III / 3
17 10 2005
‹1
F A C U LT E I T TECHNIEK, TECHNISCHE
TBM-opleidingen geaccrediteerd De Nederlands-Vlaamse Accreditatieorganisatie heeft onlangs alle opleidingen van de faculteit TBM geaccrediteerd, te weten de bacheloropleiding Technische Bestuurskunde en de masteropleidingen Systems Engineering, Policy Analysis and Management; Management of Technology; en Engineering and Policy Analysis.
Werkgroepen
De TU Delft en de Universiteit van Leiden hebben Frits Bolkestein per 1 december
Eerste afstudeerder MSc SEPAM Op 31 augustus ontving Vera ten Hacken, de eerste afstudeerder van de MSc Systems Engineering, Policy Analysis and Management, haar diploma. De MSc SEPAM is de ‘doorstroommaster’ van de bacheloropleiding Technische Bestuurskunde. De eerste afstudeerder van de ongedeelde TB-opleiding zwaaide af in 1996. Zie ook pag. 7
Ivo Bouwmans programmamanager BSc TB Met ingang van 5 september is dr.ir. Ivo Bouwmans, universitair docent bij de sectie Energie & Industrie, programmamanager van de BSc Technische Bestuurskunde. Hij is de opvolger van dr.ir. Els van Daalen, die de functie vanaf de invoering van de bachelorsopleiding vervulde en ook een grote inbreng had in de totstandkoming van het curriculum.
DELFT
allerlei overbrengingsmechanismen een rol, zoals epigonen die het oorspronkelijke gedachtegoed in een latere periode naar eigen hand zetten. Maar enfin, ik heb mijzelf nog acht jaar de tijd gegeven om het werk te voltooien. Dan ben ik tachtig en dan ga ik vissen.”
Start MSc Geomatics
Onlangs is het Delft Center of Aviation opgericht, een instituut voor integrale ontwikkeling van luchthavens. De constituerende faculteiten zijn TBM, LR en CiTG. Van het College van Bestuur ontving het Center een aanmoedigingspremie van € 250.000.
MANAGEMENT
Frits Bolkestein hoogleraar bij TBM
Jeroen van den Hoven is benoemd tot voltijdhoogleraar Ethics and Technology. Hij bekleedde bij TBM voorheen de bijzondere leerstoel in de humanistische wijsbegeerte. Van den Hoven is sinds mei adviseur van de Eurocommissaris voor Informatiemaatschappij en Media. Zie ook pag. 5
Delft Center of Aviation opgericht
UNIVERSITEIT
EN
LEERSTOEL: INTELLECTUELE GRONDSLAGEN VAN POLITIEKE ONTWIKKELINGEN
Van den Hoven hoogleraar Ethics and Technology
Op 1 september is de nieuwe masteropleiding Geomatics van start gegaan. Geomatics houdt zich bezig met de gehele geo-informatieketen, van datainwinning en -opslag tot visualisatie en besluitvorming m.b.v. ruimtelijke gegevens. De opleiding is een coproductie van de faculteiten TBM, Luchtvaarten Ruimtevaarttechniek (LR), en Civiele Techniek & Geowetenschappen (CiTG).
BESTUUR
2004 gezamenlijk benoemd tot hoogleraar ‘Intellectuele grondslagen van politieke ontwikkelingen’. Ter gelegenheid van zijn oratie op 9 november zocht TBM-Quarterly hem op in zijn werkappartement aan de Amsterdamse Amstel. “Ik ben behoorlijk positief over de Delftse studenten. Ik vind ze zeer gemotiveerd.”
Toen Frits Bolkestein in 1959 zijn doctoraaldiploma in de Wijsbegeerte behaalde, overwoog hij een promotie op het onderwerp ‘antidemocratische intellectuelen’. Het kwam er niet van. Hij accepteerde een baan bij Shell en vertrok naar Oost-Afrika om ‘olie te verkopen’, zoals hij het zelf uitdrukt. In de zestien jaar die hij bij Shell werkzaam was, vervulde hij o.a. posten in Honduras, El Salvador, Londen, Indonesië en
In Bolkesteins boek GrensFoto: Bob Bronshoff/Hollandse Hoogte verkenningen; Dagboek van een Parijs. In 1978 stapte hij over naar de Eurocommissaris lezen we op ‘vrijdag 28 mei 2004’: “[…] Vervolgens naar politiek en doorliep daarin, zoals Leiden voor een gesprek met A.W. iedereen weet, een lange en succesKist, voorzitter van het CvB, volle carrière. Hij was Tweedeen Fokkema, rector magnificus Kamerlid voor de VVD, in Delft, die mij een gedeeld staatssecretaris voor buitenbuitengewoon hoogleraarschap landse handel, minister van aanboden om middels twee Defensie, fractievoorzitter, en werkgroepen mijn onderzoek van 1999 tot november 2004 te vervolgen. Lijkt me leuk. Eurocommissaris voor de […]” Bolkestein aanvaardde Interne Markt, belastingen en het aanbod en werd voor drie douane. “Maar al die tijd”, zo jaar voor twee dagdelen per week vertelt hij, “heeft het onderwerp van benoemd, in Leiden aan de faculteidie antidemocratische intellectuelen ten Sociale Wetenschappen en mij niet losgelaten.” Rechtsgeleerdheid, in Delft aan de Rauwe politiek faculteit TBM. Na een actief leven heeft Bolkestein op tweeënzeventigjarige leeftijd jaar In januari van dit jaar gingen de eereindelijk de rust gevonden om de stu- ste twee werkcolleges van start, een in die weer op te pakken. Hij werkt aan Leiden en een in Delft. Derdejaarseen onderzoek naar de intellectuele student Technische Bestuurskunde grondslagen van de belangrijkste poli- Diederik Apotheker was een van de tieke ontwikkelingen in de twintigste deelnemers aan het Delftse college, eeuw, dus zijn interessegebied heeft waarin Bolkestein de Russische intelzich aanzienlijk verbreed. Zijn magligentsia in het tijdvak 1825-1875 num opus, dat naar verwachting over behandelde. “Het was een pittig collecirca acht jaar verschijnt, zal over drie ge, waarin je veel moest lezen, maar thema’s gaan: de opkomst en onderhet was erg interessant. Ik wilde heel gang van totalitaire dictaturen, deko- graag college lopen bij Bolkestein. lonisatie en de eenwording van Het is een erudiete man met heel veel Europa. ervaring op uiteenlopende gebieden. “Ik heb een lastige invalshoek gekoIk ben zelf geïnteresseerd in politiek, zen”, aldus Bolkestein, “het gaat mij ik heb zelfs een jaar politicologie niet om de invloed van intellectuelen gestudeerd. Van Russische denkers en op andere intellectuelen, zoals in de schrijvers wist ik echter heel weinig history of ideas wordt bestudeerd, af. Het leuke van dit college was dat maar om de invloed van intellectuelen Bolkestein veel belangstelling toonde op de rauwe politiek. Die is moeilijk voor de inbreng van de studenten. te reconstrueren, want daarbij spelen Dat werkte zeer stimulerend. We heb-
ben het bijvoorbeeld gehad over Belinsky, Herzen, Toergenjev, Dostojevski en Tsjernysjevksi, wiens boek Wat te doen? grote invloed heeft uitgeoefend op Lenin. Ik vond de lessen zo interessant dat ik zelfs een aantal boeken van en over de Russen heb aangeschaft.” Regressie-analyse
Als Bolkestein met het commentaar van deze student wordt geconfronteerd, knikt hij vergenoegd. “Kijk, het vonkje is dus overgegaan. Ik moet zeggen dat ik zelf behoorlijk positief ben over de Delftse studenten. Ik vind ze zeer gemotiveerd. Uiteraard besef ik dat de onderwerpen die ik behandel wat verder van hen af liggen, maar ik vond ze desondanks zeer oplettend en geïnteresseerd.” Door zijn kandidaatsopleiding wis- en natuurkunde en zestien jaar lang omgang met ingenieurs bij Shell heeft Bolkestein wel degelijk affiniteit met techniekstudenten. “Soms leveren ze waardevolle input die ik van Leidse studenten niet hoef te verwachten. Ik vroeg hen op een gegeven moment of ze enig idee hadden van de omvang van de Russische bevolking rond 1800. Daar had niemand een antwoord op, ikzelf ook niet. We hadden die informatie echter wel over de jaren 1860, 1880 en 1900. Toen heeft een van mijn slimme Delftse studenten een regressie-analyse gedaan en daaruit geconcludeerd dat er in 1800 circa 40 miljoen Russen moeten zijn geweest. Verder zijn Delftse studenten natuurlijk heel handig in het ‘Googlen’, daar doe ik mijn voordeel mee. Maar ook inhoudelijk had hun werk kwaliteit; een van hen heeft bijvoorbeeld heel indringend geschreven over de roman De Demonen van Dostojevsky.” Opinieklimaat vóór WO I
De eerste Delftse werkgroep van Bolkestein start dit academisch jaar pas in november. Hij is namelijk druk bezig met het schrijven van zijn oratie, die hij op 9 november in de Nieuwe Kerk van Den Haag zal uitspreken. De toga en ‘de pet’ zijn al aangeschaft. “Ook al ben ik een nepdoctor en een nephoogleraar: ik doe het helemaal vervolg op pag. 2
2
TBM-Quarterly is het huisorgaan van de faculteit Techniek, Bestuur en Management van de TU Delft. Samenstelling, tekst en eindredactie Temming Tekstproducties, Delft
[email protected] Ontwerp en vormgeving Heike Slingerland bNO, Vlaardingen Fotografie Herman Kempers, Delft Druk JB&A Grafische Communicatie, Wateringen Vertalingen Taalcentrum VU, Amsterdam Oplage NL versie 3500, ENG versie 400 Met bijdragen van Nathalie Hugoosgift Laurens Nolet Ruben van Wendel de Joode
NIEUWE TOEPASSINGEN VAN ICT IN HET TBM-ONDERWIJS
Computerondersteuning bij samenwerken, beslissen en trainen door Nathalie Hugoosgift Op 14 juni presenteerden drie docenten van TBM drie uiteenlopende vormen van onderwijsvernieuwing met behulp van ICT. Deze projecten werden uitgevoerd in het kader van het toonaangevende project IMAGO (ICT-Modelled And Globally
Maquette gebruikt bij spel ‘Duurzaam Beslissen’
voor elkaar te krijgen. Uiteindelijk is er maar éénmaal een conferentie met de drie landen tegelijk gehouden. Hoewel de ervaring leert dat studenten vooral in de afstudeerfase behoefte hebben aan vaardigheden op het gebied van verspreid samenwerken, is de animo voor het vak onvoldoende. In 2005-2006 zal het vak daarom niet worden aangeboden.
Oriented), dat door het College Faculteit Techniek, Bestuur en Management, TU Delft Jaffalaan 5 Postbus 5015 2600 GA Delft T F E I
015 - 278 71 00 015 - 278 48 11
[email protected] www.tbm.tudelft.nl
TBM-Quarterly is als PDF beschikbaar op www.tbm.tudelft.nl. This journal is also available in English. To receive a copy please call +31 15 2787100 or send an email to
[email protected]
van Bestuur wordt gefinancierd. Een korte impressie van de bevindingen.
vervolg van pag. 1: Frits Bolkestein hoogleraar bij TBM volgens het boekje”, zegt hij lachend. In 2005/2006 zullen de werkgroepen achtereenvolgens aan de volgende drie onderwerpen zijn gewijd: het opinieklimaat in Europa voorafgaande aan de Eerste Wereldoorlog, de ideologische ontwikkelingen in het interbellum (de periode tussen de twee Wereldoorlogen) en de eenwording van Europa. Voor het eerste college heeft hij een dikke reader samengesteld met teksten van o.a. de Leidse emeritus hoogleraar prof.dr. H.L. Wesseling, Stefan Zweig en hemzelf. “Naar mijn bescheiden mening is de Europese beschaving in de Eerste Wereldoorlog geknakt. Het is buitengewoon belangrijk die periode te bestuderen, vanwege alles wat er uit is voortgekomen. Voor studenten is het nuttig om historisch inzicht te verwerven in ontwikkelingen waarvan we de gevolgen dagelijks merken.” Inbreng in TBM-opleidingen
Naast de werkgroepen zal Bolkestein jaarlijks een lezing houden over een deelaspect van zijn onderzoek in het kader van Studium Generale. Is hij ook bereid om de studenten uit de TBM-opleidingen iets over zijn ervaringen als Eurocommissaris te komen vertellen? Zijn portefeuille Interne Markt bevatte voor aankomend bestuurskundig ingenieurs natuurlijk allerlei interessante kwesties. “Ik wil daar best een paar uur voor inruimen”, belooft hij, “al moet ik wel uit-
Voor het vak Functioneel Ontwerpen speelden studenten Technische Bestuurskunde, Civiele Techniek en Bouwkunde het spel Duurzaam Beslissen (Dubes). Dubes is een project van docenten Pieter Bots (sectie Beleidsanalyse), Ellen van Bueren en Haiko van de Voort (sectie Beleidskunde/Organisatie & Management), Alex Fraaij (faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen), Sybrand Tjallingii (faculteit Bouwkunde) en Robin Seijdel van TNO Research. In dit spel werd MEDIA gebruikt, een computermodel dat de betrokken partijen ondersteunt bij het nemen van beslissingen over de herstructurering van Groenveld, een typisch naoorlogse wijk. De studenten werden in groepjes ingedeeld en kropen in Uitdagingen van verspreid de huid van de partijen die bij de hersamenwerken structurering betrokken waren: de Vanaf het begin werden de studenten gemeentelijke diensten ‘Bouwen en geconfronteerd met de uitdagingen Wonen’ en ‘Stadsbeheer’, een woningvan wereldwijd samenwerken. Door corporatie, een vastgoedexploitant, bijvoorbeeld tijdsverschillen en coneen nutsbedrijf, een waterschap, een flicterende agenda’s was gelijktijdige bewonerscomité, een welzijnsstichting communicatie niet altijd mogelijk. en een milieubeweging. Alle partijen Omdat universiteiten en studenten moesten aangeven wat zij onder met verschillende computersystemen ‘duurzaamheid’ verstonden, welke werkten, crashte hier en daar een digi- concrete verbeteringen ze in de wijk taal college. wilden uitvoeren en aan welke inhouBlackboard, een groupware applicatie delijke eisen deze verbeteringen waarmee Delftse studenten intensief moesten voldoen. werken was een goede, maar erg rigide basis voor verspreid samenwerken. Kiezen of delen Elke partij legde twee keer haar beslisEen van de punten uit de evaluatie was dan ook dat ook minder geavan- singen voor aan het externe bureau Dubes, dat werd gespeeld door de ceerde, maar veel meer gebruikte applicaties, nuttig waren, bijvoorbeeld spelleiding. Een partij kon bijvoorbeeld kiezen voor sloop of renovatie; MSN als chat-tool en Skype om te bellen via het internet. Het uiteinde- voor zichtbare duurzaamheid (door lijke ideaal is een open systeem waar- zonnecellen- en boilers in de wijk te plaatsen) of voor onzichtbare duurbij iedere student zijn eigen applicazaamheid door ‘groene’ stroom uit ties kan blijven gebruiken. Nu werd windmolenparken af te nemen. per groep beslist welke applicaties Bureau Dubes ondersteunde de gezamenlijk gebruikt werden. besluitvorming over Groenveld door Een andere conclusie was dat het de beslissingen van de partijen in noodzakelijk was dat de gebruikers MEDIA in te voeren en de consevan groupware tools vooraf gezamenquenties ervan aan de partijen terug lijke gebruiken, normen, waarden, te koppelen. Kenmerkend aan het doelen en verwachtingen afspraken, juist vanwege de uiteenlopende cultu- MEDIA-model is dat het niet alleen de (on)mogelijkheden van een bepaalrele achtergronden. de beslissing laat zien, maar ook oorGroot succes; toch geen vervolg zakelijke verbanden tussen beslissinOver één ding waren de studenten gen en de mate waarin een bepaalde het unaniem eens: videoconferenties partij deze consequenties zal acceptezijn een leuk, noodzakelijk en nuttig ren. onderdeel van verspreid samenwerAls bijvoorbeeld de gemeente ervoor ken. Wel gaven de studenten aan dat, kiest om regenwater door de grond juist bij samenwerken op afstand, sta- op te laten vangen en niet via het biele conferentiesoftware van hoge riool weg te laten vloeien, dan mogen beeld- en geluidskwaliteit onontbeer- de wijkbewoners hun auto’s niet meer lijk is. Dat was in deze cursus lastig met milieubelastende stoffen wassen.
lega-studenten van de Pennsylvania State University (VS) en de Middle Voor ingenieurs wordt het steeds East Technical University (Turkije). belangrijker om vaardig gebruik te De cursus startte met een videoconmaken van technologie die verspreid ferentie, zodat de docenten en stusamenwerken faciliteert, zogeheten denten in de verschillende landen groupware applicaties. digitaal kennis met elkaar konden In de opleidingen van TBM krijgt maken. Vervolgens werden de studeneffectief samenwerken met mensen ten in groepjes ingedeeld. Om het uit verschillende vakgebieden en met samenwerken op afstand te bevordeuiteenlopende achtergronden dan ook ren, kreeg elk groepje de taak om een veel aandacht. In het vak Collaborafictief bedrijf op te richten dat een tive Work and Groupware Technology multinational moest adviseren over de van Jaco Appelman (sectie Systeemmeest geschikte en gebruiksvriendekunde) leerden Delftse studenten om lijke computertechnologie voor verzo effectief mogelijk elektronisch en spreid samenwerken; een zogeheten op afstand samen te werken met col- Computer Supported Cooperative Work (CSCW) tool. Samenwerken op afstand met Groupware Technology
kijken dat ik geen achterhaalde zaken ga opdissen.” TBM-onderwijsdirecteur Paulien Herder reageert enthousiast op deze toezegging. “Dat is prachtig. Het is voor TBMstudenten nuttig en interessant te horen hoe het er op Europees niveau aan toegaat. Wij zijn hard bezig de curricula te internationaliseren, dus een lezing of workshop van prof. Bolkestein zou daar goed in passen. Hij zou kunnen spreken over onderwerpen als marktontwerp en marktwerking, economie van infrastructuren, de liberalisering van nutssectoren, of over standaardisering en patenten.” Bolkestein staat sowieso open voor meer contacten met de faculteit TBM, zo blijkt aan het einde van het gesprek. Van de hoogleraren kent hij alleen decaan Hugo Priemus, die hij omschrijft als ‘een groot man op volkshuisvestingsterrein’. Maar bij de constatering ‘iedereen kent u heel goed, maar u kent zelf niemand’ glimlacht hij fijntjes. “Zij kénnen mij, dat zal wel waar zijn, maar of zij mij goéd kennen, dat weet ik niet.” De oratie van Frits Bolkestein vindt plaats op 9 november, klokke 16.00 uur in de Nieuwe Kerk aan het Spui 175 te Den Haag. Inschrijven voor het werkcollege ‘Opinieklimaat voorafgaand aan WO I’ (WM0351TU, 3 ECTS) bij het secretariaat van Filosofie (TBM, kamer B3.330, tel. 015-2783887). Schriftelijke motivatie en cv bijvoegen. Max. aantal deelnemers: 15.
Computerondersteund beslissen over wijkherstructurering
Blijven de bewoners hun auto’s toch op milieuonvriendelijke manier wassen, dan is het Waterschap gedwongen om de hogere kosten van waterzuivering aan de bewoners door te berekenen. ICT bepaalt gedrag
MEDIA dwong studenten om tijdens discussies concreet en inhoudelijk te worden. Het model gaf hen immers meer inzicht in de consequenties van hun voorstellen, voor henzelf en voor de andere partijen. Dit had overigens een opmerkelijk effect. Studenten vertrouwden liever op de uitkomsten van MEDIA dan IRL - in real life - informatie uit te wisselen met de overige partijen. Als MEDIA bijvoorbeeld stelde dat de bewoners de dupe zouden zijn van een bepaald voorstel, dan werd vergeten de bewoners - die in het spel vertegenwoordigd waren! - hierover te raadplegen. De spelleiding heeft bewust met feedback hierover gewacht tot de slotevaluatie. Duidelijk is dat het gebruik van ICT het gedrag van gebruikers behoorlijk kan beïnvloeden. Interactieve tutorial voor simulatiepakket Arena
Arena is een pakket dat in de opleidingen van TBM wordt gebruikt om studenten te trainen in discrete simulatie. Alexander Verbraeck (sectie Systeemkunde) ontwikkelde voor studenten Technische Bestuurskunde en Engineering and Policy Analysis een interactieve, elektronische tutorial om het pakket onder de knie kunnen krijgen. Voorheen vonden de Arena-sessies plaats in de computerzaal, maar die situatie was niet ideaal. De computerzaal is niet groot genoeg om alle studenten tegelijkertijd te instrueren, zodat er meerdere sessies moesten worden gehouden. Sommige studenten moesten het vak daardoor op ongunstige tijdstippen volgen. Bovendien leende de computerzaal zich niet zo goed voor klassikale uitleg. Met de tutorial kunnen studenten zich het pakket eigen maken in hun eigen omgeving, tijd en tempo. In de praktijk bleek dit goed te werken. De studenten oefenden meer met Arena en vergrootten daardoor hun begrip van het programma. Bijkomend voordeel was dat de docenten het aantal (les)uren dat ze voorheen aan dit vak besteedden met meer dan de helft konden terugbrengen. In de toekomst zal de tutorial, naast voorbeeldschermen in ARENA, ook video-opnamen bevatten. Ook zal bij elk voorbeeld worden uitgelegd waaróm voor een specifieke aanpak is gekozen en zullen de studenten sneller antwoord krijgen op de vragen die ze per e-mail stellen.
IMAGO stelt jaarlijks een budget van ca. € 20.000 beschikbaar voor vernieuwende onderwijsprojecten. Docenten die een actieve bijdrage willen leveren aan de vernieuwing van het TBM-onderwijs met behulp van ICT kunnen contact opnemen met Sofia Dopper (Bureau Onderwijs & Studentenzaken;
[email protected]).
3
TBM BINNEN UNITECH-DELFT VERANTWOORDELIJK VOOR MANAGEMENTONDERWIJS
UNITECH: een ‘supergaaf’ jaar voor studenten met managementkwaliteiten Foto boven: Roland Ortt: “Veel TU-studenten hebben leiderschapskwaliteiten.” Foto onder: Raha Alikhanbagi (l.) wil zich bekwamen in ‘soft skillls’.
Van 27 augustus tot 3 september vonden aan de TU Delft de ‘Start-up Week’ en het ‘End-of-Year-Event’ plaats van het UNITECH International Programme. TBM-docent dr. Roland Ortt, die onlangs tot ‘Academic Director’ van het Delftse UNITECH-onder-
gramma moeten minimaal 30 credits worden besteed aan managementvakken, hetzij bij de gastuniversiteit, hetzij bij de eigen universiteit. Dit jaar geven Roland Ortt en prof. Hans de Bruijn samen een vak van 6 ECTS waarin technologymanagement en procesmanagement worden gecombineerd. Ortt verheugt zich er erg op. “In het eerste blok behandel ik allerlei aspecten van het technologische innovatieproces, van de ontdekking van de nieuwe technologie tot aan de eerste marktintroductie en de brede verspreiding. Ik laat zien dat het innovatieproces door omgevingsinvloeden of managementkeuzes niet altijd op dezelfde manier verloopt en dat er in ieder stadium van het proces weer andere combinaties van mensen nodig zijn. Hans de Bruijn behandelt vervolgens hoe actoren in zo’n proces kunnen samenwerken. De studenten krijgen de opdracht een innovatieproces, in een technologie van hun keuze, in kaart te brengen en het samenspel van de partijen daarin te analyseren. Die multiactorsysteembenadering is ‘typisch TBM’ en UNITECH-studenten blijken daar veel waardering voor te hebben.”
wijs is benoemd, legt uit wat het programma voor studenten kan betekenen en hoe TBM erbij is betrokken.
Toen Roland Ortt werd gevraagd voor de functie van ‘Academic Director’ van UNITECH, had hij onmiddellijk interesse. De leider van de TBM-sectie Technology, Strategy and Entrepreneurship is zeer enthousiast over dit internationale management-programma voor techniekstudenten. “UNITECH is opgericht om aankomend ingenieurs sociale vaardigheden en leiderschapskwaliteiten bij te brengen en dat is een doelstelling waar ik helemaal achter sta. Ik heb ook al ervaren dat het werkt. In de MSc Management of Technology had ik een Zweedse student die mij in positieve zin opviel. Ik was onder de indruk van zijn technisch-inhoudelijke kennis, maar vooral van de manier waarop hij zijn afstudeerproject managede. Hij had een lastige opdracht, want hij moest een niet goed lopende R&Dorganisatie doorlichten en werd als een potentiële spion van de directie beschouwd. Hij wist zich op bewonderenswaardige wijze staande te houden in dit gevoelige proces. Ik hoorde pas later dat hij een UNITECH-student was.”
een grote gereedschappenfabrikant). Zij maakten zich zorgen over het groeiende gebrek aan ingenieurs met management-kwaliteiten en internationale ervaring, en kwamen tot de conclusie dat de technische universiteiten en het bedrijfsleven dit probleem gezamenlijk moesten aanpakken.
In Europa hebben inmiddels acht gerenommeerde universiteiten en enige tientallen grote bedrijven zich bij het initiatief aangesloten. De universiteiten wisselen jaarlijks elk maximaal veertien studenten met elkaar uit. Deze studenten volgen zes tot negen maanden vakken aan een van de deelnemende universiteiten en lopen minimaal drie maanden stage bij een van de corporate partners (zoals IBM, Shell, Siemens of Sony). Gedurende het jaar komen alle UNITECH-studenten driemaal bijeen voor een intensieve cursus van een week (in de start-up week, de midterm week en het endof-year-event). Deze vindt afwisselend in een van de universiteitssteden plaats (Delft, Aken, Barcelona, Netwerken Milaan, Londen, Göteborg, Parijs Het UNITECH International Proof Zürich). Van 27 augustus tot 3 gramme is een initiatief van Konrad september was de hele UNITECHOsterwalder (rector van ETH Zürich) organisatie - studenten, alumni, coren Egbert Appel (directielid van Hilti, porate en academic partners - in
Graduation Day masteropleidingen EPA en MoT
Op 18 augustus namen bij TBM twaalf studenten Engineering and Policy Analysis hun masterdiploma in ontvangst. Drie van hen ontvingen het judicium ‘cum laude’: C.M. Chiong Meza, S. Haji Amiri en B.J. Talma. De vijfentwintig studenten Management of Technology behaalden niet allemaal tegelijk de eindstreep: negen van hen kregen op deze dag hun diplo-
ma, dertien een aantal weken later en drie studenten zullen over enige maanden afstuderen. Foto: De buitenlanse EPA- en MoTgraduates, samen met rector magnificus Jacob Fokkema, TBM-decaan Hugo Priemus (met bord) en EPA-programmamanager Martin de Jong (links achter Fokkema), na de Graduation Ceremony in de Aula (foto Sam Rentmeester).
Delft neergestreken om cursussen te daarom ook een belangrijke rol in het volgen, te overleggen en te netwerken. Development Centre, waar de studenten die zich voor UNITECH aanmelIdeas Fair den worden geselecteerd.” Voorafgaand aan de jaarlijkse ‘General Assembly’ vond op vrijdag 2 septem- Veel thee en koffie Roland Ortt beschouwt dit Developber op de tweede verdieping van de ment Centre als een uiterst waardevol Aula de zogenaamde ‘Ideas Fair’ onderdeel van UNITECH. “Voor plaats. Het is een mooie dag, dus de meeste deelnemers zijn buiten op het studenten is het een nuttige ervaring balkon gaan staan om hun ideeën uit om zo’n selectieprocedure mee te maken, zelfs al komen ze er niet doorte wisselen. Het gezelschap is gemêleerd: er zijn beginnende UNITECH- heen. Je wordt aan dezelfde soort tests studenten aanwezig, ‘end-of-year-stu- onderworpen als bij een echte sollicitatie en ervaren HRM-functionarissen denten’ (die dezelfde avond, tijdens geven feedback op je prestaties. Daar de ‘Graduation Ceremony’, hun diploma in ontvangst hopen te nemen) kun je veel van leren.” Ineke Theussing, UNITECH-coördien alumni. Ook lopen er vertegennator van de TU Delft, vertelt wat woordigers rond van de academic en studenten van het Development corporate partners. Centre kunnen verwachten. “Er zijn De Delftse Lucht- en Ruimtevaartdrie onderdelen: een groepsdiscussie, studente Raha Alikhanbagi legt graag een individuele presentatie en een uit waarom ze voor UNITECH heeft interview. De studenten worden begekozen. “Ik volg een goede technigeleid, geobserveerd en beoordeeld sche opleiding, maar om later leiding door assessors van de deelnemende te kunnen geven, wil ik mij ook multinationals. Het UNITECH bekwamen in de zogenaamde ‘soft Local Office zorgt voor de facilitering skills’. Ik wil weten hoe het er in het en veel thee en koffie. Studenten die bedrijfsleven aan toegaat, welke eisen de komende ronde willen meedoen, teamwork stelt en hoe leiderschap raden wij aan om vooral onbevangen werkt, en ik wil andere culturen van naar de assessment toe te komen. Je dichtbij leren kennen.” kunt je er nauwelijks op voorbereiDaniela Grienwald, International den, hooguit is het aan te raden om Recruiting Manager van Hilti, vertelt de dagen ervoor veel Engels te spredat ze al verschillende beginnende ken.” UNITECH-studenten heeft geïnformeerd over de stagemogelijkheden bij ‘Typisch TBM’ De studiebelasting van het UNIhaar bedrijf. In de voorafgaande TECH-programma bedraagt 90 dagen heeft ze ook een aantal jobinECTS. Daarvan moeten minstens 30 terviews gehouden met UNITECHcredits worden behaald bij de buitenalumni. De ‘end-of-year- studenten kunnen bij haar terecht voor informa- landse gastuniversiteit en 30 credits bij het stagebedrijf. De resterende 30 tie over sollicitatieprocedures. “Voor studiepunten mogen vrij worden verons is het van groot belang dat wij deeld over vakken en stage. Voor een getalenteerde studenten al in een succesvolle voltooiing van het provroeg stadium signaleren. Wij spelen
Glazen plafond
Roland Ortt spreekt uit eigen ervaring als hij zegt dat ‘techniekstudenten van nature geen nerds zijn, maar door hun opleiding tot nerds worden gemaakt.’ “In mijn eigen loopbaan vertoonde ik in iedere omgeving de afwijking die van mij werd verwacht. Als AiO focuste ik sterk op de inhoud van mijn onderzoek en deinsde ik terug voor bestuurlijke verantwoordelijkheid. Bij KPN Research werd ik aangenomen onder voorwaarde dat ik bereid was op termijn een managementfunctie te aanvaarden. Binnen een half jaar was ik manager en ik vond het nog leuk ook! Ik ben ervan overtuigd dat veel TU-studenten leiderschapskwaliteiten hebben; het goede van UNITECH is dat die ook tot ontwikkeling worden gebracht.” Als manager bij KPN Research heeft Ortt de carrière van veel jonge, gepromoveerde ingenieurs zien stagneren, omdat zij niet beschikten over de sociale vaardigheden die voor hogere posities nodig waren. “Het glazen plafond ligt bij schaal 11. Vanaf schaal 12 wordt jouw beoordeling bepaald door een politiek proces en daar konden veel mensen absoluut niet mee omgaan. Kortom, iedere student die later een managementfunctie ambieert, kan ik UNITECH van harte aanbevelen. Je doet assessmentervaring op, je loopt kwalitatief zeer goede trainingen, je studeert aan een buitenlandse topuniversiteit én je loopt stage bij een bekend bedrijf. Maar dat zijn allemaal rationele argumenten. Het allerbelangrijkste is dat UNITECH je de kans biedt om een jaarlang op te trekken met maatjes uit allerlei Europese landen en dat is gewoon supergaaf!” Voor meer informatie: www.unitech-international.org.
4
“Het Europese ruimtelijke ontwikkelingsbeleid is een fascinerend onderwerp. Dat ik mij daar nog enige jaren intensief mee kan bezig houden, beschouw ik als een mooi slot van mijn carrière.” Aan het woord is Andreas Faludi, die per 1 januari 2005 is benoemd op de persoonlijke leerstoel ‘Ruimtelijke Beleidsstelsels in Europa’. Faludi was al eerder hoogleraar in Delft: van 1974 tot 1977 bekleedde hij de leerstoel Stedenbouwkundig Ontwerpen aan de faculteit Bouwkunde. Van 1977 tot 1998 was hij hoogleraar Planologie aan de Universiteit van Amsterdam, waarna hij een leerstoel aanvaardde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Toen vorig jaar zijn Nijmeegse dienstverband werd beëindigd omdat hij de pensioengerechtigde leeftijd bereikte, greep de TU Delft de kans aan om deze eminente wetenschapper opnieuw aan zich te binden.
ANDREAS FALUDI: “WIJ BESCHIKKEN NIET OVER DE JUISTE CONCEPTEN OM OVER DE EUROPESE UNIE ALS INSTITUTIE TE PRATEN”
Wat is Europa?
Peetvader
De nieuwe TBM-hoogleraar is gedetacheerd naar het onderzoeksinstituut OTB, zodat zijn benoeming bij TBM enigszins geruisloos is gepasseerd. Studenten komen hem in de curricula nog niet tegen, omdat hij zich in eerste instantie richt op onderzoek. Maar waarschijnlijk kruipt het bloed waar het niet gaan kan, want Faludi heeft een lange staat van dienst in het academisch onderwijs en bovendien een grote liefde voor het begeleiden van jonge mensen. Hij is al jarenlang coach van de track ‘transnational planning’ van het congres van de Association of European Schools of Planning en voelt zich de ‘peetvader’ van menig jong academicus die zich in Europa met dit vakgebied bezighoudt. Omdat hij maar twee dagen per week werkt en zijn benoeming zich vooralsnog tot drie jaar beperkt, zal hij, naast zijn twee huidige promovendi, geen nieuwe promovendi aannemen. Maar afstudeerders begeleiden of gastcolleges geven in de opleidingen van TBM en Bouwkunde behoort zeker tot de mogelijkheden, zo verzekert hij. Vooral de studenten binnen het nieuwe TechnischeBestuurskunde-domein ‘Ruimte: Gebruik en Ontwikkeling’ kunnen profijt trekken van Faludi’s grote expertise en netwerk op het gebied van nationale ruimtelijke ordeningsstelsels en het Europese ruimtelijke ontwikkelingsbeleid.
alleen eisten ze subsidie om hun infrastructuur te verbeteren, ook vonhoogleraar ‘Ruimtelijke Beleidsstelsels in Europa’. Hij is gedeta- den deze landen dat ze recht hadden op steun om te kunnen voldoen aan cheerd naar het onderzoeksinstituut OTB. Het ‘Europese de strenge Europese milieuwetgeRuimtelijke Ontwikkelings Perspectief’ leidt tot talloze vragen ving.” “Diametraal daartegenover staat de over Europa waarop ook Faludi zelf nog geen antwoord heeft. opvatting dat Europa door middel van regionaal beleid haar concurrentiekracht moet vergroten. Dat beteen Willem Korthals Altes (hoogleraar gaat het uiteraard niet om het maken kent dat investeringen juist moeten van bestemmingsplannen. Europa Grondbeleid, gedetacheerd naar het worden geconcentreerd in groeikerheeft daartoe geen bevoegdheid. Het OTB). nen, economische clusters à la Silicon gaat veeleer om ruimtelijk ontwikke- Valley, waar het midden- en kleinbeNederlandse planningslingsbeleid; tegenwoordig gebruikt drijf innovatief bezig is of grote doctrine men vooral de term ‘territoriale cohe- bedrijven tezamen met toeleverings“Het was op dat moment vrij uniek”, sie’. Dat begrip is door de Fransen bedrijven innovatieclusters vormen. vervolgt Faludi, “dat een land de geïntroduceerd en het is ook in het In die opvatting moet het cohesieberuimte volgens een bepaald plan pro- grondwettelijk verdrag terecht gekoleid zich ook richten op de vorming beerde in te richten. Nederlandse pla- men. Als de Fransen en de Nedervan human capital, dus op cultuur en nologen waren wereldberoemd en landers de Europese grondwet niet onderwijs.” oogstten veel waardering voor hun hadden afgewezen, dan had territoria- Een derde issue van het territoriale prestaties. De standaardverklaring is le cohesie een doelstelling van de cohesiebeleid is duurzame ontwikkedat Nederland tot planning werd Europese Unie kunnen worden en ling, terwijl ook good governance volgenoodzaakt door zijn kleinschaligeen gedeelde bevoegdheid van de gens Faludi steeds belangrijker wordt heid, hoge bevolkingsdichtheid en Unie en de lidstaten. Dat zou het gevonden. Programma’s die door de zijn ligging beneden de zeespiegel. wettelijk kader voor dit beleid aanstructuurfondsen worden gesubsidiIn mijn boek Rule and Order, Dutch zienlijk verstevigd hebben.” eerd moeten transparant worden Naar Nederland Planning Doctrine in the Twentieth opgezet, lokale en regionale stakeholAndreas Faludi werd in 1940 in Europese ruimtelijke issues Century (dat ik samen met Arnold ders moeten erbij worden betrokken, De oorsprong van het territoriale Boedapest geboren. “Toen ik zes jaar van der Valk schreef ) heb ik dat de er moet een evaluatie plaatsvinden cohesiebeleid ligt in 1999, toen de was, verhuisde ik samen met mijn ‘hydrologische hypothese’ genoemd. enzovoorts. Faludi: “In Italië zijn de voor ruimtelijke ordening verantmoeder naar Oostenrijk. Ik ben sinds- Ik heb daarin betoogd dat ook de deskundigen van mening dat goed woordelijke ministers het ‘Europees dien geheel Duitstalig opgevoed, ik Nederlandse cultuur een grote rol openbaar bestuur wel eens het belangRuimtelijk Ontwikkelings Perspectief ’ rijkste effect van de structuurfondsen spreek geen Hongaars meer. Oosten- speelde: in de naoorlogse periode rijk beschouw ik als mijn culturele werd met veel respect naar deskundi- (EROP) vaststelden. Faludi, die in zou kunnen zijn, omdat er een proces achtergrond, ook al ben ik er al bijna gen geluisterd. Planologen hebben in 2002 samen met zijn promovendus van cultuurverandering wordt ingezet. veertig jaar weg.” Hij studeerde feite hun eigen werkterrein geschapen Bas Waterhout een boek publiceerde Dit is een effect van Europeanisering over EROP, geeft een overzicht van de dat zich vaak aan het gezicht onttrekt, Architectuur en Stedenbouw aan de door te wijzen op de noodzaak van belangrijkste issues die momenteel in maar dat van groot belang is.” Technische Universiteit Wenen, waar planning en daar ook concrete sughet Europese ruimtelijke ontwikkehij in 1967 ook promoveerde. Na zijn gesties voor te doen. Begrippen als Europees maatschappijmodel lingsbeleid spelen. “Een belangrijk promotie vertrok hij naar Engeland ‘Het Groene Hart’ en ‘De Randstad’ discussiepunt is hoe de structuurfond- Het meest recente onderzoek van om aan de Oxford Polytechnic het zijn uitvindingen van de bovenste Faludi richt zich op de relatie tussen sen moeten worden besteed. Moeten nieuwe vakgebied Planning Theory te plank. Planologen lanceerden deze de middelen vooral gaan naar landen territoriale cohesie en het Europese helpen opbouwen. “Op basis van een begrippen om de opgave inzichtelijk maatschappijmodel. “Het begrip met een ontwikkelings-achterstand aantal publicaties en mijn zienswijze te maken, maar ook om het belang European model of society is geïntroduop het onderwijs ben ik in 1974 door van de planologie en hun eigen posi- (voorheen Zuid-Europa, nu vooral Oost-Europa)? Toen de Europese Acte ceerd door Jacques Delors, die van de TU Delft benoemd bij Bouwkun- tie te onderstrepen.” 1985 tot 1995 voorzitter was van de in 1986 ter discussie stond, wees de. Tijdens mijn hoogleraarschap Territoriale cohesie Europese Commissie. Het Europese Spanje erop dat de oude lidstaten, Planologie in Amsterdam raakte ik Na de verschijning van zijn boek over door hun geografisch en economisch maatschappijmodel staat zowel voor vervolgens gefascineerd door de het behoud van sociale rechten als bevoorrechte positie, meer zouden Nederlandse ruimtelijke ordening op de Nederlandse planningsdoctrine voor verhoging van concurrentieprofiteren van de eenheidsmarkt. nationaal niveau.” Pikant detail is dat verplaatste Faludi zijn aandacht naar de Europese ruimtelijke ordening. kracht. Het was enigszins in de vergePerifere landen als Spanje, Portugal, hij in Amsterdam de promotor was telheid geraakt, totdat vorig jaar de Griekenland en Ierland wilden daarvan twee TBM-hoogleraren, Ernst ten “Eigenlijk moet je die term niet gediscussie weer oplaaide door het rapvoor gecompenseerd worden. Niet Heuvelhof (hoogleraar Beleidskunde) bruiken, want op Europees niveau
port over de Lissabonstrategie van Wim Kok’s high level group. Ik kwam toen op het idee dat territoriale cohesie en het Europese maatschappijmodel iets met elkaar te maken zouden moeten hebben.” Van 11 tot 13 juli van dit jaar organiseerde Faludi op uitnodiging van het Lincoln Institute of Land Policy in Cambridge, Massachusetts, een seminar over dit thema. Faludi onderhoudt goede contacten met dit instituut, dat zich door hem inmiddels heeft laten inspireren tot het schrijven van een document met de titel Toward an American Spatial Development Perspective. Dit is een uniek initiatief in een land waar op het niveau van staten, laat staan op federaal niveau, nauwelijks iets aan ruimtelijke ordening wordt gedaan. “Een van de conclusies van het seminar was dat territoriale cohesie een ruimtelijke vertaling is van het Europese maatschappijmodel. Het model geeft bij wijze van spreken een ideologische onderbouwing aan het territoriale cohesiebeleid. Met dit beleid probeert men enerzijds een stukje ruimtelijke rechtvaardigheid te waarborgen en anderzijds de concurrentiekracht te verhogen. Het begrip European model of society is nu weer helemaal terug op de agenda: Tony Blair heeft in oktober zelfs een formele Europese top geschrapt om ruimte te maken voor een informeel debat over dit thema.”
Per 1 januari 2005 werd Andreas Faludi bij TBM benoemd tot
Wat is Europa?
Een van de kerndiscussies in het Europese Ruimtelijke Ontwikkelings Perspectief betreft volgens Faludi de vraag over welk Europa we het eigenlijk hebben. Wat betekent Europa in ruimtelijk opzicht en welke ontwikkeling streven wij na? "In de Europese ruimtelijke ordening zijn er allerlei concepten en modellen in omloop. Is Europa een kern met een periferie of is het een policentrisch werelddeel, een gebied met vele centra? Er zijn begrippen bedacht die vergelijkbaar zijn met ons ‘Groene Hart’ en ‘Randstad’, zoals ‘De Blauwe Banaan’ - een grote as van verdichte stedelijke ontwikkeling die langs de Rijn ligt en ongeveer reikt van Londen naar Milaan - en ‘De Europese druiventros’, een meer gedecentraliseerd Europa met regio’s die zelfstandiger functioneren. Het is een kwestie waarin nationale belangen een grote rol spelen, het blijft een politieke discussie vol met dubbelzinnigheden.” Faludi stipt echter een nog fundamenteler probleem aan. “Wij beschikken niet over de juiste concepten om over de Europese Unie als institutie te praten. Al heel gauw hebben we de neiging om daarover te praten als ware het een staat in wording. Dat heeft ons mijns inziens bij het referendum ook parten gespeeld. Noch de Fransen noch de Nederlanders hebben behoefte aan een supranationale staat. Door het over een ‘grondwet’ te hebben is de indruk gewekt alsof het daar wel om ging. Ik vind dat wij in de Unie een unieke formule hebben gevonden die zeker de moeite van het verder ontwikkelen waard is. Zo’n Europese Commissie, die zich alleen met strategische zaken bezighoudt en geen uitvoerende bevoegdheid heeft, is echt een fantastische organisatie. Maar goed, de discussie is nog lang niet verstomd en ook ik heb geen kant en klare antwoorden. Dit soort vragen maken mijn vakgebied zeer fascinerend en ik prijs mezelf gelukkig dat ik er nog enige tijd mee door kan gaan.”
5
Sinds kort adviseert TBM-
waarden zoals privacy. Zij erkennen bijvoorbeeld dat er een verband is tussen de Europese acceptatie van e-commerce en de goede Europese privacywetgeving. De betere privacybescherming in Europa leidde voor Amerika bovendien tot een soort handelsbarrière. Er konden allerlei deals niet worden gesloten, omdat de Europese wet bepaalde dat persoonsgegevens van Europese werknemers en burgers niet van een hoog naar een laag beschermingsniveau mochten gaan. Amerikaanse vliegtuigmaatschappijen konden daardoor bijvoorbeeld hun passagierslijsten niet afhandelen.”
hoogleraar Jeroen van den Hoven de Europese Commissie over de ethische aspecten van ICT. Hoe zorgen we ervoor dat morele waarden in de kenniseconomie niet aan de aandacht ontsnappen maar daar juist een positieve bijdrage aan leveren?
Jeroen van den Hoven, die bij TBM de bijzondere leerstoel ‘Filosofische implicaties van ICT’ bekleedt1, is benoemd tot adviseur van de eurocommissaris voor Informatie-maatschappij en Media, de Luxemburgse Viviane Reding. De benoeming betreft een tweejarig lidmaatschap van de Information Society Technologies Advisory Group (ISTAG), een denktank waarin wetenschappers, R&Ddirecteuren van grote bedrijven en topmensen van non-gouvermentele organisaties tezamen nadenken over de grote lijnen van het Europese ICTbeleid voor de komende jaren.
Data retention
Maar inmiddels is onder invloed van het internationale terrorisme ook de privacy van de Europese burger niet meer heilig. De EC is akkoord gegaan met de Amerikaanse verplichting aan Europese luchtvaartmaatschappijen om passagiersgegevens te verstrekken aan Amerikaanse autoriteiten. En de Europese ministers van Justitie zijn TBM-HOOGLERAAR WORDT ADVISEUR VAN EUROPESE COMMISSIE van plan om internetproviders tot data retention te verplichten: alle bel-, surf- en mailgegevens moeten vier jaar worden bewaard. Dit laatste plan is op veel tegenstand gestuit van burgeri2010 en FP7 rechtenorganisaties. Vorig jaar constateerde een high level Van den Hoven heeft daar een gegroup onder leiding van oud-premier nuanceerder oordeel over. “Wij moeWim Kok dat de zogenaamde ‘Lissaten onder ogen zien dat de wereld bon-strategie’ onder druk stond. heel erg veranderd is. Mensen zijn In 2000 spraken de Europese regetegenwoordig enorm mobiel en woringsleiders in Lissabon af dat Europa nen in grootstedelijke omgevingen in 2010 de meest concurrerende kenwaar men elkaar niet meer kent. niseconomie ter wereld moet zijn. Het resultaat is grote anonimiteit en De groep-Kok concludeerde dat er te daarin kunnen mensen met slechte weinig vooruitgang was geboekt in de bedoelingen nu eenmaal gemakkelijk economische groei en de werkgelegenhun gang gaan. Ik denk dat het nodig heid en dat er urgente acties nodig is om dat onder ogen te zien. Maar je waren op de beleidsvelden kennismoet daarin natuurlijk niet doorschieEuropese Unie. In de laatste Call van meer investeren in innovatie en ICT- zoek doen naar de ethische vraagstuk- ten. De hamvraag van dit moment is maatschappij, interne markt, onderonderzoek. Met name een ontwikke- ken die zich daarbij voordoen. Op dat dan ook hoe je aan effectieve terrorishet zesde kaderprogramma is 1 milnemersklimaat, arbeidsmarkt en jard euro aan ICT-onderzoek uitgege- ling als digitale convergentie is daarbij gebied zal mijn bijdrage aan de duurzaamheid. mebestrijding kunt doen, zonder dat van belang: in 2010 moet content ven, dat is een hoop geld. Daarom adviesgroep liggen.” je de mensenrechten aantast. volledig techniekonafhankelijk zijn. zullen wij onze adviezen mede baseVan den Hoven vertelt dat de EuroEconomisch belang van priva- Het aardige voor Delftse ingenieurs is En ten derde moet Europa tegen die ren op een evaluatie van FP6.” pese Commissie haar beleid met tijd een informatiemaatschappij heb- cybescherming betrekking tot de kennismaatschappij dat dit ook steeds ontwerpvragen zijn: Drie pijlers ben gecreëerd waarin alle burgers van Dat de Europese Commissie een filo- hoe kun je systemen ontwerpen waarinmiddels heeft aangescherpt. Op 1 Volgens Van den Hoven rust de stra- de EU kunnen profiteren van hoogsoof als adviseur heeft ingeschakeld juni verscheen het beleidsdocument in die balans wordt gevonden? bij het uitstippelen van haar ICTwaardige digitale dienstverlening. i2010 - Een Europese informatiemaat- tegie van i2010 op drie grote pijlers. Ik hoop met mijn onderzoek naar beleid, past volgens Van den Hoven schappij voor groei en werkgelegenheid, “In de eerste plaats moet Europa vóór ICT kan een grote rol spelen bij het Value Sensitive Design van identiteits2010 een gemeenschappelijke inforin de Europese traditie. “In Europa is managementsystemen een bijdrage oplossen van knelpunten in sectoren het nieuwe strategische kader dat tot matieruimte hebben. Dat wil zeggen als transport, veiligheid, gezondheids- er altijd veel meer aandacht geweest doel heeft om kennisverwerving en aan deze discussie te kunnen leveren.” dat er één open, concurrerende markt zorg en onderwijs. Maar daarvoor is voor ethische kwesties dan in Ameinnovatie in de ICT te bevorderen. is en dat er in de wet- en regelgeving meer nodig dan alleen computers en rika. De Amerikanen beginnen echter 1 Kort na dit interview werd “De adviesgroep ISTAG zal met Van den Hoven bij TBM benoemd zo min mogelijk belemmeringen zijn netwerken. Als wij ICT willen inzetsteeds meer in te zien dat het ook in name de lijnen uitzetten naar FP7, tot voltijdhoogleraar Ethiek en voor gebruik en ontwikkeling van economisch opzicht van belang is ten om het leven van burgers te verhet zevende kaderprogramma voor Technologie. ICT. Ten tweede moet Europa veel om rekening te houden met morele beteren, dan moeten wij ook onderonderzoek en ontwikkeling van de
Naar een concurrerende Europese kenniseconomie in 2010
Summerschool 2005 Van 8 augustus tot 1 september werd bij TBM weer de traditionele Summerschool voor buitenlandse MSc-studenten gehouden. De deelnemers worden hierin op een plezierige manier voorbereid op het onderwijssysteem aan de TU Delft en zij maken kennis met een aantal issues rond technologieontwikkeling in Nederland en Europa. In het programma ligt de nadruk op het leren samenwerken en communiceren in multiculturele, multidisciplinaire projectteams. Ook wordt aan de hand van een actuele casus aandacht besteed aan de cyclus van het probleemoplossen. In reactie op eerdere evaluaties stond dit jaar voor het eerst een training in de Nederlandse taal en cultuur op het programma. Foto: op 19 augustus presenteerden de studenten in een interactieve posterpresentatie de probleemanalyse van hun casus. De prijs voor de beste poster ging naar het projectteam dat de casus Underground Logistic System analyseerde. Eén van de twee posters over de casus Floating City behaalde de tweede plaats. De derde prijs ging naar de casus Dutch Wind Power in the North Sea. Acht van de zestien beschikbare casussen waren ontwikkeld door docenten van TBM.
6
Arachnion wil professionaliseren De alumnivereniging van TBM, tot nu toe een florerende gezel-
Foto: Temming Tekstproducties, Delft
ligheidsvereniging, wil zich ontwikkelen tot een organisatie die
wij willen ook nog met de doelgroep om de tafel gaan zitten om hun wensen te inventariseren.”
het sterk groeiende internationale netwerk van TBM-ingenieurs op professionele wijze ondersteunt. Een gesprek met het driehoofdige bestuur.
Win-win-situatie
Arachnion is de alumnivereniging van TBM. De Griekse naam, die letterlijk ‘spinnenweb’ betekent, verwijst naar de belangrijkste doelstelling van de vereniging: het vormen van een netwerk tussen afgestudeerden onderling en tussen afgestudeerden en de faculteit. De vereniging is in 1998 opgericht en bevindt zich inmiddels in een nieuwe fase van haar ontwikkeling. Penningmeester Willemijn van Donselaar: “In de eerste jaren van haar bestaan was Arachnion hoofdzakelijk een gezelligheidsvereniging. De alumni vormden een kleine, hechte club die bij elkaar kwam om de sociale contacten te onderhouden. Maar door de groei van de faculteit en het huidige gedifferentieerde opleidingenaanbod kent niet iedereen elkaar meer. Bovendien moeten we nu ook rekening houden met de belangen van internationale alumni die na het afstuderen teruggaan naar hun land van herkomst. Wil Arachnion een rol van betekenis blijven spelen, dan zal zij dus moeten professionaliseren.” Stagebank
Het proces van professionalisering verloopt met kleine stapjes, erkent voorzitter Bonne van der Meer, maar dat is onvermijdelijk. “Wij moeten realistisch zijn. Ook al krijgen we ondersteuning van Studievereniging Curius, onze menskracht is maar beperkt. Alumni hebben nu eenmaal drukke banen. Het
afgelopen jaar zijn wij vooral bezig geweest met de interne organisatie, zodat de basis in ieder geval solide is. Wij hebben draaiboeken gemaakt voor onze halfjaarlijkse bijeenkomsten en wij hebben de begroting transparant gemaakt.
ARACHNION BESTUUR 2005
Bestuursleden worden voor drie jaar benoemd. Elk jaar wordt één bestuurslid gewisseld en opgevolgd door een recent afgestudeerde TBMstudent. ■
De volgende stap is de uitbreiding en optimalisering van onze dienstverlening. Wij willen bijvoorbeeld onze website verbeteren, zodat dit voor onze leden een volwaardig communicatieplatform wordt. Verder zijn wij van plan om een digitale stagebank in te richten waar studenten en alumni die stagiaires of afstudeerders zoeken, elkaar kunnen vinden. Ook verschijnt er binnenkort een brochure over onze activiteiten, voorzien van een antwoordbon waarmee pas afgestudeerden zich voor Arachnion kunnen aanmelden. Dat ging voorheen via een simpel inschrijfformulier.”
Rechts: Bonne van der Meer, voorzitter (sinds 2004). Studeerde van 1997 tot 2002 bij TBM. Consultant bij Accenture; werkzaam binnen de utilities-sector. Werkt nu o.a. aan project waarin een nieuwe administratieve organisatie voor een energieleverancier wordt gerealiseerd.
■
Links: Willemijn van Donselaar, penningmeester (sinds 2003). Studeerde van 1996 tot 2002 bij TBM. Werkte 2 jaar bij KLM als Management Trainee. Geeft nu bij KLM als ‘Deco Operation Officer’ leiding aan de productie van aircraft repainting (verantwoordelijk voor het binnen de contractafspraken en volgens de juiste procedures/ kwaliteitseisen spuiten en weer opleveren van vliegtuigen). Oriënteert zich op vervolgfunctie bij KLM.
■
Midden: Annelies Dijkzeul, secretaris (sinds 2005). Studeerde van 1998 tot 2004 bij TBM. Is (tijdelijk) projectmedewerker bij RMNO (Raad voor Ruimtelijk-, Milieu- en Natuuronderzoek). Onderzoekt de mogelijkheden voor het stimuleren van toepassingen van zonne-energie in Nederland. Is aan het solliciteren naar een nieuwe baan.
Samenwerking met TBM
Alumni kunnen niet alleen veel voor elkaar betekenen, maar ook voor de studenten en de faculteit. Annelies Dijkzeul, secretaris van Arachnion, wijst bijvoorbeeld op de bijdragen die alumni leveren aan de werving van nieuwe studenten, aan de
domeinvoorlichting en aan de Career Event van Curius. “Het is voor studenten en aankomende studenten heel interessant om verhalen te horen over de beroepspraktijk van
Tussen Delft en Leiden: lezingenreeks op Campus Den Haag Op 11 oktober hielden TBM-decaan Hugo Priemus en Tweede-Kamerlid Adri Duivesteijn op de Campus Den Haag een lezing over de besluitvorming rondom de aanleg van grote infrastructuurprojecten. De lezing maakte deel uit van een reeks die in het teken staat van de toenemende samenwerking tussen de Technische Universiteit Delft en de Campus Den Haag. Campus Den Haag is in 1999 door de Universiteit Leiden en de gemeente Den Haag opgericht. In het politieke en bestuurlijke hart van Nederland wordt Leidse en - sinds kort ook - Delftse expertise gecombineerd met Haagse kwaliteiten. De Campus verzorgt academische opleidingen voor professionals in de publieke sector, de juridische wereld en het bedrijfsleven. Ook worden er short-track cursussen en trainingen op maat gegeven. In het decembernummer van TBM-Quarterly volgt een verslag van de lezing van Priemus en Duivesteijn.
Volgende lezing: donderdag 8 december 2005 ‘Globalisering: gaan onze banen naar China en India?’ door prof. dr. Alfred Kleinknecht Er wordt in de publieke discussie veel onzin beweerd over de opkomst van lage-lonen-landen in OostEuropa en Azië. De spreker zet een aantal theorieën en feiten nuchter op een rij en concludeert: er is eigenlijk niets aan de hand, er is geen sprake van dreiging. De wereldeconomie groeit gewoon.
Tijdstip en locatie: 17:00 in de Aula van Campus Den Haag Campus Den Haag Lange Houtstraat 5-7 2511 CV DEN HAAG De lezingenreeks is gratis. Aanmelden kan door een mail te sturen naar:
[email protected]. Voor een routebeschrijving kunt u de website raadplegen www.campusdenhaag.nl.
TBM-alumni. Arachnion wil ook in het contact tussen alumni en de faculteit een faciliterende rol spelen.” Omdat de belangen deels parallel lopen hebben Arachnion en TBM de samenwerking op een aantal punten versterkt. Er is nu bijvoorbeeld één alumnidatabase en er zal in de toekomst gezamenlijk onder de alumni worden geënquêteerd. Op de laatste bijeenkomst van Arachnion was TBM-hoogleraar Hans de Bruijn als spreker uitgenodigd. Andersom wil Arachnion de mogelijkheid exploreren om alumni gastcolleges te laten geven aan TBM-studenten. Internationale leden
Dat de groep TBM-alumni steeds internationaler wordt noemt Annelies ‘een uitdaging’. Willemijn beaamt dit. “Deze ontwikkeling gaat zeker veel van ons vragen. Wij sparren regelmatig met Curius, die hier natuurlijk ook op moet inspelen. Wat kan Arachnion betekenen voor alumni die in het buitenland wonen? Wat voor soort lidmaatschap kun je hen aanbieden? Daarover zijn wij hard aan het nadenken.” Bonne vult aan: “Op dit moment gaan onze gedachten uit naar een Engelstalige, digitale nieuwsbrief met bijvoorbeeld nieuws uit de faculteit, een agenda van internationale congressen en berichten van en over individuele leden. Maar de plannen zijn nog lang niet uitgekristalliseerd,
Op dit moment zijn ca. 200 van de ca. 700 afgestudeerden van TBM lid van Arachnion, maar het bestuur heeft er alle vertrouwen in dat het ledental verhoudingsgewijs zal groeien. Willemijn: “Naarmate de opleidingen van TBM langer bestaan, wordt de netwerkfunctie van de alumnivereniging groter. Tijdens de bijeenkomsten zie je nu al dat alumni niet alleen aan hun sociale maar ook aan hun professionele contacten werken. Er komen steeds meer alumni op strategische plekken te zitten en dat verhoogt de waarde van de onderlinge contacten.” Het bestuur is blij met de financiële ondersteuning vanuit de faculteit. Het is zich er van bewust dat het voor het onderzoek en onderwijs van de faculteit van groot belang is om dit langzaam groeiende wereldwijde netwerk van TBM-alumni aan zich te binden. Zoals voorzitter Bonne van der Meer het ter afsluiting in onvervalst TBM-jargon formuleert: “De samenwerking tussen Arachnion en TBM is een echte win-win-situatie.” Het bestuur treedt graag in contact met alumni die concrete ideeën hebben over de invulling van de bijeenkomsten, die zelf lezingen of gastcolleges willen geven, of op andere wijze willen bijdragen aan de activiteiten van Arachnion. Ook internationale studenten en alumni met suggesties voor de invulling van het internationale lidmaatschap wordt verzocht contact op te nemen met het bestuur (arachnion@ tbm. tudelft.nl).
7
Aan Pieter Vermaas, post-doc bij de sectie Filosofie, is door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) een ‘Vidi-
Vidi-subsidie voor Pieter Vermaas dankzij ‘Lampje’
subsidie’ toegekend voor zijn onderzoek ‘Functional Decomposition in Philosophy and Engineering’. De filosofische theorie die hij daarin wil ontwikkelen kan o.a. bijdragen aan de verbetering van technische ontwerpmodellen.
Techniekfilosofie is een tak van de wijsbegeerte die wereldwijd door slechts een paar honderd mensen wordt bedreven. Van die kleine groep houdt het grootste deel zich vooral bezig met ethische en maatschappelijke technologische vraagstukken. Slechts een enkeling is gespecialiseerd in de analytische techniekfilosofie, oftewel de logische analyse van het begrippenkader waarvan de technische wetenschappen zich bedienen. Pieter Vermaas, post-doc bij de TBM-sectie Filosofie is een van die weinigen. Vidi
“Het is heel leuk om over een onontgonnen gebied na te denken”, zegt hij, “want dan kun je nog echt de
De commissie bevatte twee filosofen, maar ook theaterwetenschappers, theologen en taalkundigen. Geen van de commissieleden had affiniteit met alleen maar als ik de de wereld van ingenieurs en ontwerinteresse weet te wekken pers. “In zo’n situatie moet je popuvan andere domeinen. lariseren, maar dan wel op zo’n Dat lukt de ene keer manier dat niemand zich geschofbeter dan de andere feerd voelt”, zegt Vermaas lachend. keer.” Dit jaar lukte “Om het ontwerpproces uit te leggen het heel goed: Vermaas heb ik ‘Lampje’, het hulpje van slaagde erin om de com- Willie Wortel, opgevoerd. Lampje is missie Geesteswetentechniek, maar hij heeft ook gedachschappen van het ten. Daarmee heb ik proberen uit te NWO-programma leggen dat technische artefacten op Vernieuwingsimpuls 1 twee manieren kunnen worden van het belang van zijn beschreven: in termen van fysische onderzoek te overtuistructuren en in termen van intengen. Hij kreeg een Vidi- ties. Een klant wil iets hebben waarsubsidie, bestemd voor mee hij de kamer kan verlichten, de jonge, excellente postontwerper vertaalt dat doel naar een docs met vernieuwende lamp, een ding van glas, wolfram en ideeën. Het gaat om een metaal. Wat ik wil doen is heel prebedrag van € 600.000 cies die vertaalslag beschrijven.” voor een periode van Functionele decompositie vijf jaar, dat voor 70% door NWO Essentieel in deze vertaalslag is het en voor 30% door de TU Delft begrip ‘functie’. De ontwerper zet wordt betaald. doelen om in functies en bepaalt verLampje volgens welke structuren geschikt In het interview met de beoordelings- zijn om die functies te vervullen. commissie kreeg Vermaas de gelegen- Vermaas: “Ontwerpmethodologen heid om in maximaal vijf minuten uit raden ingenieurs aan om zo lang te leggen wat er belangwekkend is aan mogelijk in termen van functies te zijn onderzoeksonderwerp Functionele blijven denken, want dat komt de decompositie van technische artefacten. flexibiliteit en de creativiteit van het Foto: Sam Rentmeester/FMAX
grote lijnen uitzetten. Het nadeel is dat wij niet over een ‘natuurlijk publiek’ beschikken. Wij kunnen niet bij de grote technologiefondsen aankloppen en er zijn geen tijdschriften of uitgeverijen die in ons vakgebied gespecialiseerd zijn. Dat betekent dat je je eigen publiek moet creëren. Als academicus ben ik steeds op zoek naar geschikte outlets en platforms voor mijn onderzoek. Die vind ik
MSC SEPAM LEVERT EERSTE AFSTUDEERDER AF
Vera ten Hacken: nota Mobiliteit is ‘gemiste kans’ kans dat de minister geen gebruik maakt van het draagvlak dat door de commissie Nouwen is gecreëerd.”
punten zijn de verzelfstandiging van het wegbeheer en het ontwerp van de voorfase van rekeningrijden. Alles bij elkaar moest ik concluderen dat het nog zeer onzeker was of het voorstel in deze ronde ingevoerd zou worden.”
Interviews
Lease-auto’s
Bert van Wee reikt het alumnipakket uit
Het ‘Nationaal Platform Anders Betalen voor Mobiliteit’, oftewel de De afstudeerbijeenkomst op 31 aucommissie Nouwen (genoemd naar gustus was één groot feest. Vera ten de voorzitter, ex-ANWB-directeur Hacken hield een levendige presenta- Paul Nouwen), werd in oktober 2004 tie over haar scriptie Road Pricing in geïnstalleerd door de ministers Peijs the Netherlands, die veel reacties uit- en Zalm. De commissie kreeg als lokte bij het publiek. Zij studeerde opdracht mee om met een breed cum laude af, werd door haar afstugedragen advies te komen over een deer-hoogleraar Bert van Wee uitander beprijzingssysteem voor de bundig geprezen en ontving als eerNederlandse wegen. ste afstudeerder van de MSc Systems In haar afstudeeronderzoek naar de Engineering, Policy Analysis and haalbaarheid van wegbeprijzing, dat Management een grote bos bloemen ze bij Siemens uitvoerde, interviewde van de voorzitter van de examenVera ten Hacken bijna alle partijen commissie, Pieter Bots. die in dit platform vertegenwoordigd waren. “Hoewel de commissie positief Tijdens het interview op 5 september adviseerde over betalen per kilometer, geniet ze nog met volle teugen na van bleken er tussen de stakeholders onderhaar succes, maar drie dagen later is ling veel meningsverschillen te behaar euforie enigszins getemperd. staan. Bijvoorbeeld over het beoogde Op 8 september presenteerde effect van beprijzing: voor milieuparminister Peijs van Verkeer en tijen en sommige lokale overheden Waterstaat de nieuwste versie van is dat verkeersregulering, voor het de nota Mobiliteit, waarin zij bedrijfsleven is dat financiering van aankondigde kilometerheffing infrastructuur. Ook is men het oneens uit te stellen. Voor Vera komt over de besteding van de opbrengsten. dit besluit als een onaanMoeten die uitsluitend naar infragename verrassing: “Ik structuur gaan of ook naar het openvind het een gemiste baar vervoer? Twee andere discussie-
Dat Vera’s afstudeeronderzoek zich concentreerde op een besluitvormingsproces lag niet in de lijn der verwachting. “Eigenlijk vond ik de bestuurskundige vakken in mijn opleiding minder interessant dan de technische. In mijn afstudeerwerk heb ik profijt gehad van mijn kennis van besluitvormingsarena’s, maar mijn liefde gaat vooral uit naar procesoptimalisatie.” In het tweede deel van haar onderzoek heeft zij zich bezig gehouden met de vraag welke kennis er nodig is voor het daadwerkelijke ontwerp van een wegbeprijzingssysteem. Praktisch ingesteld als zij is, heeft zij daarin ook een concreet voorstel gedaan voor de inrichting van de voorfase van rekeningrijden. Haar oplossing is veel logischer en goedkoper dan die van de commissie Nouwen. Vera schetst in haar scriptie een implementatiepad dat bescheiden begint, namelijk met een kilometerheffing voor lease-auto’s. “Daar zitten veel voordelen aan: je hebt lage afschrijvingskosten voor de apparatuur, je kunt experimenteren met de technologie en ervaring opdoen met gebruikersgedrag. Deze optie heeft als
extra voordeel dat het aantal auto’s met beprijzingsapparatuur snel toeneemt en dat acceptatie geen probleem is. Kortom, de minister had volgens mij nu moeten besluiten vóór kilometerheffing, om vervolgens ruim de tijd te nemen voor de implementatie.” Executive programme
Hoewel ze transport een leuk onderwerp vindt, gaat Vera’s voorkeur uit naar logistiek, het liefst op het gebied van Food en Retail. Als voorbereiding op een logistieke functie bij Unilever, Ahold of Nestlé, vertrekt ze over enige maanden naar Lausanne, waar ze aan de Ecole Polytechnique Fédérale een logistieke executive masteropleiding gaat volgen. Dat brengt haar op een ander punt. “Ik heb bij TBM met veel plezier gestudeerd, maar wat mij betreft had er wat meer uitdaging in het curriculum mogen zitten. Misschien zou de faculteit voor gemotiveerde studenten ook zoiets kunnen instellen als een executive programme. Ik had dat zeker leuk gevonden.” Ze eindigt met een positieve noot. “Het is heel plezierig dat bij TBM de deuren van de docenten altijd voor je openstaan als je vragen of suggesties hebt. Zo’n open omgeving, met weinig afstand tussen student en docent, werkt erg stimulerend.”
ontwerpproces ten goede. De functie ‘krachtbron’ moet niet onmiddellijk worden vertaald in de structuur ‘benzinemotor’, omdat daarmee direct allerlei andere opties worden uitgesloten. Ontwerpers leren technische functies daarom eerst te ontleden in subfuncties van componenten of processen, om pas in een latere fase te gaan nadenken over de geëigende fysische en chemische structuren.” Juist omdat ingenieurs zoveel ervaring hebben met functionele decompositie kunnen analytische techniekfilosofen van hen leren. Andersom kunnen ontwerpmethodologen filosofische theorieën over functionele decompositie gebruiken om hun eigen modellen te verbeteren, wat kan leiden tot innovatievere ontwerpprocessen en ontwerpen. Formele ontologie
De ontwerpmethodologie is het niet enige domein dat kan profiteren van Vermaas’ onderzoek. Ook in de filosofie van de biologie is het begrip ‘functie’ nog steeds problematisch. Een derde toepassingsgebied is de informatica. Vermaas: “Als je computersystemen met elkaar wilt laten praten, moet je ze de beschikking geven over een gemeenschappelijke taal waarin alle begrippen heel precies zijn gedefinieerd. De discipline die zich daarmee bezighoudt, de formele ontologie, maakt complete modellen van de wereld met definities van alle objecten die daarin voorkomen. Maar ook de relaties tussen begrippen moeten worden beschreven en daarbij stuit men op filosofische kwesties. Een voorbeeld daarvan is de deel-geheel-relatie. Omdat filosofen daar al jaren over nadenken kunnen formeel ontologen voortbouwen op hun inzichten.” Deel-geheel-relaties
In de analytische filosofie wordt onderscheid gemaakt tussen structurele deel-geheel-relaties (de poot als onderdeel van de tafel) en temporele deel-geheel-relaties (‘tijdens mijn pauze sprak ik met Jan’). Volgens Vermaas definieert functionele decompositie een type deel-geheel-relatie waarbij die structurele en temporele deelgeheel-relaties door elkaar lopen. “De functie ‘licht geven’ van een lamp is te ontleden in subfuncties als ‘gloeien’, ‘geleiden’ en ‘afschermen van zuurstof ’ die rechtstreeks in de componenten wolframdraad, koperdraad en vacuümlamp worden vertaald. Deze technische componenten zijn structurele onderdelen van de gloeilamp. Maar in een wasmachine zijn de subfuncties processen die na elkaar plaatsvinden (‘wasmiddel toedienen’, ‘wasmiddel verwijderen’, ‘drogen’) en die niet direct worden vertaald in structurele onderdelen van de wasmachine. In computerprogramma’s die technische artefacten beschrijven, zoals CAD-systemen, moet die dubbele betekenis van ‘subfunctie’ precies worden vastgelegd. Daarbij zou mijn theorie goede diensten kunnen bewijzen.” 1
Veni-Vidi-Vici; zie www.nwo.nl/subsidiewijzer.
8
V
R
A
Het antwoord komt van dr. Ruben van Wendel de Joode, die op 26 september promoveerde op de dissertatie Open source communities; an organizational perspective. Over het nut van softwarepatenten wordt heel verschillend gedacht: voorstanders zijn van mening dat zij tot meer innovatie in de softwareindustrie zullen leiden, tegenstanders beweren het tegendeel. In de discussie spelen economische, juridische, technische en bestuurskundige argumenten een rol. Juist vanwege deze multidisciplinariteit past dit onderwerp goed binnen de faculteit TBM. Hieronder worden verschillende argumenten van de voor- en tegenstanders besproken. Het zal blijken dat er nog veel onzekerheid bestaat over de effecten van softwarepatenten. Het is dus de vraag of het verstandig is om patenten in te voeren in een industrie die zonder deze maatregel ook al vele innovaties tot stand brengt. Voorlopig is de discussie daarover nog lang niet verstomd. Wat is een patent?
Door middel van het patent krijgt een rechtspersoon een tijdelijk monopolie op een technische uitvinding. Dat geeft bedrijven de tijd om innovatieve producten te ontwikkelen, zonder dat deze door de concurrentie kunnen worden gekopieerd. Economische theorieën stellen dat in een situatie zonder patenten bedrijven nauwelijks hun concurrentievoordeel kunnen beschermen, waardoor zij niet gemotiveerd zijn om te innoveren.
A
G
H
E
Bij de redactie van TBM-Quarterly kwam de volgende lezersvraag binnen: “Op 6 juli heeft het Europees Parlement het voorstel verworpen om software op Europees niveau octrooieerbaar te maken. Het is mij niet geheel duidelijk wat de argumenten voor dit besluit waren en tot welke (positieve of negatieve) effecten het kan leiden. Kunt u dit uitleggen?”
T
T
van een patent beschermd wordt tegen kopieerders. Bovendien kan software ook op andere manieren worden beschermd, bijvoorbeeld door het geheim houden van de basis.
B
M
Softwarepatent beperken tot ‘embedded software’?
Er is steeds meer sprake van een vervaging van de grenzen tussen fysieke goederen en software. Apparaten die vroeger alleen uit mechanische onderdelen Bevorderen of belemmeren bestonden, zoals auto’s, worden in toesoftwarepatenten nemende mate ondersteund door softstandaarden? ware. Innovaties aan fysieke producten Het patent is bedoeld om deze patmechanisme. Zij zijn nauwelijks in Een ander belangrijk discussiepunt is vereisen steeds vaker een softwarematistelling te doorbreken. staat om misbruik van het patent te ge aanpassing en/of vernieuwing. Een De vraag is dus gerechtvaardigd waar- signaleren en tegen te gaan. Daarnaast de vraag of patenten bevorderlijk of belemmerend werken op standaardiverandering in de software is ook steeds om in Europa tot op heden het verle- vormen softwarepatenten voor hen nen van patenten op software explieen reële bedreiging. Dat komt omdat sering. Standaarden zijn cruciaal in de vaker de oorzaak voor een grote technische productinnovatie. ciet is uitgesloten. Dat de zaak niet zo softwareontwikkeling een cumulatief software-industrie. Zij zorgen ervoor dat computerprogramma’s met andere Het is natuurlijk vreemd dat bedrijven simpel ligt, zal ik hieronder proberen proces is: innovatieve software is programma’s kunnen ‘praten’, zodat wel een patent kunnen krijgen op een uit te leggen. Ik behandel vier contro- meestal gebaseerd op bestaande softbijvoorbeeld het lettertype op het innovatie in de hardware, maar niet op versiële kwesties die in deze discussie ware. De kleinere bedrijven en de beeldscherm er hetzelfde uitziet als een - minstens zo kapitaalintensieve een rol spelen. ‘open source communities’ zijn bang het geprinte lettertype. Het probleem innovatie in de ‘embedded software’. dat door dure softwarelicenties hun Meer of minder innovatie door voortbestaan wordt bedreigd. is nu dat standaarden niet vanzelf Echter ook hier ontstaat een probleem. softwarepatenten? ontstaan. Een of meerdere partijen Het blijkt namelijk juridisch bijzonder Het is zeer de vraag of patenten tot Is auteursrechtelijke moeten de standaarden maken en moeilijk om ‘embedded software’ eenbescherming voldoende? meer innovatie in de softwaremarkt anderen moeten hun software volgens duidig te definiëren en te onderscheiIs software een technische uitvinding die standaarden willen bouwen. leiden. Ze vormen namelijk een den van ‘standaardsoftware’, zoals een of de uitdrukking van een idee? Tot bedreiging voor innovaties die tot In de praktijk blijken marktpartijen tekstverwerkingsprogramma of een stand komen in kleine organisaties en op heden is de tendens dat broncode niet snel geneigd om een voorstel internet browser. Daardoor in zogenaamde open source communi- - de basis van software - gezien wordt voor een standaard van een concurbestaat de angst dat het ties. Open source, ook wel free software als de uitdrukking van een idee en rent te accepteren. toestaan van het patent daarom te vergelijken is met bijvoor- In een markt met softwarepatenten, genoemd, verwijst naar een nieuw op ‘embedded softbeeld een geschreven tekst of een softwareontwikkelingsmodel waarbij zo vrezen de tegenstanders van paten- ware’ tot gevolg muziekstuk. Het auteursrecht biedt beheer en eigendom van de software ten, zal dit nog moeilijker worden. zal hebben dat niet bij één bedrijf liggen, maar waar- bescherming tegen het ongeoorloofd Wie accepteert immers het voorstel alle software kopiëren van de uitdrukking van een voor een standaard van een concurin een diversiteit aan hobbyisten en volgens de organisaties samen op decentrale wijze idee door derden. Op software is dan rent die daar ook nog eens een patent wet patenook het auteursrecht van toepassing. software ontwikkelt. De basis van de op heeft? Verder kan de patentteerbaar software is open en voor iedereen toe- Sommigen vinden dat extra beschereigenaar partijen zelfs het gebruik van wordt. ming door middel van patenten gankelijk. Succesvolle voorbeelden de standaard ontzeggen en daarmee noodzakelijk is, anderen vinden dat van open source software zijn Linux de markt beïnvloeden. het auteursrecht volstaat. De laatste en Apache. Het gevaar bestaat dus dat stanNoch voor de kleine bedrijven, noch groep voert als argument aan, dat daarden, meer dan nu al gebeurt, geen enkel ander product zowel voor de ‘open source communities’ gebruikt gaan worden om marktvoorauteursrechterlijk als door middel zijn patenten een reëel verdedigingsdeel te behalen.
Curius: de brug tussen studenten en medewerkers door Laurens Nolet Tijdens de Algemene Ledenvergadering op woensdag 14 september is het dertiende bestuur van studievereniging Curius officieel geïnstalleerd.
De afgelopen tijd was voor ons, nieuwe bestuursleden van Curius, zeer hectisch, maar ook erg leerzaam en bovenal leuk. De kennismaking met de faculteit en haar medewerkers speelde hierin een centrale rol. Omdat Curius zich fysiek op de faculteit bevindt en middenin deze bloeiende academische omgeving staat,
kunnen wij een brug slaan tussen studenten en medewerkers van TBM. Beleidsweekend
Het weekend van 9 tot 11 september bevond het Curiusbestuur zich ‘op locatie’. In het Pittoreske Lunteren werd het beleid voor het komende jaar uitgedacht. Het 13e bestuur is verrijkt met de functie Commissaris Master & Carrière. De masteropleidingen worden namelijk steeds groter en er zal daarom rekening gehouden moeten worden met de interesses van de masterstudenten. Curius wil door middel van een website met meer inhoud de masterstudent goede informatie geven over stageplekken en business courses. Omdat de masters EPA en MoT internationaal zijn georiënteerd, biedt Curius haar informatie voortaan tweetalig aan. Activiteiten
Curius heeft een actieve uitstraling en die willen wij behouden. Het is mooi om te zien dat eerstejaars nu al enthousiast bezig zijn voor Curius. De Woej, het eerstejaars-weekend, speelde een belangrijke rol in het kweken van dit enthousiasme.
Qua sociale activiteiten is een commissie al een tijd bezig om een gala te organiseren ter ere van het 12-jarig bestaan van de studievereniging. Dit zal plaatsvinden op 21 oktober in ’t Gouden Hoofd in Den Haag. Ook de Propedeusecommissie staat in de startblokken. Acht door tomeloze inzet gedreven eerstejaars zullen dit feest wederom een groot succes laten worden. Op 18 november worden de ouders van alle eerstejaars op de faculteit ontvangen tijdens de jaarlijkse ‘ouderdag’.
De opleidingen van TBM ■ ■
■ ■
■
■
Bedrijfsbezoeken.
Curius wil ook dit jaar de student de mogelijkheid bieden om een kijkje te nemen op de arbeidsmarkt. De Mastercommissie organiseert in oktober al een eerste bedrijfsbezoek. De Bachelorcommissie zal ondersteuning bieden bij de organisatie van een meer vakinhoudelijke excursie, zodat ook Bachelorstudenten zich kunnen oriënteren. Het wordt een spannend en bijzonder jaar voor ons zessen. We gaan ervoor! Het nieuwe bestuur (v.l.n.r.): Guido van Heck Commissaris Externe Betrekkingen Jessica Sun - Commissaris Bachelor Edwin Oudijn - Secretaris Laurens Nolet - President Jouke Dessens - Thesaurier Eline Schapers Commissaris Master & Carrière
BSc Technische Bestuurskunde (TB) MSc Systems Engineering, Policy Analysis and Management (SEPAM) MSc Management of Technology (MoT) MSc Engineering and Policy Analysis (EPA) (voltijd en deeltijd) MSc Transport, Infrastructure and Logistics (TIL) (i.s.m. de faculteiten Civiele Techniek en Geowetenschappen; Werktuigbouwkunde, Maritieme Techniek & Technische Materiaalwetenscappen) MSc Information Architecture (IA) (i.s.m. de Faculteit Elektrotechniek, Wiskunde en Informatica)
I
W W W. T B M . T U D E L F T. N L
E
V O O R L I C H T I N G @ T B M . T U D E L F T. N L
T
0 1 5 - 2 7 8
5 4
1 1
Heb je je serieus in de informatie verdiept en overweeg je bij TBM te komen studeren? Twijfel je nog of je geschikt bent en of je vooropleiding wel voldoende is? Neem dan contact op met een van onze studieadviseurs: - mw. drs. Madeleine Bos,
[email protected] - drs. Ton Valk,
[email protected]
Aantallen afgestudeerden Op peildatum 7-9-2005 telde TBM 722 afgestudeerden: 559 voltijd (doctoraal), 37 deeltijd (doctoraal), 102 MSc EPA, 22 MSc MoT, 2 MSc SEPAM.