RECHTS. Teken naar links: Druk op PIJL NAAR LINKS. Woord naar rechts: Druk op LINKER CONTROL + PIJL NAAR RECHTS. Woord naar links: Druk op LINKER CONTROL + PIJL NAAR LINKS.

Het gebruik van Hal

127

Naar begin regel: Druk op HOME. Naar einde regel: Druk op END. Indien u logisch aan het verplaatsen was en het actieve element waarop u staat bevat meer dan één regel dan kunt u zich verplaatsen in de eerste regel van dat element. Een knop kan bijvoorbeeld twee regels tekstomschrijving bevatten. Om per teken in de tweede regel te verplaatsen, drukt u In deze situatie gewoon op de volgende regel toets (PIJL OMLAAG) om naar de tweede regel te komen en daar kunt u dan de teken verplaatsing toetsen gebruiken zoals bij de eerste regel. 5.3.4 Spraaktoetsen gebruiken Wanneer u het Virtuele Focus gebruikt kunt dezelfde Spraaktoetsen (zie "Handmatige Spraak" pagina 89) gebruiken zoals u in de werkfocus zou doen. Dit omvat mede Focus Lezen. Focus positie. Waar ben ik? en Woord Spellen. Het is belangrijk eraan te denken dat schakelen naar de virtuele focus geen enkele functie van de werkfocus uitschakelt. 5.3.5 Naar ander venster verplaatsen Tot dusver hebben we gekeken naar verplaatsingen binnen een actief venster. Het zal echter regelmatig gebeuren dat u naar een ander venster of zelfs een andere applicatie wilt gaan. Ieder venster wordt onafhankelijk van een nader behandeld door de schermlezer en de positie van de virtuele focus wordt voor elk venster apart onthouden. Dit betekent dat als u van venster wisselt u altijd op dezelfde plaats zult starten waar de vorige keer de virtuele focus in dat venster stond. Dit kan bijvoorbeeld erg nuttig zijn als u een applicatie heeft waar de werkbalk die u moet benaderen in een apart venster staat. Zodra u naar dat venster toe gaat, komt u op dezelfde knop terecht van de vorige keer, onafhankelijk van hetgeen u heeft gedaan met de virtuele focus in het actieve venster. In Windows kan iedere geopende applicatie meerdere vensters gebruiken. Dat betekent dat ieder venster door de bepaalde applicatie wordt beheerd. In plaats van het grofweg door alle vensters te gaan kunt u ervoor kiezen om door alle vensters te lopen die bij de actieve applicatie horen, of te

128 Het gebruik van Hal schakelen tussen applicaties. Wanneer u naar een andere applicatie gaat, komt u in het eerste venster van die applicatie. Tussen vensters schakelen. Verplaatsen naar volgend venster binnen actieve applicatie. Druk op LINKER CONTROL + TAB. Verplaatsen naar vorig venster binnen actieve applicatie. Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + TAB. Beide toetscombinaties zullen door alle vensters van de actieve applicatie lopen en aan het einde rondgaan. Indien de applicatie slechts één venster bezit, gebeurt er niets. Tijdens het schakelen worden de titels van de vensters gemeld. Wanneer u de virtuele focus verplaatst naar een ander venster of applicatie, zullen het actieve venster en de actieve applicatie ook veranderen. Dit kan effect hebben op het gebruikte Applicatie Instellingenbestand en mogelijk ook de gebruikte Situatie binnen dat instellingenbestand. Ter herinnering, de virtuele focus is slechts een vervanging van de werkfocus en de rest van de schermlezer zal blijven werken als met de werkfocus.

Verplaatsen naar andere Applicatie. Om te verplaatsen naar volgende applicatie. Druk op LINKER CONTROL + AANHALINGSTEKEN. Om te verplaatsen naar vorige applicatie. Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + AANHALINGSTEKEN. Het AANHALINGSTEKEN is de toets die zich geheel bovenaan links op het toetsenbord bevindt, links van de toets met het cijfer 1 en direct boven de tabtoets.

Het gebruik van Hal

129

Deze toetsen zullen u door alle geopende applicaties laten lopen die een zichtbaar of gedeeltelijk zichtbaar venster op het scherm hebben. U kunt niet naar een applicatie springen waarvan het venster compleet wordt verborgen. De Taakbalk, die normaal onderin het scherm wordt gevonden hoort bij de Windows Explorer, dus om naar de taakbalk te gaan moet u op de toets volgende applicatie drukken totdat u bij de Explorer terecht komt.

Tussen vensters schakelen met meer sturing. Applicaties bevatten twee soorten vensters. Om de snelheid te verhogen voor het verplaatsen naar een bepaald soort venster zijn er aanvullende toetsen beschikbaar. De verschillende soorten vensters zijn: Applicatievenster – dit zijn knoppen die voor de geopende applicaties worden geplaatst op de taakbalk. Met deze knop kunt u het applicaties venster openen of minimaliseren. Dialoogvensters – deze verschijnen niet op de taakbalk en kunnen het applicatievenster soms blokkeren als ze op het scherm verschijnen. Naar volgend applicatievenster van de actieve applicatie. Druk op F8. Naar vorig applicatievenster van de actieve applicatie. Druk op LINKER SHIFT + F8. Naar vorig dialoogvenster van de actieve applicatie. Druk op F7. Naar volgend dialoogvenster van de actieve applicatie. Druk op LINKER SHIFT + F7. Indien u terug schakelt naar de werkfocus terwijl uw virtuele focus in een ander venster staat, zal de schermlezer dat onthouden en zal

130 Het gebruik van Hal naar dat andere venster terug schakelen zodra u overschakelt naar de virtuele focus.

5.3.6 Muis bewerkingen Binnen de virtuele focus modus kunt u vele muisachtige bewerkingen plegen. Dit omvat onder andere klikken, dubbelklikken, slepen en het muiswiel gebruiken. Klikken Wanneer u de schermlezer opdracht geeft ergens te klikken, zal het klikken gebeuren ergens op een plek die beschouwd wordt als het midden van het laatste punt waarop de virtuele focus stond. Indien u naar een nieuwe tekstregel bent gegaan zal het klikken gebeuren in het midden van de tekstregel. Indien u bezig was met het per teken verplaatsen zal het klikken gebeuren op het actieve teken waarop u zich bevindt. Links klikken: Druk op INSERT. Rechts klikken: Druk op DELETE. Middelste knop klikken: Druk op S. Het klikken zal tot gevolg hebben dat de bewerking die door de applicatie aan het klikken is toegekend, worden uitgevoerd. Indien hierdoor een nieuw venster wordt opgeroepen wordt u automatisch terug gezet in de werkfocus modus, tenzij Focus vergrendelen aan staat. Het kan zijn dat u wilt dat na het klikken altijd naar de werkfocus terug wordt geschakeld onafhankelijk van hetgeen de applicatie doet. Dit kan handig zijn bij het gebruik van knoppen op een werkbalk van een tekstverwerker die de bewerking van het document beïnvloeden. Linker muisknop klikken en terug naar de werkfocus: Druk op A.

Het gebruik van Hal

131

Rechter muisknop klikken en terug naar de werkfocus: Druk op D. Slepen en Neerzetten Een bewerking van slepen en neerzetten met de muis betekent dat u de muisaanwijzer op een plaats zet die u wilt verslepen. Vervolgens houdt u de muisknop ingedrukt en verplaatst de muis naar een andere locatie, waarbij u als het ware het element over het scherm versleept. Wanneer de bestemming is bereikt, laat u de muisknop los en het element is neergezet op die locatie. U kunt ook meerdere elementen selecteren en gelijktijdig verslepen. Slepen en neerzetten functies kunnen soms ook worden bereikt met het knippen en plakken, maar er zijn applicaties die alleen via slepen een verplaatsing mogelijk maken. Het slepen en neerzetten in de virtuele focus en met het gebruik van het toetsenbord is een rechtlijnige bewerking: Slepen en Neerzetten: 1. Verplaats de virtuele focus naar het element dat u wilt slepen. 2. Druk op RECHTER CONTROL + HOME. 3. Indien u meerdere elementen wilt verslepen, en de applicatie staat selectie van meerdere elementen toe, gaat u naar het element en voert stap 2 uit. U kunt dit meerdere malen herhalen. 4. Verplaats de virtuele focus naar de plaats waar u de neerzetten functie wilt uitvoeren. Indien u wilt neerzetten in een lege ruimte moet u waarschijnlijk een fysieke beweging uitvoeren naar die ruimte toe. 5. Druk op RECHTER CONTROL + END. Uw schermlezer zal nu de Slepen en Neerzetten operatie uitvoeren. Er is mogelijk een korte vertraging bij de uitvoering. Verzeker u ervan dat geen van de elementen verdwijnt voordat u de sleep procedure compleet heeft uitgevoerd. Indien u een fout maakt en opnieuw moet beginnen moet ervoor zorgen dat het sleepgeheugen schoon gemaakt is. Uw schermlezer onthoudt alle dingen die u selecteert om te slepen en slaat deze op totdat u op de

132 Het gebruik van Hal neerzetten knop heeft gedrukt. Om het geheugen schoon te maken gaat u terug naar de werkfocus en daarna weer naar de virtuele focus. U kunt dit eenvoudig uitvoeren door tweemaal te drukken op de NUMERIEK MINUS toets. Gebruik van muiswiel Het muiswiel is een aanvullende muisknop die tegenwoordig op vele muisapparaten wordt gevonden. Het bestaat uit een klein wieltje die u met een vinger kunt rollen. Hiermee krijgt de applicatie de opdracht om de muisaanwijzer naar boven of naar onder te verplaatsen. Gebruikelijk gebeurt dit bij bewerken van één of ander document maar het kan ook een keuzelijst of boomstructuur zijn. Met het muiswiel krijgt u een snellere methode om binnen een bedieningselement te verplaatsen zonder de juiste knop te kennen, of in het wilde weg te proberen een schuifbalk te bewerken. Ook zal het over het algemeen niet nodig zijn om het toetsenbord Focus te hebben, of zelfs om in het actieve venster te staan, zodat het muiswiel bijzonder geschikt is om met de virtuele focus te werken. U kunt het muiswiel simuleren in de virtuele focus en met het toetsenbord. Omhoog rollen met het muiswiel: Druk op W. Omlaag rollen met het muiswiel: Druk op X. Wanneer u deze toetsen gebruikt, zal de schermlezer muiswiel boodschappen sturen, naar het element waarop de virtuele focus staat. 5.3.7 Activeren van elementen Wanneer de virtuele focus op een bedieningselement staat wilt u dat waarschijnlijk activeren. De term activeren betekent hier het bedieningselement zodanig bewerken dat de bijbehorende functie uitgevoerd wordt. Zoals bijvoorbeeld het drukken van een knop. U roept een oproepvak met keuzerondje op, of u schakelt een aankruisvak.

Het gebruik van Hal

133

Hoe dit in de praktijk gebeurt, is afhankelijk van de applicatie. De meeste applicaties reageren op muisklikken, maar sommige gebruiken het drukken op een toets of willen een muisklik op een moeilijk te bereiken plaats. Door gebruik te maken van de activeren functie lat u de schermlezer het werk doen, of het nu een klikken, dubbel klikken, of een toetscombinatie is. Het zal ook uitzoeken waar geklikt moet worden. Sommige van deze functionaliteit kan reeds geprogrammeerd zijn als onderdeel van het mapbestand voor de applicatie. Het activeren van de activiteit waarop u zich bevindt: Druk op SPATIEBALK. 5.3.8 Ga naar specifieke plaatsen Er zijn diverse sneltoetsen beschikbaar om naar een virtuele focus te schakelen en dan naar een bepaalde plaats op het scherm te gaan. Enkele daarvan werken in de meeste applicaties. Sommige aanvullende toetsen kunnen worden als onderdeel van het Mapbestand worden bepaald voor uw applicatie en zullen deel uitmaken van de Specifieke Applicatie toetsen (pagina 93). De ingebouwde toetsen zijn de volgende: Direct naar het systeemmenu: Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK /. Direct naar de snelstartbalk op de taakbalk: Druk op LINKER SHIFT+ NUMERIEK STERRETJE. Direct naar de volgende werkbalk in uw applicatie Druk op LINKER SHIFT + NUMERIEK MINUS. Al deze toetsen schakelen naar de virtuele focus, veranderen het venster indien noodzakelijk en verplaatsen de virtuele focus naar her eerste element in het bijbehorende venster.

134 Het gebruik van Hal Zodra u zich in de virtuele focus bevindt, kunt u de virtuele focus verplaatsen naar de actieve cursorpositie door te drukken op de middelste muisknop.

5.3.9 De Zoekfunctie De zoekfunctie geeft de mogelijkheid om de virtuele focus te verplaatsen naar een bepaald tekstdeel op het scherm. U typt gewoon in wat u wilt zoeken en waar u vervolgens heen wilt gaan. Zoekfunctie activeren wanneer u in de virtuele focus staat: Druk op F3. U wordt in een werkgebied geplaatst (er is echter niets te zien op het scherm), waar u het stuk tekst kunt typen waar u naar wilt zoeken. U kunt de volgende toetsen gebruiken: · Alfanumerieke toetsen op uw toetsenbord om de tekst in te voeren die u zoeken wilt. U staat altijd in de "Invoegen" modus. (Gebruikers die meerdere talen gebruiken moeten bedenken dat het toetsenbordontwerp van de actieve applicatie wordt gebruikt). · De PIJL links, rechts, HOME, END, BACKSPACE en DELETE toetsen om de zoektekst te bewerken. · De ENTER toets om het zoeken te starten. · De ESCAPE toets om het zoeken te verlaten. Als eenmaal een tekst is ingevoerd zal het actieve venster worden afgezocht. Indien een overeenkomende tekst is gevonden in het venster, zal de virtuele focus worden verplaatst naar de eerste gevonden tekst. Het zoeken is onafhankelijk van hoofd- of kleine letters en zoekt het hele venster af, vanaf de actieve positie – op dezelfde manier als het zoeken in Microsoft Word gebeurt. Als u eenmaal een zoektekst heeft ingevoerd, wordt dit onthouden zodat het voor een latere zoekopdracht kan worden gebruikt zonder dat u het opnieuw moet intypen. Zoeken naar de volgende overeenkomst: Druk op F4.

Het gebruik van Hal

135

Zoeken naar de vorige overeenkomst: Druk op F2. Als er geen tekst kan worden gevonden, of u heeft herhaaldelijk gedrukt op F4/F2 en door alle mogelijke locaties bent gegaan, zal de spraak melden "niet gevonden". In alle gevallen blijft u de virtuele focus gebruiken nadat de zoekopdracht is uitgevoerd.

5.3.10 Interactie bedieningselementen De meeste tijd wordt de virtuele focus gebruikt om de informatie op het scherm te bekijken. U zult echter ook met uw applicatie moeten werken, zoals het invoeren van informatie, veranderen van de bedieningselementen, enzovoort. De conventionele manier van interactie met de applicatie is het klikken op het bedieningselement dat u wilt gaan gebruiken en om de werkfocus erheen te verplaatsen. Daarna terug te schakelen naar het volgen van de werkfocus, het bedieningselement te gebruiken en terug te schakelen naar de virtuele focus voordat u naar het volgende element gaat. U kunt deze methode gebruiken voor vele applicaties, inclusief het invullen van informatie op formulieren op een Webpagina, maar het kan vervelend worden. Interactieve Modus levert een alternatieve manier om dit te doen. Wanneer u op de interactie sneltoets drukt, zal uw schermlezer het juiste doen om de Focus in uw applicatie te verplaatsen naar het bedieningselement waarop u zich bevindt, dan zal het naar het volgen van de werkfocus overschakelen. Dit is vergelijkbaar met het klikken met de muisknop en het schakelen naar de werkfocus met de uitzondering dat u nu slechts een enkele toetscombinatie nodig heeft. Het andere verschil is dat u slechts tijdelijk de werkfocus volgt en de meeste toetsen voor verplaatsing in de virtuele focus nog steeds beschikbaar zijn. Zodra u een verplaatsingstoets voor de virtuele focus gebruikt (met een paar uitzonderingen) komt u terug bij het volgen van de virtuele focus. Een voorbeeld is het invoeren van gegevens in een formulier op een Webpagina waar een aantal werkgebieden aanwezig zijn. Door gebruik van de virtuele focus kunt u op de TABtoets drukken om naar het volgende gebied te gaan. Druk dan de interactietoets om dat werkgebied te activeren en type de informatie in die u wilt invoeren. Als u daarmee gereed bent

136 Het gebruik van Hal kunt u door eenvoudig op TAB te drukken terugkomen in de virtuele focus en naar het volgende bedieningselement gaan in het formulier. Om te werken met het bedieningselement waar de virtuele focus op gericht is: Druk op ENTER. Wanneer u met het bedieningselement werkt, zullen de volgende toetsen voor het verplaatsen in de virtuele focus niet langer werken in de virtuele focus, maar doorgelaten worden naar de applicatie zodat u deze kunt bewerken. · Activeren - SPATIEBALK · Linker en Rechter klik - INSERT en DELETE toetsen. · Aanvullende klik acties - Q, A, S, D en E toetsen. · Muiswiel toetsen - W en X. · Oppakken en slepen toetsen - RECHTER CONTROL + HOME en RECHTER CONTROL + END. · Teken verplaatsen toetsen - HOME, END en de PIJLTOETSEN. Wanneer u in de interactieve modus staat, zal drukken op NUMERIEK MINUS terug gaan naar het volgen van de werkfocus, zoals dat gebeurt bij het gebruik van de virtuele focus. Als u echter direct terug wilt schakelen naar de virtuele focus, kunt u drukken op NUMERIEK STERRETJE. Dit zal de virtuele focus ook verplaatsen naar de actieve werkfocus positie binnen het element waarmee interactief bezig bent:

5.3.11 Werken in veranderend scherm Één van de problemen die u tegen kunt komen is de vraag hoe u moet navigeren in een scherm dat informatie bevat dat onderhevig is aan verandering. De regel waarop de virtuele focus staat kan veranderen of zelfs verdwijnen. Indien u op zo’n regel terechtkomt kan de Spraak gaan stotteren als het probeert het veranderend scherm te volgen. Hetzelfde probleem kunt u tegenkomen als u probeert ergens de status van te volgen in een dialoogvenster dat steeds verandert, een voortgangsbalk bijvoorbeeld. Het basisprobleem is dat het scherm sneller kan veranderen dan de Spraak kan vertellen wat er veranderd is. Normaal zal uw schermlezer zo snel mogelijk reageren op die veranderingen. Als u echter deze problemen

Het gebruik van Hal

137

tegenkomt moet u dit aan de schermlezer vertellen om dan een andere strategie te kunnen volgen. Scherm Pauzeren. Een manier om dit probleem op te lossen is het scherm te 'pauzeren' te bevriezen als het ware. Wanneer u dit doet neemt uw schermlezer een momentopname van het actieve scherm en hier gaat u mee werken in de virtuele focus, totdat u het pauzeren stopt. Scherm pauzeren: Druk op PAUSE. Het PAUSE toets wordt ook wel genoemd de BREAK en staat rechts van de SCROLL LOCK toets op de meeste normale toetsenborden. Terwijl het scherm in de pauze stand staat kunt u de virtuele focus over het scherm verplaatsen. U moet wel bedenken dat als u met de muis klikt het element waar u zich op bevindt wel eens niet meer aanwezig kan zijn. Om de pauze te verwijderen drukt u simpel weer op PAUSE . Het scherm zal ook automatisch worden vrij gegeven indien op een willekeurige toets wordt gedrukt die ervoor zorgt dat de applicatie iets doet. Opmerking, wanneer het scherm in pauze staat zal de functie automatisch schuiven van de virtuele focus niet werken.

Stotteren van Spraak tegengaan. Een andere tactiek die u kunt gebruiken is het inschakelen van de antistotter functie van de schermlezer. Wanneer dit aangezet is zal de Spraak altijd eerst beëindigen waar het mee bezig was, voordat het aan iets anders begint. Als u echter een toets drukt, een sneltoets of een toets voor de applicatie, zal de Spraak stoppen met spreken. U kunt deze functie gebruiken om zinvol naar de tekst te kunnen luisteren van boodschappen vensters die snel veranderen van informatie. Anti-stotter aan- en uitschakelen: Druk op LINKER CONTROL + 6. U kunt deze functie aanzetten onafhankelijk van het soort Focus, Actueel of Virtueel.

138 Het gebruik van Hal

Opmerking, om deze functie te laten werken moet uw Spraaksynthesizer een juiste indexeringsfunctie hebben. Dit kan betekenen dat het mogelijk niet werkt met andere dan de Dolphin synthesizers. Indien u problemen heeft, probeer dan de Dolphin Orpheus TTS te gebruiken om te zien hoe het werkt.

5.3.12 Applicatie-specifieke Virtuele Focus Toetsen Zowel als eigen applicatietoetsen is de schermlezer voorgeprogrammeerd met een aantal speciale applicatie specifieke virtuele focus toetsen die bekend staan als eigen virtuele focus toetsen. Anders dan de specifieke applicatie toetsen, werken deze toetsen alleen indien u in de virtuele focus werkt. Bij werken in de werkfocus zullen ze naar de applicatie gaan op de normale manier. De functies die deze toetsen uitvoeren hangen af van de applicatie die u gebruikt, of zelfs welk soort element en hoe ze zijn geprogrammeerd door Dolphin. Een belangrijk ding is dat u dezelfde toetsen gebruikt voor vele verschillende applicaties, het is de functie van de toets die kan veranderen. In de Internet Explorer bijvoorbeeld, kan één van de toetsen u verplaatsen naar het volgende kader, maar in Encarta kan dezelfde toets u naar de menubalk brengen. Alles wat u moet onthouden welke toetsen het zijn. Wanneer u in een applicatie werkt kunt u eenvoudig deze toetsen uitproberen om te zien wat ze doen. Deze toetsen zullen normaal worden gedocumenteerd in het Applicaties (zie "Technische notities" pagina 349) hoofdstuk in deze handleiding of in de Applicatie Notities in de mapbestand eigenschappen. Er zijn 12 eigen toetsen voor de virtuele focus. Iedere toets kan meerdere functies uitoefenen, afhankelijk van het aantal malen dat u erop drukt. Eigen Virtuele Focus Toets 1: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + END. Eigen Virtuele Focus Toets 2: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL OMLAAG.

Het gebruik van Hal

139

Eigen Virtuele Focus Toets 3: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PAGINA OMLAAG. Eigen Virtuele Focus Toets 4: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL NAAR LINKS. Eigen Virtuele Focus Toets 5: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + DELETE. Eigen Virtuele Focus Toets 6: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL NAAR RECHTS. Eigen Virtuele Focus Toets 7: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + HOME. Eigen Virtuele Focus Toets 8: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PIJL OMHOOG. Eigen Virtuele Focus Toets 9: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + PAGINA OMHOOG. Eigen Virtuele Focus Toets 10: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + INSERT. Eigen Virtuele Focus Toets 11: Druk op LINKER CONTROL + PAGINA OMHOOG. Eigen Virtuele Focus Toets 12: Druk op LINKER CONTROL + PAGINA OMLAAG.

140 Het gebruik van Hal

5.4 Beeld Instellingen (HAL) Dit hoofdstuk behandelt het Focus Markering systeem. Deze functie biedt de mogelijkheid om de actieve focus positie te markeren. U kunt kiezen tussen verschillende soorten en kleuren voor iedere andere focussoort. 5.4.1 Focus Markering dialoog Hal bevat een aantal focus markeer opties die kunnen helpen het bepalen van de actieve focus positie eenvoudiger te maken. Gebruik de Focus Markering dialoog om te kiezen welke soort focus u wilt markeren en hoe de markering eruit moet zien. Het dialoog bevat een aantal verschillende eigenschappenbladen voor de verschillende soorten focus. · Muis - veranderen van de markeer opties voor de muisaanwijzer · Cursor - veranderen van de instellingen voor markeren van de tekstcursor in tekstgebieden · Regel - bepaalt de markering van de actieve regel in een tekstgebied · Focus - dit bevat de instellingen voor het markeren van de focus buiten tekstgebieden, zoals menu's, knoppen, enzovoort · Document Lezen - dit regelt de markering van het actief gelezen woord in de document leesmodus · Virtueel Focus - gebruik dit om de markering van de focus in de Virtuele Focus modus te veranderen Muis Het Muis eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de muisaanwijzer. Markeer de Muis Dit aankruisvak schakelt de markering van de muis focus aan of uit. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. Voor de

Het gebruik van Hal

141

meeste vormen kunt u de lijndikte en de grootte van de vorm of de ruimte tussen de vorm en de muisaanwijzer bepalen. Tonen De oproepkeuzelijst Tonen regelt wanneer de muis markering zichtbaar is. U kunt kiezen voor altijd zichtbaar, of alleen als u drukt op de markeer sneltoets of u kunt kiezen uit diverse automatische instellingen. De standaard markeren sneltoets is LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + \. U kunt het Vergroter voorkeuren dialoog (Beeld menu > Voorkeuren) gebruiken om het gedrag van de sneltoets in te stellen zodat het de focus markeert zolang u de sneltoets drukt (interactief), of de markering aan of uit schakelt. Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen. Cursor Het Cursor eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de tekstcursor in tekstgebieden. Markeer de Cursor Dit aankruisvak schakelt het markeren van de cursor focus aan of uit. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. Voor de meeste vormen kunt u de lijndikte en de grootte van de vorm of de ruimte tussen de vorm en de muisaanwijzer bepalen. Tonen De oproepkeuzelijst Tonen regelt wanneer de tekstcursor markering zichtbaar is. U kunt kiezen voor altijd zichtbaar, of alleen als u drukt op de markeer sneltoets of u kunt kiezen uit diverse automatische instellingen.

142 Het gebruik van Hal De standaard markeren sneltoets is LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + \. U kunt het Vergroter voorkeuren dialoog (Beeld menu > Voorkeuren) gebruiken om het gedrag van de sneltoets in te stellen zodat het de focus markeert zolang u de sneltoets drukt (interactief), of de markering aan of uit schakelt. Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen. Regel Het Regel eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de actieve regel in een tekstgebied. Markeer de Regel Dit aankruisvak schakelt de markering van de regel aan of uit. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. Tonen De oproepkeuzelijst Tonen regelt wanneer de regel markering zichtbaar is. U kunt kiezen voor altijd zichtbaar, of alleen als u drukt op de markeer sneltoets of u kunt kiezen uit diverse automatische instellingen. De standaard markeren sneltoets is LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + \. U kunt het Vergroter voorkeuren dialoog (Beeld menu > Voorkeuren) gebruiken om het gedrag van de sneltoets in te stellen zodat het de focus markeert zolang u de sneltoets drukt (interactief), of de markering aan of uit schakelt. Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen.

Het gebruik van Hal

143

Focus Het Focus eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de focus buiten tekstgebieden, bijvoorbeeld in menu's of de focus op andere elementen dan tekstgebieden in dialoogvensters. Markeer de Focus Dit aankruisvak schakelt de markering van de focus aan of uit. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. Tonen De oproepkeuzelijst Tonen regelt wanneer de regel markering zichtbaar is. U kunt kiezen voor altijd zichtbaar, of alleen als u drukt op de markeer sneltoets of u kunt kiezen uit diverse automatische instellingen. De standaard markeren sneltoets is LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + \. U kunt het Vergroter voorkeuren dialoog (Beeld menu > Voorkeuren) gebruiken om het gedrag van de sneltoets in te stellen zodat het de focus markeert zolang u de sneltoets drukt (interactief), of de markering aan of uit schakelt. Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen. Document Lezen Het Document Lezen eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de positie in de Document Lees modus. Dit eigenschappenblad heeft twee kolommen waarvan de eerste de instellingen voor het markeren van het gesproken woord bevat en de tweede kolom de instellingen voor het markeren van de regel die het gesproken woord bevat. U kunt de instellingen voor woord en regel onafhankelijk van elkaar wijzigen.

144 Het gebruik van Hal

Markeer aankruisvak Gebruik het aankruisvak "Markeer gesproken woord" en het aankruisvak "Markeer de regel" om de markeringen van het woord of de regel aan of uit te schakelen. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen. Virtuele Focus Dit Virtueel Focus eigenschappenblad bevat de opties voor het markeren van de positie in de Virtuele Focus modus. Dit eigenschappenblad heeft twee kolommen waarvan de eerste de instellingen voor het markeren van het teken en de tweede kolom de instellingen voor het markeren van de regel waarop het Virtuele Focus staat. U kunt de instellingen voor teken en regel onafhankelijk van elkaar wijzigen. Het markeren van het teken is alleen beschikbaar als u de virtuele focus navigeert per teken. De regel markering kan in sommige gevallen een enkel element markeren in plaats van een regel, namelijk als u met de navigatie toetsen naar een element navigeert in plaats van een regel. Markeer aankruisvak Gebruik het aankruisvak "Markeer het Teken" en het aankruisvak "Markeer de regel" om de markeringen van het woord of de regel aan of uit te schakelen. Vorm Gebruik de Vorm instellingen om te bepalen hoe en hoe groot de markering moet zijn. Afhankelijk van de vorm die u kiest vanuit de oproepkeuzelijst kunt u aanvullende instellingen regelen met de schuiven eronder. De Ruimte schuif is alleen beschikbaar bij bepaalde vormen van de regel markering.

Het gebruik van Hal

145

Kleuren opties U kunt kiezen uit diverse kleuren opties. Afhankelijk van de gekozen optie kunt u ook de kleur(en) en/of het transparant zijn instellen. Tonen De oproepkeuzelijst Tonen regelt wanneer de regel markering zichtbaar is. U kunt kiezen voor altijd zichtbaar, of diverse automatische instellingen.

146 Het gebruik van Hal

5.5 Dolphin Lijst Programma Het Dolphin Lijst Programma is een dialoogvenster dat een lijst van elementen bevat. De volgende lijsten zijn geprogrammeerd: Links Lijst De Links lijst geeft alle links die zijn gevonden in de actieve pagina weer. Openen van de Link Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 1 Koppen Lijst De Koppen lijst is een lijst van koppen die zijn gevonden op de actieve pagina. Openen van de Koppen Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 2 Frames Lijst De Lijst van Frames is alleen beschikbaar in Internet Explorer en sommige andere HTML vensters. Het geeft een lijst met alle gevonden frames op de actieve pagina. Openen van de Frames Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 3 5.5.1 Lijst van opties in de Systeemlade. De systeemlade lijst geeft de opties weer die zichtbaar zijn in de systeemlade. Als de taakbalk is verborgen zal het lijst programma "niet gevonden" aangeven. Openen van de Systeemlade Lijst Druk op DOLPHIN TOETS + 4

Het gebruik van Hal

147

5.5.2 Eigen Lijst Aanvullend op de voorgeprogrammeerde lijsten zoals hierboven vermeld zijn er bepaalde mapbestanden die eigen lijsten kunnen bevatten. Als dit het geval is zullen de Applicatie Notities van het mapbestand meer informatie geven over deze eigen lijsten of veranderingen aan de standaard lijsten. 5.5.3 Lijst U kunt één van de lijstopties kiezen en de knoppen hieronder beschreven gebruiken om een muisklik te simuleren op het bijbehorende element of om de virtuele focus erheen te verplaatsen. 5.5.4 Sorteer Methode Kies de sorteer methode uit de oproepkeuzelijst. U kunt de lijst sorteren in de normale tabulatie volgorde, alfabetisch van A tot Z of omgekeerd van Z tot A. 5.5.5 Links Klikken Wanneer u op de "Links klikken" knop drukt zal Hal een linker muisklik simuleren op het element dat in de lijst is geselecteerd. 5.5.6 Rechts Klikken Wanneer u op de "Rechts klikken" knop drukt zal Hal een rechter muisklik simuleren op het element dat in de lijst is geselecteerd. 5.5.7 Breng VF naar Wanneer u de knop "Breng VF naar" zal Hal de virtuele focus naar het element brengen dat is omschreven in de geselecteerde lijstoptie.

148 Het gebruik van Hal

5.6 Lijstprogramma met Meervoudige tab Het lijstprogramma met meervoudige tab is ook beschikbaar in Internet Explorer, Microsoft Word en Microsoft Excel.

Deze versie van het lijstprogramma geeft toegang tot alle beschikbare lijsten binnen een enkel dialoog met meervoudige pagina's De eerste pagina van dit dialoog geeft een overzicht van de beschikbare lijsten. Het overzicht wordt geopend wanneer dit programma wordt gestart. Om het Lijstprogramma met meervoudige tab te openen Druk op DOLPHIN toets + TAB. Indien u naar een andere pagina navigeert in het lijstprogramma met meervoudige tab zal dit worden onthouden voor de volgende keer dat u dit programma gebruikt tijdens het werken in uw toepassing.

5.7 Doc Lezer Met de Doc Lezer kunt u uw eigen persoonlijke leesomgeving ontwerpen. In deze omgeving kunt u documenten laden en bekijken net zoals webpagina's en andere vormen van tekstuele informatie.

Het gebruik van Hal

149

In de Doc Lezer kunt u onder andere een keuze maken in de grootte van de tekst, de voorgrond en achtergrond kleuren en het afbreken van tekstregels. Starten van de Doc Lezer. Druk op DOLPHIN TOETS + NUMERIEK PLUS. De Doc Lezer zal het document laden (dit kan een aantal seconden duren) en u vervolgens in het document venster plaatsen van de Doc Lezer. U kunt dan met de TAB toets naar de werkbalk gaan waar u de verschillende opties van de Doc Lezer zult vinden. Afsluiten van de Doc Lezer. Druk op ESCAPE. U kunt met de pijltoetsen door de tekst heen lopen. Het drukken op de PIJL OMHOOG of OMLAAG zal u per keer een bepaalde eenheid verplaatsen. Het drukken op de PIJL LINKS of RECHTS zal u per keer een woord verplaatsen. 5.7.1 Doc Lezer Werkbalk De werkbalk van de Doc Lezer bevat de verschillende opties die u ter beschikking staan in dit leesprogramma. Werkbalk benaderen. Druk op TAB. Herhaald drukken op TAB verplaats u door de opties van de werkbalk en uiteindelijk terugkeren naar het document venster. U kunt ook SHIFT + TAB gebruiken om te navigeren door de werkbalk knoppen. De knoppen van de Doc Lezer werkbalk.

Start / Stop

150 Het gebruik van Hal Zodra deze knop wordt geselecteerd zal het lezen van het document beginnen. Het lezen van het document kan ook gestart en gestopt worden door drukken op de SPATIEBALK. Tijdens het lezen van het document wordt het actuele woord gemarkeerd en het document venster wordt automatisch doorgerold.

Tekst groter Selecteren van deze knop zal de grootte van de tekst, die weergegeven wordt in het documentvenster, vergroten. Het vergroten van de tekst is onafhankelijk van de aangepaste font opties in het Doc Lezer Instellingen dialoog. Als het aankruisvak "Document Stijl gebruiken" is geselecteerd worden de font groottes aangepast aan de originele grootte van de tekst.

Tekst kleiner Selecteren van deze knop zal de grootte van de tekst, die weergegeven wordt in het documentvenster, verkleinen. Het vergroten van de tekst is onafhankelijk van de aangepaste font opties in het Doc Lezer Instellingen dialoog. Als het aankruisvak "Document Stijl gebruiken" is geselecteerd worden de font groottes aangepast aan de originele grootte van de tekst waarbij de kleinste waarde overeenkomt met de grootte van de tekst in het actuele document.

Eenheid. Het selecteren van deze knop biedt de gelegenheid om in een oproep keuzelijst te selecteren of u per regel, zin of alinea wilt werken. De optie eenheid bepaalt wat wordt gemarkeerd als een "eenheid" en de grootte en verplaatsing als u door uw tekst navigeert. Door te drukken op ALT + U gaat u rechtstreeks naar deze optie.

Het gebruik van Hal

151

Modus Door het selecteren van deze knop wordt bepaald in welke modus de gegevens in het web browser worden bekeken. Dit kan zijn "Woord omkeren" of "Enkele regel". Door te drukken op ALT + M gaat u rechtstreeks naar deze optie. Als geen van beiden is geselecteerd wordt het afbreken van de regels bepaald door het document zelf. Dit kan resulteren in het rollen van tekst buiten het web lees venster.

Instellingen Selecteren van deze knop geeft een dialoog venster weer die de instellingen van de Doc Lezer bevatten. Dit bevat de lettertype instellingen, voorgrond en achtergrond kleuren die gebruikt moeten worden in het web lees venster en hoe de Doc Lezer het document zal laden. Door te drukken op ALT + S gaat u rechtstreeks naar deze optie. De Doc Lezer instellingen worden in het volgende onderdeel in detail behandeld. 5.7.2 Doc Lezer instellingen De Doc Lezer kent een aantal instellingen die ervoor zorgen dat het lezen gaat zoals u dat wenst. Deze Doc Lezer instellingen zijn te benaderen door de knop "Instellingen" in de Doc Lezer werkbalk te selecteren of door te drukken op ALT + I als u in de Doc Lezer werkt. tevens zijn de instellingen van de Doc Lezer te bereiken via de optie "Doc Lezer" in het "Configuratie" menu. In het "Instellingen" dialoogvenster kunt u alle configuratie opties die beschikbaar zijn voor de Doc Lezer benaderen. Font instellingen. In de Doc Lezer kunt u bepalen welk lettertype (font) u wilt gebruiken om de tekst weer te geven in het leesvenster. Ook de lettergrootte die gebruikt wordt is in te stellen.

152 Het gebruik van Hal

Kleur instellingen De kleuren die worden gebruikt in het leesvenster zijn in te stellen. Er zijn drie categoriën waarbij u een voorgrond en achtergrond kleur kunt toepassen. 1. Document kleuren waarmee de achtergrond en voorgrond kleuren worden ingesteld voor het document venster. Als echter "Document kleuren gebruiken" geselecteerd is, wordt deze instelling niet toegepast. 2. Woord markering kleuren waarmee de achtergrond en voorgrond kleuren worden ingesteld voor het aangeven van de actieve focus in de Doc Lezer. Dit geeft het actueel geselecteerd woord weer tijdens het lezen van het document met de Doc Lezer. Als echter "Woord omkeren" is geselecteerd zal deze instelling niet worden toegepast. 3. Eenheid markering kleuren is de optie waarmee de achtergrond en voorgrond kleuren worden ingesteld voor de eenheid van de verplaatsing. Dit is het gedeelte dat wordt gemarkeerd als u door het document navigeert met de pijltoetsen. gebruik de "Kleur instellingen" en "Kleur" aankruisvakken om de opties die u wilt gebruiken of wijzigen. Gebruik de TAB en SHIFT + TAB om tussen de twee lijsten te schakelen. Hele document oppakken. Door het aankruisvak "Hele document oppakken" te selecteren kunt u het complete document in de Doc Lezer laden. Afhankelijk van de grootte van het document kan dit enkele seconden in beslag nemen. Deze optie wordt alleen ondersteund in geactiveerde DOM applicaties zoals Microsoft Word, Adobe Acrobat Reader, Internet Explorer, NotePad, WordPad, enzovoort. Het is ook mogelijk om het aantal regels die u wilt oppakken in te stellen door de optie "Hele document oppakken" uit te zetten en het aantal regels op te geven in het keuzevak. hiermee wordt alleen een stuk van de tekst geladen en dit zal sneller gebeuren. Als u werkt met een applicatie die geen DOM ondersteuning kent zal de Doc Lezer de inhoud van het actieve scherm laden. Woord omkeren Met de selectie van het aankruisvak "Woord omkeren" zal de gemarkeerde focus in een omgekeerde markering worden weergegeven, gebaseerd op

Het gebruik van Hal

153

de aangegeven kleurinstellingen, of gebaseerd op de actuele kleuren van het document, afhankelijk van de actieve kleur instellingen. Doc Lezer Spraak Dit is vergelijkbaar met het aan en uitzetten van de spraak in het document venster. Als deze optie is geselecteerd zal het document worden voorgelezen met de geselecteerde "Document Leesstem" zoals vermeld in het "Stem en Taal" dialoogvenster. Document kleuren gebruiken Als dit aankruisvak is geselecteerd zal de Doc Lezer de kleuren die aangegeven zijn in het document gebruiken in plaats van de zelf ingestelde kleuren. Document stijl gebruiken Door het selecteren van deze optie gebruikt de Doc Lezer de stijlen die ingesteld zijn in het document. Omslag regel naar De optie "Omslag regel naar" wordt gebruikt om een regel afbreking te plaatsen als het een bepaalde lengte overschrijdt. Dit is nuttig als de regels buiten het actieve venster lopen door de lengte van de tekstregel. Het kan ook erg nuttig zijn als u een bepaalde regellengte wilt gebruiken bij het gebruik van een Braille leesregel. Om deze optie niet actief te maken geeft u de "Omslag regel naar" de waarde 0. Doc Lezer snelheid De schuifbalk "Doc Lezer snelheid" bepaalt de snelheid waarbij het document wordt gelezen. Deze functie is onafhankelijk van de snelheid van de Hal stem.

5.8 Instellingenbestanden Hal gebruikt twee soorten instellingenbestanden. · Toepassing instellingenbestanden slaan de gewenste instelling van Hal op voor een specifieke toepassing. Het aanmaken en beheer van

154 Het gebruik van Hal de toepassing instellingenbestanden gebeurt via het "Bestand" menu van het Regelpaneel. · Mapbestanden bevatten de regels die Hal helpen om de elementen van een toepassing te detecteren, zoals een menu, knop of de focus regel. Het beheer van de mapbestanden gebeurt in het "Map" menu van het Regelpaneel. Mappen worden aangemaakt door gebruik te maken van de Hal of Supernova's training modus.

Het gebruik van Hal

155

5.8.1 Applicatie Instellingen Applicatie instellingenbestanden en situatie instellingen bevatten alle instellingen die invloed hebben op de uitvoer van Hal en worden ingesteld per applicatie, zoals bijvoorbeeld de focus markering opties in het Beeld menu. Als er geen applicatie instellingenbestand is aangemaakt wordt het standaard applicatie instellingenbestand (Default) gebruikt. Zodra u het Regelpaneel opent met LINKER CONTROL+SPATIEBALK, zal de statusbalk automatisch het gebruikte applicatie instellingenbestand vermelden, de gebruikte situatie instelling en de naam van de applicatie waarop bent terechtgekomen. Wanneer gewerkt wordt met applicatie instellingenbestanden moet u in het achterhoofd houden dat, als het Regelpaneel is ingesteld om het standaard applicatie instellingenbestand te gebruiken, als u in het Regelpaneel bezig bent, er twee applicatie instellingenbestanden in gebruik zijn: de instellingen voor het Regelpaneel en de instellingen voor de applicatie. Dit betekent dat veranderingen die gemaakt worden geen effect hebben totdat u terug keert naar uw applicatie en het bijbehorende specifieke instellingenbestand. Dit geldt ook waar voor sneltoetsen, als Hal hetzelfde instellingenbestand gebruikt als diegene die u aan het bewerken bent, zullen veranderingen direct effect hebben, en het drukken op een sneltoets het Regelpaneel direct wijzigt. Anderszins zal de verandering geen effect hebben voordat wordt teruggekeerd naar de applicatie. Applicatie instellingen en situatie instellingen worden in meer detail bekeken in de zelfstudie van deze handleiding. 5.8.2 Mappen Mapbestanden bevatten de detectie instellingen die regelen hoe het toegangssysteem uitvindt wat er op het scherm staat. Dit omvat onder andere informatie zoals: · Hoe en wat voor soort informatie te verkrijgen van MSAA. · Een lijst van getrainde grafische elementen. · Hoe een etiket te vinden voor elk element in een dialoogvenster.

156 Het gebruik van Hal · Verschillende vensterklassen en wat ze betekenen. · Of verschillende soorten tabellenprogramma’s moeten worden gezocht. · Wat de aangepaste sneltoetsen voor een applicatie doen. · Wat voor soorten Focussen moeten worden bekeken. · Alle speciale gebeurtenissen die door het aanpassingssysteem moeten worden herkend en gemeld. Mapbestanden kunnen alle detectie instellingen bevatten die nodig zijn voor één of meer applicaties. Een aantal verschillende mapbestanden zijn door Dolphin aangemaakt en zijn meegeleverd bij Hal. Normaal zal het juiste Mapbestand automatisch worden gebruikt als u tussen geopende applicaties schakelt. Mapbestanden bevatten een lijst van gekoppelde applicaties op exact dezelfde wijze als de applicatie instellingenbestanden. Het kan echter zijn dat u voor een specifieke applicatie het mapbestand wilt veranderen. Het kiezen van het juiste bestand kan de toegang tot uw applicatie sterk verbeteren. Het kan zijn dat u niet een optimaal mapbestand gebruikt voor een applicatie indien: · U een applicatie gebruikt waarvoor geen specifiek mapbestand meegeleverd is door Dolphin. Tenzij u anders beslist zult u het Standaard (Default) Applicatie Mapbestand gebruiken.. · U een versie van een applicatie gebruikt die verschilt van de versie informatie die opgeslagen is in elk door Dolphin geleverd mapbestand. · U een Windows configuratie gebruikt die sterk verschilt van de computer waarop het mapbestand is aangemaakt. (bijvoorbeeld er is geen MSAA geïnstalleerd). · U een mapbestand heeft gekopieerd van een ander machine zodat een applicatie is geregistreerd voor twee mapbestanden. Mapbestand Kiezen Kiezen of veranderen van het Mapbestand dat wordt gebruikt voor een applicatie is rechtlijnig.

Het gebruik van Hal

157

Mapbestand kiezen: 1. Start de applicatie die u wilt aanpassen. 2. Open het regelpaneel door te drukken op LINKER CONTROL+SPATIEBALK. 3. Kies het menu Map. 4. Selecteer de optie "Mapbestand maken of Kiezen". 5. Kies het mapbestand dat gebruikt moet worden uit de keuzelijst. 6. Druk OK. U kunt nu terugkeren naar uw applicatie. De detectie instellingen van het zojuist gekozen mapbestand zullen direct werkzaam zijn. Het juiste Mapbestand kiezen Als u een nieuwe applicatie heeft waar nog geen mapbestand is dat door Dolphin is geleverd zal het Standaard Applicatie Mapbestand worden gebruikt. Dit bevat een aantal generieke detectie instellingen die de basis toegankelijkheid moet opleveren, maar misschien niet met alle toeters en bellen van andere applicaties. Indien uw aanpassingssysteem niet naar wens presteert, is het zinvol om eens een ander Mapbestand te proberen. U kunt net zo veel andere mapbestanden proberen totdat u er één vindt die redelijk tot goed voldoet. In het algemeen kan gezegd worden dat u het beste een mapbestand kunt proberen dat voor een gelijksoortige applicatie werkt. Probeer en gebruik één van de volgende mogelijkheden: · Een mapbestand voor een andere versie van dezelfde applicatie. Nieuwere versies van applicaties worden constant vrijgegeven. Een mapbestand voor een oudere versie zou heel goed kunnen werken. · Een mapbestand voor een applicatie van dezelfde fabrikant. Als voorbeeld, indien u een nieuwe Microsoft Applicatie heeft, probeer dan het Microsoft Office Mapbestand. · Probeer het MSAA Applicatie Mapbestand als u denkt dat uw applicatie MSAA ondersteunt. · Vergeet niet dat, indien het grootste probleem voor u is het niet aanwezig zijn van toetsenbord toegang tot uw applicatie, u altijd het Dolphin Virtuele focus kunt gebruiken.

158 Het gebruik van Hal Indien u geen echte oplossing kunt vinden en niet naar tevredenheid kunt werken met de applicatie, probeer dan bij Dolphin te informeren of er een aangepast Mapbestand beschikbaar is voor de applicatie. De meest recente Mapbestanden verkrijgen Er zijn drie manieren om de meest actuele Dolphin mapbestanden te verkrijgen. 1. De Dolphin Updater In het menu Map in het Regelpaneel is een optie beschikbaar genaamd "Update via Internet". Selecteren van deze optie zal verbinding leggen met de Dolphin Map Service site waar de mapbestanden automatisch kunnen worden vernieuwd of worden gekopieerd in een directory van uw keuze. Hal kan zodanig worden ingesteld dat gecontroleerd wordt of nieuwe mapbestanden aanwezig zijn via het "Automatische Update instellingen" dialoogvenster. Deze optie wordt ook benaderd via het "Map" menu. 2. Door de Dolphin website te bezoeken. Op de Dolphin website zijn de meest recente mapbestanden verkrijgbaar. Bezoek de Download pagina om naar de recente mappen te bekijken. De te downloaden bestanden staan in een zelfuitpakkend zipbestand. Tevens zijn er links beschikbaar naar verschillende niet officiele (betaversies) mapbestanden. 3. Per Post. Als u de lokale Dolphin leverancier benadert of Dolphin Computer Access, zijn er mogelijkheden om de laatste mapbestanden via de post verstuurd te krijgen.

Het gebruik van Hal

159

5.8.3 Bestandsbeheer Instellingen Het Bestandbeheer instellingenbestand dialoogvenster levert de opties die helpen bij het beheren van de applicatie instellingenbestanden en de mapbestanden. Met behulp van het Bestandbeheer Instellingen dialoog kunt u: · De eigenschappen van een instellingenbestand bekijken. · Een instellingenbestand Exporteren. · Controleren welke applicaties zijn geregistreerd met welk instellingenbestand en de regels bewerken die een applicatie koppelen aan een instellingenbestand. · De regels voor een applicatie veranderen zelfs als deze niet geopend is. · Een instellingenbestand verwijderen. In het geval van een applicatie instellingenbestand is het ook mogelijk de regels die verbonden zijn aan situatie instellingen in het bestand te beheren en te veranderen.

5.9 Windows Aanlog Scherm Deze versie van Hal bevat functies om het Windows aanlogscherm te benaderen. Windows applicaties worden niet eerder gestart voordat u compleet bent ingelogd en alleen zogenaamde "services" met heel weinig toegangsrechten kunnen worden gebruikt ten tijde van het aanloggen. Hal is geen uitzondering en daarom kunt u niet alle gebruikelijke functies van Hal gebruiken. Echter er zijn een aantal basis functies mogelijk. Opmerking: de Dolphin Pen levert geen ondersteuning voor het Windows aanlogscherm.

5.9.1 Spraak bij Windows Aanlogscherm U kunt spraakuitvoer gebruiken ten tijde van het aanlogscherm van Windows. Ten eerste moet u de spraak aanzetten vanuit het Regelpaneel van Hal. Open het menu "spraak" en kies "Voorkeuren". Hier kunt u de taal voor de spraaksynthesizer kiezen die gebruikt zal worden bij de aanlogmeldingen.

160 Het gebruik van Hal

Opmerking: U kunt alleen de Orpheus spraaksynthesizer versie 2 van Dolphin gebruiken, andere synthesizers worden niet ondersteund bij het aanlogscherm. De aanlog prompt opties zijn alleen beschikbaar in het Uitvoer dialoog wanneer Orpheus 2 wordt gebruikt. Mochten de opties niet beschikbaar zijn schakel dan eerst naar Dolphin Orpheus TTS 2. De volgende keer dat u de PC start zult u informatie horen vanaf het aanlogscherm gesproken door Orpheus in de geselecteerde taal. De volgende Hal sneltoetsen zijn beschikbaar bij het aanlogscherm. Om help te krijgen bij de beschikbare Hal sneltoetsen: Druk op F1 Om de spraak te stoppen: Druk op F2 Om het laatst gesprokene te herhalen: Druk op F3 Om door de stem van de spraaksynthesizer te lopen: Druk op F4

Het gebruik van Hal

161

5.10 Synthesizer Access Manager SAM (Synthesiser Access Manager - Synthesizer Toegang Beheer) is een Windows module die het mogelijk maakt dat uw spraaksynthesizer en Braille eenheid het gebruik van het SAM-compatibele toegangs programma, zoals de Hal schermlezer en het Cicero tekst inleesprogramma, delen. SAM is ontworpen omdat met het steeds groter wordende aantal sprekende aanpassingsproducten op de markt, gebruikers nu problemen kunnen tegenkomen wanneer ze de schermlezer naast andere "sprekende" producten zoals Cicero willen gebruiken. SAM lost deze problemen op door automatisch en op een intelligente manier te beslissen welk aanpassingsproduct het recht heeft de informatie naar de Spraaksynthesizer en Brailleleesregel te sturen. Dit betekent dat de gebruiker al hun SAM-compatibele Spraakapplicaties naadloos naast elkaar kunnen draaien. SAM bevat een SAPI interface zodat u SAPI compatibele synthesizers kunt gebruiken met uw SAM compatibele applicatie. SAM heeft ook een SSIL interface waarmee SAM-compatibele applicaties bestaande 16-bit SSIL stuurprogramma's kunnen gebruiken (totdat 32-bit SAM stuurprogramma's beschikbaar komen). Niet alle SSIL stuurprogramma's zullen echter onder Windows NT, Windows 2000 of Windows XP werken. 5.10.1 SAM Configureren Dit hoofdstuk vertelt u hoe u SAM moet instellen als u bijvoorbeeld een andere synthesizer of Brailleleesregel met een SAM-compatibele applicatie wilt gebruiken, of u wilt uw synthesizer of Brailleleesregel aan een andere poort verbinden. Opmerking: ieder SAM stuurprogramma moet een bijbehorend leesmij (readme) bestand hebben, in de directory van de stuurprogramma’s. Dit bestand kan belangrijke informatie over het stuurprogramma bevatten. Voor Brailleleesregel stuurprogramma’s zal dit leesmij bestand onder andere een totale lijst van de toetscombinaties bevatten voor de Braille navigatie functies. Als u bijvoorbeeld het leesmij bestand voor de Tieman CombiBraille wilt zien moet u het bestand zoeken COMBI.TXT in de C:\SAM\COMBI map.

162 Het gebruik van Hal Om SAM te configureren kies de SAM Instellen menuoptie uit het Configuratie menu in het Regelpaneel. Het dialoogvenster "SAM Configuratie" zal dan worden getoond. Hier staan alle beschikbare SAM stuurprogramma’s. Ieder stuurprogramma toont een "eenheid" aantal, hetgeen het aantal is van de actueel beschikbare Spraaksynthesizers of Brailleleesregels van die bepaalde soort. Het SAM Configuratie dialoog bevat ook vier knoppen: Instellen, Eenheden zoeken, Info en Sluiten. De knop Instellen roept het configuratie dialoog op voor het actief geselecteerde stuurprogramma. De knop Detecteer Alle Eenheden nu bewerkstelligt dat SAM automatisch synthesizers en Brailleleesregels detecteert. De Info knop roept een dialoogvenster op waarin de versie is vermeld van SAM. De Afsluiten knop sluit het SAM Configuratie dialoog af. 5.10.2 SAM Stuurprogramma Instellen SAM stuurprogramma instellen 1. Markeer de naam in de lijst met stuurprogramma’s in het SAM Configuratie dialoogvenster en druk op ENTER. Hiermee wordt het configuratie dialoogvenster geopend voor het geselecteerde stuurprogramma. 2. Verander de instellingen van het stuurprogramma, kies bijvoorbeeld een andere seriële poort. 3. Selecteer de "OK" knop om de veranderingen op te slaan en het dialoogvenster te sluiten. 4. Instellingen die geen effect op de locatie of type synthesizer of Brailleleesregel hebben zullen effect sorteren zodra u op "OK" drukt. Er kan enige vertraging optreden terwijl het stuurprogramma zich opnieuw instelt. Voor andere instellingen is het nodig om op de knop "Detecteer alle eenheden nu" te drukken in het SAM Configuratie dialoogvenster voordat de instellingen effect sorteren. Een dialoogvenster zal u op de hoogte brengen als dit nodig is.

Het gebruik van Hal

163

SSIL interface Instellen Om een SSIL stuurprogramma in te stellen selecteert u de optie "SAM to SSIL interface" het "SAM Configuratie" dialoogvenster en drukt op ENTER. ENTER.

Verander het keuzerondje naar Selecteer uit lijst, TAB naar de keuzelijst en kies het SSIL stuurprogramma dat u wilt gebruiken. Druk tenslotte op ENTER. Opmerking: Elk SSIL stuurprogramma dat een op DOS gebaseerd stuurprogramma nodig heeft of dat de PC hardware direct benadert zal niet werken onder Windows NT. Neem contact op met de fabrikant van uw synthesizer voor meer informatie over de compatibiliteit met Windows NT. De standaard instellingen voor de SAM naar SSIL interface is automatische detectie. Dit zal automatisch sommige van de SSIL eenheden in de lijst (afhankelijk van uw besturingssysteem) detecteren. Configureren van een SAPI eenheid. SAM levert ondersteuning voor spraaksynthesizers die aan SAPI 4 of SAPI 5 eisen voldoen.

164 Het gebruik van Hal Om een SAPI eenheid te gebruiken selecteert u de optie "SAM naar SAPI 4" of "SAM naar SAPI 5" in het "SAM Configuratie" dialoogvenster en drukt op ENTER.

Hiermee wordt een lijst met alle SAPI eenheden weergegeven die op uw computer aanwezig zijn. Selecteer uw synthesizer. Er zijn ook een aantal knoppen die toegang bieden tot de extra opties zoals een woordenboek die door sommige eenheden worden geleverd. Bedenk wel dat het succes van het SAM naar SAPI interface stuurprogramma afhankelijk is van de kwaliteit en betrouwbaarheid van de gebruikte SAPI synthesizer. Als u vindt dat sommige tekens niet juist worden uitgesproken kijk dan in de ondersteunende documentatie die beschikbaar is in de specifieke map in Sam. 5.10.3 Eenheden nu zoeken De knop Eenheden nu zoeken loopt door alle SAM stuurprogramma’s en probeert ze te starten. Ieder stuurprogramma zal dan zoeken naar bijbehorende hardware. U kunt deze knop gebruiken om de hardware Spraaksynthesizer te veranderen terwijl SAM is geopend.

Het gebruik van Hal

165

Hardware veranderen terwijl SAM is geopend: 1. Druk op de knop Eenheden nu zoeken in het SAM configuratie dialoogvenster. SAM toont een dialoogvenster waarin u het detectie proces kan starten. 2. Druk ENTER om het dialoog te sluiten en SAM zal alle stuurprogramma’s weer sluiten. 3. Verander fysiek uw synthesizer of Brailleleesregel hardware die u gebruikt. (Verwijder de verbinding met de eenheid en sluit de nieuwe eenheid aan). 4. Druk nogmaals ENTER en SAM zal de stuurprogramma’s weer laden (met mogelijk andere configuraties). Waarschuwing: Sommige SSIL stuurprogramma’s werken niet meer als u ze eerst laadt, daarna verwijdert en vervolgens weer laadt in dezelfde Windowssessie. Als er geen spraaksynthesizer of Braille-eenheid "eenheden" zijn geconfigureerd in het "SAM Configuratie" dialoogvenster dan is de snelste manier om SAM te configureren het selecteren van de Eenheden nu zoeken knop SAM zal dit ook doen als er bij het opstarten er geen synthesizers of Brailleleesregels actief zijn geconfigureerd.

166 Het gebruik van Hal

5.11 Zelfstudies Dit hoofdstuk bevat een aantal eenvoudig te volgen "hoe moet ik" zelfstudies. Deze zelfstudies bieden praktijkvoorbeelden over het instellen van Hal en geven aan hoe het best gebruik gemaakt kan worden van de krachtige functies die beschikbaar zijn binnen het product.

Het gebruik van Hal

167

5.11.1 Applicatie specifieke instellingen Door gebruik te maken van de applicatie instellingenbestanden is het mogelijk de uitvoer instellingen die u met Hal wilt gebruiken voor een gegeven applicatie te bewerken. Waar geen specifiek applicatie instellingenbestand bestaat zal Hal het standaard Applicatie instellingenbestand gebruiken. Het aanmaken, koppelen of opzetten van applicatie instellingenbestanden wordt bereikt via het menu "Bestand" van het Hal regelpaneel. Deze zelfstudie zal behandelen hoe deze bestanden worden gemaakt. Applicatie instellingenbestanden bestaan uit algemene instellingen en in potentie onnoemelijk vele sub-sets van situatie instellingen. Algemene instellingen gelden voor de applicatie als geheel terwijl de situatie instellingen toegepast worden op bepaalde gebeurtenissen op het scherm, zoals dialoogvensters, Boodschappen, enzovoort die binnen de applicatie kunnen verschijnen. Het automatisch toepassen van uitvoer instellingen kan in grote mate de productiviteit verhogen aangezien het de noodzakelijkheid weg neemt van het bijstellen van de instellingen van Hal ieder keer als u schakelt tussen applicaties. Aanmaken Instellingenbestand voor een Applicatie: Het aanmaken van een Instellingenbestand voor een Applicatie is een eenvoudig proces. Volg onderstaande stappen om een applicatie instellingenbestand aan te maken: 1. Start de applicatie waarvoor u een instellingenbestand wilt maken. 2. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om in het regelpaneel van Hal te komen. 3. Open het menu "Bestand" en selecteer "Aanmaken of Kiezen Instellingenbestand" (Alt+B gevolgd door A). Het dialoogvenster "Selecteer Instellingenbestand" zal verschijnen. Hier kunt u kiezen of u kiest voor het "Aanmaken van een nieuw Instellingenbestand" of "Gebruik van een bestaand Instellingenbestand". 4. Gebruik de pijltoetsen om de optieknop "Maak nieuw Instellingenbestand aan" te selecteren en TAB naar en selecteer de "OK" knop. Het dialoogvenster "Aanmaken nieuw Instellingenbestand" verschijnt.

168 Het gebruik van Hal 5. Type een naam in voor het nieuwe applicatie instellingenbestand. Geef het een zinvolle naam zoals de naam van de applicatie die deze instellingen gaat gebruiken als voorbeeld "Microsoft Word 97". Er staan ook twee optieknoppen in dit venster "Maak een nieuw leeg instellingenbestand aan" en "Kopieer een bestaand instellingenbestand". 6. Selecteer het keuzerondje "Kopieer een bestaand instellingenbestand". In het dialoogvenster wordt de oproepkeuzelijst "Kopieer van" actief daarmee de keuze mogelijk te maken van het bestaande applicatie instellingenbestand dat u wilt gebruiken. Hal zal de instellingen overnemen vanuit het geselecteerd bestand in de nieuwe. 7. Kies het Standaard Instellingenbestand uit de oproepkeuzelijst (Default Application). 8. Druk op de knop "OK". Het applicatie instellingenbestand voor de actieve applicatie is nu aangemaakt en de naam ervan verschijnt in de statusbalk van het regelpaneel. Opmerking: Als het aankruisvak "Koppel…" in het dialoogvenster "Aanmaken nieuw Instellingenbestand", niet is geselecteerd zal de actieve applicatie niet gekoppeld worden aan het Instellingenbestand dat u aan het maken bent. Opmerking: Denk eraan dat in de netwerkversie GEEN instellingen worden aangemaakt of opgeslagen voordat u uw eigen persoonlijke instellingen directory locatie opgeeft. Zie Netwerk Installatie voor meer details. Zodra een applicatie instellingenbestand is gemaakt zullen alle instellingen die gewijzigd zijn, worden opgeslagen in dit bestand en automatisch worden gebruikt wanneer het bestand actief is, of m a w wanneer de applicatie de focus heeft. Situatie Instellingen Aanmaken Zoals hiervoor reeds verteld kunnen binnen de instellingen voor een applicatie één of meerder "situaties" bestaan. Situaties kunnen slechts worden bepaald voor secundaire vensters, zoals oproep dialoogvensters. Iedere bepaalde situatie binnen een Instellingenbestand kan een eigen set aan instellingen hebben. Aanmaken nieuwe Situatie Instellingen voor een applicatie:

Het gebruik van Hal

169

1. Start de applicatie waarvoor u een Situatie Instelling wilt maken in het Applicatie Instellingenbestand. Ga naar de bepaalde situatie, bijvoorbeeld het dialoogvenster waarvoor u de speciale situatie instellingen wilt maken. 2. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om in het regelpaneel van Hal te komen. 3. Open het menu "Bestand" en selecteer "Kies of Maak Situatie aan" (Alt+B gevolgd door K). Het dialoogvenster "Kies of Maak een Situatie" zal verschijnen en er wordt aan u gevraagd de keuze te maken uit "Maak nieuwe Situatie" of "Gebruik bestaande Situatie". 4. Gebruik de pijltoetsen om de optieknop "Nieuwe Situatie Aanmaken" te selecteren en selecteer dan de knop "OK". Er wordt vervolgens gevraagd een naam voor de situatie die gaat aanmaken op te geven. 5. Geef het een zinvolle naam, zoals de naam van het dialoogvenster waarvoor de situatie instellingen worden gemaakt. 6. Druk op de knop "OK". Wanneer de situatie specifieke instellingen worden toegepast op een dialoogvenster zal het dialoogvenster "Vensternaam" verschijnen. In de meeste gevallen is er geen noodzaak de situatie condities te veranderen die automatisch worden ingevoerd maar patroon herkenning is mogelijk wanneer dat gewenst is. 7. Druk op de knop "OK". Opmerking: De condities van de situatie bestaan uit de "Vensternaam" en "Klassenaam". De "Vensternaam" is de tekst die verschijnt op de titelbalk van een dialoogvenster en de "Klassenaam" is een interne naam die meestal uniek is voor dat dialoogvenster. Gedurende het proces is echter de "Klassenaam" verborgen. Deze waarde kan alleen worden gezien en bijgesteld in de optie "Situatie Beheer" van het menu "Bestand" van het Hal regelpaneel. Nu een situatie is bepaald kunt u de instellingen verpersoonlijken. De naam van de actieve situatie zal worden weergegeven in de statusbalk na de naam van het instellingenbestand. Waar er geen situatie is bepaald zullen veranderingen die gemaakt zijn in de instellingen worden toegepast op de hele applicatie.

170 Het gebruik van Hal

Patroon overeenkomst Op een aantal plaatsen in deze software wordt de functie patroonovereenkomst gebruikt. Dit is het proces van het vergelijken van twee regels tekst op een enigszins vage manier. Er zal in het instellingenbestand een regel staan waartegen een tekst op het scherm wordt gecontroleerd. Een patroon overeenkomst geeft de mogelijkheid om een regel aan te geven die kan overeenkomen zelfs als de tekst niet exact overeenkomt. Het werkt via het gebruik van zogenaamde jokertekens. Het * teken geeft nul of meerdere tekens aan. Het kan alleen bestaan of samen met andere tekens ervoor of erna. Als u bijvoorbeeld een overeenkomst probeert te zoeken met de naam van een venster, maar de titel van het venster bevat een document bestandsnaam die kan verschillen, kunt u het sterretje gebruiken op het punt waar de naam van het document verschijnt. Bijvoorbeeld "Microsoft Word - *" of "* boodschap". U kunt net zoveel jokertekens gebruiken in de tekstregel als u wilt, zoals bijvoorbeeld *spe* Verder kunt u een ? (vraagteken) gebruiken als jokerteken voor een enkel teken. U kunt ook de \ (schuine streep naar links) gebruiken om het jokerteken effect op te heffen van het volgende teken, dus als u de regel die u exact wilt laten overeenkomen een ster of vraagteken bevat zoals "Bestand nu opslaan?". De regel moet, om de exacte overeenkomst te krijgen, er als volgt uitzien "Bestand nu opslaan\?", anders zal het laatste teken van de overeenkomstregel elk teken in de vensternaam of klassenaam als overeenkomst zien. Dus resumerend, * (sterretje) komt overeen met nul of meerdere tekens ?. (vraagteken) komt overeen met één teken \ (schuine streep naar links) geeft aan dat het volgende teken geen jokerteken is (zelfs als het een ? of * is)

Het gebruik van Hal

171

5.11.2 Gebruik van Breedsprakigheid schema's De uitdrukking "Spraak breedsprakigheid" en "Braille breedsprakigheid" houdt verband met de hoeveelheid informatie die gemeld wordt als u binnen een toepassing navigeert. De mogelijkheid om het niveau van breedsprakigheid te gebruiken kan helpen bij het versnellen van het aanleren en het verbeteren van de efficiency van het gebruik van een toepassing omdat u zelf kunt bepalen wat u wilt horen. Naast de vier breedsprakigheid schema's bestaat de mogelijkheid om eigen breedsprakigheid schema's te ontwikkelen. In deze zelfstudie gaan we de stappen na die nodig zijn om dit te doen. Scenario: Een hoog spraak breedsprakigheid schema is nodig bij het werken met een tabellen programma maar bij het navigeren door het werkblad, is de melding van het focussoort (bijvoorbeeld cel) en de bijbehorende selectie status ervan niet nodig. Om een eigen breedsprakigheid schema te maken waarbij deze gesproken prompts verwijderd zijn, zijn de volgende stappen nodig: Aanmaken van een breedsprakigheid schema. 1. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om het regelpaneel van Hal te openen. 2. Open het menu "Spraak" en selecteer "Schema's Breedsprakigheid..." (Alt S gevolgd door H). Het dialoogvenster "Instellen Breedsprakigheid" zal worden geopend. 3. Selecteer "Hoog" uit de beschikbare schema's in de oproepkeuzelijst. 4. TAB naar en selecteer de "Toevoegen" knop om een nieuw breedsprakigheid schema te maken met als basis de vorige selectie. 5. Voer een naam voor het nieuwe breedsprakigheid schema in, bijvoorbeeld "Mijn tabellenprogramma schema". Nu is er een nieuw schema aangemaakt. Op dit punt is het ook waardevol om het aankruisvak "Toevoegen bij bekijken Breedsprakigheid schema via sneltoets" te selecteren. Hiermee wordt het nieuwe schema toegevoegd in de "Breedsprakigheid schema's bekijken" sneltoets actie. Bewerken van uw breedsprakigheid schema. Nu dat we een nieuw breedsprakigheid schema gebaseerd op de hoge breedsprakigheid instelling aangemaakt hebben, moeten we dit schema

172 Het gebruik van Hal zodanig veranderen dat "cel" en "geselecteerd" niet langer worden gemeld. Dit gebeurt als volgt: 1. Ga terug naar het dialoogvenster "Instellen Breedsprakigheid". 2. Selecteer het nieuw aangemaakte schema uit de keuzelijst. 3. TAB naar de keuzelijst "Soort Element". 4. Selecteer "Cel" uit de oproepkeuzelijst. Dit omdat we de meldingen voor dit element willen wijzigen. 5. TAB naar het aankruisvak "Aan" in de groep "Melden soort" en verwijder de selectie van deze optie. Hiermee wordt voorkomen dat "cel" wordt gemeld als we door het werkblad navigeren. In ons scenario is de melding van de selectie status voor de cel ook niet gewenst. Om dat te bewerkstelligen moeten we het volgende doen: 6. Druk op ALT+S of TAB naar en selecteer de knop "Breedsprakigheid voor Status". 7. Vanuit de lijst die verschijnt markeert u de optie "Geselecteerd". 8. Druk op ALT+P of TAB naar de groep "Positie gerelateerd aan focus en Gebiedsoort". 9. Selecteer "Uit". 10. Selecteer de knoppen "Sluiten" en "OK" totdat het regelpaneel weer is verdwenen. Het aanmaken en bewerken van het spraak breedsprakigheid schema is nu compleet. Selecteren van breedsprakigheid schema. De laatste taak is het uitproberen van het nieuwe breedsprakigheid schema! Om dat te doen gaan we gewoon een tabellen programma starten en kunnen daarna twee richtingen kiezen: 1. Selecteer het nieuwe breedsprakigheid schema uit de oproepkeuzelijst "Breedsprakigheid" uit het "Spraak" eigenschappenblad in het Hal regelpaneel. Dezelfde instellingen kunnen worden verkregen door in het menu "Spraak" het submenu "Breedsprakigheid" te kiezen. 2. Of indien het aankruisvak "Toevoegen bij bekijken Breedsprakigheid schema via sneltoets” is geselecteerd voor het nieuwe breedsprakigheid schema drukt u eenvoudig op Dolphintoets + Is gelijk toets om door de schema's heen te lopen.

Het gebruik van Hal

173

Naast het gewoon uitzetten van verschillende prompts door middel van de breedsprakigheid instellingen is het ook mogelijk om veel meer te doen, bijvoorbeeld het anders structureren van de melding van een prompt of zelfs het veranderen van de omschrijving van elementen. Breedsprakigheid instellingen bieden de mogelijkheid om te regelen wat er gemeld wordt!

174 Het gebruik van Hal

5.11.3 Navigeren door een HTML inhoud Het Wereld Wijde Web kan een enorme bron van informatie zijn. Of het nu gaat om het simpel controleren of er nieuws is, om het zoeken naar onderwerpen die interessant zijn, om het zoeken naar een radiostation, om het controleren van uw bankrekening of het on-line kopen, u zult de meeste zaken die u ooit nodig heeft of wilt weten, vaak vinden op klik afstand. Deze webpagina's hebben vaak een rijke en fantasievolle inhoud, waarbinnen teksten, diverse elementen en grafische afbeeldingen, en zelfs animaties in vele vormen aanwezig zijn. Deze pagina's worden vaak aan elkaar verbonden via zogenaamde hyperlinks! Hyperlinks, vaak ook alleen links of hot spots genoemd, leveren een eenvoudige manier voor het bladeren van het ene webadres (zoals een URL, uniform resource locator) naar een ander zonder dat het noodzakelijk is te weten wat het adres is of dit in te typen. Het simpel selecteren van de link brengt u naar dat adres. Zulke links zijn onderdeel van de inhoud van de webpagina's en kunnen deel zijn van de tekst of grafische gegevens die worden weergegeven op de pagina. Daarom is het noodzakelijk dat u bij het navigeren door een webpagina in staat bent op een eenvoudige manier de inhoud van de pagina kunt bekijken, elementen kunt herkennen en in staat zijn de gezochte en gevonden hyperlinks binnen de pagina te gebruiken. In een on-line zelfstudie die u in kunt vinden in de ondersteuning sectie van de Dolphin website, zullen we demonstreren hoe eenvoudig het navigeren kan zijn met behulp van Hal. Het adres van de Dolphin website ondersteuning sectie is: http://www.dolphincomputeraccess.com/support/index.asp

175 HOOF

DSTUK

6

Menu structuur van Hal Dit hoofdstuk behandelt de menustructuur en alle menu-opties en dialoogvensters die kunnen worden benaderd via het Regelpaneel menu van Hal .

6.1 Bestand Menu Bestand

Dit menu biedt de gelegenheid om de uitvoer instellingen te beheren inclusief de situatie instellingen. U kunt instellingen bestanden en situaties aanmaken of aanpassen, u kunt de instellingen in de voorkeuren wijzigen, de situatie regels veranderen en u kunt situatie en instellingen bestanden verwijderen. Er is ook een optie voor het afsluiten van Hal. 6.1.1 Kies of Maak Instellingenbestand Bestand menu > Aanmaken of Kiezen Instellingenbestand.

Instellingen bestanden voor toepassingen bieden de mogelijkheid om voor Hal instellingen te bepalen die binnen de toepassing worden gebruikt. Hiermee wordt voorkomen dat iedere keer de instellingen moeten worden aangepast voor Hal. Selecteren van de optie "Aanmaken of Kiezen Instellingenbestand" geeft de gelegenheid om een nieuw instellingenbestand te maken of de actieve applicatie te koppelen aan een bestaand instellingenbestand. De actieve applicatie is die applicatie die u draaide juist voordat u het Regelpaneel opende en die getoond wordt in de statusbalk van het Regelpaneel. Het kiezen voor het maken van een nieuw instellingen bestand brengt u naar een nieuw dialoogvenster. Nieuw Instellingenbestand Aanmaken In dit dialoogvenster kunt u een nieuw instellingenbestand aanmaken.

176 Menu structuur van Hal

Naam Instellingenbestand Voer een naam in voor het nieuwe instellingenbestand. U moet iets invoeren dat goed te onthouden is zodat u dit instellingenbestand in de toekomst eenvoudig kunt terugvinden. De naam van de applicatie, of serie is een goede keuze! Een naam is vooraf voor u ingevuld gebaseerd op de naam van het product en de naam van het uitvoerbare bestand van de applicatie. U kunt dit gebruiken en bewerken of u kunt een gehele nieuwe naam invoeren. Nieuw leeg instellingenbestand aanmaken Deze optie maakt een leeg instellingenbestand aan. In de praktijk kunt u geen leeg instellingenbestand gebruiken aangezien alle instellingen een waarde moeten hebben. Het zal in werkelijkheid een instellingenbestand aanmaken gebaseerd op een interne standaard set instellingen. Kopieer Bestaand instellingenbestand. Met deze optie maakt een kopie van een bestaand instellingenbestand. Kies het te kopiëren instellingenbestand uit de oproepkeuzelijst. Nieuw Instellingenbestand Registreren Deze optie koppelt (registreert) de actieve applicatie aan uw nieuwe instellingenbestand. Dit betekent dat een koppeling wordt gemaakt in de eigenschappen van het instellingenbestand die uw actieve applicatie bevatten. Dit zal tot gevolg hebben dat uw nieuwe instellingenbestand wordt gebruikt door de actieve applicatie zodra u gereed bent met het aanmaken ervan. 6.1.2 Standaards Herstellen Bestand menu > Standaards Herstellen

Deze optie geeft de gelegenheid om het instellingenbestand terug te zetten naar de originele status, zoals die was bij installatie van de Dolphin software, of terug naar de status van de laatste update van Dolphin. Indien u een eigen instellingenbestand aan het bewerken bent zal deze optie niet beschikbaar zijn aangezien er geen Dolphin standaard bestand is. Het herstellen van het instellingenbestand zal ook tot gevolg hebben dat

Menu structuur van Hal

177

de applicaties die eraan gekoppeld (geregistreerd) waren ook worden hersteld. Dit kan direct gevolg hebben op het instellingenbestand voor de actieve applicatie die draait. 6.1.3 Situatie Aanmaken of Kiezen Bestand menu > Kies of Maak Situatie aan

Het is mogelijk om binnen een applicatie instellingenbestand een aantal instellingen te gebruiken voor een specifieke situatie. zoals bijvoorbeeld het spellingcontrole dialoogvenster in een tekstverwerker. Met de optie "Kies of Maak Situatie aan" kunt u een nieuwe set situatie-instellingen aanmaken en het actieve venster van de applicatie eraan koppelen of het actieve venster van de applicatie koppelen aan een bestaand situatie instellingenbestand. Maak nieuwe of gebruik bestaande situatie Gebruik de keuzerondjes om te kiezen tussen het aanmaken van een nieuwe situatie of het gebruiken van een bestaande situatie. Als u ervoor kiest een bestaande situatie te gebruiken, moet u deze uit een keuzelijst selecteren. Indien u ervoor kiest een nieuwe situatie aan te maken, drukt u op OK en er wordt gevraagd om een nieuwe naam op te geven voor de nieuwe situatie. Voer iets in dat het venster in de applicatie omschrijft. U wordt dan gebracht naar een situatie regel dialoogvenster. Hier kunt u de situatie regel bewerken die wordt gebruikt om overeenkomst te zoeken met de titel van het venster. 6.1.4 Situatie Beheer dialoogvenster Bestand menu > Situatie Beheer

Het dialoogvenster Situatiebeheer biedt de mogelijkheid om uw situatie instellingen in geselecteerd instellingenbestand te bewerken, verwijderen of bij te stellen. Om een situatie aan te maken moet u de knop Kies of Maak situatie aan gebruiken in het Situatie Instellingen dialoogvenster. Situatie Keuzelijst Kies de situatie die u wilt bewerken of verwijderen uit de oproepkeuzelijst.

178 Menu structuur van Hal

Regel Wijzigen Druk op de Regel Bewerken knop om de regels aan te passen die gebruikt worden om te bepalen of deze situatie wordt gebruikt. Hiermee gaat u naar het Bepaal de Situatie regels dialoogvenster. Verwijderen knop Deze knop verwijdert de actieve geselecteerde situatie uit het instellingenbestand. U kunt geen 'standaard situatie' verwijderen. Bepaal de Situatie regels In dit dialoogvenster kunt u de regels bekijken en bewerken die gebruikt worden voor deze situatie. Iedere situatie kan één of meerdere regels bevatten. Ieder regel bevat informatie dat wordt vergeleken met het actieve voorgrond venster. Een situatie wordt gekozen als de informatie in de regel overeenkomt met het voorgrond venster. Wanneer u ervoor kiest een bestaande situatie voor een venster te gebruiken met het Situatie Aanmaken of Kiezen (pagina 177) dialoogvenster, wordt een nieuwe regel aangemaakt. Er is geen limiet aan het aantal regels die een situatie kan bevatten, het moet echter zeker één regel bevatten om geselecteerd te kunnen worden. Iedere regel bestaat uit een Vensternaam en een Klassenaam. De Vensternaam wordt verkregen uit de titel van een venster en wordt gebruikelijk getoond in de titelbalk van een venster. De Klassenaam is een interne identificatie die wordt bepaald door de applicatie. Gebruikelijk is de klassenaam van weinig betekenis, het blijft echter meestal onveranderd ook als de vensternaam wijzigt. De Vensternaam en klassenaam worden beiden vergeleken met behulp van Patroon overeenkomst. Daarom kunt u een enkele regel aanmaken die voor verschillende vensters kan gelden. Bedenk dat met patroon overeenkomst geen veld leeg gelaten mag worden. Om een regel aan te maken die overeenkomt met elke tekst typt u een * (sterretje). U kunt van regel naar regel gaan met de Volgende Regel en Vorige Regel knoppen. Om een nieuwe regel aan te maken, drukt u op de

Menu structuur van Hal

179

Toevoegen Regel knop en om een regel te verwijderen op de DELETE knop. 6.1.5 Situatie Instellingen Bestand menu > Situatie Instellingen

De Situatie instellingen bieden de mogelijkheid om sommige instellingen te veranderen die niet specifiek zijn voor een bepaalde uitvoer. Indien u situatie regels heeft bepaald zullen deze instellingen worden toegepast alleen op de actieve situatie regel. Kolommen Detecteren Bestand menu > Situatie Instellingen > Kolommen Detecteren

Deze instellingen bepalen hoe kolommen met tekst worden uitgelezen. Wanneer "Kolommen Detecteren" aan staat zal alleen tekst in de actieve kolom worden uitgelezen als u door het document heen gaat. Dit bepaalt ook in welke volgorde een documentvenster zal worden uitgelezen indien u drukt op de leestoets of de toets voor document lezen. Het heeft ook invloed op de volgorde waarin de tekst wordt getoond in de lichtkrant modus. U kunt elk moment van kolom detectie wisselen met een sneltoets: Schakelen tussen rij en kolom modus: Druk op LINKER CONTROL + 9. Auto Virtuele Focus Bestand menu > Situatie Instellingen > Auto Virtuele Focus

Met deze instelling kunt u de automatische virtuele focus aan of uit zetten. DE automatische vf is een speciale functie die als onderdeel van een ,mapbestand kan worden geprogrammeerd. Wanneer een mapbestand voor een applicatie wordt aangemaakt kunnen bepaalde onderdelen aangemerkt worden om automatisch een virtuele focus te gebruiken, wat in de praktijk betekent dat de virtuele focus automatisch aangeschakeld kan worden wanneer de toetsenbord Focus wordt verplaatst naar bepaalde onderdelen van uw applicatie. Dit is handig als er geen werkfocus bestaat in het bepaalde venster.

180 Menu structuur van Hal De auto virtuele focus kan op ieder moment worden geschakeld met behulp van een sneltoets: Auto virtuele focus aan / uit schakelen: Druk op LINKER CONTROL + 4. Auto Gebied Focus Bestand menu > Situatie Instellingen > Auto Gebied Focus

Met deze instelling regelt u het automatisch schakelen naar het Gebied Virtuele Focus. Standaard zal Hal automatisch kiezen voor Gebied Virtueel Focus in plaats van het normale Virtuele Focus indien er één wordt bepaald voor het actieve gebied. De auto gebied focus kan op ieder moment worden geschakeld met behulp van een sneltoets: Auto gebied focus aan / uit schakelen: Druk op LINKER CONTROL + 2. Opmerking: deze instelling zal actief worden zodra u de volgende keer schakelt naar de Virtuele Focus. Kijk a u b in het hoofdstuk "Virtuele Focus" in het onderdeel "Hal gebruiken" voor meer details omtrent de virtuele focus, het gebied virtuele focus and en de automatische omschakelingen in de virtuele focus modes. Formaatmodus Bestand menu > Situatie Instellingen > Formaatmodus

Wanneer Formaatmodus is aangezet wordt automatisch naar de Interactieve Modus geschakeld wanneer met de TAB naar een invoerveld wordt verplaatst. Hiermee is het eenvoudiger om formaten te kunnen opbouwen, zonder iedere keer handmatig naar de Interactieve Modus te moeten schakelen bij ieder invoerveld. Formaat modus kan ook aan en uit worden geschakeld door drukken op: DOLPHINtoets + ENTER

Menu structuur van Hal

181

6.1.6 Importeren Bestand menu > Importeren (voor uitvoer instellingenbestanden: *.atl) Map menu > Importeren (voor mapbestanden: *.dtl)

Importeren is het toevoegen aan uw systeem van aanvullende instellingenbestanden vanuit een externe locatie. Indien u nieuwe Dolphin standaard bestanden importeert worden ze gekopieerd in de standaard directory. Indien u eerder instellingen heeft veranderd dan kunt u nu kiezen om de nieuwe geïmporteerde bestanden van Dolphin te gebruiken of dat u uw eigen instellingen wilt blijven gebruiken. Indien u geen nieuwe Dolphin standaard bestanden importeert dan zullen de bestanden worden gekopieerd in de instellingen directory. Als u eerder instellingen heeft aangepast zult u een waarschuwing krijgen dat u uw aangepaste bestanden gaat overschrijven en als u dat niet wilt kunt u het importeren niet uitvoeren. In elk geval als u beslist om de actieve instellingen te vervangen door de nieuwe geïmporteerde zullen deze veranderingen direct uitgevoerd worden. Importeren van één of meerdere instellingenbestanden: 1. Selecteer de optie importeren. 2. Kies de map waar de nieuwe instellingenbestanden zijn opgeslagen. 3. Selecteer één of meer instellingenbestanden (het is een keuzelijst met meervoudige selectie). 4. Druk OK. Opmerking: Er kan enige vertraging zijn bij het importeren en exporteren als u gebruik maakt van een diskette.

6.1.7 Bestandsbeheer Instellingen Bestand menu > Bestandsbeheer Instellingen...

Hiermee wordt het dialoogvenster Bestandsbeheer Instellingen geopend. In dit dialoog kunt u een bepaald instellingen bestand selecteren en de voorkeuren daarin aanpassen (zoals het versienummer, de naam en gekoppelde applicaties), specifieke situatie regels wijzigen binnen het

182 Menu structuur van Hal instellingen bestand en, indien nodig, de situatie regels of het instellingen bestand zelf verwijderen. Lijst van Instellingenbestanden Selecteer het instellingenbestand dat u wilt gaan beheren uit de lijst met bestanden in de keuzelijst. Eigenschappen In het eigenschappen dialoogvenster kunt u de eigenschappen van een instellingenbestand wijzigen. De eigenschappen zijn onderdeel van het instellingenbestand gerelateerd aan de naam, versie en lijst met gekoppelde applicaties. Naam Dit tekstgebied bevat de naam van het instellingenbestand. U kunt hier vrijelijk het bestand wijzigen om het een andere naam te geven. De naam heeft geen invloed op het werken van het instellingenbestand of welke applicaties het gebruiken. Versie Dit tekstgebied is ontworpen om het versienummer van het instellingenbestand te bevatten. U kunt dit gebied bewerken om het versienummer te wijzigen. Indien u een instellingenbestand aanmaakt door een kopie te maken van een bestaande, raden we aan de naam en het versienummer van de kopie te wijzigen zodat te volgen is welk instellingenbestand het is. Met het versienummer, kunt u diverse instellingenbestanden hebben met dezelfde naam en toch onderscheid tussen de bestanden maken. Opmerking: Het versienummer wordt niet automatisch bijgehouden. Het ligt aan uzelf om dit te veranderen wanneer u dit nuttig vindt.

Applicaties gekoppeld aan dit instellingenbestand Deze keuzelijst bevat alle applicaties die gekoppeld zijn aan dit instellingenbestand. Iedere applicatie is aangegeven door het pad naar het uitvoerbare bestand van het programma. De volgorde in de keuzelijst is

Menu structuur van Hal

183

niet belangrijk voor het gekozen instellingenbestand. U kunt met de pijltoetsen omhoog of omlaag gaan door de lijst en de applicatie kiezen die u wilt verwijderen of waarvoor u een instelling wilt wijzigen. Applicatie Toevoegen Met de knop Applicatie Toevoegen kunt u één van de geopende applicaties verbinden aan dit instellingenbestand. Voor de Applicatie instellingen kunt u dit ook doen vanuit het Applicatie Instellingen eigenschappenblad. Applicatie toevoegen: · Druk op de Applicatie toevoegen knop · Kies één van de geopende applicaties uit de oproep keuzelijst Selecteer Applicatie · Druk OK. De geselecteerde applicatie zal worden toegevoegd aan de lijst met gekoppelde applicaties voor dit instellingenbestand. De applicatie van uw keuze zal bij alle andere instellingenbestanden (indien aanwezig) worden verwijderd. Selecteer Applicatie Selecteer hier de applicatie die u wilt toevoegen aan dit Instellingenbestand. Applicatie Verwijderen De knop Applicatie Verwijderen geeft de mogelijkheid om de geselecteerde applicatie uit de lijst van applicaties, die verbonden zijn met dit instellingenbestand, te verwijderen. Die applicatie zal in het vervolg starten met het standaard instellingenbestand. Instellingenbestand verwijderen Het Selecteren van de delete knop zal het bestand uit uw systeem verwijderen. Wanneer het instellingenbestand is verwijderd wordt het Standaard Applicatie instellingenbestand gebruikt om de bijbehorende applicatie te benaderen.

184 Menu structuur van Hal

Situatiebeheer dialoogvenster Onder het Situatiebeheer kunt u alle taken uitvoeren die u ook in het "Situatiebeheer" menu. In "Bestandsbeheer Instellingen" is het mogelijk om regels die zijn gekoppeld aan situatie instellingen te veranderen zonder dat het nodig is om "in" de bepaalde situatie te zijn op dat moment. Exporteren Exporteren van een instellingenbestand is het kopiëren van het instellingenbestand vanuit de instellingen directory op uw machine naar een andere locatie, vaak een diskette. Omdat de naam van een instellingenbestand weinig overeenkomst bezit met de naam van het bestand moet u de Export optie gebruiken om er zeker van te zijn dat u een kopie heeft van het juiste bestand. Exporteren van een instellingenbestand: 1. Kies het bestand dat u wilt exporteren uit het lijstvenster. 2. Druk op de knop Exporteren. 3. Kies de directory waar de kopie moet worden geplaatst, in de boomstructuur 4. Druk OK. Het bestand wordt gekopieerd. 6.1.8 Hal Verlaten Bestand menu > Hal Verlaten

Hiermee sluit u Hal af. Opmerking, als u echter slechts het Hal Regelpaneel wilt minimaliseren druk dan op de ESCAPE toets.

6.2 Beeld Beeld menu

Het menu "Beeld" geeft de mogelijkheid om de instellingen voor het markeersysteem voor de focuste bepalen.

Menu structuur van Hal

185

6.2.1 Focus Markering Beeld menu > Focus Markering

De optie "Focus Markering" biedt de mogelijkheid om de actieve focuspositie aan te geven. U kunt kiezen tussen verschillende soorten en kleuren voor iedere andere focussoort.

186 Menu structuur van Hal

6.2.2 Voorkeuren Beeld menu > Voorkeuren

Het Voorkeuren dialoogvenster voor Beeld bevat instellingen voor het systeem van het markeren van de focus die niet applicatie afhankelijk is. Schakelen Markering Sneltoets De Markering sneltoets schakelen optie bepaalt de actie die wordt uitgevoerd wanneer de optie Weergeven in het Focus Markering dialoog staat op "Op toetsdruk". Als Schakelen Markering Sneltoets niet is geselecteerd zal de focus alleen worden gemarkeerd als de sneltoets wordt gedrukt. Aan de andere kant zal, indien geselecteerd, het drukken op de sneltoets als schakelaar werken, namelijk het aan en uitzetten van de focus markering.

6.3 Spraak Spraak menu

Het menu "Spraak" biedt het beheer van de spraak instellingen. 6.3.1 Spraak inschakelen Spraak menu > Aan

Schakelt de spraak aan of uit. Dit kan ook gebeuren met de volgende sneltoets: Om de spraak aan of uit te schakelen: Druk op LINKER CONTROL + 0

Menu structuur van Hal

187

6.3.2 Toetsenbord Spraak menu > Toetsenbord

Als u op een toets drukt op het toetsenbord die geen betekenis heeft, zal het automatisch spraaksysteem niets te melden hebben omdat er geen verandering op het scherm heeft plaats gevonden. Het Toetsenbord Meldingsysteem zal echter spreken. Dit staat bekend als toetsmelding . Het systeem van toetsmelding geeft aan welke toets u heeft gedrukt. Dit heeft dus niets te maken met hetgeen er met de applicatie gebeurt als resultaat van het drukken op een Toetscombinatie. De toetsmelding zal alleen iets melden als u een toets heeft gedrukt en er niets gebeurt in de toepassing. Omdat de toetsmelding de actuele Toetscombinaties meldt, hebben de omschrijvingen die u hoort niets te maken met een functie in uw applicatie. Als u bijvoorbeeld drukt op de toets PIJL OMLAAG, kunnen er twee dingen gebeuren: · Indien het automatisch Spraaksysteem herkent dat de cursor een regel omlaag gegaan is op het scherm, zal het de nieuwe regel lezen. · Indien het automatisch Spraaksysteem geen beweging van de cursor waarneemt, zal de toetsmelding zeggen "pijl omlaag". De toetsmelding wordt geregeld met de instellingen in het dialoogvenster Toetsenbord Melding. Toetsmelding is een goede manier om te bepalen of het drukken op een toets iets heeft uitgevoerd of niet. Dit kan gebeuren als u bijvoorbeeld aan het einde van een keuzelijst of een werkgebied staat. Verder drukken op de pijltoets omlaag zal geen effect hebben. Soms zal een applicatie een piepof pingsignaal geven om aan te duiden dat u geen goede toets heeft ingedrukt. Opmerking: Toetsmelding gebeurt niet onmiddellijk. Er kan een kort tijdsverschil zijn tussen het drukken van de toets en de melding ervan. Dit verschil wordt veroorzaakt doordat de schermlezer een ogenblik wacht om te zien of de applicatie reageert of niet.

188 Menu structuur van Hal

Toetsenbord Melding U kunt ervoor kiezen om bepaalde toetscombinaties altijd te laten uitspreken door te schakelen van de automatische modus naar de handmatige modus en met behulp van de instellingen. In de automatische modus, worden de toetscombinaties uitgesproken als ze geen verandering op het scherm teweeg brengen (omdat de applicatie ze niet gebruikt heeft). In de handmatige modus, kunt u kiezen welke toetsen altijd worden gemeld. Dit melden gebeurt vooraf aan de gemelde tekst die door de verandering op het scherm is veroorzaakt. Automatische Toetsmelding Het aankruisvak automatische toetsmelding zet het toetsenbord spraaksysteem in de automatische modus. Elke toets wordt gemeld indien u ze drukt en er geen relevante schermverandering plaats vindt. Geselecteerde Toetsmelding Deze aankruisvakken bepalen het melden van toetsenbord toetsen. Automatische toetsmelding moet uitgeschakeld zijn voordat deze bedieningselementen beschikbaar zijn. Ieder aankruisvak zet een toetsmelding voor een specifieke toets of groep van fysieke toetsen aan. U kunt dus selecteren welke toetsen op het toetsenbord worden gemeld en welke niet. De toetsenbordgroepen zijn de volgende: Navigatietoetsen - deze bevatten pijltoetsen, home, end, pagina omhoog en pagina omlaag. Functietoetsen - dit is de bovenste rij toetsen van functietoetsen, normaal F1 tot en met F12. Alfanumerieke toetsen - alle standaard toetsen die u gebruikt om teksten aan te brengen in een document. Control/Alt met Alfanumerieke toetsen - toetscombinaties van de Control of Alt toetsen met een Alfanumerieke toets. Insert/Delete/Backspace - genoemde toetsen. Tab, ENTER, Spatiebalk, Escape - deze enkele toetsen kunnen individueel ingesteld worden.

Menu structuur van Hal

189

Vergrendel toetsen - Num lock, Scroll lock en Caps Lock toetsen. Modificatie toetsen - de toetsen CTRL, SHIFT of ALT die niet in combinatie met een andere toets worden gedrukt. 6.3.3 Breedsprakigheid Spraak menu > Breedsprakigheid Braille menu > Breedsprakigheid

Het kiezen van het niveau van breedsprakigheid voor de Braille of spraak. Breedsprakigheid instellingen regelen de hoeveelheid informatie die wordt gegeven door Hal en de manier waarop deze informatie wordt gemeld. De opties zijn: · Minimum · Laag · Gemiddeld · Hoog · Standaard Indien u situatie regels heeft bepaald zal deze instelling alleen de actieve situatie veranderen. "Standaard" is de instelling van breedsprakigheid die u heeft gekozen als algemene standaard instelling. 6.3.4 Monitor Markeringen Aan Spraak menu > Monitor Markeringen Aan

Schakelt alle Monitor Markeringen aan of uit. De implementatie en het doel van de monitor markeringen worden bepaald door de auteur van de map. Waar een monitor markering is geïmplementeerd binnen een map moet deze worden gedocumenteerd in de Applicatie Notities. Het selecteren van "Monitor Markeringen Aan" bepaald of de betreffende monitor markering actief wis in de gegeven situatie.

190 Menu structuur van Hal

6.3.5 Stijl Spraak menu > Stijl

Het dialoogvenster spraakstijlen wordt gebruikt om de terugkoppeling via de spraak aan te passen aan de persoonlijke wensen voor verschillende gebieden van het scherm. Spraak instellingen omvatten zulke zaken als interpunctie, letter attributen melding (afhankelijk van uw toegangs product) en de regels voor de uitspraak van getallen. U kunt de spraakstijl instellen voor de volgende gebieden en spraak modes: · Werkgebieden - de gebieden met een knipperende tekstcursor. · Promptgebieden - de andere tekstgebieden die geen werkgebieden of menu's zijn. · Menu's - de oproep- en gewone menu's · Document Lezen - bepaalt de spraakstijl in de document lezen modus. · Virtueel Focus: - bepaalt de spraakstijl in de virtuele focus modus. Interpunctie Niveau U kunt kiezen uit verschillende niveau’s voor het uitspreken van interpuncties (leestekens) uit deze keuzelijst. Dit interpunctie niveau heeft betrekking op gewone gesproken tekst, als resultaat van een schermverandering of het drukken op een sneltoets. Kies het niveau voor de punctuatie uit de lijst. Iedere verhoging van niveau geeft aan dat er meer leestekens moeten worden uitgesproken. Getallen melden Getallen kunnen worden gemeld als cijfers, in paren of als getallen. U kunt de stijl kiezen voor de gewenste melding in de groep "Getallen Melden" in uw Spraakstijl eigendommenblad. Getallen melden in cijfers betekent dat elk cijfer apart wordt gemeld, bijvoorbeeld twee drie vier. Getallen melden als getallen houdt in dat de numerieke waarde in woorden wordt uitgesproken, bijvoorbeeld twee honderd vier en dertig. Getallen melden in paren breekt de numerieke waarde af in een serie van twee cijfers. Dit wordt in het dagelijks gebruik veel toegepast. Uitspraak in

Menu structuur van Hal

191

paren wordt vaak gebruikt om een telefoonnummer of datum door te geven, zoals bijvoorbeeld het jaar 1996 omschreven zal worden als negentien zes en negentig, indien de instelling voor paren is ingesteld. Meldingen De aankruisvakken in de Meldengroep zetten de melding van relevante tekens en regelkenmerken aan. Teken kenmerken worden gemeld op basis van het teken op het scherm (in uw document). Het meldt niet de tekens die gebaseerd zijn op de status van de werkbalk van een tekstverwerker die actueel het lettertype aangeeft waarin de volgende letter zal staan. Als u met de pijltoetsen een teken naar links of rechts gaat zal het kenmerk melden afhankelijk zijn van het type van elk teken dat u bereikt. Opmerking, sommige van de tekenkenmerken zijn alleen beschikbaar in bepaalde situaties, bijvoorbeeld sommige kenmerken zijn alleen geldig voor Microsoft Word documenten of voor HTML pagina's. 6.3.6 Tekenmelding Spraak menu > Tekenmelding

Dit regelt hoeveel en wat er wordt gemeld als een tekst wordt ingevoerd in een document. Er zijn vier keuzes die bepalen wat er gebeurt als u typt: · Tekens - Ieder teken wordt gemeld. · Woorden - Ieder woord wordt gemeld. · Tekens en Woorden - Ieder teken wordt gemeld en ieder woord. · Geen - niets wordt gemeld. 6.3.7 Document Instellingen Spraak > Document Instellingen

De optie "Document instellingen" geeft toegang tot een submenu met document object model (DOM- dat is een object-georiënteerde benadering van gestructureerde documenten zoals HTML-, XHTML- en XMLdocumenten) gebieden waar geavanceerde configuratie instellingen mogelijk zijn. De aanpassingen kunnen per applicatie worden toegepast via de applicatie instellingen bestanden.

192 Menu structuur van Hal

Opmerking: deze instellingen zijn voor specifieke DOM gebieden en worden niet toegepast op niet-DOM gebieden of indien een nietDOM mapbestand wordt gebruikt.

Internet Explorer Spraak > Document instellingen > Internet Explorer

De optie "Internet Explorer" levert toegang tot de geavanceerde DOM configuratie opties voor hypertext gebieden die gebruik maken van DOM, bijvoorbeeld het gebruik van Internet Explorer via de DOM geactiveerd map. Opties omvatten het regelen van de uitvoer bij het laden van de pagina, de uitbreiding van afkortingen en letterwoorden, het uitschakelen van pagina en active x verversing en het melden van verschillende hypertext elementen. Algemeen Spraak > Document Instellingen > Algemeen

De optie "Algemeen" geeft toegang tot de geavanceerde DOM configuratie opties die kunnen worden gebruikt in de algemene DOM geactiveerde gebieden. 6.3.8 Klik en Document Lezen Spraak > Klik en Document Lezen

Als "Klik en Document Lezen" is geselecteerd kan het lezen van het document gestart en gestopt worden met behulp van de middelste muisknop. Dit zal het lezen van het document starten vanaf het punt waar de muisaanwijzer zich bevindt. Dit kan worden geactiveerd door in het "Spraak" menu de optie "Klik en Document Lezen" te selecteren of via het "Spraak" eigendommenblad.

Menu structuur van Hal

193

6.3.9 Voorkeuren Spraak menu > Voorkeuren

De optie Voorkeuren geeft de mogelijkheid om de uitvoerinstellingen voor uw spraaksynthesizer te bepalen.

Volume De keuzelijst Volume wordt gebruikt om het volume van de spraak aan te passen. De waardereeks is afhankelijk van uw synthesizer. U kunt ook het volume regelen op elk moment van het werk met sneltoetsen: Volume verhogen: Druk op LINKER CONTROL + IS GELIJK Volume verlagen: Druk op LINKER CONTROL + MINUS In sommige omstandigheden kan het zijn dat u de spraak compleet wilt stoppen. Hoewel u dit kunt doen door het volume tot nul te verlagen, is een snellere methode het uitschakelen van de Spraakuitvoer.

194 Menu structuur van Hal

Spraak aan- en uitschakelen: Druk op LINKER CONTROL + NUL Snelheid De keuzelijst snelheid wordt gebruikt om de snelheid van de spraak aan te passen. De waardereeks is afhankelijk van uw synthesizer. U kunt ook de snelheid regelen op elk moment van het werk met sneltoetsen: Snelheid verhogen: Druk op LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + IS GELIJK Snelheid verlagen: Druk LINKER CONTROL + LINKER SHIFT + MINUS Andere stemkenmerken kunnen een effect hebben op de snelheid bij sommige synthesizers, zoals tussen-woord en tussen-alinea pauze. Hoofdletters melden De keuzerondjes Woorden en Pieptonen geven de keuze om hoofdletters te melden in woorden of met pieptonen. Als u Woorden kiest zal de Spraak de hoofdletters als volgt melden: · "Hoofdletterteken" – betekent dat een enkele letter een hoofdletter is. Dit wordt alleen gebruikt als u door een document loopt per letter. · "Hoofdletter" – betekent dat een woord begint met een enkele hoofdletter. · "Alles Hoofdletters" – betekent dat een woord geheel in hoofdletters is geschreven. · "Gemengd hoofdletters" – betekent dat een woord één of meerdere hoofdletters bevat. Indien u pieptonen kiest wordt er een oproepkeuzelijst getoond met het etiket "Gebruikt geluid". Gebruik deze keuzelijst om een pieptoon te kiezen die u wilt horen als er een hoofdletter staat. De geselecteerde pieptoon zult u te horen krijgen als u van optie verandert. De aanwezigheid van pieptonen is afhankelijk van de gebruikte synthesizer.

Menu structuur van Hal

195

· Een enkele pieptoon wordt gebruikt voor het aangeven van een hoofdletterteken of een woord beginnend met een hoofdletter. · Twee pieptonen geven een woord aan met een andere combinatie van hoofdletters. Standaard Breedsprakigheid De standaard breedsprakigheid oproepkeuzelijst geeft de standaard instellingen voor de spraak en braille breedsprakigheid weer. Andere breedsprakigheid niveau's kunnen worden gekozen voor specifieke situaties. Braille Veranderingen melden Als dit aankruisvak is geselecteerd zullen veranderingen die u aanbrengt in de Braille via sneltoetsen, worden gemeld. Dit omvat mede de volgende Braille opties: · Literatuur Modus · Fysieke Modus · Ontwerp Modus · Uitgebreide Modus · Kenmerk Modus · Cursorsoort · Cursor zichtbaar · Zes of Achtpunts Braille · Routingknop actie · Braille aan en uit Melden 'geen focus gedetecteerd' Dit aankruisvak bepaalt of een melding 'geen focus gedetecteerd' plaats vindt wanneer Hal geen focus kan detecteren. Klembordacties melden Dit aankruisvak bepaalt of de klembord activiteit wordt gemeld, bijvoorbeeld als de tekst wordt geknipt, gekopieerd of geplakt naar of van het klembord.

196 Menu structuur van Hal Een "Klembord toets mapping" dialoog is beschikbaar ter ondersteuning van deze functie. Dit dialoog bevat instellingen die het mogelijk maken om alternatieve sneltoetsen te bepalen voor de knippen, kopiëren en plakken instructies. De sneltoetsen behoeven slechts te worden gewijzigd als uw besturingsprogramma niet de standaard toetsen gebruikt voor deze functies. Aanlogscherm Spraak Selecteer het aankruisvak "Spraak" om de spraak te activeren bij het Aanlogscherm van Windows. Opmerking: U kunt alleen de Dolphin Orpheus TTS spraaksynthesizer versie 2 gebruiken, andere synthesizers worden niet ondersteund in het aanlog scherm. De aanlog prompt opties zijn alleen beschikbaar in het Uitvoer dialoog wanneer Orpheus 2 wordt gebruikt. Mochten de opties niet beschikbaar zijn schakel dan eerst naar Dolphin Orpheus TTS 2. De Dolphin Pen ondersteunt de spraak tijdens het aanloggen niet. Zodra het "Aanlog" aankruisvak is geselecteerd kunt u uit een lijst met vele talen uw selectie maken. Deze lijst is beperkt tot de talen die beschikbaar zijn in Dolphin Orpheus TTS. De stem die wordt gebruikt met een taal is de standaard tem die gekoppeld is aan die taal. Herhalingen

In de Spraak voorkeuren opent de knop "Herhalingen" het dialoogvenster "Teken herhaal instellingen". Dit dialoog bevat de opties voor de afhandeling van herhaalde tekens. De instellingen worden algemeen toegepast maar zijn geactiveerd per situatie door het selecteren van het aankruisvak "Herhalingen" in de spraak stijl meldingen instellingen.

Menu structuur van Hal

197

Het melden van de herhaalde tekens is ook bepaald door de instelling van de interpunctie niveau optie. Als het teken, in het interpunctie niveau instelling, niet wordt gemeld zal ook de melding van het herhaalde teken achterwege blijven. Klembord toets mapping In de Spraak voorkeuren opent de knop "Klembord toets mapping" een dialoog waarbinnen u de sneltoetsen kunt instellen voor kopiëren, knippen en plakken. De sneltoetsen behoeven slechts te worden gewijzigd als uw besturingsprogramma niet de standaard toetsen gebruikt voor deze functies. Standaard toets toewijzingen: Kopieer CTRL + C Knippen CTRL + X Plakken CTRL + V De sneltoetsen worden gebruikt door de functie "Klembordacties melden". Ze veranderen niet de manier van werken met de klembordacties door het besturingsprogramma. 6.3.10 Schema's Breedsprakigheid Spraak menu > Schema's Breedsprakigheid (spraak breedsprakigheid) Braille menu > Schema's Breedsprakigheid (braille breedsprakigheid)

De instellingen in dit dialoogvenster bieden de gelegenheid om de breedsprakigheid instellingen van Hal te veranderen. Breedsprakigheid instellingen bepalen hoeveel informatie wordt gemeld door Hal, en hoe deze informatie wordt weergegeven. Er zijn een aantal standaard niveaus bepaald die u kunt bijwerken totdat ze naar wens werken. U kunt ook nieuwe breedsprakigheid schema's toevoegen. Breedsprakigheid Gebruik deze oproepkeuzelijst om te kiezen uit de schema's die beschikbaar zijn. Alle verdere veranderingen in dit dialoogvenster worden toegepast op het geselecteerde schema.

198 Menu structuur van Hal

Toevoegen U kunt extra breedsprakigheid schema's toevoegen door te drukken op de Toevoegen knop. U krijgt een dialoogvenster voorgeschoteld waar u een naam kunt opgeven voor het nieuwe breedsprakigheid schema. Wanneer u een nieuw breedsprakigheid schema toevoegt zullen de standaard waardes worden gekopieerd vanaf het schema dat was opgeroepen voordat u op Toevoegen drukte. Opmerking: Hal zal automatisch de eigen breedsprakigheid schema's van een nummer voorzien en dit nummer toevoegen aan het eind van de naam.

DELETE De knop Verwijderen geeft de mogelijkheid om een eigen breedsprakigheid schema te verwijderen. Hernoemen De knop Hernoemen biedt de mogelijkheid om een bepaald eigen breedsprakigheid schema een andere naam te geven. Opmerking: Hal zal automatisch de eigen breedsprakigheid schema's van een nummer voorzien en dit nummer toevoegen aan het eind van de naam. Dit nummer is niet te wijzigen.

Schema op standaard instellen De knop Schema op standaard instellen biedt de mogelijkheid om de originele instellingen van het schema te herstellen. Deze knop is alleen beschikbaar voor de standaard breedsprakigheid schema's maar niet voor de zelf aangemaakte schema's. Toevoegen bij bekijken Breedsprakigheid Schema via sneltoets. Hal biedt u de mogelijkheid om tussen de verschillende breedsprakigheid schema's te schakelen met behulp van een sneltoets, deze is standaard de Dolphintoets + Is gelijk toets voor de spraak breedsprakigheid en Linker

Menu structuur van Hal

199

Shift + Dolphintoets + Is gelijk toets voor de braille breedsprakigheid schema's. Dit aankruisvak geeft de mogelijkheid om de breedsprakigheid schema's te kiezen die met de sneltoets kunnen worden geselecteerd. Als het aankruisvak is geselecteerd kunt u dit breedsprakigheid schema veranderen met de sneltoets, indien niet geselecteerd kan dit schema niet worden benaderd via de sneltoets. Soort Element Gebruik de oproepkeuzelijst om het soort element te kiezen dat u wilt wijzigen. Alle andere instellingen in dit groepvenster zullen de breedsprakigheid instellingen voor dit element wijzigen. Spraak/Braille Soort Gebruik de oproepkeuzelijst om het soort element te kiezen. Alle andere instellingen in groepvenster van de Spraak/Braille Soort geven aan hoe deze elementsoort wordt gemeld. Spraak bij Verlaten De spraak breedsprakigheid instelling is alleen beschikbaar als de optie "Melden van soort gebied dat de Focus bevat" is geselecteerd. "Melden van soort gebied dat de Focus bevat" regelt het melden van een soort gebied als de focus op dat gebied komt, De instelling "Spraak bij Verlaten" zal het soort gebied opnieuw melden bij het verlaten van de focus uit dat gebied. Voorbeeld: Neem aan dat deze optie is aangezet voor het soort gebied "groepvenster". Wanneer u met tab binnen het groepvenster "Melden soort" komt zal Hal uitspreken "Melden soort groep" gevolgd door de omschrijving van de focus. Ga verder met de tab in dit groepvenster. Zodra men buiten het groepvenster komt zal Hal uitspreken "Groep verlaten" gevolgd door de omschrijving van de nieuwe focus positie. De melding "Melden soort groep" zodra de focus in dat groepvenster terechtkomt wordt bepaalt door de instelling van "Melden van soort gebied dat de Focus bevat". De melding "Groep verlaten" wanneer de focus het groepvenster verlaat wordt bepaald door de optie "Spraak bij verlaten".

200 Menu structuur van Hal

Randen Gebied invoegen Dit aankruisvak heeft invloed op het tonen van de regel bij de fysieke navigatie. Als het aankruisvak is geselecteerd zullen de randen van het element worden meegenomen in de fysieke regel, als het aankruisvak niet is geselecteerd zullen de randen van het element worden genegeerd. Breedsprakigheid voor de Status Dit dialoogvenster biedt de mogelijkheid de melding van de statusinformatie te veranderen. Gebied Status Dit aankruisvak bevat alle statusinformatie die beschikbaar is voor het actieve element. Hal zal de statusinformatie melden in de volgorde die in de lijst is bepaald. Omhoog Gebruik de omhoog knop om de geselecteerde optie hoger op de lijst geplaatst te krijgen. Omlaag Gebruik de omlaag knop om de geselecteerde optie lager op de lijst geplaatst te krijgen. Bij verplaatsing binnen dezelfde container alleen spraak verandering Deze breedsprakigheid instelling slaat op de status die is geselecteerd in de Gebied Statuslijst. Het kan worden gebruikt om Hal te laten stoppen met het steeds weer herhalen van dezelfde informatie. Indien geselecteerd zal Hal de statusinformatie niet melden als die hetzelfde is als de statusinformatie van het vorige element, zolang in dezelfde container wordt rondgegaan. "Container" betekent hier het gebied dat de actieve focus bevat, zoals een groepvenster.

Menu structuur van Hal

201

Positie gerelateerd aan Focus en Gebiedsoort Gebruik deze knoppen om te kiezen wanneer de status informatie zal worden gemeld. Deze instelling slaat op de status die actief geselecteerd is in de lijst. Voor Kies "Voor" om de status informatie voor het etiket en soort element gemeld te krijgen, bijvoorbeeld "focus OK knop" waarbij "focus" is de status, "OK" het etiket en "knop" het soort element aangeeft. Tussen Kies "Tussen" om de status informatie tussen het etiket en soort element gemeld te krijgen, bijvoorbeeld "OK focus knop" waarbij "focus" is de status, "OK" het etiket en "knop" het soort element aangeeft. Na Kies "Na" om de status informatie na het etiket en soort element gemeld te krijgen, bijvoorbeeld "OK knop focus" waarbij "focus" is de status, "OK" het etiket en "knop" het soort element aangeeft. Uit Kies "Uit" indien u de status van het actieve geselecteerde element in de lijst niet gemeld wilt hebben. Waarde Deze oproep keuzelijst biedt de mogelijkheid om meer detail te laten melden wanneer de status wordt gemeld. Kies de bepaalde status die u wilt bewerken uit de lijst en gebruik de keuzerondjes eronder om aan te geven hoe u de status wilt laten melden. Standaard Omschrijving Kies "Standaard Beschrijving" om de standaard omschrijving van de status te gebruiken.

202 Menu structuur van Hal

Specificatie Kies " Specificatie" indien u een eigen tekst wilt opgeven als beschrijving van de status. Specificatie gebied Gebruik dit "specificatie gebied" om uw eigen tekst voor de beschrijving van de status aan te brengen. Bevat mede Elementsoort Selecteer het aankruisvak "Bevat mede Elementsoort" als de beschrijving die u in het "specificatie" tekstgebied heeft aangegeven mede de elementsoort bevat. Als u dit aankruisvak selecteert zal Hal de soort van het element niet melden aangezien het veronderstelt dat u reeds in de tekst heeft aangegeven om welke soort het gaat. Uit Kies uit indien u deze status niet wilt laten vermelden. 6.3.11 Stem en Taal Spraak menu > Stem en Taal

Het "Stem en Taal Instellingen" dialoogvenster geeft u de kans een andere stem te kiezen voor de verschillende spraakcontexten. Een Spraakcontext is een speciaal kenmerk van de uitgesproken tekst die aangeeft waar het vandaan gekomen is of in welke modus u aan het werk bent. Het kan nuttig zijn verschillende stemmen te gebruiken voor verschillende contexten. Het kan helpen bij het onthouden van de modus waarin u werkt of welk soort bedieningselement u bewerkt. Het aantal stemmen dat hier is gekozen en die geprogrammeerd zijn, worden automatisch per synthesizer opgeslagen. Dit betekent dat u als u van synthesizer wisselt een ander set met stemmen heeft, maar dat de stemmen voor de vorige synthesizer zijn opgeslagen en weer zullen worden gebruikt zodra u weer terugschakelt naar deze synthesizer.

Menu structuur van Hal

203

Schermlezer Taal In deze keuzelijst kunt u kiezen welke stem u wilt gebruiken om de aanwijzingen gelezen door de schermlezer wilt horen. U kunt kiezen uit de beschikbare talen in uw synthesizer. Een aanwijzing is een tekst die niet vanaf het scherm wordt gelezen. Als bijvoorbeeld wordt gemeld "Startmenu Zoeken, bevat submenu", zijn de woorden "Startmenu", en "bevat submenu" aanwijzingen. De andere teksten worden van het scherm afgenomen. Gebruikelijk zal de taal van uw schermlezer overeenkomen met uw Systeem toegangstaal (zie "Taal aanpassingssysteem" pagina 231). Scherm Lezer Stem Deze keuzelijst biedt de keuze uit de stemmen die beschikbaar zijn om de tekst die door de scherm lezer wordt gebruikt dus niet van het scherm, bijvoorbeeld het soort element of extra informatie over elementen. Scherm Taal De oproepkeuzelijst schermtaal regelt de taal die de synthesizer gebruikt om tekst vanaf het scherm te lezen. U kunt kiezen uit de beschikbare talen in uw synthesizer. Als bijvoorbeeld wordt gezegd "annuleren knop", staat de tekst "annuleren" op het scherm en wordt uitgesproken in de schermtaal. De andere tekst is een aanwijzing. U kunt de schermtaal ieder moment wijzigen met een aantal sneltoetsen. Dit kan nuttig zijn als u in een omgeving werkt waar meerdere talen worden gebruikt. De Talen vooruit doorlopen: Druk op LINKER CONTROL + PUNT De Talen terug doorlopen: Druk op LINKER CONTROL + KOMMA

204 Menu structuur van Hal

Tekstgebiedstem De tekstgebiedstem wordt gebruikt om een tekst in een werkgebied of werkruimte te lezen. Een tekstgebied is een bedieningselement dat een cursor bevat en die de mogelijkheid heeft om per teken door het gebied te lopen. U kunt bijvoorbeeld een heldere stem kiezen voor het bewerken van tekst of een grotere pauze tussen woorden te melden. Indien u document lezen gebruikt is het voorgaande niet van toepassing. Hoewel u dan een tekst leest zal het systeem de document leesstem gebruiken. Schermleesstem De Schermlezer stem wordt gebruikt voor alle tekst in uw applicatie die niet in een menu of werkgebied staat. Dit zal de meerderheid zijn van de tekst in uw applicatie. Kies de dialoogstem uit de keuzelijst. Menustem De Menustem wordt gebruikt om een oproepmenu te lezen. U kunt een gewenste stem kiezen uit de keuzelijst. Document Leesstem In de oproepkeuzelijst document leesstem kunt u een stem kiezen die wordt gebruikt in de document lezen modus. Deze stem zal elke stem verdringen onafhankelijk van het element dat u aan het lezen bent. Virtuele Focusstem Deze Virtuele focusstem wordt exclusief gebruikt wanneer u de virtuele focus gebruikt. Laad Alle Standaard Stemmen Deze knop zorgt ervoor dat de initiële standaard set met stemmen van de synthesizer wordt geladen.

Menu structuur van Hal

205

6.3.12 Persoonlijke stemmen Spraak menu > Persoonlijke stemmen

Deze optie wordt gebruikt om spraaksynthesizer stemmen aan te maken of te wijzigen. U kunt uw eigen stemmen definiëren of een bestaande aanpassen. Ieder stem bestaat uit een naam en een aantal synthesizer kenmerken. Het actuele aantal synthesizer kenmerken, hun betekenis en mogelijk bereik is afhankelijk van uw synthesizer. De groep elementen genaamd "Kenmerken voor…" stelt de basis Spraak karakteristieken in van de stemmen, zoals de toonhoogte en intonatie. De groep "Andere Spraak Kenmerken" bevat andere maar meer synthesizer afhankelijke instellingen. Deze kenmerken staan in een oproeplijst getiteld "Kenmerk". De lijst "Waarde" geeft de mogelijkheid de waarde te veranderen van het actieve geselecteerde kenmerk in de lijst "Kenmerk". Wanneer u gereed bent met het aanpassen van een stem: Druk OK of Toepassen om de verandering te activeren. Indien u een stem heeft veranderd die actief wordt gebruikt door de schermlezer zullen de veranderingen direct gebruikt worden na het drukken van OK of Toepassen. Stem Keuze Gebruik de Taal oproepkeuzelijst om een synthesizertaal te kiezen waarin u de stemmen wilt bewerken. Stemtaal De oproepkeuzelijst Stem Keuze geeft een lijst van alle actieve beschikbare Spraaksynthesizer stemmen. Kies de stem die u wilt gaan bewerken of uit de lijst wilt verwijderen. Toevoegen De knop Toevoegen maakt een nieuwe stem aan. Er is geen limiet aan het aantal stemmen die u kunt aanmaken.

206 Menu structuur van Hal

Nieuwe stem aanmaken: 1. Druk op de Toevoegen knop. 2. Type de naam in voor de stem die u gaat aanmaken en druk ENTER. De nieuwe stem wordt aangemaakt. U kunt nu die stem bewerken. Wanneer u gereed bent met het bewerken van de kenmerken moet u de nieuwe stem kiezen in het dialoogvenster voor de stemselectie om te gebruiken in de schermlezer. Verwijderen De knop Verwijderen haalt de stem weg die is geselecteerd in de stem keuzelijst. Verwijderen van een stem: 1. Selecteer de stem die u wilt verwijderen uit de stem oproepkeuzelijst 2. Druk op de Verwijderen knop. Opmerking: Deze knop zal in grijs worden weergegeven als de stem is gekozen in het stemselectie dialoogvenster. 3. Bevestig dat u de stem wilt verwijderen door op de knop OK in het bevestigingsvenster te drukken. De stem wordt verwijderd. Hernoemen Met deze knop geeft u de stem een andere naam. De naam van een stem beïnvloedt niet de functionaliteit ervan. Stem hernoemen: 1. Selecteer de stem die u van een andere naam wilt voorzien uit de stem oproepkeuzelijst 2. Druk op de Hernoemen knop. 3. Type de nieuwe naam in het werkgebied voor de gekozen stem en druk op ENTER. De stem heeft nu een andere naam.

Menu structuur van Hal

207

Kenmerken voor De groep kenmerken (parameters) voor bevat de individuele Spraaksynthesizer instellingen voor de geselecteerde stem. Voor een beter overzicht hebben we de snelheid en intonatie kenmerken apart geplaatst. Voor alle andere kenmerken moet u de naam kiezen uit de Kenmerken keuzelijst. Daarna kunt u de waarde veranderen in de waarde keuzelijst. Iedere synthesizer heeft verschillende kenmerken beschikbaar. Indien een element grijs van kleur is, betekent dit dat dit kenmerk niet beschikbaar is in de synthesizer die u gebruikt. Een stem veranderen: 1. Selecteer de stem die u wilt veranderen, uit de oproepkeuzelijst Stem. 2. Druk TAB of SHIFT+ TAB totdat u de stem die u wilt bijstellen bereikt. 3. Bewerk de instellingen met behulp van de pijltoetsen tot de stem naar uw zin is. Zodra u een stem verandert zal de testtekst in het testtekst venster worden gelezen met de nieuwe stem. 4. Herhaal de stappen totdat de stem geheel naar wens is ingesteld. Toonhoogte keuzelijst Hier kunt u de toonhoogte van de spraak regelen. Hoe hoger de getallen hoe sneller, maar de reeks van instelmogelijkheden hangt af van de gebruikte synthesizer. Intonatie keuzelijst Hier kunt u de intonatie van de spraak regelen. De intonatie is een aanduiding voor de mate van variatie van de toonhoogte van de spraak omhoog en omlaag in een zin. Een kleine waarde zal resulteren in een monotone soort spraak. Een hoge waarde zal een zeer expressieve bijna zangerige stem maken. Kenmerk keuzelijst Kies hier de spraak synthesizer parameter die u wilt wijzigen. De waarde die ingesteld kan worden wordt getoond in de Waarde keuzelijst eronder.

208 Menu structuur van Hal

Waarde keuzelijst Deze keuzelijst toont de mogelijke waarden voor de parameter die erboven is geselecteerd. Kies de waarde die u wenst. Testtekst De testtekst is een werkgebied waarin een tekst staat. Deze tekst wordt uitgelezen iedere keer als de waarde van een stemkenmerk wordt gewijzigd. U kunt deze tekst veranderen en iets anders daarvoor in de plaats zetten. Deze testtekst geeft de mogelijkheid om veranderingen aan te brengen en daarna de veranderingen te horen door het lezen van de tekst, zodat u zeker weet dat de veranderingen de juiste zijn en u geen onverstaanbare stem heeft gemaakt. Laad Standaard Stemmen Deze knop zorgt ervoor dat de initiële standaard set met stemmen van de synthesizer wordt geladen. Welke set dat is hangt af van de synthesizer. De stemnamen die zijn gebruikt zijn afhankelijk van de actieve taal die u gebruikt in het aanpassingssysteem. 6.3.13 Monitor Markeringen Spraak menu > Monitor Markeringen

Deze optie kan worden gebruikt om individuele Monitor Markeringen aan of uit te schakelen. Instellen Markeringen Gebruik deze oproepkeuzelijst om een aantal Monitor Markeringen in een lijst op te roepen. U kunt een lijst van alle Monitor Markeringen krijgen voor gebieden die actief getoond worden op het scherm, of een lijst met Monitor Markeringen voor alle actieve toepassingen of u kunt een lijst kiezen met alle Monitor Markeringen voor een bepaald mapbestand. Markering actie Deze keuzelijst toont alle Monitor Markeringen in de geselecteerde set. Gebruik de aankruisvakken vooraan iedere lijstoptie om de Monitor Markering aan of uit te zetten.

Menu structuur van Hal

209

6.4 Braille Braille menu

Het "Braille" menu stelt u in staat om de braille uitvoerinstellingen te beheren. 6.4.1 Inschakelen Braille menu > Inschakelen

Schakelt Braille in of uit. Dit kan ook gebeuren met de volgende sneltoets: Braille in of uitschakelen: Druk op LINKER SHIFT + LINKER CONTROL + 0 6.4.2 Tekens Braille menu > Tekens

Het menu Tekens biedt de mogelijkheid om verschillende Braille instellingen te veranderen die tekens op uw Braille-eenheid weergeven. Dit omvat mede de Literatuur Braille modus en de Uitgebreide Eenheid modus. Literatuur Braille menu > Tekens > Literatuur

Deze instelling zet de Literatuur Braille optie aan of uit. Indien u de optie aanzet zal de Braille eenheid de Braille in Literatuur Braille weergeven, anders zal het de Computer Braille gebruiken. We gebruiken de term "Literatuur Braille" aangezien het de grade 1 en grade 2 Braille gebruikt. Uitgebreid Braille menu > Tekens > Uitgebreid

Gebruik deze instelling om de optie Uitgebreid Braille aan of uit te zetten. Als deze aan staat zal elk teken dat een kenmerk heeft anders dan "normaal" gemarkeerd worden, meestal door toevoeging van de punt 8.

210 Menu structuur van Hal

Opties Braille menu > Tekens > Opties...

Het Tekens dialoogvenster geeft de mogelijkheid om de verschillende Braille instellingen te veranderen die te maken hebben met het weergeven van tekens op de Braille eenheid. Dit omvat mede de Literatuur Braille modus en de Uitgebreide Eenheid modus. Cursor Woord Samengetrokken In de Literatuur modus kunt u ervoor kiezen het woord met de cursor samen te trekken of niet samen te trekken. Dit aankruisvak schakelt tussen deze mogelijkheden. Indien deze optie uitgezet is wordt het woord met de cursor worden geschreven in Computer Braille. Indien het woord niet is samengetrokken wordt het bewerken van documenten eenvoudiger. Hoofdletters Weergeven Sommige versies van Literatuur Braille geven een hoofdletter aan met een speciaal voorloopteken voor de letter of de samentrekking genaamd het Hoofdletterteken. Andere versies van de Literatuur Braille staan het weglaten van zo'n teken toe en sparen daarmee ruimte. Acht Punt Braille Het ‘8 Punt Braille aankruisvak’ schakelt tussen het gebruik van de zespunts en achtpunts Braille modes. Dit is vooral zinvol bij het gebruik van Computer Braille, waarbij de onderste punten bijvoorbeeld kunnen worden gebruikt om hoofdletters en andere speciale tekens weer te geven. In verschillende Computer codes bijvoorbeeld worden hoofdletters weergeven door de punt 7 toe te voegen aan het standaard Braille teken voor die letter. U zou ook voor de zespunts Braille kunnen kiezen als u een probleem heeft met het lezen van de achtpunts versie. Trillende Hoofdletters Deze optie, die speciaal geschikt is bij de zespunts Braille, maakt dat de hoofdletters op uw Braille eenheid knipperen.

Menu structuur van Hal

211

De knippersnelheid hiervan wordt geregeld door de knippersnelheid instelling in het dialoogvenster van de Cursor. Uitgebreide Tekens De Uitgebreide tekens opties bepalen wat er precies wordt verstaan onder een "Uitgebreid" teken. Selecteer deze kenmerken zoals u ze wilt gebruiken. Stijl laat u kiezen hoe u een uitgebreid teken weergegeven wilt hebben. Standaard wordt punt 8 toegevoegd aan het teken. Andere opties zijn: · punt 7 · punt 7 en 8 · punt 8 · punt 7 knipperend · punt 7 en 8 knipperend · punt 8 knipperend 6.4.3 Cursor Braille menu > Cursor

Dit menu bepaalt de verschijning van de cursor. De meeste instellingen gelden slechts bij het bewerken van een tekst in een tekstgebied. Zichtbaar Braille menu > Cursor > Zichtbaar

Met deze instelling wordt bepaald of de cursor zichtbaar is op de Brailleeenheid. In een tekstgebied is de Braille cursor een enkele cel, die verschijnt boven het teken op invoerpunt. Wanneer u niet in een tekstgebied staat en de Braille eenheid staat in de Fysieke modus, wordt de "cursor" gebruikt om de werkfocus aan te geven. Alle tekens in de focus worden onderstreept met de punten 7 en 8.

212 Menu structuur van Hal

Stijl Braille menu > Cursor > Stijl

Het "Cursorstijl" dialoog bepaald de verschijningsvorm van de cursor. De meeste instellingen gelden slechts bij het bewerken van een tekst in een tekstgebied. De instellingen omvatten ook de vorm en de knippersnelheid die gebruikt wordt om aan te geven waar de cursor zich bevindt en de gebruikte stijl in de fysieke Braille modus. Vorm Deze oproepkeuzelijst bepaalt de vorm van de cursor wanneer deze zich in een tekstgebied bevindt. Beschikbare opties zijn: · Punt 8 · Punt 7 en 8 · Alle punten · Punt 8 knipperend · Punten 7 en 8 knipperend · Alle punten knipperend De cursor wordt bovenop het actieve teken geplaatst. Dus hoe groter de cursor is hoe makkelijker het te vinden is, maar hoe moeilijker het teken eronder te lezen is.

Knippersnelheid De knippersnelheid keuzelijst stelt de snelheid in van de knipperende cursor en een knipperende tekst op uw Braille eenheid. Hoe hoger het getal hoe sneller de knippersnelheid is. Fysieke Focusstijl De oproepkeuzelijst "Fysieke Focusstijl" geeft de gelegenheid te selecteren hoe Hal de positie van de focus aangeeft, wanneer u in de fysieke braille modus bent. Beschikbare opties zijn:

Menu structuur van Hal

213

· Punt 8 · Punt 7 en 8 · Punt 7 · Punt 8 knipperend · Punten 7 en 8 knipperend · Punt 7 knipperend 6.4.4 Ontwerp Braille menu > Ontwerp

Met de opties in dit menu kunt u het ontwerp van de Braille-eenheid instellen. Fysieke Modus Braille menu > Ontwerp > Fysieke Modus

Deze optie schakelt tussen de Fysieke en Logische modes. De Fysieke modus geeft de mogelijkheid om het fysieke ontwerp van elementen op het scherm te bepalen. De Logische modus toont de logische associatie van een incidentele tekst met de focus. Dit is gelijk aan de spraakuitvoer. Deze modus is nuttig voor het werken met dialoogvensters als de schermlezer de tekst etiketten aan de bijbehorende bedieningselementen koppelt, enzovoort. Volgen Braille menu > Ontwerp > Volgen

Dit aankruisvak bepaalt of de Braille eenheid de verplaatsing van de focus in de Fysieke modus volgt als u de applicatie gebruikt. Normaal zet u Volgen aan, maar het kan zijn dat u dat niet wilt om een bepaald gebied op het scherm in de gaten te houden. Opties Braille menu > Ontwerp > Opties

In deze ontwerp opties in dit dialoogvenster kunt u de Fysieke modus van de Braille eenheid instellen. Tevens bevat het opties zoals het schuiven van de regels tijdens het vooruit en achterwaarts navigeren, of de begin en

214 Menu structuur van Hal einde markeringen worden weergegeven en of het fysieke ontwerp van het scherm wordt getoond. Voorwaarts en Terug schuiven In dit aankruisvak wordt aangegeven of de toetsen Teruglezen en Vooruitlezen door de regels heen gaan op het scherm in de Fysieke modus. Indien deze optie is uitgezet worden deze twee toetsen beperkt tot de actieve regel. Als echter Rondgaan is aangezet bent u in staat om door het hele venster te lezen met de toetsen Vooruitlezen en Teruglezen.

Begin en Einde regel markeringen Deze twee aankruisvakken bepalen of er een markeringsteken wordt geplaatst aan het begin en einde van regels of teksten in de Fysieke modus. Dit kan nuttig zijn wanneer Rondgaan aan staat en u wilt weten wanneer u van de ene regel naar de andere gaat. Ontwerpmodus Tonen Met dit aankruisvak wordt de Ontwerp modus aangezet of uitgezet voor de Fysieke modus. Met Ontwerp aan worden de tekens op de regel zo goed mogelijk op de Braille eenheid geplaatst zodanig dat het schermontwerp zoveel mogelijk wordt gevolgd. Dit kan resulteren in enige compressie of expansie. Indien Ontwerp is uitgezet zal de Braille eenheid alleen de tekens weergeven en de spaties (bijvoorbeeld tussen kolommen), maar het ontwerp zal mogelijk niet geheel het schermontwerp volgen. Vergroot spatieruimte Wanneer Ontwerp weergeven uit staat bepaalt deze instelling of de spaties in een regel tekst worden weergegeven op de Braille eenheid. Pixels per Cel in spatieruimte Met Ontwerp weergeven Uit bepaalt deze optie hoeveel Braillecellen moeten worden gebruikt voor de ruimtes in de tekstregel.

Menu structuur van Hal

215

Ontwerpmodus De regels, woorden en tekens aankruisvakken bepalen de manier waarop Tekens worden geplaatst op de Braille eenheid in de Fysieke modus wanneer Ontwerp weergeven is aangezet. Ieder item (regel, woord of teken) wordt geplaatst in de cellen die ermee overeenkomen. Vergroot binnen spatieruimte Dit aankruisvak geeft de mogelijkheid dat een set tekens in een ruimte worden geplaatst die erop volgt indien Ontwerp weergeven is aangezet. Dit kan resulteren in een verminderde compressie van de tekens, maar de ruimte, bijvoorbeeld tussen twee kolommen tekst, zal niet de juiste grootte aangeven. Koppeltekens tonen In de Fysieke modus en met Ontwerp weergeven aangezet zal, indien expansie nodig is, de extra ruimte die de tekst inneemt worden gevuld met koppeltekens. Met dit aankruisvak wordt bepaald of deze koppeltekens worden weergegeven of niet. Ontwerp Lengte De Ontwerp Lengte is het aantal Braillecellen die over het hele scherm moet worden verdeeld. De hoeveelheid ruimte die één Braillecel vertegenwoordigt is de totale scherm resolutie gedeeld door dit getal. Indien u bijvoorbeeld een 800-pixel scherm resolutie gebruikt en een Ontwerp Lengte van 80, zal iedere cel op de Braille eenheid 10 pixels vertegenwoordigen. 6.4.5 Invoer Braille menu > Invoer

Het Invoer menu biedt de mogelijkheid om de opties voor de braille invoer te veranderen. Braille Invoer bepaalt de actie die de braille routing knoppen uitvoeren. Additioneel zijn er bepaalde braille-eenheden die "Braille Toetsinvoer" hebben, d w z het gebruik maken van de toetsen op de braille-eenheid om tekst in te voeren.

216 Menu structuur van Hal

Brailletoetsen Braille menu > Invoer > Brailletoetsen

Als deze optie aan staat kunt u tekens intypen via zes of acht knoppen op uw Braille eenheid. De knoppen die u gebruikt om te typen zijn afhankelijk van de Eenheid, en niet alle eenheden hebben deze mogelijkheid. Invoer via zes toetsen kan nuttig zijn als u wilt typen zonder de handen van de Braille eenheid af te halen. Computer code wordt gebruikt voor deze manier van typen. Braille menu > Invoer > Literatuur invoer

Als deze optie aan staat kunt u tekens intypen via zes of acht knoppen op uw Braille eenheid. De knoppen die u gebruikt om te typen zijn afhankelijk van de Eenheid, en niet alle eenheden hebben deze mogelijkheid. Het is ook beperkt tot de ondersteunde Braille tabellen. Momenteel worden alleen de Engelse Braille tabellen ondersteund. Werkmodus Opties Braille menu > Invoer > Werkmodus Opties...

Het "Invoer vanuit Eenheid" dialoogvenster geeft de mogelijkheid om in te stellen wat de routingknoppen moeten doen op uw Braille-eenheid en selecteert of de Braille Invoer Modus aan staat. Routingknoppen Actie Deze keuzerondjes bepalen wat er gebeurt als u een routing knop drukt op uw Braille eenheid. De keuzen zijn het uitvoeren van een linker muisklik, een dubbelklik, een rechter muisklik of het omschrijven van het teken op dat punt. Tweede Routingknoppen Actie Deze keuzerondjes bepalen wat er gebeurt als u een routing knop drukt op uw Braille eenheid. De keuzen zijn het uitvoeren van een linker muisklik, een dubbelklik, een rechter muisklik of het omschrijven van het teken op dat punt. Niet alle Braille eenheden hebben een tweede rij met routing knoppen.

Menu structuur van Hal

217

Virtuele Focus Opties Braille menu > Invoer > Virtuele Focus Opties...

In het dialoogvenster "Invoer vanuit Eenheid in VF Modus" kunt u instellen wat de routingknoppen op uw Braille-eenheid moeten doen als u in de virtuele focus modus staat. 6.4.6 Statuscellen Dialoogvenster Braille menu > Statuscellen...

In het Statuscellen dialoogvenster worden de instellingen veranderd die aangeven wat er in de statuscellen van uw Braille eenheid wordt weergegeven. Selecteer de instellingen die u wenst. De optie die u kiest zal worden weergegeven in de statuscellen in de volgorde van verschijning in het dialoogvenster. Iedere optie beslaat één cel. Functies op Eenheid Deze statuscel toont de actuele instelling van de verschillende modes van het Braillesysteem, inclusief de Kenmerk Modus, Literatuur Braille, Fysieke modus en Volgen. De bovenste 4 punten tonen welke kenmerk modus actief is: Als deze laag staan, dan toont de leesregel de normale tekens. De letters A tot en met E geven de 5 verschillende kenmerken weergaven aan, als u de kenmerken doorlopen toets gebruikt. F geeft de omschrijving modus aan. De onderste 4 punten geven andere instellingen weer: · Punt 3: Literatuur Braille(hoog)/Computer Braille(laag). · Punt 6: Fysieke Mode(hoog)/Logische Mode(laag). · Punt 7: Focus in de leesregel(hoog)/Focus buiten de leesregel(laag). · Punt 8: Volgen aan(hoog)/uit(laag). Cursorpositie Deze statuscel geeft de positie van de cursor aan in een regel tekst in een tekstgebied. De bovenste vier punten geven de tientallen en de onderste vier de eenheden weer. De punten 245678 geven bijvoorbeeld aan dat de cursor staat op positie 0 (uiterst links). Bedenk wel dat het aantal tekens dat zich

218 Menu structuur van Hal in een regel kan bevinden afhankelijk is van de lettergrootte en de grootte van het venster. Focussoort Deze statuscel geeft het type en de status van de focus aan. Dit is vooral zinvol in de Fysieke modus. Kenmerken De verschillende aankruisvakken voor de kenmerken geven de kenmerken weer van het teken dat onder de cursor staat in een tekstgebied. De informatie is exact dezelfde als in de Kenmerk modus functie. 6.4.7 Breedsprakigheid Spraak menu > Breedsprakigheid Braille menu > Breedsprakigheid

Het kiezen van het niveau van breedsprakigheid voor de Braille of spraak. Breedsprakigheid instellingen regelen de hoeveelheid informatie die wordt gegeven door Hal en de manier waarop deze informatie wordt gemeld. De opties zijn: · Minimum · Laag · Gemiddeld · Hoog · Standaard Indien u situatie regels heeft bepaald zal deze instelling alleen de actieve situatie veranderen. "Standaard" is de instelling van breedsprakigheid die u heeft gekozen als algemene standaard instelling.

6.4.8 Koppelingen Braille menu > Koppelingen

Deze instelling maakt het mogelijk om alle Braille Koppelingen uit te zetten. Standaard zijn de Braille Koppelingen aangezet.

Menu structuur van Hal

219

Opmerking: Als de Braille Koppelingen werkzaam zijn, heeft u de mogelijkheid om individuele Braille Koppelingen uit te zetten via het "Braille Koppelingen" dialoog (via Braille menu > Gekoppelde Gebieden...) 6.4.9 Scherm Monitor Braille menu > Scherm Monitor

In het Scherm Monitor menu kunt u de instellingen veranderen voor de Braille Monitor op het scherm. De "Braille Monitor" (of "Scherm Monitor") is een klein venster op een vaste plaats van het scherm die de inhoud van de braille-eenheid weergeeft. Inschakelen Braille menu > Scherm Monitor > Inschakelen

Deze instelling schakelt de Scherm Braille Monitor aan of uit. Dezelfde actie kan worden uitgevoerd met een sneltoets: Aan/uit schakelen van de Scherm Braille Monitor Druk op Linker Shift + Linker Control + 1 Instellen Braille menu > Scherm Monitor > Instellen

In het "Braille Monitor Instellen" dialoog kunt u het verschijnen van de Scherm Braille Monitor wijzigen. U kunt de positie en de grootte van de Braille Monitor aangeven. 6.4.10 Uitvoer Braille menu > Uitvoer

Het dialoogvenster Braille Uitvoer Instellen bevat een aantal instellingen voor het Braille-systeem, die niet afhankelijk zijn van de applicatie. Computer Braille In deze lijst kiest u de braille computercode tabel die u op de leesregel wilt gebruiken. U kunt kiezen uit verschillende talen.

220 Menu structuur van Hal

Literatuur Braille In deze lijst kiest u de Braille literatuur tabel die u op de leesregel wilt gebruiken. U kunt kiezen uit verschillende talen. Beperkingen in Fysieke Modus Deze twee lijsten geven u de mogelijkheid om verschillende Braille tekens te gebruiken om de grenzen van verschillende objecten weer te geven. In de eerste lijst kiest u het object en in de tweede de grenskarakters. Standaard Breedsprakigheid De standaard breedsprakigheid oproepkeuzelijst geeft de standaard instellingen voor de spraak en braille breedsprakigheid weer. Andere breedsprakigheid niveau's kunnen worden gekozen voor specifieke situaties. Braille Rolmarges De rolmarges bepalen de afstand die de Braille-eenheid zal verschuiven als u drukt op de Teruglezen of Vooruitlezen toetsen. Dit is ook de breedte die de leesregel schuift als de cursor de linker of rechterkant van de leesregel voorbij gaat en cursor volgen actief is. Veranderingen Braille tonen Als dit aankruisvak is ingeschakeld zullen de veranderingen die plaats vinden in de Braille door het gebruik van de sneltoetsen worden weergegeven. Dit omvat mede de volgende Braille opties: · Literatuur Modus · Fysieke Modus · Ontwerp Modus · Uitgebreide Modus · Kenmerk Modus · Cursor soort · Cursor zichtbaar · Zes of Achtpunts Braille

Menu structuur van Hal

221

· Routing knop actie · Braille aan en uit Veranderingen Vergroting tonen Als dit aankruisvak is ingeschakeld zullen de veranderingen die plaats vinden in de Vergroting door het gebruik van de sneltoetsen worden weergegeven. Dit omvat onder andere de volgende Vergroter opties: · Primaire modus · Gesplitst scherm oriëntatie · Vergrotingsfactor · Vloeiend beeld aan en uit · Vergroter aan of uit · Kleur melden aan of uit · Gekoppelde gebieden aan of uit Weergeven Geen focus gedetecteerd Dit aankruisvak bepaalt of een melding 'geen focus gedetecteerd' plaats vindt wanneer Hal geen focus kan detecteren. 6.4.11 Gekoppelde Gebieden Braille menu > Gekoppelde Gebieden...

Dit dialoogvenster kan worden gebruikt om individuele Braille Koppelingen aan of uit te zetten. Instellen Koppelingen Gebruik de oproep keuzelijst om een set Braille Koppelingen te kiezen die eronder komen te staan. U kunt een lijst met alle Braille Koppelingen voor de gebieden die actief op het scherm staan laten verschijnen, of een lijst met Braille Koppelingen voor alle actieve toepassingen of u kunt ervoor kiezen een lijst weer te geven van alle Braille Koppelingen voor een specifiek mapbestand.

222 Menu structuur van Hal

Braille Koppeling Actie Deze keuzelijst toont alle Braille Koppelingen in de geselecteerde set. Gebruik de aankruisvakken voor iedere optie in de lijst om de Braille Koppeling aan of uit te zetten. 6.4.12 Schema Breedsprakigheid Spraak menu > Schema's Breedsprakigheid Braille menu > Breedsprakigheid Schema's

Dit opent het "Instellen Breedsprakigheid Schema's" dialoog, waar u de voorgeprogrammeerde spraak of braille breedsprakigheid instellingen kunt wijzigen en waar uw nieuwe breedsprakigheid schema's kunt aanmaken. Breedsprakigheid instellingen bepalen hoeveel informatie door Hal wordt gemeld en hoe deze informatie wordt gemeld. De breedsprakigheid schema's voor braille kunnen worden gewijzigd in het "Braille Breedsprakigheid Schema's" dialoog. Dit dialoog lijkt veel op het "Spraak Breedsprakigheid Schema's" dialoog dat wordt gebruikt voor het veranderen van de spraak breedsprakigheid schema's. Kijk a u b in het hoofdstuk over het gebruik van Hal voor meer details over het veranderen van de breedsprakigheid schema's.

6.5 Configuratie Configuratie menu

Het menu "Configuratie" stelt u in staat sommige algemene configuratie instellingen te beheren, inclusief Sneltoetsen, Regelpaneel instellingen of configuratie van de uitvoereenheden.

Menu structuur van Hal

223

6.5.1 Sneltoetsen Configuratie menu > Sneltoetsen

Verschillende Windows applicaties werken met verschillende toetscombinaties. In sommige gevallen kan het zijn dat u de standaard sneltoetsen wilt wijzigen zodanig dat ze niet in conflict raken met toetsaanslagen in uw applicaties. Onthoudt goed dat een sneltoetscombinatie die u bepaald anders wordt gebruikt en niet doorgegeven aan de applicatie. Een sneltoetscombinatie wordt bepaald door een modificatietoets en een actietoets. Een modificatietoets bestaat uit één van de volgende toetsen of een combinatie ervan, SHIFT, CONTROL en ALT. Een actietoets is elke andere toets op het toetsenbord met de uitzondering van de toetsen CAPS LOCK, CONTROL, ALT, SHIFT, PRINT SCREEN, SCROLL LOCK, PAUSE en NUMLOCK. Er is een verscheidenheid aan acties in uw aanpassingssysteem. Regel lezen en Vergrotingsfactor verhogen zijn bijvoorbeeld acties. Iedere actie kan één of meerdere toegewezen sneltoetsen gebruiken. Dit configuratie dialoogvenster geeft de mogelijkheid om de sneltoetsen, die aan iedere actie zijn toegewezen, te veranderen. U kunt ook instructies tegenkomen die geen toegewezen toetsen hebben. U kunt dit ook zelf bewerkstelligen als u slechts weinig instructies gebruikt

224 Menu structuur van Hal of een beperkt toetsenbord (bijvoorbeeld bij een Laptop) heeft, waar slechts weinig extra toetsen ter beschikking staan. Indien u een Brailleleesregel gebruikt kunt u als aanvulling voor de toegewezen sneltoetsen ook knopcombinaties op uw Brailleleesregel koppelen aan instructies. Met een zorgvuldige instelling van de knoppen op uw Brailleleesregel kunt u de PC 'onder controle' krijgen vanaf de eenheid. Ook kunt u algemene Spraakfuncties aan de Brailleknoppen toewijzen om te vermijden dat u uw hand moet wegnemen van de Brailleleesregel om een Spraaktoets te bedienen. Een Brailleknopcombinatie bestaat uit één of meerdere knoppen op de Brailleleesregel, die tegelijkertijd moeten worden ingedrukt. Het aantal mogelijke verwisselingen hangen af van uw Brailleleesregel en kunnen soms groot zijn. De beperkende factor is meestal de reikwijdte van en de hoeveelheid aan vingers die u op hetzelfde moment kunt gebruiken! Elke enkele sneltoets kan worden vervangen door of aangevuld met een knop op de Brailleleesregel. Dit slaat op alle instructies in het systeem, niet alleen op de Braille instructies. Omgekeerd kunt u ook toetsenbord sneltoetsen aanwijzen om Braille instructies uit te voeren. Sneltoetsgroep Voor het gemak zijn alle mogelijke instructies verdeeld in een aantal groepen. Iedere groep wordt een Sneltoetsgroep genoemd. U kunt de sneltoetsgroep kiezen uit de oproepkeuzelijst. De Instructie keuzelijst wordt zodanig gewijzigd dat u alleen de instructies ziet die bij de geselecteerde groep behoren. Instructie De instructie keuzelijst bevat een lijst met alle individuele instructies in de geselecteerde sneltoetsgroep. Kies de instructie waarvoor u de sneltoetscombinatie wilt veranderen. Toegewezen Toetsen Deze keuzelijst toont alle sneltoetsen die momenteel zijn toegewezen aan de getoonde instructie in de instructie keuzelijst. U kunt met de pijltoetsen omhoog en omlaag door de toegewezen sneltoetsen lopen. Indien de keuzelijst leeg is zijn er geen toegewezen sneltoetsen voor de geselecteerde instructie. Kies uit de lijst de toets die u wilt vervangen of verwijderen.

Menu structuur van Hal

225

Toets toevoegen Deze knop roept het dialoogvenster Toets bepalen op waarin u de sneltoets kunt bepalen die u wilt gebruiken voor de getoonde instructie in de instructie keuzelijst. (Bedenk daarbij dat u meerdere sneltoetsen kunt toewijzen aan een enkele instructie). Als u een sneltoets wilt wijzigen gebruik dan de Vervangen Knop. Toets vervangen Deze knop roept het dialoogvenster Toets bepalen op waarin u de sneltoets kunt bepalen die u wilt gaan gebruiken voor de getoonde instructie in de instructie keuzelijst. Elke verandering die u maakt zal de actieve geselecteerd sneltoets vervangen door de nieuwe toets. Als u een nieuwe toets wilt toevoegen gebruik dan de Toevoegen Knop. Toets verwijderen Deze knop verwijdert de actieve sneltoetscombinatie die is geselecteerd in de keuzelijst Toegewezen Toetsen. Toetscombinatie bepalen Het dialoogvenster voor het bepalen van de Toetscombinatie biedt de mogelijkheid om de sneltoetscombinatie te bepalen voor de instructie. De naam van de instructie wordt toegevoegd aan de titel van het venster om u te herinneren aan de instructie waar u mee bezig bent. De manieren om sneltoetsen te bepalen: · Automatisch door het drukken op een toetsenbord toets voor het bepalen van de knop. · Handmatig, door het invullen van de Modificatie toetsen en een toetsenbord toets element. Een omschrijving van de actieve toetscombinatie verschijnt onderin het venster en wordt aangepast als u de instellingen verandert. Bepaal via Toetsenbord Met deze knop kunt u de instelling van uw sneltoetscombinatie automatisch laten invullen:

226 Menu structuur van Hal

De sneltoets automatisch invullen: 1. Druk op de Bepaal via toetsenbord knop. Een boodschap verschijnt met de mededeling wat u vervolgens moet doen. 2. Druk op de door u gekozen sneltoetscombinatie. Op deze toetsdruk zal niet worden gereageerd, zelfs als het is toegewezen aan een andere instructie. Het boodschapvenster verdwijnt en de inhoud van de velden van de modificatie toetsen en de toetsenbordtoets zullen automatisch worden ingevuld gebaseerd op de, door u, ingedrukte Toetscombinatie. Modificatie toetsen Met deze keuzerondjes kunt u de modificatie toetscombinatie kiezen voor uw sneltoets. Voor ieder van de CONTROL, SHIFT en ALT toetsen kunt u kiezen uit Geen, Linker of Rechter. Dolphin toets Het selecteren van het aankruisvak Dolphin toets betekent dat de bepaalde Ingestelde Dolphin Modificatie toets zal worden toegevoegd aan de sneltoets instelling. Toetsenbord toetsen Deze keuzelijst geeft een lijst van alle fysieke toetsen op uw toetsenbord. De omschrijvingen zijn gebaseerd op de taal van uw aanpassingssysteem en kan enigszins onjuist zijn indien fysieke toetsenbord ontwerp niet correct is ingesteld in Windows. U kunt een willekeurige toets uit deze lijst kiezen. Indien u kiest voor (geen) dan zal de sneltoetscombinatie alleen bestaan uit de Modificatietoets. Dit is de manier waarop de spraak stoppen toets (LINKER CONTROL) is bepaald. Braille Toets Toevoegen Deze knop roept het dialoogvenster Toets bepalen op waarin u de toets kunt bepalen op uw Brailleleesregel die u wilt gebruiken voor de getoonde instructie in de instructie keuzelijst.

Menu structuur van Hal

227

Bepaal Brailletoets combinatie Het dialoogvenster Bepaal Braille toetscombinatie biedt u de mogelijkheid om de gewenste Braille toetscombinatie voor de instructie te bepalen. De naam van de instructie wordt toegevoegd aan de titel van het venster om u te herinneren aan de instructie waar u mee bezig bent. Een Braille toetscombinatie bestaat uit: · Één of meerdere toetsen op de Brailleleesregel. · Een cursorrouting toets boven een status cel(Statuscel Toets). · Een tweede toets boven een status cel (Tweede Statuscel Toets). Indien u kiest voor een toetscombinatie, dan moeten de toetsen tegelijkertijd worden gedrukt om de combinatie te laten herkennen. Sommige Brailleleesregels staan het toe om een willekeurige combinatie van toetsen te kiezen. Dit is meestal bepaald door beperkingen van de hardware of software binnen de Brailleleesregel. U wordt gewaarschuwd zodra u een ongeldige combinatie van knoppen wilt gebruiken. Niet alle Braille-eenheden hebben routingknoppen of tweede routingknoppen. De manieren om toets combinatie te bepalen: · Automatisch door Druk om de knoppen te gebruiken om te bepalen knop. · Handmatig; stel de aankruisvakken in. Een omschrijving van de actieve toetscombinatie verschijnt onderin het venster en wordt aangepast als u de instellingen verandert. Druk Braille toetsen voor het bepalen Met deze knop worden automatisch de instellingen voor de te gebruiken Braille knopcombinatie ingevuld: Knopcombinatie automatisch bepalen: 1. Gebruik de Druk om de knoppen te gebruiken om te bepalen knop. Een boodschap verschijnt met de mededeling wat u vervolgens moet doen.

228 Menu structuur van Hal 2. Druk op de door u gekozen knopcombinatie op uw Brailleleesregel. Verzeker u ervan dat u wel alle knoppen tegelijkertijd indrukt. Het boodschapvenster verdwijnt en de inhoud van de velden van de modificatie toetsen en de toetsenbordtoets zullen automatisch worden ingevuld gebaseerd op de, door u, ingedrukte Knopcombinatie. Soort Brailleleesregel toets Deze drie keuzerondjes geven u de mogelijkheid een soort brailleleesregel toets te bepalen. U heeft de volgende keuzen: · Een Toets of Toetscombinatie(normaal). · Een cursorrouting toets boven een status cel(Statuscel Toets). · Een tweede toets boven een status cel (Tweede Statuscel Toets). Combinatie Aankruisvakken Deze groep van aankruisvakken bevat een aankruisvak voor elke fysieke knop op uw Brailleleesregel. Om een toetscombinatie te bepalen selecteert u alle aankruisvakken voor de knoppen die onderdeel vormen van de combinatie die u wenst en haalt eventuele selectie weg bij alle andere. Statuscel Positie In deze lijst kunt u bepalen welke cursorrouting toets u wilt gebruiken. Dit zijn de cursorrouting toetsen (enkelvoudig of dubbel) boven de status cellen van uw Brailleleesregel. Toets Conflicten Als u een toetscombinatie samenstelt die reeds aan een andere instructie is gekoppeld krijgt u een melding van een conflict. Dit boodschapvenster bevat de toetscombinatie en de originele instructie die eraan is toegewezen. Indien u nu OK drukt zal de sneltoets toegewezen worden aan de nieuwe instructie en verwijderd bij de originele instructie. Indien u echter op annuleren drukt zal de nieuwe sneltoets toegewezen blijven aan de originele instructie.

Menu structuur van Hal

229

Herstel standaard sneltoetsen De knop "Herstel standaard sneltoetsen" zal alle sneltoetsen op de originele door Dolphin geleverde waarden terug zetten. Herstel standaard Brailleknoppen De knop "Herstel standaard Brailleknoppen" zal alle sneltoetsen op de originele door Dolphin geleverde waarden terug zetten. Ingestelde Dolphin Modificatie Toets Net als de standaard modificatie toetsen zoals Shift en Control, biedt Hal de mogelijkheid om gewone toetsen te gebruiken als modificatie toetsen. Deze worden aangegeven als "DOLPHIN TOETSEN" in de toetsenlijst. De toets die is bepaald als DOLPHIN TOETS wordt ingesteld in de instelling in het "Sneltoetsen" dialoogvenster. Standaard is de Dolphin toets de (CAPS LOCK) maar een andere DOLPHIN TOETS kan worden geselecteerd uit een vooraf bepaalde lijst met mogelijkheden. Deze selectie wordt opgeslagen binnen een sneltoets set. Uitschakelen in Interactieve Modus Het aankruisvak "Uitschakelen in interactieve modus" is alleen beschikbaar voor sneltoetsen toewijzingen in bepaalde commando's / commando sets. Als geen sneltoets is toegewezen aan een geselecteerd commando of de commando set maakt geen gebruik van deze optie zal dit aankruisvak niet in de dialoog verschijnen. Als "Uitschakelen in interactieve modus" is geselecteerd zal de sneltoets niet werken in de interactieve modus. In plaats daarvan zal deze toets beschikbaar zijn als invoertoets. Standaard staat dit aankruisvak niet geselecteerd.

230 Menu structuur van Hal

6.5.2 Windows Instellingen Dialoog Configuratie > Windows Instellen

Optimale prestaties van de Windows en de toegangssoftware van Dolphin kunnen afhangen van bepaalde Windows configuratie instellingen. De instellingen binnen het Windows Instellen dialoogvenster levert een eenvoudige toegang tot deze instellingen. Windows Instellingen Categorie De keuzelijst Windows Instellingen categorie geeft toegang tot de verschillende groepen instellingen die binnen de aanpassingssoftware kunnen worden gebruikt. Dit omvat vereiste, aanbevolen en technische ondersteuning instellingen. Windows Instellingen lijst Deze lijst bevat de instellingen voor de geselecteerde categorie. U kunt individuele instellingen aan en uitschakelen, maar het uitschakelen van bepaalde instellingen kan de functionaliteit beperken van Hal.

Menu structuur van Hal

231

Stel Dolphin Aanbevolen Instellingen in Het selecteren van de knop Stel Dolphin Aanbevolen Instellingen in zal alle instellingen in de categorie lijsten aanzetten. Dit is een snelle en eenvoudige manier om alle instellingen te activeren. Herstel Windows instellingen bij verlaten De selectie van het aankruisvak Herstel actieve venster instellingen na verlaten, zal zoals de titel reeds suggereert, de vorige instellingen binnen Windows herstellen zodra de Dolphin aanpassingssoftware wordt verlaten. Dit kan vooral van belang zijn als de computer ook door andere personen wordt gebruikt. 6.5.3 Het Regelpaneel

Het dialoogvenster Regelpaneel Instellingen bevat diverse mogelijke configuratie instellingen. In dit dialoog kunt u de verschijning van het regelpaneel van Hal wijzigen. Taal aanpassingssysteem Deze keuzelijst biedt de mogelijkheid om de taal voor het gehele aanpassingssysteem te wijzigen (met uitzondering van de documentatie). Alle tekst in het Regelpaneel zal veranderen, alsmede de spraak, braille of

232 Menu structuur van Hal vergroter instructies nadat het dialoogvenster voor systeem instelling wordt gesloten. Nuttige waarschuwingen toestaan Dit aankruisvak schakelt nuttige waarschuwingen aan of uit. Een nuttige waarschuwing is bijvoorbeeld krijgt u tijdens het trainen van grafische objecten. Indien u de sneltoets drukt voor een grafische training maar de optie grafische training is uitgezet, kunt u een waarschuwing krijgen. Helpboodschappen toestaan Met dit aankruisvak wordt het verschijnen van nuttige boodschappen aan of uitgeschakeld. Help boodschappen kunnen verschijnen om behulpzaam te zijn bij specifieke taken. Als deze optie niet geactiveerd is zullen deze boodschappen niet verschijnen. Het is ook mogelijk om bepaalde boodschappen niet meer weer te geven door het aankruisvak "Laat dit bericht niet meer zien" niet te selecteren binnen het berichten venster. Standaard instellingen gebruiken Standaard zal Hal het uitvoer instellingenbestand gebruiken van de vorige applicatie terwijl u in het Hal regelpaneel staat. Dit heeft het voordeel dat u in feite de instellingen gebruikt die u veranderd heeft zodra u deze veranderingen toepast, zodat u direct de effecten van de wijzigingen kunt ervaren. In sommige gevallen kan het zijn dat de instellingen in het actieve uitvoerinstellingenbestand niet passend zijn voor het Hal regelpaneel en daardoor moeilijk zijn om ermee te werken binnen het regelpaneel. Als dat het geval is kunt u het aankruisvak "Gebruik de standaard instellingen" selecteren, waardoor Hal het standaard applicatie" instellingenbestand gaat gebruiken voor het Hal regelpaneel. Verberg indien geminimaliseerd Deze instelling regelt wat er gebeurt wanneer het Hal regelpaneel is geminimaliseerd. Als de instelling niet actief is zal Hal in de Windows taakbalk blijven tussen de andere geopende applicaties wanneer het regelpaneel is

Menu structuur van Hal

233

geminimaliseerd. Hierdoor heeft u toegang tot het Hal regelpaneel via ALT+TAB naast de normale sneltoets voor het regelpaneel (standaard linker Control+Spatiebalk). Als de instelling wel actief is zal Hal niet zichtbaar zijn in de taakbalk na het minimaliseren van het regelpaneel. Opmerking: Deze instelling verandert niet de systeemlade. Hal zal altijd zichtbaar zijn in de systeemlade zolang het draait.

Regelpaneel stijlen Het regelpaneel kan op een aantal manieren worden ingesteld met verschillende stijlen. Gebruik het bijbehorende keuzerondje om de selectie te maken. Klassieke stijl Deze klassieke stijl bevat een menubalk en een aantal eigendommenbladen. De menubalk biedt toegang tot alle beschikbare instellingen van Hal terwijl de eigendommenbladen een snelle en eenvoudige methode bieden om de meer algemene instellingen te benaderen. Alleen menubalk tonen De alleen menubalk stijl geeft slechts de menubalk van Hal weer. Dit is de meest compacte weergave van het regelpaneel. Alle instellingen in Hal kunnen worden benaderd via het menusysteem of een toegewezen sneltoets. Knoppenbalk stijl De knoppenbalk stijl bevat een menubalk en een aantal eigendommenbladen. De instellingen binnen de eigendommenbladen worden weergegeven in een compacte knoppenbalk voor eenvoudige benadering en navigatie. Statusbalk Deze instelling bepaalt of de statusbalk zichtbaar is of niet. De statusbalk bevat informatie over de applicatie en het instellingenbestand dat op dit moment in gebruik is. Alle veranderingen die u aan het regelpaneel maakt, zullen in dit instellingenbestand worden toegepast.

234 Menu structuur van Hal Opmerking, de Statusbalk instelling is ook beschikbaar wanneer u de optie "Alleen Menubalk tonen" selecteert. Altijd op voorgrond Als deze instelling is geselecteerd zal het Hal regelpaneel altijd op de voorgrond komen over andere vensters heen. Start met tonen Paneel of geminimaliseerd Paneel Deze keuzerondjes bepalen of het Hal regelpaneel geopend of geminimaliseerd is tijdens het opstarten van Hal: · Start met tonen Paneel Hal zal starten met een geopend regelpaneel · Start met geminimaliseerd Paneel Hal zal starten met een geminimaliseerd regelpaneel · Start met onveranderde zichtbaarheid Paneel Hal zal starten met een geopend of een geminimaliseerd regelpaneel afhankelijk van de status bij het afsluiten van de vorige keer dat Hal gebruikt werd. 6.5.4 Diversen Configuratie menu > Diversen

Dit menu bevat diverse algemene configuratie instellingen. SAM afsluiten bij verlaten Wanneer dit is geselecteerd zal deze instelling ervoor zorgen dat Hal aan SAM doorgeeft af te sluiten zodra Hal wordt verlaten. Dit heeft geen effect op andere applicaties (zoals Cicero) die actueel SAM gebruiken. Opmerking: deze optie is niet beschikbaar wanneer Hal wordt benaderd via de Dolphin Pen. SAM wordt altijd afgesloten als de Dolphin Pen versie van Hal wordt afgesloten.

Menu structuur van Hal

235

Num Lock Aan voor gebruik Numerieke toetsen Gebruik deze instelling om de numerieke sneltoetsen aan en uit te schakelen met behulp van de Num Locktoets. In vele gevallen wilt u de mogelijkheid gebruiken om met de numerieke toetsen getallen in te typen. Als u de standaard numerieke sneltoetsen gebruikt dan kunt u dat niet doen omdat die toetsen gebruikt worden om Hal functies uit te voeren. Als deze optie staat ingeschakeld kunt u met de Num Locktoets schakelen tussen het gebruik als Hal sneltoetsen en als numerieke toetsen. Afstands oefening Het aanzetten van deze optie geeft de mogelijkheid aan desktop computers die de Dolphin afstands oefening draaien, om verbinding te maken en op afstand de configuratie van Hal in te stellen. Indien u niet van plan bent om deze afstands oefening te gebruiken, moet u deze optie uit zetten. Mocht u de optie hebben aangezet zal, om redenen van veiligheid, deze optie automatisch worden uitgezet zodra u Hal afsluit. 6.5.5 Synthesizer Configuratie menu > Synthesizer

Het Instellen Synthesizer dialoogvenster biedt de gelegenheid uw spraaksynthesizer te kiezen.

236 Menu structuur van Hal

Selecteer Synthesizer knop Met de knop Selecteer Spraaksynthesizer kunt u een hardware of software synthesizer kiezen uit de actief geconfigureerde synthesizers. U kunt diverse synthesizers in SAM Instellen (pagina 239) (Configuratie menu > SAM Instelling). Wanneer u drukt op Selecteer Synthesizer zal er een dialoogvenster verschijnen waar u uit een lijst de synthesizer kunt kiezen. De door u geselecteerde synthesizer zal worden gebruikt zodra u op OK drukt. Er kan een korte vertraging optreden terwijl het systeem overschakelt naar de andere synthesizer. Indien de Selecteer Spraaksynthesizer knop niets doet, en er wordt gemeld 'geen synthesizer geselecteerd' onderin, komt dat doordat er geen andere Spraaksynthesizers zijn om uit te kiezen. Controleer of uw synthesizer juist is ingesteld en kijk of het is gedetecteerd door SAM door te kijken in SAM Instellen (pagina 239). Selecteer Synthesizer dialoog

Het dialoogvenster Selecteer Synthesizer laat u de spraaksynthesizer kiezen. U krijgt een lijst met beschikbare eenheden gepresenteerd, de eenheden die aanwezig zijn op uw systeem en gedetecteerd door SAM. Selecteer eenvoudig de gewenste eenheid uit de beschikbare lijst om van uitvoereenheid te veranderen. Als er slechts één optie in de lijst staat namelijk 'geen spraaksysteem' zijn er geen geconfigureerde spraaksynthesizers beschikbaar. Controleer of uw synthesizer juist is ingesteld en kijk of het is gedetecteerd door SAM door

Menu structuur van Hal

237

te kijken in SAM Instellen (pagina 239) (Configuratie menu > SAM Instelling). Instellen De knop Instellen biedt de mogelijkheid om instellingen voor de Spraak of Brailleleesregel die u op dit moment gebruikt te veranderen. Het brengt u direct naar het dialoogvenster Instellen van die eenheid, hetgeen sneller werkt dan via het SAM configuratie venster. Taal Instelling Niet alle Spraaksynthesizers hebben de mogelijkheid om informatie te verstrekken omtrent de taal of talen die beschikbaar zijn. Indien uw Dolphin software merkt dat dit het geval is, kunt u het taalconfiguratie venster gebruiken om de taal in te stellen voor elke taalpositie van uw synthesizer. Hiermee laat Hal weten welke talen de synthesizer spreekt zodat het zeker kan zijn dat het de tekst verstuurt in de juiste tekenset en ook de juiste omschrijvingen geeft als u van taal verandert met een sneltoets. Configureren van de taal in uw synthesizer: 1. Selecteer een onbekende taal uit de taal configuratie oproepkeuzelijst 2. Druk de knop Taalselectie. 3. Kies de juiste taal uit het dialoogvenster. 4. Herhaal de stappen vanaf stap 1 voor iedere taal. Opmerking, het kan zijn dat u naar iedere onbekende taal moet schakelen om uit te vinden wat het is (of bekijk de synthesizer configuratie). Hal zal van elke synthesizer onthouden welke taalconfiguratie geldt. Taal Instelling Kies de gewenste taal uit deze oproep keuzelijst.

238 Menu structuur van Hal

6.5.6 Braille Leesregel Configuratie menu > Braille Leesregel

Het Braille Instellen dialoogvenster geeft de gelegenheid om uw Brailleeenheid te kiezen. Selecteer Braille Eenheid knop De knop Selecteer Brailleleesregel wordt gebruikt om te kiezen welke verversbare Brailleleesregel wordt gebruikt. U kunt elke Braille-eenheid kiezen die is geconfigureerd. U kunt diverse eenheden instellen bij SAM Instellen (pagina 239) (Configuratie menu > SAM Instelling). Wanneer u drukt op Selecteer Brailleleesregel zal een dialoogvenster verschijnen en u kunt hier een Braille-eenheid uit de lijst kiezen. Uw geselecteerde eenheid zal worden gebruikt zodra u op OK drukt. Selecteer Braille Eenheid dialoog

Het dialoogvenster Selecteer Braille Eenheid biedt de mogelijkheid om uw Braille-eenheid te kiezen. U krijgt een lijst met beschikbare eenheden gepresenteerd, de eenheden die aanwezig zijn op uw systeem en gedetecteerd door SAM. Selecteer eenvoudig de gewenste eenheid uit de beschikbare lijst om van uitvoereenheid te veranderen.

Menu structuur van Hal

239

Als de enige optie die in de lijst aanwezig is 'geen Braille eenheid' is, dan komt dat doordat er geen Braille-eenheden zijn geconfigureerd en kunt u niet kiezen. Controleer of uw Braille-eenheid juist is geconfigureerd en kijk of het correct is gedetecteerd door SAM, door te kijken in SAM Instellen (pagina 239) (Configuratie menu > SAM Instelling). 6.5.7 SAM Instellen Configuratie > SAM Instelling

De optie SAM Instellen wordt gebruikt om het SAM Configuratie Regelpaneel op te roepen. Hiermee kunt u de Spraaksynthesizer en Brailleleesregel instellen. Zie Synthesizer Access Manager (pagina 161) voor meer informatie over het gebruik van SAM. 6.5.8 Toetsenbord Configuratie > Toetsenbord

Het "Keyboard" dialoog wordt gebruikt om het toetsenbord te selecteren en de sneltoetsen set die moet worden gebruikt in Hal. De "Toetsenbord" keuzelijst die in dit dialoog aanwezig is selecteert het soort toetsenbord dat gebruikt moet worden, zoals bijvoorbeeld een standaard (desktop) toetsenbord of een laptop toetsenbord. Deze selectie zal mede bepalen welke sneltoetsen set beschikbaar is in de "Set" keuzelijst.

240 Menu structuur van Hal De "Taal" keuzelijst wordt gebruikelijk ingesteld op de "Toegangssysteem taal" hetgeen betekent dat het op dezelfde taal ingesteld wordt als de instelling van het regelpaneel van Hal. Het is ook mogelijk om een andere taal te selecteren als u een alternatief toetsenbord ontwerp wilt gebruiken, als u bijvoorbeeld Hal wilt gebruiken met het Nederlandse toegangssysteem maar daarbij een Amerikaans toetsenbord ontwerp. Opmerking: de lijst met beschikbare talen kan voor sommige toetsenborden beperkt zijn tot die talen die slechts in een beperkt aantal beschikbaar is (voorbeeld BigKeys LX Toetsenbord). De "Set" keuzelijst geeft de sneltoetsen set aan die zal worden gebruikt. De beschikbare sets worden beperkt door de selecties in de "Toetsenbord" en "Taal" lijsten. Het kan zijn dat u uw instellingen moet aanpassen als u een sneltoets set wilt selecteren die niet in de lijst vermeld is, als u bijvoorbeeld een standaard functietoetsen set wilt gebruiken op uw desktop dan moet u "Laptop" selecteren in de "Toetsenbord" lijst om de gewenste set te activeren. Als een sneltoetsen set is gewijzigd is het mogelijk om de originele instelling te herstellen door het selecteren van de knop "Herstel standaard sneltoetsen". Dit levert dezelfde functionaliteit als de gelijkwaardige knop in het "Sneltoets" dialoogvenster. 6.5.9 Doc Lezer Configuratie > Doc Lezer

Selecteer deze menu optie om direct de Doc Lezer instellingen te benaderen. In het "Instellingen" dialoogvenster kunt u alle configuratie opties die beschikbaar zijn voor de Doc Lezer benaderen. Met de Doc Lezer kunt u uw eigen persoonlijke leesomgeving ontwerpen. In deze omgeving kunt u documenten laden en bekijken net zoals webpagina's en andere vormen van tekstuele informatie. Start de Doc Lezer met de DOLPHIN TOETS + NUMERIEK PLUS. verlaat de Doc Lezer met behulp van ESCAPE. U kunt met de pijltoetsen door de tekst heen lopen. Het drukken op de PIJL OMHOOG of OMLAAG zal u per keer een bepaalde eenheid verplaatsen. Het drukken op de PIJL LINKS of RECHTS zal u per keer een woord verplaatsen.

Menu structuur van Hal

241

6.5.10 Video Instelling Configuratie > Video Instelling

Het dialoogvenster Video machine instellingen bevat instellingen voor het voorkomen van scherm corruptie problemen die worden veroorzaakt door software die niet voldoet, zoals applicaties die DirectDraw of GDI+ gebruiken of bepaalde Java applicaties. Direct Draw/GDI + Compatibiliteits modus Sommige applicaties (speciaal spelletjes) gebruiken bepaalde methoden voor het beschrijven van het scherm genaamd "DirectDraw" of "GDI +". Deze methoden kunnen conflicten veroorzaken voor de schermvergroting. Om deze problemen te voorkomen kunt u de DirectDraw/GDI + Compatibiliteit modus gebruiken. Schakel deze functie aan als u schermproblemen ondervindt bij applicaties die de DirectDraw of GDI+ gebruiken. Sommige applicaties kunnen erg traag of helemaal niet draaien als deze instelling aan staat, zet in dat geval de optie weer uit.. Opmerking: Het scherm zal voor een kort moment zwart worden wanneer de DirectDraw/GDI+ Compatibiliteit Modus aan of uit wordt geschakeld. Hetzelfde kan gebeuren als u de Dolphin software start of verlaat en de optie DirectDraw/GDI + staat aan. Dit is een normale procedure.

Test Knop De Testknop past de veranderingen die u heeft aangebracht in dit dialoogvenster tijdelijk toe. De veranderingen blijven werkend totdat het dialoog wordt gesloten maar worden niet opgeslagen tenzij u op de knop OK drukt.

242 Menu structuur van Hal U kunt de testknop gebruiken om te controleren of instellingen het juiste effect hebben en geen nadelige gevolgen. Indien u vast komt te zitten na het drukken van Test, kunt u eenvoudig herstarten met de oude instellingen. Indien u schermvervuiling krijgt bij het drukken van Test en door het scherm lopen, drukt u op ESCAPE en de instelling wordt hersteld als het dialoogvenster gesloten wordt. 6.5.11 Algemene Detectie Instelling Configuratie menu > Algemene Detectie Instelling

Grafische Databank Dialoogvenster Configuratie menu > Algemene Detectie Instelling > Grafische elementen

Hal heeft de mogelijkheid om grafische beelden te trainen als elementen of als tekst zodat het de volgende keer, als ze worden gebruikt, herkend worden en de informatie die het gevolg is van de training kan worden gemeld in plaats van alleen maar de melding dat het om een 'grafisch beeld' gaat. Getrainde grafische beelden worden opgeslagen in een Beeld database. Dit dialoog biedt de mogelijkheid om getrainde grafische beelden te beheren en te wijzigen. Grafische Databank Taal Getrainde grafische afbeeldingen worden opgeslagen in een taalafhankelijk gegevensbankbestand. Gebruik de Taallijst om te kiezen welke grafische databank u wilt bewerken. U kunt de taal kiezen voordat u de elementen gaat trainen in het dialoogvenster Applicatie Regel bewerken (pagina 247) in de map bestand eigenschappen. Getrainde Grafische elementen Deze lijst bevat alle getrainde grafische afbeeldingen in de geselecteerde actieve grafische databank. Selecteer een grafische afbeelding uit de lijst om de eigenschappen te bewerken of om het te verwijderen.

Menu structuur van Hal

243

Wijzigen knop Deze knop opent het "Wijzigen getrainde Grafische objecten" dialoogvenster en geeft de gelegenheid om de grafische objecten eigenschappen van objecten uit de lijst te wijzigen. Verwijderen knop Deze knop verwijdert het grafische object die is geselecteerd in de lijst "Getrainde grafische objecten" uit de grafische databank. Grafische Training Aan Gebruik dit aankruisvak om de grafische training aan of uit te zetten. U kunt slechts objecten trainen als deze optie aangezet is. Wijzigen getrainde grafische elementen U kunt in dit dialoogvenster de eigenschappen van de getrainde objecten veranderen. U kunt kiezen wat voor soort object het grafische object voorstelt en afhankelijk van de soort kunt u ook de status, het etiket en commentaar veranderen. Soort gebied Gebruik de lijst "Soort gebied" om te kiezen welk type object wordt vertegenwoordigd door de grafische afbeelding. In de meeste gevallen zal het 'tekst' zijn, maar u kunt ook kiezen uit 'aankruisvak', 'keuzerondje' of verschillende soorten knoppen. Status Deze optie is alleen beschikbaar als u als soort gebied gekozen heeft voor 'aankruisvak' of 'keuzerondje'. U kunt deze lijst gebruiken om de status van het element te kiezen. De beschikbare opties zijn 'geselecteerd', 'partieel geselecteerd' en 'niet geselecteerd'.

244 Menu structuur van Hal

Etiket Dit gebied is alleen beschikbaar als het gekozen soort gebied 'tekst' of 'knop' is. Gebruik het om het grafische object een etiket te geven. Commentaar In dit veld kunt u een commentaar typen voor het grafische object. Gebruikelijk is het de naam van de applicatie waar het object gevonden is.

6.6 Map Map menu

In dit menu kunt u de mapbestanden beheren en selecteren. Vanuit dit menu kunt u een mapbestand voor de actieve applicatie selecteren en wijzigen, u kunt de eigendommen van de mapbestanden bekijken, u kunt een mapbestand verwijderen en u kunt de standaard meegeleverde mapbestanden herstellen. Mapbestanden bevatten de regels die bepalen wat wordt herkend en welke actie moet worden uitgevoerd. De detectieregels vertellen Hal wat voor soort element op het scherm staat, bijvoorbeeld of het een menu of tekst is, knoppen zijn enzovoort. Het mapbestand kan ook acties bevatten. Acties bepalen wat de monitor markeringen uitvoeren, wat de rol is van Braille koppelingen en de rol van de eigen actie sneltoetsen. Al deze acties moeten zijn beschreven in de Applicatie Notities van de map. Mappen worden aangemaakt en gewijzigd in de geavanceerde training modus functies van Hal. 6.6.1 Applicatie Notities Map menu > Applicatie Notities

Applicatie notities leveren informatie over het actieve mapbestand en zijn basis mappen. Deze notities zijn gemaakt door de schrijver van een mapbestand en zullen meestal vertellen hoe het bestand optimaal te gebruiken is voor de applicatie. Aanvullend moet het de aangepaste applicatie toetsen bevatten, nuttige applicatie sneltoetsen en algemene hints en tips.

Menu structuur van Hal

245

6.6.2 Mapbestand Maken of Kiezen Map menu > Mapbestand Maken of Kiezen

Het dialoogvenster "Kies een Mapbestand" kan worden gebruikt om een ander mapbestand te selecteren voor de actieve applicatie. Kies een Mapbestand dialoogvenster Dit dialoogvenster waarschuwt u als u twee verschillende mapbestanden heeft voor de actieve applicatie. De reden kan zijn dat u recent een bestand heeft geïmporteerd of gekopieerd op de computer die een gekoppelde applicatie bevat die ook aan een ander mapbestand is gekoppeld. Dit dialoogvenster geeft de gelegenheid om een mapbestand te kiezen dat u wilt gebruiken met de applicatie. Als u het juiste mapbestand gekozen heeft zal de schermlezer de applicatie uit het andere mapbestand verwijderen en u krijgt in het vervolg geen waarschuwing meer. Selecteer Mapbestand keuzelijst Deze lijst bevat alle mapbestanden die overeenkomen met de actieve applicatie. Kies het juiste mapbestand uit de lijst en dit zal in de toekomst worden gebruikt voor de applicatie. 6.6.3 Herstel naar Standaard Map menu > Herstel naar Standaard

Gebruik deze instelling om het mapbestand voor de actieve applicatie terug te zetten naar de standaard. Het standaard mapbestand is de map die met de versie van Hal is meegestuurd, of een nieuwere versie van dat mapbestand indien het een originele Dolphin map is die is geïnstalleerd via de Internet Update of de Import functie. U kunt de optie "Herstel naar Standaard" niet gebruiken om naar mapbestanden van derden te herstellen.

246 Menu structuur van Hal

6.6.4 Beheer Mapbestanden Map menu > Beheer Mapbestanden

In het "Map bestand beheer" dialoog vindt u opties die het mogelijk maken om de eigendommen van een mapbestand aan te passen en een geselecteerd mapbestand te verwijderen. Er zijn ook opties die de mogelijkheid geven om de regels en acties te wijzigen in het mapbestand. Mapbestanden lijst Selecteer het instellingenbestand dat u wilt gaan beheren uit de lijst met bestanden in de keuzelijst.

Eigenschappen In het eigenschappen dialoogvenster kunt u de eigenschappen van een instellingenbestand wijzigen. De eigenschappen zijn onderdeel van het instellingenbestand gerelateerd aan de naam, versie en lijst met gekoppelde applicaties.

Naam Dit tekstgebied bevat de naam van het instellingenbestand. U kunt hier vrijelijk het bestand wijzigen om het een andere naam te geven. De naam heeft geen invloed op het werken van het instellingenbestand of welke applicaties het gebruiken.

Versie Dit tekstgebied is ontworpen om het versienummer van het instellingenbestand te bevatten. U kunt dit gebied bewerken om het versienummer te wijzigen. Indien u een instellingenbestand aanmaakt door een kopie te maken van een bestaande, raden we aan de naam en het versienummer van de kopie te wijzigen zodat te volgen is welk instellingenbestand het is.

Menu structuur van Hal

247

Met het versienummer, kunt u diverse instellingenbestanden hebben met dezelfde naam en toch onderscheid tussen de bestanden maken. Opmerking: Het versienummer wordt niet automatisch bijgehouden. Het ligt aan uzelf om dit te veranderen wanneer u dit nuttig vindt.

Applicaties gekoppeld Deze keuzelijst bevat alle applicaties die gekoppeld zijn aan dit instellingenbestand. Iedere applicatie is aangegeven door het pad naar het uitvoerbare bestand van het programma. De volgorde in de keuzelijst is niet belangrijk voor het gekozen instellingenbestand. U kunt met de pijltoetsen omhoog of omlaag gaan door de lijst en de applicatie kiezen die u wilt verwijderen of waarvoor u een instelling wilt wijzigen.

Bewerk Regel Deze knop biedt de mogelijkheid om wijzigingen aan te brengen in de gegevens in het Wijzig Applicatie Regel dialoogvenster. Hierin kunt u sommige geavanceerde eigenschappen, die bepalen of een applicatie dit Instellingenbestand gebruikt of niet, wijzigen. Applicatie Regel bewerken De applicatie regel bevat een set met informatie die gebruikt wordt om te bekijken of een geopende applicatie overeenkomt met het instellingenbestand. Om een regel te laten overeenkomen moet de hele informatie in dit dialoogvenster overeenkomen met dat van de geopende applicatie. De normale methode van overeenkomst met een instellingenbestand is gebaseerd op de bestandsnaam van het uitvoerbare bestand van de applicatie. Soms wilt u echter een ander instellingenbestand gebruiken voor verschillende versies van dezelfde applicatie. In dat geval zal de naam van het uitvoerbare bestand meestal dezelfde zijn. Bijvoorbeeld, alle versies van Microsoft Word worden genoemd WINWORD.EXE. Uw Dolphin aanpassingssoftware is in staat elke gestarte applicatie in meer detail te analyseren. Waar het mogelijk is voor de applicatie (hetgeen meestal het geval is bij commerciële applicaties) het versienummer, modulenaam, bestandsomschrijving, productnaam en de naam van de

248 Menu structuur van Hal fabrikant van de applicatie te verkrijgen. U kunt deze informatie gebruiken om een regel te maken die meer of minder verbonden is aan een speciale versie van de applicatie. De verschillende elementen in dit dialoogvenster geven de actuele regels aan waaraan de applicatie moet voldoen om te worden herkend. Deze aanvullende informatie kan ook worden verkregen door het zoeken naar het uitvoerbare bestand met de Windows Verkenner, het bekijken van de eigenschappen daarin en de versie te bepalen. Wanneer u voor het eerst een applicatie registreert met een instellingenbestand, worden de regels in dit dialoogvenster automatisch ingesteld op een exacte overeenkomst. Normaal is er geen noodzaak om dit te veranderen, maar het zou bijvoorbeeld kunnen zijn dat u een instellingenbestand wilt aanmaken voor een aantal verschillende versies van dezelfde applicatie. Dit is de manier waarop sommige mapbestanden die door Dolphin worden geleverd worden gemaakt. Indien u erin slaagt om de regels te veranderen zodat ze niet langer overeenkomen, zal dit instellingenbestand niet langer worden gekozen. Er zijn enkele manieren om dit probleem te herstellen, ten eerste kunt u de veranderingen in de regels terugzetten, en als tweede kunt u de regel verwijderen en de applicatie opnieuw registreren. Voor ieder van deze instellingen (met uitzondering van het versienummer) geldt dat u, ervoor kan kiezen ze te negeren, kunt controleren op een exacte overeenkomst of kijken naar een patroon overeenkomst.. Versie Dit geeft het versienummer van de applicatie waar u naar moet kijken. U kunt kiezen tussen een exacte waarde en een reeks van waarden. Applicatie versienummers bestaan uit 4 cijfers gescheiden door punten. Deze nummers worden gecombineerd om samen het versienummer te maken. Wanneer u kijkt naar een reeks van versienummers, wordt elk nummer apart gecontroleerd startend met het meest linkse nummer. De meeste applicaties gebruiken één van de nummers voor het hoofd versienummer en de andere nummers voor mindere versies of build nummers. De reeks van toelaatbare waarden voor ieder van de 4 nummers is 0 tot 65535.

Menu structuur van Hal

249

Module De modulenaam is een interne naam die wordt gebruikt door het besturingssysteem om de applicatie te herkennen wanneer het wordt geladen in het computergeheugen. De modulenaam echter staat aangegeven in het uitvoerbare bestand van de applicaties dus kan het worden gebruikt om de applicatie te identificeren. Bestandsomschrijving, Product- en Bedrijfsnaam Dit zijn extra gegevens die in het uitvoerbare bestand van de applicatie staan. U kunt ze negeren, ze gebruiken voor een overeenkomst of voor een patroon overeenkomst. Applicatie Taal Een oproep keuzelijst met alle talen die door de actieve synthesizer worden ondersteund en zijn geïnstalleerd. Wanneer u beslist heeft welk mapbestand u wilt gebruiken voor een applicatie en de Applicatie Taal is de lokale taal dan is dit het mapbestand dat u gaat gebruiken. Selecteer "Maakt niet uit" indien de taal kan worden genegeerd als het mapbestand wordt geselecteerd. Toevoegen Applicatie Met de knop Applicatie Toevoegen kunt u één van de geopende applicaties verbinden aan dit instellingenbestand. Voor de Applicatie instellingen kunt u dit ook doen vanuit het Applicatie Instellingen eigenschappenblad. Applicatie toevoegen: · Druk op de Applicatie toevoegen knop · Kies één van de geopende applicaties uit de oproep keuzelijst Selecteer Applicatie · Druk OK. De geselecteerde applicatie zal worden toegevoegd aan de lijst met gekoppelde applicaties voor dit instellingenbestand. De applicatie van uw keuze zal bij alle andere instellingenbestanden (indien aanwezig) worden verwijderd.

250 Menu structuur van Hal

Selecteer Applicatie Selecteer hier de applicatie die u wilt toevoegen aan dit Instellingenbestand.

Verwijderen Applicatie De knop Applicatie Verwijderen geeft de mogelijkheid om de geselecteerde applicatie uit de lijst van applicaties, die verbonden zijn met dit instellingenbestand, te verwijderen. Die applicatie zal in het vervolg starten met het standaard instellingenbestand.

Historie Het Geschiedenis dialoog geeft de mogelijkheid de veranderingen die hebben plaats gevonden in dit instellingenbestand te volgen, wie het veranderd heeft en wanneer. De lijst staat in omgekeerde chronologische volgorde en start vanaf het moment van creatie. Dit wordt meestal door Dolphin ingevuld om de historie van het instellingenbestanden bij te houden. Opgeslagen informatie: · Ieder verandering van gebruiker die het bestand veranderd heeft. · Tijd en datum van de veranderingen · Het origineel bestand waar dit bestand een kopie van is · Veranderingen in naam en versienummer. De geschiedenis log kan niet worden verwijderd. Bekijk Applicatie Notities knop Deze knop opent het dialoogvenster Applicatie Notities. Het dialoogvenster bevat informatie over het mapbestand geschreven door degene die het mapbestand heeft aangemaakt. Gebruikelijk zal het melden hoe het mapbestand gebruikt moet worden en het bevat meestal een lijst met aangemaakte sneltoetsen die met dit mapbestand kan worden gebruikt.

Menu structuur van Hal

251

Verwijder dit mapbestand Het Selecteren van de delete knop zal het bestand uit uw systeem verwijderen. Wanneer het instellingenbestand is verwijderd wordt het Standaard Applicatie instellingenbestand gebruikt om de bijbehorende applicatie te benaderen.

Exporteren Exporteren van een instellingenbestand is het kopiëren van het instellingenbestand vanuit de instellingen directory op uw machine naar een andere locatie, vaak een diskette. Omdat de naam van een instellingenbestand weinig overeenkomst bezit met de naam van het bestand moet u de Export optie gebruiken om er zeker van te zijn dat u een kopie heeft van het juiste bestand. Exporteren van een instellingenbestand: 1. Kies het bestand dat u wilt exporteren uit het lijstvenster. 2. Druk op de knop Exporteren. 3. Kies de directory waar de kopie moet worden geplaatst, in de boomstructuur 4. Druk OK. Het bestand wordt gekopieerd.

6.6.5 Herstel Alle Standaard Instellingen Map menu > Herstel Alle Standaard Instellingen

Hiermee worden alle mapbestanden hersteld naar de originele versies die door Dolphin zijn geleverd. 6.6.6 Importeren Bestand menu > Importeren (voor uitvoer instellingenbestanden: *.atl) Map menu > Importeren (voor mapbestanden: *.dtl)

Importeren is het toevoegen aan uw systeem van aanvullende instellingenbestanden vanuit een externe locatie.

252 Menu structuur van Hal Indien u nieuwe Dolphin standaard bestanden importeert worden ze gekopieerd in de standaard directory. Indien u eerder instellingen heeft veranderd dan kunt u nu kiezen om de nieuwe geïmporteerde bestanden van Dolphin te gebruiken of dat u uw eigen instellingen wilt blijven gebruiken. Indien u geen nieuwe Dolphin standaard bestanden importeert dan zullen de bestanden worden gekopieerd in de instellingen directory. Als u eerder instellingen heeft aangepast zult u een waarschuwing krijgen dat u uw aangepaste bestanden gaat overschrijven en als u dat niet wilt kunt u het importeren niet uitvoeren. In elk geval als u beslist om de actieve instellingen te vervangen door de nieuwe geïmporteerde zullen deze veranderingen direct uitgevoerd worden. Importeren van één of meerdere instellingenbestanden: 1. Selecteer de optie importeren. 2. Kies de map waar de nieuwe instellingenbestanden zijn opgeslagen. 3. Selecteer één of meer instellingenbestanden (het is een keuzelijst met meervoudige selectie). 4. Druk OK. Opmerking: Er kan enige vertraging zijn bij het importeren en exporteren als u gebruik maakt van een diskette.

6.6.7 Update via Internet Map menu > Update via Internet

U kunt de mapbestanden en uw Dolphin product updaten via het internet met behulp van deze knop. Het zal vragen of u wilt doorgaan met de update en dan een verbinding proberen te maken. Hal zal dan gaan controleren op de Dolphin website of er nieuwe mapbestanden zijn die kunnen worden gedownload. Indien een product update beschikbaar is, krijgt u de mogelijkheid om het update bestand op te halen. U kunt ten alleen tijden het proces stoppen. Deze optie vereist wel een verbinding met het Internet.

Menu structuur van Hal

253

6.6.8 Automatische update instellingen

Hal kan worden ingesteld om dagelijks, wekelijks of maandelijks automatisch te controleren of product updates beschikbaar zijn. Hiermee bent u ervan verzekerd dat u altijd met de laatste updates werkt. Als liever niet heeft dat er automatisch wordt gekeken naar updates, kunt u deze optie uitschakelen.

6.7 Help oproepen Help menu

6.7.1 Help Onderwerpen Help menu > Help Onderwerpen

Hiermee wordt de Help van Hal geopend.

254 Menu structuur van Hal

6.7.2 Info Help menu > Info

Dit opent het "Info" venster dat details weergeeft over de versie van Hal die u heeft geïnstalleerd, details over de geregistreerde gebruiker en het serienummer van Hal. Deze informatie is belangrijk als u contact met Dolphin of uw Dolphin dealer opneemt voor technische ondersteuning.

255 HOOF

DSTUK

7

Sneltoets Tabellen De volgende tabellen geven een overzicht van alle sneltoetsen. Ze zijn gegroepeerd per functie Voor elke toegangssysteem functie zijn twee toetsen vermeld, één voor iedere standaard set van Dolphin sneltoetsen. Aanvullend aan deze standaard sets zijn er drie compatibiliteit sets die apart worden benoemd. U kunt kiezen uit elk van de standaard toetsen sets in het "Toetsenbord" dialoogvenster. Er zijn 6 sets met standaard toetsen: · Numerieke Toetsenset Dit is voor gebruikers met een standaard toetsenbord met 101/102 toetsen. De meeste aanpassingssoftware functietoetsen zijn geprogrammeerd voor de toetsen op het numerieke gedeelte van het toetsenbord. ·

Functie Toetsenset Dit wordt vooral aanbevolen voor gebruikers van laptops, daar waar het numerieke toetsenbord moeilijk te gebruiken is. De meeste functies voor het toegangssysteem zijn gekoppeld aan de functietoetsen.

· Versie 4 Set (compatibel met de numerieke toetsen in versie 4) Dit is een speciale set die zoveel mogelijk overeenkomen met de sneltoetsen van versie vier en eerder. De nieuwe toetsen in versie 5 en 6 zijn toegevoegd waar het enigszins mogelijk was. Door beperkingen kan het zijn dat niet alle functies beschikbaar zijn in deze set. · JFW Desktop Emulatie (compatibel met de JFW Desktop toetsen) Dit is een speciale set die de standaard Desktop sneltoetsen van JFW door emulatie zeer dicht benaderen. Extra Dolphin toetsen zijn toegevoegd waar mogelijk gebaseerd op de Numerieke set. Door ruimte beperkingen kan het zijn dat niet alle functies beschikbaar zijn. · JFW Laptop Emulatie (compatibel met de JFW Laptop toetsen)

256 Sneltoets Tabellen Dit is een speciale set die de standaard Laptop sneltoetsen van JFW door emulatie zeer dicht benaderen. Extra Dolphin toetsen zijn toegevoegd waar mogelijk gebaseerd op de Functietoetsen set. Door ruimte beperkingen kan het zijn dat niet alle functies beschikbaar zijn. Het algemene sneltoets ontwerp is als volgt: · Numerieke toetsen 0 tot en met 9 - Spraak - Spraaktoetsen - spreken diverse zaken uit vanaf het scherm. · Linker Shift + Numeriek 0 - 9, Aanvullende Spraaktoetsen. · Numeriek minteken, sterretje, schuine streep naar rechts, plus en enter - schermlezer Focus insteltoetsen. · Linker Control + bovenste rij toetsen op toetsenbord – aanpassingssoftware schakelaars (functies aan/uit). · Linker Control + Linker Shift + bovenste rij toetsen op toetsenbord Brailleleesregel insteltoetsen.

7.1 Toetsbenamingen Er worden verschillende afkortingen gebruikt in de tabellen met de Toegangssysteem toetsen, oftewel Sneltoetsen in deze handleiding Afkortingen voor Toetsbenamingen NP Numeriek Toetsenbord gedeelte LC Linker Control Toets RC Rechter Control Toets LS Linker Shift Toets RS Rechter Shift Toets DK Dolphintoets (Standaard CAPS Lock) x2 Druk de toets twee maal x3 Druk de toets drie maal

Sneltoets Tabellen

7.2 Algemene Instructies (Acties) Functie Regelpaneel Openen Regelpaneel Oproepmenu Train vensters Train vensters na vertraging Train Grafisch Element Auto Train Grafisch Element Auto Train Grafisch Element verlaten Scherm Verversen Scherm vastzetten Breedsprakigheid Schema Doorlopen (actie) Volgende toets doorlaten voor applicatie Sneltoetsen aan uit Toetsomschrijving Modus Help oproepen Applicatie Sneltoets Informatie Scherm Foto Anti Stotter systeem aan/uit Document Lezen Modus Document lezen verlaten Document Lezen verlaten en schakel Focus Modus Ga naar Werkfocus (actie) Kies Virtueel Focus (actie) Kies Gebied Virtueel Focus (actie) Verplaats VF naar Systeemlade (actie) Verplaats VF naar Snelstartbalk (actie)

Numerieke Toetsenset LC spatiebalk DT spatiebalk

Functie Toetsenset LC spatiebalk DT spatiebalk

LC [ LC ] ESCAPE

LC [ LC ] ESCAPE

LC puntkomma PAUSE DT =

LC puntkomma PAUSE DT =

LC 7

LC 7

LC 8 DT / RS RC + RS /

LC 8 DT / RS RC + RS /

LC 6 NP + NP + ESCAPE NP SPATIEBALK NP STERRETJE NP NP /

LC 6 F11 F11 ESCAPE F4 SPATIEBALK F3

LS NP /

RS F2

LS NP sterretje

RS F3

F4 F2

257

258 Sneltoets Tabellen Verplaats VF naar eerste werkbalk (actie) Beperk VF tot selectie (actie) Doc Lezer Lijst Programma

LS NP -

RS F4

LC + LS NP DT + NM + DT + Tab

LC + LS F4 DT + F11 DT + Tab

Numerieke Toetsenset DT 1 DT 2 DT 3 DT 4

Functie Toetsenset DT 1 DT 2 DT 3 DT 4

7.3 Lijsten Voorgeprogrammeerde Lijsten Functie Links (actie) Koppen (actie) Frames (actie) Systeemlade (actie)

Opmerking: De sneltoetsen voor de lijsten met links, koppen en frames werken alleen in sommige ondersteunde vensters (dwz. hypertext vensters, DOM gebieden, enzovoort.).

Eigen Lijsten Functie 1 (actie) 2 (actie) 3 (actie) 4 (actie) 5 (actie) 6 (actie) 7 (actie)

Numerieke Toetsenset LS DT 1 LS DT 8 LS DT 3 LS DT 4 LS DT 5 LS DT 6 LS DT 7

Functie Toetsenset LS DT 1 LS DT 8 LS DT 3 LS DT 4 LS DT 5 LS DT 6 LS DT 7

Sneltoets Tabellen

7.4 Spraak Instelling Functie Zwijg Volume verhogen (actie) Volume verlagen (actie) Snelheid verhogen (actie) Snelheid verlagen (actie) Vorige Synthesizer (actie) Volgende Synthesizer (actie) Spraak aan/uit (actie) Schakel Rij/kolom modus (actie) Monitor Markeringen (actie) Volgende Taal (actie) Vorige Taal (actie) Hoofdletters aan / uit

Tekenmelding doorlopen

Numerieke Toetsenset LC LC = LC LC + LS = LC + LS LC + LS [ LC + LS [ LC 0 LC 9

Functie Toetsenset LC LC = LC LC + LS = LC + LS LC + LS [ LC + LS [ LC 0 LC 9

LC 5 LC komma LC punt DT aanhalingsteke n DT puntkomma

LC 5 LC komma LC punt DT aanhalingsteke n DT puntkomma

7.5 Spraak (Spraaktoetsen) Functie Teken (Meervoudige toets) (actie) Teken Spellen (actie) Tekenkenmerken 1 (actie) Tekenkenmerken 2 (actie) Teken Fonetisch (actie) Woord (Meervoudige toets) (actie) Woord Lezen (actie) Woord Breedsprakigheid (actie) Woord Spellen (actie)

Numerieke Toetsenset NM 4

Functie Toetsenset F6

NM 5

F7

259

260 Sneltoets Tabellen Woord Fonetisch (actie) Woord (naar volgende) Woord (naar vorige) Regel (Meervoudige toets) (actie) Regel Lezen (actie) Regel Breedsprakigheid (actie) Regel Spellen (actie) Regel Fonetisch (actie) Zin Zin (naar volgende) Zin (naar vorige) Alinea Alinea (naar volgende) Alinea (naar vorige) Status (Meervoudige toets) (actie) Status Lezen (actie) Status Breedsprakigheid (actie) Status Spellen (actie) Status Fonetisch (actie) Selectie (Meervoudige toets) (actie) Selectie Lezen (actie) Selectie Spellen (actie) Focus (Meervoudige toets) (actie) Focus Lezen (actie) Focus Breedsprakigheid (actie) Focus Spellen (actie) Focus Fonetisch (actie) Naar Cursor (Meervoudige toets) (actie) Tot Cursor Lezen (actie) Tot Cursor Spellen (actie) Tot Cursor Fonetisch (actie)

NM 6

F8

DT NM 4 DT punt DT komma DT NM 5 DT ] DT [ NM 2

DT F6 DT punt DT komma DT F7 DT ] DT [ LS F12

NM 1

LS F6

NM 0

F5

LS NM 1

LS F7

Sneltoets Tabellen Vanaf Cursor (Meervoudige toets) (actie) Vanaf Cursor Lezen (actie) Vanaf Cursor Spellen (actie) Vanaf Cursor Fonetisch (actie) Koppen (Meervoudige toets) (actie) Koppen Lezen (actie) Koppen Spellen (actie) Koppen Fonetisch (actie) Element (Meervoudige toets) (actie) Element Lezen (actie) Element Breedsprakigheid (actie) Element Spellen (actie) Element Fonetisch (actie) Venster (Meervoudige toets) (actie) Venster Lezen (actie) Venster Breedsprakigheid (actie) Beschrijf sneltoets (Meervoudige toets) (actie) Waar ben ik? (actie) Beschrijf Focus positie (Meervoudige toets) (actie) Additionele Focus informatie (actie) Etiket links (actie) Etiket boven (actie) Etiket rechts (actie) Etiket onder (actie) Tabelkolom Tabelkolom vanaf cel Tabelkolom tot cel Tabelrij Tabelrij vanaf cel Tabelrij tot cel

LS NM 2

LS F8

NM 3

LS F9

NM Punt

F12

NM 9

F9

LS NM Punt

LS F5

NM 7 NM 8

F10 LC + LS F2

LS NM 0

RS F5

DT + NM 7 DT + NM 8

DT + F8 DT + F9

DT NM 6 DT NM PUNT DT NM 3 DT NM 0 DT NM 2 DT NM 1

DT NM 6 DT NM PUNT DT NM 3 DT NM 0 DT NM 2 DT NM 1

261

262 Sneltoets Tabellen

7.6 Eigen Acties Eigen Applicatie Functie 1 (actie) 2 (actie) 3 (actie) 4 (actie) 5 (actie) 6 (actie) 7 (actie) 8 (actie) 9 (actie) 10 (actie) 11 (actie) 12 (actie) 13 ... 50 39 ... 50

Eigen Algemeen Functie 1 (actie) 2 (actie) 3 (actie) 4 (actie) 5 (actie) 6 (actie)

Numerieke Toetsenset LS NP 7 LS NP 8 LS NP 9 LS NP 4 LS NP 5 LS NP 6 LC + LS NP 7 LC + LS NP 8 LC + LS NP 9 LC + LS NP 4 LC + LS NP 5 LC + LS NP 6 DK a ... DK z

Functie Toetsenset LC + LS F5 LC + LS F6 LC + LS F7 LC + LS F8 LC + LS F9 LC + LS F10 RC + RS F5 RC + RS F6 RC + RS F7 RC + RS F8 RC + RS F9 RC + RS F10 DK a ... DK z

Numerieke Toetsenset LS NP 3 LS NP enter LS NP + LC + LS NP 0 LC + LS NP punt LC + LS NP enter

Functie Toetsenset LS F11 LC F1 LC + LS F1 RC F5 RC F12 RC F10

Sneltoets Tabellen 7 : Batterij Status (actie) 8 : Spreektijd (actie) 9 ... 50

Eigen Virtueel Focus Functie 1 (actie) 2 (actie) 3 (actie) 4 (actie) 5 (actie) 6 (actie) 7 (actie) 8 (actie) 9 (actie) 10 (actie) 11 (actie) 12 (actie) 13 (actie) 14 (actie) 15 (actie) 16 (actie) 17 (actie) 18 (actie) 19 (actie)

LC + LS NP + LC + LS NP +

RC F11 RC F9

Numerieke Toetsenset LC + LS end LC + LS pijl omlaag LC + LS pagina omlaag LC + LS pijl naar links LC + LS delete LC + LS pijl naar rechts LC + LS home LC + LS pijl omhoog LC + LS pagina omhoog LC + LS insert LC pagina omhoog LC pagina omlaag LC insert LC delete LS + DK end LS + DK pijl omlaag LS + DK pagina omlaag LS + DK pijl naar links LS + DK delete

Functie Toetsenset LC + LS end LC + LS pijl omlaag LC + LS pagina omlaag LC + LS pijl naar links LC + LS delete LC + LS pijl naar rechts LC + LS home LC + LS pijl omhoog LC + LS pagina omhoog LC + LS insert LC pagina omhoog LC pagina omlaag LC insert LC delete LS + DK end LS + DK pijl omlaag LS + DK pagina omlaag LS + DK pijl naar links LS + DK delete

263

264 Sneltoets Tabellen 20 (actie) 21 (actie) 22 (actie) 23 (actie) 24 (actie) 25 (actie) 26 (actie) 27 (actie) 28 (actie) 29 (actie) 30 (actie) 31 (actie) 32 (actie) 33 (actie) 34 (actie) 35 ... 50

LS + DK pijl naar rechts LS + DK home LS + DK pijl omhoog LS + DK pagina omhoog LS + DK insert LC + DK end LC + DK pijl omlaag LC + DK pagina omlaag LC + DK pijl naar links LC + DK delete LC + DK pijl naar rechts LC + DK home LC + DK pijl omhoog LC + DK pagina omhoog LC + DK insert

LS + DK pijl naar rechts LS + DK home LS + DK pijl omhoog LS + DK pagina omhoog LS + DK insert LC + DK end LC + DK pijl omlaag LC + DK pagina omlaag LC + DK pijl naar links LC + DK delete LC + DK pijl naar rechts LC + DK home LC + DK pijl omhoog LC + DK pagina omhoog LC + DK insert

Numerieke Toetsenset Spatiebalk Punt Komma ENTER A

Functie Toetsenset Spatiebalk Punt Komma ENTER A

D

D

7.7 Virtuele Focus Functie Activeer Indrukken (actie) Activeer Omhoog (actie) Activeer Omlaag (actie) Interactie met Element (actie) Klik Links op VF en schakel naar Werkmodus (actie) Klik Rechts op VF en schakel naar Werk Modus (actie)

Sneltoets Tabellen Klik Links op VF (actie) Dubbel Klik Links op VF (actie) Klik Rechts op VF (actie) Dubbel Klik Rechts op VF (actie) Midden Klik op VF (actie) Muiswiel omhoog op VF (actie) Muiswiel Omlaag op VF (actie) Sleep met Linker Muisknop (actie) Sleep met Rechter Muisknop (actie) Zet neer (actie) Volgende Regel (actie) Vorige Regel (actie) Naar Rechts (actie) Naar Links (actie) Woord naar rechts (actie) Woord naar links (actie) Begin Regel (actie) Einde Regel (actie) Verplaats Muis naar Focus (actie) Tabel Omhoog (actie) Tabel Omlaag (actie) Tabel naar Links (actie) Tabel naar Rechts (actie) Volgende Tabel (actie) Vorige Tabel (actie) Virtueel Focus Pagina Omhoog (actie)

INSERT Q

INSERT Q

DELETE E

DELETE E

S W

S W

X

X

RC home

RC home

RC + RS home

RC + RS home

RC end PIJL OMLAAG PIJL OMHOOG PIJL NAAR RECHTS PIJL NAAR LINKS LC pijl naar rechts LC pijl naar links HOME END RC delete

RC end PIJL OMLAAG PIJL OMHOOG PIJL NAAR RECHTS PIJL NAAR LINKS LC pijl naar rechts LC pijl naar links

DK pijl omhoog DK pijl omlaag DK pijl naar links DK pijl naar rechts DK end DK home DK pagina omhoog

DK pijl omhoog DK pijl omlaag DK pijl naar links

HOME END RC delete

DK pijl naar rechts DK end DK home DK pagina omhoog

265

266 Sneltoets Tabellen Virtueel Focus Pagina Omlaag (actie) Volgende Opschrift (actie) Vorige Opschrift (actie) Kies Werkfocus (actie) Volgend Element (actie) Vorig Element (actie) Kies Virtueel Volgend Venster (actie) Kies Virtueel Vorig Venster (actie) Kies Virtueel Volgende Applicatie (actie) Kies Virtueel Vorige Applicatie (actie) Volgend Dialoog (actie) Vorig Dialoog (actie) Volgend Hoofdvenster (actie) Vorig Hoofdvenster (actie) Bovenkant Venster /Gebied (actie) Onderkant Venster / Gebied (actie) Modus Vastzetten (actie) Auto Gebied Virtuele Focus aan uit (actie) Venster Vastzetten (actie) Auto VF aan uit (actie) Verplaats Fysiek Omhoog (actie) Verplaats Fysiek omlaag (actie) Fysiek aan uit (actie) Spring Terug (actie) Spring Vooruit (actie) Verplaats Fysiek naar Links (actie)

DK pagina omlaag DK delete DK insert NP TAB LS tab LC tab

DK pagina omlaag DK delete DK insert F4 TAB LS tab LC tab

LC + LS tab

LC + LS tab

LC aanhalingsteke n openen LC + LS aanhalingsteke n openen F7 LS F7 F8 LS F8 LC home

LC aanhalingsteken openen LC + LS aanhalingsteken openen LS F3

LC end

LC end

LC 1 LC 2

LC 1 LC 2

LC 3 LC 4 LS pijl omhoog

LC 3 LC 4 LS pijl omhoog

LS pijl omlaag

LS pijl omlaag

LC + LS 9 LC pijl omhoog LC pijl omlaag LS pijl naar links

LC + LS 9 LC pijl omhoog LC pijl omlaag LS pijl naar links

LS F4 LC home

Sneltoets Tabellen Verplaats Fysiek naar Rechts (actie) Fysiek Boven (actie) Fysiek Onder (actie) Linker Zijkant (actie) Rechter Zijkant (actie) Volgende grote Element (actie) Vorig grote Element (actie) Zoeken in VF Volgende Zoeken in VF (actie) Vorige Zoeken in VF (actie) Verplaats VF naar de Muis (actie)

LS pijl naar rechts LS pagina omhoog LS pagina omlaag LS home LS end PAGINA OMLAAG PAGINA OMHOOG F3 F4

LS pijl naar rechts LS pagina omhoog LS pagina omlaag LS home LS end PAGINA OMLAAG PAGINA OMHOOG LC F3 LC F4

F2 Middelste muisknop

LC F2 Middelste muisknop

267

7.8 Tekstinvoer De Tekstinvoer sneltoetsen zijn beschikbaar in de Interactieve modus. Functie 1 Teken naar Links 1 Teken naar rechts Verplaats naar begin regel Verplaats naar einde regel Vorig teken verwijderen Dit teken verwijderen ENTER Annuleren Teken Lezen Tekenkenmerken Lezen, Set 1

Numerieke Toetsenset PIJL NAAR LINKS PIJL NAAR RECHTS HOME END Spatie terug DELETE ENTER ESCAPE NP 4 LS NP 4

Functie Toetsenset PIJL NAAR LINKS PIJL NAAR RECHTS HOME END Spatie terug DELETE ENTER ESCAPE F6 LS F6

268 Sneltoets Tabellen Tekenkenmerken Lezen, Set 2 Teken Fonetisch spellen Regel Lezen Regel Spellen Regel Uitgebreid Regel Fonetisch spellen

LC NP 4

LC F6

LC + LS NP 4 NP 6 LS NP 6 LC NP 6 LC + LS NP 6

LC + LS F6 F8 LS F8

7.9 Braille Functie Regel Omhoog (Virtueel Focus) (actie) Regel Omlaag (Virtueel Focus) (actie) Aan Uit (actie) Monitor aan uit (actie) Koppelingen aan uit (actie) Toon Kenmerken (actie) Toon Tekens (actie) Toon Lettertype grootte (actie) Toon Lettertype stijl (actie) Toon Lettertype kleuren (actie) Toon Lettertype voorgrondkleur (actie) Toon Lettertype naam (actie) Schakel Tekenbeschrijving aan uit (actie) Achterwaarts (actie) Voorwaarts (actie) Cel naar links (actie) Cel naar rechts (actie)

Numerieke Toetsenset

Functie Toetsenset

LC + LS 0 LC + LS 1 LC + LS 2 LC + LS 6

LC + LS 0 LC + LS 1 LC + LS 2 LC + LS 6

LC + LS 7

LC + LS 7

LC + LS komma LC + LS Punt

LC + LS komma LC + LS Punt

Sneltoets Tabellen Breedte naar links (actie) Breedte naar rechts (actie) Halve breedte naar links (actie) Halve breedte naar rechts (actie) Ga naar Focus (actie) LC + LS / Begin Regel (actie) Einde regel (actie) Schakel Cursor aan uit (actie) Schakel Volgen aan uit (actie) Regel omlaag (actie) Regel omhoog (actie) Onder (actie) Boven (actie) Fysieke/Logische modus LC + LS 9 (actie) Schakel Ontwerp aan uit (actie) Schakel Literatuur Braille LC + LS 8 aan uit (actie) Schakel invoer aan uit (actie) Routing Toetsactie (actie) Tweede Routing Toetsactie (actie) Routing Toetsactie in VF (actie) Tweede Routing Toetsactie in VF (actie) 8 Punts 6 Punts (actie) Cursorstijl (actie) Trillende Hoofdletters aan uit (actie) Uitgebreid aan uit (actie) Uitgebreide spatieruimte aan uit (actie) Document Vooruit Lezen (actie)

LC + LS /

LC + LS 9

LC + LS 8

269

270 Sneltoets Tabellen Document Achterwaarts Lezen (actie) Document Vooruit Lezen (Virtueel Focus) (actie) Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) (actie) Breedsprakigheid Schema Doorlopen (actie)

LS + DK =

LS + DK =

7.10 Versie 4 Set Vele toetsen in de versie 4 set zijn hetzelfde als de standaard Numerieke toetsenset. Hieronder staat een lijst met verschillen gegroepeerd per functie. Functies die niet staan vermeld hebben dezelfde toetsen als de standaard Numerieke toetsenset, kijk a u b in de hoofdlijst voor meer details. Algemene Instructies (Acties) Train Grafisch Element Document Lezen Modus Document lezen verlaten Document Lezen verlaten en schakel Focus Modus Ga naar Werkfocus (actie) Kies Virtueel Focus (actie) Kies Gebied Virtueel Focus (actie) Verplaats VF naar Systeemlade (actie) Verplaats VF naar Snelstartbalk (actie) Verplaats VF naar eerste werkbalk (actie) Beperk VF tot selectie (actie)

INSERT F11 ESCAPE Spatiebalk LC + LS spatiebalk LS spatiebalk LC + LS NP enter LC + LS NP 8 LC + LS NP 9 (geen sneltoets) (geen sneltoets)

Alle andere toetsen voor algemeen gebruik zijn identiek aan de Numerieke toetsenset. Lijsten Er zijn geen Lijstsneltoetsen geprogrammeerd.

Sneltoets Tabellen

271

Spraak Instellingen Alle spraak insteltoetsen zijn identiek aan de Numerieke toetsenset. Spraak (Spraaktoetsen) Teken (Meervoudige toets) (actie) Teken Spellen (actie) Tekenkenmerken 1 (actie) Teken Kenmerken 2 (actie) Teken Fonetisch spellen (actie) Woord (Meervoudige toets) (actie) Woord Lezen (actie) Woord Uitgebreid (actie) Woord Spellen (actie) Woord Fonetisch spellen (actie) Regel (Meervoudige toets) (actie) Regel Lezen (actie) Regel Uitgebreid (actie) Regel Spellen (actie) Regel Fonetisch spellen (actie) Status (Meervoudige toets) (actie) Status Lezen (actie) Status Uitgebreid (actie) Status Spellen (actie) Status Fonetisch spellen (actie) Selectie (Meervoudige toets) (actie) Selectie Lezen (actie) Selectie Spellen (actie) Focus (Meervoudige toets) (actie) Focus Lezen (actie) Focus Uitgebreid (actie) Focus Spellen (actie) Focus Fonetisch spellen (actie) Tot Cursor (Meervoudige toets) (actie) Tot Cursor Lezen (actie) Tot Cursor Spellen (actie) To Cursor Fonetisch spellen (actie) Vanaf Cursor (Meervoudige toets) (actie)

(geen sneltoets) NP 4 LC NP 4 LS NP 4 LC + LS NP 4 (geen sneltoets) NP 5 LC NP 5 LS NP 5 LC + LS NP 5 (geen sneltoets) NP 6 LC NP 6 LS NP 6 LC + LS NP 6 (geen sneltoets) NP / LC NP / LS NP / (geen sneltoets) (geen sneltoets) LS NP 7 LC + LS NP 7 (geen sneltoets) NP 0 LC NP 0 LS NP 0 LC + LS NP 0 (geen sneltoets) NP 1 LS NP 1 LC + LS NP 1 (geen sneltoets)

272 Sneltoets Tabellen Vanaf Cursor Lezen (actie) Vanaf Cursor Spellen (actie) Vanaf Cursor Fonetisch spellen (actie) Koppen (Meervoudige toets) (actie) Koppen Lezen (actie) Koppen Spellen (actie) Koppen Fonetisch spellen (actie) Element (Meervoudige toets) (actie) Element Lezen (actie) Element Uitgebreid (actie) Element Spellen (actie) Element Fonetisch spellen (actie) Venster (Meervoudige toets) (actie) Venster Lezen (actie) Venster Uitgebreid (actie) Beschrijf Snelkoppelingtoets (Meervoudige toets) (actie) Waar ben ik? Actie Beschrijf Positie Focus (Meervoudige toets) (actie) Extra Focus informatie (actie) Eigen Acties - Eigen Applicatie 1 (actie) 2 (actie) 3 (actie) 4 (actie) 5 (actie) 6 (actie) 7 (actie) 8 (actie) 9 (actie) 10 (actie) 11 (actie) 12 (actie)

NP 2 LS NP 2 LC + LS pijl omlaag (geen sneltoets) NP 3 LS NP 3 LC + LS pagina omlaag (geen sneltoets) NP punt LC NP Punt LS NP Punt (geen sneltoets) (geen sneltoets) NP sterretje LC NP sterretje LC + LS NP punt NP LC + LS NP / LC + LS NP sterretje

LC + LS F1 LC + LS F2 LC + LS F3 LC + LS F4 LC + LS F5 LC + LS F6 LC + LS F7 LC + LS F8 LC + LS F9 LC + LS F10 LC + LS F11 LC + LS F12

Alle andere eigen applicatie toetsen zijn identiek aan de Numerieke toetsenset.

Sneltoets Tabellen

273

Eigen Acties - Eigen Algemeen Er zijn geen eigen algemene toetsen geprogrammeerd. Eigen Acties - Eigen Virtueel Focus Eigen Virtueel Focus toetsen 2 en 3 zijn niet beschikbaar, alle andere Eigen Virtueel Focus toetsen zijn identiek aan de Numerieke toetsenset. Virtueel Focus: Interactie met Element (actie) Klik Links op VF en schakel naar WerkModus (actie) Klik Rechts op VF en schakel naar Werk Modus (actie) Klik Links op VF (actie) Dubbel Klik Links op VF (actie) Klik Rechts op VF (actie) Dubbel Klik Rechts op VF (actie) Midden Klik op VF (actie) Muiswiel omhoog op VF (actie) Muiswiel Omlaag op VF (actie) Kies Werkfocus (actie)

NP ENTER LS spatiebalk LS F10 ENTER LS enter LC enter LC + LS enter RC insert RC pagina omhoog RC pagina omlaag ESCAPE

Alle andere Virtueel Focus toetsen zijn identiek aan de Numerieke toetsenset. Tekstinvoer Teken Lezen Tekenkenmerken lezen, Set 1 Tekenkenmerken lezen, Set 2 Teken Fonetisch spellen Regel Lezen Regel Spellen Regel breedsprakig Regel Fonetisch spellen

NP 5 LC 5 LC f (geen sneltoets) LC NP 6 (geen sneltoets) (geen sneltoets) (geen sneltoets)

Alle andere tekstinvoer toetsen zijn identiek aan de Numerieke toetsenset.

274 Sneltoets Tabellen

Braille Alle braille sneltoetsen (toetsenbord toetsen) zijn identiek aan de Numerieke toetsenset. Kijk in het Braille-eenheid sneltoetsen overzicht om te zien welke toetsen u kunt gebruiken op de eenheid zelf, sommige toetsen kunnen sinds versie 4 van Hal zijn veranderd.

7.11 Brailleleesregel Sneltoets Overzicht Iedere Braille eenheid die wordt ondersteund door Hal heeft een standaard set met sneltoetsen toegewezen gekregen die verschillende functies uitvoeren. In dit hoofdstuk worden de sneltoets lijsten gegeven. We hebben de verschillende Brailleleesregels per fabrikant in alfabetische volgorde geplaatst. Er worden steeds SAM stuurprogramma’s ontwikkeld en verbeterd voor nieuwe en bestaande Brailleleesregels. Neem contact op met uw leverancier van de Braille-eenheid voor de laatste ontwikkelingen of kijk op de Dolphin website (http://www.dolphinuk.co.uk/). Opmerking: iedere toegewezen Braille sneltoets kan naar wens worden aangepast in het sneltoetsen dialoog in het Hal regelpaneel. 7.11.1 ALVA Het SAM stuurprogramma voor de Alva eenheden leveren ondersteuning voor de Alva Braille Terminals Serie 3 en 4 (Delphi) en de Alva Satellieten 544, 544 Traveller, 570 Pro en 584 Pro (Serie 5) modellen. Alva Braille Terminals, Serie 3 & 4 (Delphi) Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF

Invoer toetsen: Prog Home + Cursor Home + Omhoog Links Rechts Omhoog Omhoog

Sneltoets Tabellen Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Ontwerp tonen schakelen Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug

Omlaag Omlaag Cursor Home + Links Home + Rechts Home Home + Omlaag Cursor + Links Cursor + Rechts Cursor + Omhoog Cursor + Omhoog Cursor + Omlaag Prog + Home Prog + Cursor Status knop 1 Prog + Omlaag Status knop 3 Status knop 2 Links + Rechts Links + Rechts Prog + Links Prog + Links Prog + Omhoog Prog + Omhoog Rechts + Omlaag Rechts + Omlaag Omhoog + Links Omhoog + Links Links + Omlaag Omhoog + Rechts

275

276 Sneltoets Tabellen

Alva Satellite 544, 544 Traveller, 570 Pro and 584 Pro (Braille Terminal Series 5) Plaktoetsen De toets BackEar is een "plaktoets". Het werkt alleen als plaktoets met de Omhoog, Omlaag, Links en Rechts toetsen. Dit betekent dat alleen drukken op de toets BackEar tussen "braille document leesmodus" en normale modus schakelt. In de "Braille Document Leesmodus" (als de plaktoets aan staat) zal drukken op Omhoog, Omlaag, Links en Rechts worden behandeld als de toetscombinatie BackEar + Omhoog/Omlaag/Links/Rechts toets. In deze modus zal de cursor een regel omhoog/omlaag verplaatsen iedere keer als u naar een nieuwe regel gaat. Actie Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug

Braille Vooruit

Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF

Invoer toetsen: Home + Cursor Links Duimknop1 Duimknop3 Rechts Duimknop2 Duimknop4 Omhoog Omhoog Omlaag Omlaag Cursor Home + Links Home + Rechts Home Home + Omlaag Cursor + Links Cursor + Rechts Omhoog + Links Omhoog + Links

Sneltoets Tabellen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Ontwerp tonen schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Home Begin regel in VF Simuleer toetsdruk End Einde regel in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Braille Document Vooruit Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Braille Document Achterwaarts Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Simuleer Pagina Omhoog Vorig groot object in VF

Home + Omhoog Omhoog + Rechts Omhoog + Omlaag Status knop 1 Cursor + Omhoog Status knop 3 Status knop 2 Pad Omhoog Pad Omhoog Pad Omlaag Pad Omlaag Pad Links Pad Links Pad Rechts Pad Rechts Pad Links + Pad Omhoog Pad Links + Pad Omhoog Pad Rechts + Pad Omlaag Pad Rechts + Pad Omlaag Tab terug + Tab Tab terug + Tab Omhoog + BackEar Omhoog + BackEar Omlaag + BackEar Omlaag + BackEar Rechts + BackEar Rechts + BackEar Links + BackEar Links + BackEar Tab terug + Pad Omhoog Tab terug + Pad Omhoog

277

278 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Volgend groot object in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Alt Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status Lezen Braille Cursor aan/uit Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Actie Document Leesmodus Actie Document Lezen verlaten

Tab terug + Pad Omlaag Tab terug + Pad Omlaag TAB TAB Tab terug Tab terug Pad Omhoog + Pad Omlaag Pad Links + Pad Rechts Tab terug + Pad Rechts Pad Links + Pad Omlaag Pad Omhoog + Pad Rechts Noordelijk oor Zuidelijk oor Oostelijk oor Westelijk oor Westelijk oor Voorste oor Voorste oor

7.11.2 Baum Er is geen SAM stuurprogramma voor de Baum Braille eenheden. De eenheden kunnen echter worden gebruikt via de Baum Braille emulatie modus met uw toegangssoftware. Kijk in de documentatie van de Braille eenheid voor verdere informatie over de emulatie modus. 7.11.3 Blazie Engineering Het SAM stuurprogramma voor Blazie Braille Lite eenheden levert ondersteuning voor de Braille Lite 18, Braille Lite 40 en Braille Lite 20 Millenium. Het SAM stuurprogramma voor Blazie Focus eenheden ondersteunen de Focus 40, 44, 70, 80 en 84.

Sneltoets Tabellen

279

Braille Lite 18, Braille Lite 40 en Braille Lite 20 Millenium Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 6 invoer Punt 7 - Punt 8 invoer Spatie invoer Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug

Braille Vooruit

Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen

Toetsdruk Punt 1 - Punt 6 Punt 7 - Punt 8 (BL 40 en BL 20 Millenium) Spatie Toetsdruk Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 3 + Punt 4 Punt 1 + Punt 6 BL 18 en BL 20 Millenium: Balk naar Links BL 40: Linker Balk naar links of Rechter Balk naar links BL 18 en BL 20 Millenium: Balk naar Rechts Braille Lite 40: Linker Balk naar rechts of Rechter Balk naar rechts Punt 1 Punt 1 Punt 4 Punt 4 Spatie Punt 3 Punt 6 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 1 + Punt 3 Punt 4 + Punt 6 Punt 3 + Punt 5

280 Sneltoets Tabellen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer Toetsdruk Escape Simuleer Toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Windows toets

Punt 3 + Punt 5 Punt 1 + Punt 4 + Punt 6 Punt 2 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 6 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 5 Punt 5 Punt 2 + Punt 3 + Punt 6 Punt 2 + Punt 6 Punt 2 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + Spatie Punt 1 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 3 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie

Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Omhoog Simuleer toetsdruk omlaag Simuleer Pagina Omhoog Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Simuleer toetsdruk Enter

281

Rechter Whiz Wiel Omhoog (BL 20 Millenium) Rechter Whiz Wiel Omlaag (BL 20 Millenium) Linker Whiz Wiel Omhoog (BL 20 Millenium) Linker Whiz Wiel Omlaag (BL 20 Millenium) Rechts of Linker Whiz Wiel Druk (BL 20 Millenium)

Focus 40, 44, 70, 80 en 84 modellen. Deze 5 modellen delen dezelfde sneltoetsen, echter de Focus 40 en Focus 80 omschrijven de "Vooruit balk" als "Zwenken" en de "Algemene eenheid" toetsen als "Selector". Invoer knoppen Functie Spatie invoer 1 invoer 2 invoer 3 invoer 4 invoer 5 invoer 6 invoer 7 invoer 8 invoer Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog

Toetsdruk Spatie Punt 1 Punt 2 Punt 3 Punt 4 Punt 5 Punt 6 Punt 7 Punt 8 Toetsdruk Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 3 + Punt 4 Punt 1 + Punt 6 Punt 1 + Punt 2 Linker Shift Rechter Shift Punt 1

282 Sneltoets Tabellen Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Acht punts - Zes punts Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter Simuleer toetsdruk Enter

Punt 1 Punt 4 Punt 4 Spatie Punt 3 Punt 2 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 1 + Punt 3 Punt 4 + Punt 6 Punt 3 + Punt 5 Punt 3 + Punt 5 Punt 1 + Punt 4 + Punt 6 Punt 7 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 6 Punt 1 + Punt 4 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 5 Punt 2 + Punt 3 + Punt 6 Punt 2 + Punt 6 Punt 2 + Punt 4 + Spatie Linker Whiz Wiel Omhoog Rechter Whiz Wiel Omhoog Linker Whiz Wiel Omhoog Rechter Whiz Wiel Omhoog Linker Whiz Wiel Omlaag Rechter Whiz Wiel Omlaag Linker Whiz Wiel Omlaag Rechter Whiz Wiel Omlaag Punt 3 + Linker Shift Punt 3 + Linker Shift Punt 6 + Linker Shift Punt 6 + Linker Shift Linker Whiz Wiel Druk Rechter Whiz Wiel Druk

Sneltoets Tabellen VF Interactie met Element VF Interactie met Element Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Simuleer Pagina Omhoog Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Simuleer toetsdruk Tab Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Vorig object in VF Simuleer Toetsdruk Escape Simuleer Toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Windows toets Virtueel Focus Spring terug Virtueel Focus Spring vooruit Virtueel Focus Formulier modus schakelen

283

Linker Whiz Wiel Druk Rechter Whiz Wiel Druk Rechter Vooruit balk Rechter Vooruit balk Linker Vooruit balk Linker Vooruit balk Linker algemene eenheid Rechter algemene eenheid Punt 6 Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Linker Shift Punt 6 Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Linker Shift Punt 5 Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Linker Shift Punt 5 Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Linker Shift Punt 8 Punt 2 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 + Linker Shift Linker algemene eenheid Rechter algemene eenheid Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Spatie

7.11.4 Braudi Het SAM stuurprogramma voor Braudi levert ondersteuning voor de Braudi Pro modellen.

284 Sneltoets Tabellen

Braudi Pro Actie Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Cursor aan/uit Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF

Invoer toetsen: B2 + B6 B2 B5 B4 B4 B3 B3 B3 + B6 B2 + B3 B5 + B6 B1 B6 B3 + B5 B3 + B5 B1 + B6 B2 + B5 B1 + B5 B1 + B4 B4 + B6 B4 + B6 B1 + B3 B1 + B3

7.11.5 Handy Tech Het Handy Tech SAM stuurprogramma ondersteunt de Handy Tech Braille Window, Bookworm, Braille Wave, Braille Star en Braillino modellen. Handy Tech Braille Window Actie Actie Regelpaneel openen

Invoer toetsen: B2 + B3 + B4 + B5 + B6 + B7

Sneltoets Tabellen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Virtueel Focus Kies Werkfocus Actie Kies Virtueel Focus Actie Ga naar Werkfocus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor on off Braille Acht punts - Zes punts Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen

B2 + B5 L+R L R B4 B4 B5 B5 B3 + B4 + B5 B1 B2 B8 B1 + B2 B7 + B8 B9 B8 + B1 B10 B8 + B2 B13 B8 + B6 B14 B8 + B7 B3 B2 + B4 B6 B3 + B4 + B6 B2 + B4 + B5 B11 B8 + B3 B7 B8 + R B8 + R B8 + L

285

286 Sneltoets Tabellen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Simuleer toetsdruk 0 Simuleer toetsdruk 1 Simuleer toetsdruk 2 Simuleer toetsdruk 3 Simuleer toetsdruk 4 Simuleer toetsdruk 5 Simuleer toetsdruk 6 Simuleer toetsdruk 7 Simuleer toetsdruk 8 Simuleer toetsdruk 9 Handy Tech Bookworm Actie Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Virtueel Focus Kies Werkfocus Actie Kies Virtueel Focus Braille Kenmerken doorlopen Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Simuleer toetsdruk Home Begin regel in VF Simuleer toetsdruk End Einde regel in VF Virtuele Focus Klik links op VF en schakel naar Werk modus.

B8 + L 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

Invoer toetsen: L R L + Enter L + Enter Enter + R Enter + R Esc L + Esc Esc + R L+R L + Esc + R L + Esc + Enter L + Esc + Enter Esc + Enter + R Esc + Enter + R Enter

Handy Tech Braille Wave Invoer knoppen Functie Spatie invoer

Invoer toetsen: Spatie

Sneltoets Tabellen 1 invoer 2 invoer 3 invoer 4 invoer 5 invoer 6 invoer 7 invoer 8 invoer

1 2 3 4 5 6 7 8

Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Virtueel Focus Kies Werkfocus Actie Kies Virtueel Focus Actie Ga naar Werkfocus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor on off Braille Acht punts - Zes punts

Invoer toetsen: 3+2+1+4+5+6 3+4 Spatie L R 1 1 4 4 2+1+4 7 3 8 7+3 6+8 8+7 8+3 8+5 8+6 2 3+1 5 2+1+5 3+1+4 8+2

287

288 Sneltoets Tabellen Braille Cursorstijl Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Home Begin regel in VF Simuleer toetsdruk End Einde regel in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Simuleer Pagina Omhoog Vorig groot object in VF Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Volgend groot object in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleren Toetsdruk Ctrl Tab Virtueel Focus Kies Virtueel Volgend Venster Simuleren Toetsdruk Ctrl Shift Tab Virtueel Focus Kies Virtueel Vorig Venster Simuleer toetsdruk Escape

6 7 + 2 + 1 + Spatie 1 + Spatie 1 + Spatie 4 + Spatie 4 + Spatie 7 + Spatie 7 + Spatie 8 + Spatie 8 + Spatie 3 + 1 + Spatie 3 + 1 + Spatie 4 + 6 + Spatie 4 + 6 + Spatie Enter Enter R + Spatie R + Spatie L + Spatie L + Spatie 2 + Spatie 2 + Spatie 5 + Spatie 5 + Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Spatie 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Spatie 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Escape 3 + 2 + 4 + 5 + Escape 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Escape 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Escape 1 + 5 + Spatie

Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer Toetsdruk Applicatie Simuleer toetsdruk Alt

2 + 1 + Spatie 4 + 5 + Spatie 2 + 4 + 5 + 6 + Spatie 7 + 2 + 4 + 5 + 6 + Spatie Spatie + Enter

Handy Tech Braille Star Invoer knoppen Functie Spatie invoer Spatie invoer 1 invoer 2 invoer 3 invoer 4 invoer 5 invoer 6 invoer 7 invoer 8 invoer

Toetsdruk (Linker) Spatie Rechter Spatie 1 2 3 4 5 6 7 8

Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Virtueel Focus Kies Werkfocus

Invoer toetsen: 3+2+1+4+5+6 3+4 Linker Spatie + Rechter Spatie Links Omhoog Links Omlaag Rechts Omhoog Rechts Omlaag 1 1 4 4 2+1+4 7

289

290 Sneltoets Tabellen Actie Kies Virtueel Focus Actie Ga naar Werkfocus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor on off Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Invoer schakelen Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Home Simuleer toetsdruk Home Begin regel in VF

3 8 7+3 6+8 8+7 8+3 8+5 8+6 2 3+1 5 2+1+5 3+1+4 8+2 6 7 + 2 + 1 + Rechter Spatie 7 + 2 + 1 + Linker Spatie 1 + Rechter Spatie 1 + Linker Spatie 1 + Rechter Spatie 1 + Linker Spatie 4 + Rechter Spatie 4 + Linker Spatie 4 + Rechter Spatie 4 + Linker Spatie 7 + Rechter Spatie 7 + Linker Spatie 7 + Rechter Spatie 7 + Linker Spatie 8 + Rechter Spatie 8 + Linker Spatie 8 + Rechter Spatie 8 + Linker Spatie 3 + 1 + Rechter Spatie 3 + 1 + Linker Spatie 3 + 1 + Rechter Spatie

Sneltoets Tabellen Begin regel in VF Simuleer toetsdruk End Simuleer toetsdruk End Einde regel in VF Einde regel in VF Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Simuleer Pagina Omhoog Simuleer Pagina Omhoog Vorig groot object in VF Vorig groot object in VF Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Volgend groot object in VF Volgend groot object in VF Simuleer toetsdruk Tab Simuleer toetsdruk Tab Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Volgend object in VF Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab

3 + 1 + Linker Spatie 4 + 6 + Rechter Spatie 4 + 6 + Linker Spatie 4 + 6 + Rechter Spatie 4 + 6 + Linker Spatie 8 + Linker Omlaag 8 + Rechter Omlaag 8 + Linker Omlaag 8 + Rechter Omlaag 8 + Linker Omhoog 8 + Rechter Omhoog 8 + Linker Omhoog 8 + Rechter Omhoog 2 + Rechter Spatie 2 + Linker Spatie 2 + Rechter Spatie 2 + Linker Spatie 5 + Rechter Spatie 5 + Linker Spatie 5 + Rechter Spatie 5 + Linker Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Rechts Omhoog + Rechts Omlaag 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Rechts Omhoog + Rechts Omlaag 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie

291

292 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Shift Tab Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Vorig object in VF Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer Toetsdruk Applicatie Simuleer Toetsdruk Applicatie

7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Links Omhoog + Links Omlaag 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Links Omhoog + Links Omlaag 1 + 5 + Rechter Spatie 1 + 5 + Linker Spatie 2 + 1 + Rechter Spatie 2 + 1 + Linker Spatie 4 + 5 + Rechter Spatie 4 + 5 + Linker Spatie 2 + 4 + 5 + 6 + Rechter Spatie 2 + 4 + 5 + 6 + Linker Spatie 7 + 2 + 4 + 5 + 6 + Rechter Spatie 7 + 2 + 4 + 5 + 6 + Linker Spatie

Handy Tech Braillino Invoer knoppen Functie Spatie invoer Spatie invoer 1 invoer 2 invoer 3 invoer 4 invoer 5 invoer 6 invoer 7 invoer 8 invoer

Toetsdruk (Linker) Spatie Rechter Spatie 1 2 3 4 5 6 7 8

Sneltoets Tabellen

Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Terug Braille Vooruit Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Virtueel Focus Kies Werkfocus Actie Kies Virtueel Focus Actie Ga naar Werkfocus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor on off Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Invoer schakelen Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF

Invoer toetsen: 3+2+1+4+5+6 3+4 Linker Spatie + Rechter Spatie Links Omhoog Rechts Omhoog Links Omlaag Rechts Omlaag 1 1 4 4 2+1+4 7 3 8 7+3 6+8 8+7 8+3 8+5 8+6 2 3+1 5 2+1+5 3+1+4 8+2 6 7 + 2 + 1 + Rechter Spatie 7 + 2 + 1 + Linker Spatie 1 + Rechter Spatie 1 + Linker Spatie 1 + Rechter Spatie

293

294 Sneltoets Tabellen Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Home Simuleer toetsdruk Home Begin regel in VF Begin regel in VF Simuleer toetsdruk End Simuleer toetsdruk End Einde regel in VF Einde regel in VF Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Simuleer Pagina Omhoog Simuleer Pagina Omhoog Vorig groot object in VF Vorig groot object in VF

1 + Linker Spatie 4 + Rechter Spatie 4 + Linker Spatie 4 + Rechter Spatie 4 + Linker Spatie 7 + Rechter Spatie 7 + Linker Spatie 7 + Rechter Spatie 7 + Linker Spatie 8 + Rechter Spatie 8 + Linker Spatie 8 + Rechter Spatie 8 + Linker Spatie 3 + 1 + Rechter Spatie 3 + 1 + Linker Spatie 3 + 1 + Rechter Spatie 3 + 1 + Linker Spatie 4 + 6 + Rechter Spatie 4 + 6 + Linker Spatie 4 + 6 + Rechter Spatie 4 + 6 + Linker Spatie 8 + Linker Omlaag 8 + Rechter Omlaag 8 + Linker Omlaag 8 + Rechter Omlaag 8 + Linker Omhoog 8 + Rechter Omhoog 8 + Linker Omhoog 8 + Rechter Omhoog 2 + Rechter Spatie 2 + Linker Spatie 2 + Rechter Spatie 2 + Linker Spatie

Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Simuleer toetsdruk Pagina Omlaag Volgend groot object in VF Volgend groot object in VF Simuleer toetsdruk Tab Simuleer toetsdruk Tab Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Volgend object in VF Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Simuleer toetsdruk Shift Tab Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Vorig object in VF Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer Toetsdruk Applicatie Simuleer Toetsdruk Applicatie

5 + Rechter Spatie 5 + Linker Spatie 5 + Rechter Spatie 5 + Linker Spatie Rechts Omhoog + Rechts Omlaag 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Rechts Omhoog + Rechts Omlaag 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Links Omhoog + Links Omlaag 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie Links Omhoog + Links Omlaag 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Rechter Spatie 7 + 3 + 2 + 4 + 5 + Linker Spatie 1 + 5 + Rechter Spatie 1 + 5 + Linker Spatie 2 + 1 + Rechter Spatie 2 + 1 + Linker Spatie 4 + 5 + Rechter Spatie 4 + 5 + Linker Spatie 2 + 4 + 5 + 6 + Rechter Spatie 2 + 4 + 5 + 6 + Linker Spatie 7 + 2 + 4 + 5 + 6 + Rechter Spatie 7 + 2 + 4 + 5 + 6 + Linker Spatie

295

296 Sneltoets Tabellen

7.11.6 KTS Het SAM stuurprogramma voor KTS levert ondersteuning voor de KTS Brailloterm (oude serie) en de Brailloterm32. KTS Brailloterm (oude serie) Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Breedte naar links Braille Breedte naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit

Invoer toetsen: 1+2+3+4+5+6 9 0+2 L R 4 4 6 6 2 0+1 0+3 1 3 0+4 0+6 4+# 6+# 9+# 9+# 0+# 5 0+5 #

Sneltoets Tabellen Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Ontwerp tonen aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk Omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets

5+M 7 8 0+8 0+7 5+# 0+9 9+M 4+M 4+M 6+M 6+M 1+5 1+5 1+# 1+# 2+# 2+# 2+3+4+5 2+3+4+5 1+2+5+6 1+2+5+6 1+3+5+6 2+4+5+6

KTS Brailloterm32 Actie Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog

Invoer toetsen: T2 N6 N7 N4

297

298 Sneltoets Tabellen Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF

N4 N5 N5 N2 N8 N9 N1 N3 T1 T1 T6 N10 N11 T5 T5 T3 T3 T4 T4

7.11.7 ONCE Het ONCE SAM stuurprogramma ondersteunt de ONCE EcoBraille 40 en 80.

EcoBraille 40 en EcoBraille 80 Actie Actie Regelpaneel openen Actie Regelpaneel openen Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag

Invoer toetsen: F1 Status knop 2 Links Rechts Omhoog Omhoog Omlaag

Sneltoets Tabellen Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Ga naar Focus Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Halve breedte links Braille Halve breedte rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Ontwerp tonen schakelen Braille Breedsprakigheid Schema doorlopen

299

Omlaag Cursor F2 Cursor + Omhoog Cursor + Omlaag Cursor + Links Cursor + Rechts F4 F4 F3 Status knop 3 Status knop 4 S + F8 F5 F8 F6 Status knop 1

7.11.8 Papenmeier Het SAM stuurprogramma voor Papenmeier levert ondersteuning voor de Papenmeier Braillex Compact, 2D Lite / 2D Lite Plus, Tiny, 2D Screen, EL 2D-40 (met Eenvoudige toegangsbalk), EL 2D-66 (met Eenvoudige toegangsbalk), EL 80 (met Eenvoudige toegangsbalk), EL 2D-80 (met Eenvoudige toegangsbalk) en EL 40 P (met Eenvoudige toegangsbalk).

Braillex Compact 480, 2D Lite / 2D Lite Plus en Tiny Actie Actie Regelpaneel openen

Invoer toetsen: FN + A

300 Sneltoets Tabellen Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Geavanceerd aan/uit

FN RB RF Omhoog Omhoog OMLAAG OMLAAG A C+H H+B C + RB C + RF FN + H H+A Omlaag + B Omlaag + B C+B RB + A Omhoog + A FN + RB FN + C H B RF + B A

Braillex 2D Screen Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 8 invoer Spatie invoer

Invoer toetsen: 1-8 RF

Sneltoets Tabellen Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF

Invoer toetsen: 7+3 7 RB RF H H E E 1 H + Shift Shift + E 1+4 1+8 RB + Shift Shift + RF 2+4 2+4 3+8 4 5 2+6 7+1 Shift 2 + Shift 2+8 3 H+E 1 + RF 1 + RF RF + 4 RF + 4 2 + RF 2 + RF RF + 5 RF + 5

301

302 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Windowstoets

7 + RF 7 + RF RF + 6 RF + 6 3 + RF 3 + RF RF + 8

Braillex EL Series Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit

Invoer toetsen: EAB twee stappen Rechts + RECHTER toets achter RECHTER toets achter EAB één stap Links EAB één stap Rechts EAB één stap omhoog EAB één stap omhoog EAB één stap omlaag EAB één stap omlaag RECHTER toets voor EAB twee stappen Links EAB twee stappen Rechts EAB twee stappen Omhoog EAB twee stappen Omlaag EAB twee stappen Links + RECHTER schakelaar voor EAB twee stappen Rechts + RECHTER schakelaar voor EAB twee stappen omlaag + LINKER toets voor EAB twee stappen omlaag + LINKER toets voor EAB twee stappen Links + RECHTER toets achter

Sneltoets Tabellen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Volgen aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Geavanceerd aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog

Vorige regel in VF

Simuleer toetsdruk omlaag

EAB twee stappen Links + LINKER toets achter EAB twee stappen Rechts + LINKER toets achter EAB twee stappen Omhoog + RECHTER toets voor EAB twee steppen omhoog + Rechter toets achter LINKER toets voor EAB twee stappen Links+ LINKER toets voor EAB twee stappen rechts+ LINKER toets voor LINKER toets achter EAB één stap omhoog+ RECHTER toets achter EAB één stap omhoog+ RECHTER toets voor EAB één stap omhoog+ RECHTER toets achter EAB één stap omhoog+ RECHTER toets voor EAB één stap omlaag+ RECHTER toets achter EAB één stap omlaag+ RECHTER toets voor

Volgende regel in VF

EAB één stap omlaag+ RECHTER toets achter EAB één stap omlaag+ RECHTER toets voor

Simuleer toetsdruk naar links

EAB één stap naar links+ RECHTER toets achter EAB één stap naar links+ RECHTER toets achter EAB één stap naar rechts+ RECHTER toets achter EAB één stap naar rechts+ RECHTER toets achter

Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF

303

304 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Braille Document Vooruit Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Braille Document Achterwaarts Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Braille koppelingen schakelen Braille Document vooruit lezen in werk- en virtuele focus modus Braille Document achterwaarts lezen in werk- en virtuele focus modus

EAB twee stappen omlaag+ RECHTER toets achter EAB twee stappen omlaag+ RECHTER toets achter EAB één stap naar rechts + Rechter toets voor EAB één stap naar rechts + Rechter toets voor EAB één stap naar links + Rechter toets voor EAB één stap naar links + Rechter toets voor EAB twee stappen rechts+ RECHTER toets achter EAB twee stappen rechts+ RECHTER toets achter EAB twee stappen links+ RECHTER toets achter EAB twee stappen links+ RECHTER toets achter EAB twee stappen omhoog+ RECHTER toets achter EAB twee steppen omhoog + Rechter toets achter EAB één stap naar rechts + Rechter toets voor EAB één stap naar links + Rechter toets voor

7.11.9 Pegasus Het SAM stuurprogramma voor Pegasus levert ondersteuning voor de Pegasus Braille Controller modellen. Pegasus Braille Controller

Sneltoets Tabellen Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Halve breedte links Braille Halve breedte rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF

305

Invoer toetsen: HOME4 + CURSOR + SHIFT HOME3 + CURSOR + SHIFT HOME1 + SHIFT CURSOR + END HOME1 + CURSOR HOME1 + CURSOR SHIFT + END SHIFT + END Cursor HOME4 + HOME1 + SHIFT HOME1 + CURSOR + END HOME1 HOME1 + SHIFT + END HOME4 + HOME2 + SHIFT HOME2 + CURSOR + END HOME4 + HOME3 + SHIFT HOME3 + CURSOR + END HOME4 + HOME3 + CURSOR HOME4 + HOME3 + CURSOR HOME1 + CURSOR + SHIFT HOME2 + CURSOR + SHIFT HOME4 + HOME1 + CURSOR HOME4 + HOME1 + CURSOR + SHIFT + END HOME4 + HOME2 + CURSOR + SHIFT + END HOME4 + HOME2 HOME4 + HOME3 HOME3 + HOME2 + CURSOR HOME3 + HOME2 + CURSOR HOME3 + HOME2 + CURSOR + SHIFT + END HOME3 + HOME2 + CURSOR + SHIFT + END

306 Sneltoets Tabellen

7.11.10 Pulse Data Het SAM stuurprogramma voor Pulse Data levert ondersteuning voor de Braille Note (18 en 32 CEL modellen). Braille Note Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 6 invoer Spatie invoer Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Breedte naar links Braille Breedte naar rechts Braille Halve breedte links Braille Halve breedte rechts

Invoer toetsen: Punt 1 - Punt 6 Spatie Invoer toetsen: Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 3 + Punt 4 Punt 1 + Punt 6 Vorige Volgende Terug Terug Vooruit Vooruit Spatie Punt 1 + Punt 4 Punt 3 Punt 6 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 Punt 1 + Punt 3 Punt 4 + Punt 6 Punt 1 Punt 4 Punt 1 + Punt 2 Punt 4 + Punt 5

Sneltoets Tabellen Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Braille Ontwerp tonen aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF

Spatie Terug Spatie Terug Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 Punt 1 + Punt 4 + Punt 6 Punt 2 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 6 Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 5 Punt 5 Punt 2 + Punt 3 + Punt 6 Punt 1 + 3 + 4 + 5 + 6 Punt 2 + 4 + 5 + 6 Enter Punt 1 + 2 + 3 + 4 + 6 Punt 2 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + 4 + 5 + 6 Punt 1 + Spatie Punt 1 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 2 + 6 + Spatie terug Punt 2 + 6 + Spatie terug Punt 1 + 2 + 6 Punt 1 + 2 + 6 Punt 1 + 2 + 4 + 5 + 6 Punt 1 + 2 + 4 + 5 + 6

307

308 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Delete Simuleer toetsdruk Windowstoets

Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + Spatie Punt 1 + 2 + 3 + 4 + 5 + Spatie Punt 1 + 3 + 4 + 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Spatie Punt 1 + 4 + 5 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie

7.11.11 Sensotec Het Sensotec SAM stuurprogramma ondersteunt de Euroscope 20 en 40. Sensotec Euroscope 20 Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 8 invoer Spatie invoer Actie Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Fysieke/logische modus schakelen

Invoer toetsen: Punt 1 - Punt 8 Spatie Invoer toetsen: N2 N3 N1 N1 N4 N4 N1 + N4 N1 + N2 + N3 N2 + N3 + N4 N2 + N3

Sneltoets Tabellen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Windowstoets

N2 + N3 N1 + N3 N2 + N4 Punt 2 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + Spatie Punt 1 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 4 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 3 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 3 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie

Sensotec Euroscope 40 Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 8 invoer Spatie invoer

309

Invoer toetsen: Punt 1 - Punt 8 Spatie

310 Sneltoets Tabellen Actie Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Braille regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Braille regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Bovenkant Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Onderkant Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF

Invoer toetsen: N2 N5 N1 N4 N1 N4 N3 N6 N3 N6 N2 + N5 N1 + N2 N4 + N5 N2 + N3 N5 + N6 Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + 4 + 5 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Spatie Punt 1 + Spatie N1 + N4 Punt 1 + Spatie N1 + N4 Punt 4 + Spatie N3 + N6 Punt 4 + Spatie N3 + N6 Punt 3 + Spatie N1 + N2 + N3 Punt 3 + Spatie N1 + N2 + N3 Punt 6 + Spatie N4 + N5 + N6 Punt 6 + Spatie

Sneltoets Tabellen Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element in VF Simuleer Toetsdruk Spatie Virtueel Focus Activeer Druk Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Spatie terug Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Alt Simuleer toetsdruk Alt

N4 + N5 + N6 Punt 1 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 5 + Spatie Spatie Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 2 + Punt 3 + Punt 4 + Punt 5 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 2 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 3 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie N1 + N3 Punt 1 + Punt 2 + Spatie Punt 2 + Punt 4 + Punt 5 + Punt 6 + Spatie Punt 1 + Punt 3 + Punt 4 + Spatie N4 + N6

7.11.12 Technibraille Het Technibraille SAM stuurprogramma ondersteunt de Zephyr. Technibraille Zephyr Opmerking, niet alle Zephyr Braille-eenheid toetsen worden ondersteund.

Invoer Toetsen Functie Punt 1 - Punt 8 invoer Spatie invoer

311

Toetsdruk Punt 1 - Punt 8 Spatie

312 Sneltoets Tabellen

Actie Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Breedte naar links Braille Breedte naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Invoer schakelen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk naar links Naar links in VF Simuleer toetsdruk naar rechts Naar rechts in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Simuleer toetsdruk Tab

Toetsdruk Spatie Terug Spatie Omhoog Omhoog Omlaag Omlaag 5 7 1 Omhoog + Links Omlaag + Rechts Links Rechts * * . 0 . + * Spatie + Spatie terug (Backspace) 8 8 2 2 4 4 6 6 Element Element 9

Sneltoets Tabellen Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Alt

313

9 3 3 Alt

7.11.13 TeleSensory Het SAM stuurprogramma voor TeleSensory levert ondersteuning voor de Navigator, PowerBraille 40 en PowerBraille 65/80 modellen. Navigator en PowerBraille 40 Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel naar links Braille Cel naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit

Invoer toetsen: Links + Rechts Convex + Concaaf Rechter rocker omhoog Rechter rocker omlaag Linker rocker omhoog Linker rocker omhoog Linker rocker omlaag Linker rocker omlaag Convex LINKER + RECHTER rocker Omhoog Linker + Rechter rocker omlaag Linker rocker omhoog + Rechter rocker omhoog Linker rocker omlaag + Rechter rocker omlaag RECHTER rocker Omhoog + Rechts RECHTER + RECHTER rocker omlaag Linker rocker omhoog + Rechts Linker rocker omhoog + Rechts Convex + Links

314 Sneltoets Tabellen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Ontwerp tonen aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Alt

LINKER rocker Omhoog + Rechts Convex + Rechts Links + Concaaf Concaaf Linker rocker omlaag + Rechts Linker rocker omlaag + Links Linker rocker omhoog + Convex Linker rocker omhoog + Convex Linker rocker omlaag + Convex Linker rocker omlaag + Convex Linker rocker omlaag + Concaaf Linker rocker omlaag + Concaaf Rechts Rechts Links Links Linker rocker omhoog + Concaaf Rechter rocker omlaag + Concaaf Rechter rocker omhoog + Concaaf

PowerBraille 65/80 Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen)

Invoer toetsen: Knop 1 + Knop 2 + Knop 3 + Knop 4 Convex + Concaaf Knop 1 + Concaaf

Sneltoets Tabellen Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Breedte naar links Braille Breedte naar rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke modus aan/uit in VF Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Ontwerp tonen aan/uit

315

Rechter rocker omhoog Rechter rocker omlaag Linker rocker omhoog Linker rocker omhoog Linker rocker omlaag Linker rocker omlaag Convex Knop 1 Knop 1 + Rechter rocker omhoog Knop 2 Knop 1 + Rechter rocker omlaag Linker rocker omhoog + Rechter rocker omhoog Linker rocker omlaag + Rechter rocker omlaag Knop 2 + Rechter rocker omhoog Knop 2 + Rechter rocker omlaag Knop 3 Knop 4 Balk 2 Balk 2 Linker rocker omhoog + Balk 2 Linker rocker omhoog + Balk 2 Knop 1 + Convex Schakelaar 2 omhoog Schakelaar 2 omlaag Linker rocker omlaag + Rechter rocker omhoog Concaaf Schakelaar 1 omlaag Schakelaar 1 omhoog Balk 3

316 Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter Interactie met Element Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk Alt

Linker rocker omhoog + Convex Linker rocker omhoog + Convex Linker rocker omlaag + Convex Linker rocker omlaag + Convex Linker rocker omlaag + Concaaf Linker rocker omlaag + Concaaf Balk 4 Balk 4 Balk 1 Balk 1 Linker rocker omhoog + Concaaf Rechter rocker omlaag + Concaaf Rechter rocker omhoog + Concaaf

7.11.14 Tieman Het SAM stuurprogramma voor Tieman levert ondersteuning voor de Tieman CombiBraille (45/85), Braille Voyager, MultiBraille 40 en MultiBraile 80 modellen. CombiBraille (25/45/85) Invoer toetsen: Functie Punt 1 - Punt 6 invoer Spatie invoer

Invoer toetsen: Knop 1 - Knop 6 Duimknop 4

Sneltoets Tabellen

317

Plaktoetsen Knop 4 is een "plaktoets". Het werkt alleen als plaktoets met Duimknop 1, Duimknop 2, Duimknop 4 en Duimknop 5. Dit betekent dat als alleen Knop 4 wordt gedrukt er wordt geschakeld tussen "braille document leesmodus" en normale modus. In de "Braille Document Leesmodus" (terwijl de plaktoets aan staat) zal drukken op de Duimknop 1, 2, 4 en 5 zal worden gezien als de toetscombinatie Knop 4 + Duimknop toets. In deze modus zal de cursor een regel omhoog/omlaag verplaatsen iedere keer als u naar een nieuwe regel gaat. De plaktoetsen werken niet in de Invoer modus. Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit

Invoer toetsen: Knop 6 + Knop 5 + Knop 4 + Knop 1 + Knop 2 + Knop 3 Knop 2 + Knop 4 Knop 4 + Knop 3 Duimknop 1 Duimknop 5 Duimknop 2 Duimknop 2 Duimknop 1 + Duimknop 2 Duimknop 4 Duimknop 4 Duimknop 4 + Duimknop 5 Duimknop 3 Knop 3 Knop 6 Knop 1 + Knop 2 + Knop 3 Knop 6 + Knop 5 + Knop 4 Knop 6 + Knop 1 + Knop 2 Knop 5 + Knop 4 + Knop 3 Knop 1 Knop 1

318 Sneltoets Tabellen Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor aan uit Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Braille Ontwerp tonen schakelen Braille Vergroot spatieruimte aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Braille Document Vooruit Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Braille Document Achterwaarts Lezen Braille Document Achterwaarts Lezen (Virtueel Focus) Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF

Knop 5 + Knop 4 + Knop 1 + Knop 2 Knop 6 + Knop 5 + Knop 1 + Knop 2 + Knop 3 Duimknop 4 + Knop 1 Knop 6 + Knop 3 Knop 5 + Knop 1 + Knop 2 Knop 4 + Knop 1 + Knop 3 Knop 6 + Knop 1 + Knop 1 + Knop 3 Knop 5 Knop 6 + Knop 2 + Knop 3 Knop 6 + Knop 5 + Knop 4 + Knop 1 + Knop 3 Knop 6 + Knop 5 + Knop 4 + Knop 2 Knop 5 + Knop 4 Duimknop 1 + Duimknop 5 Knop 6 + Knop 5 + Knop 4 + Knop 1 Knop 2 Duimknop 2 + Knop 4 Duimknop 2 + Knop 4 Duimknop 4 + Knop 4 Duimknop 4 + Knop 4 Duimknop 5 + Knop 1 Duimknop 5 + Knop 1 Duimknop 5 + Knop 4 Duimknop 5 + Knop 4 Duimknop 1 + Knop 4 Duimknop 1 + Knop 4 Knop 1 + Knop 3 Knop 1 + Knop 3

Sneltoets Tabellen Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets

319

Knop 6 + Knop 4 Knop 6 + Knop 4 Knop 6 + Knop 5 Knop 6 + Knop 5 Knop 2 + Knop 3 Knop 2 + Knop 3 Knop 5 + Knop 2 Knop 4 + Knop 2 + Knop 3

Braille Voyager Invoer toetsen: Functie Punt 1 - Punt 6 invoer Spatie invoer

Toetsdruk B1 - B6 T3

Plaktoetsen B4 is een "plaktoets". Het is alleen een plaktoets met T1, T2, T3 en T4. Dat betekent dat drukken op alleen B4 geschakeld wordt tussen "braille document leesmodus" en normale modus. In de "Braille Document Leesmodus" (terwijl de plaktoets aan staat) zal het drukken op T1,T 2, T3 en T4 worden gezien als de toetscombinatie B4 + T1/T2/T3/T4. In deze modus zal de cursor een regel omhoog/omlaag verplaatsen iedere keer als u naar een nieuwe regel gaat. De plaktoetsen werken niet in de Invoer modus. Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen)

Invoer toetsen: B1 + B2 + B3 + B4 + B5 + B6 B2 + B4 B3 + B4

320 Sneltoets Tabellen Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Braille regel omhoog in VF Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Braille regel omlaag in VF Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Fysieke/logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit schakelen Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Monitor aan uit Braille Volgen aan/uit schakelen Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Invoer schakelen Braille Ontwerp tonen schakelen

T1 T4 T2 T2 T1 + T2 T3 T3 T3 + T4 T2 + T3 B3 B6 B1 + B2 + B3 B4 + B5 + B6 B1 + B2 + B6 B3 + B4 + B5 B1 B1 B1 + B2 + B4 + B5 B1 + B2 + B3 + B5 + B6 B1 + B4 B3 + B6 B1 + B2 + B5 B1 + B3 + B4 B1 + B2 B5 B2 + B3 + B6 B1 + B3 + B4 + B5 + B6 B2 + B4 + B5 + B6 B4 + B5 T1 + T4 B1 + B4 + B5 + B6

Sneltoets Tabellen Braille Vergroot spatieruimte aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Braille Document Vooruit lezen Braille Document Vooruit lezen (VF) Braille Document Achterwaarts lezen Braille Document Achterwaarts lezen (VF) Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets

B2 T2 + B4 T2 + B4 T3 + B4 T3 + B4 B1 + B5 B1 + B5 T4 + B4 T4 + B4 T1 + B4 T1 + B4 B1 + B3 B1 + B3 B4 + B6 B4 + B6 B5 + B6 B5 + B6 B2 + B3 B2 + B3 B2 + B5 B2 + B3 + B4

Multibraille 40 Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug

Toetsdruk B3 + B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B4 B1 + B6 D1

321

322 Sneltoets Tabellen Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Breedte naar links Braille Breedte naar rechts Braille Halve breedte links Braille Halve breedte rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Ontwerp tonen aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF

D5 D2 D2 D4 D4 D3 B3 B6 B3 + B2 + B1 B4 + B5 + B6 B3 + B1 B4 + B6 B1 B4 B2 + B1 B5 + B6 B3 + B1 + B4 + B5 B3 + B1 + B4 + B5 B3 + B4 + B6 B2 B3 + B1 + B4 + B6 B3 + B6 B3 + B1 + B4 B3 + B2 + B1 + B5 B5 B2 + B1 + B5 + B6 B3 + B1 + B4 + B5 + B6 B2 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 + B1 + B4 + B6 B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 B3 + B2 B5 + B6 B5 + B6

Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets

B1 + B5 B1 + B5 B2 + B1 + B6 B2 + B1 + B6 B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 + B4 + B5 B3 + B2 + B4 + B5 B3 + B2 + B1 + B4 + B5 B3 + B2 + B1 + B4 + B5 B3 + B1 + B5 + B6 B3 + B2 + B5 + B6

Multibraille 80 Actie Actie Regelpaneel openen Spraaktoetsen Waar ben ik? Spraaktoetsen Status (meervoudige toetsen) Braille Terug Braille Vooruit Braille Regel omhoog Fysiek regel omhoog in VF Braille Regel omlaag Fysiek regel omlaag in VF Braille Ga naar Focus Braille Begin regel Braille Einde regel Braille Bovenkant Braille Onderkant Braille Cel links Braille Cel rechts Braille Breedte naar links

Toetsdruk B3 + B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B4 B1 + B6 D2 D7 D3 D3 D6 D6 D4 B3 B6 B3 + B2 + B1 B4 + B5 + B6 B3 + B1 B4 + B6 B1

323

324 Sneltoets Tabellen Braille Breedte naar rechts Braille Halve breedte links Braille Halve breedte rechts Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Fysieke/Logische modus schakelen Fysieke Virtuele Focus modus aan/uit Braille Literatuur Braille aan/uit Braille Kenmerken doorlopen Braille Tekenomschrijving aan/uit Braille Aan/uit Braille Koppelingen aan/uit schakelen Braille Volgen aan/uit Braille Cursor aan/uit Braille Acht punts - Zes punts Braille Cursorstijl Braille Hoofdletters trillen aan/uit Braille Geavanceerd aan/uit Braille Ontwerp tonen aan/uit Simuleer toetsdruk Omhoog Vorige regel in VF Simuleer toetsdruk omlaag Volgende regel in VF Simuleer toetsdruk Enter VF Interactie met Element Braille Routingknop actie Braille Routingknop actie in VF Braille tweede Routingknop actie Braille tweede Routingknop actie in VF Simuleer toetsdruk Tab Volgend object in VF

B4 B2 + B1 B4 + B5 D9 D9 B3 + B1 + B4 + B5 B3 + B1 + B4 + B5 B1 + B4 + B6 B2 B3 + B1 + B4 + B6 B3 + B6 B3 + B1 + B4 B3 + B2 + B1 + B5 B5 B2 + B1 + B5 + B6 B3 + B1 + B4 + B5 + B6 B2 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 + B1 + B4 + B6 B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 B3 + B2 B5 + B6 B5 + B6 B1 + B5 B1 + B5 B2 + B1 + B6 B2 + B1 + B6 B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B2 + B1 + B4 + B5 + B6 B3 + B2 + B4 + B5 B3 + B2 + B4 + B5

Sneltoets Tabellen Simuleer toetsdruk Shift Tab Vorig object in VF Simuleer toetsdruk Escape Simuleer toetsdruk Windowstoets Simuleer toetsdruk 0 Simuleer toetsdruk 1 Simuleer toetsdruk 2 Simuleer toetsdruk 3 Simuleer toetsdruk 4 Simuleer toetsdruk 5 Simuleer toetsdruk 6 Simuleer toetsdruk 7 Simuleer toetsdruk 8 Simuleer toetsdruk 9

B3 + B2 + B1 + B4 + B5 B3 + B2 + B1 + B4 + B5 B3 + B1 + B5 + B6 B3 + B2 + B5 + B6 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

325

327 HOOF

DSTUK

8

Referentie Dit hoofdstuk bevat informatie over het gebruiken en instellen van specifieke applicaties en het optimaliseren van Windows. Ook kunt u vaak gestelde vragen vinden, een handleiding voor het oplossen van problemen en een referentie voor de sneltoetsen.

8.1 Netwerk installatie Dit hoofdstuk behandelt de netwerk installatie. Dit omvat een standaard server installatie en een terminal server of citrix client installatie. Als u een enkele gebruiker installatie wilt uitvoeren kijk dan in het Installatie hoofdstuk. De installatie in een netwerkomgeving verschilt enigszins van de installatie op een lokale machine. De netwerkversie is ontworpen om het voor verschillende gebruikers mogelijk te maken om met een enkele kopie van de software op de fileserver te werken. Aangezien netwerkconfiguraties nogal verschillen moeten deze instructies slechts worden gezien als een leidraad. Assistentie van uw netwerkbeheerder kan vereist zijn bij deze installatie. Een netwerk installatie biedt ook een oplossing voor systeem configuratie problemen waarbij · het enkele gebruiker profiel geen tijdelijke beheerder privileges voor de duur van het installatie proces kan krijgen. · de enkele gebruiker werkt onder beperkte/gelimiteerde gebruiker account waarbij het niet mogelijk is om gegevens te schrijven in naar de "Program Files" map of sub-map, waarbij dus wordt voorkomen dat de instellingen kunnen worden opgeslagen. · meerdere gebruikers, in overeenstemming met de gebruiker licentie overeenkomst, Hal gebruiken onder verschillende profielen op dezelfde PC. In ieder van deze gevallen moet de netwerk installatie gevolgd worden maar Hal moet worden geïnstalleerd op het werkstation onder een profiel met beheerder privileges en niet op de server.

328 Referentie

8.1.1 Standaard Server Installatie De netwerkversie is compatibel met een groot aantal andere netwerkconfiguraties, inclusief profielen, er is echter een planning nodig om een succesvolle installatie te bereiken. De installatie van Hal omvat de volgende stappen: 1. Software installatie op de fileserver. 2. De configuratie van individuele werkstations. 3. Per gebruiker gestelde configuratie instellingen. Het installatieproces is rechtlijnig. Stappen 2 en 3 kunnen handmatig gescheiden voor elk werkstation en elke gebruiker, of kan worden gedaan door de werkstations remote te installeren en de gebruikers loginscripts te wijzigen. Om een succesvolle netwerkinstallatie te krijgen is het volgende noodzakelijk: · Directories op de fileserver die door de beheerder kunnen worden beschreven maar waarvan de gebruiker alleen lezen toegang heeft. Deze directory (en subdirectoires) moeten de geïnstalleerde componenten bevatten. Bij vele netwerk omgevingen zal dit de programma bestanden directory zijn. Alle gebruikers moeten deze directory kunnen benaderen gebruikmakend van dezelfde netwerknaam (UNC pad, gemeenschappelijke naam, enz). · Iedere gebruiker moet een eigen directory hebben. Dit kan onderdeel van een profiel of slechts een persoonlijke map. De eigen directory kan op het netwerk staan of op de lokale machine indien meerdere profielen lokaal worden opgezet, of iedere gebruiker altijd zijn eigen machine gebruikt. · Beheerder toegang op alle werkstations. Het installeren van Hal verschilt enigszins bij het gebruik van Windows XP werkstation of van een Windows Vista werkstation. Kijk a u b in het bijbehorende hoofdstuk. Gebruiken op een Windows XP werkstation Software Installatie op de Fileserver 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden.

Referentie 329 2. Start het Dolphin installatie programma vanaf de product CD-ROM. U kunt het installatieprogramma op de fileserver draaien, of op een willekeurig werkstation, aangenomen dat u schrijfbevoegdheid heeft voor de directories waar de componenten moeten worden geïnstalleerd. 3. Zodra het installatieprogramma is geladen zal worden gevraagd de taal voor het product dat geïnstalleerd moet worden te kiezen. Daarna zal gevraagd worden welke versie geïnstalleerd moet worden, "Enkele Gebruiker " of "Netwerk". Selecteer "Netwerk" als gewenste versie. 4. Een dialoogvenster zal worden getoond met informatie over het gebruik van het installatieprogramma. Volg de instructies op het scherm om de installatie te vervolgen voor ieder component. Het is belangrijk dat een "Handmatig" installatie wordt gevolgd en, wanneer erom wordt gevraagd, de installatie directory voor het UNC pad wordt opgegeven. Alle componenten moeten worden geïnstalleerd binnen een gedeelde ouder directory, bijvoorbeeld opgeslagen in een ouder "Dolphin" directory. Als een Automatische installatie is geselecteerd zullen alle componenten worden gekopieerd naar de map \Programma's\Dolphin op de C:\ schijf. 5. Kopieer het bestand SAM32.DLL vanuit de SAM directory naar de Hal directory. (Als alternatief, kopieer het naar de \SYSTEM32 map voor ieder werkstation waarop u Hal wilt gebruiken. Dit bestand moet ergens in het PAD worden aangegeven. U moet nu een kopie van Hal, van SAM en van Orpheus hebben in drie verschillende directories. Als u Dolphin Orpheus TTS gebruikt moet u SAM melden waar deze de Dolphin Orpheus TTS kan vinden. 1. Open de SAM installatie directory en bepaal de plaats van de subdirectory genaamd Orpheus. Hierin moet een bestand aanwezig zijn genaamd DOLOSTUB.INI welke de volgende twee regels bevat: [ORPHEUS] INSTALL= 2. Aan de regel "INSTALL=" moet het \\FILESERVER\Share pad zijn toegevoegd. Waarbij \\FILESERVER\Share de publieke of gedeelde naam van de directory is waarin Orpheus is geïnstalleerd, zoals gezien wordt door alle gebruikers. Voorbeeld, INSTALL=\\Server1\Dolphin\Orpheus U kunt toegewezen drive letters in dit pad gebruiken indien nodig.

330 Referentie

Configuratie Werkstation. Voor ieder van de werkstations waarop Hal moet worden gebruikt moet u volgende stappen volgen (mogelijk kunt u deze stappen voor alle werkstations met behulp van inlog scripts automatiseren!): 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 2. Zoek de SAM installatie map met behulp van de Windows Verkenner en start SAM.EXE. Hiermee wordt SAM geregistreerd op de lokale machine en worden automatisch synthesizers gedetecteerd. Het is mogelijk dat u hardware Spraaksynthesizers en/of Braille-eenheden apart moet configureren voor elk werkstation. De instellingen worden opgeslagen voor dat werkstation. 3. Bepaal met de Windows Verkenner de installatie directory van Hal, en voer het programma DOLCFGNT.EXE uit. U moet een boodschap krijgen met "Interceptie stuurprogramma geïnstalleerd en met succes geconfigureerd". Indien u een andere boodschap krijgt heeft u waarschijnlijk niet voldoende bevoegdheden. 4. Indien de gebruiker werkt onder beperkte/gelimiteerde gebruiker account in Windows XP bepaal dan in de installatiemap van Hal het bestand "dll_reg.cmd" en voer dit uit. Hiermee worden bepaalde bestanden geregistreerd om volledige functionaliteit te waarborgen. 5. Log uit en herstart de machine. Gebruiker Configuratie en product activering. Maak een snelkoppeling aan voor het Hal uitvoerbaar programma (exe) en plaats deze in het Startmenu profiel van iedere gebruiker. Indien een directory voor "Alle Gebruikers" bestaat kan de snelkoppeling daar geplaatst worden. Tot slot, 1. Start Hal. Als Hal start verschijnt er een scherm waarin wordt vermeld dat de activering nog moet plaats vinden met het aantal dagen die u nog heeft voordat het is verlopen. Kijk voor het activeren van Hal in het onderdeel "Product activeren voor netwerk versie" verderop in dit hoofdstuk. 2. Open het Hal regelpaneel door drukken op LINKER CONTROL+SPATIEBALK. 3. Druk op ALT+C om het "Configuratie" menu te openen.

Referentie 331 4. Druk op G om de "Algemene Detectie Instelling" submenu te openen. 5. Selecteer "Instellingen Locatie..." in het submenu. U krijgt dan de gelegenheid om de locatie van de map op te geven waar de gebruikers instellingenbestanden moeten worden geplaatst. Geef eveneens het pad op. De locatie van de instellingenbestanden wordt in het gebruikers registerprofiel geplaatst. Het pad naar deze ingang is HKEY_CURRENT_USER\Software\Dolphin\. Als deze ingang mist zullen de in Hal door de gebruiker gewijzigde instellingen verloren gaan bij een herstart van het systeem. 6. Open nu het menu Bestand in het regelpaneel en selecteer de optie "Hal Verlaten" om Hal af te sluiten. De installatie en configuratie stappen zijn nu compleet. Als u om de een of andere reden moeilijkheden ondervindt bij het installeren of instellen van uw Dolphin software, kijk dan a u b in het hoofdstuk "Problemen oplossen". Gebruik van Windows Vista werkstation Software Installatie op de Fileserver 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 2. Start het Dolphin installatie programma vanaf de product CD-ROM. U kunt het installatieprogramma op elk ondersteund werkstation starten aangenomen dat u schrijfbevoegdheid heeft voor de directories waarin Hal wordt geïnstalleerd. 3. Zodra het installatieprogramma is geladen zal worden gevraagd de taal voor het product dat geïnstalleerd moet worden te kiezen. Daarna zal gevraagd worden welke versie geïnstalleerd moet worden, "Enkele Gebruiker " of "Netwerk". Selecteer "Netwerk" als gewenste versie. 4. Een dialoogvenster zal worden getoond met informatie over het gebruik van het installatieprogramma. Volg de instructies op het scherm om de installatie te vervolgen voor ieder component. Het is belangrijk dat een "Handmatig" installatie wordt gevolgd en, wanneer erom wordt gevraagd, de installatie directory voor het UNC pad wordt opgegeven. Alle componenten moeten worden geïnstalleerd binnen een gedeelde ouder directory, bijvoorbeeld opgeslagen in een ouder "Dolphin" directory.

332 Referentie Als een Automatische installatie is geselecteerd zullen alle componenten worden gekopieerd naar de map \Programma's\Dolphin op de C:\ schijf. U moet nu een kopie van Hal, van SAM en van Orpheus hebben in drie verschillende directories. Configuratie Werkstation. Voor ieder van de werkstations waarop Hal moet worden gebruikt moet u volgende stappen volgen (mogelijk kunt u deze stappen voor alle werkstations met behulp van inlog scripts automatiseren!): 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. U moet de schrijf bevoegdheid hebben voor de installatie directory. 2. Bepaal met de Windows Verkenner de installatie directory van Hal, en voer het programma "Netinstall.exe" uit. U moet een boodschap krijgen met "Interceptie stuurprogramma geïnstalleerd en met succes geconfigureerd". Indien u een andere boodschap krijgt heeft u waarschijnlijk niet voldoende bevoegdheden. 3. Log uit en herstart de machine. Gebruiker Configuratie en product activering. 1. Start Hal. Als Hal start verschijnt er een scherm waarin wordt vermeld dat de activering nog moet plaats vinden met het aantal dagen die u nog heeft voordat het is verlopen. Kijk voor het activeren van Hal in het onderdeel "Product activeren voor netwerk versie" verderop in dit hoofdstuk. 2. Open het Hal regelpaneel door drukken op LINKER CONTROL+SPATIEBALK. 3. Druk op ALT+C om het "Configuratie" menu te openen. 4. Druk op G om de "Algemene Detectie Instelling" submenu te openen. 5. Selecteer "Instellingen Locatie..." in het submenu. U krijgt dan de gelegenheid om de locatie van de map op te geven waar de gebruikers instellingenbestanden moeten worden geplaatst. Geef eveneens het pad op. De locatie van de instellingenbestanden wordt in het gebruikers registerprofiel geplaatst. Het pad naar deze ingang is HKEY_CURRENT_USER\Software\Dolphin\. Als deze ingang

Referentie 333 mist zullen de in Hal door de gebruiker gewijzigde instellingen verloren gaan bij een herstart van het systeem. 6. Open nu het menu Bestand in het regelpaneel en selecteer de optie "Hal Verlaten" om Hal af te sluiten. De installatie en configuratie stappen zijn nu compleet. Als u om de een of andere reden moeilijkheden ondervindt bij het installeren of instellen van uw Dolphin software, kijk dan a u b in het hoofdstuk "Problemen oplossen". Instructies voor verwijderen Volg onderstaande stappen: Voor het verwijderen van het Dolphin interceptor stuurprogramma van het werkstation: 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 2. Druk op de WINDOWStoets (of CONTROL+ESCAPE) om het Windows Startmenu op te roepen en ga met de pijltoetsen naar de "Uitvoeren" en druk dan op ENTER. 3. Type het pad naar de aanpassingssoftware directory waar het bestand "dolcfgnt.exe" staat en voeg de parameter –r toe op de instructieregel, bijvoorbeeld, \\server\dolphin\snova\dolcfgnt.exe -r U moet een boodschap krijgen met de melding "Interceptie stuurprogramma met succes verwijderd". Indien u een andere boodschap krijgt heeft u waarschijnlijk niet voldoende bevoegdheden. Als de gebruiker onder een beperkt / gelimiteerd gebruiker account werkt en de instructie "dll_reg.cmd" is gedraaid gedurende de installatie procedure: 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 2. Bepaal en draai de instructie "dll_unreg.cmd" die zich in de installatiemap van Hal bevindt. Hiermee worden bepaalde bestanden die nodig zijn voor Hal uit het register verwijderd. Alle werkstation snelkoppelingen, persoonlijke Hal instelling bestanden en component mappen op de fileserver kunnen nu worden verwijderd. 8.1.2 Terminal Server Installatie Deze versie van Hal is compatibel met Terminal Servers.

334 Referentie Er zijn twee basis configuraties van de server die worden ondersteund. · RDP protocol · ICA protocol. Servers met Citrix Metaframe geïnstalleerd kan beide protocollen gebruiken, hoewel het ICA protocol wordt aanbevolen. Ondersteunde Server en Protocol Configuraties Protocol Servereisen RDP protocol Windows 2003 Server. ICA protocol. Windows 2003 Server. Citrix Metaframe XP FR3. Bepaalde versies van de RDP en ICA protocollen zeggen audio herleiden te ondersteunen. Daarom is het mogelijk een TTS machine te draaien op een server en de audio naar de klant te sturen. Het is echter onze mening dat een extreme latente audio door het netwerk geïntroduceerd wordt, hetgeen betekent dat dit geen praktische oplossing is voor een schermlezer en daardoor niet ondersteund. Opmerking: Alle klanten terminals die zijn verbonden aan een bepaalde server hoeven NIET allen gelijk te zijn.

Ondersteunde klanten configuratie Minimum Hardware en Besturingssysteem eisen Bij een "Thick Client", een systeem gebaseerd op een PC met minimaal: · Processor - Intel P2 400 Mhz of equivalent. · Geheugen - 128 MB. · Grafische kaart - PCI "inbouw" kaart met 4 MB geheugen (niet op moederbord). · Geluidskaart - Sound Blaster compatibele "inbouw" kaart (niet op moederbord) - dit is alleen nodig als een SAM ondersteunde software synthesizer/TTS wordt gebruikt.

Referentie 335 · Harde schijf - 125 MB vrije ruimte - dit is mede afhankelijk van de software synthesizer/TTS (indien aanwezig) wordt gebruikt. · Seriële poorten - indien een seriële hardware synthesizer/TTS en Braille-eenheden worden gebruikt zal 1 seriële poort per eenheid zijn vereist. · USB Porten - indien een USB hardware synthesizer/TTS en Brailleeenheden worden gebruikt zal 1 USB poort per eenheid zijn vereist. · Besturingssysteem - Windows 98 of Windows ME of Windows NT 4.0 of Windows 2000 of Windows XP. (Opmerking: de PC hardware vereisten zijn verbonden met de Microsoft Besturingssysteem eisen) Voor een "Thin client" zoals een Wyse WinTerm: · Seriële poorten - 1 Seriële poort is vereist voor elke seriële hardware synthesizer/TTS en/of Braille-eenheid die wordt gebruikt. Klanten Terminal Server verbindingssoftware: Voor het Remote Desktop Protocol (RDP), zijn er verschillende klantenconfiguraties die kunnen worden gebruikt: · Microsoft Remote Desktop Verbinding voor clients met Windows versie 5.x of hoger (beschikbaar voor download vanaf de Microsoft website) - dit is de aanbevolen client. · Clients met Microsoft Windows 2000 Server Terminal Services voor 32 bit x86 Windows versie 5.x. Voor Clients met het Citrix Independent Computing Architecture (ICA) protocol: · Citrix Program Neighborhood 7.x of later - dit is beschikbaar als onderdeel van het Feature Release 3 pack of als download vanaf de Citrix website. (Opmerking: Vele "Thin clients" zoals Wyse WinTerm zullen een oudere versie van het Citrix Program Neighborhood hebben geïnstalleerd en indien mogelijk moet dit worden geupdate naar versie 7.x of later, als dit echter niet mogelijk is zouden deze klanten moeten kunnen draaien maar in "Volledig scherm" modus.)

336 Referentie

RDP protocol Ondersteunde Software klanten Terminals op de klanten machine SAM 2 Windows (vereist Desktop PC voor de (met Windows Spraak of 98-XP), Braille); Dolphin Orpheus TTS (optioneel ); SAPI (optioneel );

Ondersteunde Opties

Vereisten

Softwarematige Spraak (Alle SAM eenheden)

SAM/Dolphin Orpheus TTS/SAPI machines die moeten worden geïnstalleerd op de clients. Geluidskaart

Hardwarematige Spraak (Alle SAM eenheden) Braille (Alle SAM eenheden)

Seriële poort.

ICA protocol. Ondersteunde Software op de Ondersteunde klanten klanten Opties Terminals machine Windows SAM 2 (vereist Softwarematig Desktop PC voor de Spraak e Spraak of Braille); (Alle SAM (met Windows eenheden) 98-XP), Dolphin Orpheus TTS ICA klantverbinding (optioneel); SAPI versie 7 (optioneel);

Seriële/USB poort.

Vereisten

SAM/Dolphin Orpheus TTS/SAPI machines die moeten worden geïnstalleerd op de clients. Geluidskaart

Referentie 337

Windows Desktop PC (met Windows 98-XP), ICA klantverbinding versie 7

"Thin Client" (zoals Wyse Winterm), ICA klantverbinding versie 7

Geen.

Geen.

Hardwaremati ge Spraak (Alle SAM eenheden) Braille (Alle SAM eenheden) Basis Vergroter functies Hardwaremati ge Spraak (Alle SAM seriële eenheden)

Seriële poort.

Braille (Alle SAM seriële eenheden) Basis Vergroter functies Hardwaremati ge Spraak (Alle SAM seriële eenheden)

Seriële poort. ICA poort mapping.

Braille (Alle SAM seriële eenheden)

Seriële poort.

Seriële/USB poort. Grafische kaart van goede kwaliteit Seriële poort. ICA poort mapping.

Grafische kaart van goede kwaliteit Seriële poort. ICA poort mapping.

ICA poort mapping.

Basis Vergroting bestaat uit de standaard Vergroter functies, maar is niet zo vloeiend of reageert niet zo vlot als op een losse machine.

338 Referentie

Installatie Instructies Om een succesvolle netwerkinstallatie te krijgen is het volgende noodzakelijk: · Directories op de fileserver die door de beheerder kunnen worden beschreven maar waarvan de gebruiker alleen lezen toegang heeft. Deze directory (en subdirectoires) moeten de geïnstalleerde componenten bevatten. Bij vele netwerk omgevingen zal dit de programma bestanden directory zijn. Alle gebruikers moeten deze directory kunnen benaderen gebruikmakend van dezelfde netwerknaam (UNC pad, gemeenschappelijke naam, enz). · Iedere gebruiker moet een eigen directory hebben. Dit kan onderdeel van een profiel of slechts een persoonlijke map. De eigen directory kan op het netwerk staan of op de lokale machine indien meerdere profielen lokaal worden opgezet, of iedere gebruiker altijd zijn eigen machine gebruikt. Op de Server Installatie van Hal en SAM Voer een Netwerkinstallatie van Hal uit. Installeer SAM ook. U hoeft Dolphin Orpheus TTS of SAPI niet op de Server te installeren. Software installatie op de file-server 1. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 2. Start het Dolphin installatie programma vanaf de product CD-ROM. U kunt het installatie programma op de fileserver draaien, of op een willekeurig werkstation, aangenomen dat u schrijfbevoegdheid heeft voor de directories waar de componenten moeten worden geïnstalleerd. 3. Zodra het installatie programma is geladen zal worden gevraagd de taal te kiezen voor het product dat geïnstalleerd moet worden. Daarna zal gevraagd worden welke versie geïnstalleerd moet worden, "Enkele Gebruiker " of "Netwerk". Selecteer "Netwerk" als gewenste versie. 4. Een dialoogvenster zal worden getoond met informatie over het gebruik van het installatie programma. Volg de instructies op het scherm om de installatie te vervolgen voor ieder component. Bedenk dat de "Persoonlijk" installatie moet worden geselecteerd voor ieder component indien de directory locatie voor de te installeren bestanden

Referentie 339 niet de standaard "Programma Bestanden" map is. Aangezien u een Terminal Server installatie uitvoert is het niet nodig om Dolphin Orpheus TTS te installeren, aangezien dit op de klanten machine plaats vindt om de prestaties te verbeteren. Opmerking: We raden aan om, bij installatie van SAM op de Terminal Server, de volledige share padnaam voor de Universal Naming Convention (UNC) te gebruiken als installatie map voor SAM en niet de drive designator met pad. Gebruik als het installatiepad, bijvoorbeeld \\servername\Apps\Dolphin\SAM, waarbij de "servername" de naam is van de netwerk server die wordt gebruikt voor de installatie en "apps" als het hoogste shareniveau, Gebruik niet C:\Apps\Dolphin\SAM. Door deze methode vermijden we hopelijk een potentieel probleem waarbij niet alle gebruikers een specifieke drive designator beschikbaar hebben daardoor niet automatisch SAM laden bij het opstarten van Supernova.

Opmerking: gedurende dit proces kan er een boodschap verschijnen met de tekst dat "sam.exe niet te vinden", druk gewoon op de "OK" knop en ga verder met de installatie procedure.

Installatie van de Interceptor Zodra Hal en SAM zijn geïnstalleerd, moet u handmatig de bijbehorende terminal server interceptor(s) installeren. Eerst moet u uitloggen en alle actieve ICA en RDP sessies sluiten en aanloggen als Systeembeheerder. Om de interceptor te installeren opent u een command prompt, waarna u naar de installatie directory van Hal gaat en daar de instructie typt: Voor Citrix Metaframe (ICA) Dolcfgnt –c Voor Terminal Server (RDP) Dolcfgnt -t (Om de interceptors te verwijderen gebruik: Voor Citrix MetaFrame (ICA) - Dolcfgnt -c -r Voor Terminal Server (RDP) - Dolcfgnt -t –r)

340 Referentie Het moet niet nodig zijn om de server opnieuw op te starten na het uitvoeren van deze instructie, aangenomen dat er geen actieve RDP of ICA sessies. We raden aan de terminal services manager te gebruiken en alle standby sessies te resetten na de installatie van de interceptor om te forceren dat ze geladen worden (opnieuw starten van de server doet hetzelfde). U kunt de utility dcmutil gebruiken om de interceptor status te controleren. Dcmutil is zodanig geupdate dat een oproepvenster verschijnt om de keuze te kunnen maken uit de Primaire eenheid, RDP en ICA protocollen. Maak de SAM Server installatie af. Om de netwerk versie van SAM zichtbaar te maken voor alle gebruikers moet SAM zijn register sleutels kunnen aanmaken. Om dit uit te voeren bepaalt u de SAM installatiemap zoals aangemaakt gedurende de installatie van SAM, bijv. M:\Apps\Dolphin\SAM, en draait daar het SAM.exe programma. Zodra SAM voor de eerste keer gedraaid heeft op de server, moet u volledige toegang geven aan alle terminal server gebruikers tot de SAM registersleutels, om de mogelijkheid te bieden aan SAM om de instellingen voor iedere machine op te kunnen slaan. Dit bereikt u door regedt32 te gebruiken. Stel de permissies in voor HKEY_LOCAL_MACHINE\Software\Dolphin\SAM en alle subsleutels voor alle gebruikers om te kunnen lezen/schrijven/updaten. Op de Client Er zijn diverse opties afhankelijk van de klantenmachine en de soort synthesizer/Braille-eenheid die u gebruikt. Software Spraak (Dolphin Orpheus TTS). Dit vereist een Windows Desktop PC als client. 1. Installeer de SAM Terminal Server Extensies op de client (Zie het hoofdstuk "SAM Terminal Server Extensies (pagina 342)" voor de configuratie instructies). 2. Installeer Dolphin Orpheus TTS op de client. 3. Gebruik de ICA of RDP client om verbinding te maken met de terminal als een specifieke gebruiker.

Referentie 341 4. Draai SAM.exe lokaal om alle eenheden te detecteren en gebruik de lokaal aanwezige software synthesizer. 5. Draai Hal via de snelkoppeling, bepaal dan de plaats voor de gebruikers instellingen met behulp van de systeemmenu (Alt+Spatiebalk) optie in het regelpaneel van Hal. Sluit dan af en herstart Hal. Hardwarematige Spraak/Braille ("Thin Client") Dit werkt met alle soorten clients. 1. Verbindt de Hardware Synthesizer (bijvoorbeeld Apollo) en/of Brailleeenheid met de seriële (COM) poorten. 2. Gebruik de ICA of RDP client om verbinding te maken met de terminal server al specifieke gebruiker. 3. Map de compoorten vanaf de client naar de server (zie het hoofdstuk "Seriële poort omleiding (zie "Seriële poort herleiding" pagina 343)" voor instructies). 4. Draai SAM.exe op de server om alle eenheden te detecteren en gebruik de hardware synthesizer/Braille-eenheid gekoppeld aan de client. 5. Draai Hal via de snelkoppeling, bepaal dan de plaats voor de gebruikers instellingen met behulp van de systeemmenu (Alt+Spatiebalk) optie in het regelpaneel van Hal. Sluit dan af en herstart Hal. Hardwarematige Spraak/Braille (Desktop Client) Dit vereist een Windows Desktop PC als client. 1. Sluit de Hardware Synthesizer (bijvoorbeeld Apollo) en/of Brailleeenheid aan op de seriële (COM) poorten 2. Installeer de SAM Terminal Server Extensies op de client (Zie het hoofdstuk "SAM Terminal Server Extensies (pagina 342)" voor de configuratie instructies). 3. Gebruik de ICA of RDP client om verbinding te maken met de terminal server al specifieke gebruiker. 4. Draai SAM.exe lokaal om alle eenheden te detecteren en om de hardware synthesizer/Braille-eenheid gekoppeld aan de client te gebruiken. 5. Draai Hal via de snelkoppeling, bepaal dan de plaats voor de gebruikers instellingen met behulp van de systeemmenu

342 Referentie (Alt+Spatiebalk) optie in het regelpaneel van Hal. Sluit dan af en herstart Hal. SAM Terminal Server Extensies SAM 2 bevat Terminal Server extensies waarmee het mogelijk is om uitvoereenheden gekoppeld aan een lokale computer te laten gebruiken om door applicaties die binnen een terminal server sessie draaien, met de RDP of Citrix terminal programma's. Opmerking: Namen van paden in de instructies hieronder zijn de standaard padnamen, pas ze aan uw installatie aan. Configureren van de SAM client installatie met Citrix Metaframe (ICA) 1. Kopieer SamRemote.dll vanaf de \TerminalServer map van Hal/SAM installatie CD naar de Citrix Client installatie directory die standaard C:\Program Files\Citrix\ICA Client 2. Bewerk het bestand C:\Program Files\Citrix\ICA Client\module.ini a) In het [ICA 3.0] hoofdstuk voegt u "SamRemote" toe aan het einde van de regel "VirtualDriver". Verzeker u ervan dat er een komma staat als scheiding en dat het een enkele regel blijft. b) In het [VirtualDriver] hoofdstuk voegt u een regel toe aan het eind die bevat:SamRemote = c)Voeg aan het einde van het bestand een nieuw hoofdstuk toe die het volgende bevat: [SamRemote] DriverName = SamRemote.DLL DriverNameWin16 = DriverNameWin32 = SamRemote.DLL Configureren van de SAM client installatie voor Terminal Server (RDP) 1. Kopieer de SamRemote.dll vanuit de \TerminalServer map van de Hal/SAM installatie CD naar één van beiden:a) Citrix en RDP: de Citrix Client installatie directory die meestal si C:\Program Files\Citrix\ICA Client

Referentie 343 b) Alleen RDP: C:\Program Files\Dolphin\Sam 2. Voeg de volgende registersleutel toe:HKEY_CURRENT_USER\Software\Microsoft\Terminal Server Client\Default\AddIns\SamRemote Maak een waarde reeks aan "naam" genoemd die het pad bevat naar de SamRemote.dll die gebruikt is in stap 1 hierboven, bijvoorbeeld C:/Program Files/Citrix/ICA Client/SamRemote.dll Seriële poort herleiding Indien u seriële poort herleiding gaat gebruiken in plaats van de SAM Terminal Server Extensies, dan moet u de server COMpoorten herleiden naar de lokale client COMpoorten (Dit moet worden uitgevoerd voor elke gebruiker, wanneer deze is aangelogd als de gebruiker, hoewel het mogelijk kan zijn dit deels uit te voeren als systeembeheerder vanaf de server): Voor Citrix Meta Frame ICA clients: Indien een gebruiker een seriële synthesizer gaat gebruiken gedurende de Citrix MetaFrame XP sessie, moeten de juiste seriële poorten correct worden geconfigureerd om een omgeving te aan te maken die spreekt en blijft spreken. Nadat een seriële poort is gemapt voor een specifieke client, zal de mapping effectief blijven in alle toekomstige verbindingen voor die client. Andere clienten zullen niet worden beïnvloed door de seriële poort mapping. Gebruik de volgende stappen om een seriële poort te mappen: 1. Maak de seriële poorten beschikbaar in de Citrix ICA Client applicatie (Citrix Program Neighborhood- >Tools->Serial Devices->Add). 2. Gebruikmakend van de Citrix ICA Client, log aan op de juiste Citrix MetaFrame XP server maak daarbij gebruik van de getuigschriften van de gebruiker die de gemapte seriële poort. 3. Ga naar het Startmenu, en kies Uitvoeren 4. Type CMD en druk ENTER. 5. Op een command prompt, type het volgende en druk ENTER: net use ComX: \\Client\ComY:

344 Referentie

(Waarbij X het nummer van de seriële poort is op de server en Y is het nummer van de seriële poort op de client eenheid.) De volgende bevestiging zal verschijnen: "De instructie is met succes afgesloten." Voor Microsoft RDP clienten: (Opm. deze functie werkt niet met Windows 2000 Server als die wordt gebruikt als Terminal Server) Om zeker te zijn dat de seriële communicatie op de server-machine naar de client wordt gestuurd, moet u onderstaande stappen volgen: 1. Start de Remote Desktop Connection Utility. 2. Druk op ALT-O voor Opties. 3. TAB naar de Remote Desktop Connection Utility tab. 4. Ga met de pijltoets naar rechts naar de Lokale Resources. 5. TAB naar het Seriële Poorten aankruisvak. 6. Druk op SPATIEBALK om dit aankruisvak aan te kruisen. 7. Druk op ENTER om de verbinding te maken met de aangegeven server. Kijk a u b in de documentatie van de Microsoft Remote Desktop Connection Utility voor extra configuratie opties. Instructies voor Gebruik De basis werking van Hal binnen de terminal server sessie is dezelfde als op een desktop machine, met de volgende uitzonderingen: Uitvoereenheden Indien u SAM draait op de client, zullen alle eenheden die u heeft geconfigureerd op de client verschijnen in een lijst met eenheden die beschikbaar zijn in de sessie. U kunt echter deze eenheden niet configureren vanuit de sessie, u moet dat doen vanuit de kopie van SAM op de client. Indien u COMpoorten heeft gemapt, moet u 'detecteren alle eenheden' uitvoeren om ze te vinden. Alle compoort eenheden moeten normaal werken.

Referentie 345

Interceptor Status Fouten Indien de interceptor niet juist is geïnstalleerd krijgt u een boodschap daarover. Het zal echter de interceptor niet automatisch installeren, ondanks dat de boodschap dat meldt. De Systeembeheerder moet dit doen vanaf de server machine. Audio Problemen Indien u tracht een TTS machine te draaien op de server en de audio herleiden functie gebruikt van RDP of ICA om geluid naar de client terminal te sturen, krijgt u onzekere resultaten. Dit is geen ondersteund installatie scenario. Een client installatie van SAM gebruiken 1. Start een sessie op de terminal server door de Citrix Program Neighbourhood of Microsoft Remote Desktop Connection software te draaien. Sam zal automatisch starten op de lokale machine. 2. Zodra u aangelogd bent, start u Hal. "Sam geïnstalleerd" zal worden gemeld door een lokale synthesizer. 3. Hal zal waarschijnlijk standaard de eerst beschikbare synthesizer gebruiken, wat meestal de versie van Dolphin Orpheus TTS is, die is geïnstalleerd op de terminal server. Dit zal traag verlopen aangezien de audio over het netwerk wordt verstuurd. 4. Vanuit het regelpaneel van Hal kunt u een alternatieve stem selecteren vastgelegd voor "(terminal)". Dit zal de eenheid gebruiken die lokaal is geïnstalleerd, die dan veel beter reageert.

Register locaties voor de Terminal Server Dolphin Interceptors Register locaties voor de Dolphin Terminal Server Interceptors Citrix ICA Opgeslagen in HKLM\SYSTEM\CurrentControlSet\Services\vdtw30\Device0\I nstalledDisplayDrivers Standaard stuurprogramma naam is VDTW30

346 Referentie

RDP Opgeslagen in HKLM\SYSTEM\CurrentControlSet\Services\RDPDD\Device0\In stalledDisplayDrivers Standaard stuurprogramma naam is RDPDD Installatie gebruikt DCM Onder HKLM\SYSTEM\CurrentControlSet\Control\DisplayChaining zijn twee nieuwe subsleutels respectievelijk voor de RDP en ICA ketens.

8.1.3 Product activeren voor een netwerk versie Het activeren van het product is vereist om een software licentie voor Hal te verkrijgen. Zonder de software licentie zal Hal slechts 30 dagen te gebruiken zijn. WAARSCHUWING - bekijk a u b de Eindgebruiker Licentie Overeenkomst voordat u Hal gaat activeren. Zodra Hal is geactiveerd is teruggave niet meer mogelijk. Het activeren van een netwerk of meervoudige gebruiker licentie vereist het invoeren van de meervoudige gebruiker licentie code die vermeld is op uw software licentie certificaat. Als dit een upgrade is kan het zijn dat uw certificaat apart is geleverd van de upgrade software. Om Hal te activeren: 1. Start Hal. Als Hal start verschijnt er een scherm waarin wordt vermeld dat de activering nog moet plaats vinden met het aantal dagen die u nog heeft voordat het is verlopen. 2. Selecteer "Nu Activeren" om het activering proces te starten. 3. Selecteer de knop "Meervoudige gebruiker licentie".

Referentie 347 4. Voer de meervoudige gebruiker licentie code in, die vermeld staat op uw software licentie certificaat. Product activering is gereed. 8.1.4 De Dolphin Pen Installatie De Dolphin Pen is een versie van Hal onder licentie geleverd op een USB Pen eenheid. Om Hal met succes op een PC te gebruiken vanaf de Dolphin Pen moet de PC eerst worden ingesteld door een Systeem beheerder of iemand met dezelfde veiligheids rechten. Dit is nodig omdat de instellingen van de hardware van de machine moet worden aangepast in het Windows register om de video stuurprogramma interceptor te kunnen installeren. Het Dolphin installatie programma kan deze registerinstellingen niet wijzigen tenzij er Beheerderrechten zijn. Het installeren van de the Dolphin Pen: 1. Zet de computer op de normale manier aan en start Windows zoals gebruikelijk. 2. Aanloggen als beheerder of als iemand met dezelfde bevoegdheden. 3. Plaats de Dolphin pen in een USB poort. Als een snelle ondersteuning wordt gevraagd voor de installatie gebruik dan Windows Hulpprogramma beheer (Windows Toets + U). 4. Open Windows Verkenner (WINDOWS TOETS + E). 5. Druk op "D" totdat u "Dolphin Pen" tegenkomt. 6. Zoek en draai het bestand "Go.exe" dat u vindt op het Dolphin Pen station om de installatie te beginnen. hiermee wordt de auto afspelen programma gestart en indien nodig het Dolphin interceptor stuurprogramma. Als de installatie van het Dolphin interceptor stuurprogramma noodzakelijk is wordt aan u gevraagd om de installatie ervan te bevestigen, hetgeen een herstart van Windows vereist. De installatie is nu gereed. Als u de Dolphin Pen in de USB poort laat zitten zal het Hal starten bij het herstarten van Windows. Voor de veiligheid raden we ten sterkste aan om een kopie te maken van de Dolphin Pen in een map op de lokale harde schijf of een externe schijf. In het geval dat er iets uit de inhoud per ongeluk is gewist kunnen die bestanden worden hersteld vanuit de reserve map naar de Dolphin Pen.

348 Referentie

Een reserve kopie maken van de Dolphin Pen: 1. Open Windows Verkenner (WINDOWS TOETS + E). 2. Druk op "D" totdat u "Dolphin Pen" tegenkomt. 3. Zoek het bestand "Backup Pen Contents.cmd" die zich bevindt op de Dolphin Pen en draai het. 4. Volg de instructies die op het scherm verschijnen. De backup procedure is nu gereed. Herstellen van een backup: 1. Open Windows Verkenner (Windows toets + E). 2. Navigeer naar de locatie waar de backup is opgeslagen. 3. Zoek het bestand "Restore Pen Contents.cmd" die zich bevindt in deze map en draai het. 4. Volg de instructies die op het scherm verschijnen. Het herstellen van de backup is nu gereed. Opmerking: verwijder de Dolphin Pen nooit uit de USB poort tijdens het gebruik ervan. De Dolphin Pen mag slechts worden verwijderd als Hal is afgesloten. Wanneer Hal is afgesloten zult u een "afnemend belgeluid" horen waarmee bevestigd wordt dat het veilig is om de Dolphin Pen uit de USB poort te verwijden.

Referentie 349

8.2 Technische notities In dit hoofdstuk staan belangrijke technische notities die de toegangs mogelijkheden voor applicaties van derden kunnen verbeteren. 8.2.1 Algemene besturingssysteem tips Toepassen van onderstaande algemene tips zullen uw besturingssysteem optimaal laten werken: · Zet eventuele screensavers uit, of gebruik ALLEEN de "blanco scherm" screensaver die met Windows wordt geleverd. (Voortdurende screensaver activiteit kan een grote vertraging opleveren wanneer de screensaver stopt). · Gebruik geen bureaublad achtergrond; hierdoor wordt uw PC alleen maar vertraagd en wordt er ongeveer 1 megabyte aan geheugen gebruikt. · Gebruik kleine scherm lettertypen of grote voor het bureaublad – maar gebruik geen niet standaard lettertypen en grootten. (Met niet standaard lettertypen kan het gebeuren dat sommige toepassingen de tekst niet juist weergeven). · Verander de grootte van de zaken in de "Beeldscherm Vormgeving" eigenschappen niet. Gebruik het "Windows Standaard" kleurenschema indien enigszins mogelijk. · Schakel spanning beheerfuncties op uw PC uit voor video kaart en beeldscherm. (Speciaal als in de "lage spanning modus", de seriële poorten worden uitgeschakeld waardoor een verlies aan spraak kan optreden!). · Laat de virusscanner niet ieder bestand controleren als het wordt geladen. Dit kan de computer enorm vertragen en belangrijke prestatie problemen leveren. · Gebruik geen bureaublad klokfuncties. Het voortdurend ophogen van de getoonde tijd kan de prestatie verlagen. · Gebruik het bureaublad niet zonder eerst alle vensters geminimaliseerd te hebben. · Neem de tijd als u met diskettes werkt. · Indien u een muis kunt gebruiken, zet dan de aanwijzersnelheid op langzaam zonder versnelling.

350 Referentie

8.2.2 Algemene applicatie tips Als u zoveel mogelijk onderstaande algemene tips toepast, zal de toegang tot de toepassingen met uw aanpassingssoftware optimaal zijn. · Gebruik alle toepassingen in een gemaximaliseerd venster. Hiermee wordt zoveel mogelijk voorkomen dat tekst wordt afgeknepen bij de randen van vensters. · Zet nooit de optie voor vensters "Altijd op voorgrond" aan. · Gebruik het bureaublad niet zonder dat u eerst alle vensters heeft geminimaliseerd. · Gebruik uw tekstverwerker met een zoom factor van 100% (indien van toepassing). Hiermee kan de lettergrootte van de tekst accuraat worden bepaald. · Gebruik geen "achtergrond verwerking" functies in uw toepassing. Dit kan namelijk de reactietijd van Hal beïnvloeden omdat Hal ook een achtergrond proces is, en geforceerd wordt om procestijd te delen met alle andere achtergrond processen. 8.2.3 Java Applicaties Hal werkt goed met Java applicaties die de Java Access Bridge ondersteunen en het Java 2 Platform Standaard Editie (J2SE) Runtime Environment (JRE) geïnstalleerd hebben. Om optimale toegang tot Java applicaties te krijgen moet u zich ervan overtuigen dat de volgende onderdelen zijn geïnstalleerd: · Java Access Bridge versie 2.0 of later · JRE 5.0 Update 2 of later JRE kan worden gedownload van http://java.sun.com/j2se/1.5.0/download.jsp. De JRE biedt de mogelijkheid aan gebruikers om een Java applicatie te draaien. Een link naar Java Access Bridge kan worden gevonden in http://java.sun.com/products/accessbridge (http://java.sun.com/products/accessbridge/). Java Access Bridge maakt het voor Hal mogelijk om interactief te werken met Java applicatie door toegang te verlenen via het Java Accessibility API. Alleen Java applicaties die draaien in een eigen venster worden ondersteund. Java applicaties die draaien binnen Internet Explorer of Netscape zijn momenteel niet ondersteund.

Referentie 351

Gebruikers bij ondernemingen kunnen de Sun Java Plug-in gebruiken om hun Java applicaties te forceren een eigen venster te gebruiken om de applicatie toegankelijk te maken.

Configuratie stappen Om de client Java omgeving in te stellen voor het werken met Hal: 1. Installeer de JRE 5.0 Update 2 op de client PC. 2. Installeer de Java Access Bridge versie 2 waarbij gekeken moet worden of, gedurende de installatie, de Java Access Bridge is geïnstalleerd op elke actieve JRE die aanwezig is op de client PC. 3. Draai de Java applicatie en verzeker u ervan dat de "Java Accessibility" mapbestanden gekoppeld zijn aan het doelprogramma. Als bovenstaande stappen met succes zijn uitgevoerd en u nog steeds toegangs moeilijkheden tegen komt bij het gebruik van Hal met de Java applicatie kan het zijn dat de Java applicatie niet op een volledige toegankelijke wijze is geïmplementeerd. Niet alle Java applicaties ondersteunen Java Access Bridge. Sun Microsystems levert een gratis gereedschap genaamd "Java Accessibility Helper" (beschikbaar op http://java.sun.com/developer/earlyAccess/jaccesshelper/) die de Java applicatie kan onderzoeken en een toegangs rapport kan aanmaken. Opmerking: Als u scherm corruptie ondervindt tijdens het werken met de Java applicatie wordt dit veroorzaakt omdat de Java applicatie de zogenaamde DirectDraw gebruikt. Dit kan worden opgelost door het activeren van de DirectDraw compatibiliteit in Hal. Deze optie wordt gevonden in het dialoogvenster "Videosysteem" dat benaderd wordt via het menu "Configuratie" van uw Hal regelpaneel. Voor algemene Java toegangs informatie kunt u een bezoek brengen aan http://www.sun.com/access. 8.2.4 Adobe Acrobat Lezer Portable Document Format (PDF) is een universeel formaat dat ontwikkeld is door Adobe Systems. Het geeft gebruikers de mogelijkheid om elektronische documenten te lezen, versturen en bekijken waarbij de

352 Referentie formattering niet wordt aangepast, onafhankelijk van het platform dat is gebruikt voor het aanmaken van het document. Om een PDF bestand te kunnen bekijken moet u gebruik maken van de Adobe Acrobat Lezer applicatie van Adobe, die gratis beschikbaar is. Het is belangrijk te weten of uw versie van de Acrobat Lezer ingebouwde toegankelijkheid heeft. Voor de Acrobat Lezer 7.0 heeft Adobe twee versies van de lezer gemaakt, één voor het standaard gebruik en één voor het gebruik met extra toegangs mogelijkheden. Om deze reden raden we u aan om de laatste versie van de Acrobat Lezer te installeren als u PDF bestanden gaat lezen. 8.2.5 Corel WordPerfect Het voorkomen van bepaalde toegankelijkheid problemen, bijvoorbeeld het volgen van de vergroting of het foutief herkennen van tekst als bitmap, kan worden opgelost door de parameter /FL toe te voegen aan de Corel WordPerfect startinstructie. De parameter /FL betekent dat Corel WordPerfect tekst direct naar het scherm zal schrijven zoals de meeste andere Windows toepassingen. Zonder de /FL parameter maakt Corel WordPerfect een bitmap aan buiten het scherm en maakt dan een kopie op het scherm.

Referentie 353

8.3 Problemen Oplossen Dit hoofdstuk over het oplossen van verschillende problemen is bedoeld om u te helpen bij diverse problemen en foutboodschappen die u tegen kunt komen bij het gebruik van deze software. Indien u het probleem niet kunt oplossen met behulp van dit hoofdstuk kunt u natuurlijk contact opnemen met uw dealer of met de Dolphin support desk voor assistentie of u kunt op de Dolphin web site kijken of er nieuwe informatie is over het oplossen van problemen. 8.3.1 Installatie- en Instelproblemen De volgende vragen en antwoorden hebben te maken met technische vragen die kunnen opkomen tijdens de installatie en de instelprocedure. V. Hoe kan ik de sneltoetsen van Hal veranderen als ik een laptop gebruik? De meeste schootcomputers hebben geen apart numeriek toetsenblok maar hebben het numerieke toetsenblok geïntegreerd in het toetsenbord met de functie (FN) toets. Dit kan het gebruik van vele sneltoetsen die met Hal werken moeilijk maken, aangezien het meerdere toetsdrukken vereist om simpele taken uit te voeren. Om dit te voorkomen kent Hal een alternatieve set met sneltoetsen die gebruik maken van de Functietoetsen. Een alternatieve set sneltoetsen gebruiken: 1. Druk op LINKER CONTROL+SPATIEBALK om het regelpaneel te openen. 2. Selecteer "Toetsenbord" in het "Configuratie" menu. 3. Selecteer "Laptop" in de "Toetsenbord" lijst. 4. Selecteer "Standaard: Functietoetsen" in de "Set" lijst. 5. Selecteer OK om de verandering te bevestigen. De set met voorgeprogrammeerde sneltoetsen die door Hal worden gebruikt, is nu gebaseerd op de Functietoetsen. Kijk voor een lijst met deze sneltoets combinaties in het hoofdstuk "Sneltoets tabellen".

354 Referentie

V. Hoe kan ik het Numerieke Toetsenblok gebruiken? Hal gebruikt een bepaalde set sneltoetsen om bepaalde voorgeprogrammeerde acties uit te voeren. Standaard zijn deze sneltoetsen gebaseerd op het gebruik van het numerieke toetsenbord toetsen, hetgeen betekent dat de normale numerieke toetsenbord functionaliteit is uitgeschakeld. Als u echter toegang tot de numerieke toetsen wilt hebben om bijvoorbeeld een lijst getallen in te voeren, kan dit eenvoudig worden gerealiseerd door de Hal sneltoetsen uit te schakelen. Sneltoetsen aan en uit zetten: LINKER CONTROL + 8 Opmerking: De toets 8 is de toets op het QWERTY toetsenbord en niet op het numerieke toetsenblok.

V. Hoe kan ik voorkomen dat Hal automatisch gaat laden? Gedurende het installatie proces kunt u bepalen of u wilt dat Hal automatisch wordt geladen of niet door te bepalen of het in de "Opstart" groep geplaatst moet worden.. Na de installatie is het ook mogelijk om Hal te verwijderen of toe te voegen aan de "Opstart" groep met behulp van de Windows Explorer. Het verwijderen van Hal uit de Opstart groep: 1. Open het Windows Startmenu. 2. Druk I om in het vervolgmenu "Instellingen" te komen. 3. Druk T om de optie "Taakbalk en Menu start" te selecteren. 4. Ga naar het eigenschappenblad "Programma’s in het menu start" door op LINKER CONTROL + TAB te drukken. 5. Selecteer de knop "Verwijderen". U krijgt een lijst met opties van de Startmenu Programma’s. 6. Ga met de PIJL OMLAAG toets naar "Opstarten". 7. Druk op PIJL naar RECHTS om de opties in de groep "Opstarten" te krijgen.

Referentie 355 8. Ga met PIJL OMLAAG naar de snelkoppeling voor Hal: 9. Druk op DELETE of ga naar de knop "Verwijderen" en druk op ENTER. Er verschijnt een verzoek om bevestiging voor het verwijderen. Door het te accepteren zal de optie verdwijnen in de Recycle Bak en de eerst volgende keer dat u uw systeem opstart zal Hal niet langer automatisch draaien. V. Waarom meldt Hal een niet geregistreerde fout boodschap bij het opstarten? Ik gebruik de enkele gebruiker versie. Gedurende de installatie van de versie voor een enkele gebruiker worden een aantal sleutels toegevoegd aan het register van het systeem. Deze sleutels worden geplaatst in het profiel van de actieve gebruiker en moeten aanwezig zijn om de software met succes te kunnen gebruiken. Als het register van de gebruiker is gewijzigd waardoor één of meerdere sleutels verloren zijn gegaan of als de gebruiker heeft aangelogd met een ander gebruikersprofiel zal de register-foutboodschap worden getoond. Indien u onder uw eigen gebruiker profiel heeft aangelogd en deze boodschap heeft gekregen is de eenvoudigste manier om het probleem op te lossen het opnieuw installeren van Hal of het systeem register terug te zetten naar een vorige versie die de juiste register waarden bevat. V. Waarom worden mijn instellingen voor Hal niet opgeslagen nadat ik de computer opnieuw heb gestart? Ik gebruik een netwerkversie. Het laatste deel van de netwerk installatie is het bepalen van de locatie van de gebruikers instellingenbestand directory. Dit is een unieke map die door Hal wordt gebruikt om de persoonlijke instellingen op te slaan. Indien deze locatie niet bekend is of er zijn beperkingen aan het gebruiker profiel waardoor de locatie niet kan worden gebruikt om op te slaan tijdens het uitloggen zal Hal een standaard setup gebruiken tijdens het opnieuw opstarten. Hal bepaalt waar het moet kijken om het gebruiker instellingenbestand te vinden via een register waarde onder HKEY_CURRENT_USER\Software\Dolphin\. Kijk in het Netwerk installatie instructies voor nadere details.

356 Referentie

V. Waarom meldt Orpheus dat het niet is geïnstalleerd in SAM terwijl mijn Netwerkbeheerder zegt dat het wel is geïnstalleerd? Ik gebruik een netwerkversie. Gedurende de netwerk installatie procedure is het nodig om het bestand DOLOSTUB.INI, dat zich in de SAM\Dolphin Orpheus TTS map bevindt, bij te werken met het pad naar het Dolphin Orpheus TTS programma. Dit bestand geeft aan SAM door waar het Orpheus programma is te vinden. Wanneer Dolphin Orpheus TTS is geïnstalleerd kan een ongeldige of missende verwijzing in het DOLOSTUB.INI bestand beteken dat Dolphin Orpheus TTS niet wordt herkend door SAM, waardoor de boodschap voor het niet vinden wordt weergegeven. Om met succes het DOLOSTUB.INI bestand bij te werken kunt u kijken in de Netwerk installatie instructies. V. Wat kan een Windows blauw scherm (blue screen of death) veroorzaken en hoe kan ik het herstellen? Hal moet normaal met iedere videokaart kunnen werken die in de Windows Hardware Compatibiliteit lijst staat vermeld en een door Microsoft geleverd stuurprogramma beschikbaar heeft. Als uw werkstation een niet voor 100% compatibel video stuurprogramma heeft kan het voorkomen dat u het Windows blauwe scherm krijgt als Windows opnieuw opstart na de installatie van Hal. Indien u een Windows herstelpunt aanmaakt voordat u installeert is het eenvoudig om na het "Blauwe scherm" te herstellen in enkele minuten, in tegenstelling tot het opnieuw moeten installeren van Windows. Voordat u Hal weer gaat installeren kunt u het beste eerst een door Microsoft gecertificeerd video stuurprogramma of een andere compatibel video stuurprogramma voor uw video kaart installeren. V. Ik kan de Windows grafische interceptor niet opstarten? Deze fout betekent dat de speciale module voor het intercepteren en monitoren van alle activiteit op het scherm niet is geïnstalleerd of niet werkt. Om dit probleem op te lossen volgt u de volgende stappen. 1. Log aan als Beheerder of als iemand die dezelfde bevoegdheden bezit.

Referentie 357 2. Draai het programma DOLCFGNT.EXE. Dit staat in de installatie directory van uw product en op de product CD. 3. Controleer de boodschap die u krijgt: "Interceptie stuurprogramma met succes geïnstalleerd en geconfigureerd. U moet uw machine nu opnieuw opstarten om het interceptie stuurprogramma te laden." Deze boodschap geeft aan dat het interceptie stuurprogramma goed is geïnstalleerd. Start uw machine opnieuw en kijk of Hal werkt. Indien dat niet het geval is ga verder met stap 4. "Algemene Registerfout", "Een niet verwachtte Register sleutel " Deze fouten betekenen dat het configuratie programma niet in staat is het register te benaderen. Dit kan een aantal oorzaken hebben. Het deel van uw registers dat de grafische kaarten instelt is defect. Om dit te repareren moet u de grafische stuurprogramma’s opnieuw installeren en daarna gaat u terug naar stap 1. U heeft geen toestemming om in het register te lezen of te schrijven. Neem contact op met uw Systeembeheerder voor assistentie. "Kan niet schrijven naar gdichain.ini in de system32 directory", "Kan niet lezen uit gdichain.ini in de system32 directory". Dit betekent dat het configuratiebestand gdichain.ini opgeslagen in de system32 directory niet kan worden benaderd, meestal omdat u geen bevoegdheid heeft. Neem contact op met uw Systeembeheerder voor assistentie. "Kan versie van dolntdrv.dll niet lezen", "Kan dolntdrv.dll stuurprogramma niet kopiëren naar de system32 directory", "Kan de bestandskenmerken van het dolntdrv.dll stuurprogramma niet instellen in system32 directory", "Kan directory niet vinden". Dit betekent dat het grafische interceptor programma niet correct is geïnstalleerd in de system32 directory, of niet kan worden gevonden. Dit wordt gewoonlijk veroorzaakt omdat u geen bevoegdheid heeft om de system32 directory te benaderen. Neem contact op met uw Systeembeheerder voor assistentie. "Geheugen allocatiefout ", "Video stuurprogramma toets is defect", "GDICHAIN.INI is defect. Systeem is opnieuw ingesteld" Indien u één van deze boodschappen krijgt neem dan contact op met de technische afdeling van Dolphin. "TOEPASSING-X is geïnstalleerd op deze machine en deze versie is niet compatibel met uw product, enzovoort"

358 Referentie Hal is niet compatibel met enkele andere stukken software en zal installatie weigeren indien deze andere software is geïnstalleerd. U moet de andere software die wordt aangegeven eerst verwijderen. 4. Er zijn een aantal oorzaken die ervoor zorgen dat het interceptie stuurprogramma niet werkt. · U heeft Microsoft Netmeeting geïnstalleerd. Deze software is niet compatibel met Microsoft Netmeeting. U moet de Netmeeting verwijderen (gebruik programma’s toevoegen/verwijderen) en start de machine opnieuw. · Uw grafische versnellerschuif op laag ingesteld. De grafische versnellerschuif moet geheel omhoog gezet worden om de Dolphin software te laten werken. Verander de instelling en start de machine opnieuw. · Uw machine is zodanig geconfigureerd dat een reserve kopie van uw configuratie steeds weer opnieuw wordt gebruikt iedere keer als u de machine opstart. Sommige netwerken zijn op die manier geconfigureerd zodat veranderingen wel gemaakt kunnen worden aan de hardware configuratie tijdens de installatie van de Dolphin software, maar dat deze veranderingen teniet worden gedaan wanneer de machine opnieuw wordt opgestart. Om de interceptor te installeren is het nodig om het onderdeel HLKM van het register te veranderen, en dat twee bestanden worden toegevoegd aan de system32 directory (dolntdrv.dll of dol2kdrv.dll, gdichain.ini). Neem contact op met uw systeembeheerder om te onderzoeken of dit het geval is. · U heeft meerdere beeldschermen geïnstalleerd. Hal is niet compatibel met Meervoudige scherminstallaties. V. Hoe kan ik de pagina fault problemen die ik krijg oplossen? Ik gebruik een netwerkversie. Indien u bij tijd en wijle "pagina faults" krijgt tijdens het gebruik van de software vanaf de netwerk server probeer dan de installatie te doen op de lokale vaste schijf. Als Hal correct werkt vanaf een lokale schijf dan is er een probleem met uw netwerk configuratie. De time-out van het netwerk protocol is de meest waarschijnlijke oorzaak van de pagina fault problemen wanneer het besturingssysteem gegevens ophaalt van de netwerk server. Één of meerdere van de hierna genoemde verbeteringen kunnen mogelijk de problemen verminderen: · Breng het netwerk en/of de server op een hoger niveau zodat een hogere snelheid wordt bereikt.

Referentie 359 · Verhoog de hoeveelheid RAM geheugen in het werkstation, waarmee de hoeveelheid paging door het besturingssysteem wordt verminderd. · Verhoog de time-out waarden voor het netwerk protocol voor de werkstations. (Neem contact op met uw Systeembeheerder voor verdere assistentie). 8.3.2 Spraakuitvoer Problemen De volgende vragen en antwoorden hebben betrekking op technische problemen in relatie tot de Spraakuitvoer. V. Hoe verander ik tussen SAPI systemen? Een SAPI synthesizer wordt door SAM herkend als een enkele eenheid. Daarom zijn er enkele stappen nodig om van SAPI systeem te veranderen. Als eerste moet u uw "SAPI Synthesizer" geselecteerd hebben als de voorkeur synthesizer, daarna kunt u het gewenste SAPI systeem kiezen door: 1. Openen van het Regelpaneel door te drukken op LINKER CONTROL + SPATIEBALK 2. Selecteer in het "Configuratie" menu de optie "Synthesizer". 3. Selecteer "Configureren" knop. Dit brengt u direct naar het dialoogvenster "SAM naar SAPI stuurprogramma configuratie" dat de beschikbare SAPI synthesizers en modes in een lijst toont plus toegang tot componenten zoals de woordenboeken. 4. Selecteer de gewenste SAPI synthesizer en modus. 5. Selecteer OK om de verandering te bevestigen. De geselecteerde SAPI machine is nu de gewenste uitvoer eenheid voor Hal. V. Waarom krijg ik geen spraakuitvoer van Hal? Het verlies aan Spraakuitvoer kan veroorzaakt worden door een aantal factoren. De meest algemene oorzaken en de oplossingen daarvoor staan hieronder vermeld:

360 Referentie

Gebruik van een hardware synthesizer. Als u een hardware synthesizer gebruikt moet u zeker weten dat deze aan staat voordat u Hal start, bekijk dan de instructies van de fabrikant voordat u naar de on-line handleiding van SAM gaat. Gebruik van een software synthesizer. Indien u gebruik maakt van een softwarematige synthesizer kunnen de problemen met de Spraakuitvoer door een aantal factoren worden veroorzaakt: · Problemen van de instellingen van de geluidskaart en de luidspreker. Controleer of u een geluidseffect kunt afspelen. (Probeer het volume op de taakbalk te veranderen, u moet een ping horen als de schuif wordt verplaatst). Controleer alle Windows volume instellingen. Zowel het golfkanaal als de hoofd volumeregelaars moeten misschien omhoog worden gedraaid. Controleer of uw luidsprekers of hoofdtelefoon goed zijn aangesloten en aangezet. Controleer eventuele volume regelaars op de luidsprekers of hoofdtelefoon. Controleer of het eenheidsbeheer aangeeft dat de geluidskaart correct werkt. · Software problemen. Open het SAM regelpaneel en controleer welke eenheden zijn gedetecteerd. Er moet een getal '1' in de kolom eenheid staan vermeld. Indien Dolphin Orpheus TTS is gedetecteerd, open dit en probeer de mixer uit te zetten. Indien het niet wordt gedetecteerd, probeer de computer opnieuw te starten. Indien het nog steeds niet wordt herkend neem contact op met de technische afdeling van Dolphin. Dolphin Orpheus TTS probeert slechts een aantal keren te communiceren met de geluidskaart bij het opstarten. Indien een Windows systeemgeluid wordt afgespeeld als Orpheus tracht te communiceren met de kaart kan Orpheus mogelijk niet reageren. Probeer in dit geval het opnieuw starten van Hal.

Referentie 361 Selecteer de optie "Synthesizer" in het menu "Configuratie" van het Regelpaneel. Klik op de knop synthesizer selecteren en kies de synthesizer opnieuw of probeer een andere eenheid. · Controleer of de sneltoets "Stem schakelen" niet is geactiveerd. Het is mogelijk om de stem aan of uit te zetten met behulp van de sneltoets LINKER CONTROL + 0. Spraak kan ook worden aan en uitgezet per applicatie en situatie via de instellingen. V. Waarom start Hal met een verschillende synthesizer? Wanneer Hal opstart zal het proberen dezelfde spraakeenheid te gebruiken als de laatste keer. Indien het daar niet in slaagt zal het naar een andere eenheid zoeken en daar één uit kiezen. Dit is gedaan om er zeker van te zijn dat er een Spraakuitvoer is als de gekozen synthesizer verzaakt. Indien u een hardware Spraaksynthesizer gebruikte en de schermlezer start met Orpheus, betekent het dat er een probleem is met uw hardware synthesizer. De meest voorkomende problemen worden veroorzaakt doordat de synthesizer niet aan staat of niet correct is aangesloten. Controleer de spanning en verbinding van uw hardware Spraaksynthesizer. V. Waarom verlies ik mijn Spraakuitvoer wanneer het modem wordt gestart? Dit kan gebeuren wanneer de modem- en synthesizer bronnen worden gedeeld door uw systeem. Over het algemeen is dit het resultaat van de instelling van dezelfde IRQbron voor de hardware seriële synthesizer en een intern modem voor de toegewezen COM poorten. Om dit probleem op te lossen is het noodzakelijk om de hardware synthesizer aan een andere COM poort aan te sluiten of het interne modem aan een andere bron te koppelen. Dit probleem kan ook voorkomen onder andere situaties, bijvoorbeeld als de geluidskaart dezelfde bronnen deelt met een modem waardoor een verlies van of slecht werkende spraak het gevolg is bij gebruik van de software synthesizer. Om de bronnen van uw systeem te bestuderen kijkt u in de "SysteemInfo" optie van de systeemwerkset die is te vinden onder Startmenu Programma’s, Bureau-Accessoires of gebruik het.

362 Referentie

Opmerking: het onjuist aanwijzen van bronnen kan schadelijk effect hebben op de prestatie van het systeem en daarom moet zoiets met uitzonderlijke zorg uitgevoerd worden.

V. Waarom spreekt Dolphin Orpheus TTS nu met een vreemd accent? Dolphin Orpheus TTS levert Spraak ondersteuning voor een aantal talen. Het is mogelijk om tussen talen te schakelen met een sneltoets, namelijk LINKER CONTROL + PUNT en LINKER CONTROL + KOMMA. Met deze sneltoetsen loopt u door de verschillende talen heen die beschikbaar zijn in uw synthesizer. De meest algemene oorzaak voor het spreken met een vreemd accent door Dolphin Orpheus TTS is het per ongeluk drukken op genoemde sneltoets. U moet ook bedenken dat het veranderen van de Spraakuitvoer eenheden tot gevolg kan hebben dat de schermtaal instellingen kunnen wijzigen. Deze instellingen zijn niet afhankelijk van de "synthesizer". Indien Dolphin Orpheus TTS bijvoorbeeld UK Engels gebruikt en u schakelt naar een SAPI synthesizer die Amerikaans Engels gebruikt en u schakelt daarna weer terug naar Dolphin Orpheus TTS zult u merken dat het nu ook Amerikaans Engels spreekt. Het terug veranderen naar UK Engels vereist de verandering van de taalinstelling in het Regelpaneel van Hal . 8.3.3 Brailleuitvoer Problemen De volgende vragen en antwoorden hebben betrekking op technische problemen in relatie tot de Brailleuitvoer. V Waarom reageert mijn Braille-eenheid niet? De reden dat een Braille-eenheid niet reageert wanneer Hal is gestart kan zijn: · Een hardware-configuratie probleem. De Braille-eenheid is niet aangeschakeld, niet correct aangesloten of niet juist geconfigureerd. Raadpleeg de handleiding van de fabrikant. · Een SAM configuratie-probleem. Open het SAM regelpaneel en controleer welke eenheden zijn gedetecteerd. Er moet een getal '1' in de kolom eenheid staan

Referentie 363 vermeld. Indien de Braille-eenheid niet is gedetecteerd probeer deze dan te configureren. · Een Hal instelling probleem. Controleer of de Braille-eenheid wordt geselecteerd als de gewenste eenheid in het Regelpaneel. 8.3.4 Applicatie Problemen De volgende vragen en antwoorden hebben betrekking op technische problemen in relatie tot bekende problemen met toepassingen. V. Waarom geeft het Dolphin lijst programma "niet gevonden" aan voor alle lijsten in alle webpagina's die bekeken worden met Internet Explorer? voor gebruikers die werken met een beperkte gebruiker account is een extra stap nodig om dol_inet.dll te registreren. Met deze stap wordt toegang verkregen tot het Dolphin lijst programma in hypertext vensters, bijvoorbeeld in Internet Explorer. Dol_inet.dll registreren: 1. Verzeker u ervan dat u bent aangelogd met lokale beheerder rechten. 2. Open een commando regel 3. Verander de map waar Hal is geïnstalleerd. Standaard is het een submap van \Program files\Dolphin (bijv. \Snova voor Supernova). 4. Type het commando: regsvr32 dol_inet.dll Het bestand is nu geregistreerd. De gebruiker kan nu aanloggen en met succes alle gedocumenteerde functionaliteit die beschikbaar is voor hypertext vensters, zoals in Internet Explorer, gebruiken. De volgende stappen moeten worden ondernomen als het bestand uit de registratie moet worden verwijderd. Dol_inet.dll registratie verwijderen: 1. Open een commandregel 2. Verander de map waar Hal is geïnstalleerd. Standaard is het een submap van \Program files\Dolphin (bijv. \Snova voor Supernova). 3. Type de instructie: regsvr32 /u dol_inet.dll

364 Referentie Hiermee wordt met succes het bestand uit het register verwijderd en moet worden opgenomen als onderdeel van de installatie verwijderen procedure. V. Waarom werkt mijn applicatie niet goed zelfs als er een mapbestand bestaat. In bepaalde gevallen kan het gebeuren dat een mapbestand zichzelf niet automatisch koppelt aan een applicatie, bijvoorbeeld als de applicatie reeds een gekoppeld mapbestand heeft of het versienummer van de applicatie buiten de versie reeks van het mapbestand ligt. U kunt een applicatie aan een nieuw of alternatief mapbestand koppelen, volg daarvoor de instructies in het hoofdstuk Mapbestand Kiezen (pagina 156). V. Waarom komt een dialoogvenster soms op in de achtergrond? Het verschijnen van dialoogvensters in de achtergrond is een ingebouwde functie van Windows. Het principe hierachter is, dat hierdoor wordt voorkomen dat per ongeluk een boodschappen venster of dialoogvenster wordt gesloten door de gebruiker omdat die zich concentreert op de invoer van gegevens en niet op de scherm activiteit. Aan de andere kant is dit effect lastig bij het gebruik van aanpassingssoftware aangezien deze dan het actieve aandachtspunt blijft gebruiken en niet meldt wat er op de achtergrond gebeurt. In het geval van Supernova, Hal en LunarPlus kunt u de selectie van "SAM Instellen" in het Regelpaneel vinden, die deze symptomen instellen. De beste oplossing voor dit probleem is het continu ervan bewust zijn dat het zo is. Indien een optie is geselecteerd en er lijkt niets te gebeuren op het scherm probeer dan met ALT+TAB te schakelen tussen de geopende vensters. V. Hoe kan ik het toegankelijkheid probleem oplossen bij het gebruik van Corel WordPerfect? Het voorkomen van bepaalde toegankelijkheid problemen, bijvoorbeeld het volgen van de vergroting of het foutief herkennen van tekst als bitmap, kan worden opgelost door de parameter /FL toe te voegen aan de Corel WordPerfect startinstructie. De parameter /FL betekent dat Corel WordPerfect tekst direct naar het scherm zal schrijven zoals de meeste andere Windows toepassingen.

Referentie 365 Zonder de /FL parameter maakt Corel WordPerfect een bitmap aan buiten het scherm en maakt dan een kopie op het scherm.

367 HOOF

DSTUK

9

Software licentie en ondersteuning. Dit hoofdstuk bevat de software licentie overeenkomst en informatie over de product ondersteuning. Het is belangrijk de software licentie zorgvuldig door te lezen, omdat na de activering van het product er geen mogelijkheid is tot teruggave van de koopsom.

9.1 Software Licentie Deze ELO (in het Engels EULA) is een legale overeenkomst tussen u, de eindgebruiker (in het vervolg “U”) en Dolphin Computer Access Ltd (“Dolphin”). Lees deze overeenkomst zorgvuldig door. Indien u de termen niet accepteert moet u het hele product met het aankoopbewijs in de originele verpakking binnen dertig dagen retourneren aan uw Dealer voor het terugkrijgen van uw geld. WAARSCHUWING - Zodra het product is geactiveerd is teruggave niet meer mogelijk.

1. Eigendom. Dit Product bevat computer software ("Software"), gedrukt materiaal en eventuele elektronische documentatie. Het Product wordt aan u in licentie gegeven en niet verkocht. Het Product is beschermd door auteursrechten, internationale auteursovereenkomsten alsmede intellectuele eigendomswetten. 2. Licentie. A Desktop/Laptop Versie - Dit Product is in licentie gegeven aan een enkele persoon. U mag het alleen installeren en gebruiken op computers die uw eigendom zijn en die u zelf gebruikt. Indien een netwerk of meervoudige gebruikers overeenkomst is aangeschaft, is het aantal gelijktijdige gebruikers beperkt tot het aantal aangeschafte licenties. Aanvullende licenties moeten worden aangeschaft zodra meer gebruikers dit product gaan gebruiken.

368 Software licentie en ondersteuning. B Dolphin Pen Versie - Dit product kan worden gebruikt op elke computer aangenomen dat u de toestemming heeft van de eigenaar. Let op: als u de Dolphin pen verliest kunnen we de licentie niet vervangen. A Hand-eenheid Versie - Dit Product is in licentie gegeven aan een enkele hand-eenheid en aan een enkele persoon. Als een netwerk site-licentie of een site-licentie voor meerdere gebruikers is aangeschaft wordt het aantal hand-eenheden die gelijktijdig mogen worden gebruikt en gebruikers die gelijktijdig ermee werken, beperkt tot het aantal licenties dat is aangeschaft: Aanvullende licenties moeten worden aangeschaft indien er meer handeenheden/gebruikers zijn. 3. Beperkingen. U mag geen kopie maken van de Software, anders dan één enkele kopie voor backup of archivering, met dien verstande dat de kopie in uw bezit blijft. U mag de Software niet wijzigen, vertalen, décompileren, of op een andere wijze reverse engineering plegen. U mag de Software niet uitlenen, verhuren, leasen, onder sub-licentie geven of kopiëren voor derden voor welk doeleinde dan ook. 4. Overdracht. U mag het Product aan een andere gebruiker overhandigen op een permanente basis onder voorwaarde dat de ontvanger akkoord gaat met de termen in deze ELO (EULA) en u geen kopieën achterhoudt van de Software. 5. Beëindiging. U kunt deze ELO (EULA) op elk moment beëindigen. Als deze overeenkomst is beëindigd bent u verplicht het Product te vernietigen tezamen met alle kopieën van de Software in welke vorm dan ook. 6. Algemeen. Indien u zich niet aan de termen van deze overeenkomst houdt, kan Dolphin deze ELO (EULA) overeenkomst beëindigen en heeft Dolphin het recht actie te ondernemen om te voorkomen dat u de Software verder gebruikt of het gebruik te beperken.

Auteursrecht Notitie Auteursrecht ©1998 - 2008 Dolphin Oceanic Limited en Dolphin Computer Access Limited. Alle rechten wereldwijd voorbehouden.

Software licentie en ondersteuning.

369

Informatie in dit document is onderhevig aan verandering zonder aankondiging. Ondernemingen, namen en gegevens die in voorbeelden worden gebruikt zijn fictief, tenzij anderszins vermeld. Geen onderdelen van dit document of de geleverde software mag worden gereproduceerd of verspreid in enige vorm of wijze, elektronisch nog mechanisch, voor welk doeleinde dan ook, zonder de uitdrukkelijke toestemming van Dolphin Computer Access Ltd of Dolphin Oceanic Ltd. Hal, Supernova, Lunar, LunarPlus, SAM en Orpheus zijn allen handelsmerken van Dolphin Oceanic Ltd. Windows, Windows NT, Windows ME, Windows 2000 en Windows XP zijn handelsmerken van Microsoft Corporation. Alle andere producten zijn handelsmerken van hun respectievelijke eigenaren. Garantie en Aansprakelijkheid Dolphin garandeert dat de media waarop het product wordt gedistribueerd vrij zijn van defecten en dat ze kosteloos vervangen zullen worden indien er desondanks defecten zijn opgetreden. Dolphin aanvaardt geen verantwoordelijkheid met betrekking tot fouten of problemen in de software of audio informatie, of voor de volledige werking bij speciale toepassingen. Elke mogelijke aansprakelijkheid is beperkt tot het bedrag dat is betaald voor het product Informeer ons indien u problemen of fouten vindt en we zullen ons best doen ze te verbeteren. (Opmerking: · We raden u aan om regelmatig uw werk op te slaan en backups te maken, zeker voordat u nieuwe software of hardware gaat installeren. · Door de vele configuratie-mogelijkheden en daardoor complexe structuren van de software kunnen fouten voorkomen. Zorg voor uw compactdisc (CD) · Plaats de schijven nooit in direct zonlicht. · Voorkom hoge temperaturen en vochtigheid. · Behandel uw schijf met beleid om krassen te voorkomen. · Plak nooit etiketten op uw schijf. · Schrijf nooit op uw schijf. Bewaar uw schijf in de bijbehorende cassette.

370 Software licentie en ondersteuning.

9.2 Productondersteuning Voor alle geregistreerde gebruikers is een volledige Dolphin productondersteuning beschikbaar voor de levensduur van uw product. Ga voor ondersteuning van uw product via het web naar de Dolphin website (http://www.dolphinuk.co.uk/) waar u een verscheidenheid aan technische hulp kan krijgen, dat is vooral buiten de werkuren erg nuttig. Onder andere: · Een on-line Kennis database met zoekmogelijkheden. · Productinformatie. · Links naar mailinglijsten waar artikelen voor de gebruikers, vragen, tips en trucs staan die u met elkaar kunt delen. · Productnieuws en ondersteuning. · Informatie over beschikbare verbeteringen. · Bij tijd en wijle verbeteringen die zijn te downloaden. Voor ondersteuning in Engeland voor de Dolphin Producten kunt u direct contact opnemen via: · E-mail: [email protected] · Telefoon: Ondersteuningsdesk : +44 (0)1905 754765 · Telefoon: Ondersteuningsdesk (lokaal tarief) : 0845 130 5454 · Telefoon: Dolphin Telefoniste : +44 (0)1905 754577 · Telefoon: Dolphin Telefoniste (lokaal tarief) : 0845 130 5353 · Fax: +44 (0)1905 754559 Telefonische ondersteuning vanuit Engeland is normaal beschikbaar tijdens de werkuren van 9 uur ‘s-morgens tot 17,30 uur van Maandag tot en met Vrijdag. E-mail en Faxen die buiten deze uren zijn verzonden, worden indien mogelijk de volgende dag beantwoord. Voordat u de helpdesk belt zoek eerst Uw Serienummer (pagina 371). · Post adres: Technische Ondersteuning Dolphin Computer Access Ltd. Technology House Blackpole Estate, West

Software licentie en ondersteuning.

371

Worcester United Kingdom WR3 8TJ

9.3 Uw Serienummer Indien u ondersteuning wilt hebben kan het zijn dat men het serienummer van uw product vraagt om zeker te zijn dat uw product is geregistreerd. Uw serienummer vindt u op de volgende plaatsen: · Gedrukt op een etiket boven op de doos. · Gedrukt op de product-CD. · Gedrukt op uw registratiekaart. · In het Info venster van uw software (Menu Help > Info).

9.4 Aanbevolen hardware vereisten De hardware vereisten die hieronder vermeld staan dienen slechts als gids. De werkelijke prestatie van uw PC zal verschillen afhankelijk van de gebruikte toepassingen alsmede de videokaart die het systeem bevat. Aanbevolen hardware eisen De computer apparatuur die u wilt gaan gebruiken moet voldoen aan de Microsoft hardware compatibiliteit lijst voor het besturingssysteem dat u wilt gaan gebruiken. De Microsoft Hardware Compatibiliteit Lijst (HCL) voor Windows Vista kan worden gevonden op http://winqual.microsoft.com/HCL De aanbevolen PC specificatie voor Hal is: · Processor - Intel® Core 2 Duo™ 2.1Ghz, of Intel® Pentium™ D Processor 925 3.0Ghz, of Intel® Centrino Duo™ Mobile 1.66, of AMD® Athlon™ 64 X2 Dual Core Processor 3600+, of vergelijkbaar of hoger. · Geheugen - 1Gb of groter · Grafische kaart - "inbouw" AGP of PCI Express of PCI kaart met 256 MB geheugen of groter. · Geluidskaart - "op het board" of "inbouw".

372 Software licentie en ondersteuning. · Harde schijf - 500 MB vrije ruimte, indien meerdere Tekst naar Spraak systemen (TTS) moeten worden geïnstalleerd zal meer vrije ruimte nodig zijn. · Internet aansluiting

9.5 Ondersteunde Besturingssystemen De volgende besturingssystemen worden door Hal ondersteund: · Windows XP Home Editie met Service Pack 2 of later. · Windows XP Professioneel met Service Pack 2 of later. · Windows Vista Home Basic. · Windows Vista Home Premium. · Windows Vista Business. · Windows Vista Enterprise. · Windows Vista Ultimate. Opmerking: de 64-Bit Uitvoeringen van deze besturingssystemen worden op dit moment nog niet ondersteund.

Andere Besturingssystemen Controleer de comptabiliteit eerst door contact op te nemen met Dolphin of uw Dolphin Leverancier voordat u dit product gaat installeren op een besturingssysteem anders dan de bovengenoemde. Talen Deze software ondersteunt een aantal verschillende Windows talen, inclusief maar niet beperkt tot Amerikaans, West en Oost Europees en het Verre Oosten. Het kan echter zijn dat het product niet is vertaald in de taal die u wenst te gebruiken. Neem contact op met Dolphin om uit te vinden welke talen momenteel ondersteund worden.

mapbestand en refereert aan het automatisch schakelen naar de gebied virtuele focus modus wanneer een specifiek venster de focus heeft.

Verklarende Woordenlijst A

Automatische Virtuele Focus Automatisch gebied virtueel focus is bepaald in een mapbestand en refereert aan het automatisch schakelen naar de virtuele focus modus wanneer een specifiek venster de focus heeft.

Algemene instellingen Algemene instellingen zijn instellingen die van toepassing zijn op het hele toegangssysteem, onafhankelijk van de applicatie of situatie.

B Applicatie instellingenbestand Een applicatie instellingenbestand biedt de mogelijkheid om uw voorkeuren voor het gebruik van de Schermlezer, Vergroter of Braille op te slaan voor een bepaalde applicatie en ze iedere keer automatisch te laden als u schakelt naar die applicatie. Applicatie Notities Applicatie notities zijn de instructies, hints en tips die de gebruiker informeert over het optimaal gebruiken van de doelapplicatie met het bijbehorende mapbestand. Deze worden geschreven door de auteur van de map. Automatisch gebied virtueel focus Automatisch gebied virtueel focus is bepaald in een

Braille koppelingen Braille koppelingen leggen een bepaald element vast en gebruiken een gelimiteerd aantal cellen om het te monitoren. Dit wordt bepaald in het mapbestand. Braille ontwerp Braille ontwerp is een schermlezer modus die de Braille-eenheid gebruikt om het fysieke ontwerp van het scherm weer te geven. Breedsprakigheid De hoeveelheid informatie die gegeven wordt door de schermlezer op de Braille leesregel of in de spraak wordt breedsprakigheid genoemd. Het niveau en de uitvoer kunnen worden bijgesteld via het Regelpaneel.

C

Dolphin Pen De Dolphin Pen is een versie van Hal onder licentie geleverd op een USB Pen eenheid.

Cicero Cicero is een optische tekenherkenning (OCR) tekstlezer ontwikkeld door Dolphin. het kan gedrukte informatie scannen en lezen.

Dolphin toets De Dolphin toets is een modificatie toets die eventueel naar wens kan worden veranderd. Standaard wordt de CAPS LOCK toets als Dolphintoets gebruikt.

Cipher Cipher is een Braille vertaalprogramma ontwikkeld door Dolphin.

D

DOM DOM (document object model dat is een object-georiënteerde benadering van gestructureerde documenten zoals HTML-, XHTML- en XML-documenten) geeft aan hoe elementen in een document (tekst, afbeeldingen, koppen, links, enzovoort) worden weergegeven. Het DOM bepaalt welk attribuut bij welk element hoort. Hal maakt gebruik van de DOM informatie in ondersteunde applicaties, om juiste en uitgebreide uitvoer te leveren.

Default (Standaard) Applicatie mapbestand Deze krachtige algemene map bevat een standaard set met schermlees regels die de Dolphin software in staat stellen gebruikt te worden met de meeste bekende producten. Detectie instellingen Detectie instellingen worden gebruikt door de schermlezer om te bepalen wat er op het scherm staat. Dolphin software combineert verschillende methoden die bij verschillende applicaties het beste passen. Deze instellingen worden primair opgeslagen in het mapbestand. Dolphin Orpheus TTS Orpheus is een software synthesizer die ontwikkeld is door Dolphin.

E Eigen Acties Een eigen actie hebben betrekking op vooraf-ingestelde schermlezer acties in een mapbestand die helpen bij het benaderen van de applicatie. Alle eigen acties moeten worden gedocumenteerd in de applicatie notities van het mapbestand.

G

L

Gebied Virtueel Focus

Lunar

Het gebied virtueel focus bestaat uit één of meer gebieden, die bepaald zijn in een mapbestand, die kunnen worden benaderd met behulp van de gebied virtueel focus sneltoets. Dit verplaatst de virtuele focus naar het doelgebied en beperkt de navigatie tot dat gebied (zoals een werkbalk).

Lunar is een scherm vergroter software ontwikkeld door Dolphin. LunarPlus LunarPlus is a scherm vergroter die ter ondersteuning spraak gebruikt. Ondersteunende spraak biedt een lager niveau ondersteuning dan een schermlezer levert. Dit is een Dolphin product.

Gekoppelde Gebieden Gekoppelde gebieden zijn een optie van het Vergroter systeem. Ze bieden de mogelijkheid om een te bepalen gebied van het scherm te selecteren en op een plaats op het scherm te projecteren zodat het altijd zichtbaar blijft zelfs als het scherm rolt. U kunt diverse koppelingen per applicatie gebruiken.

H

M Mapbestanden Een mapbestand is een instellingenbestand dat de regels bevat die bepalen wat er op het scherm wordt herkend en hoe Hal met de doelapplicatie samenwerkt. Mapbestanden worden aangemaakt en gewijzigd met behulp van de Hal of Supernova training modus.

Hal Hal is een schermlezer die is ontwikkeld door Dolphin. Versies van Hal zijn beschikbaar voor de desktop PC en voor mobiele apparatuur die werken met Windows Mobiele besturingssysteem. Hal omvat de training modus. Met de training modus kan de gebruiker mapbestanden aanmaken en wijzigen.

Modificatie toets Een modificatie toets is een toets die wordt gebruikt samen met een andere toets om een bepaalde actie uit te voeren. Typische modificatie toetsen zijn de SHIFT, CONTROL en ALT toetsen.

Monitor Markeringen Monitor markeringen houden veranderingen in een bepaald element of gebied op het scherm in de gaten. Als een verandering optreedt wordt de tevoren ingestelde actie uitgevoerd. Monitor markeringen worden ingesteld in een mapbestand, maar de geprogrammeerde actie kan worden uitgeschakeld via het Regelpaneel indien die niet gewenst is.

P PDF Portable Document Format (PDF) is een universeel formaat dat ontwikkeld is door Adobe Systems. Het geeft gebruikers de mogelijkheid om elektronische documenten te lezen, versturen en bekijken waarbij de formattering niet wordt aangepast, onafhankelijk van het platform dat is gebruikt voor het aanmaken van het document. Om een PDF bestand te kunnen bekijken moet u gebruik maken van de Adobe Acrobat Lezer applicatie van Adobe, die gratis beschikbaar is.

S

spraaksynthesizers, en Brailleeenheden en notitie opname apparatuur. SAM geeft ook de mogelijkheid aan compatibele applicaties om dezelfde synthesizer en Braille-eenheid te delen. Selectie Virtueel Focus Selectie virtueel focus beperkt de verplaatsing van het virtuele focus tot een bepaald geselecteerd gebied. Software synthesizer Een software synthesizer is een programma dat in staat is om spraakuitvoer te genereren via de geluidskaart van de computer. Zie Dolphin Orpheus TTS. Standaard instellingen Standaard instellingen zijn die instellingen die door Dolphin als algemene instellingen zijn geprogrammeerd in het installatie pakket. Ze worden altijd gebruikt met een applicatie die geen eigen instellingenbestand bezit. Supernova

SAM SAM staat voor Synthesizer Access Manager, en is een Dolphin component dat het beheer verzorgt van de stuurprogramma's van apparatuur van derden inclusief hardware en software

Supernova is een schermlezer en vergroter ontwikkeld door Dolphin. Supernova omvat tevens de training modus. Met de training modus kan de gebruiker mapbestanden aanmaken en wijzigen.

T Toegangssysteem Het Toegangssysteem is een term die gebruikt wordt om uw Dolphin product, dat u toegang tot het gebruik van een computer geeft, te omschrijven, . De term kan worden vervangen door Hal, Lunar, LunarPlus of Supernova.

V Vensterpoort De term vensterpoort is een algemeen begrip voor het vergroot gebied van het scherm dat kan worden gewijzigd in de Vergroter Veranderen modus. Virtueel Focus Het Virtuele focus is een schermlezer functie die het mogelijk maakt om met het toetsenbord te werken in gebieden op het scherm waar normaal met de werkfocus geen toegang is.

W Windows Instellingen Windows instellingen zijn die configuratie opties die beschikbaar zijn in Microsoft Windows en bepaalde specifieke applicaties. Het aanzetten of uitzetten van zekere Windows instellingen kan de prestatie van Hal verbeteren.

379

Index A Aan de slag, 29 Aanbevolen hardware vereisten, 371 Aanlogscherm Spraak, 196 Acht Punt Braille, 210 Actieve Bedieningselement, 83 Activeren van elementen, 132 Adobe Acrobat Lezer, 351 Afstands oefening, 235 Algemeen, 192 Algemene applicatie tips, 57, 350 Algemene besturingssysteem tips, 349 Algemene Detectie Instelling, 242 Algemene instellingen, 373 Algemene Instructies (Acties), 257 Algemene Spraaktoetsen, 90 Altijd op voorgrond, 234 Altijd Virtuele Focus voor bepaald venster gebruiken, 116 ALVA, 274 Applicatie Instellingen, 155 Applicatie instellingenbestand, 373 Applicatie Notities, 57, 244, 373 Applicatie Problemen, 363 Applicatie Regel bewerken, 247 Applicatie specifieke instellingen, 167 Applicatie Taal, 249 Applicatie Toevoegen, 183 Applicatie Verwijderen, 183 Applicaties, 57 Applicaties gekoppeld, 247 Applicaties gekoppeld aan dit instellingenbestand, 182 Applicatie-specifieke Virtuele Focus Toetsen, 138 Auto Gebied Focus, 180 Auto Virtuele Focus, 179 Automatisch gebied virtueel focus, 373 Automatisch Gebied Virtuele Focus, 119 Automatisch terugschakelen naar de actuele Focus, 115 Automatische Spraak, 83 Automatische Toetsmelding, 188 Automatische update instellingen, 253 Automatische Virtuele Focus, 117, 373

B Basis Bediening, 81 Baum, 278 Beeld, 184 Beeld Instellingen (HAL), 140 Begin en Einde regel markeringen, 214 Beginnen met aanpassen van Hal, 36 Beheer Mapbestanden, 246 Bekijk Applicatie Notities knop, 250 Belangrijkste Functies, 12 Bepaal Brailletoets combinatie, 227 Bepaal de Situatie regels, 178 Bepaal via Toetsenbord, 225 Beperkingen in Fysieke Modus, 220 Bestand, 175 Bestandsbeheer Instellingen, 159, 181 Bestandsomschrijving, Product- en Bedrijfsnaam, 249 Bevat mede Elementsoort, 202 Bewerk Regel, 247 Bij verplaatsing binnen dezelfde container alleen spraak verandering, 200 Blazie Engineering, 278 Braille, 98, 209, 268 Braille eigendommenblad, 33 Braille Elementen, 99 Braille Koppeling Actie, 222 Braille koppelingen, 373 Braille Leesregel, 238 Braille ontwerp, 373 Braille Rolmarges, 220 Braille Toets Toevoegen, 226 Braille Toetsinvoer, 112 Braille Veranderingen melden, 195 Braille Weergave Modes, 109 Brailleleesregel Sneltoets Overzicht, 274 Brailletoetsen, 216 Brailleuitvoer Problemen, 362 Braudi, 283 Breedsprakigheid, 189, 197, 218, 373 Breedsprakigheid voor de Status, 200 Breng VF naar, 147

C Cicero, 374 Cicero eigendommenblad, 35 Cipher, 374 Combinatie Aankruisvakken, 228 Commentaar, 244 Componenten, 19 Computer Braille, 219 Configuratie, 222

380 Index Configureren van een SAPI eenheid., 163 Corel WordPerfect, 352 Cursor, 141, 211 Cursor Woord Samengetrokken, 210 Cursorpositie, 106, 217

D De Actieve Focus, 83 De Dolphin Pen Installatie, 347 De meest recente Mapbestanden verkrijgen, 158 De Zoekfunctie, 134 Default (Standaard) Applicatie mapbestand, 374 DELETE, 198 Detectie instellingen, 374 Direct Draw/GDI + Compatibiliteits modus, 241 Diversen, 234 Doc Lezer, 148, 240 Doc Lezer instellingen, 151 Doc Lezer Werkbalk, 149 Document Instellingen, 191 Document Leesstem, 204 Document Lezen, 40, 95, 143 Dolphin Lijst Programma, 47, 146 Dolphin Orpheus TTS, 374 Dolphin Pen, 374 Dolphin toets, 226, 374 DOM, 374 Druk Braille toetsen voor het bepalen, 227

E Een client installatie van SAM gebruiken, 345 Eenheden nu zoeken, 164 Eigen Actie toetsen, 93 Eigen Acties, 262, 374 Eigen Lijst, 147 Eigenschappen, 182, 246 Element Hiërarchie, 84 Element verplaatsing, 124 Etiket, 244 Exporteren, 184, 251

F Focus, 143 Focus Markering, 38, 185 Focus Markering dialoog, 140 Focussoort, 218 Formaatmodus, 180 Functies op Eenheid, 106, 217 Fysieke Focusstijl, 212

Fysieke Modus, 110, 213 Fysieke verplaatsing, 124

G Ga naar specifieke plaatsen, 133 Geavanceerde Spraak Instellingen., 41 Gebied Status, 200 Gebied Virtueel Focus, 375 Gebruik van Breedsprakigheid schema's, 171 Gebruik van muiswiel, 132 Gebruik van Windows Vista werkstation, 331 Gebruiken op een Windows XP werkstation, 328 Gekoppelde Gebieden, 221, 375 Geselecteerde Toetsmelding, 188 Getallen melden, 190 Getrainde Grafische elementen, 242 Grafische Databank Dialoogvenster, 242 Grafische Databank Taal, 242 Grafische Training Aan, 243

H Hal, 19, 375 Hal afsluiten, 50 Hal Regelpaneel, 31 Hal Verlaten, 184 Handmatige Spraak, 89 Handy Tech, 284 Help Onderwerpen, 253 Help oproepen, 253 Help opvragen in het regelpaneel, 35 Helpboodschappen toestaan, 232 Herhalingen, 196 Hernoemen, 198, 206 Herstel Alle Standaard Instellingen, 251 Herstel naar Standaard, 245 Herstel standaard Brailleknoppen, 229 Herstel standaard sneltoetsen, 229 Herstel Windows instellingen bij verlaten, 231 Het Concept van een Virtuele Focus, 113 Het gebruik van Hal, 79 Het gebruik van sneltoetsen, 48 Het installeren onder Windows Vista, 22 Het juiste Mapbestand kiezen, 157 Het Probleem van Voorgrondvensters, 35 Het Regelpaneel, 231 Historie, 250 Hoofdletters melden, 194 Hoofdletters Weergeven, 210 HTML Help, 58

Index 381 I ICA protocol., 336 Importeren, 181, 251 In het venster verplaatsen, 120 Info, 254 Ingestelde Dolphin Modificatie Toets, 229 Inschakelen, 209, 219 Installatie- en Instelproblemen, 353 Installatie Instructies, 338 Installatie onder Windows XP, 21 Installatie verwijderen van een enkele gebruiker versie., 25 Installatie voor enkele gebruiker, 20 Installeren van Hal, 19 Instellen, 219, 237 Instellen breedsprakigheid, 37 Instellen Koppelingen, 221 Instellen Markeringen, 208 Instellen van de spraak parameters, 36 Instellingenbestand verwijderen, 183 Instellingenbestanden, 153 Instructie, 224 Instructies voor Gebruik, 344 Instructies voor verwijderen, 333 Interactie bedieningselementen, 135 Internet Explorer, 60, 192 Interpunctie Niveau, 190 Intonatie keuzelijst, 207 Introductie, 9 Invoer, 215

J Java Applicaties, 350

K Kenmerk keuzelijst, 207 Kenmerken, 102, 218 Kenmerken doorlopen, 103 Kenmerken voor, 207 Kies een Mapbestand dialoogvenster, 245 Kies of Maak Instellingenbestand, 175 Klembord toets mapping, 197 Klembordacties melden, 195 Klik en Document Lezen, 97, 192 Klikken, 130 Knippersnelheid, 212 Knoppen, 98 Kolommen Detecteren, 179 Kopieer Bestaand instellingenbestand., 176 Koppelingen, 218 Koppeltekens tonen, 215

KTS, 296

L Laad Alle Standaard Stemmen, 204 Laad Standaard Stemmen, 208 Lezen van kenmerken, 93 Lijst, 147 Lijst van Instellingenbestanden, 182 Lijst van opties in de Systeemlade., 146 Lijsten, 258 Lijstprogramma met Meervoudige tab, 48, 148 Links Klikken, 147 Literatuur, 209 Literatuur Braille, 220 Literatuur en Computer Braille, 108 Logische Modus, 109 Logische verplaatsing, 121 Lunar, 375 LunarPlus, 375

M Maak nieuwe of gebruik bestaande situatie, 177 Map, 244 Mapbestand Kiezen, 156 Mapbestand Maken of Kiezen, 245 Mapbestanden, 375 Mapbestanden lijst, 246 Mappen, 155 Markering actie, 208 Meer informatie verkrijgen, 40 Melden 'geen focus gedetecteerd', 195 Meldingen, 191 Menu structuur van Hal, 175 Menustem, 204 Microsoft Excel, 71 Microsoft Office, 69 Microsoft Word, 74 Modificatie toets, 375 Modificatie toetsen, 226 Module, 249 Monitor Markeringen, 208, 376 Monitor Markeringen Aan, 189 Muis, 140 Muis bewerkingen, 130

N Na, 201 Naam, 182, 246 Naam Instellingenbestand, 176 Naar ander venster verplaatsen, 127

382 Index Navigeren, 101 Navigeren door een HTML inhoud, 174 Netwerk installatie, 327 Nieuw Instellingenbestand Aanmaken, 175 Nieuw Instellingenbestand Registreren, 176 Nieuw leeg instellingenbestand aanmaken, 176 Num Lock Aan voor gebruik Numerieke toetsen, 235 Nuttige waarschuwingen toestaan, 232

O Omhoog, 200 Omlaag, 200 ONCE, 298 Ondersteunde Besturingssystemen, 372 Ondersteunde klanten configuratie, 334 Ondersteunde Server en Protocol Configuraties, 334 Ontwerp, 213 Ontwerp Lengte, 215 Ontwerpmodus, 215 Ontwerpmodus Tonen, 111, 214 Op de Client, 340 Op de Server, 338 Opties, 210, 213 Opwaarderen van een vorige versie (Upgraden), 20 Orpheus, 20 Outlook Express, 66 Over deze handleiding, 9 Overzicht sneltoetsen, 51

P Papenmeier, 299 PDF, 376 Pegasus, 304 Persoonlijke stemmen, 205 Pixels per Cel in spatieruimte, 214 Positie gerelateerd aan Focus en Gebiedsoort, 201 Problemen Oplossen, 353 Product activeren voor een netwerk versie, 346 Product Activeren., 23 Productondersteuning, 370 Pulse Data, 306

R Randen Gebied invoegen, 200 RDP protocol, 336 Rechts Klikken, 147

Referentie, 327 Regel, 142 Regel Wijzigen, 178 Regelpaneel ontwerp, 32 Regelpaneel stijlen, 233 Register locaties voor de Terminal Server Dolphin Interceptors, 345 Routing toets actie, 102 Routingknoppen Actie, 216

S SAM, 376 SAM afsluiten bij verlaten, 234 SAM Configureren, 161 SAM Instellen, 239 SAM Stuurprogramma Instellen, 162 SAM Terminal Server Extensies, 342 Schakel Tekenbeschrijving aan/uit, 104 Schakelen Markering Sneltoets, 186 Schakelen van/naar de Virtuele Focus, 114 Schema Breedsprakigheid, 222 Schema op standaard instellen, 198 Schema's Breedsprakigheid, 197 Scherm Lezer Stem, 203 Scherm Monitor, 219 Scherm Taal, 203 Schermleesstem, 204 Schermlezer Taal, 203 Selecteer Applicatie, 183, 250 Selecteer Braille Eenheid dialoog, 238 Selecteer Braille Eenheid knop, 238 Selecteer Mapbestand keuzelijst, 245 Selecteer Synthesizer dialoog, 236 Selecteer Synthesizer knop, 236 Selectie Virtueel Focus, 120, 376 Sensotec, 308 Seriële poort herleiding, 343 Serienummer, 371 Simulatie van Toetscombinaties, 112 Situatie Aanmaken of Kiezen, 177 Situatie Beheer dialoogvenster, 177 Situatie Instellingen, 179 Situatie Keuzelijst, 177 Situatiebeheer dialoogvenster, 184 Slepen en Neerzetten, 131 Snelheid, 194 Snelle Navigatietoetsen voor I E, 64 Sneltoets Tabellen, 255 Sneltoetsen, 16, 223 Sneltoetsgroep, 224 Software Licentie, 367 Software licentie en ondersteuning., 367 Software synthesizer, 376

Index 383 Soort Brailleleesregel toets, 228 Soort Element, 199 Soort Focus, 106 Soort gebied, 243 Sorteer Methode, 147 Specificatie, 202 Specificatie gebied, 202 Specifieke Applicatie toetsen, 93 Spellen, Uitgebreid en Fonetisch, 92 Spraak, 80, 186 Spraak (Spraaktoetsen), 259 Spraak bij Verlaten, 199 Spraak bij Windows Aanlogscherm, 159 Spraak eigendommenblad, 32 Spraak Elementen, 80 Spraak inschakelen, 186 Spraak Instelling, 259 Spraak/Braille Soort, 199 Spraaktoetsen, 39 Spraaktoetsen gebruiken, 127 Spraakuitvoer Problemen, 359 Spreken tijdens het typen, 39 SSIL interface Instellen, 163 Standaard Breedsprakigheid, 195, 220 Standaard instellingen, 376 Standaard instellingen gebruiken, 232 Standaard Omschrijving, 201 Standaard Server Installatie, 328 Standaards Herstellen, 176 Start met tonen Paneel of geminimaliseerd Paneel, 234 Starten van Hal, 29 Status, 243 Statusbalk, 233 Statuscel Positie, 228 Statuscellen, 105 Statuscellen Dialoogvenster, 217 Stel Dolphin Aanbevolen Instellingen in, 231 Stem en Taal, 202 Stem Keuze, 205 Stemtaal, 205 Stijl, 190, 212 Supernova, 376 Synthesizer, 235 Synthesizer Access Manager, 161 Synthesizer Access Manager (SAM), 19

Tekenmelding, 191 Tekens, 209 Tekst Invoeren, 88 Tekst verwijderen, 89 Tekstgebiedstem, 204 Tekstinvoer, 267 TeleSensory, 313 Terminal Server Installatie, 333 Test Knop, 241 Testtekst, 208 Tieman, 316 Toegangssysteem, 377 Toegewezen Toetsen, 224 Toets Conflicten, 228 Toets toevoegen, 225 Toets vervangen, 225 Toets verwijderen, 225 Toetsbenamingen, 256 Toetscombinatie bepalen, 225 Toetsenbord, 187, 239 Toetsenbord Melding, 188 Toetsenbord simulatie, 111 Toetsenbord toetsen, 226 Toetsomschrijving Modus, 49 Toevoegen, 198, 205 Toevoegen Applicatie, 249 Toevoegen bij bekijken Breedsprakigheid Schema via sneltoets., 198 Toonhoogte keuzelijst, 207 Trillende Hoofdletters, 210 Tussen, 201 Tweede Routingknoppen Actie, 216

T

Vensterpoort, 377 Veranderen Bedieningselement, 85 Veranderen van Instellingen, 35 Veranderingen Braille tonen, 220 Veranderingen Vergroting tonen, 221 Verberg indien geminimaliseerd, 232 Vergroot binnen spatieruimte, 215

Taal aanpassingssysteem, 231 Taal Instelling, 237 Technibraille, 311 Technische notities, 349 Teken verplaatsing, 126

U Uit, 201, 202 Uitgebreid, 209 Uitgebreide Eenheid, 108 Uitgebreide Tekens, 211 Uitschakelen in Interactieve Modus, 229 Uitvoer, 219 Update via Internet, 252 Uw Serienummer, 371 Uw Software Verwijderen onder Windows XP, 25

V

384 Index Vergroot spatieruimte, 214 Verplaatsen binnen een document., 87 Versie, 182, 246, 248 Versie 4 Set, 270 Verwijder dit mapbestand, 251 Verwijderen, 206 Verwijderen Applicatie, 250 Verwijderen knop, 178, 243 Verwijderen onder Windows Vista, 27 Video Instelling, 241 Virtueel Focus, 377 Virtueel Focus Gebieden, 116 Virtueel Focus:, 45 Virtuele Focus, 112, 144, 264 Virtuele Focus Opties, 217 Virtuele Focusstem, 204 Volgen, 110, 213 Volume, 193 Voor, 201 Voorkeuren, 186, 193 Voorwaarts en Terug schuiven, 214 Vorm, 212

W Waar ben ik?, 84 Waarde, 201 Waarde keuzelijst, 208 Wat is Nieuw?, 13 Weergeven Geen focus gedetecteerd, 221 Werken in veranderend scherm, 136 Werken met een Braille eenheid, 42 Werken met spraak, 38 Werken met Visuele instellingen, 38 Werkgebied Spraaktoetsen, 91 Werkgebieden, 86 Werkmodus Opties, 216 Wijzigen getrainde grafische elementen, 243 Wijzigen knop, 243 Windows Aanlog Scherm, 159 Windows Help, 59 Windows Instellingen, 377 Windows Instellingen Categorie, 230 Windows Instellingen Dialoog, 230 Windows Instellingen lijst, 230

Z Zelfstudies, 166 Zichtbaar, 211