GROENENHAGEN TUINENHOVEN. KUNSTPLAN door Cindy van den Bremen

GROENENHAGEN TUINENHOVEN

KUNSTPLAN

door Cindy van den Bremen

5

19

18 17

8

6

9

24

21

23

22

20

7 15

4

25

16 1

10 14 13 11

3

12 2

1

Inhoud

2

Inhoud

Inhoud

3

Introductie

6

21

De Wijk Groenenhagen Tuinenhoven

8

2

De Bewoners van Groenenhagen Tuinenhoven

18

3

Organisaties in Groenenhagen Tuinenhoven

32

4

Kunst & Cultuur in de Wijk

48

5

Tips en Ergernissen

62

6

Sterkte/zwakte Analyse

74

7

Projectvoorstellen

80

8

Advies

104

Nawoord

114

Bronnen

118

Colofon

120

3

4

Ode aan Groenenhagen Tuinenhoven Een relatief klein stukje Van het grote IJsselmonde Lijkt door het groen en zijn hoven Nauw met elkaar verbonden Toch zijn in deze verbondenheid ook Grenzen te markeren Een verschil in gewoontes, ideeën of mentaliteit Zorgt voor een afname van betrokkenheid Een oplossing binnen de variëteit Van de verschillende behoeftes en wensen Lijkt te vinden in het gegeven dat het groen Een kostbaar bezit is voor de meeste mensen De tuinen, bloemen, grasvelden en banken Zijn geliefd door jong en oud, groot en klein De oplossing ligt voor een groot deel In wat een ieder voor zijn omgeving wil Wie plant die zal oogsten En wie wiedt die werkt mee aan hetgeen dat potentie heeft uit te groeien Tot een blijvend en waardevol fenomeen Een wijk waar je graag wilt wonen Omdat je weet wie je buren zijn Omdat je elke dag weer duidelijk ziet Welke mogelijkheden je leefomgeving biedt Een vernieuwde versie van twee groene wijken Waarin het collectieve gevoel niet meer onder de verdeeldheid zal bezwijken Maar waarbinnen iedere bewoner zich realiseert Dat ze samen met de buren de toekomst van de wijk beheert Een wijk zoals het nieuwe Groenenhagen Tuinenhoven De wijk waar de bewoners zelf weer in geloven Céline Heijerman

5

INTRODUCTIE

Introductie Alweer enige tijd terug klopte Woonbron bij het Centrum voor Beeldende Kunsten (CBK) aan met de vraag of zij konden helpen met het vinden van een kunstenaar voor een kunstproject in Groenenhagen Tuinenhoven in IJsselmonde Rotterdam, met als doel de sociale cohesie in de wijk te versterken. CBK wilde die vraag wat breder trekken en eerst inventariseren wat er speelt in de wijk, alvorens een kunstenaar en project voor te stellen. CBK benaderde vervolgens ontwerper en creatief adviseur Cindy van den Bremen voor deze opdracht. De vraag is een kunstenplan te ontwikkelen dat de sociale cohesie in de wijk bevordert. De projecten dienen een brug te slaan tussen jong & oud, allochtoon & autochtoon. De wijk is het afgelopen decennia enorm veranderd in samenstelling en doordat er een grote groep nieuwkomers huist is er weinig sprake (meer) van sociale cohesie. Van september tot en met december 2009 ging Cindy op onderzoek uit in de wijk. Regelmatig vergezelde studente Céline Heijerman haar bij dit onderzoek (Céline studeert Cultureel Maatschappelijke Vorming, met een minor Cultureel Ondernemerschap aan de Hogeschool Rotterdam). Bij aanvang van het onderzoek werd in samenwerking met Woonbron een enquête verspreid onder de bewoners met een aantal vragen: Wat vind u van de wijk? Wat mist u? Waar bent u trots op? Ook werd gevraagd wat ze graag met kunst & cultuur in de wijk zouden willen doen. Toch vormden de eerste vragen een belangrijker onderdeel van het onderzoek dan deze laatste vraag. De vraag wat mensen met kunst & cultuur zouden willen, lag in dit onderzoek daarom meer op de achtergrond. Het antwoord op deze vraag is vaak gekoppeld aan de aanwezige kennis en ervaring met kunst en cultuur. Juist in een cultureel diverse wijk als GHTH is niet iedereen op de hoogte van de mogelijkheden en de meerwaarde die kunst en cultuur in hun leven kan hebben.

6

INTRODUCTIE

Gedurende enkele maanden bezochten we wekelijks de wijk Groenenhagen Tuinenhoven. We schoven aan bij bewoners commissies en jongeren Chill-in’s. We bezochten scholen, recreatieruimten en het Trefpunt aan de Hollands Tuin. We spraken met medewerkers van welzijnsorganisatie Perspect en Stichting Welzijn Feijenoord. We gingen in gesprek met de cultuurscout en medewerkers van de deelgemeente. En zeker niet op de laatste plaats spraken we natuurlijk met de bewoners van de wijk. Het boekje dat voor u ligt is een samenvatting van onze bevindingen tijdens het onderzoek met een daaraan gekoppeld advies voor kunst & cultuur in de wijk. Het boekje dient als een reisgids in de toekomst van de wijk Groenenhagen Tuinenhoven. We hopen dat dit boekje bijdraagt aan een volledig beeld van wat leeft en speelt in de wijk, de situatie en de mogelijkheden, kansen en uitdagingen daarbij voor kunst & cultuurprojecten in de komende jaren.

7

De wijk Groenenhagen Tuinenhoven

CENTRUM FEIJENOORD De wijk Groenenhagen Tuinenhoven De wijk Groenenhagen Tuinenhoven (GHTH) ligt in IJsselmonde, in de oksel van de A16 nabij de Van Brienenoord brug , afgekaderd door de tramlijnen aan de Groene Tuin en de Groeninx van Zoelenlaan. (De straten en huizen ten Noordwesten van de C.D. Tuinenburgstraat zijn koophuizen en vallen niet onder het beheer van Woonbron). De wijk is een van de naoorlogse tuinsteden in Rotterdam-Zuid en laat zich kenmerken door het vele groen: in de openbare ruimte, in de vorm van buurttuinen, in de voor- en achtertuintjes van de eengezinswoningen, de tussenruimtes tussen de hoogbouw en in de groene dijk of geluidswal die de wijk van de A16 scheidt langs de Noordoostkant.

8


Tuinenhoven

Groenenhagen

IJSSELMONDE


De Geschiedenis

Groenenhagen Tuinenhoven is onderdeel van Groot IJsselmonde, waarvan een groot gebied tot aan de jaren zestig nog weiland was. De wijk is gebaseerd op de ‘wijkgedachte’ van stedenbouwkundige Lotte Stam-Beese die werd gekenmerkt door een lage bebouwingsdichtheid, omvangrijke groen- en wijkvoorzieningen en een strokenbouwverkaveling met verschillende woningtypen rond een collectieve tuin. De wijk is in de jaren zestig opgebouwd en gesplitst waarbij de wijken afzonderlijk een bepaald publiek trokken: Tuinenhoven werd met de kleinere goedkopere eengezinswoningen met platte daken een echte arbeiderswijk, terwijl Groenenhoven iets ruimere en dus duurdere puntkappers bood voor de middenklasse. Oudere bewoners refereren nog steeds aan die tweedeling in de benaming van de bewoners: Tuinenhoven daar woonden de blauwe boorden en in Groenenhagen de witte boorden. Groenenhoven is iets ruimer van opzet en door sloop heeft Groenenhagen geen echte hoogbouw meer in de wijk. De flats in Tuinenhoven zijn grotendeels bewaard gebleven door renovatie en toevoeging van liften om de oudere bewoners in de wijk te houden. De eerste bewoners van GHTH waren de zogenaamde ‘starters’: jonge stellen met of (nog) zonder kinderen. In de beginjaren van deze wijk was men erg tevreden over het woonklimaat: men was gehecht aan de wijk en kende elkaar. Met het verstrijken van de jaren veranderde ook de bevolkingssamenstelling drastisch. Eind jaren tachtig, begin jaren negentig trokken veel bewoers weg uit de wijk. Mensen die het zich konden veroorloven verruilden hun flatwoning voor een groter huis buiten de wijk. Ouderen kwamen in aanmerking voor aangepaste woonruimte en trokken weg, de vergrijzing zette door. Kinderen werden volwassen en zochten buiten de wijk een nieuw leven. Doordat de gezins-samenstelling veranderde voldeden de woningen vaak niet meer aan de woonwensen. Hierdoor kwam een sterke toestroom op gang van nieuwkomers: veelal kinderrijke ge-zinnen met een andere etnische herkomst. Deze bewoners brachten niet alleen een andere cultuur maar ook andere leefpatronen mee. Daarbij kwamen ze terecht in een wijk waar nog maar weinig van de sociale cohesie over was. De taalbarrière maakte het leggen van sociale contacten vaak lastig. Doorstromers met een tijdelijke woning in GHTH hadden geen behoefte aan binding met de wijk. Veel bewoners werden onverschillig ten opzichte van hun leefomgeving waardoor de wijk verslonsde en een verpauperde uit-straling kreeg. Hierdoor ontstond een klimaat van onveiligheid, onvrede en intolerantie. 10


Halverwege de jaren negentig luidden de bewoners de alarmklok en is door meerdere betrokken partijen ingespeeld op de onleefbaarheid van de wijk: de woningbouwvereniging, de deelgemeente en welzijnswerk. Er zijn diverse gesprekken gevoerd met bewo-ners om de wensen, behoeften en pijnpunten in kaart te brengen. Daarop is een toekomstvisie voor de wijk ontwikkeld met sloop, renovatie en nieuwbouwplannen. Deze plannen zijn gefaseerd en in overleg met de bewoners doorgevoerd, de sloop en renovatie zijn grotendeels voltrokken, de nieuwbouwplanen zijn nog maar deels gerealiseerd en lopen helaas, zoals vaker het geval is, en zeker in tijd van economische crisis, vertraging op. In de wijk hebben zich een aantal heftige gebeurtenissen voorgedaan. Zo is in 2006 een bewoner van de Prinsenpleinflat met messteken om het leven gebracht toen hij de vuilnis buiten wilde zetten en is een jongen in een van de wo-ningen vermoord, later bleek dit om een afrekening te gaan. Deze gebeurtenissen hebben veel losgemaakt in de wijk, maar hieruit zijn ook positieve initiatieven voortgekomen. Zo is er door jongeren een stille tocht georganiseerd voor een van de slachtoffers en is er met name voor de Antilliaanse groep jongeren de Brassband Earthquake opgericht, die inmiddels tot over de landgrenzen bekend is. De gebeurtenissen hebben echter een vooral bij de oudere generatie een gevoel van onbehagen en onveiligheid teweeg gebracht. Daarnaast hebben deze gebeurtenissen door de etnische afkomst van de betrokkenen de vooroordelen en intolerantie vergroot. Dit heeft nog meer een wig gedreven tussen de oude en nieuwe bewoners van de wijk.

aa 11


De huidige situatie

Met de campagne ‘te Woon’ biedt Woonbron een keuze aan in de maandelijkse kosten, zo kun je naast gewoon huren, de huur ook voor vijf of tien jaar vast zetten. Daarnaast kun je het huis ook kopen. In eerste instantie verkoopt woonbron aan de huidige bewoners, pas wanneer die vertrekken wordt het pand ook aan anderen te koop aangeboden. Woonbron komt hiermee tegemoet aan de wens naar koopwoningen in de wijk en hoopt daarmee (tijdelijke) bewoners aan de wijk te binden. Door de sloop, renovatie en nieuwbouwprojecten komt er meer variatie in het woonaanbod. Met name door de nieuwbouw verbetert de concurrentie positie met andere wijken in de (deel)gemeente. Huishoudens uit het midden- en hogere inkomenssegment zien tegenwoordig ook in GHTH hun toekomstige woonwijk. Door een breder en diverser woningaanbod te bieden, zal meer en meer een gevarieerdere bevol kingssamenstelling ontstaan. De nieuwbouwcomplexen de Merel en de Zwaluw, beide gelegen in Groenenhagen zijn reeds gerealiseerd en hebben inderdaad nieuwe groepen bewoners naar de wijk getrokken. Deze nieuwbouwcomplexen lijken echter als een soort eilandjes in de wijk te staan met hun afgeschermde binnen-plaatsen waar kinderen ongestoord kunnen spelen en auto’s veilig worden geparkeerd.

Het kleine winkelcentrum aan het Prinsenplein is door renovatie en nieuwbouw opgeknapt. Tussen twee bestaande blokken werden nieuwe woningen toegevoegd zodat er een poort is ontstaan. Het plein staat centraal als ontmoetingsplek en direct aan het plein kan worden geparkeerd. Je vindt er een supermarkt, snackbar, Turkse bakker en nog wat winkels. Aan de Spitsenhagen bevindt zich

12


tevens een bescheiden rijtje winkels, waarvan een aantal inmiddels gesloten is. Voor de meeste boodschappen gaan de bewoners naar het in de aangrenzende wijk gelegen en grotere winkelcentrum Keizerswaard (dat gerenoveerd wordt).

Het aanpakken van de buurttuinen was onderdeel van de grootschalige herstructurering van de wijk. Door dichtbegroeide bosjes en het ontbreken van voldoende sociale controle voelden bewoners zich niet veilig meer in het park. De begroeiing is verwijderd en heeft plaats gemaakt voor trapveldjes, speelplekken, bankjes en picknicktafels. De parken zijn nu een stuk overzichtelijker. Buurttuin Tuinenhoven heeft zelfs een romantische rozenpergola met een zitje. Deze tuinen hebben een ontmoetings functie op buurtniveau voor alle leeftijden. De bedoling was dat de bewoners de tuinen ook deels zelf onderhouden, dat loopt in de praktijk niet helemaal volgens plan.

13


De geluidswal langs de A16 omarmt de wijken Groenenhagen Tuinenhoven en wordt beschouwd als groene zone die met de wijk wordt verbonden door de groene promenade met wandelen fietspaden die precies tussen de twee wijken in ligt. Bij de deelgemeente is een gratis kaart verkrijgbaar voor divers wandelen fiets routes door het gebied. Dankzij het vele groen en de ruim opgezette bebouwing zijn er veel vogels in de wijk te vinden. Vandaar ook de naamkeuze voor de nieuwbouwcomplexen: de Zwanen, de Spechten en de Ooievaar.

De Toekomst

Er is veel onduidelijkheid over de realisatie van de nieuwbouwplannen bij betrokkenen, maar vooral onder bewoners. Ondanks eerdere inspanningen, waar bewoners nauw betrokken werden bij de realisatie van een visie en gefaseerd projectplan, hebben bewoners nu soms het gevoel dat ze niet meer meetellen en dat er niet of nauwelijks meer met hen gecommuniceerd wordt (dit bespeurden we overigens ook bij enkele professionals die in de wijk werken). Voor de komende jaren staan een aantal nog te realiseren nieuwbouw projecten in de planning: Twee onder één kap woningen De Zwanen Ter hoogte van de Oosterhagen in de wijk Groenenhagen worden langs de A16 drie eilanden gecreëerd. Hierdoor ontstaat een intiem woongevoel met veel privacy voor de bewoners. Op de eilanden komen ruime twee onder één kap woningen, omgeven door water, groen en wandelpaden. Brede school De Spechten In de wijk Groenenhagen, op de grens tussen Tuinenhoven en Groenenhagen zal parallel aan de groene promenade een brede school verrijzen. Momenteel zijn de plannen en de planning nog niet concreet, maar twee van de betrokken scholen werken al wel samen in Brede School activiteiten. De Brede school zal drie scholen huisvesten: de Openbare school De Groene Palm, de Protestants-christelijke school Prins Willem-Alexander en het Speciaal Basis Onderwijs Van Heuven Goedhart. Tevens zullen de Stichting Kinderopvang IJsselmonde en Perspect er hun intrek nemen. De brede school wordteen belangrijke kernvoorziening voor de wijk met betrekking tot de ontwikkeling van kinderen en hun ouders en wil tevens meer linken leggen met de wijk.

14


Zorgcomplex De Ooievaar

Tussen de nieuwe Brede school en de geluidswal aan de A16 komt een groot complex met allerlei zorgvoorzieningen. Vanaf de A16 wordt dit de blikvanger van de wijk met het nieuwe buurtcentrum (nu nog het Trefpunt aan de Hollands Tuin), een low-budget restaurant, een gezondheidscentrum en een ruimte voor zorgverleners. Boven dit wijkservicecentrum komen ongeveer honderd drie- en vierkamer appartementen. Een aantal van deze woningen zal aan (cliënten van) Stichting Pameijer en Steimetz worden verhuurd.

15


16


17

De bewoners van Groenenhagen Tuinenhoven

18


De bewoners van Groenenhagen Tuinenhoven Woonbron noemt Groenenhagen Tuinenhoven ‘De voortuin van Rotterdam’. Door de ruime opzet van de wijken, met veel laagbouw en groenvoorzieningen, oogt de wijk als een groene oase van rust in de drukke stad Rotterdam. De buurt oogt op het eerste gezicht zelfs wat saai en gezapig. We vroegen ons voor aanvang van het onderzoek zelfs af waar de onvrede vandaan komt omdat de eerste indruk van de wijk vooral positief is. Toch schuilt er veel armoede enleed achter de voordeuren, waar we in meerdere gesprekken met professionals al snel op gewezen werden.

19


In september hebben we via Woonbron een huis-aan-huis enquête laten verspreiden en een oproep geplaatst in de nieuwsbrief van Woonbron met daarin een aantal vragen over hoe de bewoners de wijk beleven. Daar zijn zo’n dertig reacties op terug gekomen, die voor een derde positief waren. Ondanks dat veel mensen niet uit de wijk weg zouden willen, is er ook (en nog steeds) een hoop onvrede over de leefbaarheid, omgeving en sociale contacten.

Verhoudingen

In 2007 woonden er in totaal 4.849 bewoners in GHTH. Het Verwey-Jonkers instituut maakte begin 2008 een analyse van de bevolkingssamenstelling. Daaruit kwam naar voren dat het aandeel kinderen en jongeren in de wijk (<25 jaar) 41% van de bevol-king bedraagt. Het aantal ouderen is verder afgenomen tot 28% (>50 jaar) waarmee de wijk GHTH zowel relatief als in absolute zin jong te noemen is. Ter vergelijking de percentages in heel IJsselmonde: 25% jonger dan 25 jaar tegenover 29% vijftigplussers. Verder is de wijk de 50% grens gepasseerd voor wat betreft het aandeel allochtonen. Van alle bewoners van GHTH behoort 60% tot de potentiële beroepsbevolking, dat zijn de bewoners tussen de 15 en 65 jaar. 14% van deze groep staat ingeschreven als werkloos of werkzoekend en ontvangen een uitkering. In heel IJsselmonde is dat 9%. Het merendeel van de uitkeringsgerechtigden in GHTH heeft een allochtone achtergrond: 70%.

20


Culturele diversiteit

In de jaren negentig telde GHTH wel meer dan honderd verschillende nationaliteiten! In 2007 woonden er 52% allochtonen in de wijk (vooral in Groenenhagen, waar ze 65% van de bevolking uitmaken). Deze groep bestaat uit diverse subgroepen: de grootste groep vormen de Surinamers met 14%, dan volgen de Antillianen en Arubanen met 9%. De Turken en de Marokkanen vormen respectievelijk 6% en 4% van de bevolking. Veel van de, met name allochtone, bewoners in GHTH moeten rondkomen van een klein inkomen, waarbij het relatief vaak gaat om eenoudergezinnen. Deze nieuwkomers hebben vaak een laag opleidingsniveau, beheersen de Nederlandse taal matig waardoor ze moeite hebben met het vinden van aansluiting op de samenleving of de arbeidsmarkt. De oude, veelal autochtone, bevolking is vaker negatief over de wijk dan de nieuwkomers, die overwegend van allochtone afkomst zijn. Daarentegen voelen de nieuwkomers zich vaak niet welkom of geaccepteerd in de wijk. Het VerweijJonkers Instituut meldt in haar onderzoek dat het opvoedingsklimaat is verslechterd en het mengen van etnische groepen/ integratie een groot probleem blijft, al is de participatie van bewoners inmiddels verbeterd.

21


Ouderen

De oudere bewoners wonen veelal vanaf de oplevering van de eerste nieuwbouw huizen in de jaren zestig in de wijk. Zij spreken vaak met weemoed over de jaren waar iedereen elkaar kende, er gegroet werd en rekening met elkaar werd gehouden. In hun ogen is de buurt erg achteruit gegaan, onveilig en asociaal geworden. Ze komen niet graag buiten de deur, vooral niet ’s avonds in het donker. In de wijk zijn oudere dames beroofd en in elkaar geslagen. Toch weerhoudt dit gevoel van onveiligheid een aantal ouderen niet de activiteiten van Perspect, in het dienstencentrum aan de Groene Tuin en in het Trefpunt, te bezoeken. Sommige oudere bewoners vinden het allemaal wel best wat er aan activiteiten gebeurt, zolang ze er zelf maar niet aan hoeven deel te nemen. Maar een keer kijken naar wat anderen, bijvoorbeeld jongeren in de wijk doen, ervaren ze wel als afwisselend en plezierig. Mobiliteit van ouderen in de wijk GHTH is daarbij wel een probleem, wat sommigen ervan weerhoudt deel te nemen aan activiteiten georganiseerd door Perspect of van Stichting Ouderenwerk IJsselmonde. Veel oudere bewoners hebben vooral contact met andere oudere bewoners. Ze ergeren zich aan nieuwkomers, die vaak niet dezelfde normen en waarden erop na houden wat betreft opvoeding, groeten op straat, onderhoud aan tuin en gordijnen voor de ramen. Het werd bijvoorbeeld betreurd dat de Somalische buren geen kerstverlichting voor de ramen zetten in de donkere december maand. Hierdoor liggen de verwachtingen wel erg hoog. Het lijkt dat de wens vooral assimilatie betreft en geen integratie.

22


Ouderen in de Tuynenburgflat De Tuynenburgflat aan de noordoostkant van Tuinenhoven staat statig langs de A16. Het betreft een hoge flat voor vijftig plussers. Deze flat fungeert bijna als een eiland in de wijk: de bewoners lijken er geïsoleerd te leven en naar de wijk te kijken als buitenstaanders. De bewoners commissie (BC) bestaat nog maar uit één lid, die tevens de recreatieruimte bestiert. Dit doet deze dame al zo’n twaalf jaar, niet geheel zonder slag of stoot maar met grote inzet. Jaarlijks verspreid ze een enquête onder de bewoners om hun wensen te inventariseren. Daarop gebaseerd maakt ze een activiteitenplan waarbij ze bijvoorbeeld ook externe kunstenaars benadert. Ondanks de linken die ze legt met de uitkomsten van de enquête worden deze activiteiten slecht bezocht en blijken de ouderen toch vooral plezier te halen uit bewezen activiteiten als kaarten en spelletjes spelen; vooral bingo is een geliefde activiteit. Ook staan de mensen niet of nauwelijks open voor nieuwkomers, en bestaan er veel vooroordelen over buitenlanders en jongeren. In samenwerking met woonbron werd een buitenactiviteit in de vorm van een BBQ georganiseerd, met informatiekraampjes, hapjes en drankjes. Een van de doelen was de mensen uit de flat te krijgen en ontmoetingen te creëren met de jongeren van de wijk. De veelal blanke bewoners bleven vanaf hun balkonnetjes het feest beneden aanschouwen, degenen die het waagden zich te vertonen, vonden het vooral eng om zich te mengen onder de veelal gekleurde jeugd. Ze waren bang dat ze van hun tas zouden worden beroofd. De vooroordelen zitten diep: in de flat kwamen ouderen met een andere culturele achtergrond en plots gingen de voordeuren op slot… ook deelname door deze nieuwkomers aan de activiteiten in de recreatieruimte verliep moeizaam. De nieuwkomers voelen de desinteresse en haken al snel af.

23

De bewoners van Groenenhagen TuInenhoven

Ouderen in de Prinsenpleinflat Boven de winkels aan het Prinsenplein zijn woningen waar veelal ouderen wonen. Tussen de twee bestaande flats aan het Prinsenplein is een middenstuk gebouwd. Het zijn mooie flats die qua huur duurder zijn dan de bestaande woningen aan het plein. Een deel van de huidige bewoners in het nieuwbouwgedeelte is daar met een speciale regeling gekomen, omdat hun eigen woning elders in de wijk is gesloopt. De nieuwe bewoners hebben soms het gevoel dat er bevooroordeeld naar hen gekeken wordt, omdat ze in duurdere woningen wonen. In een van de nieuwbouw woningen is een recreatieruimte gesitueerd, grotendeels gesponsord door Woonbron. In 2006 is een medebewoner van de Prinsenpleinflat doodgestoken toen hij zijn vuilnis buiten wilde zetten en in het binnenplaatsje achter de flat hangjongeren ontdekte die wiet aan het roken waren. Daar heeft hij wat van gezegd en de jongens hebben hem met messteken om het leven gebracht. Ter nagedachtenis van deze meneer hangt er een tegel in het trappenhuis aan de Prinsenpleinflat. Het gevoel van veiligheid is door deze gebeurtenis enorm afgenomen en Woonbron heeft flink geïnvesteerd in de beperkte toegankelijkheid van niet bewoners tot deze flat.

Jongeren

Jongeren hebben in GHTH weinig identiteit en worden door de oudere bewoners amper geaccepteerd en getolereerd. Door het gebrek aan (goede)voorzieningen hangen ze veel op straat en zorgen voor de nodige overlast. Wat weer leidt tot spanningen tussen oudere buurtbewoners en de jongeren. Woonbron had aanvankelijk een leegstaande woning beschikbaar gesteld voor de jongeren. Naast klachten van buren wegens overlast, bleek deze niet te voldoen aan de eisen. Vandaar dat de activiteiten zijn verhuisd naar het Trefpunt.

24


Sinds Jongerenwerk IJsselmonde (JIJ, dat valt onder SWF) het jongerenwerk heeft overgenomen zijn er veel jongerenwerkers actief in het Trefpunt en worden er meerdere activiteiten aangeboden. Welzijnsorganisatie Perspect biedt jongeren sport activiteiten aan in de buurt, middels de Sportshop, een donker gebouw dat achter het Trefpunt ligt en wat vooral Antilliaanse jongeren trekt. Naast de sportshop en het Trefpunt van Perspect zijn er niet veel plekken in de wijk waar jongeren terecht kunnen. Ook worden met de bestaande activiteit en niet alle jongeren bereikt. Er is geen jongerenbuurthuis of cultureel podium. Deze staan echter wel in de planning om gerealiseerd te worden alleen loopt dat de nodige vertraging op. Jongens Ondanks de roep om gezien te worden als volwaardige Nederlanders, blijken de jongeren elkaar onder etnische groepen te scharen en zo te benoemen. Tijdens ons onderzoek vernamen we dat er spanningen waren tussen ‘Marokkaanse’ en ‘Antilliaanse’ groepen in de wijk. Deze groepen zijn echter breder dan de noemer doet vermoeden en worden vooral door de jongerenwerkers en buitenstaanders gehanteerd. Zo scharen de Arabische-islamitische jongeren zich achter de Marokkaanse groep en vallen de Surinaamse en Kaapverdische jongeren kennelijk ook onder de noemer Antilliaanse groep. Deelgemeente IJsselmonde organiseerde in samenwerking met de World Dialogue Foundation een aantal groepssessies. Deze sessies betroffen kringgesprekken binnen de eigen groep, en een afsluitende sessie met beide groepen en betrokkenen als deelgemeente, politiek, politie en Woonbron. Deze laatste sessie woonden we bij en was erg interessant. Ondanks het ongeduld van de betrokken jongeren waren alle partijen enthousiast over het effect en het perspectief voor de toekomst. De deelgemeente wil graag een vervolg geven aan deze sessies.

25


Wat opviel is dat de jongeren zelf ook ontevreden zijn over de huidige situatie. Ze missen een eigen plek en klagen over het gebrek aan privacy, door de camera’s die op het prinsenplein hangen. Ze krijgen in hun ogen vaak onterecht een boete en moeten zich te pas en te onpas identificeren. Ze zijn positief over de hangplek die ze net buiten de wijk hebben gekregen, maar vinden die in de wintermaanden te koud en te nat en zouden graag een eigen plek hebben die qua inrichting, sfeer en faciliteiten aansluit op hun behoeften. De jongeren lijken bereid te zijn mee te denken in oplossingen om de overlast te voorkomen of te beperken. Zo zouden ze graag betaald werken voor Woonbron of de deelgemeente bij het verrichten van allerlei klusjes, omdat ze vaak nergens anders werk of een bijbaantje krijgen. Ook willen ze best bijdragen aan de buurt. Van de inkomsten zouden bijvoorbeeld de kosten voor een nieuw jeugdhonk betaald kunnen worden. Bij de Sportshop gaat nogal eens wat kapot, de jongeren zouden graag zien dat wat kapot gaat ook weer vergoed wordt door de jongeren zelf, zodat er zuiniger met de spullen wordt omgegaan. Al met al klinkt er toch een bepaald verantwoordelijkheidsgevoel door. Meiden De jongens zijn vaak allesbepalend voor de perceptie van jongeren in de wijk. En dat terwijl de meiden zich vaak positief inzetten voor de wijk, al zijn er ook meiden die rondhangen. Het jongerenwerk viel jaren onder verantwoordelijkheid van welzijnsorganisatie Perspect, maar wordt sinds 2009 uitgevoerd door Stichting Welzijn Feijenoord. Het meidenwerk werd onder Perspect altijd goed bezocht, met zo’n 70 tot 80 meiden die werden bereikt. Een harde kern van die meidengroep werkt nog samen met de Perspect medewerkster als vrijwilliger bij de maandelijkse ouderen verjaardagsoos. Het meidenwerk is een belangrijke schakel in de wijk, doordat ze elkaar leren kennen, zelfstandig worden en solidariteit naar elkaar ontwikkelen. De meiden vinden het leuk de opbouwwerkster met de verjaardagssoos te helpen en de ouderen vinden het leuk dat ze de meiden, met een veelal cultureel diverse achtergrond, ontmoeten. Aanvankelijk was er sprake van vooroordelen, maar juist door het informele samen zijn en het vrijwilligers werk van de meiden, wordt er veel lof geoogst. Tijdens de dag van de dialoog zijn ouderen met meiden in gesprek gegaan en bleken er al snel vooroordelen te sneuvelen. Een groep meiden heeft actie gevoerd om te voorkomen dat het meidenwerk werd weggehaald bij Perspect, maar helaas heeft dan niet mogen baten. Wellicht dat uit die onvrede de opkomst bij het huidige meidenwerk laag is. De meiden die er zijn, zijn enthousiast en komen zelf met voorstellen. Zo vond er in december een feest plaats dat ze helemaal zelf organiseerden, 26


uiteraard onder supervisie van de jongerenwerkster.

Kinderen

Voor de groep kinderen in de basisschoolleeftijd organiseert Perspect de meeste activiteiten in de wijk. Ook kunnen kinderen van De Groene Palm en de Prins Willem-Alexander scholen zich vermaken tijdens naschoolse activiteiten die onder de brede school projecten vallen. In 2008-2009 organiseerde Villa Zebra in IJsselmonde het project Hier is plekzat! in opdracht van de deelgemeente. Middels openlucht workshops en een website werden kinderen uit IJsselmonde gevraagd naar hun mening over hun wijk. Het project was voornamelijk gericht op de basisscholieren uigroep 6, 7 & 8 maar aan de openlucht workshops namen ook vaak jongere kinderen deel. De kinderen konden via een website en workshops aangeven welke plekken ze leuk, eng, vies, mooi en spannend vonden. Op deze manier is middels het project een goed beeld verkregen van de beleving van kinderen in hun wijk en hun ideeën daarbij.

27


Het opvallendste aan de negatieve opmerkingen over GHTH is dat de kinderen de wijk saai, vies en gevaarlijk vinden. Hierbij geven ze aan dat het Prinsenplein eng en gevaarlijk is: er wordt expliciet aangegeven dat er een steekpartij is geweest en dat er veel ‘samenscholingen’ zijn. Het saaie gedeelte heeft betrekking op het grasveld achter het Prinsenplein: de buurttuin. Hoewel de kinderen wel vaak aangaven dat ze graag spelen op de grasvelden werd er ook gezegd dat veel van de veldjes saai waren omdat er te weinig speelapparaten/voetbalveldjes zijn. In de Burgemeester Molenaarstraat voetballen buurtjongens tegen de garageboxen omdat ze geen voetbalveldje hebben, dit geeft veel overlast. Ook vinden de kinderen het verkeer in deze straat gevaarlijk en zijn er geen zebrapaden. De Oosterse Tuin wordt aangeduid als leuk en gezellig terwijl de Indische Tuin als vies en eng wordt ervaren: ‘bijna alles is kapot en verrot’. De C.D. Tuinenburgstraat vinden de kinderen een leuke straat om te wonen maar ze missen hier een plek om te spelen. Bij de Abrikozentuin werd opgemerkt dat er achter de huizen geen licht brandt en het daardoor erg donker en eng is. Het park bij de Pruimentuin is leuk maar ook vies, en de kinderen zijn bang voor de junks die hier rond zouden lopen. Bij Steenhagen zit een bocht waardoor het verkeer gevaarlijk is. Aan de Zuiderhagen worden veel honden uitgelaten waardoor kinderen wegens de hondenpoep niet kunnen voetballen. Wel organiseren de buren hier onderling activiteiten: ‘daar genieten wij altijd wel van, dan is het echt ons buurtje’. De grotere jongens scheuren met hun scooters over de stoep, waar de kinderen van schrikken. In Middenhagen wordt er op een glijbaan gespuugd. Belangrijkste punten van kritiek die de kinderen uit de buurt aangeven zijn het verkeer (Groene Tuin eng om over te steken), hondenpoep (omdat ze graag buiten spelen), gemis van kleur in de wijk (middels bloemen of op gebouwen). Hun gevoel van veiligheid blijkt erg samen te hangen met het uiterlijk van de buurt. Opvallend is dat een groot deel van de kinderen aangeeft de wijk saai te vinden en daarbij met het verzoek komt speeltoestellen en voetbalgoals te plaatsen. De positieve punten hebben voornamelijk te maken met de mogelijkheden tot buitenspelen. Ondanks het gemis van speeltoestellen/voetbalveldjes hechten de kinderen uit GHTH veel waarde aan de grasveldjes en het groen dat karakteristiek is voor GHTH.

28


Zieken en minder validen

Sinds najaar 2008 is het grootste regionaal palliatief centrum van Nederland in gebruik genomen. Dit nieuwbouwcomplex van Laurens waar ongeneeslijk zieke mensen wonen, staat aan de Oosterhagen.

Aan de Oosterse Tuin is een appartementencomplex gebouwd voor mensen met een verstandelijke beperking. Twaalf mensen hebben daarbinnen een eigen appartement. De bewoners van dit complex worden 24 uur per dag begeleid door stichting Pameijer.

Aan de Bessentuin is een kleinschalig complex gebouwd van vier etages. Het biedt elf appartementen voor cliënten van Steimetz/ De Compaan. Deze bewoners hebben een lichamelijke beperking en wonen zelfstandig.

Participatie

Het geduld van de bewoners in GHTH is het afgelopen decennia behoorlijk op de proef gesteld. Pas na lang aan de bel trekken werden de problemen serieus genomen en werd er vanuit de deelgemeente en de woningcorporatie gehoor gegeven aan de roep van de bewoners om in te grijpen. In het traject dat volgde, waar ze de bewoners graag nauw bij wilden betrekken, was het lastig vertrouwen te winnen voor de plannen die nog lang niet compleet uitgewerkt waren. De besluitvorming sleepte zich voort en er leek niks te gebeuren. Om duidelijk te maken dat er achter de schermen hard werd gewerkt aan nieuwe plannen en oplossingen voor de problemen in de wijk, organiseerde men op 21 november 2000 een voorlichtingsavond waarmee een marathon van tien voorlichtingsbijeenkomsten van start ging. Bewoners zijn betrokken bij de ontwikkeling en uitvoering van de plannen in de wijk, maar de samenwerking verliep niet altijd even soepel.

29


Uit het rapport van het Verwey-Jonkers Instituut lijkt het erop dat bewoners wel te activeren zijn voor het leveren van activiteiten die gericht zijn op ontspanning, maar minder op activiteiten met een ander oogmerk. Ondanks de inspanningen van de bewoners commissies is het lastig nieuwe vrijwilligers te werven onder de nieuwkomers. Bij het vernieuwingsproces in de wijk was het niet gelukt om ook maar één allochtone bewoner te betrekken. Ook op scholen is de ouderbetrokkenheid vaak laag, kenmerkend voor veel cultureel diverse wijken. Toch zijn er veel groepen actief in de wijk, al is de samenhang en de opkomst vaak wisselend. Het verenigingsleven, waar veel BC-leden en oudere bewoners met weemoed over spreken heeft plaats gemaakt voor individualisme. Een trend die overigens niet alleen in de wijk zichtbaar is, maar ook daarbuiten.

30


31


32


Organisaties in Groenenhagen Tuinenhoven Zo op het eerste gezicht lijkt Groenenhagen Tuinenhoven een rustige wijk, een groene oase in de grote stad. Maar achter de voodeuren schuilen armoede, gebroken gezinnen, huiselijk geweld en andere problemen. Naast het welzijnswerk spelen de scholen hierin een bemiddelende rol. De voorzieningen in de wijk bieden de bewoners kansen om vooruit te komen en zelfstandig te functioneren. Een grote groep bewoners van GHTH is 50+ en de betrokken organisaties vinden het van belang dat zij waardig en zelfstandig oud kunnen worden in de wijk.

33


Aan de Hollands Tuin in Tuinenhoven ligt het Trefpunt van de welzijnsorganisatie Perspect. Hier kunnen bewoners, naast de diensten van Perspect, hun klachten, vragen of problemen voorleggen aan diverse organisaties als de politie, complexbeheerders van Woonbron, de Vereniging van Bewoners Commissies en Buurtbemiddeling. Wat bij ons onderzoek vooral opviel is dat er veel in de wijk gebeurt en en dat daar veel organisaties bij betrokken zijn. In de paar maanden van zoek bleek het onmogelijk om alle betrokkenen te spreken. Naast de die in de wijk vooral in het Trefpunt aan de Hollands Tuin plaats vinden, aantal overkoepelende organisaties die in de wijk op diverse locaties

te doen is, ons onderactiviteiten zijn er een actief zijn.

Sociaal investeringsplan Woonbron en de deelgemeente investeren in de wijk om binnen enkele jaren de wijk weer een vitaal woongebied te laten zijn. Er wordt niet alleen geïnvesteerd in woningen, maar ook in voorzieningen, buitenruimte en bedrijven, maar vooral in mensen. Van 2001 tot 2006 was er sprake van een Sociaal Investeringsplan in Groenenhagen Tuinenhoven, het zogenaamde SIGT. Dit plan was erop gericht dat bewoners uit GHTH elkaar beter leerde kennen en bewoners die hulp nodig hebben, ontwikkelingskansen kregen. Hierbij werd met name aandacht gevraagd voor de ouderen, kinderen en jongeren. Vooral de verhouding tussen de oorspronkelijke bewoners en de nieuwe, veelal allochtone bewoners was een punt van zorg. Vanaf 2001 is er € 2,5 miljoen uitgegeven aan sociale activiteiten als sporten spelactiviteitenvoor kinderen, het opzetten van een brassband voor jongeren, laagdrempelige taallessen voor nieuwkomers en professionele ondersteuning voor actieve wijkbewo-ners. Ook werden er voor de ouderen in GHTH uiteenlopende activiteiten georganiseerd.

34


‘Het sociale investeringsplan heeft geleid tot afname van overlast door jongeren. Dit neemt niet weg dat er nog steeds sprake is van overlast, die bovendien een hardnekkig karakter heeft. De groepen die deze overlast veroorzaken zijn tamelijk ongrijpbaar, voor een deel omdat het hier ook gaat om jongeren van buiten de buurt en de wijk. De ongrijpbaarheid ervan maakt ook dat er geen zicht kan ontstaan op wat deze jongeren bezig houdt en waarvoor zij te interesseren zijn. … Jongeren zijn door de activiteiten en bijdragen daarin meer betrokken geraakt bij hun buurt. Daarmee is ook de relatie tussen jong en oud verbeterd. Opvallend zijn ook de nieuwe netwerken van vrijwilligers rond de brassband waarin jongeren en volwassenen nauw met elkaar samenwerken.‘ Conclusie Verwey-Jonkers Instituut 2008 Het jongerenwerk, de politie, Woonbron en de deelgemeente IJsselmonde werken samen aan activiteiten om te voorkomen dat jongeren het verkeerde pad op gaan. De inzet in de wijken wordt gekenmerkt door het organiseren van activiteiten, samen praten en kijken naar oplossingen en indien nodig streng optreden.

Woonbron

De woningbouwcorporatie wil verder gaan dan alleen onroerend goed beheren, ze investeert in de sociale structuur door middel van het aanbieden van woonzorgproducten. Hierbij ziet de corporatie ook een middel om instrumenten te ontwikkelen voor toepassing in andere wijken. Het vernieuwingstraject in het afgelopen decennia is in de wijk GHTH anders gegaan dan in andere wijken: van meet af aan zijn de bewoners bij de nieuw te ontwikkelen plannen betrokken. Wijkteam Woningbouwcorporatie Woonbron heeft voor de wijk GHTH een wijkteam dat bestaat uit: een wijkregisseur, twee woonmakelaars, twee complexbeheerders, een installatieadviseur, een opzichter, een sociaal beheerder en twee medewerkers klantenservice. De wijkregisseur staat in direct contact met de bewoners van de wijk. Ze heeft een paar keer per jaar gesprekken met de bewoners commissies en probeert de problemen die er spelen op te lossen en daar waar nodig vragen te beantwoorden. De complexbeheerders worden ingezet om de buurt schoon, heel en veilig te houden en hebben vier keer per week spreekuur in het informatiecentrum/ Trefpunt.

35


36

Recreatieruimte Tuynenburgflat


37


Bouwen voor de buurt Het totaalplan voor Groenenhagen Tuinenhoven omvat, naast sloop en nieuwbouw ook groot onderhoud aan woningen, het opknappen van straten, plantsoenen en speelplaatsen en een reeks maatregelen om de sociale achterstanden te bestrijden, de werkeloosheid terug te dringen en jongeren meer kansen te bieden. Het motto van alle plannen is ‘bouwen voor de buurt’. Recreatieruimten Woonbron ondersteunt twee recreatie ruimten in de wijk: een in de Prinsenpleinflat en de ander in de Tuynenburgflat. De bewoners organiseren hier zelf diverse activiteiten. Een paar keer per week komen de bewoners samen in de recreatieruimte om koffie te drinken, bij te kletsen en spelletjes te spelen. Beide ruimten worden door vrijwilligers gerund. Een beperkt aantal bewoners maakt maar gebruik van deze ruimten. Bewonerscommissies Voor heel IJsselmonde is er een overkoepelend orgaan: de Vereniging van Bewoners Commissies, de VBC, die de woningen van Woonbron vertegenwoordigt. Daaronder vallen ook de verschillende bewonerscommissies uit de wijk GHTH: - Groenenhagen - Tuinenhoven hoogbouw - Tuinenhoven laagbouw (staat op non-actief) - Tuynenburgflat - Prinsenpleinflat Deze bewonerscommissies (BC’s) bestaan vaak uit de oorspronkelijke oude bewoners van de wijk en zijn over het algemeen goed georganiseerd. Ze houden (soms wekelijks) spreekuren om de vragen en problemen van bewoners in kaart te brengen en vertegenwoordigen de bewoners van een bepaalde wijk, straat of flat. Tijdens het overleg tussen de BC’s en Woonbron zagen we een enorme betrokken-heid onder de bewoners. Helaas worden deze BC’s vooral bemand en gerund door de autochtone oudere bewoners uit de wijk en is het lastig om opvolging te vinden die een betere afspiegeling van de wijkbewoners geeft. Ook op de VBC themadag, de jaarlijkse bijeenkomst die door de overkoepelende Vereniging van BC’s insamenwerking met Woonbron wordt georganiseerd, was het overgrote deel van de aanwezigen de blanke oudere bewonersgroep.

38


Deelgemeente

In de deelgemeentelijke integratiebeleidsnota van 2006 staat onder het kopje Versterken van de basisvoorwaarden voor participatie en integratie dat het de taak van de deelgemeente is om inwoners op hun vermogens en verantwoordelijkheden tot deelname aan de samenleving aan te spreken en dat het de verantwoordelijkheid van de deelgemeente is om samen met andere partijen een kansrijke omgeving te bieden die deze deelname mogelijk maken. Jeugdbeleid Binnen het jeugdbeleid is een nieuwe visie ontstaan. Daar waar vroeger vooral activiteiten werden aangeboden, wordt er nu een pro-actieve houding van de jongeren verwacht. Binnen de gebruikte methodiek van Talenthouse gaat het om het benutten van de capaciteiten en het ontwikkelen van de talenten bij deze jongeren. Het bedenken, organiseren, uitvoeren en evalueren van activiteiten doen de jongeren nu vooral zelf. Hierbij maken andere organisaties, ouders en buurtbewoners deel uit van het concept. Het jongerenwerk gaat hierbij samenwerking aan met alle personen en organisaties die belangrijk zijn in het leven van een jongere. School, werk, voldoende beweging en een goede relatie met andere bewoners in de wijk zijn nodig om op te groeien tot een volwaardig burger. Zowel de manager als de jongerenwerkers worden een jaar lang intensief gecoacht bij de implementatie van deze nieuwe methodiek.

Perspect

Perspect is de welzijnsorganisatie voor Groot IJsselmonde. De Stichting zet zich in voor de inwoners door ondersteuning te bieden en activiteiten te organiseren. Perspect richt zich op de versterking van kansen tot maatschappelijke zelfstandigheid door het verbeteren van de sociale kwaliteit van de leef- en woonomgeving. Perspect runt in GHTH het Trefpunt en de Sportshop voor de jeugd. Naast de deelgemeente werkt Perspect samen met Woonbron en lokale scholen voor het realiseren van activiteiten voor en het verstrekken van informatie aan bewoners.

39


Dialogen Onder het programma Mensen maken de stad (in opdracht van de (deel)gemeente) vallen onder andere de Straatdialogen. Hierbij gaan bewoners van een straat, of een cluster straten, met elkaar in gesprek op zoek naar gemeenschappelijke uitgangspunten of oplossingen voor hardnekkige problemen. In maart 2009 vond zo’n straatdialoog plaats met enkele bewoners uit Tuinenhoven. Op initiatief van de gemeente word tevens een keer per jaar De dag van de dialoog georganiseerd. Springplankgroepen De zogenaamde springplankgroepen zijn gericht op allochtone vrouwen en hun positie binnen hun gezin. Deelnemende vrouwen ontmoeten elkaar informeel voor praktische, informatieve, sociale, emotionele en morele steun. De vrouwen bepalen per groep zelf hun programma dat uiteenloopt van het bespreken van opvoedingsproblemen tot het verkrijgen van informatie over scholing en werk. De verschillende springplankgroepen bestaan uit een Antilliaanse, Somalische en Turkse vrouwengroep. Op basisschool De Groene Palm is een multiculturele springplankgroep voor vrouwen. Ouderenwerk De stichting Perspect werkt aan de ondersteuning en activering van ouderen en is vooral gericht op bewoners uit Groenenhagen Tuinenhoven. In het Trefpunt aan de Hollands Tuin zijn wekelijkse ontmoetingsactiviteiten, zoals een handwerkgroep en een koffieochtend. Elke derde zondag van de maand vindt er een verjaardagssoos plaats. Jongerenwerk: de Sportshop Achter het Trefpunt staat een kleine laagbouw dat de Sportshop heet. Jongeren uit de wijk kunnen hier zowel buiten alsbinnen sporten of spelletjes spelen. De sportshop heeft wisselende openingstijden, maar is alle dagen, behalve op zaterdag, geopend. De Sportshop trekt vooral Antilliaanse jongeren.

40


Kinderwerk In GHTH worden regelmatig kinderactiviteiten georganiseerd, met als doel voldoende voorzieningen aan te bieden en kinderen op te vangen om te voorkomen dat ze een achterstand oplopen. Kinderen leren samen spelen, rekening houden met anderen, en hebben bovenal een leuke middag. Daarbij leren ze zich netjes te gedragen en aan regels te houden, dat is prettig voor henzelf maar ook voor hun omgeving. Elke woensdagmiddag is er een Kinderclub in het Trefpunt, voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Hier wordt naast knutselen en spelletjes spelen ook aan voldoende beweging gewerkt. Om de week is er op donderdag een tienerinloop voor jeugd van 10 tot 15 jaar. Hier kunnen jongeren tafelvoetballen en -tennissen en staat er een Playstation. In de vakantieperiode en rond de feestdagen worden verschillende activiteiten georganiseerd.

Stichting Welzijn Feijenoord Jongerenwerk

Sinds dit jaar valt het jongerenwerk niet meer onder Perspect maar onder Stichting Welzijn Feijenoord, onder de naam JIJ: Jongeren IJsselmonde. Jongerenwerk jongens Het jongerenwerk maakt gebruik van het Trefpunt van Perspect voor haar activiteiten. Door de week zijn er ’s avonds de zogenaamde Chill-in’s waar de jongeren kunnen samen komen om te kletsen, wat te drinken en spelletjes te spelen. Regelmatig worden er activiteiten georganiseerd. Jongerenwerk meiden Onder Perspect waren er wel 70 meiden actief binnen het meidenwerk, maar nu het jongerenwerk is overgenomen door SWF is de opkomst nog erg laag. Dit kan ook komen doordat het meidenwerk pas relatief kort geleden actief wordt ingezet door JIJ. In de begin periode is de aandacht van de jongerenmakelaars voornamelijk uitgegaan naar de jongens omdat, een aantal van hen, overlast veroorzaakten. De opkomst van de meiden is nu nog erg wisselend. Er worden discussies rondom bepaalde actuele thema’s georganiseerd, zoals Loverboys om de meiden weerbaar en alert te maken. Meiden mogen zelf met voorstellen komen voor activiteiten, die dan onder begeleiding en binnen een bepaald budget kunnen worden uitgevoerd.

41


Stichting Ouderenwerk IJsselmonde

Sinds 2004 is de Stichting Ouderenwerk IJsselmonde (SOIJ) actief. Professionals en vrijwilligers werken aan het ondersteunen, begeleiden en activeren van met name kwetsbare ouderen. SOIJ heeft als doel een bijdrage te leveren aan het actuele welbevinden van de ouderen en te bevorderen dat deze groep zo lang mogelijk zelfstandig en in hun eigen woonomgeving kan blijven functioneren. Daarbij werkt SOIJ samen met welzijnsorganisaties, woningcorporaties, zorginstellingen en –leveranciers, buurt- en clubhuizen.

Scholen

In de wijk GHTH liggen vier scholen, waarvan twee basisscholen: ProtestantsChristelijke basisschool Prins Willem-Alexander en de openbare basisschool De Groene Palm. Daarnaast zijn er twee scholen voor Speciaal Onderwijs: Van Heuven Goedhart School en de Mr. Schats School. De laatste school is een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen (ZMOK). De meeste leerlingen op de basisscholen komen uit de wijk GHTH (op een van de scholen werden de kinderen in de wijk met speldenknoppen op de kaart aangegeven), de scholen voor het speciaal onderwijs hebben een regionaalkarakter. De eerste twee basisscholen hebben een ouderlokaal en medewerkers die de ouders bij de school en hun eigen ontwikkeling betrekken. De scholen betreurden dat ze destijds bij het Sociaal Investeringsplan voor GHTH niet betrokken zijn. Graag werken ze mee aan een kunst & cultuurproject in de wijk, zeker omdat, zoals het er nu naar uit ziet, ze gekort zullen worden op hun budget voor brede schoolactiviteiten en de uren van de -medewerkster. Hier binnen vallen ook kunst & cultuuractiviteiten. De meeste scholen hebben ervaring met kunst & cultuuractiviteiten en een aantal hebben reeds gewerkt met kunstenaars op school. De ervaringen zijn overwegend positief. Op De Groene Palm werden schilderijen getoond die de leerlingen samen met de kunstenaar Robert Rost hadden gemaakt. Mooie schilderijen en duidelijk van een ander niveau dan de uitvergrote kindertekeningen die buiten aan het hek prijken. Brede school In de plannen voor de wijk staat de ontwikkeling van een brede school aan de Noorderhagen in Groenenhagen. Het doel van de brede school is het versterken

42


van de sociaal-emotionele en culturele ontwikkeling van leerlingen en het vergroten van de betrokkenheid van de ouders bij het onderwijs van de kinderen. Het wordt een multifunctioneel gebouw die de eerste drie scholen herbergt, waarbij ze samen faciliteiten als gymzaal en aula delen. De scholen blijven hun karakter en eigen locatie houden binnen de nieuwbouw maar de bedoeling is dat de scholen gezamenlijk activiteiten opzetten. Dat gebeurt nu al met de twee eerste scholen, waar middels de brede schoolactiviteiten aan kunst & cultuur en sport & beweging wordt gedaan. De brede school zal door een hechtere samenwerking, aansluiting met de buurt zoeken. Na schooltijd kan het gebouw ook door andere organisaties gebruikt worden, zoals het jongerenwerk, maar bijvoorbeeld ook voor taal- of sportlessen voor volwassenen. Een mooi voorbeeld van een school die compleet integreert in de wijk is de Transvaalschool in Den Haag. Deze heeft de mogelijkheid om, na lesuren, te fungeren als buurthuis. Hierdoor hebben de wijkbewoners een centraal punt om binnen te wandelen en tevens een plek om activiteiten uit te voeren. Dit werkt drempelverlagend ter bevordering van de ouderparticipatie en biedt ook andere doelgroepen in de wijk een mogelijkheid informatie in te winnen over boodschappen van algemeen nut.

Buurtpreventie

Een groep van ongeveer veertig roulerende vrijwilligers lopen elke vrijdag- en zaterdagavond van acht tot twaalf uur door de buurt om de veiligheid en leefbaarheid te waarborgen. Hierbij wordt samengewerkt met politie en deelgemeente. Echter laat deze samenwerking hier en daar wat te wensen over: bij incidenten zou politieversterking niet twintig minuten mogen duren, zoals nogal eens het geval is. Ook voelen de vrijwilligers zich niet altijd gewaardeerd door de instanties waar ze mee samenwerken. Een aanvraag voor herkenbare jassen werd afgewezen omdat het te duur zou zijn. Deze initiatieven zouden juist ondersteund moeten worden, om de vrijwilligers te belonen in hun inzet en betrokkenheid en als blijk van waardering.

Scouting

De scoutinggroep bevind zich net buiten de wijk, maar er zijn veel kinderen uit de wijk die hiernaar toe gaan. Het betreft een scoutinggroep met Nederlandse jongeren van Marokkaanse afkomst. Op zaterdag wordt huiswerkbegeleiding aangeboden, en op zondag vinden de scoutingactiviteiten plaats.

43




46


5

19

18 17

8

6

9

24

21

23

22

20

7 15

4

25

16 1

10 14 13 11

3

12 2

47

Kunst & cultuur in de wijk

48


Kunst & cultuur in de wijk Ondanks dat het niet altijd even zichtbaar is, is er zeker sprake van kunst & cultuur in de wijk Groenenhagen Tuinenhoven, al is het goed zoeken! Naast een aantal kunstwerken, vooral uit de jaren ’60, wonen er een aantal (amateur) kunstenaars in de wijk en zijn er culturele groepen actief. Tevens hebben er al een aantal kunst en cultuurprojecten in de wijk plaats gevonden, en profiteert de wijk van de kunst en cultuur initiatieven van Groot IJsselmonde.

49


Kunst in de Openbare ruimte

In de wijk Groenenhagen Tuinenhoven zijn een aantal kunstwerken in de openbare ruimte te bewonderen, al is het aardig zoeken en kennen veel mensen de werken niet omdat ze bijvoorbeeld onopvallend aan een gevel van een gebouw prijken. Het betreft de volgende werken:

Wat Waar Wie Wanneer Materiaal Techniek Afmeting

Wat Waar

50

Muurkunstwerk Hollands Tuin

Betonreliëf “Vogels en vissen” Hollands Tuin 79 Lotti v.d. Gaag 1965 Beton met toeslag, wit op zwart Serie uit geboetseerde mallen 4 meter lang


Wat Sprookjesboom Waar Noorderhagen 1 (zijde Hollands Tuin) Wie Mevrouw J. Roodium Wanneer 1965 Materiaal Keramiek, geglazuurd, tegels Techniek Boetseerwerk Afmeting 3 meter hoog

Wat Waar Wie Wanneer Materiaal Techniek Afmeting

Bronsplastiek “meisje met poes” Hollands Tuin 77 Jo van Riemsdijk 1966 Brons Gietsel 1,2 meter hoog

51


De cultuurscout IJsselmonde

Per deelgemeente is een cultuurscout actief van de Stichting Nieuwe Rotterdamse Cultuur (NRC). Sinds 2004 is de cultuurscout in IJsselmonde actief. Zij is een soort mediator en aanjager tussen verschillende instanties en burgerinitiatieven en probeert met advies en begeleiding projecten te realiseren. Daarnaast scout ze naar mogelijkheden en talenten in de wijk.

Culturele kaart IJsselmonde

De culturele kaart IJsselmonde is zowel digitaal als op papier verkrijgbaar. Het biedt een overzicht van wat zich afspeelt op cultureel en kunstzinnig gebied in de deelgemeente. Individuen en organisaties presenteren zich hiermee aan het publiek en aan elkaar, het betreft zowel amateurs als professionals. De culturele kaart wil zo een bijdrage leveren aan het culturele klimaat in de deelgemeente.

Kunstroute

Op zaterdag 26 september 2009 stelden kunstenaars en bedrijven hun atelier en locatie open voor wijkbewoners en belangstellenden. Verspreid over 31 locaties toonden 50 zowel amateur- als professionele kunstenaars hun werk. De kunstroute is een initiatief van deelnemend kunstenares Lia Opmeer. Met behulp van de gemeente, de cultuurscout en tientallen sponsors heeft ze dit ambitieuze plan kunnen realiseren. De kunstroute was verbeeld in een brochure en een kaart waarop alle locaties aangegeven waren. De route was eigenlijk te groot en te verspreid om alles in een dag te kunnen bezoeken.

Y=MC²

De nieuwe slogan staat voor IJsselmonde = Meer Cultuur in het kwadraat en is de aanloop naar de opening van de Cultuur Werkplaats in 2011. Het programma van Y=MC² is samengesteld aan de hand van de Culturele kaart van IJsselmonde. Tijdens de kunstroute in september 2009 waren op diverse locaties door de deelgemeente een zestal culturele podia neergezet. Hierop was een gevarieerd programma voor en door bewoners te zien: muziek, poëzie, dans etc. Y=MC² werd mede mogelijk gemaakt door de Deelgemeente IJsselmonde en het Pact op Zuid om de ontwikkeling van het culturele leven in IJsselmonde te ondersteunen en te stimuleren.

52


Cultuurwerkplaats 2011

In het nieuwbouwcomplex achter winkelcentrum Keizerswaard komt een culturele werkplaats, waar theater met en voor bewoners gemaakt gaat worden. Leerlingen van de naburige school Herenwaard volgen momenteel met een filmcamera de vorderingen van de bouw. Daarnaast zijn er plannen voor een mobiel podium dat rondreizend in de verschillende wijken bewoners elkaar laat ontmoeten via kunst.

Stampij Cultuurprijs

De Stampij Cultuurprijs is een jaarlijks terugkerende wedstrijd waarbij wijkinitiatieven aanspraak kunnen maken op deze prijs. Door een wens of idee in te zenden op het gebied van kunst & cultuur, maakt de inzender kans dat zijn/haar idee wordt gerealiseerd met (financiële) ondersteuning van de cultuurscout van IJsselmonde. De Stampij Cultuurprijs is een manier om het IJselmondse culturele leven inzichtelijk te maken.Sinds 2004 zijn er in totaal 75 inzendingen binnengekomen, waarvan er elk jaar minimaal één inzending is gerealiseerd. De winnaar van de Stampij Cultuurprijs krijgt prioriteit bij het realiseren van zijn/haar project. Naarmate de jaren verstrijken worden de inzendingen sterker en beter onderbouwd waardoor er meer inzendingen gerealiseerd zijn. Ook wordt er door inzenders onderling gewerkt aan het realiseren van elkaars projecten.

Onderzoek & visie kunst in openbare ruimte Groot IJsselmonde

Han Guan Lim en Albert Kliest hebben in opdracht van de deelgemeente en het CBK onderzoek verricht naar de mogelijkheden van kunst in de openbare ruimte in Groot IJsselmonde. Lim en Kliest presenteerden de resultaten en hun visie najaar 2009. Hierin zijn voorstellen gedaan over hoe de komende jaren om kan worden gegaan met kunst in de wijk. Het onderzoek behelst vooral beeldende kunstvoorstellen en ingrepen in het landschap. Parallel daaraan zijn mogelijkheden geschetst voor het inzetten van kunst voor maatschappelijke vraagstukken als leefbaarheid en sociale cohesie. Tijdens de presentatie van het plan van Lim en Kliest voor ons eigen onderzoek naar kunst & cultuur in GHTH, bleken enkele overeenkomsten in visie en ideeën. Daarbij is de wens uitgesproken te kijken waar kan worden samengewerkt in de uitvoering van beide plannen.

53


Kunstenaars in de wijk

Voor zover bekend zijn er drie kunstenaars die in de wijk Groenenhagen Tuinenhoven wonen: - Judith Meskers werkt met mozaïek en aan andere kunstuitingen (GH) - Jeannette Oerlemans is amateur fotograaf, ze fotografeert en bewerkt aller lei soorten onderwerpen (TH) - Roy Elcock houdt zich bezig met fotografie en video art (GH)

54


Jeannette Oerlemans

55


Kunstenaars buiten de wijk

Naast deze kunstenaars zijn er een aantal kunstenaars in de omliggende wijken, die meededen aan de kunstroute en wellicht interessant zijn om in te zetten bij projecten: - D uotuin ontwerpt tuinen, meubilair en richt openbare ruimte in, meubilair en voert kunstopdrachten uit voor particulieren, bedrijven en overheidsinstanties; - D enise Kruithof maakt kleurrijke (muur)schilderingen van wezentjes met grote ogen middels subtiele humor, tevens geeft ze workshops aan kinderen - Fotografe Deirde M. Donoghue maakt portretten en verstilde beelden - Ricardo van Zwol is ruimtelijk vormgever en heeft zich toegelegd op het thematiseren van binnen- en buitenruimten middels muurschilderingen en meubelstukken; - Anjo Vrieling maakt vrolijke grafische portretten van abstracte mensenfiguren; - Sociaal bewogen documentair en portretfotograaf Hans de Vries maakte bekroond werk over Rotterdamse ex-daklozen en weeskinderen in Bulgarije; voor de citatenroute Lombardijen maakte hij een serie over vrijwilligerswerk.

Culturele groepen in de wijk

Brassband Earthquake De jongerenbrassband is opgericht in 2002 en telt inmiddels tientallen leden. De band bestaat uit drummers, trompettisten en dansers en worden ingezet voor evenementen en feesten. Earthquake speelt een mengeling van verschillende muziekstijlen, van samba en wals tot merengue en Nederlandse hits. Earthquake is een samenwerking aangegaan met de SKVR (Stichting Kunst voor Rotterdammers) en een aantal bandleden zijn in de leer aan CodArts (Rotterdamse Hogeschool voor de kunsten) om professioneel trompettist en/of dirigent te worden. In 2006 won de brassband de tweede plaats in de nationale competitie voor Nederlandse brassbands: the Battle of the Drums. De band treed zowel nationaal als internationaal op en heeft vier groepen: een jongerengroep, een meidengroep, een tienergroep en Earth Quake Shows. Rijnmond Squares Deze volwassenen ouderengroep doet aan square dance. Ze oefenen in het Trefpunt aan de Hollands Tuin om de conditie en het reactievermogen te bevorderen middels gezellig ritmisch dansen. Bij optredens dragen ze zelfgemaakte kostuums en tonen ze hun kunsten in duo’s.

56


Stichting Matapi Deze Surinaamse stichting zit in Groenenhagen en heeft een lokale omroep genaamd Rimbu voor de Surinaamse doelgroep. De stichting wil hiermee de inwoners van met name Afro-Surinaamse afkomst inspireren en informeren en het geluid van het Surinaamse binnenland laten horen. Rimbu hoopt daarmee ook op een breder bereik onder de inwoners van Rotterdam.

Gerealiseerde kunst & cultuurprojecten GHTH

Mozaïek aan gevel Prinsenpleinflat In 2008 is ter gelegenheid van het honderdjarig bestaan van internationale vrouwendag een kleurrijk mozaïek gemaakt in samen werking met de bewoners, onder leiding van kunstenares Judith Meskers, die zelf ook in de wijk woont. Het monument heeft een doorsnede van twee en een halve meter breed, en prijkt op een gevel aan de zijkant van de Prinsenpleinflat. Dit mozaïekwerk wordt in gesprekken, door zowel bewoners als professionals, vaak aangehaald: mensen zijn er trots op en het is een herkenbaar werk dat kleur toevoegt aan de wijk, in elk geval aan het Prinsenplein. Borduurwerk in Trefpunt In het Trefpunt aan de Hollands Tuin zijn twee wandkleden te zien. Een betreft een soort quilt met daarop de kaart van Groenenhagen Tuinenhoven. De ander betreft de levensloop en is opgebouwd uit kleine borduurwerken ter grote van een A4. Hieraan hebben meerdere bewoners uit de wijk meegewerkt en die diversiteit, zowel in thematiek als uitwerking, is goed te zien.

57


58


59


Verborgen Schoonheid Bij dit fotografieproject stond cultuurparticipatie, ontmoeting tussen culturen en betrokkenheid bij de wijk centraal. Voornamelijk oudere bewoners met diverse achtergronden werkten samen aan fotografie met als eindresultaat een expositie. Een van de vier groepen die aan het project werkten waren bewoners uit GHTH. De deelnemende groepen zijn op zoek gegaan naar mooie, dierbare voorwerpen en plekken. De cursisten werden gestimuleerd om eens met een ander oog naar de wijk te kijken. Door de foto’s gezamenlijk te bespreken raakte men in contact met nieuwe mensen, ook hebben de groepen onderling contact gehad en het werk van elkaar besproken. De expositie vond plaats in Meerheide aan de Grote Hagen. Over de grens in IJsselmonde Schilderes en initiatiefneemster Ieteke Dencher gaf in 2005 schilderlessen aan een multicultureel samengesteld groepje vrouwen. Ze schilderden illustraties bij verhalen uit het land van herkomst. In eerste instantie beperkte het contact tussen de vrouwen zich tot de vrouwen van de eigen groep, maar naarmate het project vorderde praatte uiteindelijk iedereen met elkaar en ook nog eens in het Nederlands in plaats van de eigen taal. Met elkaar werd het werk besproken en groeide het zelfvertrouwen. Het werk van de vrouwen is een maand lang geëxposeerd in het Trefpunt Tuinenhoven. In 2007 gaf Ieteke Dencher een vervolg aan het project door met kinderen te werken. Ook dit is geëxposeerd in het Trefpunt Tuinenhoven. Dichterbij IJsselmonde Dit project, winnaar van de Stampij Cultuurprijs, werkten niet alleen mensen uit GHTH mee. Bewoners schreven gedichten over IJsselmonde, waarvan een selectie verwerkt is in een kalender. Trots op je tuin Voor dit project van Perspect werden bewoners gevraagd foto’s van en gedichten over hun tuinen aan te leveren. Deze foto’s en gedichten zijn samengevoegd en uitgegeven als kaartjes.

60


Evenementen in de wijk

Prinsenplein Op het Prinsenplein worden met enige regelmaat evenementen georganiseerd. Hierbij zijn vaak optredens van de lokale brassband en dansgroepen te zien. Ook worden voor kinderen en jongeren activiteiten georganiseerd. Tevens worden hier braderieën en speciale markten gehouden. Trefpunt Tuinenhoven De afgelopen jaren zijn meerdere malen exposities gehouden in het buurtcentrum Tuinenhoven. Zo was er werk te zien van fotograaf Youssef El Marghni, Wim Schuttevaar (lid van de Chabot groep voor amateur schilders) en autodidact Jacqueline Vos. Tegenover het Trefpunt op het grasveld vond in mei 2006 het wijkfestival GHTH plaats. Buurttuinen GHTH In 2005 werden de nieuwe buurttuinen geopend. De kinderen van GHTH maken tijdens het ‘Opzoomeren’ hun eigen buurttuin schoon. Samen met volwassen buurtbewoners zorgen zij er voor dat al het vuil en rommel verdwijnt, zodat ze weer prettig buiten kunnen spelen. In juni 2009 vond een plantjesdag plaats in buurttuin Tuinenhoven, waarbij de wijkbewoners gratis plantjes konden afhalen om te planten in hun tuin of buurt.

61

Ergernissen en tips van bewoners

Ergernissen en tips van bewoners Uit de enquête, de straatdialogen en in de gesprekken met bewoners en professionals in de wijk komen een aantal ergernissen op tafel: niet groeten op straat, contacten lopen stroef, gemis aan een ontmoetingsruimte en het niet altijd welkom voelen in het wijkgebouw. Andere punten die aan bod kwamen waren de geluidsoverlast, het verkeer in de Vruchtentuin dat te hard rijdt en de hondenpoep op de speelveldjes. De bewoners weten de weg naar instanties g oed te vinden, maar het duurt vaak lang om dingen voor elkaar te krijgen. Gebaseerd op die ergernissen komen er al diverse ideeën opborrelen voor een kunstproject in de wijk.

62


63


Geen gordijnen Ergernis bij met name de oudere bewoners is dat de nieuwkomers vaak geen gordijnen maar ‘lappen’ of kranten voor de ramen hangen. Een pluspunt is dat bij leegstand de woningbouw ervoor gekozen heeft de ramen niet dicht te timmeren, maar gordijnen voor de ramen te laten hangen. Idee: Gordijnen met kranten- of houtprint bij leegstand of planten silhouetten op het raam plakken. Vuilnisbakken op straat De grijze en groene bakken blijven vaak dagen op straat staan, lang nadat het vuil is opgehaald. Idee: Straatbeeld verlevendigen door beschilderen van deze bakken. Niet groeten Mensen groeten elkaar niet of nauwelijks, omdat ze elkaar niet kennen. Idee: groet in diverse talen op muren of in portieken van flats: Hallo, Merhaba, Hello, Selam, etc. Verwaarloosde tuinen Een belangrijk aspect van de buurt GHTH zijn de tuinen, maar dit is tevens een van de ergernissen van met name de oude bewoners. Slecht of geen onderhoud, tuinen die tot opslagplaats van oude of kapotte goederen verworden. Diverse acties zijn al opgestart: trots op je tuin, gratis uitlenen van tuingereedschap. Een traject met een groep jonge verstandelijk gehandicapten waarbij 200 tuinen zullen worden aangepakt. Idee: kunstproject om kale onverzorgde tuinen een beter (onderhoudsvrij) aanzicht te geven.

64


65


66


67


Zwerfafval Doordat er geen of te weinig afvalbakken zijn, blijft het vuil op straat zwerven.Idee: plaatsen van, speciaal voor GHTH ontworpen, afvalbakken die beschilderd worden door bewoners o.l.v. een kunstenaar.

Tips

In de gesprekken met bewoners en naar aanleiding van de reacties uit de enquêtes kregen we ook een aantal tips ten aanzien van een mogelijk kunst & cultuurproject: - geen abstracte kunst - het moet herkenbaar zijn - geen ‘blote’ beelden of ‘onzedige’ taferelen - landschapskunst wordt gewaardeerd - iets met bloemen of vogels - meer kleur in de wijk - meer bloemen en plantenperkjes om de boel op te vrolijken - bij buurttuinen wilden met name de nieuwkomers graag een fontein in de wijk (door kosten en onderhoud niet gerealiseerd) - gezellige afvalbakken in plaats van standaard soort - meer persoonlijkheid/ identiteit geven aan de wijk - buurttuinen en Prinsenplein goed bezocht bij activiteiten en festivals - geen activiteiten op zondag plannen i.v.m. de oudere veelal Christelijke bewoners

68


Bansky

Luuk bode

69


Voorbeeld projecten Tunnelschildering Tijdens ons gesprek met een van de oudere buurtbewoners werden we gewezen op een muurschildering onder een viaduct in Crooswijk. Het kleurgebruik van de portretten van bewoners sprak haar erg aan. Het portret van de dame in jaren ’20 stijl is haar tante (die onlangs honderd jaar is geworden!). Het CBK en de deelgemeente gaven het duo Transister de opdracht om het verwaarloosde viaduct aan de Oostzeedijk Beneden en de Willem Ruyslaan in Rotterdam, tot een prettigere doorgang te maken. Onder een knalroze plafond, geflankeerd door pilaren met grappige prints, prijken schuin langs de wand portretten van wijkbewoners. De kunstenaars namen (mode)portretten van jongeren toen en nu als uitgangspunt en betrokken daarbij bewoners uit de wijk. Zo heeft het duo portretten van jongeren van toen verzameld middels gesprekken met bewoners van de serviceflat Oostmaassteyn. Het project is onderdeel van het project Graffitibriljant van Beeldende Kunst in de Openbare Ruimte (BKOR) van het CBK en de Dienst Stedenbouw en Volkshuisvesting (dS+V).

70


71


Ontwerpen met afval Naast het voorkomen van zwerfafval door het plaatsten van (originele) afvalbakken, kan je ook van de nood een deugd maken. De Latin Sisters maken samen met wijkbewoners van afval nieuwe producten. Dit noemen ze desyclen: het recyclen van design. Afval verandert in een design product dat (her)gebruikt kan worden. Met bewoners van de wijk Geuzenveld in Amsterdam werden producten gemaakt waarbij de verschillende culturen uit de wijk een rol speelden. Home Sweet Home In diverse gerealiseerde projecten is een samensmelting van culturen zichtbaar, zo ook bij het ‘gekantkloste’ hekwerk Home Sweet Home voor sportpark Bijlmer, Amsterdam door DeMakersVan. Kunst-leeft Een voorbeeld van een project waarbij een kunstenaar samen met wijkbewoners de wijk opfleurt met plantjes is het Kunst-leeft project van Ron Blom in Spangen. Dit project laat zien hoe de wens van bewoners naar meer kleur en bloemen in de wijk eruit kan zien. Silhouetten De wens om meer persoonlijkheid en identiteit te geven aan de wijk kan ook letterlijk worden genomen door het plaatsen van silhouetten van bewoners in een park of groenstrook. Saskia Meesters maakte eerder menselijke silhouetten. Portretten Portretten van wijkbewoners door Stichting United Smile en Monkidoe geven kleur aan de wijk.

72


73

Sterkte/ zwakte analyse

74


Sterkte/ zwakte analyse Om de projectvoorstellen beter te kunnen funderen hebben we een sterkte/zwakte analyse gemaakt van de wijk Groenenhagen Tuinenhoven. Deze analyse geeft (buitenstaanders, bijvoorbeeld kunstenaars die in de toekomst aan de slag gaan) een overzicht van (wat er speelt in) de wijk.

75


Strength

Veel groen Wijk oogt rustig Veel laagbouw Ruim gebouwde wijk Resultaten inspanningen worden zichtbaar Veel organisaties actief Veel bewonersgroepen actief Trots op mozaïekwerk aan de Prinsenpleinflat

Weakness

Saai Onvrede over situatie Ontevredenheid over instanties Niet openstaan voor nieuwkomers Vooroordelen Enkele gewelddadige incidenten (Gevoel van) onveiligheid Geluidsoverlast Hondenpoep op veldjes Niet iedereen wordt met activiteiten bereikt Zwerfvuil Kloof tussen jong & oud/ allochtoon & autochtoon

Opportunities

Veel ruimte Culturele diversiteit Brede school Recreatieruimten Buurtcentrum Contacten bestaande organisaties Talenten in de wijk Kunstenaars in (de buurt van) de wijk Maatschappelijke stages

76


Threats

Groepsgedrag Verhoudingen in de wijk Deelname van bepaalde groepen schrikt anderen af Reputatie Woonbron Sceptische houding tegenover nieuwkomers Gebrek mobiliteit ouderen Ouderbetrokkenheid laag (op scholen) Geen nieuwe aanwas voor bewonerscommissies te vinden Participatie bewoners Aanhaken bij bestaande netwerken bereik je steeds dezelfde mensen

Op sommige onderdelen van de sterkte/zwakte analyse gaan we dieper in omdat daar mogelijke aanknopingspunten zijn voor kunstprojecten in de wijk.

Vooroordelen

Een aantal tv formats spelen in op de wij-zij cultuur die de laatste decennia in Nederland is ontstaan. Deze formats zouden in verkleinde (ongefilmde) variant prima toepasbaar zijn om mensen kennis te laten maken met elkaars cultuur, opvattingen en gewoonten om zo de vooroordelen te overstijgen. Puberruil Door de Maas is de stad Rotterdam in tweeën gekliefd, waarbij Zuid bijna een stad op zich lijkt. Om de vooroordelen te overwinnen zou het interessant zijn om een puberruil tussen jongeren uit Noord en Zuid te laten plaats vinden, gevolgd door MTNL-010 of TV Rijnmond? Eten bij de buren Een uitwisseling in de straat of op de galerij in de flat waarbij mensen, onder leiding van een kok, food designer en/of CMV-er, elkaar uitnodigen voor een gesprek onder het genot van een heerlijke maaltijd. Ook kan hierbij gedacht worden aan het nuttigen van de diverse gangen op verschillende locaties; vooraf samen boodschappen doen behoort ook tot de opties.

77



In het SIGT was een plan opgenomen voor een ‘Cursus over de achtergrond en gebruiken van nieuwkomers’ voor de oudere bewoners van GHTH. Dit plan is echter nooit uitgevoerd. Het is goed denkbaar dat zo’n cursus in de vorm van een kunstproject aan bod komt, in samenwerking met de diverse bewoners.

Brede School

De drie basisscholen in de wijk gaan in de nieuwbouw samen verder als brede school. De drie scholen behouden hun eigen afdeling binnen het complex, maar zullen faciliteiten delen en meer samen gaan werken. Hier kan de inzet van BIK-kers (Beroeps Kunstenaars in de Klas) bij een kunstproject interessant zijn. Bikkers hebben naast hun kunstopleiding een cursus gevolgd om hun artistieke kwaliteiten in het onderwijs in te zetten. Bikkers kennen de uitdagingen van het samenwerken met kinderen aan een kunstproject. In aanloop naar de brede school kunnen de leerlingen door uitwisseling en het samenwerken aan een kunstproject elkaar al op een creatieve manier leren kennen. Het kunstproject kan tevens bijdragen aan de identiteit of herkenning van de brede school: een kunstwerk aan de gevel, op het schoolplein of in het park naast de school. Dit zou tevens een ontmoetingsplaats kunnen worden.

Welkom in de wijk

Om praktische en financiële redenen loopt het welkomstproject voor de wijk steeds vast. En dat terwijl een warm welkom in de buurt de sociale cohesie en het verantwoordelijk heidsgevoel kan versterken. Een mooie kans voor een kunstenaar om een ludieke actie te bedenken met als doel een duurzaam vervolg dat de bewoners zelf kunnen continueren.

Nieuwe leden Bewoners Commissies

Tot onvrede van veel leden van de bewonerscommissies vormen de BC’s geen juiste afspiegeling van de bewoners van de wijk. Het vergaderen zoals dat veelvuldig in Nederland gebeurt is daar wellicht debet aan. Daarnaast vormt de taal, een druk gezin of volle agenda een belemmering voor deelname aan de commissies. Het vrijwilligerswerk is over het algemeen ook minder cultureel divers op andere plekken. Zowel de commissieleden als de woningcorporatie zouden het graag anders zien en voorspellen dat deze manier van verenigen wellicht aan vervanging toe is. Misschien dat sociale media en digitale netwerken hier een rol in kunnen vervullen. Een kunstenaar zou hiervoor een originele aanpak kunnen bedenken.

78


Kunstenaars in de wijk

Weinig kunstenaars trekken naar GHTH omdat de wijk nogal saai oogt en weinig uitdaging lijkt te hebben. Diverse ruimten binnen GHTH (oude winkelpanden, recreatieruimten, Trefpunt, leegstaande woningen) zouden echter dienst kunnen doen als een artist in residency van waaruit kunstenaars op de korte en de lange termijn verbindingen aan gaan met de buurt en haar bewoners. In een naastgelegen wijk zetten de Bakens van Beverwaard projecten en activiteiten op voor en door bewoners: kweken & eten, tuinacademie etc.

Maatschappelijke stages

In 2010 worden maatschappelijke stages op de meeste scholen in het voortgezet onderwijs verplicht gesteld. Dit houdt in dat alle leerlingen tussen de 12 en 18 jaar vrijwilligerswerk moeten doen tijdens hun schoolperiode. Voor het VMBO betekent dit 48 uur. De stages hebben als doel de persoonlijke ontwikkeling van de leerlingen te vergroten, hen kennis te laten maken met vrijwilligerswerk en ze iets te laten teruggeven aan de maatschappij. In IJsselmonde zijn drie VMBO scholen, waarvan een aan de Palmentuin. Op basisschool De Groene Palm worden al maatschappelijke stages gelopen door VMBO-leerlingen die helpen bij de overblijfactiviteiten. Dit bevalt wederzijds erg goed. Een VMBO in IJsselmonde is zelf gestart met een project waarbij de eigen leerlingen de senioren in de wijk les gaven in het gebruik en werken met computers en internet. Beide partijen waren hier erg enthousiast over. Hierdoor kan de kloof tussen jong/oud worden gedicht en vooroordelen weggenomen ten aanzien van de veelal allochtone jeugd in de wijk.

79

Project voorstellen

Project voorstellen De vraag om een brug te slaan tussen jong-oud en allochtoon-autochtoon in Groenenhagen Tuinenhoven valt waarschijnlijk niet binnen één specifiek kunstproject te bewerkstelligen. Ten eerste verschillen de situatie en bewoners in Groenenhagen van de situatie in Tuinenhoven. Ten tweede bestaan er binnen de bewonersgroepen vaak meerdere subgroepen die zich waarschijnlijk niet allemaal door dezelfde projecten aangesproken voelen. Het voorstel voor een kunstplan voor Groenenhagen Tuinenhoven bestaat dan ook uit meerdere projectvoorstellen, ideeën en mogelijkheden.

80

Project voorstellen

Jozua Zaagman

81

Project voorstellen

Dit boekje kan gezien worden als een reisgids naar de toekomst. Het kan helpen een plan uit te stippelen voor kunst & cultuur in de wijk wat op termijn moet leiden tot meer sociale cohesie waarbij uiteindelijk een groot deel van alle (sub)groepen kan worden aangesproken en/of betrokken. De projectvoorstellen en ideeën zijn gebundeld onder een gezamenlijke noemer. Er zijn verschillen in partcipatiegraad en de projecten zijn voor de korte en lange termijn, een klein en groot budget.

Kleur in de wijk

Uit de enquête die we onder de buurtbewoners verspreidden, kwam naar voren dat de bewoners van GHTH behoefte hebben aan meer kleur in hun wijk. Er zijn genoeg plekken in de wijk waar kleur kan worden toegepast: zijgevels van flats en woningen, stroomhuisjes, garageboxen etc. Hieronder volgen een aantal projectvoorstellen en ideeën voor meer kleur in de wijk. Bewoners kunnen in meer of mindere mate betrokken worden in de projecten: een samenwerking met de kunstenaar door het aandragen van ideeën, keuzebepaling kleuren en ontwerp en/of meewerken aan de uitvoering. Graffitibriljanten De gemeente Rotterdam zet met het project Graffitibriljant kunstenaars in om de strijd tegen wilde graffiti aan te gaan en tegelijkertijd de buitenruimte aantrekkelijker te maken; projectbureau Mothership is verantwoordelijk voor de productie. In overleg met hen kan een plek in de wijk worden toegewezen aan een kunstenaar voor een originele Grafittibriljant in GHTH. Rolluiken Prinsenplein Het Prinsenplein geeft,ondanks alle inspanningen, veel bewoners nog steeds een onbehagelijk gevoel. Om het Prinsenplein een vriendelijkere uitstraling te geven, met name na sluitingstijd van de winkels zouden de rolluiken beschildert kunnen worden. Binnen een thema ( bv bloemen, portretten van bewoners etc.), dit alles uiteraard in samenspraak met de omwonenden, waardoor het plein een visuele imago verandering zal ondergaan. Garageboxen vruchtentuinen Op diverse plekken in de wijk Tuinenhoven staan garageboxen. Om de wijk meerKkleur te geven lenen de garagedeuren zich uitstekend als verfdoek waarop in het thema van de straatnamen (Perentuin, Pruimentuin, Abrikozentuin, Druiventuin) kunstwerken kunnen worden aangebracht.

82

Project voorstellen

83

Project voorstellen

Tuinnamen verbeelden Tuinenhoven heeft prachtige straatnamen als Oosterse Tuin, Chinese Tuin en Hollands Tuin. Het verbeelden van deze prachtige namen middels een kunstproject door en voor bewoners van de straat i.s.m. beeldend kunstenaar zorgt niet alleen voor meer kleur in de wijk, maar draagt tevens bij aan een identiteit van de buurt. In Tuinenhoven zijn genoeg gevels van woningen en flatgebouwen waar afbeeldingen op kunnen worden aangebracht. De parkjes en groenruimten om de woningen en tussen de flatgebouwen lenen zich goed voor een ruimtelijke verbeelding van de straatnamen. In de Arabische Tuin zou de door de bewoners gewenste fontein alsnog een plek kunnen krijgen. Deze zou door de bewoners zelf belegd kunnen worden met kleine mozaïeksteentjes.

84

Project voorstellen

85

Project voorstellen

86

Project voorstellen

87

Project voorstellen

joshua Callaghan

88

Project voorstellen

Stroomhuisjes In de wijk staan meerdere saaie, grijze stroomhuisjes, zoals die aan de Appeltuin. In omliggende wijken zijn al meerdere stroomhuisjes door kunstenaars beschilderd. Het stroomhuisje aan de appeltuin zou bijvoorbeeld met de Hoorn des Overvloeds be-schilderd kunnen worden, waaruit het fruit rolt waarmee de vruchtentuin verbeeld wordt waar de diverse vruchtenstraten op uitkomen: de Bramentuin, Bessentuin en Frambozentuin. Teksten op muren door Rotterdam De Lions Club Rotterdam Kraalberg heeft een idee ingediend bij Rotterdam Idee voor het toevoegen van teksten aan de openbare ruimte ter bevordering van de verspreiding van gemeenschappelijke normen en waarden en wil de samenhang in de stad bevorderen. De cultuurscout heeft het project opgepakt om te kijken of het in IJsselmonde uitgevoerd kan worden, hiervoor is Woonbron ook al benaderd. Het project past goed binnen het voorstel voor meer kleur in de wijk om hiermee tegemoet te komen aan de wens van de bewoners. De bewoners kunnen zelf teksten aanleveren, waaruit vervolgens bijvoorbeeld door een stemming een of meerdere uitgekozen worden. De uitvoering van de tekst kan op een muur worden geschilderd, maar bijvoorbeeld ook worden uitgevoerd in een materiaal dat bevestigd wordt aan een gevel of bovenop een gebouw geplaatst.

89

Project voorstellen

90

Project voorstellen

De voortuin van Rotterdam Groene hangplek/sculptuur Kenmerkend voor de wijk: veel groen in de openbare ruimte en jongeren die graag een hangplek willen en een identiteit missen. Het duo Jo Meesters en Marije van der Park maakten de Groene Oase voor de gemeente Dordrecht.

91

Project voorstellen

Mozaïek in je tuin Daar er veel klachten zijn over het tuinonderhoud van met name de nieuwkomers, willen we kleur aanbieden voor in de tuin. Veel nieuwe bewoners vinden het onderhoud van de tuin een gedoe en leggen liever stoeptegels dan gras in hun tuin. Door de toevoeging van mozaïekobjecten of -vloeren krijgen de tuintjes een minder grauwe uitstraling en kunnen de voortuintjes zelfs een trekpleister worden van de wijk. Doordat de bewoners meewerken aan de realisatie van de vloer of het object in hun tuin, zullen ze wellicht de tuin ook meer koesteren en vrij houden van afval en oude spullen. In de wijk GHTH woont een mozaïekkunstenares die al eerder succesvol heeft samengewerkt met bewoners aan het mozaïek op de gevel van de Prinsenpleinflat. Veel bewoners verwijzen hier ook naar als je vraagt naar kunst in hun wijk; de makers zijn er trots op. Om de mozaïekwerken in de wijk op een hoger artistiek niveau te trekken en onverwachte creaties te maken, zouden we de lokale mozaïekkunstenaar, die het ambacht beheerst, willen koppelen aan een beeldend kunstenaar die ‘out of the box’ kan denken. In overleg met de bewoners wordt een voorstel gemaakt door de kunstenaar waarna de mozaïek kunstenares met de bewoners de uitvoering voor haar rekening neemt. Het kan gaan om een mozaïektapijtje, of een object in de voortuin.

92

aa

Project voorstellen

93 aa

Project voorstellen

Tuinenproject Ergernissen met betrekking tot het tuinonderhoud als uitgangspunt lenen zich voor een project met een (tuin)kunstenaar. Hierdoor wordt het probleem op een positieve manier onder de aandacht gebracht en worden mogelijke oplossingen gezocht. Duo Tuin (zie kunstenaars buiten de wijk) zou hierin een rol kunnen spelen. Zeg het met bloemen Samen met een kunstenaar planten bewoners in het najaar bloembollen in de vorm van letters, die samen een woord vormen. Deze woorden bestaan uit begroetingen in verschillende talen ( bonjour, selam, hallo, ayo,welkom, bon bini etc.). Op deze manier word je in het voorjaar, op verschillende plekken door de buurt (Bijv. langs de trambaan) letterlijk begroet door bloemen. Zodoende wordt je in verschillende talen verwelkomd in de wijk. Dit idee is geïnspireerd op het Kunst-leeft project van Ron Blom wat momenteel wordt uitgevoerd in de wijk Spangen.

Poep aan je schoen Poepzuiger: erfenis van Villa Zebra Uit het project Hier is plek zat! van Villa Zebra, kwam vooral naar voren dat de kinderen de hondenpoep als erg vervelend ervaren. Een van de ideeën die hierdoor bij Villa Zebra ontstond, was een poepzuiger in te zetten tijdens een workshop over hondenpoep. Dit idee is helaas nooit uitgewerkt, maar gezien de klachten van met name de kinderen over de hondenpoep op de speelveldjes in de wijk zou het leuk zijn dit idee te realiseren. Niet alleen om de poep ter plekke op te zuigen, maar vooral om op die manier aandacht te vragen bij met name de baasjes van de honden door het poepprobleem uit te vergroten. In het kader van een kunstproject in GHTH zou hierbij samengewerkt kunnen worden met Villa Zebra. Veredelde poepplek Mooi hekwerk rondom speciale poepplaats voor honden, die door de unieke uitstraling, een ware aantrekkingskracht op de bewoners en bezoekers van de wijk zal hebben. Hierdoor wordt de poepplek hopelijk intensief gebruikt door honden(eigenaars).

94

Project voorstellen

Ontmoeting & contact Welkom Zowel de bewonerscommissies als Woonbron geven aan behoefte te hebben aan het verwelkomen van nieuwe bewoners. Dit is gedaan met bloemetjes en informatiepakketten. Een adviesbureau verzorgde het Pion project, een avond waarin nieuwkomers een introductie kregen over de wijk, maar deze werd slecht bezocht en het project is gestopt. Een mogelijke insteek is een kunstenaar een origineel welkomstgeschenk te laten bedenken, dat zelf door bewoners gemaakt kan worden. De kunstenaar bedenkt daarbij ook een originele manier om het welkom in de wijk te laten verlopen. Als de kunstenaar na een paar keer de wijk verlaat, dienen de bewoners de welkomstservice zelfstandig in stand te houden. Spelletjes uitvergroot Zowel de oudere als jongere bewoners spelen graag spelletjes. Bij de Chill-in waren Antilliaanse jongeren met dominostenen aan het spelen; in de recreatieruimten zijn sjoelen, kaarten en scrabble populair. De overeenkomst in deze interesses zou een goed uitgangspunt zijn voor het stimuleren van contact tussen jong & oud. Hierbij kan tevens de nadruk op de identiteit en geschiedenis van de bewoners worden meegenomen: oud Hollandse spelletjes gecombineerd met spelletjes uit het land van herkomst. Jeanne van Heeswijk zette eerder een soortgelijk project op in Gorinchem ‘langs de lijn’ waarbij sport en spel uit verschillende culturen centraal stonden. Onder leiding van een beeldend kunstenaar kunnen oude spelletjes in een uitvergrote of nieuwe variant worden uitgewerkt. De spelen kunnen (semi)permanent een zichtbare plek krijgen in de wijk (schaak- of dambord, Mens Erger Je Niet etc.).

95

Project voorstellen

96

Project voorstellen

Ontmoetingsplek In een van de buurttuinen of voor de brede school zou een mooie ontmoetingsplek voor jong & oud niet misstaan. Een voorbeeld van zo’n ontmoetingsplek die wat kleur en identiteit aan de wijk kan geven is het project van Zedz, waar grote letters blokken vormen in diverse kleuren waar op gezeten en geklauterd kan worden. Deze letters zijn uit het Latijns alfabet, maar kunnen natuurlijk ook gemixt worden met symbolen of letters uit andere talen en culturen om tegemoet te komen aan de culturele diversiteit van de buurt.

97

Project voorstellen

98

Project voorstellen

Powerboat Theatergroep Powerboat is geïnteresseerd in een aantal facetten van privacy in de openbare ruimte. Ze onderzoeken de gevolgen van technologische ontwikkelingen op de ervaring van mensen. Ervaren zij de stad als podium doordat ze altijd gefilmd worden en zijn ze de acteurs in een real-life soap? Powerboat wil het systeem onder-zoeken, de gevolgen van het systeem blootleggen en kijken of er mee gespeeld kan worden. Hierbij gaat het over de overvloed (of het tekort) aan camera’s in de open-bare ruimte en wat je daar mee kan doen. Afgelopen jaar heeft de politie Rotterdam-Rijnmond de prestigieuze NBL-award gewonnen met het idee camera’s in te zetten tegen overvallen. Op het Prinsenplein is in 2008 een ‘slim’ camerasysteem gemonteerd dat bij overvallen en ongeregeldheden automatisch doorschakelt naar de meldkamer van de politie. Hierdoor wordt de pakkans van overvallers vergroot, doordat de tijd tussen de overval en de melding hiermee verkleint. Potentiële overvallers worden met waarschuwingsborden gewezen op de aanwezigheid van camera’s. De proef met de camera’s duurt een jaar, daarin wordt bekeken of het middel zowel voor de winkelier als voor de politie het gewenste effect heeft. Powerboat wil vooral het debat stimuleren en vragen blootleggen. De dubbelheid en de kloof tussen jong of oud, oude- of nieuwe Nederlander, privé of openbaar, zichtbaar of onzichtbaar, virtueel of fysiek. Powerboat wil deze tegenstellingen overbruggen aan de hand van een onderzoek. Doel is daarbij niet om de tegenstelling weg te nemen, maar om de tegengestelden bij elkaar te brengen tot een ambigue game of installatie.

99

Project voorstellen

Bewoners in beeld Door de bewoners van GHTH een prominent gezicht te geven op verschillende manieren en plekken in de wijk verdwijnt er een stukje anonimiteit uit de buurt. De geportretteerde bewoners worden verbonden aan fysieke plekken binnen hun wijkomgeving en de omwonenden gaan de gezichten van andere wijkbewoners herkennen. Wellicht dat dit het groeten en ontmoeten weer versterkt. De buitenruimte wordt verfraaid en de wijkbewoners geven de wijk daadwerkelijk ‘een gezicht’. Kunstenaars kunnen deze portretten op verschillende wijze realiseren: je kunt denken aan fotoprojecties van verschillende gezinnen op kale muren, schilderingen aan balkons van flats en graffiti kunstwerken op rolluiken of stroomhuisjes. Wijkbewoners kunnen ook anoniem worden verbeeld in de vorm van een silhouet waarbij ‘herkenbare groepen’ in de wijk (zoals hangjongeren, ouderen op bankjes, spelende kinderen) van verschillend materiaal. Deze kunnen geplaatst worden op plekken waar deze groepen vaak te vinden zijn.

Muziek in de oren Klachtenkoor Dit project is al in gang gezet door het CBK en Kosmopolis Rotterdam en zal in februari en maart worden gerealiseerd. Het project sluit prima aan bij de situatie in de wijk. Veel, met name oudere blanke bewoners willen hun beklag doen over de situatie in hun wijk en voelen zich ongehoord. Middels dit project worden de bewoners aangespoord hun klachten in te dienen en mee te werken aan een lied over de klachten in de buurt. Dit alles onder begeleiding van een componist en twee kunstenaars die het project begeleiden. Er vinden een aantal repetities plaats in de wijk, waarna het project wordt afgesloten met een groot concert, rond de verkiezingstijd, op het stadhuis in het centrum van Rotterdam. Hiervoor zal een bus moeten worden geregeld om de mensen de wijk uit te krijgen en er ook echt een uitje van te maken. Het Complaints Choir is bedacht door het Finse echtpaar Tellervo Kalleinen en Oliver Kochta-Kalleinen en al op verschillende plekken in de wereld uitgevoerd. In Nederland wordt het klachtenkoor georganiseerd door Roland Groenenboom en Nathalie Houtermans van Sensational Mix i.s.m. het CBK en Kosmopolis Rotterdam.

100

Project voorstellen

Crossover: Brassband & Rai muziek De Antilliaanse en de Marokkaanse jongeren willen in het buurthuis hun eigen muziek horen, hun eigen vlag zien en hun eigen Caribische of Arabische sfeer proeven. Juist door stijlen te mixen spreek je een bredere doelgroep aan en krijg je een multiculturele insteek. Muziek spreekt beide groepen aan, bij de Antilliaanse jongeren uit dat zich in deelname aan de populaire brassband in de wijk en bij de Marokkaanse jongens in de muziekkeuze tijdens de Chill-in bij het jongerenwerk. Wat gebeurt er als deze stijlen gemixt worden, zijn de jongeren dan wel bereid samen te werken, naar elkaars muziek te luisteren? He bureau Mobiliteit in Muziek van Mimoun Himmit en Marieke Knol zijn gespecialiseerd in cultureel diverse projecten. Voor de SKVR realiseerden ze het project Music Matters Brassband-school in Feijenoord, waar jongeren worden opgeleid tot brassbandblazer. De Brassbandjongeren speelden samen met muzikanten van het Mariniersorkest, die natuurlijk een heel ander muziekgenre spelen. In overleg met Mobiliteit in Muziek zou het plan voor een crossover tussen brassbanden Rai muziek verder vorm moeten krijgen. Audiotour Voor een aantal steden in Nederland zijn audiotours ontwikkeld, zo heeft de Afrikaanderwijk, de Afrikaandertapes. De wijk Groenenhagen Tuinenhoven bestaat nog maar een halve eeuw (daarvoor bestond de wijk uit weiland) maar natuurlijk zit er al behoorlijk wat geschiedenis in de buurt aan persoonlijke verhalen. Niet alleen van de eerste bewoners, maar bijvoorbeeld ook de migratiegeschiedenis van de nieuwkomers. Renate Zentschnig is theater- en documentairemaker en maakte stedelijke audiotours voor de Leidsche Rijn bij Utrecht en de Zeemanswijk in Amsterdam Noord in samenwerking met bewoners en ondernemers uit de wijk.

101

Project voorstellen

Artist in residency

De wijk Groenenhagen Tuinenhoven is geen geliefde plek voor kunstenaars, al woont er een enkele (amateur)kunstenaar. De op het eerste gezicht burgerlijke wijk, de flats en eengezinswoningen lijken weinig uitnodigend voor kunstenaars. En dat terwijl kunstenaars een verbindende factor in de wijk kunnen zijn. Om toch kunstenaars naar de wijk te halen zijn er een aantal mogelijkheden: Tijdelijke leegstaande panden Nodig een kunstenaar uit, in het kader van een artist in residency, een paar maanden in te trekken in een leegstaand pand in de wijk: een woning, een appartement of een winkel. Als opdracht, en tegenprestatie voor het inwonen, moet de kunstenaar iets met de straat of buurt en haar bewoners doen. In de Beverwaard heeft de Deelgemeente IJsselmonde kunstateliers beschikbaar gesteld aan kunstenaars om een bijdrage te laten leveren aan het culturele klimaat van IJsselmonde als geheel. In ruil voor het gebruik van de atelierruimte, organiseren de kunstenaars exposities en workshops met bewoners. Recreatieruimten In Tuinenhoven zijn er twee recreatieruimtes die gesponsord worden door Woonbron: in de Prinsenpleinflat en de Tuynenburgflat. Deze ruimten worden wisselend gebruikt door de bewoners van de flat. Het zijn vaak steeds dezelfde bewoners uit de flat die gebruik maken van de recreatieruimten. Pogingen om nieuwe geïnteresseerden binnen de flat te werven lopen vaak op niets uit. Ook linken met de buitenwereld worden vaak door de bewoners, om veiligheidsredenen en vooroordelen, niet gewenst. Misschien dat een kunstenaar als artist in residency (overdag) middels projecten vanuit de recreatieruimte wel een brug kan slaan tussen de bewoners van de flat en de buitenwereld, en daarmee ontmoetingen stimuleren die de vooroordelen overstijgen. Billboard wonen Een andere, meer opvallende manier om een kunstenaar in de wijk te laten wonen is het Billboardwonen concept van ontwerper Dolf Robertus. Het extreem uitvergrote en ruimtelijke logo vormt de woning, dit kan bijvoorbeeld het logo van Woonbron zijn. Bijkomstig voordeel bij het combineren van een billboard met een woning, vanuit een kunstinvalshoek, is dat een deel van het budget uit marketingbudgetten worden betaald. In het visieplan van Han Guan Lim en Albert Kliest voor kunst in IJsselmonde, kwam naar voren dat de wijk of deelgemeente geen echte iconen of herkenningspunten kent. Het plaatsen van een Billboardwoning kan deze blikvanger van GHTH worden.

102

Project voorstellen

Het nieuwbouwcomplex De Ooievaar wordt de blikvanger van de wijk GHTH, die vanaf de A16 te zien zal zijn. Hier bovenop kan de Billboardwoning geplaatst worden. Het is ook een idee de Billboardwoning op de geluidswal langs de A16 te plaatsen.

103

ADVIES

Advies Door alle kennismakingen, gesprekken en bezoeken met betrokkenen in de wijk, hebben we een frisse kijk op de huidige situatie in Groenenhagen Tuinenhoven ontwikkeld. Deze blik is wellicht onvolledig, maar daarbij ook niet vertroebeld door allerlei ervaringen en inzichten die de betrokkenen in de loop der tijd ongetwijfeld hebben beïnvloed. Voor het slagen van het inzetten van kunst & cultuur in de wijk GHTH is het van belang ook naar andere factoren te kijken die invloed kunnen hebben op de verbetering van de leefbaarheid en sociale cohesie van de wijk. We willen hierbij niet verwijten, maar wel benoemen wat we in de afgelopen maanden aan gevoeligheden hebben opgevangen. We denken dat de betrokkenen daarbij zouden moeten stilstaan. Voor zover dit natuurlijk al niet gebeurt. Zeker als we ons gezamenlijk gaan inzetten voor de goede zaak.

Woonbron

Door de enthousiaste opstelling van de organisatie Woonbron positief presenteren naar de bewoners (middels publicaties en nieuwsbrieven), zijn we wellicht verleid mee te gaan in de positieve stemming aangaande de wijk GHTH. In de gesprekken met betrokkenen en organisaties, werd het onderzoek en de kennismaking dan ook vooral geïntroduceerd met de intentie vanuit Woonbron middels kunstprojecten de sociale cohesie in de wijk te versterken. Door velen werden we daardoor al snel gezien en ervaren als medewerkers of vertegenwoordigers van Woonbron. In de gesprekken, maar ook in de contacten daarbuiten kregen we direct, soms indirect de onvrede over Woonbron te horen. Vooral onvrede (en soms zwart/ wit opvattingen) over het feit dat Woonbron kennelijk wel bereid is te investeren in een kunstproject, maar niet in hun wijk en/of woningen. In veel ogen zou het kunstproject minder of al helemaal geen prioriteit moeten hebben. Er zou juist meer geld moeten worden gestoken in het opvolgen van de klachten en de vraag van de wijkbewoners naar beter, accurater en sneller onderhoud aan de woningen en de buurt. Ondanks dat er veel geïnvesteerd en verbeterd is door renovatie en nieuwbouw, blijkt er toch nog veel onvrede te heersen over het verloop, de toezegging en aanpak van de aangekaarte problemen waar bewoners nog steeds mee kampen. Tijdens bewonerscommissie-overleggen bleek dat veel van de eerder aangekaarte problemen nog steeds niet opgelost waren en dat de wijkregisseur daar ook niet direct een antwoord of verklaring voor had. Dit tot ergernis van de commissieleden die soms het gevoel hadden van het kastje naar de muur te worden gestuurd. Individuele bewoners lopen soms ook aan tegen de bureaucratie en het slechte luisteren en meedenken aan oplossingen voor de praktische alledaagse problemen waar de bewoners in de wijk mee kampen. Zo belde bijvoorbeeld een bewoner wegens enorme stankoverlast naar Woonbron en kreeg eenvoudig te horen dat zij hem daarbij niet verder konden 104

ADVIES

helpen, zonder te vermelden waar hij dan wel moest zijn. Een en ander leidt tot enorme frustratie bij veel bewoners en het gevoel dat ze aan hun lot worden overgelaten. Bij de jaarlijkse Vereniging van Bewoners Commissies themadag werden de medewerkers van woonbron met naam en toenaam aan het einde van de middag bedankt voor hun bijdrage voor die dag, terwijl de hele zaal vol vrijwilligers werd overgeslagen. Bewoners die zich vrijwillig inzetten om ervoor te zorgen dat er een goede communicatie tussen de bewoners en Woonbron plaats kon vinden. Mensen die niet betaald krijgen voor hun inzet, en juist daarom de jaarlijkse themadag zo waarderen. Meestal wordt op zo’n dag een activiteit aangeboden, als bloemschikken, waar ze graag op af komen om zich met de andere vrijwilligers te laten belonen voor hun inzet. Voor Woonbron heeft de insteek van de dag echter een andere prioriteit: boven tafel krijgen wat er leeft en speelt in de wijk, zodat ze daar op in kunnen spelen in visie en uitvoering van de werkzaamheden. Bij voorgaande themadagen was de opkomst groot, maar was het bezwaar bij Woonbron dat de bewoners vooral afkwamen op de activiteit en niet op de communicatie met Woonbron. Daarom was dit jaar besloten geen activiteiten op te nemen in het programma. Dit tot grote teleurstelling van de bewoners, waarvan een aantal daarom ook niet naar de themadag kwam. Een activiteit voor bewoners kost Woonbron wellicht extra moeite en geld, maar een blijk van waardering naar de bewoners voor hun inzet is voor hen vaak erg belangrijk. De kosten gaan immers voor de baten uit.

Deelgemeente

Net als bij Woonbron lijkt het soms of de deelgemeente zich niet ten volle realiseert hoe belangrijk de erkenning van het eigen initiatief en de inzet van bewoners is, om de wijk te verbeteren en de betrokkenheid te vergroten. De groep van ongeveer veertig vrijwilligers die zich middels de buurtpreventie wekelijks op vrijdag en zaterdagavond inzet om de veiligheid en leefbaarheid van de buurt te bewaken, stuit op onvoldoende respons bij deelgemeente en politie. De vrijwilligers nemen een deel van het werk uit handen van de politie, maar vertrouwen er wel op dat er indien nodig direct politieassistentie aanwezig is. Een aantal politiemensen werkt goed samen met deze groep, maar er is ook onbegrip over de geringe medewerking van sommige dienders. Jammer want juist door dit soort bewonersinitiatieven kan de wijk van binnenuit verbeteren. Dit valt of staat bij de erkenning en de ondersteuning van hun inzet en werk. Een verzoek om herkenbare jassen als ‘werkkleding’ is niet ingewilligd wegens de hoge kosten, terwijl daar nou juist een deel van de erkenning en waardering in schuilt. Inmiddels is er een goedkoper alternatief geopperd, waardoor de herkenbaarheid van de buurtpreventie in de wijk zal verbeteren. Maar er heerst ook teleurstelling over de afwijzing van het eerdere verzoek. Tijdens een bewonerscommissie-overleg was er een betrokken en gedreven 105

ADVIES

Marokkaanse man die enthousiast vertelde over de Marokkaanse scoutinggroep in IJsselmonde. Op zaterdag wordt er huiswerkbegeleiding gegeven en op zondag vinden er scoutingactiviteiten plaats. Dit draait geheel op vrijwilligers, en de jongens die daar actief zijn, zullen nu en in de toekomst geen overlast als hangjongere opleveren, is zijn stellige overtuiging. Een van de initiatieven die deze bevlogen meneer daarnaast wilde oppakken, is om de Marokkaanse gemeenschap van deur tot deur te bezoeken en te betrekken in de aanpak van de probleemjongeren binnen de eigen groep. Hij liep daarbij tegen een aantal beperkingen aan: de woningbouw noch de deelgemeente of de politie kon hem een lijst met bewoners overhandigen, wegens privacyschending. De wijkregisseuse vond dit initiatief belangrijk genoeg om het op te pakken en hopelijk wordt er binnen de beperkingen gezocht naar mogelijkheden om juist dit initiatief binnen de eigen groep te stimuleren en realiseren. Het viel ons op, vooral bij het jongerenwerk, dat er zowel onder de jongeren als bij de jongerenwerkers weinig tot niets bekend is over de toekomst van het jongerenwerk in de wijk. Dit heeft met name betrekking op de locatie. De jongeren komen wekelijks, soms dagelijks samen in diverse en wisselende anonieme ruimten binnen het Trefpunt aan de Hollands Tuin. Ze geven zelf aan dat dit niet voldoet, zowel in functionaliteit als sfeer en dat ze behoefte hebben aan een eigen plek. Deze wens wordt bevestigd door de jongerenwerkers die zelf weinig weet hebben van de nog te realiseren nieuwbouw. In een gesprek met de deelgemeente bleek dat deze het niet erg vindt dat er onduidelijkheid bestaat, omdat uitstel van de nieuwbouwplannen, waar helaas alweer sprake van is, alleen maar tot teleurstelling leidt indien de betrokkenen daarvan op de hoogte zijn. Aan de andere kant viel het ons op dat de jongeren en de jongerenwerkers door deze onwetendheid over de nieuw te realiseren plannen, het gevoel hadden dat ze ongezien en ongehoord zijn als groep binnen de wijk. Juist het betrekken van de toekomstige gebruikers bij deze nog te ontwikkelen ruimte, kan ervoor zorgen dat de doelstellingen binnen de deelgemeente (actieve betrokkenheid van de jongeren middels talent ondersteuning) in de praktijk kan worden gerealiseerd. Tijdens de jongerenbijeenkomst met de World Dialogue Foundation bleek ook deze bereidwilligheid vanuit de jongeren om fysiek mee te werken aan de opbouw van deze nieuwe jongerenplekken in de wijk. Kortom er zijn een aantal bewoners, zoals de Marokkaanse meneer van de scoutinggroep, de vrijwilligers van de buurtpreventie en het jongerenwerk die zich verantwoordelijk voelen en zich in willen zetten voor de wijk maar zich niet gehoord voelen. Daar zou toch iets mee moeten gebeuren. Deze initiatieven behoeven waar mogelijk beloning en ondersteuning. Dit geldt ook voor een heldere communicatie met de betrokken partijen. 106

ADVIES

Kunst & sociale cohesie

Voor veel kunstenaars mag kunst nooit worden ingezet als middel om sociale cohesie te bereiken. Toch vinden er steeds meer kunstprojecten plaats buiten de bestaande instituten als musea en culturele podia. Middels projecten waarbij bewoners in meer of mindere mate betrokken worden, vinden onmiskenbaar positieve ‘bijwerkingen’ plaats als ontmoeting, een vergroot gevoel van veiligheid en sociale cohesie. Juist door deze positieve ‘bijwerkingen’ wint de inzet van kunstprojecten aan populariteit, vooral en juist bij nieuwe opdrachtgevers als woningbouwverenigingen en overheden. Het leggen van dwarsverbanden, vanuit een ander perspectief naar dingen kijken, grensoverschrijdend denken, zijn allemaal eigenschappen van kunstenaars. Door hen te laten samenwerken met wijkbewoners en een deel van hun enthousiasme en deze nieuwe kijk op de wijk en haar problematiek over te brengen op de bewoners kan een kunstenaar een positieve invloed hebben op de wijk. Dergelijke projecten zijn (groten)deels afhankelijk van de betrokkenheid en inzet van de bewoners. De kunstprojecten in de wijk moeten daarom laagdrempelig zijn. De projecten dienen aan te sluiten bij de behoeften van bewoners en inzichtelijk te maken wat er speelt. Hierdoor krijgen de mensen uit de wijk het gevoel dat ze gehoord worden, dat hun mening en inzet telt en er wel degelijk toe doet. Daardoor neemt de betrokkenheid in de wijk uiteindelijk toe. Niet iedere kunstenaar, ook al is die nog zo goed in zijn vak, beschikt over de capaciteiten die nodig zijn voor dit soort projecten. De kunstenaar dient te beschikken over een aantal (sociale) talenten en eigenschappen zoals een hoog empathisch vermogen, geduld en bereidheid zijn creatieve proces met anderen te delen en zich voor anderen (en hun ideeën) open te stellen. De meerwaarde van de kunstenaar zit in het bepalen van het kader en de werkwijze evenals de bewaking van het artistieke niveau en de doelstelling van het project. De meerwaarde van kunst is vaak niet bekend bij de wijkbewoners. Eenvoudigweg doordat ze nooit met kunst in aanraking zijn gekomen, gestimuleerd zijn met kunst bezig te zijn, ze het geld er niet voor hebben of simpelweg omdat ze zich niet in de kunstuitingen herkennen. Kunstprojecten die het publiek in de wijk opzoeken en voor hen herkenbare kunst maken, sluiten aan bij de dagelijkse realiteit van de bewoners. Deze projecten hebben grote kans die meerwaarde van kunst inzichtelijk te maken ook en juist voor deze groep mensen. Dan wordt duidelijk dat kunst niet alleen het beeld in het park is, het schilderij in het museum of de voorstelling in de schouwburg. Dan komt kunst 107

ADVIES

opeens heel dicht bij. Juist dan is het belangrijk de professionele kunstenaar in te zetten zodat het publiek over zijn eigen grenzen heen gaat, zijn eigen verwachtingen en stoutste dromen overstijgt. Het project wordt zo uit de amateursfeer gehaald, waarbij wel gebruik wordt gemaakt van de passie, kennis, inzet en ambacht van amateurs in de wijk. Dit alles moet op termijn haast wel gevolgen hebben voor de sociale cohesie en het gevoel van eigenwaarde van het individu. Daardoor zullen de kansen van bewoners ook groeien.


Nederland is de afgelopen decennia veranderd, en dat wordt in grote steden en juist in wijken als GHTH pijnlijk zichtbaar. Groepen staan soms lijnrecht tegenover elkaar en de spanningen en vooroordelen lopen op. In de sterkte/zwakte analyse noemden we cultureel diversiteit als een kans voor kunstprojecten in GHTH. De enorme diversiteit in de wijk brengt verschillende kleuren, ervaringen, verhalen, en bovenal mensen met zich mee. Dit is natuurlijk een interessant gegeven voor een kunstenaar om mee aan de slag te gaan. Kunstenaars zijn vaak in staat het cultureel divers potentieel in de wijk boven het folkloristische niveau uit te trekken. Kunstenaar zijn tevens in staat deze vooroordelen (hetzij subtiel, danwel explosief) om te zetten in nieuwsgierigheid, herkenning en bewondering voor de ander; uiteindelijk blijken we allemaal mensen. Door kunst in de wijk te brengen en bewoners te laten participeren, komen ze met elkaar in contact. Door mensen bij elkaar te zetten en vragen te stellen zorg je voor discussie. Zo praten de mensen niet over maar juist met elkaar. Door die contacten ontstaat er een ander beeld nadien dan dat ze vooraf van elkaar hadden. Over het algemeen zal dit positief uitpakken.

Projectkeuze & uitvoering

Belangrijk is om een lange termijn visie voor de wijk te ontwikkelen met betrekking tot kunst & cultuur, waarin de mogelijk betrokken partijen (Woonbron, CBK, Deelgemeente IJsselmonde, Perspect, SWF) ook een commitment aan gaan voor de lange termijn. Wij adviseren ieder jaar één of twee kunstprojecten te realiseren, waarvan tenminste één project een blijvend karakter heeft en de wijk kleurrijker maakt. Door variatie in aanbod, discipline en thematiek zullen uiteindelijk meer bewoners bereikt worden dan bij de keuze voor slechts één project.

Groenenhagen óf Tuinenhoven

Groenenhagen heeft een rustiger karakter door de ruimer opgezette woningen, bebouwing en de nieuwbouwprojecten. Doordat nog meer nieuwbouwprojecten gere-

108

ADVIES

aliseerd zullen worden in Groenenhagen en er een aanwas van nieuwe bewoners plaats zal vinden, lijkt het voor de hand liggend om in eerste instantie de aandacht te richten op Tuinenhoven. Het ligt voor de hand te starten met het projectvoorstel ter visualisatie van de straatnamen in Tuinenhoven, niet in de laatste plaats omdat een bewoner zelf ook met dit idee kwam en er behoefte is aan meer kleur in de wijk. Hiermee krijgt de wijk tegelijk een zichtbare identiteit.

Aanhaken bij initiatieven

Het project Klachtenkoor zit al in de planning als project op Zuid in de aanloop naar de verkiezingen. Het leek een uitgelezen kans dit project naar Groenenhagen Tuinenhoven te halen, daar we door dit onderzoek al veel ingangen hebben naar de oudere bewoners in de buurt. Een groep die Kosmopolis Rotterdam graag wil bereiken met dit project. Ook Perspect heeft aangegeven graag een rol te willen spelen bij de realisatie van bepaalde projecten; het ouderenwerk kan hier prima op inspelen. Probleem is de mobiliteit van veel oudere bewoners in GHTH. Het dienstencentrum aan de overkant van de wijk, aan de Groene Tuin, is vaak al te ver weg voor veel oudere bewoners. Daarom lijkt het Trefpunt aan de Hollands Tuin de juiste locatie voor het klachtenkoorproject. Daarmee worden wellicht ook andere bewoners bereikt, zoals de jongeren die nu op het jongerenwerk afkomen. Daarnaast is het zinvol in te spelen op bestaande initiatieven die in heel Rotterdam worden ingezet, zoals de Graffitibriljanten en teksten op muren. Door de wijk GHTH onder de aandacht te brengen bij de producenten van deze initiatieven en te wijzen op de mogelijkheden binnen Groenenhagen Tuinenhoven, kunnen projecten wellicht sneller worden gerealiseerd, dan wanneer ze nog helemaal moeten worden uitgewerkt, en de totale financiering moet worden gedekt. De theatergroep Powerboat werkt momenteel aan een voorstelling over de privacy in de openbare ruimte, een actueel thema. De jongeren uit GHTH gaven aan last te hebben van het gevoel dat ze continue en letterlijk in de gaten worden gehouden, onder andere door de camera’s op het Prinsenplein. Powerboat wil bij de ontwikkeling van hun voorstelling graag werken met deze hangjongeren. Ook hier ligt een bestaand initiatief dat goed aansluit op wat er leeft bij bewoners in de wijk. Binnen dit project is de link jong-oud ook interessant. De ouderen keuren de camera’s over het algemeen goed, omdat het hun gevoel van veiligheid vergroot. Maar wat gebeurt er als de camera’s op hen gericht wordt? Dit valt mooi uit te werken binnen een voorstelling, en het hele proces daar naar toe.

109

ADVIES

Spin in het web

Uit de conclusie van het onderzoek van het Verwey-Jonkers Instituut naar sociale investeringen in de wijk, kwam het advies een netwerkcoördinator aan te stellen. Uit alle gesprekken met bewoners en organisaties in de wijk, wordt deze behoefte (zonder dat die functie zo benoemd wordt) bevestigd. Een van de directeuren van de basisscholen sprak haar wens uit naar meer betrokkenheid van de ouderen in de wijk binnen het onderwijs, bijvoorbeeld als voorleesouder. Maar andersom blijkt er ook behoefte van ouderen naar meer contact in de wijk ter bestrijding van de eenzaamheid. Helaas komen de betrokkenen, zoals docenten en welzijnswerkers, er in hun dagelijkse praktijk niet aan toe om deze verbanden te leggen en te onderhouden. Dat vraagt tijd, geduld en oprechte interesse. Hier zouden de maatschappelijke stages een rol kunnen spelen onder leiding van een CMV-er. De CMV-er of wijknetwerker zou tevens kunnen bemiddelen als mediator tussen kunstenaar & opdrachtgever.

Nazorg

Wat veel kunstenaars in hun bevlogenheid vaak niet realiseren, is wanneer het project voltooid is, de bewoners vaak behoefte hebben aan een vervolg en op zijn minst een evaluatie. Dit hoeft niet perse door de kunstenaar te gebeuren, maar zou ook door een bestaande (welzijns)organisatie kunnen worden gerealiseerd. Helaas is voor deze nazorg in de praktijk geen geld, terwijl het toch een belangrijk onderdeel is van het proces dat in gang is gezet.Het inzetten van een CMV-er met daaraan gekoppeld maatschappelijke stages zou een goed middel zijn om de bestaande contacten en kruisbestuivingen in de wijk warm te houden, eventueel. in aanloop naar een volgend kunstproject. Het evalueren van het kunstproject en het inventariseren van behoefte en wensen van bewoners zou daar een onderdeel van kunnen zijn. Doordat deze persoon bekend is met de bewoners, is dit ook een uitgelezen kans om talenten aan behoeften te koppelen, ook zonder dat er sprake is van een kunstproject in de wijk.

110


5

19

18 17

8

6

9

24

21

23

22

20

7 15

4

25

16 1

10 14 13 11

3

12 2

111


Buurttuin

Tuynenburgflat

Prinsenplein

Trefpunt

112


113

NAWOORD

Nawoord Hoe groot kan een wijk zijn, vroegen we ons af nadat we na vier maanden en veel gesprekken nog steeds niet iedereen op ons verlanglijstje hadden gesproken. Zo wilden we nog een avond mee lopen met de vrijwilligers van de buurtpreventie, zouden we in gesprek willen gaan met de gehandicapte bewoners aan de Bessentuin, hadden we graag een bezoek gebracht aan de scoutinggroep, en wilden we nog een keer kijken en luisteren naar een optreden/ repetitie van de brassband. Voor dit onderzoek was maar enkele maanden beschikbaar, waarbij we met de gesprekken en ontmoetingen al langer zijn doorgegaan dan gepland. We hebben meer tijd besteed aan het onderzoek en de analyse van de wijk omdat we het belangrijk vonden te horen, zien en ervaren wat er leefde in de wijk om onze voorstellen en adviezen daar goed op aan te laten sluiten. Het onderzoek ronden we ruimer af en met meer voorstellen dan we in eerste instantie dachten. We zien veel mogelijkheden en kansen voor kunstenaars in de wijk GHTH. De voorstellen zijn nog niet volledig uitgewerkt om de kunstenaar ruimte te bieden een persoonlijke draai aan het toekomstige project te geven. Met onze voorstellen hebben we ook willen aangeven wat de meerwaarde van een kunstenaar kan zijn bij het aanpakken van ergernissen en het inspelen op de behoeften van bewoners. We hopen dat dit onderzoek genoeg inzicht geeft in de wijk, haar bewoners en alle betrokkenen. Dat het boekje als leidraad kan dienen voor plannen in de toekomst met betrekking tot kunst in de wijk en dat het door mogelijke kunstenaars geraadpleegd kan worden bij het verder invullen van een concreet kunstproject. Zowel de Deelgemeente IJsselmonde als Perspect en JIJ/SWF hebben aangegeven graag betrokken te zijn bij de werving en inzet van -de bewoners bij mogelijke kunstprojecten in de toekomst. De voorstellen bieden genoeg mogelijkheden om de komende paar jaar in de wijk aan de slag te gaan met kunstenaars in de wijk. Daarbij zien we natuurlijk graag een rol voor ons weggelegd in een vervolgadvies, de organisatie en realisatie van een aantal kunstprojecten in de wijk.

114

NAWOORD

De opdrachtgevers lijken bereid te kijken naar een opvolging van dit plan. Externe partijen als het Pact op Zuid en Kosmopolis Rotterdam zijn geïnteres-seerd in mogelijke participatie. Na de presentatie van dit onderzoek en de daar-aan gekoppelde uitkomsten en adviezen, zou het dan ook raadzaam zijn de koppen bij elkaar te steken en te bekijken hoe, wat en waar we heen kunnen met dit plan. Na de presentatie aan de opdrachtgevers in januari 2010 volgt nog een tweede presentatie voor alle betrokkenen waar gesprekken mee zijn gevoerd. Hierop hopen we tevens waardevolle feedback te ontvangen. Graag wil ik een ieder bedanken die bereid is geweest de afgelopen maanden met ons in gesprek te gaan en mee te denken: de individuele bewoners, de leden van de bewonerscommissies en het VBC, de bewoners in de recreatieruimten van de Prinsenpleinen Tuynenburgflat, de cultuurscout, de jongerenwerkers van Jongerenwerk IJsselmonde, medewerkers van Perspect, de (adjunct) directeuren van de drie basis scholen, de medewerkster brede school, de beleidsmedewerker deelgemeente, Han Guan Lim en Albert Kliest en verder iedereen die we vergeten zijn. Daarnaast wil ik mijn opdrachtgevers bedanken voor hun inbreng en feedback: wijkregisseur Marlou van den Berg van Woonbron, Caro van der Pluijm van het CBK en Özkan Gülpinar van 355° Art Beyond Borders (FBKVB). En natuurlijk studente Céline Heijerman voor haar inzet en zinvolle bijdrage. Cindy van den Bremen Januari 2010

115


116


117

BRONNEN

Bronnen Groenenhagen Tuinenhoven ‘De voortuin van Rotterdam’ www.ghth.nl Gemeente Rotterdam Publiekszaken Rotterdam, bewerking COS (cijfers GHTH) http://rotterdam.buurtmonitor.nl/ Deelgemeente IJsselmonde www.ijsselmonde.rotterdam.nl Woonbron www.woonbron.nl Perspect www.perspect.nu Stichting Welzijn Feijenoord www.swf.nl Stichting Ouderenwerk IJsselmonde www.movisie.nl Culturele kaart IJsselmonde www.culturelekaartrotterdam.nl World Dialogue Foundation www.worlddialoguefoundation.com Brede School Transvaal www.transvaalkwartier.nl EarthQuake Brassband www.earthquakebrassband.com Viaducht Graffitibriljant www.creatie.nl www.enterthemothership.com Maatschappelijke stages www.maatschappelijkestagerotterdam.nl/ Latin Sisters http://desyclingamsterdam.blogspot.com Luuk Bode www.luukbode.nl

118

BRONNEN

De makers van www.zuidoost.amsterdam.nl/actualiteiten_uit/nieuws/artikelen/2009/bijzonder_hekwerk Ron Blom www.kunst-leeft.nl Saskia Meesters www.saskiameesters.nl Monkidoe www.rotterdams.punt.nl/upload/Afbeelding_rotterdam_16_maart_2006_007.JPG Beschilderde electriciteitshuisjes www.myurbangardendecoguide.com/art Klachtenkoor / Complaints Choir www.complaintschoir.org Sensatoinal mix www.sensationalmix.nl Mobiliteit in Muziek www.mobiliteitinmuziek.nl

Een wijk in verandering, deel 4: Groenenhagen Tuinenhoven Deelgemeente IJsselmonde Auteur Jan Horstink, Sociaal Investeren in Groenenhagen en Tuinenhoven Resultaten, meningen en kansen Onderzoek door Verwey- Jonkers Instituut, Utrecht 2008 Auteurs: Rob Lammerts en Lisanne Drost, januari 2008 Verbinden, betrekken, beleven Kunst & cultuur in het Pact op Zuid Auteurs: Herman van Wamelen en Ben Maandag, 2008

119

colofon

Colofon Cindy van den Bremen

In 1999 studeerde ze af aan de Design Academy met de sporthoofddoeken, die inmiddels zijn uitgegroeid tot het merk en bedrijf Capsters. Tegenwoordig werkt ontwerper en creatief adviseur Cindy van den Bremen vanuit haar studio CvdBremen te Eindhoven aan diverse maatschappelijk geëngageerde projecten met als expertise culturele diversiteit. In 2003 publiceerde ze in samenwerking met Uitgeverij Bulaaq het boek Hoofddoeken, waarbij ze de reizende tentoonstelling Delen van Motieven organiseerde. In opdracht van Kunstenaars & Co ontwikkelde ze het blad heART & Society over kunst en samenleving. Voor Museum Jan Cunen te Oss ontwierp ze voor het Lijnvoetbal project van kunstenaar Yarre Stooker de voetbaltenues op basis van kunstwerken en cultureel erfgoed uit het museum. In opdracht van stichting Freehouse en Kosmopolis Rotterdam realiseerde ze het Suit it Yourself project voor de Afrikaanderwijk en –markt, waarbij ze producten ontwikkelde in samenwerking met marktkooplieden en vrouwen uit de wijk. Naast projecten op eigen initiatief of in opdracht geeft zij (gast)lessen op diverse academies en aan de TU Eindhoven, waarbij ze haar kennis en visie over deze onderwerpen op studenten overbrengt. www.cvdbremen.nl

120

colofon

Céline Heijerman

Vierdejaars Cultureel Maatschappelijke Vorming studente Céline Heijerman heeft in haar derde schooljaar stage gelopen bij kindermuseum Villa Zebra. Hierbinnen werkte ze onder andere mee aan het externe project Hier is plek zat!. Dit project bestond uit het realiseren van een website en het bedenken en uitvoeren van meerdere openluchtworkshops die uitgevoerd zijn voor kinderen in IJsselmonde. Zodoende was Céline al enigszins bekend met de deelgemeente en en de meningen van de kinderen over hun wijk. Om deze reden meldde Céline zich, voor haar minorproject Cultureel Ondernemerschap, bij Cindy van den Bremen met het idee om haar te assisteren bij het onderzoek en de conceptuitwerking naar de mogelijkheden voor kunst & cultuur in de wijk GHTH. Door deze samenwerking krijgt Céline de mogelijkheid te ervaren hoe een zelfstandig cultureel ondernemer te werk gaat. Céline: ‘ik vond het erg inspirerend om deel te kunnen nemen aan een onderzoek dat zo dicht bij de wijk(bewoners) is gebleven. De werkwijze van Cindy sluit erg aan op mijn eigen voorkeur/doelstellingen en ik hoop in de toekomst eveneens als cultureel ondernemer een waardevolle en persoonlijke bijdrage te leveren binnen het sociaal culturele werkveld.’ [email protected]

121

colofon

Spielerei

De Spielerei verzorgde de vormgeving van dit boekje. De Spielerei is in 2009 opgericht door Evelien Delfsma en Johan Moorman. In hun gemeenschappelijke werk, zoeken ze naar de overlap tussen mode en grafisch ontwerp of het nu autonoom is of in opdracht van. www.spielerei.nl

Datum

Januari 2010

Copyright Oplage

CvdBremen

Vormgeving

Spielerei

Printwerk

Creanza

10 stuks creanza

Inbinden De Boekenlegger

122

colofon

Dit project is mede mogelijk gemaakt door: Woonbron Ijsselmonde Centrum beeldende Kunst Rotterdam 355° Art Beyond borders, FBKVB

123


124

GROENENHAGEN TUINENHOVEN. KUNSTPLAN door Cindy van den Bremen

Recommend Documents