Geen gewrichtsvervangende operaties meer 3 Mari van de Ven: Ik heb nu echt billen! 8 Helft patiënten rookt niet meer 9

Cura

Jaargang 3 - oktober 2006

3

Cura is een uitgave van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Dit magazine verschijnt vier keer per jaar.

Geen gewrichtsvervangende operaties meer | 3 Mari van de Ven: Ik heb nu echt billen! | 8 Helft patiënten rookt niet meer | 9

inhoudsopgave 3 De norm is 1% In de orthopedische operatiekamers van de locatie Groot Ziekengasthuis worden geen gewrichtsvervangende operaties meer uitgevoerd. 5

Een grote sprong voorwaarts Ziekenhuis twee CT-scanners en PET/ CT-scanner rijker.

6 Snellere doorstroom bij dikke darmkanker Dertig dagen minder wachten. 7 Patiënten vertellen hoe het beter kan Eerste kennismaking met Spiegelgesprek is positief. 8 Diagnostisch Centrum JBZ Echografie in Zaltbommel.

Wisselcolumn Door Mari van de Ven, haar- en make-upspecialist.

15 Nog ruim twintig verhuizingen Finale schuifplan met actueel verhuisoverzicht. 18 Laboratorium werkt aan klanttevredenheid Resultaten klanttevredenheidsonderzoek laboratorium Medische Microbiologie. 19 Case van een patiëntenvoorlichter Zeldzame aandoening. Agenda 20 Halveren intraveneus antibioticagebruik Het aantal onnodige intraveneuze antibioticagiften is gedaald met bijna 57 procent. KENNIS EN WETENSCHAP

9 Helft patiënten rookt niet meer Resultaten van drie jaar Multidisciplinair Vasculair Centrum. Latent Autoimmune Diabetes of the Adult Bijzondere vorm van Diabetes. 10 ‘Verborgen’ afweerstoornissen Europese campagne gestart om bekendheid met stoornissen in het afweersysteem bij kinderen te vergroten. Esther de Vries, kinderarts en immunoloog: “Het is belangrijk dat afweerstoornissen op tijd worden ontdekt. 12 Regionale functie Kinderoncologie De oncologische zorg van het ziekenhuis heeft in de regio een duidelijke meerwaarde. REVALIDATIECENTRUM TOLBRUG

16 Groeiende zorgvraag naar revalidatie Ook dit jaar productieafspraken weer verhoogd. 17 ALS behandeling in de eigen omgeving Bij Amyotrofe Lateraal Sclerose treedt verlamming op van alle dwarsgestreepte spieren, de spieren waarmee wij bewust bewegen. Revalidatiecentrum wil deze patiënten in thuisomgeving behandelen.

 | Cura, jaargang 3, nummer 3

Kiezen in de zorg Op 22 november aanstaande vinden de verkiezingen plaats voor de Tweede Kamer. Verschillende partijen dingen naar de gunst van de kiezer en hebben een verkiezingsprogramma opgesteld. Uiteraard gaat mijn belangstelling in het bijzonder uit naar de paragraaf over de zorg. Over een aantal zaken blijken vriend en vijand het eens. Een goede gezondheid is ons veel waard. De overheid is verantwoordelijk voor een kwalitatief goede, toegankelijke en betaalbare gezondheidszorg. Maar mensen hebben ook hun eigen verantwoordelijkheid door gezond te leven, gestimuleerd door goede preventieprogramma’s. Tegen de nieuwe basisverzekering als een vorm van een op solidariteit gebaseerde, gelijke kans op zorg voor iedereen, is ook niemand. Allen zijn van mening dat de positie van de patiënt verder moet worden verbeterd. Bij voorkeur wettelijk vastgelegd in een Zorgconsumentenwet. Ook maakt men zich zorgen over de toenemende regelgeving, bureaucratie en de dominante invloed van de managers. Maar dan houdt de eensgezindheid wel zo ongeveer op. Het belangrijkste probleem waar iedereen mee worstelt, is die van de financiering van de verwachte toename van de zorgkosten. De een verwacht dat marktwerking voldoende prikkels oproept om tot kwaliteitsverbetering en kostenbeperking te komen. Een kritische, mondige en goed geïnformeerde patiënt zal de motor zijn van

[w.v.t.t.k.] Nieuwe afdelingssites online Aan de website van het Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn de afdelingssites van Kaakchirurgie en het Operatiecentrum toegevoegd. Beide bevatten nuttige en interessante informatie voor patiënten. Kaakchirurgie biedt bovendien de mogelijkheid om via de site een afspraak te maken. De site van het Operatiecentrum heeft een aparte uitleg voor kinderen die geopereerd moeten worden. Kinderen worden stapje voor stapje meegenomen, het Operatiecentrum in en weer uit. n SB

dit proces. De verzekeraars voeren de regie. De ander meent juist dat marktwerking het slechte naar boven haalt in plaats van het goede, dat van huis uit in het gemoed van zorgprofessionals aanwezig is. Houd op met controleren en achterdocht. Bespaar op de ambtenaren, managers en andere mensen in de zorg die geen handen aan het bed hebben. Geef de professionals ruimte en vertrouwen dan komt het vanzelf goed. Tja, denk ik dan. Dat zou dan in het verleden al gebeurd kunnen zijn. De waarheid is dat onze sector qua veiligheid, logistiek en efficiency op dit moment nog niet super scoort, al gaat het ondertussen wel snel de goede kant op. Dan het pakket maar kleiner maken of de premie verhogen? Kostenbeheersing in de zorg is dus een zeer weerbarstig vraagstuk waar geen eenvoudig antwoord op mogelijk is. Heel bizar is dat een enkele partij zelfs zijn wensen op andere beleidsterreinen meent te kunnen financieren door een forse besparing op de zorgkosten. Toverwoord: efficiencyverhoging. Het Jeroen Bosch Ziekenhuis bereidt zich voor op moeilijke en uitdagende omstandigheden ongeacht de uitslag van de verkiezingen. n Drs. Frans J.M. Croonen Voorzitter Raad van Bestuur

Geen gewrichtsvervangende operaties meer op de locatie Groot Ziekengasthuis

De norm is 1% Het Jeroen Bosch Ziekenhuis heeft op 28 september jl. besloten geen gewrichtsvervangende operaties meer uit te voeren op de orthopedische operatiekamers van de locatie Groot Ziekengast­ huis (GZG). Het Jeroen Bosch Ziekenhuis wil tot de 25 beste ziekenhuizen van Nederland behoren. Daarom doet het mee aan het landelijke Sneller Beter-project. Onder invloed van dit project heeft het ziekenhuis een aantal normen verscherpt, waaronder die van de diepe wondinfecties bij gewrichts­ vervangende operaties. De norm die het ziekenhuis voor alle locaties heeft gesteld is 1%. Landelijk ligt het gemiddelde op 2%. Verscherpte norm Gewrichtsvervangende operaties wor­den alleen uitgevoerd op de locaties Carolus en Groot Ziekengasthuis van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. In de periode medio 2003 tot medio 2006 hebben 38 patiënten een diepe wondinfectie op­gelopen na een gewrichtsvervangende operatie op de locatie GZG. In totaal hebben 1.286 patiënten in deze periode een gewrichtsvervangende operatie ondergaan. We spreken dus over een percentage van 3. Circa eenderde van de ziekenhuizen in Nederland scoort slechter. De locatie

Carolus laat over de genoemde periode een cijfer van 0,6% zien en behoort daarmee tot de beste van Nederland

omgeving worden blootgesteld. Deze ingrepen kunnen veilig gebeuren en gaan dan ook gewoon door op de locatie GZG.

Verscheidene maatregelen Om te meten hoeveel wondinfecties zich na dergelijke operaties voordoen, is drie jaar geleden gestart met het registreren ervan. Uit de registratie bleek dat de locatie Carolus ruimschoots aan de verscherpte norm voldoet en de locatie GZG niet. Om de oorzaak hiervan te achterhalen, zijn er verschillende onderzoeken gedaan op de orthopedische operatiekamers van de locatie GZG. Er zijn verscheidene maat­ regelen doorgevoerd, maar deze hebben geen van allen tot voldoende verbetering geleid. Daarop hebben de Raad van Bestuur en de maatschap Orthopedie besloten te stoppen met de uitvoering van genoemde operaties op de locatie GZG, tot er een oplossing is gevonden. Bij andere orthopedische operaties is de kans op diepe wondinfecties verwaarloosbaar. Het betreft hier kleinere wonden die minder lang aan de

Reeds ingeplande patiënten Patiënten die in de komende periode ingepland waren voor een gewrichtsvervangende operatie worden zo veel mogelijk op de locatie Carolus geopereerd. Dit zal betekenen dat de wachttijden voor deze operaties oplopen. De betreffende patiënten zijn door de orthopeden op de hoogte gebracht. Ook de Inspectie voor de Gezondheidszorg is over het besluit geïnformeerd. Structurele oplossing Er wordt in overleg met diverse af­delingen naar een structurele oplossing gezocht. Naar verwachting is die er redelijk snel. Uiteraard wordt er naar gestreefd om de oplossing zo snel mogelijk door te voeren. n SB

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 

(advertentie)

H e d i k H u i z e rw e g 9

www.LiV iT. n L

den BoscH

T eL ( 0 7 3 ) 6 2 7 9 2 0 0

Blijven genieten. L iV iT Pro - & o rT H e s e n

To o r n e n d s cH oenen

VoLA nT e kousen

LiViT orthopedie is met 36

zoals pro- & orthesen, ortho-

voor de juiste oplossing voor

voor al uw orthopedische

vestigingen landelijk actief in

pedische

iedere functiebeperking; zowel

hulpmiddelen.

maatschoenen

en

het aanmeten en leveren van

therapeutische elastische kou-

confectie als maatwerk.

orthopedische hulpmiddelen,

sen. onze vakmensen zorgen

LiViT orthopedie: hét adres

sTreVen nAAr goed LeVen.

 | Cura, jaargang 3, nummer 3

Eerste kennismaking met Spiegelgesprek is positief

Patiënten vertellen hoe het beter kan Het ziekenhuis hoort graag van zijn patiënten hoe het volgens hen nog beter, sneller en patiëntvriendelijker zou kunnen werken. Sinds kort experimenteert het ziekenhuis daarbij met een nieuw instrument: het spiegelgesprek. Een spiegelgesprek is een gesprek met drie partijen: een gespreksleider, (ex)patiënten en toehoorders. De (ex)patiënten vertellen over hoe zij de behandeling van hun ziektebeeld hebben ervaren. De gespreksleider leidt het gesprek, en de toehoorders artsen, verpleegkundigen en medewerkers luisteren. Zij mogen zich niet met het gesprek bemoeien. Het JBZ is een van de weinige ziekenhuizen in Nederland die hier - in pilotvorm - mee werken. Aan het einde van dit jaar wordt besloten of het spiegel­ gesprek structureel wordt ingezet als participatie-instrument. Pilot bij varicespatiënten Op 15 augustus jl. organiseerde het JBZ voor de eerste keer zo’n spiegelgesprek met varices(spataderen)patiënten. Vaatverpleegkundige Thea Laghuwitz was een van de toehoorders. Zij vindt het een goede zaak dat het ziekenhuis zich kwetsbaar durft op te stellen en open wil staan voor opbouwende kritiek. “Wat me opviel

tijdens het gesprek? Patiënten bevestigden ons idee dat de informatievoorziening beter moet. Daar zijn we meteen mee aan de slag gegaan. Wie heb je voor je? Is het een nieuwe patiënt? Leg dan extra goed uit hoe de procedures verlopen. Een ‘oude’ patiënt? Vraag naar zijn eerdere ervaring, zodat we het beter kunnen doen dan de vorige keer.” De lange wachttijd was een ander hot item de 15e augustus. “En ook daar heb ik goed nieuws over. Doordat we het proces anders hebben ingericht, hoeven patiënten sinds kort maar één keer in plaats van drie keer naar het ziekenhuis te komen. Bovendien werken we er hard aan om het traject tot aan de OK te verkorten van zes naar on­geveer drie weken.” Goede kritische noten “Ik was blij met de uitnodiging voor het spiegelgesprek”, vertelt ex-patiënte mevrouw Maas, “want ik wilde nog wel wat kwijt. De wachttijd voor een operatie en de gebrekkige nazorg waren mijn grootste

pijnpunten. Ik heb vier kinderen rondlopen, dus dan wil je weten wat je bij thuiskomst kunt verwachten. Men zei dat ik na een dag al weer zou rondlopen, het werden er zeven… Hoe dan ook, ik vind het wel heel sterk dat het ziekenhuis ons nu de ruimte geeft om onze kritiek te spuien. Ik vond de meeste patiënten wel erg positief. Met wat kritische noten kan het ziekenhuis vaak veel meer. Ja, ik denk wel dat ze iets doen met onze opmerkingen. Er ís zelfs al het een en ander verbeterd, met name sinds de komst van vaatverpleegkundige Thea Laghuwitz in mei. Van haar heb ik ook begrepen dat men hard werkt aan de vermindering van de wachttijd. Als ik daar in het gesprek een kleine bijdrage aan heb geleverd, dan is mijn missie geslaagd, toch?” De spiegelgesprekken maken deel uit van het onderdeel patiëntenparticipatie van het kwaliteitsproject Duidelijk Beter. n GB

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 

Dertig dagen minder wachten

Snellere doorstroom bij dikke darmkanker Vanaf 1 augustus 2005 loopt het procesherinrichtingsproject dat ervoor moet zorgen dat er een snelle doorstroom plaats heeft van patiënten met dikke darmkanker. Eind mei zijn de eerste resultaten bekendgemaakt. Vooral de wachttijd tot aan de operatie is spectaculair afgenomen. Bij colontumoren is de wachttijd van de diagnose tot aan de behandeling af­genomen van 27 naar 14 dagen. Bij tumoren aan het einde van de dikke darm, de rectumtumoren, is de winst nog groter: van 54 naar 24 dagen. Een ander belangrijk winstpunt is dat veel onderzoeken op één dag zijn geconcentreerd. De patiënt hoeft dus minder vaak naar het ziekenhuis.

Casemanager Belangrijke spin in het web bij dit project is de casemanager. De casemanager is een gespecialiseerde verpleegkundige die de patiënt begeleidt in het ziekenhuis, vanaf het moment van binnenkomst tot aan de nazorg. De casemanager is het eerste aanspreekpunt voor patiënten, maar ook voor professionals. Zij geeft voorlichting,

(advertentie)

maakt de afspraken met de diverse specialisten en probeert die zoveel mogelijk op één dag te laten plaatsvinden. Daarnaast evalueert zij samen met de patiënt het hele zorgproces. Onmisbaar Een aantal taken kunnen de maag-, lever-, darmartsen overdragen aan de ­casemanager, bijvoorbeeld planning, begeleiding en informatievoorziening. Maag-, lever-, darmarts Ivo van Munster ziet de casemanager als een sterke kwaliteits­ verbetering: “Het gaat om patiënten, die in kortere tijd, en in minder ziekenhuis­ bezoeken, alle onderzoeken ondergaan. De kans dat zij hierdoor de draad kwijtraken, is groot. De casemanager is, mijns inziens, als vast aanspreekpunt nu al onmisbaar geworden.” Emotionele winst Nu de tijd, vanaf diagnose tot behandeling, voor de patiënt veel korter wordt, rijst de vraag of dit ook gevolgen heeft voor het ziekteverloop. Van Munster: “De betere doorstroom van patiënten is vooral van belang voor de patiënt zelf: de totale tijdswinst speelt technisch gezien geen rol in het uiteindelijk ziekteverloop. Wel is de subjectieve ervaring van wachten op zo’n belangrijke operatie natuurlijk erg belastend en is er dus emotioneel en kwalitatief wel winst.” Telefonische enquêtes wijzen uit dat patiënten het prettig vinden dat alle onderzoeken op één dag plaatsvinden. Daarnaast waarderen zij het de casemanager alles voor hen regelt en de tijd neemt om hen goed voor te lichten. n BI

 | Cura, jaargang 3, nummer 3

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis is twee CT-scanners en een PET/CTscanner rijker. Een grote sprong voorwaarts voor de patiëntenzorg.

Aanschaf PET/CT en CT-scanners Het JBZ beschikt nu over twee zogenaamde 64-slice CT-scanners, één op de locatie Carolus en één op de locatie Groot Ziekengasthuis (GZG). Per rotatie van de CT-buis, worden 64 dwarsdoorsneden gemaakt. De buis maakt drie rotaties per seconden dus dat levert in één tel maar liefst 192 beelden op. Deze beelden zijn veel gedetailleerder en van hogere kwaliteit dan voorheen. De beelden kunnen van alle kanten bekeken worden op de bijgeleverde 3D-stations. Parallel hieraan worden de beelden op de bekende wijze beschikbaar gesteld op het informatiesysteem van het JBZ.

Het binnentakelen van de CT-scanner (loc. GZG) in mei van dit jaar.

Compleet beeld De PET/CT-scanner die voor Nucleaire Geneeskunde is aangeschaft maakt afwijkingen in de stofwisseling zichtbaar. De CT-

scanner laat zien waar de afwijking in het lichaam zit. Door de combinatie PET/CT ontstaat direct een compleet en gedetailleerd beeld. Overigens verliep de levering van de PET/CT-scanner niet vlekkeloos. Eén van de spanbanden waarmee de CT-scanner naar binnen werd gehesen, schoot los waardoor de kostbare apparatuur viel. Inmiddels is er een nieuwe CT-scanner geleverd en in gebruikgenomen. Redundantie Naast de verbeterde beelden zorgt de investering voor nog een verbetering. Als voorheen de CT-scanner op de locatie GZG kapot was, moest de Spoedeisende Hulp tijdelijk voor grotere trauma’s sluiten. Nu kan Radiologie terugvallen op de CTcomponent van de PET/CT-scanner. n SU

(advertentie)

Waar willen wij u mee van dienst zijn? Pensioen advies/consultancy Praktijk- en woningfinancieringen Praktijkbemiddeling Beroepsverzekeringen: Arbeidsongeschiktheid Beroepsaansprakelijkheid Overige zakelijke verzekeringen

Inkomensbegrotingen: Bij overlijden Pensioen Arbeidsongeschiktheid

Raadgevend buro Buro Merks is een middelgroot objectief en onafhankelijk raadgevend buro voor medische beroepsbeoefenaren opgericht in 1973. Met een hecht team van 11 enthousiaste collega’s heeft Buro Merks haar specialismen,

Geïnteresseerd ? Belt u drs. Maurice Berkhout of Ronald van Oort

Correspondentie-adres: Postbus 1135 5200 BD ’s-Hertogenbosch Telefoon: 073 - 69 25 777 Telefax: 073 - 69 25 778 E-mail: [email protected] Internet: www.buromerks.nl

uitgebreide vakkennis en jarenlange ervaring afgestemd op de specifieke segmenten voor het medische beroep. Buro Merks is lid van de NVA en aangesloten bij de Nederlandse Orde van Pensioendeskundigen en Federatie van Financiële Planners.

Naamloos-1 1

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 

20-03-2006 16:06:29

wissel column

Ik heb nu echt billen! De twee belangrijkste ervaringen met de zorg die ik heb, betreffen mijn moeder en vader. Mijn moeder is anderhalf jaar geleden gestorven. Ik heb haar voor een deel verzorgd en daarnaast stond de thuiszorg op ieder moment voor ons klaar. Nu zit mijn vader in een verzorgingshuis en wordt daar uitstekend verzorgd. Je hoeft maar met je vingers te knippen en ze staan er. Zelf heb ik gelukkig nog nooit in een ziekenhuis gelegen. Misschien komt dat omdat ik een echte gezondheidsfreak ben. Ik drink niet, ik rook niet, ik slik mijn vitaminen en eet heel bewust en biologisch. Een keer per week ga ik naar de snackbar, dat mag dan van mezelf. Uiteraard ben ik nu op en top in conditie door mijn deelname aan het schaatsprogramma van SBS 6. Zes dagen per week trainen, werpt wel zijn vruchten af. Naast een goede conditie, heb ik nu echt billen en kuiten! Dat is een hele leuke bijkomstigheid. Maar goed, ik vind het dus belangrijk om goed voor mijn lijf te zorgen. Als dat stagneert dan stagneert immers alles. Ik denk ook dat je er zelf veel aan kunt doen om uit het ziekenhuis te blijven. Naast lichamelijke gezondheid is geestelijke gezondheid belangrijk. Ik probeer alles met liefde en respect te doen en heb geleerd positief te blijven denken. Dat is niet altijd makkelijk, maar het motto pluk de dag streef ik zoveel mogelijk na. n Mari van de Ven Haar en make-upspecialist

 | Cura, jaargang 3, nummer 3

Echografie in Zaltbommel Na jaren voorbereiding is onder de vlag van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) het Diagnostisch Centrum JBZ (DCJBZ) van start gegaan. Het eerste concrete resultaat: in Gezondheidscentrum Zaltbommel biedt het DCJBZ de mogelijkheid tot het maken van echografieën, ook ’s avonds. “Dit is pas het begin”, zeggen directieleden Ron Kusters en Marianne van der Heijden. “Binnen het JBZ hebben we veel te bieden op diagnostisch gebied”, vertelt Kusters. “Wat wij als DCJBZ gaan doen, is al deze disciplines ‘los’ of in logische pakketjes lokaal aanbieden. Zo hebben we in wijken en dorpen in de regio al 36 bloedafnameposten onder de vlag van DCJBZ in werking gesteld. Dat is het begin van veel meer.” Echokamer Het DCJBZ biedt zijn diensten bij voorkeur aan in een ‘medische omgeving’: een HOED-praktijk (huisartsen onder een dak), een verpleeghuis, of een Gezondheids­ centrum, zoals in Zaltbommel. Daar heeft het DCJBZ een volledige echokamer in­gericht en worden sinds 14 augustus jl. patiënten ontvangen. Gynaecoloog Carl Hamilton heeft er de supervisie. “We beschikken daar over de modernste technologie”, aldus Hamilton, “bediend door twee ervaren echoscopisten, die hun spreekuren zoveel mogelijk hebben aangepast aan die van de verloskundigen. Zij kunnen continu beschikken over feedback van mij en mijn collega-gynaecologen, omdat de apparatuur is verbonden met het ziekenhuissysteem van het JBZ. Met onze aanwezigheid daar

willen we de eerste lijn zo goed mogelijk faciliteren.” Kwaliteitszorg dichtbij Naast echografie en bloedprikdiensten denkt het DCJBZ ook aan het ondersteunen van de huisarts bij de zorg voor diabetespatiënten. Patiënten zouden dan terechtkunnen bij een team waarin podotherapeut, oogarts en diabetesverpleegkundige samenwerken. Van der Heijden: “Wij willen onder één vlag, lokaal, op een laagdrempelige wijze topkwaliteit zorg aanbieden. In het Bossche centrum zullen we straks dan ook zeker actief zijn - waarschijnlijk in of bij een huisartsenpraktijk - net als in Rosmalen, Schijndel en Boxtel.” n GB

k e n n i s

&

w e t e n s c h a p

‘Onderzoek toont aan dat in Nederland de helft van de patiënten met een hart- of vaataandoening wordt onderbehandeld’, zo meldde een krant drie jaar geleden. In het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) werd naar aanleiding van het onderzoek het Multidisciplinair Vasculair Centrum (MultiVasC) opgezet.

Helft patiënten rookt niet meer Internisten, cardiologen, neurologen en vaatchirurgen richten zich in het MultiVasC met name op het voorkomen van (een herhaling van) hart- en vaatziekten. Patiënten worden gescreend op risicofactoren voor hart- en vaatziekten en krijgen, indien nodig, een behandeling voorgeschreven. De behandeling kan bestaan uit het geven van medicatie, voedingsadviezen

en overige leefstijladviezen zoals stoppen met roken of afvallen. S uccesvol De gecombineerde aanpak van medisch specialisten en vasculair verpleegkundigen is succesvol. In 2006 is onderzoek gedaan naar het effect van screening en behandeling door het MultiVasC. Hieruit blijkt dat het aantal

rokers is gedaald met maar liefst 52 procent en het aantal patiënten met overgewicht met 21 procent. Het aantal patiënten met te hoge bloeddruk is met 44 procent afgenomen en het aantal patiënten met te hoog cholesterol daalde met 58 procent. Bij 35 procent van de diabetespatiënten is een verbetering in de bloedwaarden opgetreden. n SB

LADA of voluit Latent Autoimmune Diabetes of the Adult is een aparte vorm van diabetes naast type 1 en 2 Diabetes. In de NHG-standaard1 Diabetes mellitus type 2 (DM2) van 2006 wordt van deze bijzondere vorm melding gemaakt.

Latent Autoimmune Diabetes of the Adult Recent werd er een artikel van onze hand over LADA gepubliceerd in The Nether­ lands Journal of Medicine. Het artikel beschrijft de prevalentie en de klinische karakteristieken van LADA in de diabetespopulatie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. K enmerken Ty pe 1 en 2 Type 1 diabetes (DM1) wordt gekenmerkt door de destructie van betacellen van de eilandjes van Langerhans. Hierbij tasten 1

Standaard van het Nederlands Huisartsen Genootschap

antilichamen de eilandjes aan en spelen genetische veranderingen een grote rol. Een van de belangrijkste immuunmarkers (0f antistoffen) voor DM1 zijn GAD65-auto­ antilichamen. Deze komen in Europa bij meer dan 95 procent van de DM1 patiënten voor. Bij DM1 is het noodzakelijk om de toediening van insuline direct te starten. Bij DM2 is sprake van insufficiënte insulinesecretie en insulineresistentie en ligt er in principe geen autoimmuun pathogenese

aan ten grondslag. De behandeling bestaat in eerste instantie uit een voedingsadvies met of zonder orale bloedglucose verlagende middelen. K enmerken L A D A Een LADA-patiënt lijkt in eerste instantie op een DM2-patiënt en krijgt dus een voedingsadvies met of zonder tabletten. Maar GAD65-autoantilichamen zijn aantoonbaar, waardoor al snel (binnen drie Lees verder op pagina 10 >

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 

k e n n i s

&

w e t e n s c h a p

Vervolg van pagina 9 >

tot zes maanden) moet worden gestart met insuline. Vandaar dat dit type DM ook wel type 11/2 of latent DM1 wordt genoemd. Bij de 224 klinische DM2 patiënten die hier werden gecontroleerd, vonden wij bij 26 patiënten (11,6%) GAD65-autoantilichamen. Deze populatie had in vergelijking met de controlegroep een lagere BMI (Body Mass Index = gewicht/lengte2), vaker een begeleidende hypothyreodie en minder cardiovasculair lijden, in het bijzonder cerebrovasculaire accidenten. Er werd geen significant verschil gevonden in leeftijd waarop de DM ontdekt werd. Het is van belang bedacht te zijn op LADA, omdat deze populatie sneller in aanmerking komt voor insulinetherapie en bij verslechtering glykemisch controle aanpassing van de orale medicatie zinloos is. n Dr. P.M. Netten, internist

Voor een kind is leven met een nog niet ontdekte afweerstoornis een pi telkens naar het ziekenhuis en komt in een isolement terecht. De oude zonder aanwijsbare reden. Esther de Vries, kinderarts-immunoloog wa Europese campagne over het onderwerp inluidde.

Verborgen’ afw De Vries houdt zich al jaren bezig met afweerstoornissen bij kinderen. “Er moet meer bekendheid worden gegeven aan het onderwerp. Daar gaat het om in de Euro­ pese campagne. We willen bewustzijn creëren bij huisartsen, kinderartsen, longartsen, KNO-artsen en internisten. Zij moeten goed op de hoogte zijn, zodat zij in een eerder stadium een diagnose kunnen stellen en infecties minder schade kunnen aanrichten. Maar de campagne richt zich ook op ouders. Ook zij moeten weten dat bij voortdurende infecties er ook iets aan de hand kan zijn met het afweersysteem van hun kind.”

Römkens TEH, Kusters GCM, Netea MG, Netten PM. Prevalence and clinical characteristics of insulin-treated anti GAD-positive, type 2 diabetic subjects in an outpatient clinical department of a Dutch teaching hospital. Neth J Med 2006; 64:114-118.

10 | Cura, jaargang 3, nummer 3

PID Wanneer een kind regelmatig ziek is, vaak hoge koorts, infecties of afwijkingen in het bloed heeft en de doktoren niets kun­nen vinden, dan zou het wel eens Primary Immune Deficiency (PID) kunnen zijn. PID is een verzamelnaam voor allerlei verschillende storingen in het afweer­systeem.

De ziekte openbaart zich vooral op de kinderleeftijd, maar komt ook nog wel voor bij volwassenen. De Vries: “Tot voor kort was het zo dat kinderen met ernstige vormen van PID niet oud werden. Bij de ernstigste vorm van PID heeft het lichaam helemaal geen afweer. Dat komt gelukkig weinig voor. In Nederland hebben we het dan over twee à vier kinderen per jaar. Zulke kinderen worden behandeld met een beenmergtransplantatie. Deze behandeling kan duurzaam succesvol zijn.” M inder ernstige gevallen “De meest voorkomende gevallen zijn minder ernstig en komen bij ongeveer 1 op de 500 à 2.000 kinderen voor. Deze

k e n n i s

ijnlijke ervaring. Het krijgt steeds onverklaarbare ziektes, moet ers maken zich continu zorgen omdat het kind steeds weer ziek wordt as spreker op een Europees congres (zie kader) dat de start van een

weerstoornissen

&

w e t e n s c h a p

systeem hebben. Vermoedelijk betreft dit slechts een deel van de patiëntjes die hier potentieel voor in aanmerking komen.” “We kunnen gelukkig tegenwoordig veel doen voor patiënten met PID. Juist daarom is het zo belangrijk dat PID op tijd wordt ontdekt”, benadrukt De Vries tot slot. n BI

>

Van 4 tot 8 oktober heeft er in Boedapest

een Europees congres plaatsgevonden, the 12th

kinderen hebben geen specifieke ken­­ mer­ken. Ze worden erg vaak ziek en heb­ben steeds opnieuw last van infecties. PID is overigens aangeboren. Hoe de erfelijkheid in elkaar zit, hangt af van welk type het is. Zo treft het soms alleen jongetjes of slaat het een generatie over. De wat meer gebruikelijke gevallen kunnen goed behandeld worden. We doen dat door met een infuus afweerstoffen bij het kind in te brengen. Dat moet dan meestal elke drie weken gebeuren.” A antal stabiel In het Jeroen Bosch Ziekenhuis wordt al hard gewerkt aan het vergroten van het bewustzijn ten aanzien van afweerstoor-

nissen. De Vries heeft éénmaal per week een speciaal spreekuur voor kinderen met veel infecties. “Ik heb regelmatig overleg met andere specialisten over patiënten die mogelijk aan PID lijden. Op de kinderdagverpleging is veel ervaring met kinderen die elke drie weken afweerstoffen krijgen toegediend, omdat zij zelf geen afweerstoffen kunnen maken. Dat zijn er nu tien waarvan er vier thuis behandeld worden. Dat aantal willen we uitbreiden. Een vijftiental andere kinderen met een afweerstoornis die deze behandeling niet nodig hebben, bezoekt regelmatig de polikliniek. Per jaar worden 50 tot 100 kinderen naar het speciale spreekuur verwezen met de vraag of zij een stoornis in het afweer­

(advertentie)

(OEVINDTUEENGOEDE OPLOSSINGVOOREENCONFLICT +IJKOPWWWCONFLICTMEESTERSNLOFBEL VOORSNELLEMEDIATIONTEL 

meeting of ESID. ESID staat voor European Society for Immunodeficiencies. Op dit congres, was Esther de Vries een van de sprekers en ging de campagne officieel van start gaan.

>

De tien waarschuwingstekens voor PID

1. Acht of meer nieuwe oorontstekingen per jaar. 2. Twee of meer serieuze bijholte-infecties per jaar. 3. Twee of meer maanden per jaar antibiotica gebruiken zonder veel resultaat. 4. Twee of meer longontstekingen per jaar 5. Niet normale groei van lengte en gewicht vertonen. 6. Terugkerende abcessen van de huid of organen. 7. Doorlopend schimmel in de mond of elders op de huid, na het eerste levensjaar. 8. Noodzaak voor antibiotica-infusen om infecties eronder te krijgen. 9. Twee of meer infecties binnen in het lichaam. 10. PID komt voor in de familie.

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 11

k e n n i s

&

w e t e n s c h a p Eerste Surinaamse nefroloog opgeleid in JBZ Ingrid Heerenveen is arts in opleiding in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ). Volgend jaar rondt zij haar studie af en keert zij terug naar Suriname. Daar is zij als nefroloog de eerste deelspecialist van Interne Geneeskunde. “In Paramaribo is een dialysecentrum, maar geen nierspecialist. Er is een relatief grote groep nierpatiënten, vaak jonge mensen; dertig, vijfendertig jaar oud, voor wie dialysebehandeling niet bereikbaar is”,aldus Heereveen. Zij ambieert geen carrière in Nederland. Voor haar stond van meet af aan de terugkeer naar Suriname vast. n

Oncologische aandoeningen bij kinderen zijn gelukkig relatief zeldzaam. In Nederland worden gemiddeld zo’n 400 kinderen per jaar gediagnostiseerd met een kwaadaardige aandoening. De laatste decennia zijn de behandelings­mogelijkheden toe­genomen, en zijn de genezingskansen voor deze kinderen indrukwekkend verbeterd.

Juist deze kinderen verdienen elke dag weer de beste zorg op maat.

Regionale functie Kinderoncologie De behandelingen voor kinderen zijn zeer intensief, met veelal chemotherapie, soms in combinatie met chirurgie en bestraling. De therapie brengt vaak ook bijwerkingen met zich mee, zoals misselijkheid, moeheid, slechte voedingstoestand en - heel belangrijk een verhoogde gevoeligheid voor infecties. De kinderen worden vaak en soms ook langdurig opgenomen in het ziekenhuis. Ook zijn frequente polikliniekbezoeken en dagbehandelingen nodig. De behandelperiode is niet alleen zeer ingrijpend voor de patientjes, maar de onzekerheid en intensiteit van de behandeling, eisen ook veel van de ouders en eventuele broertjes en zusjes. K inderoncologische behandelingen

Behandeling van oncologische aandoeningen bij kinderen gebeurt in Nederland in nauwe samenwerking met academische ziekenhuizen en de Stichting Kinder­ oncologie Nederland. De kinderartsen van de locatie Groot Ziekengasthuis zijn actief in kinderoncologische behandelingen en nemen hiermee een belangrijke functie in de regio Noord-Brabant in. Bij sommige ziektebeelden, zoals acute lymfatische leukemie, kunnen de kinderen voor het hele behandeltraject in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ) terecht. In andere gevallen, bijvoorbeeld bij solide tumoren,

behandelen en begeleiden het JBZ en het Universitair Medisch Centrum St Radboud samen. HAIO De afdeling kindergeneeskunde van de locatie Groot Ziekengasthuis beschikt, om optimale zorg te kunnen waarborgen, over goed geoliede dagbehandelings- en kliniekfaciliteiten, met bijvoorbeeld omgekeerde isolatieboxen voor kinderen met een verminderde afweer. Deskundigheids­ bevordering van verpleegkundigen vindt voort­durend plaats. Kinderen en ouders worden multidisciplinair behandeld en begeleid door leden van het zogenaamde HAIO team (Hematologische-/Auto­ immuun-/Immunologische-/Oncologische ziekten)1. Om een goede kwaliteit van zorg te garanderen, wordt er ook nauw samengewerkt met andere (para)medische specialismen, zoals de Apotheek, de afdeling Radiologie en het specialisme Chirurgie. Een speciale plek wordt hierbij ingenomen door de Anesthesiologie, die zorg draagt voor de narcose bij pijnlijke ingrepen.

zodat het sociale netwerk optimaal kan worden benut. De frequente bezoeken aan de polikliniek en dagbehandeling kosten minder tijd en de lijnen naar de huisartsen zijn korter. Kinderen met een oncologische aandoening presenteren zich zelden met een kant en klare diagnose. Juist in het stadium van onzekerheid over een mogelijke ernstige aandoening, is rechtstreeks overleg tussen huisarts en kinderarts waardevol. Ook in het verdere traject is een goede en laagdrempelige onderlinge communicatie van groot belang. Er zijn tevens nauwe contacten met de thuiszorg in de regio, die indien gewenst op zeer korte termijn ingeschakeld kunnen worden voor behandelingen thuis en palliatieve zorg. Het gaat om een klein aantal patiënten, maar handelt om grote problemen. Juist deze kinderen verdienen elke dag weer de beste zorg op maat. Voor een belangrijk deel kan die zorg binnen het JBZ geleverd worden. n Mevr. A.M. van der Weij, kinderarts Voor meer informatie over het onderwerp kunt u contact opnemen met mevr. A.M. van der Weij

V ertrouwde omgeving De oncologische zorg die het ziekenhuis in de regio biedt, heeft een duidelijke meerwaarde. Voor kind en ouders geldt dat het dicht bij hun vertrouwde omgeving gebeurt,

(kinderarts) of mw. J. van Esch (Kinderoncologie verpleegkundige), telefoonnummer: (073) 699 23 04 of 23 05.

1 Het HAIO-team bestaat uit; gespecialiseerde kinderarts en verpleegkundige, maatschappelijk werker, psychologe, pedagogisch medewerker, diëtiste en fysiotherapeut.

12 | Cura, jaargang 3, nummer 3

Nieuwe specialisten Naam: drs. R.A. Schipper (Rob). Specialisme: Urologie. Studie: Geneeskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (1983-1990). Specialisatie: Urologie (Universiteit van Amsterdam, 1992-1997). Onderzoek: Resultaten van I-125 implantatie bij prostaatcarcinoom, reproduceerbaarheid van echografische bevindingen bij prostatitis (geen promotie). Bijzonder aandachtsgebied: seksuele dysfuncties/ aging male. Een ander aandachtgebied is het Historisch Genootschap van de Nederlandse Vereniging Urologie waar ik de functie vervul van archivaris. Dit genootschap verzamelt urologische boeken en instrumenten. Daarnaast wordt minimaal éénmaal per jaar een symposium en een congres georganiseerd over de geschiedenis van de geneeskunde en dan met name de Urologie. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis: Werken in een grote maatschap geeft de mogelijkheid tot functiedifferentiatie, waardoor ik mij kan concentreren op mijn aandachtsgebieden. Daarnaast is het in een groot opleidingsziekenhuis mogelijk om onderzoek te doen. Werkzaam op locatie: Carolus. Naam: J.R. Oddens (Jorg). Specialisme: Urologie. Studie: Geneeskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam (1987-1995). Specialisatie: Urologie (Univeristair Medisch Centrum Utrecht, Jeroen Bosch Ziekenhuis ’s-Hertogenbosch 2000-2005). Fellowship Oncologie AVL-NKI Amsterdam (eerste half jaar 2006). Bijzonder aandachtsgebied: Oncologische Urologie. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis: Opleidingsziekenhuis met ruime ontplooiingsmogelijkheden: vakinhoudelijk en onderwijstechnisch. Werkzaam op locatie: Groot Ziekengasthuis. Naam: Drs. Ing. M.C.J. Vugts (Martin). Specialisme: Revalidatiegeneeskunde. Studie: Geneeskunde aan de Universiteit van Maastricht (19932000); Hogere Agrarische School, studierichting tuinbouw te ’s-Hertogenbosch (1985-1990). Specialisatie: Revalidatiegeneeskunde (Arnhem, 2002-2006). Bijzonder aandachtsgebied: kinderen in de basisschooltijd, spasticiteitsbehandeling bij kinderen. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis: De keuze voor een groeiend en zich volop ontwikkelend ziekenhuis en revalidatiecentrum was snel gemaakt. Revalidatiecentrum Tolbrug biedt me de mogelijkheid om, samen met mijn collega’s, nieuwe behandelmethoden te introduceren in de kinderrevalidatie. De combinatie van werkzaamheden op de polikliniek kinderrevalidatie en de mytylschool is een leuke afwisseling. Daarnaast is het natuurlijk heerlijk als je als geboren en getogen Brabander terug kunt keren naar het Brabantse land. Werkzaam op locatie: Revalidatiecentrum Tolbrug.

Naam: drs. K.M.L.W. Santegoets (Kim) Specialisme: Revalidatiegeneeskunde Studie: Geneeskunde aan de Universiteit Utrecht (1992-1998) Specialisatie: Revalidatiegeneeskunde (2002-2006): 2002-2004 St-Maartenskliniek te Nijmegen, 2004-2006 Revalidatiecentrum Tolbrug te ’s-Hertogenbosch. Waarom het Jeroen Bosch Ziekenhuis: Revalidatiecentrum Tolbrug is een centrum dat erg bezig is met nieuwe ontwikkelingen, een centrum in beweging. Daardoor zijn er veel mogelijkheden om mijzelf verder te ontwikkelen. Ik zal voornamelijk werken in ziekenhuis Bernhoven, locatie Oss, waar ik met een aantal enthousiaste collega-revalidatieartsen de revalidatiegeneeskunde meer gestalte ga geven en we de revalidatiedagbehandeling gaan opstarten. Ik zie dit als een grote uitdaging. Ik ga deels volwassenenrevalidatie doen, waarbij ik met name patiënten met chirurgische/orthopedische problematiek zie en deels kinderrevalidatie. Deze afwisseling vind ik ook erg leuk. Werkzaam op locatie: Revalidatiecentrum Tolbrug. n

(advertentie)

Dit jaar starten wij het seizoen met een heerlijke erkenning van de Michelin met de Bib Gourmand (uitstekende prijs- kwaliteitverhouding) en een druiventros (bijzondere wijnkaart). Na 10 jaar was dit voor ons de meest belangrijke vermelding, want op ons niveau is deze erkenning zeer bijzonder. 10 jaar lang verwelkomen en verwennen wij onze gasten in restaurant Ons Kabinet. Om dit met u allen te vieren hebben wij voor u een speciale aanbieding:

Het gehele jaar door brengen wij u een 10 gangen menu voor e 50,00 p.p. Graag tot ziens in Restaurant Ons kabinet. Cees, Sabrina en de gehele brigade.

Kampdijklaan 80 • 5263 CK Vught • Tel: 073 6571710 [email protected] • www.onskabinet.nl

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 13

(advertentie)

Gerda Rouvoet

Haarwerkspecialiste Klantenbehandeling, Kwaliteit en Discretie staan op de eerste plaats in mijn bedrijf.

Leverancier van uiteenlopende haarwerken (pruiken) heren, dames en kinderen Specialisatie van uiteenlopende technieken Landelijk erkend door het Ministerie van Volksgezondheid en Sport Top Haarwerkers Gilde Nederland Erkend leverancier Erkenningsregeling HEI Erkend leverancier ziekenfonds en particulier Erkend leerbedrijf K.O.C. Tel. 073 - 6568652 Tel. 06 - 51069595

14 | Cura, jaargang 3, nummer 3

www.gerdarouvoet.nl [email protected]

Nog ruim twintig verhuizingen In februari 2006 verhuisden de eerste afdelingen binnen het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Dat waren voornamelijk stafafdelingen die hun intrek namen in het voormalige klooster op de locatie Groot Ziekengasthuis. Inmiddels hebben er intern de nodige verschuivingen plaatsgevonden en heeft een flink aantal zorgaf­ delingen de locatie Willem-Alexander verlaten. De komende maanden zullen de overgebleven poliklinieken en dagverpleging, ongeveer twintig afdelingen, van de locatie WillemAlexander vertrekken. De achtergebleven stafafdelingen nemen dan hun intrek in de oude ruimten van de Geriatrie. Deze liggen achter de centrale keuken van het ziekenhuis, rechts van het gebouw.

Tegen de tijd dat het zo ver is, wordt de eerste paal al bijna geslagen en start de renovatie van de locatie Willem-Alexander. Het is dan december 2006. n SB

De volgende afdelingen verhuizen van de locatie Willem Alexander naar andere locaties Afdeling

Verhuisdatum

Gaat naar

Apotheek

Nog te plannen

GZG

Cardiologie

19 oktober 2006

GZG

Chirurgie

27 september 2006

GZG, Carolus

Dagbehandeling

19 oktober 2006

GZG

Dermatologie

9 november 2006

Carolus

Ergotherapie

Nog te plannen

Carolus

Fysiotherapie

25 oktober 2006

Carolus

Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis

15 november 2006

Carolus

Geriatrische Afdeling Psychiatrisch Ziekenhuis

15 november 2006

Carolus

Kinderdagverpleging

20 oktober 2006

Carolus

Keel-, Neus-, Oorheelkunde

december

Carolus, Liduina

Multidisciplinair Centrum voor geheugenproblematiek

15 november 2006

Carolus

Multidisciplinair Vasculair Centrum

26 oktober 2006

GZG

Neurologie

5 oktober 2006

Carolus

Oogheelkunde

14 november 2006

Carolus, Liduina

Orthopedie

28 september 2006

Carolus

Pijnpolikiniek

16 oktober 2006

GZG

Poliklinische OK

19 oktober 2006

GZG

Preoperatieve Screening

19 oktober 2006

GZG, Carolus

Priklab./Trombosedienst

1 december 2006

Helftheuvelweg

Radiologie

Half oktober

Carolus

Afdeling

Datum

Gaat naar

Polikliniek Oogheelkunde

7 november

Interim-huisvesting

Psychiatrie

Nog te plannen

Intern naar PAAZ

De volgende afdelingen verhuizen binnen de locatie Carolus

Over een kleine maand wordt de interim-huisvesting bij de locatie Carolus opgeleverd. Deze was nodig omdat niet alle afdelingen op de bestaande locaties konden worden ondergebracht. De tijdelijke ruimte herbergt straks de polikliniek Oogheelkunde, de Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis en de Geriatrische Afdeling Psychiatrisch Ziekenhuis. In november gaan zij over. Het eerste gedeelte (wit) is twee verdiepingen hoog. Op de eerste verdieping komt de polikliniek Oogheelkunde. Daaronder komt de Geriatrische Afdeling Algemeen Ziekenhuis. In het midden van het gebouw is een opening die helemaal naar beneden doorloopt. De bewoners krijgen daardoor ook licht van binnenuit. Bovendien is er een tuintje en kunnen ze buiten zitten. Datzelfde is het geval bij de Geriatrische Afdeling Psychiatrisch Ziekenhuis die in de laagbouw wordt gevestigd.

Cura, jaargang 3, nummer 3 | 15

Dit jaar zijn de productieafspraken weer verhoogd. Al jaren maakt Revalidatiecentrum Tolbrug de verwachtingen waar naar een groeiende vraag om specialistische revalidatie in de regio. Ieder jaar weer worden de productieafspraken die met de zorgverzekeraars worden afgesproken verhoogd.

Groeiende zorgvraag naar revalidatie door hen extra productieruimte te bieden. Voor het revalidatiecentrum betekende dat voor de zomermaanden alle hens aan dek om personeel te werven en alle revalidanten goed te behandelen. Intensivering activiteiten in regio Om aan de groeiende vraag naar het aanbod van revalidatiecentrum Tolbrug te kunnen voldoen, is het noodzakelijk dat het centrum blijft uitbreiden. In afwachting van de nieuwbouw is de beschikbare ruimte echter beperkt. Daarom is een start van de dagbehandeling in Oss, zoals die voor 2007 is voorzien, zeer welkom. In voorbereiding hierop worden activiteiten in de regio Oss, Uden, Veghel vanaf september geïntensiveerd. De spreekuren in Oss en Veghel zullen worden uitgebreid en in nauwe afstemming met medisch specialisten uit ziekenhuis Bernhoven worden gezamenlijke spreekuren opgezet en de consultatiefunctie uitgebreid.

Uitbreiding kinderrevalidatie

De gemaakte afspraken voor 2006 waren in de historie van het revalidatiecentrum nog nooit zo hoog. Reeds in mei bleek dat de productie volledig werd waargemaakt. Desondanks stegen de wachttijden voor revalidatiebehandeling in het revalidatiecentrum fors. Het aantal aanmeldingen groeide in de eerste heft van het jaar namelijk zo sterk, dat ondanks de al ingezette productiegroei en het toenemend aantal nieuw gestarte revalidanten de wachttijden toenamen. Voor bepaalde behandelteams steeg het aantal behandelde revalidanten zelfs met 25 procent ten opzichte van 2005. De zorgverzekeraars kwamen ons tegemoet

16 | Cura, jaargang 3, nummer 1

Uitbreiding kinderrevalidatie Ook voor de kinderrevalidatie wordt gezocht naar mogelijkheden om in samenwerking met de mytylschool Gabriël het aanbod verder uit te breiden. De voorgenomen plannen om in gezamenlijkheid een kindercentrum op te richten, krijgen steeds meer vorm en inhoud. De plannen voor uitbreiding van de kinderrevalidatie blijven niet beperkt tot Den Bosch. In de regio Oss, Uden, Veghel zal in samenwerking met de kinderartsen van ziekenhuis Bernhoven een gezamenlijk spreekuur worden gerealiseerd. Ook wordt de consultatiefunctie uitgebreid ten behoeve van kinderen die in de regio aangewezen zijn op speciaal onderwijs en opvang. RCT wil in de komende jaren een volwaardig aanbod kinderrevalidatie in de

regio realiseren. Naast de kinderartsen hebben mytylschool Gabriël, Trimaran en het speciaal onderwijs aangegeven dat ze willen samenwerken om een dergelijk aanbod van de grond te krijgen. In Oss wordt daarom vanaf het begin een voorzichtige stap gemaakt om ook voor de regio dagbehandeling voor kinderen aan te bieden. In de volgende uitgave van Cura, die voor het einde van 2006 is voorzien, zullen zowel de ontwikkelingen in de kinderrevalidatie als de start van de dagbehandeling in Oss verder worden toegelicht. n JV

[w.v.t.t.k.] Kookboek éénhandige mens Anita van Gelder, oud-revalidant van Revalidatiecentrum Tolbrug schreef ‘Eén handig kookboek’ met lekkere recepten en kooktips voor mensen met één hand (zie Cura 2, jrg. 3). Oorspronkelijk zou het boek in juni in de winkel liggen. De Stichting Vrienden van Revalidatiecentrum Tolbrug wilde het boek echter bij een groter publiek onder de aandacht brengen en zocht een samenwerkingspartner. Die is nu gevonden in Stichting de Zonnebloem. De twee stichtingen sloten een overeenkomst voor de productie van 6.000 boeken. In november rollen de eerste exemplaren van de drukpers. Voor meer informatie kunt u kijken op de website www.vriendenvandetolbrug.nl. n

Amyotrofe Lateraal Sclerose is een vrij zeldzame progressieve ziekte waarbij verlammingen optreden van alle dwarsgestreepte spieren, de spieren waarmee wij bewust bewegen.

ALS behandeling in de eigen omgeving Het Revalidatiecentrum Tolbrug is een door de Vereniging Spierziekten Nederland (VSN) erkend expertisecentrum voor patiënten met neuromusculaire aandoeningen. Een bijzonder ziektebeeld binnen deze aandoeningen is ALS, Amyotrofe Lateraal Sclerose. De ziekte leidt tot verlammingen van spieren in armen en benen, gelaat en romp. Hierdoor treden problemen op in staan en lopen, handfunctie, slikken en spreken en uiteindelijk de ademhaling. Patiënten komen dan te overlijden aan de ziekte, tenzij overgegaan wordt op invasieve beademing. De behandeling in het revalidatiecentrum vindt plaats door het ALS-revalidatieteam, bestaande uit een fysiotherapeut, logopediste, ergotherapeut, maatschappelijk werker, diëtist en revalidatiearts. Tijdig en optimaal Patiënten worden verwezen naar de revalidatiearts en vervolgens naar het ALSrevalidatieteam op het moment van de diagnose. Het team begeleidt de patiënten, eerst kortdurend in poliklinische revalidatie. De patiënt gaat zo snel mogelijk terug naar de eerste lijn. Op dat moment krijgt het team een coachende en ondersteunende rol. Patiënten bezoeken dan nog een keer per zes tot acht weken het revalidatiecentrum, om de stand van zaken door te nemen en vervolgacties in te zetten. Het doel is dat alle zorg, aanpassingen en voorzieningen steeds tijdig en optimaal aanwezig zijn en patiënt en partner ondersteund worden in dit moeilijke proces van achteruitgang. Steun In de loop van het proces is het voor patiënten, vanwege de geleidelijke achteruitgang, nagenoeg onmogelijk om nog een bezoek te kunnen brengen aan het revalidatiecentrum. De behoefte aan ondersteuning neemt dan bij de eerste lijn toe. De zorg

wordt complexer, vragen over beademing en levenseinde worden actueel. Juist in deze fase is behandeling door het ALSrevalidatieteam van groot belang. Zowel behandelaars in de eerste lijn als patiënten en familie geven aan hier veel steun aan te ondervinden. Zorgvernieuwingsproject Eind 2005 is er door Revalidatie­ centrum Tolbrug een zorgvernieuwingsproject ingediend bij de zorgverzekeraars om patiënten met ALS meer thuis te kunnen behandelen. De revalidatiearts krijgt hierdoor de mogelijkheid om patiënten thuis te bezoeken als de reis naar het ziekenhuis voor de patiënt te belastend is. De revalidatiearts kan adviseren omtrent de behandeling van veelvoorkomende problemen in deze fase zoals slikstoornissen en voeding, benauwdheid en

slaapstoornissen. Verder wordt gecheckt of de aanpassingen, voorzieningen en ondersteuning thuis optimaal zijn. Ook kunnen zaken als levenseinde en palliatieve zorg of juist beademing besproken worden in de eigen vertrouwde omgeving en in aanwezigheid van naasten. Zo kan ook een geleidelijke overdracht van zorg plaatsvinden van revalidatiecentrum naar huisarts en eerste lijn. Het project wordt eind dit jaar geëvalueerd, maar dat patiënten en hun familie deze aanvulling op de zorg zeer waarderen, is inmiddels duidelijk geworden. Het revalidatiecentrum Tolbrug is de zorgverzekeraars dan ook dankbaar dat zij het mogelijk maken deze zorg te bieden. n Jan-Willem Meijer, revalidatiearts

Een patiënt met ALS krijgt onder meer problemen met staan en lopen

Cura, jaargang 3, nummer 1 | 17

Laboratorium werkt aan klanttevredenheid Krijn Nagtzaam met enkele van de pakketten die hij naar huisartsenpraktijken in de regio brengt.

Uit het onderzoek bleek bijvoorbeeld dat bijna 33 procent van de geënquêteerde huisartsen niet helemaal tevreden was over het inzenden van materialen. Arts-microbioloog Peter Schneeberger: “Het is ook een lastige procedure. Er moet aan allerlei eisen worden voldaan. Onderzoeksmateriaal moet op verschillende manieren worden afgenomen en het moet in een specifiek medium worden ingezonden. Er is best veel kennis voor nodig om dit op de juiste manier te doen. Het is onze taak om de procedure zo duidelijk mogelijk te maken en de huisartsen zoveel mogelijk te ondersteunen.”

Het laboratorium Medische Microbiologie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis voerde eind 2005 een tevredenheidsonderzoek uit onder de grootste klantengroep: huisartsen. Over het algemeen zijn zij erg tevreden. Toch kon op enkele punten de dienstverle­ ning worden verbeterd. Verbeteringen Het laboratorium Medische Microbiologie heeft op dit terrein verbeteringen doorgevoerd. De huisartsen kunnen bij het laboratorium aangeven aan welke verzendmaterialen ze behoefte hebben. Op basis daarvan stellen we een pakket samen, met de gevraagde middelen en enveloppen om onderzoeksmaterialen in te verzenden. Daarbij krijgen zij een overzichtelijke kaart, met foto’s van de verzendmaterialen die voor de aangevraagde tests gebruikt moeten worden.

het laboratorium, geeft de pakketten persoonlijk af bij de huisartsenpraktijken. Meer dan honderd heeft hij er inmiddels bezocht. “Huisartsen en assistenten waarderen het om nu eens een gezicht van het ziekenhuis te zien. Doorgaans is er alleen telefonisch of elektronisch contact. Ik geef bij het pakket ook uitleg over het verzenden van onderzoeksmaterialen.” Als extra service neemt Nagtzaam oude, onbruikbare materialen die bij huisartsenpraktijken aanwezig zijn, mee terug naar het ziekenhuis. n

> SU

Een gezícht van het ziekenhuis Krijn Nagtzaam, stafmedewerker van

Overige onderzoeksresultaten:

- Huisartsen gaven in het onderzoek aan zeer (advertentie)

tevreden te zijn over de telefonische contacten met het laboratorium (bereikbaarheid, bejegening en de consulten van arts-microbiologen).

V IVENT STAAT VOOR: • Kraamzorg • Jeugdgezondheidszorg • Cursussen en servicediensten • Verpleeghuiszorg • Verzorgingshuiszorg • Thuiszorg • Voeding en dieet • Alarmering • Thuiszorgwinkels • Maaltijdservice

één nummer voor alle diensten

0900 515 25 35

Voorheen Thuiszorg regio ’s-Hertogenbosch en Dimens

Postbus 1700, 5200 BT ’s-Hertogenbosch • www.vivent.nl

18 | Cura, jaargang 3, nummer 3

-

De belangrijkste twee verbeterpunten die uit

het onderzoek naar voren kwamen, waren reeds door het laboratorium opgepakt. Het betreft een actueel overzicht van de inzendinstructies op de website van het laboratorium Medische Microbiologie en een digitale terugkoppeling van onderzoeksresultaten, via de zogenoemde EDIberichten (Electronic Data Interchange).

[w.v.t.t.k.] Uitreiking Jordanprijs 2006 Op 14 september 2006 werd ter gelegenheid van het 35-jarig bestaan van de Federatie van Nederlandse Trombosediensten (FNT) de Jordanprijs uitgereikt aan mevr. drs. Anke van Geest-Daalderop. De prijs is in 1981 ingesteld als erkenning van personen die zich bijzonder verdienstelijk hebben gemaakt voor de Federatie. Van Geest-Daalderop was van juni 1974 tot september 2002 werkzaam als directeur/medisch leider van de Stichting Trombosedienst ’s-Hertogenbosch e.o. Zij heeft zich als bestuurslid van de FNT en beoordelaar van de Trombosedienst Accreditatie Beleidscommissie veel, goed werk verricht. Zij heeft bovendien cursussen ontwikkeld voor de na- en bijscholing van medewerkers van trombosediensten. Momenteel werkt zij als doseerarts voor de Trombosedienst. n

Agenda In deze agenda worden bijeenkomsten vermeld, die interessant zijn voor lezers van Cura. Heeft u een bijdrage voor de agenda? E-mail: [email protected]. Voorlichtingsbijeenkomsten voor patiënten Onderstaand vindt u een overzicht van de voorlichtingsbijeenkomsten die zijn gepland in het tweede kwartaal van 2006. Voor actuele informatie over voorlichtingsbijeenkomsten kunt u terecht op onze website www.jeroenboschziekenhuis.nl/agenda. Daar vindt u ook meer informatie over de bijeenkomsten die hieronder staan vermeld. U kunt bovendien contact opnemen met het bureau Patiëntenvoorlichting, telefoonnummer (073) 699 85 96. Voor sommige bijeenkomsten dient u zich vooraf aan te melden. 31 oktober > Voorlichtingsavond: Wat is dementie? 19.30-21.30 uur, aula (Kapel) locatie Carolus. 9 en 10 november > 25ste oncologiedagen voor oncologieverpleegkundigen Congrescentrum Jaarbeurs te Utrecht. Het motto van de dagen, ‘Verbinden en Verbonden’, verwijst naar de banden die het vak oncologieverpleegkunde heeft met andere disciplines en andere groepen verpleegkundigen. De oncologiedagen beslaan twee dagen, het is ook mogelijk voor

C olo f on Cura is een uitgave van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Oplage: 2.500

slechts één dag in te schrijven. Het gehele programma bestaat uit zeer diverse onderdelen: sessies, lezingen, workshops, posterpresentaties, debatten, workshops en open abstract presentaties. Het congres wordt georganiseerd door de Vereniging van Oncologie Verpleegkundigen in samenwerking met het Jeroen Bosch Ziekenhuis en het Intergraal Kankercentrum Zuid. Sprekers vanuit het Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn mw. H. van den Broek, oncologieverpleegkundige/ supervisor, mw. B. van de Walle, verpleegkundig specialist Oncologie en dr. T. J. Smilde, internist- oncoloog. U kunt zich aanmelden voor dit congres via www.vvov.org of www.elseviergezondheidszorg.nl. De kosten bedragen e 135 per dag (e 125 voor VvOV-leden) en e 215 voor 2 dagen (e 190 voor VvOV leden). U kunt meer lezen over dit congres op www.elseviergezondheidszorg. nl/evenementen. Met vragen kunt u zich wenden tot het secretariaat congresredactie, Chantal Dijkhuizen, telefoonnummer (0346) 57 73 22 en per e-mail: congresredactie@ vvov.org. 29 november > Voorlichtingsavond: Bevallen op de locatie Groot Ziekengasthuis, 19.3021.30 uur, aula locatie Groot Ziekengasthuis. 11 december > Voorlichtingsavond: Wat is dementie? 19.30-21.30 uur, aula (Kapel) locatie Carolus.

Hoofdredacteur Sylvie Maas Eindredacteur Saskia Byvanck Foto’s Suzanne Bruijstens Christ Goossens Yvonne Lemmens Opmaak en drukwerk Drukkerij BibloVanGerwen ’s-Hertogenbosch Redactieleden: Corrie Baars Jolande Bastiaans Koop Bosscha Suzanne Bruijstens Saskia Byvanck Arla Heins Jacqueline van der Krabben Christien Reinhard Olaf Tan Jan Verbaal Redactieadres Jeroen Bosch Ziekenhuis locatie Willem-Alexander Afdeling Communicatie T: (073) 699 84 48/84 49 F: (073) 699 89 29 E: [email protected]

In deze rubriek schrijven patiëntenvoorlichters van het ziekenhuis om de beurt een stukje over hun dagelijks werk.

Zeldzame aandoening Een vrouw in ochtendjas komt het voorlichtingscentrum binnen en bekijkt de folders die er staan. Ik merk dat zij niet vindt wat zij zoekt en vraag of ik haar kan helpen. De vrouw vertelt dat zij opgenomen is in het ziekenhuis. De dag voor opname kreeg zij van haar specialist te horen dat zij een bepaalde aandoening heeft. Of ik daar wat meer informatie over heb. Direct weet ik dat er over deze aandoening geen folder is in het voorlichtingscentrum. Dit vertel ik de vrouw en ik bied haar aan om de informatie voor haar op te zoeken. Ik leg haar uit dat wij onder meer een informatiesysteem hebben, waarin wij betrouwbare informatie kunnen vinden. Het blijkt om een zeldzame aandoening te gaan waar zowel in het informatiesysteem als via internet weinig tot geen informatie over te vinden is. De informatie die ik wel vind, is erg moeilijk en voor deskundigen bedoeld. Wel heb ik het adres van een patiëntenvereniging. Ik bespreek dit met de vrouw en raad haar aan om haar vragen voor te leggen aan haar behandelend specialist. Soms is het moeilijk om gerichte informatie over een aandoening of onderwerp te geven. Door een juiste verwijzing naar bijvoorbeeld een andere instantie of behandelend specialist kunnen wij er toch voor zorgen, dat patiënten aan de gevraagde informatie komt. n Esther van Breugel, medewerkster bureau Patiëntenvoorlichting

Tekstbijdragen Geert Braam (GB) Suzanne Bruijstens (SU) Esther van Breugel Saskia Byvanck (SB) Frans Croonen Berend Immink (BI) Sacha van Hees Marianne van der Heijden Jan-Willem Meijer Paetrick Netten Mari van de Ven Jan Verbaal Annemieke van der Weij

Cura is ook op de website van het ziekenhuis te vinden: www.jeroenboschziekenhuis.nl. De redactie van Cura is niet verantwoordelijk voor de vakinhoudelijke informatie in dit blad. Bij ingezonden stukken behoudt de redactie zich het recht voor om, zonder opgaaf van redenen, artikelen in te korten dan wel te weigeren. Ingezonden artikelen zonder naam van de schrijver worden niet geplaatst.

Cura, jaargang 3, nummer 2 | 19

Orale toediening van antibiotica is prettiger voor patiënten dan intraveneuze toediening en reduceert bovendien het aantal fouten. Met deze wetenschap begon het project Antibiotica Switch op de afdelingen Interne Geneeskunde van de locaties Carolus en Groot Ziekengasthuis (GZG) Het doel: het halveren van het onnodig intraveneus gebruik.

Halveren intraveneus antibioticagebruik Het project had in 2005 nog een teleurstellende eerste effectmeting. Er kwam een doorstart en een tweede effectmeting in juni van dit jaar laat zien dat het aantal onnodige intraveneuze antibioticagiften is gedaald met bijna 57 procent. Er is nog wel een groep patiënten waarbij te laat op de orale toediening wordt overgegaan. Het streven is nu om iedereen op tijd te laten ‘switchen’. Beoordeling antibioticatoediening Om het overgaan op orale toediening te bevorderen, zijn in de dagelijkse werk­ processen extra herinneringen ingebouwd. Twee keer per week ontvangen artsassistenten een overzichtslijst van de apotheek van alle patiënten die langer dan drie dagen intraveneuze antibiotica ont­vangen. De arts-microbiologen hebben in dit project een signalerende en ­adviserende rol. Arts-microbioloog Sander Leenders: “Samen met de behandelend internisten beoordelen wij de antibioticatoediening. Na de teleurstellende eerste effectmeting, hebben we de beoordeling vervroegd. In plaats van achteraf te kijken of er juist geswitcht was, beoordelen we de toediening van antibiotica van de patiënten die nu opgenomen zijn. Het switchen moet standaard worden, zodat wij straks alleen nog steekproefsgewijs kijken of het goed gaat.”

Herinneren Per afdeling is er een verpleegkundige die als aanspreekpunt en ‘motivator’ optreedt. Om mensen aan het switchen te blijven herinneren, zijn er onder meer posters met de resultaten van het project op de afdeling opgehangen. Ook is het switchen een vast onderdeel geworden van de visites. En op de medicijnlijsten die we van de apotheek krijgen, staat bij patiënten die langer dan twee dagen antibiotica krijgen een herinnering: ‘denk aan switch’. Uiteindelijk is het de bedoeling om het switchen breder in het ziekenhuis in te voeren. n SU

> 

Switchen van intraveneuze naar orale

toediening van antibiotica



Voordelen voor de patiënt

- Geen infecties door intraveneuze infuusnaald. - Grotere bewegingsvrijheid. - In een aantal gevallen met vervroegd ontslag naar huis. - Minder kans op fouten bij antibioticatoediening.

‘Denk aan Switch’.

(advertentie)

(OEBESPAARTU OPJURIDISCHEKOSTEN +IJKOPWWWCONFLICTMEESTERSNLOFBEL VOORSNELLEMEDIATIONTEL 

20 | Cura, jaargang 3, nummer 3