Groen van
Bloemenplein te Stratum, 1920 (foto J.G. Bijnen)
”In vergelijking tot de heide en boslandschappen van de ongerepte natuur en vergeleken met de wuivende halmenvelden van het boerenland, waar men echt helemaal buiten is, hebben de parken een pralenden en bijzonder Zondagschen luister: als de Zondagen de dagen van de week, zo doorbreken zij de alledaagsheid van de werkstad.” ~Anton Coolen in: ’Groei van een stad. Groot Eindhoven onder zijn eerste burgemeester’ (1951). Groen van TOEN is het thema van het zesde seizoen van de Historische Salon op de zondagmiddag. Lees meer op de volgende pagina’s.
vanaf 11 september Expo in toen
Het Brabantse landschap als inspiratiebron voor de schilderkunst TOEN toont een selectie uit de collectie van Eindhoven Museum met werk van onder meer Karel Vermeeren, Teun Gijsen, Josef Gindra, Louis Ector, Frans Manders en Janus Sibens.
C. van Bakel, Gezicht op Eindhoven vanaf de Stratumse heide, omstreeks 1915.
21 oktober
Oud vuil te lijf met duurzaam groen ~ Giacomo Piovan en Bennie Meek De eerste Salon van het seizoen haakt aan bij hét evenement van Eindhoven, de Dutch Design Week. Social designers Giacomo Piovan en Bennie Meek willen met hun werk anderen inspireren om het stedelijk landschap anders tegemoet te treden. Voor zijn afstudeeropdracht aan de Design Academy wroette Giacomo Piovan in de historie van de industriële bedrijvigheid van Eindhoven die zo’n honderd jaar geleden nog voor een belangrijk deel aan de oevers van de Dommel was gesitueerd: tabak- en textielfabrieken, zeer vervuilende leerlooierijen en een zeepfabriek. Naast het water van de Dommel raakte ook de bodem zwaar verontreinigd. Piovan bedenkt en ontwerpt nieuwe technieken om vervuiling in verstedelijkte gebieden te lijf te gaan. Niet met ingewikkelde technische installaties, maar met zonnebloemen, viooltjes en een gewas dat in de voorbije eeuwen veelvuldig voorkwam op de Brabantse zandgronden, vlas! Deze planten onttrekken zware en kankerverwekkende metalen aan de bodem en ruimen zo op
natuurlijke wijze de vervuiling op. Bennie Meek onderzoekt nieuwe contexten, mogelijkheden en toepassingen van groen in urbaan Eindhoven. Om de leefbaarheid en het binnenstadsklimaat te verbeteren, ontwikkelde hij een systeem van tegels waartussen groen kan groeien en waardoor tegelijkertijd regenwater de grond in kan zakken. Op deze manier raken rioolgemalen niet overbelast en zorgt het voor minder vervuiling van de Dommel. Voor zijn opleiding aan de DAE studeerde Giacomo Piovan aan de Politecnico van Milaan, waar hij afstudeerde op ‘urban gardens’. Bennie Meek bekwaamde zich eerst in de traditionele houtbewerking. Hij heeft een eigen ontwerpstudio en werkt samen met anderen in social designcollectief VERS. De afstudeerprojecten van Piovan en Meek zijn tijdens de Dutch Design Week (20 t/m 28 oktober) te zien in de Graduation Show 2012.
Historische Salon
De door Anton Coolen bejubelde heide, boslandschappen en wuivende halmenvelden uit het begincitaat bewogen begin 19e eeuw schilders uit binnen- en buitenland om af te reizen naar de regio om het Brabantse landschap op doek te vereeuwigen.
Aanvang programma 14.00 uur. Entree € 6,- inclusief koffie of thee en afsluitende borrel.
in Eindhoven al vroeg onderkend, namelijk bij de uitwerking van de plannen voor het samengaan van de toenmalige dorpen Gestel, Woensel, Stratum, Tongelre en Strijp met Eindhoven in 1920. De groene zones die toen ingetekend werden op de kaart, maken Eindhoven tot op de dag van vandaag een stad met veel groen. Daarbij is de stad veel dank verschuldigd aan de familie Philips, die de stad enkele parken schonk.
Elke derde zondag van de maand van oktober tot en met mei. Toegang vanaf 13.30 uur:
Bij geschiedenis denken we aan ingrijpende gebeurtenissen, oude monumentale gebouwen, invloedrijke personen, (kunst-) voorwerpen, musea en natuurlijk aan archieven. Nauwelijks aan natuur, aan het ‘groen van toen’, terwijl die toch voor een belangrijk deel de ontwikkeling van de regio Eindhoven mede heeft bepaald. Zo waren er de schrale zandgronden van de Kempen waar, tot de uitvinding van het kunstmest, alleen keuterboeren met een bescheiden veestapel zich konden handhaven. En dan is er het blauwe groen, de rivier de Dommel, die in vele hoedanigheden heeft bijgedragen aan de groei van Eindhoven. Oostwaarts was er de turfwinning in de Peel, waar door harde labeur in enkele decennia tijd een uniek landschap is ontstaan. Groen is natuurlijk niet louter een hulpbron die door de mens kan worden aangewend voor economisch nut. De gevolgen van die gedachte en de daaruit voortvloeiende handelwijze zijn evident. Nu het water ons figuurlijk – en soms letterlijk! – bijna tot aan de lippen staat, zoeken we koortsachtig naar manieren om onze ecologische voetafdruk tot een minimum te beperken. Het menselijk welbevinden vaart wel bij de aanwezigheid van groen. Dit gegeven werd
~ Jan Holwerda
Wandeling naar het Villapark met minihigh tea ~ arrangement in samenwerking met EHV365
De tuin − de verbeelding van het paradijs 2012 Is het jaar van de buitenplaats en deze lezing haakt daarop in door de geschiedenis van de tuin te schetsen: het groen in historische tuinen, parken, buitenplaatsen en landgoederen. Een lezing dus die niet ingaat op de bloemen, struiken en bomen, maar op tuinarchitectonische ontwikkelingen. Op de stijlen, de kenmerken, de vormen en invullingen als tuingebouwtjes en tuinsieraden. Komt in en op dit soort objecten niet alles samen? Mens, kunst, architectuur, natuur. Verleden, heden en toekomst. Bij een breder publiek zijn aanduidingen als Franse tuin (Versailles) en Engelse landschapsstijl vaak wel bekend. Op die termen valt echter wel wat aan te merken. Voor beide geldt dat de landen waaraan gerefereerd wordt niet alléén bepalend zijn geweest voor de uiteindelijk toegepaste stijlinvulling. En er zijn meer stijlen te onderscheiden. Verder kent eenieder bouwsels als tuinen theekoepels, maar er zijn veel meer invullingen voor de tuin. Wat te denken van de grot, de kluizenaarshut en
Onder begeleiding van een EHV365-gids wandelt u op deze ochtend naar de lommerrijke Parklaan en de omliggende straten waar, u naast grandeur en groen, veel historische informatie wacht.
de Zwitserse partij? Het verhaal wordt geïllustreerd aan de hand van oude prenten, foto’s en kaartmateriaal van groene historische objecten uit Zuidoost-Brabant. Holwerda illustreert het verhaal aan de hand van oude kaarten, prenten en foto’s van groene historische objecten uit Zuidoost-Brabant. Jan Holwerda heeft een eigen onderzoeksbureau, Groen Verleden, en doet onderzoek en publiceert op het terrein van historisch groen.
16 december
Eindhovense fabrikanten zoals Philips, Schellens en Mignot bouwden ruim honderd jaar geleden met hulp van vermaarde architecten villa’s, herenhuizen en zomerverblijven aan de Parklaan met als belangrijkste inspiratiebron het Engelse country life: ruim bemeten villa’s in neoclassicistische of cottagestijl (en dan met rieten kap!) en tuinen in eveneens Engelse landschapsstijl. Ook het gebruiken van een high tea is onmiskenbaar ‘British’.
De eerste schilders komen naar Dongen, maar na 1890 groeien de dorpen Heeze en Mol uit tot schilderskolonies. Deze plaatsen zijn namelijk per trein of stoomtram te
schilderwerken wordt belangrijk, wat ook de verkoop ten goede komt. Tot ver na de Tweede Wereldoorlog blijft het verdwijnende Brabant met zijn karakteristieke dorpen, buurtschappen, boerderijen, weiden, bossen, heide- en moeraslandschappen een inspiratiebron voor kunstschilders en fotografen. In de presentatie zal een palet aan kunstschilders de revue passeren, op wie Brabant en met name de regio Eindhoven inspirerend heeft gewerkt. Peter Thoben is oud-directeur en -conservator van het voormalige Museum Kempenland Eindhoven.
vervolg Historische Salon Groen van TOEN in 2013 over blauw groen, bomen met een geschiedenis, Eindhoven als inspiratiebron voor landschaparchitectuur en meer …
Deelname aan dit arrangement kost € 7,-.
De ’make-over’ van het Woenselse platteland ~ Jos en Bauke Hüsken
~ Peter Thoben bereiken. De plaatselijke herberg fungeert als ontmoetingsplaats en logeeradres. Potentiële kopers blijken ook vaak in de buurt. Schilders uit binnen- en buitenland zetten lokale jongeren op het spoor van de schilderkunst en stimuleren hen daarin. Door de opkomende industrialisatie, de bevolkingstoename en de daarmee samenhangende verstedelijking verdwijnt meer en meer het oude, nostalgische, agrarische beeld. De discrepantie tussen het gewenste beeld en de bestaande realiteit neemt toe. Als reactie hierop krijgt het thema gaandeweg een meer stereotiep karakter. Herkenbaarheid in de
Opgelet! Het aantal personen dat mee kan is gelimiteerd, daarom moet u zich van tevoren aanmelden. Dit kan tot uiterlijk 28 september via
[email protected] of telefonisch 040-2649940.
2 november
En plein air schilderen als ideaal. Kunstschilders in Brabant Vanaf 1860 komen kunstschilders naar Brabant om er het ongerepte landschap en het onbedorven boerenleven met ploeterende mensen en geharde koppen in directe observatie te schilderen. Voor deze praktijk is een impuls uitgegaan van de School van Barbizon die in de jaren 1830 een omwenteling in de schilderkunst teweeg heeft gebracht en die zich razendsnel over West-Europa verspreidde.
Met een mini-variant daarvan sluiten we deze wandeling dan ook geheel in stijl en smakelijk af.
Vader en zoon Jos (1947) en Bauke (1974) Hüsken zijn al sinds 1988 met veel passie betrokken bij de archeologie en bouw- en cultuurgeschiedenis van hun woonplaats Eindhoven. De voormalige bankmedewerker en de toerisme-/bibliotheekstudent hebben uiteindelijk van hun hobby hun beroep gemaakt. Beiden deden de afgelopen twee jaar onderzoek naar de gigantische gedaanteverwisseling die in de jaren 60 in Woensel heeft plaatsgevonden. Woensel transformeerde toen in een kort tijdsbestek van landelijk en agrarisch gebied naar een grootstedelijk stadsdeel. In hun lezing vertelt het duo over hun onderzoek in bijvoorbeeld het RHCe en het kadaster, waar veel, tot nu toe onbekende, gegevens naar boven zijn gekomen. De resultaten van dit
onderzoek hebben geleid tot een lijvig boekwerk met de titel Boerderijen uitgegumd, een nieuw stadsdeel ingetekend. Deze uitgave is tot stand gekomen in samenwerking met de Heemkundekring van Eindhoven. Uitgebreid komen aan de orde: de geschiedenis van de boerderijbouw, de Woenselse boerenbevolking en infrastructuur en de ruim honderd boerderijen die er in Woensel (exclusief Acht en Bokt/Aanschot) hebben gestaan. Tijdens de lezing zullen vele onbekende foto’s voorbijkomen van het agrarische Vlokhoven, Eckart, oud-Woensel en Broek die door oud-bewoners ter beschikking zijn gesteld. Zo zijn er foto’s van boerderijen in hun volle glorie te zien, maar ook bijzondere (kleuren)foto’s van diezelfde boerderijen tijdens de afbraak. Na afloop van de lezing bestaat de mogelijkheid om het boek in te zien en te kopen voor € 20,-. Entree € 5,-.
ler op ve k e verzo ld! aa herh
Historisch Koffiehuis
5 oktober
In het Historisch Koffiehuis op de vrijdagochtend maakt u onder het genot van een kop koffie of thee kennis met de boeiende historie van uw omgeving. Ontvangst vanaf 10.00 uur, aanvang programma 10.30 uur.
18 november
In de regio
Educatie Het RHCe ontwikkelt educatieve programma’s voor leerlingen uit het primair onderwijs, het speciaal (basis)onderwijs en alle niveaus van het voortgezet onderwijs. De programma’s zijn veelal thematisch ingericht, sluiten aan op de kerndoelen van het onderwijs en zijn lesstofaanvullend of -vervangend. Ook komen in de lessen diverse verwerkingsmiddelen voor, uitgaande van de verschillen in leerlingen en de manier waarop ze leren. De lessen zijn gericht op het overdragen van informatie én op het laten verrassen, beleven en verwonderen. Wat enthousiasmeert meer dan de historische sensatie te proeven door letterlijk en figuurlijk te mogen ruiken aan unieke en eeuwenoude handgeschreven documenten?
aanbod. Voor alle groepen leerlingen en studenten bestaat de mogelijkheid om (de maatschappelijke) stage te lopen en historisch onderzoek te verrichten, al dan niet onder begeleiding.
Voor studenten uit het beroepsonderwijs, het volwassenenonderwijs en het hoger onderwijs verzorgt het RHCe rondleidingen. Op aanvraag besteden wij in deze rondleiding extra aandacht aan een specifiek onderwerp. Voor anderstaligen, inburgeraars en weekendscholen heeft het RHCe een speciaal educatief
Heeft u suggesties en/of vragen met betrekking tot speciale onderwerpen of projecten of wilt u meer informatie, neem dan contact op met Ivonne Lipsch, educator en cultuurhistoricus t: 040-2649954 e:
[email protected]
Cultuurhistorisch ontmoetingspunt
(h)eerlijk genieten
Het RHCe is een trefpunt op het gebied van cultuurhistorie. Ontmoetingen tussen historisch geïnteresseerden moedigen we graag aan. Om deze ontmoeting mogelijk te maken zijn er bij het RHCe ruimtes te huur, bijvoorbeeld voor het houden van een vergadering, het vieren van een jubileum of het organiseren van een kleinschalig congres of symposium. Het RHCe beschikt over twee ruimtes,
Historisch onderzoek doen maakt dorstig en hongerig. Trakteer uzelf op een lekkere kop koffie, thee, cappuccino of een latte met iets lekkers erbij. Alle producten zijn geteeld en bereid met respect voor milieu en dier.
voor zowel kleine als grotere groepen. Faciliteiten als draadloos internet, beamer, pc of laptop en geluid zijn aanwezig. Ook wordt gezorgd voor koffie, thee en water. Desgewenst kunt u de catering uitbreiden met een lunch of borrel. Informeer naar de mogelijkheden.
Bezoek het RHCe Raadpleeg voor actuele openingstijden rhc-eindhoven.nl Geopend van dinsdag tot en met vrijdag van 09.00 tot 17.00 uur Raiffeisenstraat 18 (zijstraat Dommelstraat-Vestdijk) 5611 CH Eindhoven Postbus 191, 5600 AD Eindhoven t : 040-2649940 i : www.rhc-eindhoven.nl e :
[email protected] volg het RHCe op @RHCEindhoven vindt u in het Regionaal Historisch Centrum Eindhoven
Colofon Tekst en beeldmateriaal: RHCe Vormgeving: Coppen communications+marketing
Erfgoedpunt Peel
Veldhovense documenten voor even naar Veldhoven
Erfgoedpunt Peel vindt u in het Nationaal Beiaarden Natuurmuseum Asten, Ostaderstraat 23, en is gratis toegankelijk. Voor bezoek aan het museum gelden de normale toegangsprijzen. Voor activiteiten van en in Erfgoedpunt Peel zie rhc-eindhoven.nl en museumasten.nl
De depots van het RHCe herbergen honderden meters archiefmateriaal met betrekking tot de geschiedenis van Veldhoven. In TOEN kan iedereen onderzoek doen in deze archieven, op zoek naar historische informatie over familie, buurt of dorp. Dit seizoen kunt u in de Openbare Bibliotheek Veldhoven voorbeelden
Vijf lessen op woensdag 3, 10, 24 en 31 oktober en 7 november 2012 telkens van 19.30 tot 21.30 uur. Volksuniversiteit Eersel Lokatie: Gemeenschapshuis De Smis Smitseind 33a 5525 AN Duizel Kosten: € 60,- inclusief lesmateriaal Meer informatie: P. Nagel t: 0497 514034 Inschrijven: via de website vu-eersel.nl
zaterdag 3 november 2012 10.30 - 12.30 uur Openbare Bibliotheek Veldhoven Meiveld 2, 5501 KA Veldhoven Medewerkers van het RHCe staan dan in de bibliotheek klaar om nadere uitleg te geven over deze historische documenten. Uiteraard kunt u bij hen terecht met al uw vragen over het doen van historisch onderzoek en de zoekmogelijkheden die rhc-eindhoven.nl biedt.
Cursus genealogie Het RHCe verzorgt dit seizoen een cursus genealogie bij de Volksuniversiteit Eersel. Bent u op zoek naar uw voorouders, dan biedt deze cursus u handreikingen en onmisbare tips. Zo leert u in welke archiefbronnen u kunt zoeken en welke mogelijkheden het internet biedt.
bekijken van archiefstukken over onderwerpen uit de Veldhovense geschiedenis. Het eerste onderwerp dat op deze wijze wordt getoond en toegelicht is het onderwijs in de negentiende eeuw op
Arm en Rijk in Veldhoven en Mierlo Oktober 2012 is de Maand van de Geschiedenis. Erfgoed- en culturele instellingen organiseren in deze maand diverse activiteiten rond het thema Arm en Rijk. Het RHCe laat u in twee bibliotheken kennismaken met archiefbronnen, aan de hand waarvan is na te gaan of een persoon tot de bemiddelde of de arme klasse behoorde. Wat zeggen zogenaamde memories van successie, akten van schepenen, begraafboeken of kohieren van verponding over de vermogenspositie van de bevolking in het verleden? Waar is terug te vinden wat men in het verre verleden aan eigendommen had? Hoe was de armenzorg georganiseerd en wat was de rol van de kerk hierin?
Een medewerker van het RHCe vertelt u over deze en andere archiefbronnen. Ook hier komen de mogelijkheden van zoeken op internet ter sprake. 29 oktober: 13.30 - 16.00 uur Openbare Bibliotheek Veldhoven Meiveld 2, 5501 KA Veldhoven 30 oktober: 9.30 - 12.00 uur Bibliotheek Dommeldal - Mierlo Dorpsstraat 114, 5731 JH Mierlo Zie ook maandvandegeschiedenis.nl
Kijk thuis in het archief van Heel makkelijk via rhc-eindhoven.nl Alle originele historische bronnen die het RHCe bewaart, liggen veilig opgeborgen in geacclimatiseerde depots. rhc-eindhoven.nl biedt toegang tot deze informatie en tot heel veel meer!
Over het RHCe
Zeven eeuwen documenten
Het RHCe beheert een rijke collectie archieven, prenten, kaarten, foto’s, films en publicaties over de geschiedenis van de regio ZuidoostBrabant. Het oudste document dateert van 1300, het jongste van vandaag!
U kunt in TOEN, de publieks- ruimte van het RHCe, zelf de geschiedenis ontdekken door in ruim zeven eeuwen tijd verzamelde documenten te spitten. Bent u benieuwd naar de ontstaansgeschiedenis van uw woonplaats, of naar de levenswandel van uw (verre) voorouders, dan is TOEN dé plek om uw zoektocht te beginnen. Alle historische informatie is hier gratis te raadplegen.
Wat genealogische informatie en beeldmateriaal betreft kan dat meestal online. In andere gevallen bestudeert u origineel bronnenmateriaal. Een ruime handbibliotheek met boeken en tijdschriften die betrekking heeft op de regio staat onder handbereik. Medewerkers staan u tijdens uw speurtocht met raad en daad bij.
