Grenzenloos MAGAZINE
Voor emigranten, expats en tweedehuisbezitters
14
NR
Grenzenloos.nl
Trik van Bennekom Bonaire
Maart 2015
Ludique le Vert Frankrijk
leven op de lofoten Spectaculair landschap
Niets is hier wat het lijkt Een blik op Bonaire
franse belastingteruggave? Uitspraak biedt mogelijkheden
Uitgeverij
1
Grenzenloos
Welkom
Colofon
Grenzenloos Magazine Gratis online magazine voor emigranten, expats en tweedehuisbezitters. Verschijnt 12 x per jaar, elke laatste vrijdag van de maand. Een uitgave van Uitgeverij Grenzenloos, een imprint van VanDorp Uitgevers Voor meer informatie of adverteren, kijk op www.grenzenloos.nl of mail naar
[email protected] In dit nummer staan bijdragen van: Trix van Bennekom Ludique le Vert Ellen Smulders Stef Smulders
uitstellen hoeft niet meer
W
ie de afgelopen jaren terughoudend is geweest met plannen maken om over de grens te gaan wonen en werken, kan uit zijn of haar winterslaap komen. De economie in Nederland trekt weer aan en de vooruitzichten voor de komende jaren zijn ook veelbelovend. Ook op de Nederlandse huizenmarkt gaat het een stuk beter dan de jaren hiervoor, en bovendien zitten veel popluraire emigratielanden zoals Spanje, Canada en Australie economisch weer behoorlijk in de lift. Kortom, de tijd om dromen noodgedwongen uit te stellen lijkt eindelijk voorbij! Veel succes met uw plannen en veel leesplezier met het magazine van deze maand. Uw reacties en tips worden altijd gewaardeerd:
[email protected] Grenzenloos Magazine verschijnt 12 x per jaar, elke laatste vrijdag van de maand.
Eric Jan van Dorp - Uitgever/hoofdredacteur Twitter: @ericjanvandorp
Eric Jan van Dorp Coverfoto: Forrest Cacvalle Copyright©2015 VanDorp Uitgevers Op de teksten en foto’s in deze uitgave rust auteursrecht. Niets uit deze uitgave mag worden opgeslagen, gekopieerd of op andere wijze dan ook worden verveelvoudigd en/of verspreid, zonder uitdrukkelijke en schriftelijke toestemming van de uitgever.
2
Inhoudsopgave
4
Nieuws en nieuwe boeken
Noorwegen - Leven op de Lofoten
14
Bonaire - Niets is hier wat het lijkt
Radio De Week Die Was
22
20
Ludique - Graf- en graafheden
Frankrijk - Belastingteruggaave?
34
6
Stef Smulders - Krantje
30
Nieuws Spaans spookvliegveld bij Valencia eindelijk in gebruik Ryanair gaat vliegen op omstreden luchthaven
V
ier jaar na de opening zal het spookvliegveld van Castellón in de regio Valencia eindelijk echt in gebruik kunnen worden genomen. Ryanair zal
vluchten gaan uitvoeren op het omstreden vliegveld dat voor 150 miljoen euro werd gebouwd en officieel geopend is in maart 2011. Sindsdien arriveerde echter nog nooit ook maar één vliegtuig, hoewel er toch voor bijna 30 miljoen euro dat werd uitgegeven aan promotie. Er werd al geopperd om de landingsbanen om te toveren tot een racecircuit of het luchthavengebouw te veranderen in een in een winkelcentrum. Zover hoeft het dus niet te komen nu Ryanair als eerste schaap over de dam komt in Valencia. Bron: InSpanje.nl
onteigening duits vastgoed in griekenland? Grieken eisen nog enorm bedrag van Duitsland
D
e strijd om herstelbetalingen voor de Tweede Wereldoorlog van Duitsland aan Griekenland wordt de laatste weken harder. Zo heeft de Griekse minister van Justitie gedreigd met onteigening van Duits vastgoed in Griekenland als de Duitsers niet met geld over de brug komen. Het gaat hier niet om een kleine som geld, volgens de Grieken. Een commissie van de toenmalige Griekse regering oordeelde namelijk in 2013 dat Griekenland nog 162 miljard euro aan herstelbetalingen tegoed zou hebben. Opmerkelijk is wel dat Duitsland de grootste betaler van alle EU landen is als het gaat om steunbetalingen en leningen voor de Grieken.
4
Nieuwe boeken
Emigreren naar Canada Editie 2015
Bart Nagel e.a. Uitgeverij Grenzenloos ISBN 9789077698136 Prijs € 17,95 Te koop via Emigratieboek.nl
Emigreren naar Zweden Editie 2015
Bart Kila e.a. Uitgeverij Grenzenloos ISBN 9789461850904 Prijs € 17,95 Te koop via Emigratieboek.nl
5
Noorwegen
Mañana, mañana van het Noorden
I
n een van de meest spectaculaire gebieden van Noorwegen, de eilandengroep Lofoten, wonen Eric en Bettina Fokke. Zij vertrokken zonder onmiddellijk vooruitzicht op werk maar hebben zich aangepast aan de lokale omstandigheden met een baan voor vrijwel elk seizoen. Zij kozen voor de leegte en de ruigte en kregen toegang tot een adembenemende wereld van dieren in het wild.
Over een maand opent de haringfabriek op Gimsøy weer haar deuren. Van oktober tot februari fileren seizoenmedewerkers de haring, die vervolgens op transport gaat naar Denemarken om daar - al dan niet met een smaakje van kruiden, mayonaise of mosterd -verpakt te worden. Eric en Bettina maken zich op voor hun inmiddels derde seizoen in de fabriek sinds hun emigratie twee en een half jaar geleden. In de fabriek werken ze soms elf dagen achter elkaar met dagen van twaalf tot
6
Lofoten dertien uur. Bettina staat aan de lopende band. Zij zorgt ervoor dat alle haringen op hun rechter zij liggen. Eric roert in de bakken met vette vis en schuift lege bakken onder de lopende band zodat de filetjes daar invallen. “Van de baas mag ik fotograferen wanneer ik maar wil, zolang de boel maar niet vastloopt”, zegt Eric tevreden. Want de fabriek trekt veel zeehonden en zeearenden aan die hij regelmatig voert met haringen. Daar houdt hij weer leuke opnames aan over: “Af en toe lopen otters binnen om een visje te halen. Vorig jaar trok een groepje orka’s langs en soms sta ik buiten om het noorderlicht te fotograferen.” Zo heeft het leven als fabrieksmedewerker zijn verzachtende kanten, ondanks het monotone en fysiek zware werk. De fabriek staat op een droomlocatie en er heerst een relaxte ongedwongen sfeer op de werkplek. De baas werkt vooral hard mee en is niet bezig om leiding te geven. “Elke vrijdag is het wafeltjesdag en bakt onze boekhoudster heerlijke wafels die we met veel jam en room wegwerken”, geeft Eric als voorbeeld, “en collega Jarle rookt regelmatig verse haring, makreel of koolvis die we al om elf uur als warme lunch eten.” Na vier maanden werken, met uitzondering van de kerstvakantie, haalt het stel samen een minimum jaarloon binnen. Een prettige basis voor hun bestaan op Lofoten.
brengt vaak uren door in de ruime tuin om het huis, te midden van grasland, moeras en wat ruigte waar zij onder andere een kruidenhoek heeft gemaakt. Eric daarentegen, wordt vandaag in beslag genomen door computerperikelen midden in een tijd met stevige deadlines voor een paar interviews die hij moet leveren. De overgang van een oude naar een nieuwe computer verliep minder soepel dan hij had gehoopt: “Eerst moet ik die computer aan de praat krijgen en telefoonnummers en e-mails van opdrachtgevers veilig stellen, daarna kan ik pas weer schrijven.” Ondanks de drukte praat hij met veel humor verder. Camping noch viskar Toen Eric en Bettina nog in Nederland woonden, gingen ze twee keer met onbetaald verlof. Bettina werkte toen als voedingsassistente en activiteitenbegeleidster in een verpleegtehuis, Eric als journalist bij Amsterdam Stadsblad. In 1997 reisden ze door Latijns Amerika en gingen de gesprekken geregeld over een mogelijk vertrek uit Nederland. Na een periode met jaarlijkse vakanties in Scandinavië, trokken ze in 2002 voor een half jaar die richting op met de camper. Vanaf dat moment begon het serieus te kriebelen en het idee van emigratie groeide gestaag op vruchtbare bodem. Want na elke vakantie was het gevoel van ruimte en rust al snel voorbij en beiden verlangden zij er naar om ergens te wonen met deze twee ingrediënten als een dagelijks gegeven. “Het bleef door ons hoofd spoken, Scandinavië als woonplek”, herinnert Eric zich goed, “en op een gegeven moment liep ik tegen de vijftig en wist ik dat het een kwestie was van nu of nooit.” In zijn baan als journalist voor het Amsterdams
‘Op een gegeven moment liep ik tegen de vijftig en wist ik dat het een kwestie was van nu of nooit’ Na een relatief natte zomer hebben Eric en Bettina de laatste twee weken genoten van schitterend weer. Met twaalf graden en weinig wind is het buiten aangenaam vertoeven in een T-shirt. Vooral Bettina profiteert daarvan en
7
Noorwegen Stadsblad was hij altijd goed op de hoogte van de plannen van de gemeente Amsterdam en wat hij noemt ‘de onbegrensde groei die Nederland nastreeft’. Overal werd in razend tempo gebouwd en uitgebreid. Altijd moesten ze in de file staan voordat ze de natuur bereikten en zelfs naast hun favoriete natuurcamping in Friesland begonnen ze aan de bouw van een villawijk. Ze lieten veel achter, want buiten het gebrek aan ruimte en natuur om hadden ze alles. Leuk werk, goede vrienden en een warme band met hun beide ouders die in de flat tegenover hen woonden in Uithoorn. Het was zwaar om hen achter te laten. Daarom vertrokken
8
ze heel duidelijk met de gedachte ‘als het niet bevalt, gaan we terug’.
‘Overal wordt op Lofoten gevist maar je kunt vreemdgenoeg maar bij één tentje een visburger kopen. En dat in een provincie zo groot als Utrecht’ Eric en Bettina gingen op zoek naar een woonplaats in het gebied dat voor hen boven op de lijst stond; de Lofoten. Eerst keken ze naar een camping in Vesterålen. Na wat berekeningen bleek dat deze niet rendabel was, dus zagen ze er van af. Toen
Lofoten kreeg het stel het idee voor een visbakwagen, om verse kibbeling mee te verkopen. “Overal wordt op Lofoten gevist maar je kunt maar bij één tentje een visburger kopen. En dat in een provincie zo groot als Utrecht”, stelt Eric vol ongeloof, “daar zagen wij wel een markt voor.” Ze verdiepten zich in visbakken en ovens, stelde een ondernemersplan op en vertrokken in april 2008 naar Lofoten met een visbakwagen. Zonder dat, tegen alle adviezen in, één van hen een baan had. Toen kwam de vernietigende boodschap: drie maanden voor hun emigratie was een nieuwe wet van kracht gegaan die het stel verplichte eerst een ondernemersexamen af te leggen in Noorwegen. Helaas was de betreffende ambtenaar vergeten om het stel hierover te informeren. Het eerste seizoen voor visverkoop zouden ze niet meer halen, snel moesten ze ander werk vinden.
geitenboer waarvan ze het huren, zelf woont hij op honderdvijftig meter afstand met de geitenstal tussen hem en de nieuwkomers in. Via de contacten van Placement vonden ze dit huis. Eric: “We wilden eerst gaan huren omdat we niet goed wisten waar we aan begonnen. Hoe was de gemeenschap? De locatie? Ligt het huis de helft van de dag in de schaduw achter een berg of staat het op een winderige plek?” Vandaag zijn al deze vragen positief beantwoord en gaan ze waarschijnlijk in op het aanbod om het huis dat ze nu nog huren te kopen.
Eric was er niet vanuit gegaan dat hij in Noorwegen als journalist verder kon. Gezien de ontwikkelingen rond de visbakwagen, heeft hij het die eerste zomer toch maar een kans gegeven. Dat bleek veel makkelijker dan gedacht, zodat hij vrijwel vanaf het begin als freelance journalist werkte voor Nederlandse media. Daarnaast konden ze die eerste herfst aan de slag in de haringfabriek. De tweede zomer na hun emigratie, in 2009, hebben ze het oorspronkelijke idee van een visbakwagen opgepakt, om daarmee de overvloed aan verse vis te verkopen. Eenmaal in de praktijk viel de visbakwagen een beetje tegen. Ze waren vijf dagen per week gebonden en hoewel het ongetwijfeld een gat in de markt was, ontdekten ze dat hun hart er niet in lag. “Afgelopen zomer hebben we de kar te koop gezet, het is voor ons aantrekkelijker om in de haringfabriek te blijven werken”, zegt Eric zonder spijt. Vandaag schrijft
Haring, internet en hobby’s Afgelopen weekend hadden Eric en Bettina, zoals vaker, bezoek uit Nederland. Gelukkig hebben ze daar de ruimte voor. Ze omschrijven hun woning als een vierkante doos met puntdak, zoals de meeste woningen in de omgeving. Op de eerste verdieping hebben zij drie kleine slaapkamertjes en op de begane grond van tachtig vierkante meter bevinden zich de woonkamer, keuken, badkamer en hal. Het huis is het ouderlijk huis van de
9
Noorwegen hij regelmatig voor Trouw en diverse tijdschriften. Ook levert hij vrijwel altijd foto’s bij zijn stukken. “Dat is het voordeel van internet”, zegt Eric enthousiast, “dan maakt het niet uit van welk adres je je werk opstuurt.” Het enige nadeel is dat het enigszins moeilijk is te combineren met het werk in de haringfabriek. Na elk seizoen heeft hij een flinke aanloop nodig om alle contacten weer op te poetsen en om opdrachten binnen te halen: “Aan het eind van de zomer heb ik het daarom meestal het drukst, net in de periode voordat de haring komt.” Wanneer Eric schrijft is Bettina bezig in de tuin, bakt ze brood en taarten, daarnaast zijn ze veel samen op pad. Voor
10
zijn reportages reist Eric soms heel wat af. Een maand geleden maakte hij in opdracht van Trouw een artikel over C02 opslag in Noorwegen en reisde hij naar Hammerfest om daar een grote installatie te bekijken. Op dezelfde reis bezocht hij voor een andere opdracht een kwekerij voor kabeljauw in Tromsø en nam hij foto’s bij de Varangerfjord aan de Russische grens voor bij een artikel over klimaatsveranderingen. 2500 kilometer hebben ze toen afgelegd en bij dit soort gelegenheden voelen ze zich bevoorrecht dat ze samen op reis kunnen gaan. Geen stugge bewoners Om hun inkomen aan te vullen verrichten Eric en Bettina ook ander werk. Van begin februari tot en met mei komt de kabeljauw weer aanzwemmen, dit jaar hebben ze op verzoek twee keer meegewerkt om de kabeljauw te verwerken tot stokvis. Ze denken eraan om dit ook volgend jaar te doen. Voor de overige bewoners, die ook bijna allemaal seizoenwerkers zijn in verschillende branches, staat dan het toeristenseizoen voor de deur. Heel flexibel, dat is de houding die emigranten moeten aannemen, meent Eric: “Zo niet, dan moet je blijven waar je bent. Wij doen misschien niet het leukste werk, maar zijn bijvoorbeeld heel blij met onze prettige collega’s.” Toen hij in de jaren tachtig met Bettina achterop de motor door Noorwegen reisde, waren
Lofoten
ze, ondanks hun beider fascinatie voor het land, destijds niet bepaald gecharmeerd van de Noren. “Stug, afstandelijk en bot”, vertelt Eric, “dat was ons beeld van de mensen hier en we kwamen tijdens die vakanties nauwelijks met ze in contact.” Hij vraagt zich af of de motor misschien de mensen afschrikte? Daarbij trok hij met Bettina vooral de natuur in voor de rust en de ruimte en om dieren te observeren. Ze kampeerden zo veel mogelijk in het wild en dan kom je nou eenmaal weinig mensen tegen. Ondanks hun beeld van de bewoners, wilden ze graag in Noorwegen wonen. Het ruige en lege
landschap lokte, als ook de rust die hen goed deed wanneer ze daar waren. “Wij zijn geen cultuurmensen”, zegt Eric openlijk, “dus we waren voor vertrek helemaal niet zo bezig met het culturele en sociale aanbod in het dorp.” De natuur en de schoonheid van het landschap was de onbetwistbare hoofdreden voor hun overstap naar Noorwegen. Maar de omgang met de eilanders is niet alleen meegevallen, volgens Eric is het een bonus op de emigratie geworden. Hij en Bettina hadden het niet verwacht: “Mensen op de eilanden hier zijn buitengewoon vriendelijk en behulpzaam, ze staan altijd voor je klaar en doen
11
Noorwegen alles om het naar je zin te maken. We kennen hier iedereen en hebben veel meer contact met de buren dan we in Nederland hadden.” BBQ’s en eigen Lavo Door het raam in de woonkamer kijken we uit op het wijde zeelandschap en de zon die in zo veel ruimte haar stralen ver verspreidt. Ook de bergen op het volgende eiland lijken in het warme licht te verzachten tot een massa die je gemakkelijk zou kunnen kneden. Maar natuur en mens veranderen hier niet zo snel. De supermarkt is daar een voorbeeld van wat betreft het aanbod
in de schappen. “Die keuze is buitengewoon beperkt”, geeft Eric als voorbeeld van iets dat hen is tegengevallen, “het lijkt op een protectionistisch beleid want er liggen voornamelijk Noorse producten in de schappen. Vooral de groente is vaak van slechte kwaliteit en alles is hier duur.” Bettina kookt als hobby en heeft hier best moeite mee. Wanneer ze in Zweden boodschappen doet ‘staat ze in de supermarkt te dansen’ om de hoeveelheid aan keuze van producten. Ze zijn veel samen. In de haringfabriek en thuis, zowel in hun vrije tijd als wanneer Eric aan een freelance opdracht werkt. Het bevalt hen goed, al
12
Lofoten gaat hun Noors er op die manier maar langzaam op vooruit. De LOIcursus ligt vrijwel ongebruikt in de kast. In de tijd dat Placement een contract had met de Gemeente Vestvågøy om Nederlandse emigranten naar het gebied te trekken, werden er taalcursussen aangeboden. Nu komen de cursisten voornamelijk uit Afrika en Polen. Met een geheel andere taalachtergrond gaan zij veel trager vooruit. “’Wat praten jullie goed Noors’ zeggen de mensen tegen ons, en dat is heel lief,” zegt Eric, “maar niet waar.” Vrienden hebben ze vooral gekregen door het werk in de fabriek. Die ligt op het eiland Gimsøy waar ongeveer 250 mensen wonen. Veel van hun collega’s zijn actief in de Jacht- en Visserijvereniging en nodigen Eric en Bettina regelmatig uit wanneer ze iets organiseren. Een dagje mee vissen of kleiduiven schieten. Een BBQfeest op een eilandje waar ze met de hele club naar toe varen. Een ander eiland waar ze gezamenlijk een Lavo hebben gebouwd, een traditionele tent volgens de tradities van de ‘Lappen’ in Noord Noorwegen. Aanstaande woensdag zijn ze uitgenodigd om bij de buren te komen eten en staat er boknafisk (een gedroogde vissoort, red.) op het menu. “Ik heb liever verse vis”, geeft Eric toe, “maar het contact met de mensen is fijn.”
Noorderlicht als inspiratie De foto’s die Eric neemt zijn van de natuur en de dieren die daar wonen. Deze zet hij op zijn website en zo bereikt hij veel mensen die dezelfde passie voor het gebied delen. De fascinatie voor het noorderlicht. En voor fotograferen. Steeds meer bezoekers van zijn website vragen of hij en Bettina ook een Bed & Breakfast hebben en of Eric een fotocursus kan geven. Dit soort ideeën heeft het stel aan het denken gezet. “Het werk op de fabriek is zwaar en in plaats daarvan zouden we misschien liever een B&B hebben als aanvulling op mijn werk als journalist”, overpeinst Eric. In dat geval zouden zij het huis moeten verbouwen. Op het moment proberen zij zicht te krijgen op wat
13
Noorwegen dat gaat kosten en wat een B&B kan opleveren. Na enige reflectie beseffen ze tegelijk dat ze het werk in de fabriek erg zullen missen. Dat samenwerken, de atmosfeer, de omgang met collega’s. “We zijn er nog niet uit of we die overstap willen maken, want ons sociale leven hebben we vooral te danken aan de collega’s waar we, al dan niet als bedrijfsuitje, ook in onze vrije tijd mee optrekken”, legt Eric uit, “en als je niet meer samenwerkt, loop je dat mis.”
bijvoorbeeld, zouden we vroeg boodschappen gaan doen maar je gaat dan half negen de deur uit en bent om twaalf uur thuis”, geeft Eric als voorbeeld, “Net zoals de mensen hier leven wij volgens het mañana, mañana van het noorden.” Soms maken ze er een ommetje bij, met bekers koffie en verrekijkers op het dashboard en de camera onder handbereik. Dan neemt Eric foto’s die hij kan verkopen aan de Lofotposten en heeft hij nog gewerkt ook. Intussen moeten ze opnieuw wennen aan de grote De zon schijnt onverzettelijk over het groene vlakke afstand tot Nederland. Hun ouders bereiken nu een land en de rijzige bergen in de horizon. Bettina is leeftijd dat ze meer hulp nodig hebben. Dit jaar is in alweer bezig in de tuin. De waterval achter het huis februari de vader van Eric overleden en hij zou graag stroomt oneindig vrolijk over in een beekje over het meer voor zijn moeder willen doen. Bettina haar terrein. Eric als uitsmijter: “Weet je trouwens dat we vader is 81 jaar oud en woont alleen. Zij weet dat hij daar ons drinkwater van krijgen, die beek?” nooit meer bij hun op bezoek kan komen. De laatste tijd beseffen zij des te meer wat het betekent om zo ver weg van Nederland te wonen. Tegelijkertijd Tekst: Jaennette Appelo vinden zowel Eric als Bettina dat zij een aangenaam Foto’s: Eric Fokke leven hebben in Moland. De natuur heeft precies de uitwerking op hun bestaan die zij hoopten. Ze Deze reportage is ook gepubliceerd in het boek leven minder gehaast en zijn bezig met dingen die ‘Thuis in Noorwegen ‘ er toe doen. De dagen vliegen voorbij. “Vandaag (J. Appelo, Uitgeverij Grenzenloos)
14
Lofoten
15
Caribisch Nederland
BONAIRE NIETS IS HIER WAT HET LIJKT 16
Bonaire
V
aak gehoord. Het duurt zeker twee jaar voordat Europese Nederlanders iets van de Antillen begrijpen. Je denkt wel dat je weet hoe het zit, maar vergeet het maar.
damage control. Geen enkel eiland wil een negatief reisadvies vanwege dengue, de beruchte knokkelkoorts. Komt in de hele regio voor, soms neemt de door tijgermuggen overgebrachte ziekte epidemische vormen aan. Belangrijke informatie voor bevolking en toeristen. Zeer ongewenst. Wordt dan ook behandeld als een staatsgeheim. Ook op Bonaire. Begin 2008 heerste op het eiland een dengue-epidemie. Twee maanden weigerde de eilandelijke overheid cijfers te geven, stak de kop in het zand. Iedereen die probeerde cijfers te bemachtigen ving bot. Het ziekenhuis lag vol dengue-patiënten. Verhuurders van vakantiehuizen besproeiden hun gasten die ze op het vliegveld ophaalden meteen met een antimuggenmiddel. De epidemie was wekenlang het gesprek van de dag, bestuurscollege en de Hygiënische Dienst gaven geen krimp. Een kort stukje voor Elsevier over toeristenbenen vol muggenbulten en de falende aanpak van dengue werkte als een rode lap. Het blad was nog maar net verschenen of ik had al een gedeputeerde aan de telefoon die me een uur lang in steeds onplezieriger bewoordingen toesprak. Twee dagen later een persconferentie waarvoor de hoofdepidemioloog van de Nederlandse Antillen uit Curaçao overkwam. Ik kreeg er flink van langs bij een debat in de eilandsraad. Een Papiamentstalige krant nam het voor me op ‘laten we de boodschapper niet vermoorden’. Volgens de krant was het juist triest dat de overheid pas in actie kwam nadat er in Nederland over werd geschreven. Het dengue-verhaal staat niet op zichzelf. De belangen om de buitenwereld wijs te maken dat er niets aan de hand is zijn groot. Wanneer je altijd in Nederland hebt gewoond en zelf gewerkt hebt bij de overheid heb je een bepaald
Zeker de eerste tijd werd bij de kennismaking voor een interview regelmatig gevraagd hoe lang ik er al woonde. Ik begreep die meetlat niet zo goed. Als Nederlandse zal het toch niet zo moeilijk zijn de Antillen te doorgronden. Een gemeenschappelijke geschiedenis, de taal, dezelfde koningin. Pas later besefte ik dat juist die Nederlandse bril een struikelblok is om goed naar de Antillen te kijken. Toen ik die afzette, kreeg ik meer zicht op de wereld om me heen. Het wordt een nieuweling, een buitenstaander, ook niet gemakkelijk gemaakt. Het Caribisch gebied bestaat uit tientallen tot de verbeelding sprekende eilanden. Ansichtkaarten. Het tropische klimaat, strand en zee. De ritmes van de swingende Caribische muziek waar zelfs de meest stramme heupen van in beweging komen. Een walhalla voor verwende toeristen en kopers van tweede huizen. Die paradijselijke buitenkant is tegelijkertijd ook de grootste belemmering om een realistisch beeld van de binnenkant te krijgen. Probleem is dat alle eilanden in de regio concurrenten van elkaar zijn om toeristen binnen te halen. Toeristenbureaus zijn voortdurend bezig een zo aantrekkelijk mogelijk beeld van hun eiland in de markt te zetten. Daarin past geen slecht nieuws. Informatie die niet strookt met de tropische idylle is niet welkom. Een waar schrikbeeld voor ieder toeristenbureau is de verdwijning van een jonge blonde blanke vrouw of de moord op een echtpaar op huwelijksreis. Een brute overval op een rechter van het Amerikaanse Hooggerechtshof vraagt ook veel
17
Caribisch Nederland beeld. Rechtsstaat, democratie, het belang van waarheidsvinding. Een minister of wethouder zal het niet in zijn hoofd halen te liegen tegen parlement of gemeenteraad. Politici die de ene dag dit zeggen en de andere dat, worden door journalisten feilloos gefileerd. Bedrijven die hun klanten slecht behandelen krijgen een televisieprogramma aan de deur. De ontdekking van grootschalig misbruik van publieke middelen wordt genadeloos afgestraft. Klachtenprocedures, ombudsmannen, overal kun je terecht. Een zeer belangrijke rol in het controleren van macht spelen de media. Dat is Nederland. Een in vele opzichten bevoorrecht land. Het duurde even voordat ik me realiseerde dat ik die Nederlandse manier van kijken had meegenomen naar de Antillen. Dit is toch een deel van het Koninkrijk. Hier zal het in essentie toch niet veel anders zijn. Nederland maar dan warmer. Op Sint Maarten maakte ik een reportage over een illegale school in het hartje van Philipsburg. Kinderen zonder verblijfspapieren die les kregen van een idealistische onderwijzeres. Een modderig binnenplaatsje tussen twee huizen, een tuinhuisje was het klaslokaal bij regen. Een van de vele illegale scholen op het eiland. Journalistiek een mooi verhaal. Persoonlijk vond ik het schokkend dat zulke situaties in het Koninkrijk der Nederlanden bestonden. Zeker toen ik las dat de Nederlandse minister van Ontwikkelingssamenwerking 30.000 euro gaf aan een meisjesschool in Pakistan. Ongerijmd. Hier klopt iets niet. Een school op Bonaire waar de ramen uit door termieten verpulverde sponningen sprongen, het dak los lag. Geen waterleidingsysteem op Sint Eustatius. Onbegrijpelijk. Langzamerhand besefte ik dat ik in een wereld terecht was gekomen waar werkelijk niets is wat het op het eerste gezicht lijkt. Geen echte democratie, geen rechtszekerheid en gelijke behandeling. Geen scheiding tussen kerk en staat, geen anticonceptiemiddelen in de
18
ziektekostenverzekering dankzij de invloed van de katholieke kerk. Geen overbodige luxe met de vele tienerzwangerschappen. Wennen was ook dat voor de meeste politici waarheid een rekbaar begrip is, liegen de normaalste zaak van de wereld. De ene keer dit zeggen, de andere keer dat. Geen onafhankelijke media zoals in Nederland die hen daarmee confronteren. Het kost geen enkele moeite bezoekende Nederlandse bewindspersonen en ambtenaren wat op de mouw te spelden. Ja zeggen, nee doen. Lastig is ook dat het voor de meeste Antillianen heel moeilijk is om tegen Europese Nederlanders ‘nee’ te zeggen. Altijd het gewenste antwoord, een met diepe sentimenten beladen historische overlevingsstrategie. De colourbar. Een Nederlandse zakenman die meer dan twintig jaar op verschillende eilanden heeft gewerkt vatte die omgang samen als: Nederlanders luisteren niet, Antillianen praten niet. Het lieflijke Bonaire uit de reisgidsen bleek al in de jaren negentig een ‘volwassen criminaliteit’ te hebben. Bijna altijd drugs. Ik ging in de weken voor de eilandsraadverkiezingen in 2007 twee keer naar de groundbreaking voor de bouw van een nieuw hotel. Een stralende politiek leider Ramoncito Booi. Kijk eens hoe goed wij bezig zijn. Het Hilton hotel begon wel met bouwen, maar heeft het project nooit afgemaakt. Het tweede hotel is niet verder gekomen dan containers met bouwmateriaal die retour afzender zijn gegaan. Zo is het met bijna alle plannen gegaan die met veel tromgeroffel zijn gepresenteerd. Als minister opende Alexander Pechtold een state of the art operatiekamer in het Mariadal ziekenhuis. Ik was verbijsterd toen ik er achter kwam dat die nooit in gebruik is genomen. Talloze voorbeelden. Fantasy Island. Een schoolhoofd van een basisschool is tot in hoger beroep veroordeeld voor ontucht met een leerlinge. In afwachting van de behandeling van zijn zaak in cassatie is hij gewoon dagelijks op de radio te horen
Bonaire met een nieuwsprogramma. Schaamteloos. Met de juiste personen die hem de hand boven het hoofd houden kan slechts een verblijf in de gevangenis hem uit de ether weren. Ook op religieus gebied bleek niets op Bonaire te zijn als op het eerste gezicht leek. Behalve de gevestigde katholieke en protestante kerken is er de laatste jaren een caleidoscopisch religieus landschap ontstaan. Een bonte verzameling aan Pinkstergemeenten, evangelische gemeenten, charismatische godsdiensten. Zelfs een moskee met imam. Een hoge ambtenaar of een Dominicaanse timmerman die het licht ziet, afdelingen van conservatieve Amerikaanse genootschappen. Het is er allemaal. Populair bij rijk en arm. In Nederland en West-Europa is er eeuwen over gedaan om het Goddelijke te abstraheren tot iets hemels, hier is het Goddelijke teruggebracht tot aardse proporties. Gezamenlijk bidden, zingen en de Heer aanroepen. Zelfs de christendemocratische UPB van Ramoncito Booi heeft trekjes van een kerk. Met Booi, de lider máksimo, als charismatisch middelpunt. Op
Bonaire wordt er liever niet over gepraat, maar ook brua, zwarte magie, speelt nog steeds een rol. Erfenis van oude Afrikaanse en Indiaanse rituelen. Voor bijzondere gelegenheden komen zieners en ‘priesters’ uit Haïti en Venezuela over. Met veel geheimzinnigheid omgeven. De uit Venezuela overgekomen mystieke viering van Santa Bárbara Bendita. De meest fantastische verhalen. Een paar jaar geleden schreef ik aan mijn chef bij Elsevier dat ik soms het gevoel had dat ik terecht was gekomen in het boek Honderd Jaar Eenzaamheid van Gabriel García Márquez. Magisch realisme. Márquez heeft een Caribische achtergrond, komt uit Aracataca, een dorp vlakbij de Colombiaanse kust. Op de vraag hoe hij toch aan die wonderlijke gebeurtenissen en verhalen kwam, was zijn antwoord altijd dat hij niets hoefde te verzinnen. Hij maakte gebruik van gebeurtenissen, personages en verhalen uit zijn jeugd. Tekst: Elsevier correspondent Trix van Bennekom Foto: Han de Bruijne
De tragiek van Bonaire
Nederlands onvermogen op een eiland waar niets is wat het lijkt Trix van Bennekom O.a. te koop via Bol.com en Emigratieboek.nl
19
Nieuws
De Week Die Was
Radio voor Nederlanders in het buitenland Twee jaar geleden stopte noodgedwongen de Nederlandstalige radio-uitzendingen van de Wereldomroep. Door het stopzetten van overheidssubside was de zender niet langer in de lucht te houden. Een groep vrijwilligers is echter onlangs in Hilversum begonnen met een nieuw radioprogramma voor Nederlanders in het buitenland. Het programma, onder de naam De Week Die Was, wordt wekenlijks uitgezonden door radiostations in Nieuw Zeeland, maar is uiteraard ook te beluisteren via internet.
20
Het programma wordt gemaakt door exmedewerkers van de Wereldomroep en andere omroepen in Hilversum. Inhoudelijk is het programma helemaal op Nederland gericht. De Week Die Was blikt terug op de belangrijkste gebeurtenissen van de achterliggende week. Verder is er aandacht voor taal, cultuur, muziek, serviceinformatie voor expats en emigranten en trends in de Nederlandse samenleving. Elke vrijdagavond is vanaf 22.00 uur de nieuwe aflevering te beluisteren op: www.deweekdiewas.nl.
de kanselier
Onbekend Spanje
Nomade voor het vaderland
“In de buitenlandse dienst was het nooit saai, verre van dat,” zegt de schrijver. En al helemaal niet als er ook nog eens een moord plaatsvindt, voegt de verteller daar aan toe. Ronald Aarsen beschrijft gebeurtenissen in de diplomatieke dienst die hij typeert als een nomadische tocht van 40 jaar. Soms hilarisch maar vaak ook met een ernstige ondertoon, als hij geplaatst wordt in ontwikkelingslanden. Aan elk van zijn hoofdstukken voegt hij een gedicht toe, waarin hij zijn gemoedstoestand belicht bij een gebeurtenis die hem raakt. Niet alleen wordt het leven en werken op Nederlandse ambassades in onder andere Duitsland, Indonesië en Kenya beschreven, ook komen diverse misstanden en regelrechte corruptie aan bod. Tussendoor zijn hoofdstukken opgenomen geschreven vanuit het perspectief van voormalige collega’s, die de gebeurtenissen vanuit een andere hoek belichten. En ja, ook die van de moordenaar in Jakarta die uiteindelijk in Kenya wordt ontmaskerd. Over de auteur: Ronald A.R. Aarsen (1940) was vanaf 1967 werkzaam op het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Later plaatsvervangend kanselier en Financial controller op diverse ambassades voornamelijk in Afrika. Hij is sinds 2000 gepensioneerd en woonachtig in Colmschate.
de kanselier Ronald A.R. Aarsen Nu overal verkrijgbaar
21
Wonen in Frankrijk
LUDIQUE
GRaf- en graafwerken
O
nze lieve buren Nathalie en Patrick hebben onlangs een bestelbus gekocht. Althans, dat moet het voorstellen. Lief en ik zijn in het geheel niet thuis in merken, modellen of types, maar het is een waarachtig zeer grondig uitgewoond en tot op de draad versleten Frans pieremachochel.
troffen wij ooit een gerookte makreel en een volle verhuisdoos in de kofferruimte aan die daar ruim vier jaar hadden vertoefd. Kortom, wij hebben ruime opvattingen over de staat van een auto. En wanneer we aldus een bestelbus als pieremachochel kwalificeren mag u zich een volslagen terminaal wrak voorstellen. Een onberijdbaar verklaarde ruïne in verregaande staat van ontbinding. En dan druk ik me nog zachtjes uit. Ze zijn niettemin
Wijzelf hanteren slechts één enkele voorwaarde aan een automobiel en die luidt dat er een geit in moet kunnen bevallen of dat alreeds eens moet hebben gedaan. Wij wassen onze mobiele eenheid nimmer en op- of uitruimen doen we zelden of nooit. Zo
blijmoedig met deze failliete oud-ijzerwinkel op vakantie gegaan. Bestemming Noord-Afrika. Ze zijn inmiddels al drie maanden onderweg en dat verbaast ons niet in het minst. Maar goed, ik dwaal af.
22
Ludique Wij passen namelijk zolang op hun poes Minet. Lief brengt dagelijks spijzen en dranken en blijft dan voor de gezelligheid nog even een poosje bij haar. Lief kent haar verantwoordelijkheden. Gisteren draafde veeboer Roger plotseling ons erf op. Een merkwaardig verschijnsel omdat men het platteland doorgaans niet te voet doorkruist. “Panne?” vroeg ik hem nog. Ik zag namelijk geen tractor en evenmin zijn vierwiel aangedreven Fiat Pinda. Ik wil nog wel eens van pas komen, moet u weten, bij slordige storingen van elektrische aard of het ter beschikking stellen van werkplaats of een staaltje gereedschap. Onze goede vrind liep me echter straal voorbij en haastte zich richting Lief. Ongebruikelijk in de hier toch masculiene regio. “Mort!” hoorde ik hem overspannen tegen Lief zeggen. Ik dacht in eerste instantie aan de dodelijk vermoeide bestelbus van de buren, maar begreep gaandeweg dat er een dooie kat in de appelgaard van teler Laurent was gevonden. En men weet hier dat wij een heel orkest katten bezitten. Zou het een van ons zijn? Lief haalde met tranen in de oogjes een doos uit de grange en dribbelde samen met vriend Roger de petite route op. Richting onheilsplek. Eerst pas anderhalf uur later kwam ze ontdaan, bedroefd en met betraande ogen weer terug. Ik keek haar vragend aan. “Het was Minet, ik heb haar bij hun in de tuin begraven. Zielig hè?” pruttelde Lief verdrietig. “Ik ga daar straks nog maar even weer naartoe om haar eten, drinken en de kattenbak op te ruimen”, voegde ze er fluisterend aan toe. Ik knikte instemmend. We brandden plechtig een kaarsje op de cantou en dronken zwijgend een glas wijn. Er was inderhaast geen koffietafel met
cake besteld. Lief vertrok wederom naar de buren. Ze zou nog een flinke stapsteen en wat bloemetjes op het grafje van Minet leggen en de poezenboel daar opruimen. Ze liep het erf van Nathalie en Patrick op, plaatste de grafsteen en daarop een bosje ter plekke geplukte bloemetjes. Het werd een allerliefst grafje. Nu nog even opruimen. Lief opende daartoe de deur van de hangar en werd daar, tot haar stomme verbazing, van harte welkom geheten door een blij miauwende en kopjes gevende Minet. Het was tenslotte tijd voor een middagbakje kattenbrokjes. Geef dit snorrende, dubbel gepuntmutste beest eens ongelijk. “Ik heb een wildvreemde kat bij Nathalie en Patrick in de tuin begraven! Minet is springlevend! Die heb ik net te vreten gegeven!” brieste Lief bij thuiskomst bijna diep beledigd en bijkans hoogst verontwaardigd. “Wiens kat heb je dan wél begraven?” vroeg ik nog voorzichtig en hoopte stilletjes dat de wrakke bestelbus het daar ergens in Afrika nog een paar weken zou volhouden. “Ja, weet ik veel?!” blafte Lief me toe en blies acuut het kaarsje op de cantou uit. “Stomme kat!” Evenzogoed had deze absurde, morbide toestand ons, om met de Fransen te spreken, een weinig gederangeerd. Ontspoord. Uit de rails. Ontdaan. Afgestempeld, zeg maar. “Kom,” nodigde ik Lief uit, “laten we een wandeling met de honden gaan maken. Daar worden we weer fris en fruitig van.” En zo kuierden we de petite route op. Met hond Sammie, onze ondeugende en dartele stuiterbal aan de lijn. Sophie kan gewoon los. Lief ook. “Hé, er staan hier ineens allemaal
23
Wonen in Frankrijk
verkeersbordjes op de weg”, merkte Lief op. “Werk in uitvoering, wegversmalling, omleiding, niet harder janken dan dertig, plastic peuterpaaltjes en rood/wit gestreepte punthoedjes. Zie je dat? Zouden ze hier aan het werk zijn?” “Aan het werk? Ben je gek?!” antwoordde ik. “Welnee, dat kan nog weken, nog maanden duren. Kijk, ze komen éérst eens kijken en stallen dan ruim van tevoren hun assortiment feestartikelen uit. Voila! Dit is nog maar het premature stadium van enig wegwerk. Voorspel, zeg maar. Weken daarna brengen ze spullen die ze te zijner tijd, voor het ooit uit te voeren werk, dénken nodig te kunnen hebben. Zou kunnen. Een berg kiezelsteentjes, een lasbril, wat overtollige paaltjes, een
kuubje zand of twee, drie, een schop en soms een koddig graafmachientje. Na weer een maand of wat komt er een werkgroep mannen in reflecterende hesjes kijken of er gewerkt kán worden en zo ja, waarom, wanneer en hoe precies. Daarna is het weer weken stil. Tussendoor komen er dan bijvoorbeeld nog wat extra hoopjes kiezels en twee paaltjes bij. Eventueel een rood/wit gestreept, los in de wind wapperend, eindje afzetlint. In een uiterst geval kan er wellicht aan weerszijden nog een bordje met een knipperlichtje erop worden geplant. Die knipperen dan wel niet, maar daar gaat het niet om. Het stáát er. En dan, op een goede dag, als je het eigenlijk niet meer verwacht, staan er ineens een dozijn werklui, zes bestelautootjes, twee vrachtwagens, drie aanhangers en een duo graafmachines.” “Rekening houdend met vakanties, feestdagen en…..?” deed Lief een olijke duit in het zakje. “Nou, die blijven nog komen hè? En andere vertragingen. Keurig gearchiveerd in de map getiteld ‘onbegrijpelijke stukken’ of de ordner met het opschrift ‘zoekgeraakte stukken’”, voegde ik eraan toe. Lief lachte gelukkig weer. “En, als je hen vraagt hoe lang het werk gaat duren, zegt er eentje bijvoorbeeld ‘vijf dagen’. Een weekje,
24
Ludique
denk je dan. Maar dan vergis je je lelijk. Dat zijn niet per se aaneengesloten dagen. Kan ook een dagje per week worden en dus vijf weken gaan duren. Tenminste, als er geen feestdagen opduiken of het weder tegenzit. En als de klus uiteindelijk is geklaard, blijven de spullen gewoon nog weken liggen. Dat kan jaren duren zelfs. Daar in de struiken liggen nog altijd zes splinternieuwe, meterslange houten elektriciteitspalen. Al dik drie jaar”, wees ik Lief een eindje verderop. “Maar,” besloot Lief barmhartig,” ze doen hun werk wel heel goed . En af en toe komt je eigen burgermeester even kijken en een praatje maken. Bij Rolf en Jannie hebben ze zo ook meteen maar even twee parkeerplaatsen gemaakt. Ongevraagd. Voor nop. Maakte niet uit, ze waren toch lekker bezig. Lief hè? Dat is toch weer die vertrouwde, overzichtelijke, warme kleinschaligheid. Alles op menselijke maat. Misschien nemen ze onze oprit ook gelijk wel even mee. Wie weet?” Enfin, we verlieten de petite route en stapten via de houtwal de vele hectares grote appelgaard van Laurent in. Het is heerlijk om hier te kuieren. De beide honden kunnen er los en we komen er vrijwel dagelijks een roedel, meute, groep, zwerm of school reetjes tegen. Ja, hoe heet zo’n clubje of theekransje reetjes eigenlijk? Die beesten gaan er dan vanzelfsprekend gelijk als een speer vandoor. Springen overal overheen en dan zie je tot in de verste verte die dansende, oplichtende witje kontjes verdwijnen. “Daarom heten het ook reetjes”, merkte Lief eens wijs op. “Warempel, daar staat de Pinda van Roger!” ontdekte Lief. “Wat doet onze veeboer hier tussen de appels?” We werden nieuwsgierig. Een eindje verderop zagen we Roger, Laurent en nog wat mannen bij elkaar staan. Ernaast
enkele slordig neergeworpen betonnen rioolbuisdelen. Onderaan de glooiende helling stond een kolossale, vooralsnog zwijgende, werkloze graafmachine. Een man leunde er verveeld tegenaan. We werden door het illustere gezelschap, met beslist opmerkelijke, voelbaar reserve, welkom geheten. We leken iets te verstoren. Geheimzinnig! “Wat zijn jullie aan het doen, Roger?” vroeg Lief niettemin op de man af. “Laurent moet hier meer water hebben. Dit perceel is te droog”, antwoordde hij op de toon van iemand wiens concentratie hierdoor nu ernstig was verstoord. Roger wenkte me bij hem te komen. Toen ik hem tot op anderhalve meter was genaderd gebaarde hij me te blijven staan, niet nog dichterbij te komen. Lief stuurde hij vastbesloten weg. Streng, nors en onverbiddelijk. Het was doodstil. Niemand sprak nog een enkel woord. Men zweeg en staarde gespannen naar de bewegingen en handelingen van Roger. Die liep traag en met grote stappen enkele meters vooruit. Dan weer achteruit. Linksom, rechtsom. Met in elk van beide handen een lange, blanke metalen spaak die hij recht voor zich uit hield. Plotseling kruisten de spaken zich. Aanvankelijk aarzelend, dan krachtig en dwingend. Roger deed enkel stappen terug. Dan weer vooruit en het verschijnsel herhaalde zich. De spaken kruisten zich opnieuw. Roger bleef op die bewuste plek staan. Wenkte me dichtbij te komen. Ik deed dat. Roger bukte zich en raapte, zorgvuldig selecterend, voelend en wegend, een tiental steentjes op en gaf mij die in de hand. Sloot die. Hij knikte me toe het zo in mijn hand te laten en gebaarde me bij hem te blijven staan. Uit zijn broekzak viste hij een oud vestzakhorloge aan een kettinkje op, nam het tussen duim en wijsvinger en hing het zo boven
25
Wonen in Frankrijk de door de wichelroede aangewezen plek. Na enige tijd van opperste concentratie begon het oude horloge rond te cirkelen. Steeds sneller. Roger gebaarde me hem een zo’n steentje in zijn hand te geven. “Un”, fluisterde hij. De snelheid van de omwentelingen nam iets af. “Deux”, fluisterde hij en hield opnieuw zijn hand op waarin ik een tweede steentje legde. De snelheid van de omwentelingen nam opnieuw af. “Trois”, lispelde Roger en hield zijn hand op. Ik voegde een derde steentje toe. De snelheid van de omwentelingen nam opnieuw af. “Quatre”, mompelde de veeboer. Ik gaf hem het vierde steentje. Het horloge vertraagde zijn omwentelingen nog meer. “Cinq”, Er volgde een vijfde steentje. Het horloge draaide nog trager. “Six”, Ik gaf een zesde steentje. Bij het zevende steentje stond het horloge stil. Roger stopte het ding terug in zijn broekzak en stak de beide metalen spaken ter plekke in de grond. “Hier! Op zes of zeven meter diepte! Geen garantie”, riep hij naar de verwachtingsvolle mannen. Op dat moment kwam alles ineens weer tot leven. De stilte werd doorbroken. Laurent floot op zijn vingers. Hij wenkte druk zwaaiend met zijn arm. De graafmachine werd daarop direct gestart en kwam zwaar en diep ronkend naar ons toe gerold. Laurent wees het gevaarte op de vindplaats. “Zes tot zeven meter!” schreeuwde hij naar de man in de cabine.
Er werd snel en driftig, maar uiterst behendig gegraven. Op een diepte van zeven meter werd waarachtig het felbegeerde water aangetroffen. Hoe is het mogelijk? Het klopte precies. De betonnen rioolbuisdelen werden in het gapende gat gestapeld. Een pomp werd aangesloten. Een half uurtje later: er was water! Het stroomde. Lief en ik verlieten, ietwat verbouwereerd en onder de indruk, de nu plotseling ontstane drukte. “Wonderbaarlijke graafwerkzaamheden vandaag”, merkte Lief op. “Inderdaad”, antwoordde ik. “Zonder enige garantie op het gewenste resultaat.” “Kom,” besloot Lief, “we gaan naar huis. Ik moet Minet haar avondeten gaan brengen”. Tekst: Ludique le Vert
Lees alle avonturen van Ludique in zijn bestseller Hilarisch Frankrijk.
Hilarisch Frankrijk
Ludique le Vert Te koop bij Emigratieboek.nl en Bol.com
26
Toekomst & Tapas EEN EIGEN RESTAURANT AAN DE ZONNIGE COSTA
Robert en Ariane zijn net dertig als zij hun internetbedrijf in Nederland verkopen. Tegen alle verwachtingen in investeren ze hun geld in een Bagles & Salads restaurant in Nerja, Andalusia. In het boek Toekomst & Tapas beschrijft Ariane op meeslepende wijze het avontuur dat volgt. Een absolute must-read voor iedereen met interesse in wonen en/of ondernemen in Spanje. Toekomst & Tapas Ariane van Wijk isbn 978 94 61851 000 Uitgeverij Grenzenloos Te bestellen o.a. via Bol.com Amazon.es Emigratieboek.nl w w w. e m i g r at i e b o e k . n l
w w w. g re n z e n l o o s . n l
oom
VERZEKERINGEN RINGEN
Hollandse zekerheid tijdens uw buitenlands avontuur! Kijk op www.oomverzekeringen.nl of bel +31(0)70 353 21 00.
OOM Verzekeringen
ziektekosten | SOS | reis | ongevallen | inboedel aansprakelijkheid | rechtsbijstand | annulering
27
28
Grenzenloos uitzicht Foto: J. Barrientos
29
FRANSE BelastingTeruggave in zicht?
30
Belasting
H
et Europese Hof van Justitie heeft 26 februari geoordeeld dat Frankrijk Europese regels overtreedt, door ook bij EU-burgers die onder het sociale stelsel van een andere lidstaat vallen, sociale premies in te houden over inkomsten uit vermogen. Vanaf heden is de kans aanzienlijk groter, dat honderden Nederlanders een forse belastingteruggave uit Frankrijk tegemoet kunnen zien.
Ook de winst bij verkoop van de tweede woning geldt als inkomen uit vermogen. Die winst is in Frankrijk belast. Voor Franse verkopers (fiscaal-ingezetenen) valt de winst al sinds jaar en dag in de ‘Franse box 1’, zodat zij naast negentien procent inkomstenbelasting ook een scala aan sociale premies kwijt zijn (prélèvement social, CSG, CRDS, et cetera, totaal 15,5 procent). De belastbare winst wordt zodoende tegen 34,5 procent belast. Bij nietingezetenen (maar inwoner van de EU of Zwitserland) werd alleen de negentien procent inkomstenbelasting ingehouden; immers kunnen zij ook geen aanspraak maken op bijvoorbeeld een Franse WW-uitkering. Maar in augustus 2012 veranderde dat plotseling.
Een Europees verdrag bepaalt dat iemand die in het ene EU-land woont maar geld verdient in een ander EU-land, en in dat buitenland ook sociale premies afdraagt, over die inkomsten niet nogmaals premies hoeft te betalen in zijn (EU-)woonland.
President Hollande had geld nodig en zag in al die ‘schatrijke buitenlandse tweedehuizenbezitters’ kennelijk een gemakkelijk slachtoffer. Onder het mom van solidariteit en nog wat bedekkende termen, werd in het vervolg van ieders winst 34,5 procent ingehouden.
Gerard de Ruyter In het geval van ene Gerard de Ruyter was dat aan de orde: hij woont in Frankrijk maar geniet lijfrente-uitkeringen uit een Nederlandse bron. Dat inkomen (uit vermogen) is in Nederland onderhevig aan de premieheffing maar ook Frankrijk wenste een flink graantje mee te pikken. Terecht was De Ruyter het daar niet mee eens en hij diende bezwaar in. Hij stelde dat die heffing in strijd is met het beginsel dat (op grond van artikel 13 van EU-verordening nr. 1408/71) de sociale wetgeving van slechts één lidstaat van toepassing dient te zijn. Uitspraak De zaak is door allerlei instanties beoordeeld en belandde na jaren uiteindelijk bij het Europese Hof van Justitie, en dat stelde De Ruyter gisteren in het gelijk.
31
EenFrankrijk huis financieren
Tenzij Frankrijk nog met een heel knappe list op de proppen komt, heeft het hof nu een stokje voor die heffing van 15,5 procent gestoken. Want ook al speelt de verkoop van een tweede woning geen rol in de zaak-De Ruyter en woont de heer De Ruyter in Frankrijk; het principe is gelijk. kilometer afleggen. Ter vergelijking: de evenaar meet 40.000 kilometer. Bezwaarschriftprocedure Zeker betekent deze uitspraak goed nieuws voor veel Nederlandse verkopers. Het is in feite een bevestiging van wat de Advocaat-Generaal van het EU-Hof eind vorig jaar al stelde in haar zogenoemde prejudicieel advies. Sindsdien zijn er door Kantoor Flipse al tientallen Nederlanders begeleid bij een bezwaarschriftprocedure en daarin zijn zij niet de enigen. Mondi publiceerde over deze materie reeds eerder diverse artikelen van verschillende advocatenkantoren en ook zij begeleiden meerdere klanten met het indienen van
bezwaar. Gemiddeld gaat het om zo’n tienduizend euro, met uitschieters tot ruim 40 mille. De Franse fiscus zal zich vast niet zomaar gewonnen geven want deze uitspraak kan het land vele honderden miljoenen kosten. Maar zelfs al legt ‘Bercy’ (het Franse ministerie van financiën) zich bij de uitspraak neer, zal het opnieuw aanpassen van de wet, het verwerken van alle bezwaren en dergelijke, nog wel een poosje duren. Overigens zal van spontaan terugbetalen sowieso geen sprake zijn; dat hoeft en kan de fiscus ook niet. Wie zijn geld terug wil, moet dus te allen tijde bezwaar maken. Op een gunstige uitkomst van zo’n bezwaar kan niemand (nog) een garantie geven, maar dankzij dit arrest is de kans van slagen zonder meer groter. Bron: Mondi.nl Mondi is de belangenorganisatie voor tweedehuisbezitters Tekst: Ellen Smulders
32
met de zon in de rug Met een Caribische achtergrond leven in Nederland
In hoeverre is de warmte van de tropenzon waarin je bent opgegroeid en die je in je draagt een garantie voor het welslagen overzee? met de zon in de rug bevat de verhalen van mensen die vanuit de Cariben een bestaan opbouwen in de nederlandse maatschappij of op een andere manier nauw betrokken zijn bij de Antillen. voor de één betekent de tropische basis een steun in de rug om talenten vorm te geven. de ander komt door diezelfde zon in zijn eigen schaduw te staan. Maar de reportages samen vertellen ook het verhaal van de verstrengeling van twee samenlevingen die elkaar blijvend wederzijds beïnvloeden. dit uit zich in een professionele samenwerking waar het gaat om zorg, detentie en sociaal maatschappelijke problematiek, maar ook in een waardevolle diversiteit op het gebied van kunst en cultuur, taal, wetenschap en ondernemerschap. een onafscheidelijkheid, gevormd door de tijd en strijd van tweehonderd jaar koninkrijk, die niet meer is weg te denken uit de Nederlandse samenleving.
Met de zon in de rug Mineke de Vries Nu overal verkrijgbaar
Het is een eer om ook in dit boek te staan, zonder ooit op de Antillen te zijn geweest. De verhalen in dit boek sterken mij in de gedachte dat een goede inburgering en meer kennis over elkaar cruciaal is om de kansen van deze generatie te verbeteren. Mogen de prachtige verhalen met humor en ontroering uit deze bundel daaraan een bijdrage leveren. Eberhard van der Laan, burgemeester Amsterdam
Italie
krantje croissantje(1) Stef sMulders
I
talianen ontbijten slecht, vinden wij noorderlingen. Men haast zich een bar in en bestelt een caffè en een brioche, dat wil zeggen een volvette croissant die met een beetje pech nog extra gezoet is met chocolade of ander snoepgoed. Met de sponzige fabrieksvariant van dit broodje liggen in de supermarkt de schappen vol. Getver. Met dit schamele hapje moet men het dan tot de lunch volhouden, een lunch die dan wel een stuk uitgebreider én warm is. Veel tijd neemt de gemiddelde Italiaan ’s ochtends dus niet en ook op de in elke bar liggende kranten
zal hij slechts een vluchtige blik werpen. Misschien haalt hij dat later nog in. Tot die tijd zullen het vooral „de oude mannetjes” zijn (de in Italiaanse dorpjes alomtegenwoordige gepensioneerde mannen) die zich tegoed doen aan alles wat er in Italië en elders gebeurt. En wij ook want een goede manier om een land beter te leren kennen, is je te verdiepen in de nieuwsartikelen. Wat houdt de Italiaan bezig en hoe kijkt hij aan tegen internationale gebeurtenissen? In elke bar liggen wel een of meer kranten, een abonnement neemt hier vrijwel niemand.
34
Column Wat hierbij de kip en wat het ei is? In ieder geval is het zo gemakkelijk om wat verschillende giornali te leren kennen. Zoals vrijwel alles in Italië is ook de journalistiek sterk gepolitiseerd. Links en rechts hebben hun eigen spreekbuizen, en ook de Rooms-katholieke wereld heeft haar eigen krant, L’Avvenire. Zelfs mediamagnaat Berlusconi heeft zijn eigen spreekbuis die heel voor de hand liggend Il Giornale heet en waarschijnlijk juist die naam heeft omdat het geen krant maar een ordinair propagandablad is dat de grenzen van het betamelijke nogal eens overschrijdt. Zelfs voor karaktermoord deinst dit gezellige familieblad niet terug, zoals een redacteur van L’Avvenire een paar jaar geleden nog mocht meemaken. Na een kritisch artikel in het katholieke blad over het morele wangedrag van Silvio begon „De Krant”, waar de broer van Silvio de directeur is met een reeks smaadverhalen over de vermeende homoseksualiteit van de redacteur. Verschillende oude koeien verschenen op het toneel, maar zo goed gedoseerd (om de paar dagen een „nieuw feit”) dat de aangeslagen man geen andere uitweg meer zag dan ontslag te nemen, hoewel er geen enkel strafbaar feit bewezen was. Le macchine del fango, de moddermachines zoals dat in Italie genoemd wordt, hadden hun smerige werk weer gedaan. Die Giornale lezen we dus maar niet. Nee, de beste krant die je als beginner kunt openslaan, is de Corriere della Sera, de Avondpost. Hoewel dit eerbiedwaardige dagblad een licht conservatieve,
christendemocratische signatuur heeft, biedt het in zijn artikelen vooral feiten met zo min mogelijk vooropgezette meningen. In de meeste andere kranten lopen feiten en opinies onafscheidelijk door elkaar en is het voor een buitenstaander veel lastiger om een goed zicht te krijgen op wat er nu eigenlijk aan de hand is. Dergelijke kranten lees je niet om iets op te steken maar om de mening die je al hebt, bevestigd te krijgen. Maar als niet-Italiaan heb je helemaal nog geen mening, of wel? Ook al heb je wel een duidelijke Nederlandse politieke voorkeur dan is het immers nog niet gezegd dat deze een op een op het Italiaanse stelsel past. Italie heeft een totaal andere (oorlogs-)geschiedenis dan Nederland en dat werkt nog steeds door in het dagelijkse politieke strijdtoneel. Rechts wordt hier voor belangrijk deel (door links) nog steeds geassocieerd met het rechts van de Mussolini-dictatuur terwijl links sterk gerelateerd wordt aan het (communistische) verzet daartegen. Een zoveel mogelijk neutrale krant dus, dat is het beste uitgangspunt. Laten we de Corriere eens openslaan en zien wat ons opvalt. De politiek voert altijd de boventoon en dus is er nooit een voorpagina waarop niet minstens een van de protagonisten verschijnt. Het laatste jaar is dat vooral premier Matteo Renzi, en dat is een verademing na bijna twee decennia nieuws over en met Berlusconi, al was het alleen maar om de verandering. Renzi is een streber van de Partito Democratico, de sociaaldemocraten, die
35
Italie zich vorig jaar via een interne machtsstrijd heeft weten op te werken tot de leider van het land. Partijgenoot en premier Letta, een grijze muis, werd rücksichtslos aan de kant geschoven. Een premierwissel zonder verkiezingen, dat was weer eens een noviteit. De oppositie schreeuwen moord en brand over ondemocratisch handelen maar bij de Europese verkiezingen kreeg Renzi 40% van de kiezers achter zich: een record in het versplinterde politieke landschap. Renzi is een druk baasje en een Realpolitiker en met dat laatste is hij ook een Fremdkörper in de Italiaanse politiek. Een aantal radicale hervormingen heeft hij erdoor gekregen door het met de aartsvijand van de sociaaldemocraten, dat wil zeggen, Berlusconi, op een akkoordje te gooien. Als je je doelen wil bereiken en je hebt geen meerderheid moet je die zoeken waar die te vinden is, maakt niet uit met wie, is Renzi’s stelling. Veel van zijn eigen partijgenoten zijn het daarmee niet eens: nooit met de vijand heulen! De nieuwste partij aan het politieke firmament, de Movimento 5 Stelle van komiek Beppe Grillo is zelfs een exponent van die gedachte: zij willen met niemand van de oude garde samenwerken. Deze houding is er mede de oorzaak van dat het zo moeilijk is om in Italie veranderingen tot stand te brengen. Een andere oorzaak is gelegen in het ongelooflijk ingewikkelde systeem waarmee politieke beslissingen tot stand komen. Een journalist (van de Corriere!) heeft eens uit de doeken gedaan dat er voor de definitieve goedkeuring van een wetsvoorstel in het parlement meer dan 25 „ja’s” nodig zijn. In alle
commissies die iets met het onderwerp van de wet van doen hebben, vooraf en tussendoor als er amendementen zijn aangenomen. In het Huis van Afgevaardigden en in de Senaat allebei minstens twee keer en vaker als er aan de wet gesleuteld wordt. Als een wetsvoorstel niet binnen een bepaalde termijn afgehandeld is, moet het hele proces weer van begin af doorlopen worden. In elk gremium begint het politieke gevecht van voren af aan, met alle vertragings- en sabotagetechnieken die er ter beschikking staan. Ook al heeft een partij in het parlement voor gestemd, dan kan diezelfde partij in een commissie toch weer veranderingen tot stand proberen te brengen. Het politieke beslissingsproces heeft in Italie alles weg van een eindeloze loopgravenoorlog. Toch heeft Renzi met zijn salamitactiek in een jaar tijd een aantal successen geboekt. Het belangrijkste is misschien wel dat hij erin geslaagd is de Senaat zichzelf te laten opheffen, een kunststukje! Voortaan mag de Senaat zich alleen nog maar met regionale zaken bemoeien en kan zij de regering niet meer wegstemmen. Daarmee wordt het land al een stuk regeerbaarder en als de nieuwe kieswet er nu ook nog doorkomt (na tien jaar voortmodderen op dat gebied) ... Maar die moet eerst nog langs een paar commissies! Een volgende keer kijken we in de krant eens verder dan de voorpagina en dan onze politieke neus lang is.
Tekst en foto’s: Stef Smulders www.duepadroni.it
[email protected]
36
Italiaanse toestanden Leven en overleven in Italië Humoristische korte verhalen over het emigreren naar Italië en de kennismaking met tal van karakteristieke Italianen. Vijf jaar na de emigratie, doet de Stef Smulders verslag van zijn belevenissen in tientallen verhalen waarin evenzovele problemen op geheel Italiaanse wijze worden opgelost, wat vaak tot humoristische taferelen leidt. Het kopen en verbouwen van een huis, het importeren en laten keuren van een auto, het afsluiten van een verzekering: het levert allerlei moeilijkheden op, die vaak op verrassende manier tot een oplossing komen.
Meer ervaringsverhalen over Italië:
Dag Nederland! Ciao Italia! Een eigen Bed & Breakfast in Italië Bekend van Ik Vertrek! Heleen Sloots
Huizenjacht in Toscane Speciaal voor Italië-liefhebbers Ronald. A. Lever
Al deze titels zijn te koop op Emigratieboek.nl
37
Het volgende nummer van Grenzenloos Magazine verschijnt op 27 maart. Schrijf u in op Grenzenloos.nl om op de dag van uitkomen een e-mail als herinnering te krijgen.
Emigratieboek.nl BOEKHANDEL VOOR LANDVERHUIZERS
GIDSEN TAALCURSUSSEN ERVARINGSVERHALEN
Kijk regelmatig op Emigratieboek.nl en ontvang ook onze wekelijkse nieuwsbrief Volg ons op Twitter (@emigratieboek) en Facebook (fb.com/emigratieboek)
38
