Gas Quality and Quantity Measurements

Kiwa Gas Technology

Gas Quality and Quantity Measurements Gas - in alle voorkomende hoedanigheden en kwaliteiten vertegenwoordigt een hoge waarde, niet alleen als commercieel product, maar ook als relatief schone brandstof, met alle milieuvoordelen van dien.

Kiwa Gas Technology beschikt over uitgebreide know how op het gebied van geavanceerde gasmeting, zowel gassamenstellingsmeting als gashoeveelheidsmeting. Deze expertise is samengebracht binnen de unit Gas Quality and Quantity Measurements. Deze unit ondersteunt bedrijven op elk niveau in de gaskolom bij het nauwkeurig vaststellen van de gasvolumestroom en/of de gaskwaliteit. Het werkveld van Gas Quality and Quantity Measurements is de gaslevering ‘van put tot pit’, van gasproducent naar eindverbruiker. In deze brochure informeren wij u over de services die Gas Quality and Quantity Measurements u kan leveren.

Analyses Gasanalyses De unit Gas Quality and Quantity Measurements voert zowel kwalitatieve als kwantitatieve analyses uit aan gasvormige brandstoffen, zoals aardgassen, LPG, stortgas en biogas. Op basis van de analyseresultaten kunnen vervolgens de specifieke gaseigenschappen worden berekend, zoals de calorische waarde, de Wobbe-index, de dichtheid en de compressibiliteit. Wij zijn gespecialiseerd in het analyseren van aardgassen, inclusief de monstername en bieden u standaardoplossingen voor de bepaling van: • hoofdcomponenten en gaseigenschappen • hogere koolwaterstoffen • aromaten

• • • • •

zwavelverbindingen halogeenkoolwaterstoffen siliciumverbindingen waterdauwpunt dauwpunt van hogere koolwaterstoffen

Daarnaast kan de unit Gas Quality and Quantity Measurements gasanalyses ‘in het veld’ verzorgen. Deze dienstverlening kan aantrekkelijk zijn in geval van: • instabiele gassamenstellingen • meervoudige analyses op dezelfde locatie • behoefte aan directe beschikbaarheid van de analyseresultaten • behoefte om veranderingen in de gassamenstelling vast te leggen

De gasanalyses zijn herleidbaar naar internationale normen en de analyserapporten worden desgewenst ‘tailor-made’ opgeleverd. Het Fysisch Chemisch Laboratorium van Kiwa Gas Technology is conform de NEN-EN-ISO/IEC 17025:2005 geaccrediteerd door Raad van Accreditatie en voldoet hiermee accreditatiecriteria voor testlaboratoria voor het analyseren van aardgassen van distributiekwaliteit.

Bepaling van de ruikbaarheid van het gas Aardgas is van nature reukloos. Om de veiligheid bij de distributie en toepassing ervan te verhogen wordt odorant aan het gas toegevoegd, waardoor het de karakteristieke alarmerende gaslucht verkrijgt. In Nederland wordt hiervoor de reukstof tetrahydrotiofeen (THT) toegepast. De kwaliteit van de odorisatie kan door de unit Gas Quality and Quantity Measurements worden gecontroleerd door: • met een bepaalde frequentie gasmonsters te nemen en deze vervolgens te analyseren op de aanwezigheid van odorant

• uitgenomen gasmonsters te onderzoeken op ruikbaarheid door de geursterkte ervan te vergelijken met die van een referentiegas.

Kwaliteitsbewaking met betrekking tot de odorisatie De controle op de kwaliteit van de odorisatie vindt normaliter plaats op die punten, waar het gas door de landelijke netbeheerder wordt geodoriseerd. Echter ook op plaatsen waar sprake is van lokale gasinvoeding in het distributienet (bijvoorbeeld ingeval van stortgas/biogas dat vooraf tot distributiekwaliteit is opgewerkt) dient de kwaliteit van de odorisatie inzichtelijk gemaakt te worden.

Controle op de ruikbaarheid van het gas Om ervan verzekerd te zijn dat het gas dat door de eindverbruikers wordt afgenomen te allen tijde voldoende ruikbaar is, controleert Kiwa Gas Technology de ruikbaarheid van het gas op een groot aantal locaties in de periferie van het gasdistributienet.

gericht is op maximale ontzorging van bedrijven en instellingen, die emissiemeldingsplichtig zijn in het kader van de Regeling Emissiehandel CO2 en NOx. Dit integrale concept omvat ondermeer de volgende diensten: • uitvoeren van initiële audits op het vlak van techniek, procedures en kwaliteitsborging, met als doel inzicht te verkrijgen in de eventuele onvolkomenheden bij de emissieregistratie en verbeteracties te formuleren • beoordelen en zonodig aanpassen van het monitoringsprotocol CO2 en NOx • beoordelen van de energieverbruiksmeetinrichtingen (voor olie en gas) van die stookinstallaties, die in het monitoringsprotocol zijn vermeld, en adviseren met betrekking tot onderhoud, kalibratie en/of vervanging van deze meetinrichtingen • ondersteuning bij de vervanging van meetinrichtingen, zoals bestellen van meters, maken van tekeningen voor de inbouw en begeleiden van de inbouw

• verrichten van NOx-emissiemetingen • vrachtbepaling CO2 en NOx per maand en per jaar • opstellen van CO2- en NOx-emissiejaarverslag • arrangeren van beoordeling van het emissiejaarverslag door een daartoe erkende verificateur • advies inzake aan- of verkoop van emissierechten • advies inzake emissiereductie • verzorgen van wijzigingsmeldingen richting de Nederlandse Emissieautoriteit • opzetten van kwaliteitssystemen met betrekking tot de emissieregistratie. Wat levert de invoering van het concept u op? Implementatie van het concept biedt u: • continu inzicht in uw emissiepositie • financieel voordeel doordat u tijdig kunt anticiperen op de mogelijkheden van koop en verkoop van emissierechten • sturing op emissie-efficiëntie • betrouwbare emissiedata • risicobeheersing met betrekking tot sancties van de Nederlandse Emissieautoriteit.

NOx-Emissiemetingen In het kader van het ‘Besluit handel in emissierechten’en het ‘Besluit emissie-eisen stookinstallaties (BEES)’. Ook voor het verrichten van NOx-emissiemetingen aan ketelinstallaties, warmte/ krachtinstallaties of industriële procesinstallaties kunt u bij de unit Gas Quality and Quantity Measurements van Kiwa Gas Technology terecht. Samen met u gaan we nauwkeurig na welke typen emissiemetingen in uw specifieke situatie tot het door u beoogde resultaat leiden, waarna de feitelijke uitvoering van de metingen wordt uitbesteed aan de meetspecialisten van Kiwa Gastec Certification.

Kiwa Gastec Certification is één van de weinige emissie-meetinstanties in Nederland die hiervoor door de Raad voor Accreditatie is geaccrediteerd en die als zodanig door de Nederlandse Emissieautoriteit (NEa) is erkend. Kiwa Gas Technology is u vervolgens graag met haar adviezen van dienst bij het verlagen van de geconstateerde NOx-emissieniveaus.

Emissiehandel CO2 en NOx Kiwa Gas Technology heeft samen met haar partner Borger & Burghouts een integraal dienstverleningsconcept ontwikkeld, dat

Gasmeting Advisering De unit Gas Quality and Quantity Measurements beschikt over uitgebreide know how op het gebied van gasmeting, of het nu gaat om meting van de gasvolumestroom of van de gassamenstelling. De kennis en ervaring op het specifieke gebied van de gasmeting komt voort uit vele jaren van onderzoek en ontwikkeling, alsook uit het vele normalisatiewerk dat de unit Gas Quality and Quantity Measurements sinds jaar en dag op dit vlak heeft verricht. Vanuit deze uitstekende kennispositie adviseren wij u graag over alle aspecten van de gasmeting, zoals: • (inter)Nationale wet- en regelgeving op het gebied van gasmeting; • IJkwettelijke aspecten; • Technische uitvoeringsvormen en functionaliteiten van gasmeetapparatuur; • Volumeherleiding; • Inbouw van gasmeetinrichtingen; • Beheer, onderhoud en kalibratie; • Inkoopspecificaties; • Selectie van meetapparatuur; • Miswijzing; • Kwaliteitsborging; • Telemetrie. De unit Gas Quality and Quantity Measurements is u graag van dienst met het beoordelen van uw meetinstallaties ten aanzien van bovengenoemde aspecten. Ook indien zich verschillen voordoen tussen de in- en verkoopmeting kan de unit Gas Quality and Quantity Measurements u behulpzaam zijn bij het vinden van de oorzaken. Vanuit de expertise die onze unit op dit specifieke vlak heeft opgebouwd, heeft zij inmiddels tal van opdrachtgevers - veelal energiedistributiebedrijven - met succes kunnen ondersteunen.

Arbitrage bij meetverschillen Bij de gasoverdracht van aanbieder naar afnemer kunnen zich in voorkomende gevallen geschillen voordoen over de wijze waarop de gashoeveelheidsmeting en/of gassamenstel-

lingsmeting plaatsvindt.Indien zich dergelijke geschillen voordoen kan de unit Gas Quality and Quantity Measurements als onafhankelijk deskundige optreden en een nader onderzoek instellen naar de wijze waarop de gasmeting wordt uitgevoerd, alsook de wijze waarop de verkregen verbruiksinformatie wordt verwerkt en/of opgeslagen.

Beheer, onderhoud en inspectie van Fiscal Metering Systems Met de term ‘Fiscal Metering Systems’ worden doorgaans de comptabele gasmeetinrichtingen aangeduid die worden gebruikt om de energie-inhoud te bepalen van gasstromen stroomopwaarts in de gaskolom, te weten bij de gasproductie en bij het gastransport. Veelal bestaan deze systemen uit een voor druk en temperatuur gecorrigeerde gashoeveelheidsmeting in combinatie met een gassamenstellingsmeting. De unit Gas Quality and Quantity Measurements beschikt over ruime kennis en ervaring met betrekking tot het beheer, het onderhoud en de inspectie van Fiscal Metering Systems. Voorbeelden van services die de unit op dit vlak kan verrichten zijn: • controle van de gashoeveelheidsmeting • controle van druk- en temperatuurvoelers • inspectie, onderhoud en kalibratie van proces-gaschromatografen

• controle op de beschikbaarheid van kalibratiegassen, testgassen en hulpgassen • levering van kalibratiegassen, testgassen en hulpgassen • bijhouden van logboeken • call-out service bij storingen • advies met betrekking tot systeemaanpassingen • commissioning • actualiseren van Metering Manuals • uitvoering gasanalyses, inclusief monstername • bepaling odorantgehalte en ruikbaarheid

Statistische controle van huishoudelijke & zakelijke gasmeters Gasmeters die in Nederland worden gebruikt voor comptabele doeleinden, zijn onderworpen aan de Metrologiewet. Dit geldt ook voor de zogenaamde Elektronische Volume Herleidings Instrumenten (EVHI), waarmee het door de gasmeter geregistreerde verbruik wordt gecorrigeerd voor de heersende gasdruk en -temperatuur.

Namens het Ministerie van Economische Zaken ziet Verispect, een onderdeel van het Nederlands Meetinstituut (NMi) erop toe, dat de in gebruik zijnde comptabele gasmeters en EVHI’s aan de Regelgeving voldoen. Een van de eisen is het hebben van een systeem voor periodieke controle. In opdracht van EnergieNed, de federatie van de Nederlandse energiedistributiebedrijven, heeft de unit Gas Quality and Quantity Measurements een coördinerende en controlerende rol bij de uitvoering van de Gasmeterpool. Dit is een systeem voor statistische, steekproefsgewijze kwaliteitscontrole van huishoudelijke en zakelijke gasmeters, alsook van EVHI’s, voor meting van gasvolumestromen tot 10 miljoen m3 per jaar. De verantwoordelijkheid voor de feitelijke uitvoering van dit controlesysteem berust bij de individuele meetbedrijven. Het systeem is nader omschreven in het ‘Reglement Meterpools’, dat door Verispect is goedgekeurd en door EnergieNed wordt uitgegeven.

Op basis van een samenwerkingsovereenkomst tussen Verispect en Kiwa Gas Technology ziet Verispect toe op de correcte uitvoering van de werkzaamheden, zoals vermeld in het Reglement. De unit Gas Quality and Quantity Measurements controleert hierbij de correcte en tijdige uitvoering van de aan de Gasmeterpool verbonden werkzaamheden van zowel meetbedrijven als controlebedrijven. Van de rapportage hierover ontvangt Verispect een afschrift. Nederlandse meetbedrijven, die overwegen om zich aan te sluiten bij de Gasmeterpool, dienen hiertoe contact op te nemen met EnergieNed.

Verificatie van de technische aspecten van gasleveringscontracten Bij de gaslevering zijn de financiële belangen van zowel de aanbieders als de afnemers substantieel. Om die reden dienen de betrokken partijen de overeengekomen contractbepalingen nauwlettend te bewaken. Dat is op zich een complexe opgave, omdat het gas tijdens het traject ’van put naar pit’ doorgaans vaak van eigenaar verwisselt en daarbij vele overdrachtspunten passeert. De unit Gas Quality and Quantity Measurements ondersteunt u graag bij • het meten van de gasvolumestroom op de overdrachtspunten (gasinkoop-meting) • het vaststellen van de calorische waarde van het overgedragen gas (als basis voor de facturering) • het controleren van gaschromatografen ‘in het veld’. Bovendien kan de unit Gas Quality and Quantity Measurements voor u de samenstelling van het geleverde gas onderzoeken • op de aanwezigheid en de concentratie van specifieke componenten, zoals aromatische koolwaterstoffen, zwavel en mercaptanen • op de aanwezigheid en concentratie van odorant • op de aanwezigheid van vloeistoffen of vaste stoffen, zoals condensaat van hogere koolwaterstoffen, olie of stof. Gedurende een periode van meer dan 35 jaar heeft de unit Gas Quality and Quantity Measurements in opdracht van de gezamenlijke Nederlandse energiebedrijven de technische aspecten van de gasinkoop contracten geverifieerd. De unit Gas Quality and Quantity Measurements beschikt over speciale meetapparatuur voor de vaststelling van de gaskwaliteit. Daarnaast heeft de unit uitgebreide expertise op het gebied van gascontract-bewaking en treedt hierbij op als onafhankelijke partij.

Biogas Biogas is het product van vergisting van biologische materialen. Het biogas is ruwweg onder te verdelen in: • stortgas • biogas uit rioolwaterzuivering • biogas uit mestvergisting Biogas wordt in veel gevallen direct benut op de locatie waar het gewonnen wordt, bijvoorbeeld door het aan een verwarmingsketel of een gasmotorgedreven generator aan te bieden. Daarnaast wordt het biogas in toenemende mate toegepast als vervanger voor aardgas. Daartoe dient het eerst naar distributiekwaliteit opgewerkt te worden. Kiwa Gas Technology heeft al meer dan twintig jaar ervaring met de invoeding van biogas in het gasnet. De unit Gas Quality and Quantity Measurements adviseert netwerkeigenaren, maar ook biogasproducenten en gasverbruikers over de gaskwaliteit, hoe zij die kunnen meten en welke maatregelen zij kunnen nemen om die te verbeteren. In ons laboratorium analyseren wij jaarlijks enkele honderden biogasmonsters voor onze klanten. Voor hen is het belangrijk om te weten of het gas voldoet aan de juiste specificaties voor gebruik in het aardgasnet of voor toepassing in een gasmotor. Soms gaat het daarbij uitsluitend om de samenstelling van het biogas, op basis

waarvan wij de specifieke gaseigenschappen berekenen, zoals de calorische waarde, de Wobbe-index en het methaangetal. Veelal echter zijn onze opdrachtgevers tevens geïnteresseerd in de eventuele aanwezigheid van ongewenste componenten in het biogas, zoals zwavelverbindingen, siliciumverbindingen en halogenen (chloor- en fluorverbindingen). Deze componenten kunnen bij gebruik van het biogas in gasmotoren en ketels tot schade leiden.

Profiel Kiwa Gas Technology Internationale dientverlening op het gebied van gastechnologie (o.a. aardgas, LPG, waterstof en biogas). Kiwa Gas Technology levert voor de winning, distributie en toepassing van gas de volgende diensten: advisering, engineering, training, productontwikkeling, bouw van componenten, apparaten en systemen. Kiwa Gas Technology werkt voor gasproducenten en transportmaatschappijen, energiebedrijven, energieverbruikende industrie, apparaten industrie, bedrijven die behoefte hebben aan gasexpertise.

Hebben wij uw interesse gewekt?

8051KIW GT

Neemt u dan contact op met: ir. Theo Muselaers Account Manager Gas Supply Services Tel. +31 (0)55 53 93 259 Fax +31 (0)55 53 93 223 E-mail: [email protected]

Kiwa Gas Technology Wilmersdorf 50 Postbus 137 7300 AC Apeldoorn Tel. +31 (0)55 53 93 252 Fax +31 (0)55 53 93 223 [email protected] www.1kiwa.com