itl
geonieuws maandblad van d e mineralogische kring antwerpen v .z .w . 22(8), oktober 199 7
manco pale t
een primeur : mka-p c franklin en sterling hifi, new jersey geo-nieuws kort
mineralogische kring antwerpen vz w Oprichtinqsdatum : 11 mei 1963 Statuten : nr . 9925, B .S . 17 11 7 7 Zetel : Ommeganckstraat 26, Antwerpen BTW-nummer : 687 082 474 Wettelijk depot : Kon . Bib . België BD 334 3 Verschijningsdata : maandelijks, behalve in juli en augustus . Redakteur en verantwoordelijke uitgever : H . DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas . Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd enlof openbaar gemaakt door middel van druk , fotokopie, mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van d e uitgever . Betalinge n Belgie kontributie : bankrekening 789-5809102-8 1 andere betalingen : bankrekening 789-5809102-81 of postrekening 000-1155095-19 . girorekening (NL) 51 91 10 (betalingen in gulden) . Nederland : alle betalingen : Al deze rekeningen staan op naam van M . K .A. v .z .w ., Marialei 43, B-2900 Schoten .
NUTTIGE ADRESSE N
cu
eo ó co
'J v) 'D o
m cs su.
es)
0)1 'rc') v)
co (
.D - - 1b q N co Q
er. co
uj
z z
* BALCK F ., Rustoordlei 58, B-2930 Brasschaat . Tel . 031651 58 7 9 Bestuurder . * BENDER H ., Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem . Tel . en fax 031440 89 8 7 Bestuurder, sekretaris, ledenadministratie . * BENDER P ., Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem . Tel . en fax 031440 89 87 . Bestuurder, technische realisatie Geonieuws . * CORNELIS G ., Schijfstraat 81, B-2020 Antwerpen . Tel . 031238 62 62 . Bestuurder, mineraal van de maand, jeugdwerking, excursies . * DILLEN H ., Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waas . Tel . 031770 60 07 . E-mail : d illen@glo .b e Bestuurder, redakteur Geonieuws . * EMMERMANN A ., Lobbesplein 12, B-2640 Mortsel . Tel . 031455 1 9 77 . E-mail b arbarossa@glo .b e Werkgroep technische realisaties . * JENSEN J ., Petrus Delenstraat 3, B-2390 Westmalle . Tel . 031311 73 47 . Uitleendienst, excursies . * LOYENS R ., Oude Waag 5, B-2000 Antwerpen . Tel . 031231 68 83 . Uitleendienst, werkgroep fluorescentie . * OP DE BEECK E ., Neerhoeve 1614, B-2900 Schoten . Tel . 031658 54 34 . Vergaderingen RVB . * DAUWELS M ., Boskouter 70, B-2070 Burcht . Tel . en fax 031253 13 79 . Samenaankoop . Bankrekening 833-4694067-10 t .n .v . MKA vzw 1 Samenaankoop . * REYNDERS H ., Van de Reydllaan 5, B-2960 Brecht . Tel . 031636 06 06 . Aktiviteiten Sint-Job-in-'t-Goor . * ROGIEST G ., Prins Kavellei 86, B-2930 Brasschaat . Tel . 031652 02 32 . Bestuurder, ondervoorzitter, public relations . * SCHUYBROECK E ., Karel de Vle straat 11, B-2030 Antwerpen . Tel . 031542 40 87 . Bibliotekaris . * TAMBUYSER J . Jan Samijnlaan 37, B-2100 Deurne . Tel 031325 03 9 3 Determinatiedienst . * TAMBUYSER P . Surmerhuizerweg 23, NL-1744 JB Eenigenburg . Tel . 00 31 226 394231 . Fax 00 31 226 393560 . E-mail : m ineral@xs4all .n i . Werkgroep edelsteenkunde . VAN GOETHEM L ., Boterlaarbaan 225, B-2100 Deurne . Tel . en fax 031321 50 60 . Werkgroepen, opvang nieuwe leden, public relations . * VAN HEE P ., Marialei 43, B-2900 Schoten . Tel . en fax 031645 29 14 . Bestuurder, voorzitter, kodrdinator beurzen en tentoonstellingen . * VAN HEE-SCHOENMAEKERS A ., Marialei 43, B-2900 Schoten . Tel . en fax 031645 29 14 . Penningmeesteres . * VERCAMMEN A ., Palmanshoevestraat 21, B-2610 Wilrijk . Tel . en fax 031827 32 11 . Exposantenadministratie Minerant . E-mail adres : mineral i% xs4all .n!
Q)
w
URL (WWW) : http :Ilwww .xs4all .nll-minerallindex .html
mka-kalende r
Maandelijkse vergadering in Sint-Job-in-'t-Goor in het Kultuurcentrum Reinaert , Eikenlei 41 te 2960 Sint-Job-in-'t-Goor, om 20 .30 h .
In de jaren negentig was de mineralogische oogst in de groeve van Beez beperkt maar wei de moeite waard. De spreker oriënteerde zijn aandacht dan op de geologische fenomenen . Eenvoudige waarnemingen van lokale karstverschijnse/en leverden een nieuwe reeks van mineralen op . Tijdens de voordracht worden zowel de geologie als mineralogie besproken.
Maandelijkse vergadering in zaai "OP-SINJGGRKE" van de Vlaamse Jeugdherberg , Eric Sasselaan 2 te Antwerpen (d .i. langs de SingellE17, tussen uitrit 4 en 5) . Openbaa r vervoer : tram 2 of 4 . 19 .30 h gelegenheid tot transakties, identifikaties, tombola, afspraken voor privéekskursies, raadplegen van de biblioteek, uitleendienst of . . . gewoon ee n gezellig babbeltje. . . Als mineraal van de maand worden deze maand specimen s van maricopaiet-XX aangeboden (zie artikel in dit nummer) . 20 .00 h
Weinig natuursteensoorten ogen zo aantrekkelijk en decoratief als wit marmer . In de beeldende kunst en het economisch bestel van Netlas en Rome speelde wit marme r al een belangnjke rol, terwijl het nadien niets van zijn esthetische waarde inboette . Door een combinatie van diverse natuurwetenschappelijke technieken e n statistische methoden slaagde een onderzoeksteam erin om een groot aantal
Geonieuws 22(8), oktober 1997
1 83
fysische eigenschappen van wit marmer te kwantificeren en op die manier ee n 'vingerafdruk' te nemen van verschillende antieke marmersoorten . Het verkregen gegevensbestand Iaat toe om de plaats van herkomst van het marmer te bepalen , dat in kunstwerken uit eender welk tijdperk zit verwerkt. De nieuwe aanpak in he t marmeronderzoek is van grote betekenis voo r - de reconstructie van vroeger handelsverkeer, - de datering van groeven , - het opsporen van vervalsingen en - het uitvoeren van verantwoorde restauraties .
Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde in het lokaal Ommeganckstraat 26 t e 2000 Antwerpen, van 9 .30 tot 12 .00 h . De Werkgroep Edelsteenkunde organiseert een mini-edelstenenbeurs . Op dez e vergadering waar alle MKA-leden en geinteresseerden welkom zijn, is er uitgebrei d gelegenheid om edelstenen te bekijken, te ruilen en te kopen . Er worden edelstene n (zowel ruw als geslepen) aangeboden en het is dus de ideale gelegenheid om U w verzameling uit te breiden . Op deze vergadering is tevens onze determinatie-apparatuu r aanwezig, zodat de stenen ter plaatse kunnen onderzocht warden .
Gezocht : transformatoren 110 -> 220 V, alle vermogens. Indien u een transformator bezit die u niet meer nodig hebt contacteer dan dringend
Johan Maertens (adres : zie binnenkaft)
184
Geonieuws 22(8), oktober 1997
beurzen en tentoonstellinge n
4
3e MINERA - A*aurs valt :.: Mevr. S. lae nen, Te'. #1551 26 . 18
10
A
18-19 10
D
18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 18-19 19 19 19 19 19
10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10
A ❑ ❑ UK A D H F F F F NL NL D A F
25
10
CH
25-26 25-26 25-26 25-26 25-26 25-26 26
10 10 10 10 10 10 10
F F F D D A NL
26 26 26 26 26 26
10 10 10 10 10 10
❑ D D D NL D
01 01-02 01-02 01-02 01-02
11 11 11 11 11
NL CH D A UK
Restaurant Wienerwald, Mérzstrasse 1, Wien 15 9-17 h . Beurs . BRAUNSCHWEIG . Freizeit- und Bildungszentrum, Nimesstrasse 2 . 13-19111-16 h Beurs (M-F) . DORNBIRN . Kulturhaus Stadthalle, Rathausplatz 1 . 10-17 h . Beurs (M) . DORTMUND . Westfalenpark, Halle 2 . 10-17 h . Beurs (M) . FREIBURG-IM-BREISGAU . Stadthalle, Messegelénde . 10-18110-17 h . Beurs (M-F ) GLOUCESTER . Cheltenharn Renbaan, 10-17 h . Beurs (M-E ) HIMBERGIWIEN . Volkshaus . 10-16 h . Beurs (M-F) . KOLN . Gurzenich, Gurzenich Strasse (naast Rathaus) . Beurs (M-F-J-E) 11-18 h . SOPRON . Kulturhuis Liszt Ferenc . 10-17 h . Beurs (M) . BOURGES (18) . Aerospatiale, route de Chateauroux (uitrit A71 ) TOULON-LA-VALETTE-DU-VAR (83) . Salie des Fétes "Charles Courot", Les Espalun s BAYEUX (14) . Salie Saint-Laurent, rue Saint Laurent . Ruilbeurs . TOURS (37) . Parc des Expositions de Rochepinard . ARNHEM . K .A.B . Gebouw, Rosendaalsestraat 27 . Beurs . BREDA. Het Turfschip, Chasseveld 15 . Beurs . OBERTSHAUSEN . Burgerhaus . 9-17 h . Beurs (M-F) . STEYR. Stadtsaal, Stelzhammerstr . 2a . 9-16 h Beurs (M-F) . SAVIGNE-SUR-LATHAN (37) . Ruilbeurs. Salie des fêtes . AARAU . Winkelstraat Tellizentrum . 8-17 h . Beurs (enkel Zwitserse mineralen) . WIEN.
CERNAY . Complexe Sportif. 9-1919-18 h . Beurs (M-F) . REIMS (51) . Caveau du Champagne Jacquart, rue Gosset, 5 . Beurs (M-F-J ) LE MANS (72) . Complexe C .E . Renault, 20 rue Spoutnik . Ruilbeurs . FRANKFURT. Jahrhunderthalle, Frankfurt-Hoechst . 11-18 h . Beurs (M-F-J-E) . GELSENKIRCHEN . Revierpark Nienhausen 10-17 h . Beurs (M) . KLOSTERNEUBURG . Babenberghalle . 10-17 h . Beurs (M-J-E) . AMSTERDAM . Sportcentrum Universiteit Amsterdam, De Boelelaan 46, NL-1082 L R Amsterdam-Buitenveldert (bil RAI-station) . 10-17 h . GOTTINGEN . Zentralen Horsaalgebéude Universiteit "Blauen Turm" . 10-17 h Beurs (M-F) . MARBURG . Burgerhaus . 9-17 h Beurs (M-F) . ROSENHEIM . Stadthalle . 11-18 h . Beurs (M) . TRAUNSTEIN . Chiemgauhalle . 9-16 .30 h . Beurs (M-F) . WINTERSWIJK . Slotboom-hal, Ambachtstraat 61 . Ruilbeurs . WUPPERTAL-ELBERFELD . Fuhfrott-Museum, Auer Schulstr . 20, ingang VHS . 10-17 h . beurs (M-F) . PURMEREND . Partycentrum "De Doele", Koemarkt 56 . Beurs CHUR . Hotel Chur, Obertor, Welschdárfli 2 . 10-17 h . Beurs (M ) BRAUNSCHWEIG . Stadthalle . 11-18 h . Beurs (M-F-J-E) . SANKT-POLTEN . Stadtséle, VOlk4pfatz 1 . 12-17110-16 h . Beurs (M) . SUNBURY-ON-THAMES . Kempton Park, renbaan . 10-17 h . Beurs (M-E) .
Geonieuws 22(8), oktober 1997
1 85
01-02 02 02 02 02 02 02 02 02 06-07 07-08 07-09 08 08 08 08 08 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09 08-09
11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
08-09 09 09 09 09 09 09 09 09 09 09
11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
14-15 14-16 14-16 15 15 15 15-16 15-16 15-16 15-16 15-16 15-16 15-16 16 16 16 16 16 16 16
11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
186
F SURGERES . Castel Parck . Beurs (M-F) . NL ROTTERDAM . Holiday Inn Hotel, Schouwburgplein 1 Beur s D BAD SOODEN-ALLENDORF . Veranstaltungshalle 9-17 h Beurs (M, géén juwelen ) D BIELEFELD . Stadthalle . 10 .30-17 .30 h . Beurs (M-F-J-E ) D GELNHAUSEN-ROTH . Kinzighalle . 9-17 h . Beurs (M-F ) D HILDESHEIM . Parkhotel Berghélzchen . 9 .30-17 h . Beurs (M-F) . D LUDWIGSHAFEN-OPPAU . Jahn-Turnhalle, Jahnstr . 2 . 10-18 h . Beurs (M-F-J-E ) D MUNSTER . Halle Monsterland, 10-17 h . Beurs (M) . NL ZUTPHEN . Conferentiecentrum Hanzehof, Coehoornsingel 1 . 10-17 h Beurs (M-F-J-E ) CH SOLOTHURN . Beurs (M-F) . CZ TISNOV . Sokolovna 22 . Beurs . Vrijdag 14-19 h (enkel "vaklui"), zaterdag 9-17 h E BARCELONA . Feria de Barcelona, hal 6 . D BONN . Gaststátte "Dottendorf', Dottendorfer Str 41 11-17 h . Beurs (M-F) . A KLAGENFIJRT . 10-17 h Beurs (M) _ D MAGDEBURG . 10-16 h Ruilbeurs . NL AMERSFOORT . Congrescentrum "De Flint", Coninckstraat 50 . Beurs . F BOSMIE-L'AIGUILLE (87) . Salie Georges Bizet . Ruilbeurs . DK BRONDBY . Brondby-Hallen, Brandby-Stadion . Beurs (M-J) . D ENNEPETAL . Haus Ennepetal . 10-18111-17 h . Beurs (M-E) . D HEIDENHEIM . Schlossgaststétte "Henne" . 10-18111-17 h. Beurs (M-F) . F ILLKIRCH-GRAFFENSTADEN (67) . Salie municipale, 158 route de Lyon . Beurs . F ANGERS (49) . Grenier Saint Jean - AREMPA. Beurs F GUEUGNON (71) . Maison puur tous . Beurs . F LANGON (41) . Salie des fétes . Beurs . F LES PENNES MIRABEAU (13) . Salle Tina Rossi . Beurs (M-F) . A LINZ-LEONDING . Kurnberghalie, Limesstr . 8 . 10-17110-16 h . Beurs (M-J-E) . B MONTIGNY-LE-TILLEUL . Ruilbeurs. Foyer Culturel . 9-18 h . Info . Mr . F . Hubert, 70, rue de Marbaix, B-6110 Montigny-le-Tilleul . Tel . 0711517103 . D STUTTGART-FELLBACH . Schwabenlandhalle . 11-18110-17 h . Beurs (M-F ) D BONN . Bri ckenforum Bonn-Beuel Beurs (M-F-J-E) . D BUHL . Burgerhaus Neuer Markt. 10-18 h . Beurs (M-F) . NL ENSCHEDE . Universiteit Twente, Hengelosestraat . 10-17 h . Beurs (M ) NL OSS . D'n lemhof, Sterrebos 35 . Beurs D LANDSHUT . Sporthalle ETSV-09 11-18 h . Beurs (M) . A LANGENLOIS . Joseph-Rucker-Volksschule . 9-17 h . Beurs (M, géén juwelen ) A MICHELDORF . Volksschule . 9-17 h . Beurs (M) . A YBBS . Volksheim . 9-17 h . Beurs (M) . D SCHAAFHEIM-MOSBACH . Beurs (M ) D WURZBURG . CVJM-Haus, Stephanstr . 6 . 10-17 h . Beurs (M-F), tentoonstelling "Mineralen uit Rusland " CZ PRAG . Kulturhaus Eden . 12-17110-16 h . Beurs (M) . D BERLIN-CHARLOTTENBURG . Messegelénde (bij radiotoren) . 10-18 h . Beurs (M-F-J) . F LYONNILLEURBANNE . Espace Téte d'or, Bd . de Stalingrad 103, Vilieurbanne . Beurs . D HEILBRONN-BOCKINGEN . Borgerhaus, Kirchsteige 5 . 10-17 h . Beurs (M-F) . CZ JICIN . Kulturni dum 8-15 h . Beurs (M) . NL ZWIJNDRECHT . Develstein College, Develsingel 5 . 10-17 h . Beurs (M-F-J-E) . D BREMEN . World Trade Center, Birkenstr. 15 . 11-18110-18 h . Beurs (M-F-J-E) . A GLOGGNITZ . Hotel Loibl, Wienerstrasse . 9-17 h . Beurs (M, géén juwelen) . A KORNEUBURG . Stadtsaal (naast Rathaus) . 9-17 h . Beurs (M) . D NURNBERG. Meistersingerhalie . 10-18 h . Beurs (M-F-J-E) . ❑ OBER-OLM BEI MAINZ . Ulmenhalle . 10-17 h . Beurs (M-F-mijnbouwvoorwerpen) . A SALZBURGIHALLEIN . Salzberghalle 10-16 h . Beurs (M ) F CHATELLERAULT (86) . Salie Camille Pagé . CH BERN . BEA Expo Bern, hal 4+5 , ingang C . 9-18 h . Beurs (M) . D BRETTEN . Sporthalle "Im Gruner" . 10-17 h . Beurs (M) . D DEGGENDORF . Stadthalle . &&-17 h . Beurs (M-F) . NL ECHT . Bisschoppelijk College, Populierenlaan 1 . 10-17 h Beurs (M) . D KASSEL . Kulturhalle Niedervellmar, Jahnstr . 11 . 10-17 h . Beurs (M-F ) D WEIDEN . Max-Reger-Halle . 11-17 h . Beurs (M-F ) NL LEIDEN . Groenoordhallen, Willem de Zwijgerlaan 2 . Beurs .
Geonieuws 22(8), oktober 1997
21-23 11 22 22 22 22-23 22-23 22-23 22-23 22-23 23 23 23 23
11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11 11
D
MUNCHEN . Messegelnde . 9-18 h . Beurs (M-F-J-E) . ❑p 21 .11 enkel toegang voo r "professionals Tentoonstelling over koper en kopermineralen . UK HAYWARDSIHEATH . Clair Hall, Perrymount Raad, Haywards Heath (bij station) . 10-16 .3 0 D KAMP-LINTFORT . Begegnungssatte " Alte 5cheune KampAbteiplatz . 10-17 h . Beurs . CZ OSTRAVA . Ustav Geoniky, Dstrava-Poruba . F NICE . Parc Phoenix (salie Erneraude) , 405 Promenade des Anglais . Beurs . F QUINCY SOUS SENART {91} . Salie Mère Marie-Pia, rue de Combs-fa-Viile . Beurs . F COURNON D'AUVERGNE (63) . Beurs . F JUVISYSUR-ORGE {91} . Balie des Fëtes . Beurs . F LIMOGES (87) . Salie de restaurant Ets . Legrand, Av . de Lattre de Tassigny . Beurs . ❑ ARNSBERG . Kulturzentrum, Berliner Platz (Neheim-Husten) . 10-17 h . Beurs (M-F) . D NEUSTADT,AISCH . Markgrafenhalle . 10-17 h . Beurs (M-F) . CH JONA SG . Zentrum Hotel Kreuz . 10-16 h . Beurs (M) . NL EINDHOVEN . Dorint Hotel, Vestdijk 47 . Beurs .
Hoewel deze beurzenkalender met de grootste zorg wordt samengesteld neemt de redaktie van Geonieuws geen enkele verantwoordelijkheid met betrekking tot de juistheid van de gegevens . Vooraleer een reis te ondernemen om een beurs te bezoeken raden wij U aan kontakt op te nemen met de organisatoren of de gegevens op een andere manier te verifiëren . Gegevens m .b.t. de organisatoren van beurzen kan U in de meeste gevallen bekomen brt het sekretariaat of de redaktie van Geonieuws . Gebruikte afkortingen :
M S J
Geonieuws 22(8), oktober 7997
mineralen schelpen juwelen
F E
fossielen edelstenen
1 87
mka-p c mineralogische informatie voo r pc-gebruikers paul tambuyse r De aanwezigheid van de MKA op het Internet geeft ons toegang tot een grot e hoeveelheid informatie op het gebied van de mineralogie . Om ook onze leden, die gee n toegang hebben tot het Internet, daarvan te laten meeprofiteren hebben we een e n ander op diskette gebundeld . De informatie wordt aangeboden in min of meer dezelfde vorm als onze bladzijden o p het World Wide Web ; dus in hypertekstformaat (zie ook Geonieuws 20 (8) blz . 18 3 onderaan) . Voor het bekijken van deze bladzijden is echter geen speciale 'WWWbrowser' vereist, maar wordt het geheel kant en klaar met een zogenaamde 'off-lin e browser' geleverd . We hebben deze combinatie de naam MKA-PC meegegeven . Wanneer men MKA-PC opstart wordt het scherm in twee vensters verdeeld : 1. het informatie-venste r Het informatie-venster bevat de opgevraagde bladzijde met tekst en/of afbeeldingen . D e gekleurde en onderlijnde woorden of tekstgedeelten zijn 'links' die verwijzen naar ee n andere bladzijde of naar een andere plaats binnen de opgevraagde bladzijde . Via d e 'links' (aan te klikken met de muis) kan men gemakkelijk 'navigeren' tussen de op d e diverse bladzijden aangeboden informatie . 2. het menu-venste r in het menu-venster bevinden zich de functie-toetsen . Door deze toetsen met de mui s aan te klikken activeert men hun functie . Er zijn o .a . voorzieningen voor het navigere n tussen de bladzijden, om tekst binnen een bladzijde op te zoeken, om help-tekst op t e roepen, om bladzijden af te drukken enz .
Wat biedt MKA-PC : Algemene informatie over de Mineralogische Kring Antwerpen v .z .w . Dit gedeelte omvat naast allerlei gegevens over de MKA en haar activiteiten ook ee n bladzijde met prachtige kleurenfoto's (gemaakt door Axel Emmermann) va n fluorescerende mineralen inclusief begeleidende tekst . N. v.d . r. : we vingen ondertussen via het Internet een markante reaktie op van een Amerikaanse U . V.-specialist (Don Newsome) die we u niet willen onthouden . We citeren :
1 88
Geonieuws 22(8), oktober 1997
1 «om Cad time ta &ok at qouit ft toa a* ~Wesda a«c afow aue4 acte. Et, ace deq 9oadl lp« dorre a« exeedea t 9ette:«9 te caeoiut o de ~deeott ~na& ta 440wcavtee° a« a ca, e~ omwaait . rÏ ~te flat a dm dame &Walt egd.dur.ce:4t.9 w More aoot e 6elrarte 'aa flat dog a« 'oor wei act& tt t.4at caiptect? * t naai ct a ea4a 'aa acre de ez t. ya«ita ace de tiedt ?iltatad, a« die «et. Da« eaeaasre 2.
Bestande n
■ De complete `Glossary of Mineral Species' een lijst van alle mineraalnamen (in he t Nederlands) en hun chemische formules, alfabetisch gerangschikt en snel op t e zoeke n • Geonieuws-index ; een inhoudsoverzicht van ons tijdschrift van 1976 tot hede n (samengesteld door Hugo Bender ) • Een beknopt mineralenbestand met fysische kenmerken (in het Engels ) ■ Het periodiek systeem der elementen (tabel van Mendeleev ) 3.
Software (computerprogramma's)
•
`Minera) Mastery' een programma voor het (Ieren) determineren van mineralen (in he t Engels ) • Periodiek Systeem der Elementen een uitgebreide versie (Engels ) ■ 'Symmetry' een cursus over symmetrie in puntgroepen en roosters . ■ Mineralen Screensaver met de prachtige kleurenfoto's genomen door Axe l Emmerman n MKA-PC is ruim voorzien van helpteksten . Het installeren, dat overigens erg eenvoudi g is, wordt op een meegeleverde tekst uiteengezet . Het complete pakket is hee l gebruikersvriendelijk en er is geen bijzondere voorkennis vereist om ermee te werken . MKA-PC omvat momenteel drie diskettes en is geschikt voor gebruik op een PC me t Windows 3 .x of Windows 95 . Het spreekt voor zich dat deze eerste versie slechts een begin is . Telkens we interessante informatie op het Internet vinden, zullen we die aan MKA-PC toevoegen vi a update diskettes . We beperken ons niet uitsluitend tot wat het internet te bieden heeft , maar zijn van plan om, net zoals in deze versie, MKA-eigen informatie te brengen . W e plannen o .a . een reeks kleurenfoto's van Belgische mineralen enz . . . . MKA-PC wordt aan de leden aangeboden tegen kostprijs (doorberekend worden o .a. onkosten Internet aansluiting, licentie op browser- en compressiesoftware etc .) . U krijg t dus VEEL waar voor weinig geld ! Elk exemplaar wordt geregistreerd op de op d e
Geonieuws 22(8), oktober 1997
1 89
betaling opgegeven naam . Het is dus niet de bedoéling dat kopieën van de software onrechtmatig verder warden verspreid . MKA-PC kost (inclusief verzendingskosten) : • .
in België: 300 BE F in Nederland : 15 NL G
Hoe kunt u MKA-PC bestellen ? in België
in Nederlan d
t .n .v .
300 BEF overmaken o p bankrekening 789-5809102-81
15 NLG overmaken o p Nederlandse postgirorekenin g 519110
Mineralogische Krin g Antwerpen Marialei 4 3 B-2900 Schote n
met de vermelding "MKA-PC" + de naam van de persoon voor wie de softwar e geregistreerd wordt Zorg ervoor dat uw naam en volledig adres op de betaling voorkomen . De diskettes worden u dan zo spoedig mogelijk toegezonde n Bent u zowel liefhebber van PC's als van mineralen, bestel dan meteen !
van de bekendst e vindplaatsen in de wereld : U.5.A., Brazilië , Madagascar, Turkije, Centraal Afrika , Patagonië, België en vele andere plaatsen . . .
PETRIFIED FORES T
wij kunnen leveren : - afgewerkte schijven
In
alle
mate n
tot bladen voor salontafel s
GRUITRODERBAAN 3 5 3670 MEEUWEN (LIMBURG ) tel . & fax 01 1179 24 6 8
- boomstammen In alle maten
1 90
Geonieuws 22(8), oktober 199 7
mineraal van de maan d maricopaie t
h. dille n Deze keer bieden we u nog eens een vrij recent ontdekt mineraal aan, waarove r daarenboven nog maar weinig literatuur bestaat : maricopaiet . Maricopaiet werd voor het eerst opgemerkt door William Hunt in 1988 en hetzelfde jaa r nog beschreven door D .R. Peacor et al . Het werd (en wordt nog steeds) gevonden in d e Moon Anchor Mine, bij Tonopah in het Vuiture District, Maricopa County, Arizona, USA . De mijn in kwestie ligt op zo'n 100 km ten NW van Phoenix, en een paar km ten W va n Wickenburg . Het gaat om een zeoliet, maar wei een nogal "extravagante" : hij bevat namelijk lood . De formule : Pb 7 Ca 2Al12 Si 36 D,c .32 H Z O . Je kunt aan de grote getallen in de subscripts ai zien dat de structuur een ingewikkeld e zaak is . Peacor et al . (1988) merkten vrij vlug op dat de chemische samenstelling, d e parameters van de eenheidscel, de symmetrie en het infrarood-absorptiespectrum ster k geleken op die van mordeniet, een andere zeoliet, met als formule : Na 3 KCa 2 A I 8 Si4oO9s .28 H 2 0 Zij concludeerden dat het om een zeoliet of minstens een zeoliet-achtige structuur moes t gaan . Een diepgaande studie van de kristalstructuur (Rouse R .C. en Peacor D .R ., 1994) bevestigde de hypothese : de structuur van maricopaiet is zeer analoog aan die va n mordeniet . Het is weliswaar geen perfect tectosilicaat : de Si-O-Si-ketens zijn immers hier en daat onderbroken met een zuurstofatoom dubbelgeboden op Si, in de stijl va n
O
i .pl .v.
.-SiO I=
-Si-O-Si-O-Si-O-S i-O- . . .
Geonieuws 22(8), oktober 1997
19 1
Zo'n situatie kom je ook (en zelfs veel frekwenter) tegen in de organische scheikunde : denk maar aan de alcoholfuncti e 1
-C-O H 1
t .o.v . de aldehydefunctie
-C=O .
Dit komt in de natuur hooguit in een tiental silicaatmineralen voor . De meeste maricopaietkristallen zijn verre van perfect (gebogen, gespleten, onzuiver ) zodat de struktuuropheldering geen sinecure was . Over de details van het Xstralendiffractometrie onderzoek zullen we het hier niet hebben ("oef !" hoor ik sommig e lezers al zeggen . . .) . Het resultaat van het structuuronderzoek wordt samengevat in figuur 1 . De structuur is wel heel complex, maar enkele zaken kun je er toch in herkennen . Typisch voor alle zeolieten zijn holle cylindervormige kanalen in de structuur . Maricopaie t heeft ook kruisvormige kanalen, waarin de loodatomen "verwerkt" zijn .De volle bolletje s stellen Pb-atomen voor . Dat op de figuur telkens groepjes van 6 bolletjes voorkomen i s wel misleidend : het gaat telkens om de projectie in een vlak van Pb 4(0,OH)4-groepje s (figuur 2) die in twee verschillende oriëntaties kunnen voorkomen .
Figuur 1 .
Twee projecties loodrecht op elkaar van de maricopaiet-structuur. Naar ROUSE e n PEACOR, 1994) .
•*-
50 • T@
r
70 T3 T8 * 21,7921,79
*
1 T.
25.71 ra
r
1, x1 .75
* x* .7e g"W35 Ta pp, 0 w 50 n 0 re O 71 ti 9 11' T25' 30 .70 7620 .B0*29 .775 $9,7 T3 T 8 o,ea
•* ■
1 92
11
71 41,7921,7572 30.70 20 .80 T5 T7 0 50
L
4.
1* 4 T I A 1>V O 'kerk
ji;tir
gl o g'
Geonieuws 22(8), oktober 1997
Figuur 2 . Schematisch overzicht va n
019w
Pb l
Pb l
itk,
217r71
Of9w
een Pb 4(O, OH) 4-groep.
1fI nun,,
1
Pb 3
ni .
2. " (7)
.
«Iilh 03
Hoe dan ook, maricopaiet is de enige natuurlijke zeoliet met lood ais substantieel kation . Over het voorkomen van OH-ionen is men niet zeker, en strikt genomen zou men d e formule eigenlijk moeten schrijven al s P b 7Ca 2Al 12S 136(0, 0H )1 00 . n (H 20' OH) . Wanneer het mineraal verhit wordt van 50 tot 500°C verliest het continu kristalwater, wa t ook typisch is voor andere zeolieten . We vergelijken nog even enkele parameters van maricopaiet met die van het analog e mordeniet :
1 1
~5:
formule
m
Na KCa2Als5i40O96.28H20 `Pb7Ca
Al 12S i 3sOlos.32H2 0
Cm2m ruimtegroep Cmcm habitus naaldvormiglprismatischnaaldvormiglprismatisc h
Geonieuws 22(8), oktober 1997
193
,
r, 17 -r *
17
▪
1'
•
,,*
i c', i * . Ytrictmann City J+
ars
r
D .nds1wp
M
S [I 3,1EO
R
▪ l uk. A
P
r
I
1Nw3Kh
1-
,Int. M I/ R
"
t+3 -4.
EI
For t
"gIlaDakve
Foun in Hlkis
F•
*.L 3' ?,
1. "•+
AM .
i I 'F1i7k k_i 3rEr • ■ f .noB ig . f -,.
rcke e
van Phoenix in Arizona .
*j
VE IK!{ ~oe .
+
R
1000101r Hfi
!Y'G ••
_y valpeg
{
,E
X
u' 7■í , 1
r
E
G,. r
!1
s . IR
.%Ihlr1*(W, Verdr Ta
-c
LD '
•R?
5 - Pak)
'-
Ne Ri*E car
`"• ■ *!*
1.
.
ity
I
S
.3
LitCh
`• .*+** *` . EI 3077 f •
rr
i
"" " .", F.'
613
, •z
*,*
R
Figuur 3 . Geografische situerin g van het Vulture-gebie d (met de Moon Anchor Mine) ten noordwesten
r. lhM.. .h
_
flk
', Mto-iz !
i
7om :
k
S• '
•
Ron ' sp R .
• . •rr•*,r•rr
-
Musrnl
4,rs
QR_•
any CiÉ
;cke.bnin „ok'
Bas so CWcslerw*,
*vLTV
ac
ss . G µ ,sR
EL ..,
iMUM
9kfr m, 1» . :.. ip
.°r
y I rt 9 4 A{~I IER 7i' ; 4* obus:, e• 9 u4 .,y 1.. He "ise gse r E
Maricopaiet komt voor als aggregaatjes van 2 tot 3 mm van witte prismatisch e kristalletjes, soms radiaalstralig geordend . De aggregaatjes vertonen vaak een zijdeachtige glans . Het materiaal is bijzonder zacht, en ook wel broos . Er is een niet-perfecte splijtingsrichting volgens {010} . De densiteit is 2 .94 glcm 3. De symmetrie i s orthorhombisch (ruimtegroep Cm2m) . Op bijna alle specimens komen ook zeer klein e geelachtige tot oranje mimetesiet-kristalletjes voor en kwarts . De naam maricopaiet is uiteraard afgeleid van de naam van de provincie ("county") waa r het gevonden werd . De Maan Anchor Mine is tot nu toe nog steeds de enige vindplaat s ter wereld van dit mineraal . Type-materiaal wordt bewaard in de mineralencollectie va n het Smithsonian Institution in Washington . De nu volgende literatuurlijst is voor zover we weten compleet . Veel is er dus ove r maricopaiet nog niet gepubliceerd ! Literatuu r ANTHONY J . W. ET AL . (1995), "Mineralogy «Arizona", The University of Arizona Press, Tucson , USA, p. 290 JAMBOR J . L ., Vanko DA . (1989), "New mineral names : maricopaite", American Mineralogist 47 947 . PEACOR D.R. ET AL . (1988), "Maricopaite, a new hydrated Ca-Pb-zeolite-like silicate fr-om Arizona"; Canadian Mineralogist 26 309-313 . ROUSE R.C ., PEACOR D .R . (1994), "Maricopaite, an unusual lead calcium zeolite with an interrupted mordenite-like framework and intrachannel Pb 4 tetrahedral clusters" America n Mineralogist 79 175-184.
1 94
Geonieuws 22(8), oktober 1997
geo-nieuws kort
st
•
l
v
E
u
treg ti
s
lin g
In Geonieuws 21(8), 152-159 (1996) schreven wij over de vindplaats van Winterswij k (Nederland) . Naar aanleiding van een boeiende en visuele voordracht van de heer Hen k Oosterink in onze afdeling te Sint-Job bekwamen wij nieuwe waardevolle informatie ove r de toegangsmodaliteiten . De informatie werd ook gepubliceerd in de "Mededelingen Nederlandse Geologisch e Vereniging" nummer 111997 . Evenals de voorbije jaren is de enige Winterswijkse steengroeve die nog in exploitatie i s op de eerste zaterdagen van de maanden april tot en met november van 9h00 tot 16h0 0 toegankelijk zijn voor geologisch, paleontologisch en mineralogisch geïnteresseerden . Nieuwe toegangsmodeliteiten zijn evenwel van kracht : 1. Ieder bezoeker dient vbár elk bezoek vooraf een formulier in te vullen en t e ondertekenen . Deze formulieren zijn bij het VVV-kantoor, Postbus 90, NL-1700 A B Winterswijk, Nederland (telefoon 00 .31 .543 .51 .23.02) aan te vragen onder bijsluitin g van een aan uzelf geadresseerde en voldoende gefrankeerde omslag (Nederlands e postzegels !) . Formulieren mogen worden gekopieerd . Bij aanvraag van het formulie r dient reeds het aantal personen te worden opgegeven . De volledig ingevuld e formulieren dienen naar het VVV-kantoor te Winterswijk onder vermelding va n "Steengroeve" te worden teruggezonden . 2. Voor groepen groter dan acht personen dienen de aanvraagformulieren minstens vie r weken van te voren aan het VVV-kantoor te zijn ingezonden met vermelding van aard en grootte van de groep en de reden van het bezoek . 3. Indien het maximum aantal bezoekers voor een open dag is bereikt (400 personen) , krijgt men hiervan bericht, alsmede een nieuw aanvraagformulier . Men kan dan voo r één van de volgende dagen opnieuw een aanvraag indienen . 4. Bezoekers dienen zelf voor een veiligheidshelm te zorgen . 5. Indien men zich betreffende de vondstmogelijkheden wil informeren, dan kan me n aan een van de excursies deel te nemen . Een excursieprogramma is bij het VVVkantoor te Winterswijk - onder bijsluiten van een voldoende gefrankeerde omslag aan te vragen . Deze excursies worden in de maanden juli en augustus (vijf keer) e n oktober (één keer) gehouden . 6. Voor diegenen die de groeven willen bekijken zonder daarin af te dalen, bestaat d e mogelijkheid - ook buiten de open dagen - dit vanaf de wand voorbij de slagboom t e doen . Buiten de excursies en de open dagen is geen van de groeven vrij toegankelijk . [Johan Maertens]
Geonieuws 22(8), oktober 1997
195
Bij de beesten
a
Voor wie al jarenlang droomt dat zijn hond of kat kan opgeleid worden om mineralen t e zoeken en te vinden is er bemoedigend nieuws . Althans met termieten lukt het min o f meer . We lezen in het bekende tijdschrift National Geographic [6(190) 1996] onder d e titel "African Termites Guide Way to Gold" Nadat in 1984 een inboorling in Niger goudhoudend gesteente vond, stroomden d e goudzoekers uit de hele wereld toe . Ook internationale bedrijven kwamen kijken . D e grote vraag was echter waar men juist moest beginnen met de prospecties . De Canadese geoloog Chris Gleeson, een adviseur voor een van deze bedrijven, merkt e op dat er in het gebied van Koma Bangou honderden termietenhopen waren . De hope n zijn ongeveer twee meter hoog en de diameter is van dezelfde grootteorde . Hij herinnerde zich oude legenden over het gebruik van deze termietennesten als indicati e voor de aanwezigheid van goud . Dus onderzocht hij de hopen . Termieten graven tot 80 meter diep om water te zoeken . Alles wat ze bij dez e graafwerken tegenkomen wordt naar boven gezeuld, inclusief het goud . Dit werk gaa t verder tot de nest om een of andere reden uitsterft, de termietenhoop blijft achter als ee n soort ruïne . Het onderzoek van deze verlaten hopen leerde dat er vaak geen gou d aanwezig was, maar als er toch goud gevonden kwam dit overal in de hoop voor . De resultaten zullen door de firma "Etruscan Enterprises" gebruikt worden om alleen i n de buurt van deze goudhoudende termietenhopen proefboringen uit te voeren zodat ka n uitgemaakt worden of er later op economische wijze goud kan geëxploiteerd worden . Als dit het geval is kan in 1998 met de exploitatie gestart worden, zegt Donald Burton , hoofd exploratie van "Etruscan Enterprises" . Hij noemde het werk van Gleeso n "termietgeochemie" . U houdt dus vanaf nu het best de kleine en grote beesten in u w buurt in het oog . Succes verzekerd !?
[Paul Bender]
€[
anparc Broh
rll, L,aach
r' S
Het Laacher-See gebied is, zeker ook bij onze lezers, welbekend voor de interessant e geologische bezienswaardigheden . De laatste grote uitbarstingen dateren al wel va n zo'n 12000 jaar geleden, maar nog altijd trekt de streek niet alleen verzamelaars, maa r ook talrijke professionele geologen aan die het typische vulkaanlandschap kome n bestuderen . In het Brohltal werden vier wandelwegen aangelegd, die als dagwandelinge n gekoncipieerd zijn . De wandelingen zijn niet moeilijk, en zo ontworpen dat 's middag s een dorp bereikt wordt waar men aan eten kan geraken . De vier wandelingen samen zij n zo'n 140 km lang . Talrijke geologisch interessante plaatsen worden aangedaan . Daarenboven zijn er ook rondritten uitgestippeld per fiets of per auto . Informatie en een gids (16 DEM) kunt u bekomen bij Touristinformation Brohltal, Kapellenstrasse 12, D-56651 N iederzissen . Tel . + 491263619740410 , Fax + 4912636180146 .
1 96
Geonieuws 22(8), oktober 1997
boekbesprekin g "franklin and sterling hifi, new jersey : the worids mos t magnificent mineral deposits"
a . emrnerman n Tijdens een bijeenkomst van de MKA, enkele maanden geleden, kwam Paul Van he e naar mij toe met een verdachte twinkeling in zijn ogen . Hij vroeg of ik som s geïnteresseerd was in een boek over Franklin en de (vaak fluorescerende) mineralen di e daar gevonden worden en of ik daar misschien een boekbespreking over wilde schrijven . Nu lijd ik al jaren aan een chronisch gebrek aan tijd, maar tegen zoiets kun je niet `neen ' zeggen . Volgens getuigen heb ik toen, trillend van extase, iets gemompeld in de zin va n "laat dat boekske tot mij komen" . Bij het ontwaken uit mijn trance bleek ik een kartonne n doos vast te houden met daarin vijf boeken van zo'n kleine achthonderd bladzijde n samen . Een breed grijnzende Paul stelde mij gerust door te zeggen dat het niet ech t dringend was . . . De auteur. Dr. Pete J . Dunn was een staflid van het Smithsonian Institute, Department Minera l Sciences . De man heeft zich met grote passie in de geschiedenis van de mijnbouw i n New Jersey verdiept . Het onderwerp. De modale televisiekijker kent Sussex County, New Jersey niet van de wereldberoemd e vindplaatsen zoals Franklin en Sterling Hill, maar van de T .V. serie "In the heat of th e night" . Het stadje Sparta, waar de zwarte politie-inspecteur Virgil Tibbs de boeven t e grazen neemt, ligt immers vlak bij een van 's werelds meest boeiende geologisch e formaties . Meer dan drie eeuwen lang hebben de ijzer-zink afzettingen in deze streek d e aandacht van de mens getrokken. Eerst van de Leni Lenapi indianen (men heef t specimens van mica en andere mineralen aangetroffen op hun begraafplaatsen) en late r van kolonisten die op de ongekende minerale rijkdom van de streek afkwamen . Rijkdo m ook in de zin van aantal mineralen die er voorkomen . In het gebied van Franklin en Sterling Hill worden 10 % van alle bekende minerale n aangetroffen (ongeveer driehonderd!) en voor weer 10 % hiervan is de streek d e typelocaliteit ! Het kan dan ook geen wonder heten dat vroeg of laat een studie van d e regio gemaakt zou worden . Deze studie is trouwens niet de eerste die over di t onderwerp geschreven werd . Charles Palache en Clifford Frondel behandelden resp . 6 0 en 20 jaar geleden het gegeven ook al . De studie van J .P.Dunn is echter wellicht d e meest diepgaande en uitgebreide publicatie van alles wat over dit onderwerp ooit o p papier is verschenen . Dunn begon eraan in 1973 en in 1995 , na 23 jaar dus, vond hi j dat het tijd werd om een puntkomma achter zijn werk te zetten en het grootste stuk erva n te publiceren. Let wel : een puntkomma is geen punt . Het is dus best mogelijk dat e r vervolgen of addenda in het verschiet liggen, hetgeen door geruchten over deel 6 en 7 (via het internet) geïnsinueerd wordt .
Geonieuws 22(8), oktober 1997
19 7
De vorm . De boeken zijn in een goed leesbaar (Amerikaans) Engels geschreven . Er wordt, gezie n het onderwerp, verrassend weinig technisch jargon gebezigd zodat het werk oo k toegankelijk is voor lezers met een middelmatige kennis van de taal . Zelf noemt Pet e Dunn zijn werk een studie en dat is het ook . Maar deze vijf boeken zijn eigenlijk méé r dan een studie . Dit is niet zomaar een werk waarin iedere verzamelaar zijn gading vindt . Het betreft hie r een uitzonderlijk grondige studie van de geschiedenis van de mijnbouw in New Jerse y met al zijn implicaties op sociaal, wetenschappelijk, economisch en politiek vlak . Dun n beschrijft de studie als "A synthesis of the history of the mining and processing of the ores of iron and zinc from Franklin and Sterling Flill, and of the mining companies, men, culture, and institutions associated with these activities, together with descriptions of th e geology and diverse mineralogy of the area .". Naast de historiek van de streek heeft Dunn het uitvoerig over alle mineralen die er ooi t gevonden zijn . Je kan van een studie bezwaarlijk verwachten dat ze iederéé n aanspreekt maar dit is het soort standaardwerk dat niet in je bibliotheek mag ontbreke n wanneer je ook maar in het minst in een van de volgende onderwerpen ben t geïnteresseerd : ■ • • • ■ •
Franklin-minerale n Fluorescenti e Industriële archeologi e Geschiedenis van de metallurgi e Geschiedenis van de economie (zowel de Amerikaanse als op wereldschaal ) Sociale geschiedenis van de U .S.A .
Wanneer U echter alleen een boek met kleurplaatjes wil dan is dit niets voor U . Het werk is ook zeer beschrijvend . Het gaat gedetailleerd in op elk onderwerp dat, al i s het maar zijdelings, betrekking heeft op de ontginningen van Franklin, Sterling Hill en d e (wijde) omgeving .
Uiterlijk. De boeken zijn uitgevoerd in A4-formaat en gelijmd in een lichtgrijze dunne kartonne n 'kaft' met zwarte linnen rug . De voorzijde is geïllustreerd met kristaltekeningen . De schrijver heeft voorzien dat de kopers van zijn studie deze wellicht in een moo i ingebonden vorm willen bezitten . Daartoe heeft hij erin voorzien dat er een voldoend e grote linkermarge is en dat je deel 1 en deel 2 als één deel kan beschouwen . De delen 3, 4 en 5 vormen dan een tweede deel . Op het einde van deel vijf heeft J . P . Dunn ee n aantal extra frontbladen voorzien samen met een index van illustraties en tabellen . O p die manier kun je de studie opnieuw laten inbinden in twee delen die toch volledig zijn .
De inhoud. De vijf delen zijn doorgenummerd . Deel 1 begint met een voorwoord dat je, eigenaardi g genoeg in alle delen terugvindt . Voor een uitgebreide bibliografie moet je ook in deel 1 zijn . Een zéér volledige index treffen we aan in deel vijf, wat het doornummeren van d e delen wel net zo handig maakt . Dunn heeft een aparte index voorzien voor zowe l mineralen als voor onderwerpen én tabellen . Daarnaast is ook een overzichtelijk e inhoudstafel voorhanden . Er komen geen kleurillustraties voor in deze boeken . Wel zij n 1 98
Geonieuws 22(8), oktober 1997
er zéér veel zwartwit afbeeldingen van goede tot uitstekende kwaliteit opgenomen . ❑ ok de relevantie van de afbeeldingen is treffend . Zo tref je bijvoorbeeld schema's va n planten en bloemen aan op het ogenblik dat ze kenmerkend zij voor een site . Kaarten , geologische schema's, etsen, schilderijen, tekeningen en foto's van installaties zijn rui m voorhanden en geven een indruk van grondigheid . De meeste afbeeldingen zijn qu a kwaliteit vergelijkbaar met wat wij in Geonieuws aantreffen : goed tot uitstekend dus . De SEM-opnamen die het de 'beschrijvende mineralogie vergezellen, zijn voor he t merendeel van schitterende kwaliteit. Zoals gezegd zijn er vijf delen en het lijkt mij de meest logische benadering om deze t e bespreken in de indeling die de schrijver er zelf aan geeft . Deel 1
Voorwoord en dankbetuigingen aan de medewerkers nemen een viertal bladzijden i n beslag . Toch heeft het wel even geduurd voor ik aan het lezen van de eigenlijke teks t toe was in dit deel . Het zit namelijk zo dat J. P. Dunn meer dan tamelijk goe d gedocumenteerd was toen hij aan deze studie begon . Grondig als de man is, heeft hij dan ook alles wat hij omtrent het onderwerp gelezen of gezien heeft opgenomen in d e bibliografie . Die bibliografie is dan ook redelijk volumineus, namelijk 66 bladzijden me t twee kolommen! Je bent dus goed halverwege deel 1 als je aan de inleiding begint. • De inleiding is kort en ter zake . Enkele algemeenheden over de streek en richtlijne n voor het gebruik van de kaarten en afbeeldingen helpen de lezer om de rest van het werk te 'plaatsen' , • De rest van het eerste deel beschrijft de historiek van de mijnbouw en verwerking va n respectievelijk ijzer en zink . Voor de modale lezer is dit wellicht iets te uitvoeri g gebracht . Dunn beschrijft hier elke schacht van elke mijn van elke maatschappij e n licht daarbij dan nog de miniemste verschillen in het verwerkingsproces uitgebreid toe . Op het eerste zicht lijkt dit een beetje (heel erg veel) pietluttig maar bedenk hierbij dat deze geschiedenis rond 1640 begint . De ertsverwerking én de mijnbouw hebben, ne t als het leven op aarde, een evolutie gekend . Wanneer we in de evolutie van het leve n alle minder belangrijke takken weglaten, houden we nog maar heel weinig soorte n over . Hetzelfde geldt voor de industrie waarvan elke vernieuwing zijn impact heef t gehad op heel wat aspecten van de samenleving . Tenslotte krijg je op de laatst e bladzijden van deel 1 een tijdlijn waarop alle gebeurtenissen staan vermeld di e verband houden met de mijnbouw ter plekke . Deel 1 1 • begint met een beschrijving van de verschillende 'quarries' die zich in het grote marmerlichaam van Franklin bevinden én die buiten het Franklin- en Sterling Hil l gebied . • De grote maatschappijen die zich met de zinkontginning bezig hielden worden oo k uitvoerig beschreven met veel interessante anekdotes (hoe je als mijnwerker door d e bliksem kan gedood worden wanneer je 800 meter onder de grond zit, of hoe ee n verkeerd aangesloten waterleiding tientallen mensen met een fatale tyfus-epidemi e opzadelde) . • Een boeiend hoofdstuk vertelt hoe sommige zinkertsen die voorheen nutteloos waren , toch met veel moeite en vindingrijkheid tot metaal werden omgezet . • Dat een industriële activiteit met de magnitude van Franklin en Sterling Hill een grote impact op het culturele leven moet hebben gehad wordt verduidelijkt in een apar t hoofdstuk . Geonieuws 22(8), oktober 1997
1 99
• De lokale en regionale geologie wordt met een stevig aantal kaarten en schema' s belicht . • De geologie en structuur van de zinkafzettingen krijgen ook een apart hoofdstu k • Een geochemisch hoofdstuk van de studie licht toe waarom de afzettingen va n Franklin en Sterling Hill eigenlijk één groot raadsel zijn . De parageneses die hie r gevonden warden zijn uniek in de wereld . • Fluorescentie van Franklin- en Sterling Hill mineralen is spreekwoordelijk . Di t hoofdstuk verklaart het belang ervan voor de geologen, mijnwerkers en verzamelaars . ■ Tenslotte een hoofdstuk over de parageneses die je in Franklin en Sterling Hil l aantreft in de verschillende ertslichamen en groeven . Deel 11 1 • Het eerste hoofdstuk geeft een aantal overzichtslijsten : Lijst van mineralen die in Franklin en Sterling Hill gevonden worden . Lijst van mineralen die enkel in Franklin en Sterling Hill aangetroffen worden . Lijst van de zinkmineralen van Franklin en Sterling Hill . Lijst van de mangaanmineralen van Franklin en Sterling Hifi . Chronologische lijst van alle mineralen die voor het eerst beschreven werden ui t Franklin en Sterling Hill . • Een gigantisch hoofdstuk beslaat het grootste stuk van deel III, gans deel IV en he t merendeel van deel V . Dit hoofdstuk behandeld de beschrijvende mineralogie van d e in Franklin en Sterling Hill gevonden mineralen . Dit is natuurlijk het gedeelte waa r iedereen van begint te likkebaarden . De beschrijving begint met de silikaten en werkt alle groepen van mineralen af op dezelfde, overzichtelijke manier : Naam, formule , kristalvorm en -eenheidsafmetingen, geschiedenis en eventuele oudere benamingen , beschrijving, samenstelling, voorkomen en paragenese . Voor elk mineraal word t bovendien vermeld of het fluoresceert . Nagenoeg alle beschrijvingen worde n vergezeld van foto's, tekeningen, kristaltekeningen en SEM-opnamen van uitstekend e kwaliteit . Deel I V • Volledig gewijd aan de voortzetting van de beschrijvende mineralogie . Deel V
• Voortzetting van de beschrijvende mineralogie . • Een klein hoofdstuk behandeld een aantal minerale stoffen die nog geen naa m hebben gekregen omdat ze nog niet beschreven zijn, of omdat ze te klein of va n slechte kwaliteit zijn . • Appendix 1 bevat een lijst met obscureltriviale mineraalnamen of groepsnamen (zoal s bv . spatiet) die vaak verkeerd gebruikt worden in verband met specimens . ■ Appendix il bestaat uit een glossarium van termen die lokaal gebruikt worden . Dit heb je wel nodig bij het lezen van sommige passages . • Appendix 111 is eigenlijk een addendum dat hoort bij deel II en bij de grot e zinkmaatschappijen . • Een zéér uitgebreide index naar onderwerpen maakt het de lezer mogelijk o m nagenoeg alles op te zoeken . Deze index beslaat zo'n 40 bladzijden die in twe e kolommen verdeeld zijn . De filosofie erachter is zowat hetzelfde als die van d e gouden gids . Welke term je ook zoekt : het bestaat als het in deze index staat (en met Franklin en Sterling Hill te maken heeft) . • Een index van mineraalgroepen en mineralen sluit de studie af .
200
Geonieuws 22(8), oktober 1997
Tenslotte vindt je nog een aantal schutbladen, een voorwoord en een inhoudstabel di e bruikbaar zijn wanneer je de delen 111, IV en V wil laten inbinden tot één boek . Beoordeling. Ik denk niet dat dit een werk is waartoe iedereen zich aangetrokken voelt . Slechts hee l weinig mensen gaan dit in zijn totaliteit kunnen smaken maar iedere rechtgeaard e verzamelaar zal over bepaalde hoofdstukken gewoon lyrisch worden . Als dit werk gee n bestseller is, wat is het dan wel ? Het is een monumentale studie van aanzienlijke wetenschappelijke waarde en dit nie t alleen op het gebied van de mineralogie . Iedereen die enige interesse heeft voor wa t zich in de periferie van de geologie, mijnbouw en mineralogie afspeelt màet dit geheel o f ten dele gelezen hebben . Het is tevens een prijsstuk voor diegenen die mineralen va n Franklin en Sterling Hill verzamelen .
Bibliografische gegeven s "Franklin and Sterling Hill, New Jersey : the worlds most magnificent mineral deposits" , P.J . ❑ unn, The Franklin-Ogdensburg Mineralogical Society, P .G. Box 146, Franklin N J 07416, USA, 1995, 755 + 50 pp ., 22 X 28 c m
MINERALEN-FOSSIELEN Je hobby ?
Je passie ?
Je beroep ?
Welkom in de wereld va n
NTERKRISTA
MINERALEN -TOEBEHOREN
7f/#'"
Daar h zoveel te den l Ruwe mineralen, juwelen, gereedschap (hamers, beitels, steenbewerkingsmachines) instrumenten (loupes, microscopen, UV-licht, Geigerteller, kompassen, ultrasoonhaden), presentatiemateriaal (JOUSI-doosjes, standaards , sokkels), enz . . . . INTERESSE ? Bel of schrijf ons voor een gratis katalogus . Ook welkom na telefonische afspraak in onze show-room . \Mj zijn aanwezig op mineralenbeurzen . INTERKRISTAL. MIPGAIW - ÏOEEID40Fá N
au 't 'leengoed mokt ,1n
Geonieuws 22(8), oktober 1997
Olmenlaan 8 3050 OUD-HEVERLE E TEl*F O14 40.65.39
20 1
uit onze tijdschrifte n
"
LITHORAMA 24(3), 03 .9 7
1-2 La découverte dun nouveau minéra l MINERALOGICAL RECORD 28(1), 02 .97 3-49 The IlHnois-Kentucky fluorite distric t 51-55 FM-TGMS-MSA symposium on copper an d copper minerals (chemistry of sec . C u phosphates and silicates Caledonia Mine , Ontonagon Co ., Michigan ; chalcocite from th e Flambeau Mine, Ladysmith, Wisconsin ; Turquoise group minerals in the Eastern U S New Mexico Copper Minerals Copper mineral s in the Grand Canyon, AZ supergene C u minerals of Bisbee, AZ ; phililithite, a new mineral trom Langban ) 57-65 What's new in minerals (Denver 1996 Sainte-Marie-aux-Mines 1996 ) GEOLOGIE 104(1-2), 10 .96 NEWS ON MINERALS 11(66), 12 .96 24-32 The garnet group of mineral s 34-38 The elements : thumbnail minerals set up a s the " Penodic table of elements " MINERALCOLOR 02 .9 7 Schalenblende , marcasiet, willemiet, smithsoniet , hemimorfiet van Moresnet, Belgi é MINERALOGISCH TIJDSCHR . 26(2), 02 .9 7 28-38 Kennicott, McCarthy, Alaska, USA d e rijkste kopermijn ter wereld MINERALOGISCH TIJDSCHR . 28(3), 03 .97 44 Cerussiet van Oberschulenberg - Grube Glucksrad (Harz ) 45-56 Idar-Oberstein UV-WAVES 27(1), 02 .9 7 5-10 Glowing rocks - minera) fluorescente an d related phenomen a 11 Is mineral fluor'escence useful ? * MINERAL NEWS 13(1), 01 .9 7 116 Collecting at the ZCA mine, West Pierrepont , NV
202
1-215 The B .E . Clement Museum and Kentuck y Zinc mines 3 Mineral collecting & the Interne t 4 Euture pegmatite gem mining in Maine : where t o n ext 6 Amazonite at Lolo Pass, Montan a 8 Sincosite and minyulite, rare phosphates fro m the Black Hills, South-Dakota, US A *
AMERICAN MINERALOGIST 81(11-12), 12 .9 6
•
GRONDBOOR EN HAMER 51(1), 02 .9 7
18-22 Dickiet in het Limburgse westfalien (carboon ) *
MINERALIEN WELT 8(1), 02 .9 7
8-21 Mineralientage Munthen 199 6 23 Neue Mineralfunde aus Tirol (SchwazlBrixlegg ) 24-32 Spektakulére Guarzneufunde aus Zerrklufte n des nepalesischen Himalaya 33-45 Klassische Pyromorphit-Vorkommen i m Schwarzwal d 46 Einschlusse in Topa s 47-54 Reticulit - das leichteste Gestein ? (Hawai ) 55-60 Neufund interessanter Silberhalogenide , Phosphate und Arsenate von der ZinnerzLagerstétte Ehrenfriedersdorf, Erzgebirg e 61-62 Seltene Nickel- und Antimonminerale vo n der Grube Jacobskrone im Siegerland (Schluss ) 63-64 Zwillingsbildungen am Nephelin aus de r Vulkaneife l *
LAPIDARY JOURNAL 50(10), 01 .9 7
14170 Phenakit e 51-53 Paradise in rocks (Hawaii ) *
AGAB MINIBUL 30(3), 03 .9 7
7-15 Paragénéses, épitaxie s CANADIAN MINERALOGIST 34(6), 12 .96 1111-1126 Oscillatory zoning in minerals a common phenomeno n 1287-1298 Nezikovite, a new member of th e magnetoplumbite grou p 1299-1304 Zajacite-(Ce), a new rare-earth fluorid e from the Strange Lake Deposit, QuebecLabrado r 1305-1316 Gallobeudantite, a new mineral specie s from Tsumeb, Namibia and associated ne w
Geonieuws 22(8), oktober 199 7
gallium analogues of the alunite-jarosite family 1317-1322 Piretite, a new calcium uranyl selenite trom Shinkolobwe, Shaba, Zaire (R. Vochten, M. Delíens et ai.) 1323-1328 Pavonite trom the Ikuno mine, Hyog o Prefecture, Japan LITHORAMA 24(4), 04 .97 1-2 A propos de quelques minéraux classiques 2-5 Tucson 1997 AGAB MINIBUL 30(4), 04 .97
32-33 Nuovi ritrovamenti di minerali al Camp i Flegrei 34-36 Nuovi ritrovamenti di minerali al Somma Vesuvi o GEA 30(1), 03 .9 7 1-19 Vulkanism e 20 Vulkanen op CD-RO M 21-39 IJslan d 40-45 De Elfel vulkanen en minerale n *
1-10 L'ancienne mine de Védrin ROCKS AND MINERALS 72(1), 02 .97 10-27 Arizona copper 28-34 The Red Cloud Mine 40-43 Lapper from the Ray Mine, Pinal Co ., Arizona 44-48 Western Quarries of Mount Apatite, Maine 63-65 The micromount collection of Paul Seel GEODE 22(1), 04 .97 16-18 Connelliet, Sclaigneaux, België 24-28 Brazilië, het paradijs van mooie stenen MINERALOGICAL ABSTRACTS 4851), 03 .97 k
MINERAUX ET FOSSILES 23(250), 04 .97
5-9 La mine de Los Pilares, Nacozari (Sonora, Mexico) 29-31 Minéraux nouveaux (fluorbritholite-(Ce), odintsovite, rosiaite, gottardiite, oulankaite , rimkorolgite, kusachiite, yanomamite, dorallcharite, nchwaningite, khristovite-Ce) , fluorrichterite, paraniite-(Y), mcalpineite, quadridavyne . 33-35 Quelques sites d ' intérét minéralogique du réseau Internet (met o .a . die van de MKA) . LAPIS 22(4), 04 .9 7 6-7 Kunstfiche Edelsteine aus Bitterfel d 7 Plumbogummit in Deutschland 9-11 Zinkeni t 13-29 Das Lovozero-Massiv auf der russische n Kola-Halbinse l 30-31 News from Tucson 199 7 32 Drei neuen Vorkommen des Wismutmineral s Beyerit in der Schweiz . 33-34 Thoro gummit-Kristalle von IragnalT l 35-38 Mineralien aus dem Drammengranit , Norwegen .
AMERICAN MINERALOGIST 82(1-2), 02 .9 7 MINERALIEN WELT 8(2), 04 .9 7
12-13 Rund um das WWW (met de home-pag e van de MKA naast die van het Smithsonian !) 16-19 Neue Mineralienfunde und Bestimmunge n (17) (Vulkaneifel, Bergisches Land, Lahn/Dill , Schwarzwald ) 20-21 Neufunde aus dem Ostlichen Bayerische n Wald (2 ) 22-24 Seltene selenide und selenite vom Trogta l bei Lautenthal/Harz 25-26 Tacharanit vom Gaulsberg bei Ortenberg , Vogelsberg, Hesse n 27-28 Neue Mineralienfunde aus Kérnte n 28-38 Mineralogische Neuigkeiten aus Osterreic h (2 ) 39-48 Molybdënit und Quartz paramorph nac h beta-Tridymit aus den Colli Euganei, Padua , Italie n 49-56 Mineralien aus dem Unifeld de r Alkalifeldspat-Granitmassive von Abu Dabbab , Nuweibi und lgla in der Arabischen Wust e Agyptens (1 ) *
INTERN . LABORATORY 27(3), 03 .9 7
Buyers' Buide editio n MINERAL. RECORD 28(2), 04 .97 82-84 Mineral specimen repair and restoration a n attitude chec k 84-85 New bonk on new minerals (1990-1994 ) 87-94 Mineral specimen repair and restoratio n techniques and material s 97-106 Platinum-group minerals from the Konde r massif, Russian Far East 109-130 The Otavi Mountain Land Cu-Pb-Zn- V deposits 131-139 Franklin, New Jersey show 1996 , Munic h show 1996 . 141-145 New minerals (benauiet, fetteliet, Fcannilloiet, gottardiet, jachymoviet, meurigiet , nafertisiet, penobsquisiet, rosiaiet, smrkoveciet , wesselsiet)
NOTIZIARIO M IN . PAL . n r. 5, 03 .97 HONA 31(1), 01 .9 7
17-20 La foresta fossile di Dunarobba (IT ) 22-24 Le bambole di "Ioess"
Geonieuws 22(8), oktober 1997
32-38 Lood- en zinkmineralen (2 )
203
YMt:fieFw,le/t Voor de hall, living en vitrinekast : Esthetische en dekoratieve stukke n Bergkristal, van enkelkristal tot museumstukken, Arkansas, USA Amethist, Agaat, Toermalijn, Brazilië Apophylliet, Gyroliet, Heulandiet, Mesoliet, Skoleziet, Indi a Aquamarijn, Granaat, Topaas, Toermalijn, Lapis lazuii, Pakistan, Afghanista n Charoiet, Rusland
Voor de verzamelaar : Mineralen van klassieke vindplaatse n Augelite, Wardiet, Lazuliet, Cubaniet en mineralen van andere vindplaatsen in Canad a Danburiet, Seleniet, (Gips) en mineralen van andere vindplaatsen in Mexic o Astrophylliet, Stelleriet, Zilver, Goud en mineralen van andere vindplaatsen in GO S
Voor de systematieken: Meer dan 400 verschillende mineralen van beroemde vindplaatsen : Kola (GOS), Mant Saint Hilare (Canada) , Monte Somma (Italië), Reichenbach (Duitsland )
Henricus Bracqstraat 10, B-9030 Mariakerke (Gent ) Tel . +32 (0)9 227 32 1 0 Fax +32 (0)9 22766 0 4
P
AUWELS MIN ERAL S FINE WGRLDWLDE SPECIMEN S
DOOR E OGEN IMPORT STEEDS EEN UI [GEBREI D FN WISSCIEN[) AANBOD VAN CCSCLECTEERD E :'1d N E RA .I . F N '..tv[i
K)SKOUTFR 70 - B . 2070 BURC :I-T - BEID E TEL . +- FAX 03j 253 13 7 9
204
Geonieuws 22(8), oktober 1997
