Groei, vernieuwing en specialisatie. Zorgfasenplan voor 5500 Zeeuwse bomen. Hoge waardering voor lesdag. Classificatiesysteem Lineaus onder vuur

jaargang 8

Beuk geheel verloren door verlies van halve kruin bij storm.

NR.3 2004

Groei, vernieuwing en specialisatie Zorgfasenplan® voor 5500 Zeeuwse bomen Hoge waardering voor lesdag Classificatiesysteem Lineaus onder vuur Morele druk helpt

Hoedt u voor de codominante boom! Een codominante boom heeft takken of toppen die strijden om de grootste te worden. In een bos is niets mis met codominante bomen. Maar een codominante boom in een laan of park is altijd een dure boom in onderhoud. Daarnaast zijn ze onbetrouwbaar en leven ze veel korter dan dominante bomen. Al in een vroege kweekfase kunnen een deskundigen zien welke bomen codominant zullen opgroeien. Door bomen te kopen bij deze specialisten, kunnen opdrachtgevers zich geld en ergernis besparen. Volgens onze eigen waarneming heeft bijna tachtig procent van alle zaailingen de neiging om als codominante boom op te groeien. We bedoelen dan dat takken of toppen in de zaailingen een gelijke dominantie hebben ofwel dat takken en toppen even hard groeien.*

Om het belang van het begrip codominantie te begrijpen, is het eerst nodig om te weten hoe takken aan een boom zich ontwikkelen en hoe zij zich aanhechten. Dr. Alex Shigo beschreef in 1986 als eerste onderzoeker dit aspect van de anatomie.** We volgen hier zijn uileg. Normale takken vormen houtvaten die als het ware de houtvaten van de stam omvatten. Vervolgens groeien de vaten uit de stam weer over de takvaten heen. De vaten van zowel de stam als de tak komen onder de tak op de stam samen. Dit geeft een soort omgekeerde druppelvorm aan de aanhechting. Bij afgerukte takken is dit vaak mooi te zien (foto z.o.z.). Plakoksels Bij codominante bomen is de kans veel groter dat takken in lange gladde banen uitscheuren. Voor specialisten zijn dat bekende verschijnselen: 'plakoksels' of kleeftakken. De aanhechting van dit soort takken deugt niet. Vroeg of laat geeft dit soort bomen dan ook problemen bij het beheer. Het is niet

2

Bij storm afgerukte tak van dominante boom. De mooie komvorm is duidelijk zichtbaar.

mogelijk om dergelijke takken fatsoenlijk te snoeien. Ze vormen altijd meer of minder terugstervend bast-weefsel onder de snoeiwond. Na het uitvoeren van jeugdsnoei aan jonge bomen, komen deze takken op andere plaatsen in de kruin steeds weer terug. Vaak hangt het behoud van de boom af van het al dan niet aanwezig zijn van 'plakoksels'. Er zijn boomvariëteiten die alleen maar kleeftakken produceren. Neem bijvoorbeeld de Tilia tomentosa 'Brabant', de nachtmerrie van elke boomverzorger die fatsoenlijke snoei wil uitvoeren. Deze boomsoort is helaas niet de enige die problemen kan opleveren. Er zijn talloze andere varianten op de markt die de status van straat- of laanboom absoluut niet verdienen. Als u een boom plant voor de langere termijn, kunt u beter een andere soort kiezen. Overlast Een oud gezegde onder boomverzorgers luidt: 'Drie namen, drie decennia'. Met andere woorden, cultivars vervallen in de regel rond hun dertigste jaar in hun oude genetische code. De Carpinus betulus 'Fastigiata' Deze groeit meestal op met een redelijk steile takstand (zie foto). Maar laat rond zijn dertigste jaar zijn takken uitzakken als ware hij een gewone haagbeuk. Deze steil opgaande bomen staan prachtig op de tekeningen en op de maquette. Maar de overlast is enorm als deze bomen uiteindelijk hun ware aard gaan tonen! Vaak zijn dit soort cultivars vermeerderd uit codominante bomen.

*) Bosbouwers gebruiken de term co-dominantie met een andere betekenis. Ze geven ermee aan dat een dominante boom in het bos een buur-boom heeft die even groot of dik is - even dominant dus. **) Als u zijn boek A New Tree Biology raadpleegt, bent u niet de eerste lezer. Het is al toe aan de 26e herdruk.

Selectie Op de boomkwekerij is van codominatie meestal niet veel te zien. Boomkwekers snoeien, verplanten en bemesten zolang totdat de boom een verkoopbare vorm heeft. Bij bomen die uit zaad worden gekweekt, zoals eiken en beuken, komt het eigen gedrag dan pas aan het licht op de uiteindelijke standplaats. Daar is echter iets aan te doen. De selectie van jonge zaailingen voor de laanboomkwekerij verloopt willekeurig. Van de honderd zaden komen er op de kwekerij circa 95 uit. Dit percentage is vele malen hoger dan in de natuur, waar slechts één procent uitkomt. Circa tachtig procent van de zaailingen is codominant. Dat past in de natuurlijke orde; niet elke boom kan immers koning van het bos worden! De meeste bomen in het natuurlijke bos vormen een tweede kruinlaag, onder de bomen die eenstammig opgroeien. Deze tweede laag bomen heeft in de natuur een aanmerkelijk kortere omlooptijd. Op deze wijze ontstaat er een goede selectie. Orde en doel Codominante bomen in het bos hebben met hun korte cyclus dus een plaats in de natuurlijke orde. In straten en op pleinen moeten bomen echter lang mee kunnen gaan. Als we eiken en beuken planten, willen we die op hun standplaats laten uitgroeien tot mooie volwassen bomen met een toegevoegde waarde. Voor dat doel moeten we de jonge bomen selecteren op hun groeiwijze. Een dominante boom zal eenstammig uitgroeien en relatief dunne zijtakken krijgen. Deze bomen hebben de potentie om zeer oud te worden en stormbestendig te blijven. Een codominante boom daarentegen, zal meerstammig uitgroeien of met meerdere zware zijtakken die alle naar het licht toe groeien. Ze halen daarom de volwassenheid meestal niet eens. De ellende begint al bij de jeugdsnoei. De snoeiwonden groeien niet rondom dicht en kunnen daardoor later de zogeheten vorstscheuren veroorzaken. De bomen vormen kleeftakken die beduidend minder stevig aan de stam vastzitten dan het hoort. Bovendien kost het veel meer tijd om zo'n codominante boom te snoeien - en dat terwijl ze toch niet oud worden.

Twee evenoude eiken van dezelfde kwekerij. Links een codominante eik, rechts een eik die de potentie heeft om oud te worden.

Kwaliteit Daarom adviseert Pius Floris Boomverzorging om bomen al vroeg te laten selecteren door mensen die kennis hebben van zaken! De selectie van eenstammige bomen kan al beginnen op de spillenkwekerij. Bij het oprooien van de jonge zaailingen blijken de codominante bomen meestal twee of meer penwortels te hebben. Daaraan valt af te lezen dat codominantie genetisch is vastgelegd (foto beuk en eik zaailing). Zelfs de beste boomverzorger kan die aanleg er niet uit snoeien. Op de laanboomkwekerij zijn deze bomen alleen nog te herkennen aan de overgroeiïng van de kleinste snoeiwondjes. Als de wondjes niet rondom overgroeien, zelfs als de takken correct werden verwijderd, dan koopt u een kat in de zak. Het kweken van bomen is een vakspecialisme. Kopers van bomen zouden meer gebruik moeten maken van dat specialisme. Laanboomkwekers selecteren nog niet op dominantie, Pius Floris Boomverzorging doet dat wel. Wij selecteren bomen op hun kwaliteit, en in mindere mate op hun uiterlijke vorm. Onze bomen kunnen misschien in aanschaf iets duurder zijn. Maar ze groeien gezond op, zijn stormbestemdig en kosten u veel minder aan onderhoud. Aan u de keuze.

Zaailingen eik. Dominant en codominant.

3

Groei, vernieuwing en specialisatie “boomverzorging mag geld kosten” Tien jaar geleden sloot Dolmans Kultuurtechniek uit het ZuidLimburgse Bunde zich aan bij de franchiseformule van Pius Floris Boomverzorging. Het was een van de laatste vernieuwingen van oprichter Huub Dolmans voordat hij het stokje overgaf aan zijn schoonzoon Erwin Janssen. Maar het zou wel een van de pijlers in de moeilijke jaren negentig blijken. “Want,” zegt Erwin Janssen, “alleen met specialismen, voortdurende vernieuwing, professionalisering en het blijven opbouwen van vakkennis kun je in deze branche overleven. En boomverzorging is zo'n specialisme dat de laatste jaren steeds belangrijker wordt.” Was Huub Dolmans in 1993 al razend enthousiast over de bevlogenheid van Pius Floris, opvolger Erwin Janssen is dat niet minder. “Zijn kennis en kunde zijn fenomenaal. Een bomenman in hart en nieren met een visie die mij aanspreekt. Hij is gestart als eenmansbedrijf. Vele jaren heeft hij het belang van intensieve zorg voor bomen bepleit. Hij doorkuiste het hele land om zijn passie te preken. Zelf ben ik een tijdlang elke maand een dag met hem op pad geweest om gemeenten, instellingen en bedrijven te overtuigen van het feit dat bomen beeldbepalend zijn en onmisbaar in natuur en milieu. En warempel, het heeft zijn vruchten afgeworpen. Ondanks bezuinigingen en tegenvallende conjunctuur kom ik steeds vaker bestekken tegen voor boomaanplant en onderhoud. In ons bedrijf draagt boomverzorging substantieel bij aan de omzet. Kortom, de samenwerking bevalt prima!” Uitgebouwd Directeur Erwin Janssen heeft de samenwerking de laatste jaren verder uitgebouwd. De Pius Floris-vestigingen in Brabant en Zeeland zijn inmiddels eigendom van Dolmans Landscaping Group, zoals het bedrijf tegenwoordig heet. Verdeeld over de drie vestigingen zijn nu ruim 25 medewerkers fulltime bezig met boomverzorging. “We bestrijken nu heel Zuid-Nederland en een deel van België,” vertelt Erwin Janssen. “Met name in Brabant en Zeeland zien we nog veel groeikansen. In Limburg werken we bijvoorbeeld al voor 65 procent van alle gemeenten op het vlak van boomverzorging. Daar liggen uiteraard ook nog mogelijkheden, maar inmiddels komen er steeds meer concurrenten. Je kunt niet de hele

markt opeisen. Je blijft niet lang de enige met iets nieuws, zeker niet als je formule succesvol blijkt.” De concurrentie een stap voor blijven, was al snel de strategie van Huub Dolmans. Begonnen in 1961 met kruiwagen en schoffel bouwde hij in razend tempo een gerenommeerd hoveniersbedrijf op. Hij werd groot met opdrachten voor Staatsmijnen. En toen de mijnen eind jaren zestig dichtgingen, zocht en vond hij nieuwe opdrachtgevers, onder meer in de gemeente Heerlen. “We hebben sindsdien altijd veel voor overheden gewerkt,” vertelt Erwin Janssen. “Mijn schoonvader zocht altijd naar iets nieuws. Daktuinen en vijvers bijvoorbeeld. Zo begon hij als eerste met hydroseeding. Een mengsel van graszaad, hechtmiddel en houtvezel wordt tegen taluds of andere moeilijk bereikbare plekken gespoten. Het hecht makkelijk en snel en is bestand tegen uitspoeling. In het begin was men hier wat huiverig voor deze van oorsprong Amerikaanse techniek, maar nu is ook hydroseeding belangrijk voor onze bedrijfsvoering. We werken ermee door de hele Benelux. En uiteraard zijn hier ook weer concurrenten mee aan de haal gegaan, maar als eerste heb je toch een voorsprong.” Rampjaar Begin jaren negentig had Dolmans Kultuurtechniek in Bunde circa 65 mensen in dienst. Het bedrijf draaide goed totdat 1994 zich als een rampjaar ontpopte. “Ik was net in dienst als adjunct-directeur toen we onze twee grootste opdrachtgevers dreigden kwijt te raken. Het energiebedrijf Mega had 250 man overtollig personeel en besloot het groenbeheer zelf te gaan

Pius Floris Uitdaging Overheden en bedrijven gaan gelukkig steeds bewuster om met bomen. Ze betalen voor aanplant en onderhoud en denken er wat dieper over na. Projectontwikkelaars en landschapsarchitecten doen vaker een beroep op boomspecialisten. Het komt zelfs voor dat boomverzorgers al bij projecten worden betrokken voordat er ook maar één ontwerplijn op papier staat. Een toenemende groep landschapsarchitecten vraagt eerst naar de randvoorwaarden voor bomen alvorens een ontwerp te maken. Projectontwikkelaars zien een duidelijke meerwaarde in het bewaren van bomen op bouwterreinen. Gezonde bomen leveren een meerwaarde voor elk project. Natuur en techniek gaan hand in hand. Het kan geen verbazing wekken dat deze tendens ons zeer verheugt! Ooit waren boomverzorgers hoveniers die takken van bomen konden zagen. Nu is boomverzorging een erkend specialisme. Door de vraag naar kennis van de hele boom (de holistische benadering) worden aan boomverzorgers steeds hogere eisen gesteld. En dat is nu precies waarvoor ik mij al jaren inzet In de loop der jaren hebben we heel vele bijzondere projecten met succes afgerond. Dit succes is natuurlijk even belangrijk voor onze opdrachtgevers. Het blijven immers hun bomen. We hebben gemerkt hoe belangrijk voorlichting is op de bouwplaats, en de begeleiding van een bouwproject. Bij volwassen bomen kun je maar één keer iets fout doen. Het is nooit eenvoudig geweest om bouwvakkers ervan te doordringen dat het voor een boom dodelijk kan zijn als ze één keer over de wortels rijden met een graafmachine. Even riskantals dat iemand er gedurende de bouwtijd een auto parkeert. Het grootste deel van een boom zit ónder de grond. Juist daar moet het noodzakelijke bodemleven en de doorwortelbaarheid in stand worden gehouden. Bomen reageren meestal pas na jaren zichtbaar op aangebrachte schade. Daarom lijken kleine 'foutjes' niet zo belangrijk. Projectontwikkelaars en landschapsarchitecten die een keer bomen zijn kwijtgeraakt op projecten, weten wel beter en nemen contact bij elk nieuw project waar ze bomen willen behouden. Ze hebben de ervaring dat de kosten voor het behoud en begeleiding vaak zelfs lager zijn dan die van het kappen van de boom. Bij Pius Floris Boomverzorging gaan we de uitdaging graag aan. We bedenken oplossingen die nooit eerder mogelijk waren. Hoe hoger de eisen, hoe beter we ons voelen. Ik daag de landschapsarchitecten en projectontwikkelaars van harte uit om ons bedrijf te testen op kwaliteit en kunde. Voorbeeld van succesvol project. Eik “Annaville” bij Breda in middenberm A58.

4

uitvoeren. De gemeente Heerlen gunde een groot deel van het werk bij een openbare aanbesteding aan onze concurrenten. Wat je een leuke start noemt! We verloren werk voor vijftien man. Voor hen is bij de kantonrechter collectief ontslag aangevraagd. Heel naar was dat. Ik ben blij dat we de meesten later weer in dienst hebben kunnen nemen.”

aanval is de beste verdediging, luidde toen mijn conclusie. Om te overleven moet je groeien, investeren. We hebben daarom heel veel tijd gestoken in het verwerven van opdrachten.” Dolmans Kultuurtechniek ging de strijd aan met concurrenten uit de verre omgeving in (openbare) aanbestedingen. “Grote overheidsprojecten, contracten voor groenonderhoud en noem maar op. Harde gevechten, want in vrijwel alle gevallen is prijs bepalend. Niet zelden worden belachelijke offertes gemaakt om het werk binnen te krijgen. Iedereen wil zijn mensen aan het werk houden. En wij profileerden ons nu net met kwaliteit en dienstverlening. Maar goed, je hebt grote opdrachten nodig en dus doe je mee.” Tegelijkertijd verschoof het accent in de acquisitie langzaam op richting bedrijfsleven. Erwin Janssen, afgestudeerd bedrijfskundige, realiseerde zich dat het bedrijf in de loop der jaren te afhankelijk was geworden van overheidsopdrachten. “Ons omzetprofiel is stevig veranderd. Nu leven we voor zestig procent van de (semi-)overheid, 35 procent van bedrijven en vijf procent van particulieren. Tien jaar geleden waren we voor tachtig procent gebonden aan de overheid. De risico's zijn nu beter gespreid. We hebben nu een hele mooie portfolio met vaste klanten als CenterParcs, DSM, Van der Valk, Essent, Vodafone, Van Lanschot, enzovoort. Het mooie is dat het bedrijfsleven minder naar prijs en meer naar kwaliteit en service kijkt. Een ontwerp is belangrijker, beplanting en bomen of vijverpartijen mogen mooier zijn en wat meer kosten.”

Directeur Erwin Janssen voor de Limburgse verstiging van Pius Floris Boomverzorging en de Dolmans Landscaping Group uit Bunde.

Vernieuwing Het personeelsbestand zakte uiteindelijk tot vijftig en Erwin Janssen besloot het roer om te gooien. “Van zo'n tegenslag leer je veel. Je wordt gedwongen om de zaken anders aan te pakken, om alles eens goed tegen het licht te houden. De

Investeringen Bij bedrijven en particulieren kunnen dus wat hogere marges gemaakt worden. En die zijn weer nodig voor de noodzakelijke investeringen. De Dolmans Landscaping Group zweert namelijk bij het in eigen hand houden van alle processen. Machines voor grondwerk, versnipperaars, stratenmakers, monteurs, ontwerpers; alles wordt in eigen huis gedaan. “Wij besteden nagenoeg niets uit. Dat is prettig voor de klant en wij houden controle over alles. Beloftes kunnen we inlossen, het werk is goed te plannen. We zijn immers van niemand afhankelijk. En onze medewerkers zijn stuk voor stuk vakmensen. We investeren in

opleidingen en zorgen dat iedereen op zijn of haar vakgebied bij blijft. Dat geldt zeker voor de boomverzorgers die bij Pius Floris geschoold worden. Die verrichten echt hogeschoolwerk.” Groei Na een moeilijke periode kan de Dolmans Landscaping Group de laatste jaren weer bogen op een gestage omzetgroei van vijftien tot twintig procent per jaar. Er is een nieuw kantoor gebouwd en de organisatie is flink gemoderniseerd. Het personeelsbestand groeide tot honderd, verdeeld over vestigingen in Bunde, Rekem (B), Weert, Maasbracht, Vught en Zeeland. “Die groei willen we vasthouden,” klinkt het strijdbaar. “Ondanks de markt die nog altijd moeilijk is door het aanbestedingsbeleid en de grote concurrentie. Alleen al in de wswbedrijven zijn 2500 hoveniers aan de slag. Het hovenierswerk is natuurlijk nog de kern van het bedrijf, maar met onze specia-lismen onderscheiden we ons.” Specialismen Naast hydroseeding, boomverzorging, de aanleg van daktuinen en vijvers zijn dat het ontwerp en beheer van bedrijventerreinen, sportveldenbeheer en toch ook particuliere tuinen. Nieuw is een techniek om onkruid te bestrijden. Kleine tractors of quads worden uitgerust met een computergestuurd systeem dat alleen dáár bestrijdingsmiddelen sproeit waar onkruid staat. “De Select Spray/methode bespaart zestig tot zeventig procent chemisch middel. Een uitstekend systeem, milieuvriendelijk en goedkoop. We hebben er fors in geïnvesteerd en plukken er nu de vruchten van. Zo blijven we constant vernieuwen. En kwaliteit leveren, dat spreekt vanzelf. Gelukkig waarderen opdrachtgevers dat. Ik merk dat vooral als het gaat om boomverzorging. Goed snoeien, geld uitgeven voor optimale groeiomstandigheden. Dat mag tegenwoordig.”

5

Zorgfasenplan® voor 5500 Zeeuwse bomen Bomen langs wegen hebben behoefte aan een consistent en deugdelijk beheer. Niet iedere beheerder is echter even consequent, veelal vanwege de kosten. Pius Floris Boomverzorging beschikt over een boombeheersplan dat een duidelijk inzicht geeft in de kosten over een zeer lange periode: het zogenoemde Zorgfasenplan®. Dit plan is gebaseerd op de leeftijd na aanplant (de zogeheten zorgfase) en de boomgrootte. Deze eenheden zijn gekoppeld aan eenheidsprijzen. Dat vergemakkelijkt het voor de beheerder om een meerjarenbegroting op te stellen. Binnen de civieltechnische onderhoudswerken is deze werkwijze al jaren gebruikelijk. Opdracht De Vereniging Natuurmonumenten en het Waterschap Zeeuwse Eilanden hebben onlangs opdracht gegeven om alle jonge bomen langs wegen en dijken te onderhouden volgens het Zorgfasenplan®. Het gaat in totaal om ongeveer 5500 bomen: eiken, essen, linden, populieren, wilgen en esdoorns. De meeste bomen zijn geplant vanaf 1999. Ze kregen toen korte boompalen met toediening van mycorrhizae en het planten gebeurde volgens regels die in besteksomschrijvingen strikt werden vastgelegd. Opvallend daarbij is dat er in de reeks van jaren na aanplant jaarlijks slechts twee procent van de bomen sterft. Dat percentage ligt veel lager dan bij de reguliere methoden van aanplant. Daarbij komt dat een groot deel van dit sterftepercentage op het conto komt van vandalisme. Zorgfasenplan® Ook de Vereniging Natuurmonumenten wil tot 2010 hun jonge bomenbestand te laten onderhouden door Pius Floris volgens het Zorgfasenplan®. In april hebben de boomverzorgers van onze vestiging in Zeeland dan ook voor Natuurmonumenten langs dijken en wegen binnen 'de Zak van ZuidBeveland' 148 essen, 377 eiken en 66 platanen gesnoeid. De 'Zak' biedt ruimte aan een stukje uniek en waardevol coulisselandschap waarin de ruilverkaveling halt heeft gehouden en de oude structuur van hagen en begroeiing werd gerespecteerd.

Zowel Henk Jan Schiettekatte van het Waterschap als René Wink van Natuurmonumenten hebben als beheerders het nut en de noodzaak van een helder en eenvoudig boombeheersplan onderkend. Vooral de eenvoud en het duidelijke inzicht in kosten over een lange reeks van jaren sprak deze beheerders erg aan.

Brochure 'Beplantingen voor woonwijken' Tijdens de opening van de vakbeurs Groot Groen in Zundert op 6 oktober j.l. is ook de nieuwe PPH-brochure 'Beplantingen voor woonwijken' gepresenteerd. Auteur is drs. J.J. Spros die als voorzitter van de PPH het eerste exemplaar overhandigde aan Johan Cahuzak. De brochure is de tweede in een reeks waarin toepassingen in het openbaar groen worden besproken. Eerder, in 2002, verscheen de brochure 'Beplantingen voor rotondes'. De reeks is bestemd voor eenieder die zich bezighoudt met het inrichten van de openbare ruimte en geeft ideeën voor verschillende beplantingen.

Pius Floris Boomverzorging is trots op deze opdrachten en vindt het een eer om een steentje bij te dragen aan een stuk waardevol cultuurlandschap.

In deel 2 worden voorbeelden gegeven van een beplantingsplan in een toegangsweg, woonstraat, speelplaats, ontmoetingsplaats, een beplantingsvak of randbeplanting en een wijkpark. Naast het assortiment vaste planten van de boomkwekerij staan in de brochure ook bloembollen voor het gebruik in openbaar groen. De brochure is tot stand gekomen met medewerking van de diverse cultuurgroepen van de NBvB, de KBGBB en PPO Boskoop. 'Beplantingen voor woonwijken' is verkrijgbaar in de talen Nederlands, Engels, Duits, Frans, Pools en Tsjechisch. De brochure is te bestellen bij PPH: [email protected] of via de fax: 0172-218350.

6

Hoge waardering voor lesdag kwamen boomveiligheid (VTA) en het keuren en planten van bomen ruimschoots aan de orde. Naast de lesprogramma's was er ruimte voor een presentatie over het bedrijf Ebben Boomkwekers, verzorgd door gastdocent Jan van Dijk.

Pieter Stegeman geeft instructie over klimmaterialen.

Residence Rhenen, midden in de bossen van de Utrechtse Heuvelrug, vormde op 22 september het decor van de tweede bedrijfsinterne lesdag van dit jaar. Centraal stond deze keer het onderdeel 'reddend klimmen'. Elke medewerker oefende minstens één keer het redden van een collega die zogenaamd gewond was geraakt bij het snoeien van een boom. Verder werden op niveau A en B klimtechnieken en het snoeien van bomen gedoceerd. Op niveau C

Rhenen heeft al laten weten weer graag mee te werken. Op het terrein staan enkele zwakke beuken die geveld mogen worden. De lesdag zal bij voorkeur plaatsvinden in januari of februari 2005.

Wim van Ginkel van de Veenendaalse vestiging van Pius Floris Boomverzorging trad op als gastheer. In zijn openingswoord benadrukte hij het belang van de interne lesdagen. "Iets bijzonders in de groene sector. Bij mijn weten is er niet één bedrijf die dit voor zijn werknemers organiseert. Een uniek concept dat we met z'n allen moeten koesteren," aldus Van Ginkel. De deelnemers waren het daar zonder uitzondering mee eens, zo bleek tijdens de evaluatie aan het eind van de dag. Met name de combinatie van theorie en praktijk wisten ze zeer te gewaarderen. Uit de evaluatie bleek tevens dat er behoefte bestaat aan een extra lesdag over het praktijkonderdeel zware velling. De werkgroep bedrijfsinterne lesdagen is nu met Pius Floris in overleg om zo'n dag te organiseren. Residence

(ingezonden mededeling)

TreeSaver Transplant Bomen en heesters gegarandeerd gezonder en sterker! TreeSaver Transplant brengt biologische balans bij de boom. • Betere aanslag, óók bij late aanplant • Minder droogtegevoelig • Minder (strooi-) zoutgevoelig • Voor bomen met en zonder kluit • Eenvoudig in gebruik • 100% Natuurlijk

Plant Health Care BV Postbus 2030, 5260 CA Vught Tel: (073) 656 26 95 Fax: (073) 656 31 02 E-mail: [email protected]

Instructie klimmend redden.

7

Classificatiesysteem Lineaus onder vuur Oproer in biologenland

Een mammoettaak! Dat is volgens de New Scientist van september 2004 de onderneming die een groep rebelse biologen zich heeft gesteld. Zij willen het systeem op de schop nemen dat Lineaus zo'n 250 jaar geleden heeft opgesteld voor de naamgeving van levende organismen. Deze oproerkraaiers onder de biologen willen - heel eenvoudig gezegd - alle namen veranderen van alle levende wezens. Zij beweren namelijk dat het systeem van Lineaus ons begrip van de levende wereld in de weg staat en pleiten voor invoering de zogeheten PhyloCode. Wij, hedendaagse mensen, kregen van Lineaus de soortnaam 'Homo' en de geslachtsnaam (genus) 'Sapiens'. Zo krijgt in het systeem van Lineaus elk organisme een soortnaam en een geslachtsnaam. Maar wat betreft de classificatie van soorten, blijft het daar niet bij. De soort behoort namelijk weer tot een fylum, klasse, orde, en familie. Om het dicht bij huis te houden: wij mensen zijn van het genus Sapiens, de soort Homo, uit de familie van de Hominidae (mensachtige), de orde van de Primaten, de klasse van de Zoogdieren (Mammalia) en derhalve weer een lid van het fylum Chordata... Voelt u zich nog betrokken? Complex In dit systeem, dat ontstond in 1758, brengen taxonomen (naamgevers) dus elk organisme onder met behulp van een paar hiërarchische onderverdelingen. Maar wetenschappers ontdekken vandaag nog steeds nieuwe soorten en de evolutionaire boom wordt steeds complexer. En dat dwingt de taxonomen er steeds opnieuw toe om hele soorten op een andere plaats in die boom onder te brengen hangen. Dat heeft nogal forse gevolgen en maakt het uiterst lastig om een consistente naamgeving te houden.

Illegale houtkap blijft wereldwijd probleem De illegale kap van bomen is en blijft een wereldwijd probleem. De Wereld-bank schat dat jaarlijks voor tien tot vijftien miljard dollar voor de neus van regeringen wordt weggeka(a)pt. In Indonesië verdwijnen zelfs jaarlijks oppervlakten regenwoud zo groot als heel België. Het Duitse natuurblad Natur + Kosmos meldt in haar editie van juli echter dat de Indonesische regering inmiddels wakker is geworden. De eerste

De taxonomen ondervinden dus veel hinder van de verplichting om een nieuw ontdekte soort hiërarchisch onder te brengen in de vertrouwde klassen. En dat, zo zeggen de voorstanders van een nieuw systeem van benamingen, staat een juist begrip van de levende wereld in de weg. Want het wordt steeds moeilijker om te zien hoe verschillende soorten zich in evolutionair opzicht tot elkaar verhouden. Phylocode “Ons begrip van de diversiteit van het leven en ons vermogen om daarover te praten, wordt belemmerd door een antiek systeem van naamgeving”, zo vat Michael Donoghue (Yale University) de bezwaren tegen Lineaus krachtig samen. Samen met zijn team van wetenschappers heeft hij nieuwe regels geformuleerd die overzicht moeten scheppen in de wereld van de taxonomie. Kort gezegd verdwijnen in de PhyloCode alle rangen boven die van het genus. Al binnen drie jaar, zo belooft Donoghue, zal er een boek verschijnen waarin de soorten naar hun PyloCode zijn benoemd. Maar, zo stelt hij ons gerust, veel soorten zullen gewoon hun vertrouwde naam behouden.

illegale bootladingen zijn al onderschept en de regering overweegt zelfs de doodstraf in te voeren voor 'milieuterroristen'. Natuurlijk verdienen ook de afnemers zware straffen. Europa gaat daarbij niet vrijuit. Volgens het blad importeert de EU jaarlijks voor 1,2 miljard euro aan hout uit illegale kap. Het Earth Island Journal, een internationaal georiënteerd blad over milieu, meldt dat overstromingen en aardverschuivingen als gevolg van de houtkap dood en verderf zaaien. Sinds

Beroering Hoe onschuldig de voorstellen van Donoghue uiteindelijk ook mogen overkomen, ze hebben toch heel wat beroering teweeg gebracht. Tegenstanders vinden de hele onderneming zonde van de tijd. Elk moment verdwijnen er soorten en, zo vinden zij, taxonomen moeten hun uiterste best om zoveel mogelijk van deze soorten te classificeren voor het te laat is. En daarnaast heeft het veranderen van de soortnamen heel veel consequenties op het gebied van wetgeving, natuurbescherming en in tal van andere domeinen. Denk bijvoorbeeld aan internationale wetten die transport en handel van bedreigde soorten verbieden. Die zouden moeten worden aangepast om te voorkomen dat ze in een klap nutteloos worden. Als daarin soorten worden genoemd, is dat in de classificatie van Lineaus. Malafide handelaren zullen gebruik maken van alle mazen in de wet. Donaghue geeft toe dat de transitieperiode veel onzekerheid met zich zal meebrengen. “We zullen dus voorzichtig moeten experimenteren en steeds alle voors en tegens met elkaar moeten afwegen”, zo laat hij in een reactie weten. “Maar ik ben er zeker van dat we aan het einde van de rit zullen kiezen voor de PhyloCode!”. Het ziet er toch naar uit dat hij nog wat zendingswerk voor de boeg heeft. (Bron: New Scientist)

2003 kwamen in dit natuurgeweld meer dan 140 mensen om het leven. Olifanten, die worden verdreven uit hun natuurlijke omgeving, slaan op de vlucht en vertrappen dorpen. Tussen 1998 en 2002 werden zestien aanvallen van olifanten gemeld, in de eerste maanden van 2003 waren dat er al 48. Ook tijgers vallen mensen aan, veelal illegale houtkappers wier dood niet wordt gemeld. Sinds 2001 zijn van één kustplaatsje in Sumatra al dertig inwoners door tijgers gedood. (Bron: Ode)

8

Morele druk helpt Steeds meer grote bedrijven bezwijken voor de morele druk om investeerders op de hoogte stellen van hun concrete acties of plannen om het broeikaseffect tegen te gaan. Dat meldt het Britse blad Green Futures. Het wereldwijd vertakte netwerk van de Carbon Disclosure Project (CDP), bestaande uit 95 grote investeerders met een gezamenlijke waarde van tien biljoen Amerikaanse dollars, doet jaarlijks onderzoek naar het al dan niet groene beleid van de grote bedrijven. Dit jaar kreeg zij een respons van bijna zestig procent. Vorig jaar was dat nog 47 procent. Meer informatie is te vinden op www.cdproject.net.

(Bron: Ode)

Winnares Nobelprijs plantte dertig miljoen bomen

De Boomwijzer is een periodieke uitgave van Pius Floris Boomverzorging Nederland BV. Het blad biedt interessante informatie voor iedereen die te maken heeft met boomaanplant en onderhoud. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Redactie-adres Pius Floris Boomverzorging Nederland BV Postbus 2030, 5260 CA Vught Tel: (073) 656 06 33, fax: (073) 656 31 02 Email: [email protected] Website: www.piusfloris.nl Ontwerp & Vormgeving: PAG | Reclame- en Ontwerpburo, Maastricht

Pius Floris Boomverzorging Amsterdam Raasdorperweg 54, 1067 TL Amsterdam Tel: (020) 4974080, Fax: (020) 4976309 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Buitenpost ‘t West 92, 9285 WD Buitenpost Tel: (06) 51549555, Fax (0511) 543215 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Bunde Pasweg 25, Postbus 24, 6240 AA Bunde Tel: (043) 365 25 19, Fax: (043) 364 82 00 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Deventer Postbus 37, 7400 AA Deventer Tel: (0570) 543280, Fax: (0570) 544517 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Leiderdorp Persant Snoepweg 8, Postbus 189, 2350 AD Leiderdorp Tel: (071) 501 21 99, Fax: (071) 501 20 93 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Oudelande Lindestraat 14, 4436 AJ Oudelande Tel: (0113) 54 83 90, Fax: (0113) 54 85 10 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Rotterdam Olivier van Noortstraat 4, 3124 LA Schiedam Tel: (010) 233 05 76, Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Veenendaal Castor 64, Postbus 11, 3900 AA Veenendaal Tel: (0318) 55 50 17, Fax: (0318) 54 03 40 Email: [email protected] Pius Floris Boomverzorging Vught Baarzenstraat 17, Postbus 2021, 5260 CA Vught Tel: (073) 656 72 35, Fax: (073) 656 94 35 Email: [email protected]

ISSN: 1568-976X

Voor het eerst in de geschiedenis heeft een Afrikaanse vrouw de Nobelprijs voor de Vrede gewonnen. En niet alleen strijdt de 64-jarige Keniaanse Wangari Maathai al vele jaren voor vrede en democratie, ze zet zich minstens zo hard in voor duurzame ontwikkeling. Maathai is leidster van de Green Belt Movement, een organisatie die de ontbossing tegengaat en in de jaren zeventig in Afrika meer dan dertig miljoen bomen heeft geplant. Dit project heeft overal ter wereld navolging gekregen.

C O L O F O N