Fossiele brandstoffen en Zeldzame aardmetalen

Fossiele brandstoffen en Zeldzame aardmetalen Thema update Grondstoffen

Grondstoffen zijn essentieel voor alle producten en diensten die we gebruiken in ons dagelijks leven. De beschikbaarheid van deze grondstoffen is een zaak van economisch, strategisch, politiek en milieu belang, maar staat in toenemende mate onder druk. Hoofdzakelijk door een sterke groei van de wereldbevolking, een toename in de algemene welvaart, de ontwikkeling van nieuwe technologieën en het feit dat veel grondstoffen steeds schaarser worden. De consequenties van schaarste en afhankelijkheid op het gebied van fossiele brandstoffen is uitgebreid onderzocht en ondervonden. Oliecrisissen hebben duidelijk gemaakt hoe afhankelijk we zijn van de aanvoer van fossiele brandstoffen uit slechts enkele, deels politiek instabiele landen, en wat de consequenties hiervan kunnen zijn. Echter, de cruciale rol van niet-fossiele grondstoffen is lang onderbelicht gebleven. Het wordt echter steeds duidelijker dat met name Westerse landen ook op dit gebied kwetsbaar zijn voor een mogelijke schaarste. Zo is de sterke afhankelijkheid van zeldzame aardmetalen uit China zorgwekkend.

Consumptie fossiele brandstoffen blijft stijgen De wereldconsumptie van fossiele brandstoffen is als gevolg van de economische groei van de afgelopen decennia sterk toegenomen. De economische crisis zorgde wel voor een tijdelijke afname in de vraag, maar deze is inmiddels weer ruimschoots hersteld. Van alle sectoren steeg de energieconsumptie het meest in de transport- en dienstensector (IEA, 2012). De verwachting is dat de wereldwijde vraag naar fossiele brandstoffen de komende decennia zal blijven stijgen, met economische groei, stijgende welvaart en toenemende wereldbevolking als belangrijkste oorzaken. Vooral in Azië, Afrika en Zuid-Amerika groeit de bevolking hard.

De sterke stijging in de consumptie van fossiele brandstoffen heeft een sterke toename in de mondiale uitstoot van CO2 en andere broeikasgassen teweeg gebracht. Een verdere groei in de consumptie van fossiele brandstoffen zal de uitstoot van broeikasgassen verder doen toenemen. Het International Energy Agency (IEA) verwacht dan ook dat de doelstelling om de gemiddelde lange termijn temperatuursstijging niet meer te laten bedragen dan maximaal 2 graden, niet wordt gehaald. Een temperatuursstijging van 3.6 graden is het meest waarschijnlijk (IEA, 2012).

Olie: Ontwikkelingen, reserves en geografische verdeling Volgens de laatste schattingen zijn de huidige olievoorraden nog goed voor ongeveer 54 jaar (bij eenzelfde verbruik als nu) (BP, 2012). Het gaat hier om bewezen voorraden welke op dit moment, met de huidige stand van technologie en olieprijs, economisch rendabel geproduceerd kunnen worden.

Klassieke berekening reserves niet realistisch Het verleden wijst uit, dat deze klassieke berekening van reserves niet de meest nauwkeurige benadering is om te bepalen voor hoeveel jaar we nog olie, gas, steenkool of andere grondstoffen hebben. Gebleken is dat reserves vaak te laag ingeschat werden. Dit is te verklaren doordat er in deze methode alleen wordt gerekend met de reeds bewezen reserves die tegen de huidige prijzen en met de huidige technologie economisch rendabel te produceren zijn. Een alternatieve berekening kan gedaan worden door bij de huidige bewezen economische reserves de olie die in de toekomst tot de economische reserves zal behoren, op te tellen. Dit kan olie zijn uit bestaande velden die met nieuwe technieken en/of een (sterk) gestegen olieprijs toch economisch rendabel produceerbaar zullen blijken in de toekomst. Of olie welke nog niet gevonden is, maar waarvan aan wordt aangenomen dat het bestaat en in de toekomst gevonden zal worden, zoals bijvoorbeeld de voorspelde olievoorraden in het noordpoolgebied.

37e jaargang, juli 2013

Fossiele brandstoffen en Zeldzame aardmetalen | Thema update Grondstoffen

Uitgaande van deze schatting en de aanname dat de olieconsumptie tot 2035 nog toe zal nemen met ruim 10%, betekent dit dat de huidige olievoorraden –niet conventionele meegerekend- nog ruim 160 jaar bedragen. Dit betekent echter niet dat de olievoorziening de komende decennia ook voldoende zal zijn. Een van de belangrijkste redenen hiervoor is dat de rek in het opvoeren van de productiecapaciteit een limiet heeft. Dit “peak oil” moment is volgens sommige experts al bijna bereikt. Er is dus een reëel risico dat, ondanks voldoende reserves, er toch niet blijvend in de vraag naar olie kan worden voorzien. Het is wel waarschijnlijk dat deze piek uitgesteld kan worden omdat met name Irak de productie van olie nog sterk op kan schroeven de komende jaren.

Geopolitieke schaarste Een klein aantal (deels politiek instabiele) regio’s/landen, beheerst een groot deel van de productie van fossiele brandstoffen. Met name voor olie is dit sterk aan de orde (figuur 1). Veruit de grootste olievoorraden zijn te vinden in het Midden-Oosten, Venezuela, Canada en Rusland. Een sterke afhankelijkheid van deze landen zal dan ook de komende decennia blijven bestaan

Figuur 1 Verdeling wereldwijde oliereserves in miljarden vaten. Bron: CIA, 2011

De afgelopen decennia is de vraag naar olie sterk gestegen (figuur 2). Tussen 1980 en 2013 met ongeveer 50%. De sterk toegenomen vraag in combinatie met de beperkingen in het aanbod zijn een van de belangrijkste stimulansen achter de toegenomen olieprijs. Hoe de vraag zich in de toekomst zal ontwikkelen hangt van vele factoren af, de belangrijkste zijn: economische activiteit, bevolkingsgroei, technologische ontwikkelingen en de olieprijs zelf (IEA, 2012). Belangrijk om te benadrukken is het regionale verschil in de verwachte olieconsumptie. Zo is de verwachting dat in Europa, Amerika en Japan de vraag naar olie zal dalen terwijl deze juist extra sterk zal stijgen in de rest van de wereld, met de nadruk op China en India (IEA, 2012).

37e jaargang,september 2013


Figuur 2 Wereldwijde olievraag en prijs per scenario. Bron: IEA, 2012

Het “Nieuwe beleidsscenario” van de IEA wordt gezien als het meest waarschijnlijke en betrouwbare scenario (IEA, 2012). Het “450 scenario” van de IEA is het scenario waarbij de opwarming van de aarde gelimiteerd wordt tot 2 °C boven de pre-industriële waarden (IEA, 2012).

Aardgas: Ontwikkelingen, reserves en geografische verdeling Aardgas is de enige van alle fossiele brandstoffen waarvoor een sterke stijging in de vraag word verwacht, ongeacht welk scenario wordt aangehouden door de IEA (Figuur 3). Aan het begin van de economische crisis is de vraag naar gas tijdelijk teruggelopen, maar deze is in de opeenvolgende jaren weer sterk hersteld. De vraag is het sterkst gestegen in de Verenigde Staten, waar de ontwikkeling van schaliegas een sterke toename in het gasaanbod veroorzaakte met een dalende gasprijs ten gevolge. De nucleaire ramp in Fukushima, Japan, zorgde ook daar voor een sterke toename in het gasverbruik (IEA, 2012).

Figuur 3 Wereldwijde gasvraag per scenario. Bron: IEA, 2012

Het “Nieuwe beleidsscenario” van de IEA wordt gezien als het meest waarschijnlijke en betrouwbare scenario (IEA, 2012). Het “450 scenario” van de IEA is het scenario waarbij de opwarming van de aarde gelimiteerd wordt tot 2 °C boven de pre-industriële waarden (IEA, 2012).



Schaliegas

Mede door de technologische vooruitgang in de winning van schaliegas en de ontdekking van enkele grote nieuwe gasvelden, zijn de gasreserves de afgelopen jaren sterk gestegen. De reserves worden geschat op ongeveer 64 jaar (BP, 2012). De ultieme technisch winbare reserves worden geschat op 790 triljoen kubieke meter, met de huidige productiecapaciteit is dit genoeg om de wereld de komende 230 jaar van gas te voorzien. Verruit het meeste gas wordt geproduceerd in Rusland en de Verenigde Staten, gezamenlijk zijn deze goed voor ongeveer 40% van de totale wereldwijde gasproductie (Enerdata, 2011).

Schaliegas is gas dat zit opgesloten in een schalie (een versteende vorm van klei met een zeer dichte structuur). Hierdoor stroomt het gas moeilijk naar de boorput en is het dus lastig te winnen. Door middel van horizontaal boren en het “kraken” van de steenlaag is het economisch rendabel om een deel (gemiddeld 10%) van het gas te winnen. Kraken is het onder hoge druk injecteren van water, zand en chemische hulpstoffen in de steenlaag waardoor de permeabiliteit van het gesteente kunstmatig wordt vergroot (Rijksoverheid, 2013).

De ontdekking en productie van schaliegas kan gevolgen hebben voor de wereldwijde machtsverhoudingen op het gebied van gasvoorziening. Zoals in figuur 4 gezien kan worden, liggen de grootste conventionele gasvoorraden in Oost-Europa/Eurasië en het Midden-Oosten. De grootste schaliegasvoorraden liggen echter in Noord-Amerika en Azië. De sterke exploratie in de Verenigde Staten heeft er inmiddels voor gezorgd dat het land bijna geheel zelfvoorzienend is in zijn gasconsumptie (Stevens, 2012). De relatief grote voorraden in Azië geven ook deze landen de mogelijkheid om minder afhankelijk te worden van de import van gas. De doelstelling van China is zelfs om 30 miljard kubieke meter gas per jaar te produceren uit schalie, wat neerkomt op bijna de helft van de Chinese gasconsumptie in 2008 (The Economist, 2010)..

De ontdekking van grote schaliegasvoorraden in combinatie met technologische vooruitgangen heeft de afgelopen jaren een zeer sterke ontwikkeling doen plaatsvinden in de productie van schaliegas, met name in de Verenigde Staten. De winning van schaliegas is omstreden wegens mogelijke (milieu) risico’s. Zo zijn er risico’s op de uitstoot van methaan bij boringen, de aanwezigheid van zware metalen in het boorgruis, kans op bodemdalingen en aardtrillingen en is het effect van de chemicaliën op de bodemkwaliteit en drinkwater nog niet voldoende onderzocht (Rijksoverheid, 2013).

Schaliegas Conventioneel

Figuur 4 Verdeling wereldwijde gasvoorraden, conventioneel en schaliegas. Bron: Gebaseerd op IEA, 2012

Kolen: Ontwikkelingen, reserves en geografische verdeling Wereldwijd word meer dan 40% van de elektriciteit geproduceerd met behulp van kolen (Burnard and Bhattacharya, 2011). De wereldwijde vraag naar kolen zal naar verwachting de komende jaren met gemiddeld 0.8% per jaar groeien (IEA, 2012). Toch is het waarschijnlijk dat het aandeel van kolen in de totale energiemix af zal nemen, dit komt voornamelijk door de sterke opmars van gas en duurzame energie. De grote kolenreserves en de relatief lage prijs kunnen kolen een groter potentieel geven in de toekomst. Echter, het gebrek aan grootschalige implementatie van schone kolentechnologie, zoals carbon capture and storage (CCS), zorgt ervoor dat kolengestookt vermogen een sterke druk blijft houden op het milieu. Hierdoor zijn schonere energiedragers maatschappelijk meer geaccepteerd en zal de concurrentie van energiebronnen als gas en duurzame energie het gebruikspotentieel van kolen waarschijnlijk afremmen.



Zuid-Afrika 4%

Overige 10% Verenigde Staten 31%

Oekraïne 4% Australië 6%

De geografische verdeling van de (huidige) kolenreserves is relatief sterk geconcentreerd in slechts 2 landen (figuur 5). De Verenigde Staten en China hebben gezamenlijk meer dan 50% van de bewezen voorraden in handen (BGR, 2011Omvang IaaS-sector).

1 Biljoen ton

Rusland 10%

India 10%

De huidige bewezen kolenreserves zijn ongeveer 1 biljoen ton en goed om de komende 140 jaar in de vraag naar kolen te voorzien uitgaande van de huidige wereldwijde kolenconsumptie. De ultieme reserves liggen ongeveer 20 keer hoger (IEA, 2012).

China 25%

Figuur5 Verdeling bewezen kolenvoorraden.

Kritische grondstoffen Ook op het gebied van kritische grondstoffen is er sprake van schaarste, met name betreffende zeldzame aardmetalen.

Bron: BGR, 2011

Nucleaire energie en de gevolgen van Fukushima

De meest kritische grondstoffen voor de Europese economie De Europese commissie heeft 41 veel gebruikte stoffen (scheikundige) elementen onderzocht op hun toeleveringsrisico en belang voor de Europese economie. Degenen met de hoogste score zijn gelabeld als kritisch. Het resultaat is een lijst van 14 verschillende materialen/materiaalgroepen die kunnen worden beschouwd als meest kritisch voor de Europese economie (Tabel 1).

5,7% van de wereldwijde energiebehoefte en 13% van de wereldwijde elektriciteitsbehoefte wordt voorzien door middel van kernenergie (IEA 2, 2012). In april 2013 is een totaal van 437 nucleaire kernreactoren in werking met een totale capaciteit van 372.613 Mw (megawatt) (IAEA, 2013). Na 2 decennia van terugval, aangestuurd door de nucleaire rampen van T hree Mile Island en Chernobyl, was nucleaire energie aan een comeback begonnen. Sterk stijgende energieprijzen, een toename in energieverbruik en zorgen over klimaatverandering stimuleerde een vernieuwde belangstelling voor nucleaire energie. Echter de kernramp van Fukushima heeft het nucleaire debat weer sterk aangewakkerd, met name in Europa. Zo heeft Duitsland de nucleaire uitfasering sterk versneld naar 2022 ten opzichte van voorafgaand aan de kernramp van Fukushima (2036) (Breidthardt, 2011). In Zwitserland zijn de plannen voor het bouwen van nieuwe of vervangen van oude nucleaire installaties stilgezet. De 5 reactoren die nog in gebruik zijn mogen functioneel blijven maar zullen aan het einde van hun levensduur niet vervangen worden (Kanter, 2011). Toch is de impact in veel landen slechts beperkt gebleven, zo zijn er geen uitfasering plannen in landen die sterk afhankelijk zijn van nucleaire energie voor hun elektriciteitsvoorziening, zoals Frankrijk (75%), België (51%) en Slowakije (53%). Verder hebben landen als Polen, Litouwen, Slowakije, T sjechië, Bulgarije, Roemenie en Turkije allemaal nog plannen om nieuwe nucleaire installaties te bouwen (Patel, 2011). Naast Europa houdt ook de bouw van nucleaire installaties in Azië sterk aan. Zo heeft China nog tot 2020 de bouw van 50 nieuwe nucleaire reactoren in de planning staan (Patel, 2011).

Antimoon

Germanium

Platinumgroep (PGM)

Metalen

Beryllium

Grafiet

Zeldzame aardmetalen

Cobalt

Indium

Tantalum

Fluoriet

Magnesium

Tungsten

Gallium

Niobium

Tabel 1 Meest kritische materialen voor de Europese economie. Bron: EC, 2010

Van de twee indicatoren heeft over het algemeen het toeleveringsrisico de hoogste prioriteit voor een bedrijf. De consequenties van een verstoring in de toelevering van een grondstof kan namelijk grote gevolgen kan hebben op het functioneren van een bedrijf. Bijvoorbeeld, als bedrijf X een product fabriceert op basis van verschillende grondstoffen, dan kan het ontbreken van één kritische grondstof er al toe leiden dat het product niet meer geproduceerd kan worden, zeker als er ook geen substituten beschikbaar zijn. Hoe groot de relatieve economische waarde van deze grondstof is voor de Europese economie is voor het bedrijf niet relevant. Enkel het feit dat het materiaal ontbreekt betekent dat een heel productieproces stil kan komen te vallen met alle consequenties van dien. Ook kunnen andere bedrijven/producenten in de productieketen hier sterke negatieve gevolgen van ondervinden.

De cruciale rol van (zeldzame) aardmetalen Zeldzame aardmetalen hebben veruit het grootste toeleveringsrisico van alle kritische elementen. Deze groep unieke scheikundige elementen bezit een variatie aan verschillende speciale magnetische, elektronische, optische en katalytische eigenschappen. Ze hebben een sterk effect op de prestaties van veel complexe technische systemen (Hatch, 2011). Zeldzame aardmetalen zijn daarom de afgelopen decennia veelvuldig toegepast in hedendaagse producten, zoals bijvoorbeeld de Smart Phone (Ongondo and Williams, 2011).



Nieuwe bronnen van zeldzame aardmetalen

“Zeldzaam” is maar relatief Zeldzame aardmetalen zijn, ondanks wat de naam lijkt te zeggen, helemaal niet zo zeldzaam. De voorraden zijn zeer groot maar de concentraties meestal erg laag. Dit maakt winning erg lastig. Daarnaast kost de raffinage tot zuivere vorm handenvol geld en is dit proces, door onder andere de grote hoeveelheid chemicaliën en energieverbruik, erg slecht voor het milieu.

De monopoliepositie van China De sterke afhankelijkheid van China heeft veel landen gestimuleerd in hun zoektocht naar alternatieve bronnen voor zeldzame aardmetalen. Zo hebben Japanse onderzoekers grote voorraden zeldzame aardmetalen ontdekt in de bodem van de Grote Oceaan. Deze zouden relatief goedkoop en zonder veel milieuschade op een diepte van 5.700 meter kunnen worden ontgonnen en hiermee het Chinese monopolie doorbreken. Andere bronnen van zeldzame aardmetalen worden zelfs gezocht in de ruimte, zo is het Amerikaanse bedrijf Deep Space Industries van plan om metalen en andere waardevolle materialen te winnen van kleine asteroïden in de nabijheid van de aarde. De verwachting is dat in 2015 de eerste kleine raketjes de ruimte in worden gestuurd om informatie te verkrijgen over de samenstelling van deze asteroïden.

De winning van zeldzame aardmetalen is momenteel vrijwel geheel in handen van China. In 2011 werd nog meer dan 95% van de zeldzame aardmetalen geproduceerd in China (USGS, 2013). De verwachting is dat dit marktaandeel de komende jaren af zal nemen naar ongeveer 50% in 2020. De kwetsbaarheid van de Westerse landen is echter al duidelijk zichtbaar. Ingevoerde exportrestricties van China in combinatie met een sterke stijging in de vraag hebben al in tekorten van deze elementen geresulteerd met exorbitante prijsstijgingen tot gevolg.

Meest kritische zeldzame aardmetalen Binnen de groep zeldzame aardmetalen kan er wederom een onderscheid gemaakt worden in de mate van kritiekheid. Zo worden er van het ene element geen tekorten verwacht terwijl van het andere die tekorten zeer voorzienbaar zijn. Tabel 2 geeft de mate van kritiekheid van de meest gebruikte zeldzame aardmetalen aan: Niet Kritiek Cerium Gadolinium Samarium

Bijna Kritiek Erbium Lanthanum Praseodymium

Kritiek Dysprosium Europium Neodymium Terbium Yttrium

Tabel 2 Classificatie zeldzame aardmetalen. Bron: Rijpert, 2013

Van de meest kritische materialen word er nu al een tekort ervaren of word deze verwacht in de nabije toekomst. Tekorten op de markt leiden bijna altijd tot sterke prijsstijgingen. Zo is van de meeste kritische elementen de prijs de afgelopen 5 jaar meer dan twintig keer zo hoog geworden. Dysprosium spant de kroon met een prijsstijging van meer dan 1500% in de afgelopen 3 jaar (London Commodity Markets, 2013).

Meest kwetsbare sectoren/industrieën De sectoren die sterk afhankelijk zijn van deze meest kritische elementen, lopen logischerwijs ook het grootste risico op de gevolgen van deze grondstoffenschaarste.

Permanente magneten Bijna alle meest kritische elementen zijn essentieel voor de productie van permanente Neodymium-Iron-Boron magneten (Nd-magneten). Dit zijn veruit de sterkste magneten en tot op heden zijn er nog geen goede alternatieven. Nd-magneten worden met name toegepast in elektrische motoren en generatoren, zoals in windturbines, elektrische en hybride auto’s. Overige toepassingen zijn harde schijven, MRI scanners, speakers, mobiele telefoons en industriële air conditioners (Hoenderdaal, 2012). De meest cruciale kritische elementen voor de productie van Nd-magneten zijn Dysprosium, Neodymium en Terbium.



Chipindustrie bijzonder kwetsbaar

Beeldweergave- en verlichtingsindustrie Veel van deze meest kritische elementen worden gebruikt in de productie van fosfors.. Een fosfor is een materiaal dat, indien geactiveerd, licht uitstraalt. Deze fosfors zijn essentieel in de productie van energiezuinige verlichting, zoals in LED lampen, maar zijn ook cruciaal in de “weergave” industrie waar ze gebruikt worden in LCD en plasma schermen. Tot op heden is er nog geen goede vervanging beschikbaar en is deze sector dus nog sterk afhankelijk van deze kritische elementen. De meest cruciale kritische elementen voor deze industrie zijn Europium, Terbium en Yttrium

Voor de productie van computerchips voor notebooks, tablets, mobiele telefoons, mp3 spelers, professionele apparatuur, etc. zijn zeer complexe machines nodig welke slechts door enkele productenten geleverd kunnen worden. De essentiële componenten en subsystemen voor deze machines kunnen vaak maar verkregen worden van één of enkele toeleveranciers, wat de producenten van deze machines erg kwetsbaar maakt. Een van deze essentiële onderdelen zijn de lineaire motoren welke cruciaal zijn voor het bepalen van een nanometer (1 miljardste meter) in o.a. lithografie systemen. Deze motoren zijn gemaakt met behulp van permanente Ndmagneten en kunnen dus niet geproduceerd worden zonder Dysprosium en Neodymium

Automotive Kritische aardmetalen worden veel toegepast in katalysatoren voor auto’s, waar ze belangrijk zijn voor het omzetten van schadelijke in minder schadelijke gassen, zoals bijvoorbeeld bij de omzetting van koolstofmono oxide in koolstofdioxide. Katalysatoren gemaakt van deze zeldzame aardmetalen worden ook gebruikt in de raffinage en chemische industrie. De meest gebruikte kritische elementen in deze sector zijn Neodymium en Yttrium.

Glas en keramiek industrie Kritische aardmetalen worden in de glas industrie gebruikt om glas te kleuren of UV straling te laten absorberen en in de keramiek industrie als een stabilisator of als ingrediënt om te polijsten. Met name Yttrium is hierbij een cruciaal element.

Effect op ontwikkeling en toepassing duurzame energie Zeldzame aardmetalen zijn ook van essentieel belang in de productie en ontwikkeling van sommige duurzame energie technologieën.. Zo kan de ontwikkeling van windenergie sterk beïnvloed worden door een mogelijk tekort aan sommige zeldzame aardmetalen. Zo maakt de nieuwste en meest efficiëntie technologie in windmolens niet meer gebruik van de traditionele versnellingsbak maar van permanente magneten. De ontwikkeling van deze “direct drive” windturbines begon in 2003 en heeft sindsdien een stevige opmars gemaakt tot een marktpercentage van meer dan 14% in 2011 (Oko-institut, 2011). Met name voor offshore windmolens ligt de voorkeur sterk op deze direct drive windmolens omdat er veel minder onderhoud nodig is, iets wat een kostbare en lastige taak is op zee. Verwacht wordt dat het marktaandeel van deze windmolens in 2050 zal zijn gestegen tot 35-50% (Hoenderdaal, 2012).

Tot 2020 blijft de situatie kritisch Op dit moment is China nog veruit de belangrijkste producent van zeldzame aardmetalen. Echter, de sterke prijsstijgingen, export restricties en toenemende vraag hebben ervoor gezorgd dat ook buiten China veel nieuwe mijnen ontwikkeld worden. De eerste grote projecten zullen in de loop van 2013 gaan produceren en tegen 2020 is de verwachting dat het marktaandeel van China in de productie van zeldzame aardmetalen is teruggezakt naar ongeveer 50% (Hoenderdaal, 2012). Tot die tijd blijft de situatie voor de meeste zeldzame aardmetalen kritisch en onzeker. Met name de onvoorspelbaarheid van de productie van China en het instellen van exportrestricties is een erg bepalende factor. Nieuwe exportrestricties zijn niet uitgesloten en worden door sommige experts zelfs verwacht (Hoenderdaal, 2012). Na 2020 is de verwachting dat de aanvoer van andere landen voldoende zal zijn om onrust op de markt te voorkomen.



Kwetsbaarheid en houding Nederlandse bedrijven Van alle Nederlandse bedrijven is driekwart bezorgd over de mogelijke negatieve effecten van grondstoffenschaarste op hun bedrijfsvoering. Opvallend is echter de houding van de Nederlandse bedrijven, maar 10% bereidt zich serieus voor op deze grondstoffenschaarste terwijl de rest veelal de kat uit de boom kijkt (KPMG, 2012). De consequenties van deze grondstoffenschaarste kunnen echter groot zijn. Bedrijven die zich hier niet goed op voorbereiden kunnen het moeilijker krijgen om te groeien, omzet en winst te maken en om concurrentievoordeel te verwerven dan wel te behouden (KPMG, 2012). Het is daarom van groot belang voor een bedrijf om een goed inzicht te hebben in de mogelijke toekomstige ontwikkelingen die plaatsvinden op het gebied van de grondstoffen waarvan ze afhankelijk zijn. Zeker als dit zeldzame aardmetalen zijn.

Recycling Recycling kan een belangrijke rol spelen in het reduceren van de Westerse afhankelijkheid ten opzichte van China. Echter, op dit moment is het recyclingpercentage van de meeste zeldzame aardmetalen minder dan 1% (U.S. Department of Energy, 2011). Er liggen hier dus zeker kansen aangezien er technieken in ontwikkeling zijn waarmee de recycling van zeldzame aardmetalen op grote schaal mogelijk zal zijn (Oko-institut, 2011). Naast het reduceren van de afhankelijkheid van China heeft recycling ook nog het voordeel dat de impact op het milieu gereduceerd kan worden.

Conclusie De ultieme reserves van gas, olie en steenkool zijn nog voldoende voor meer dan 100 jaar. Echter, deze zijn te vaak geografisch geconcentreerd in politiek instabiele landen, wat met name Europa erg kwetsbaar kan maken voor grondstoffenschaarste, getuige de oliecrisissen die reeds zijn geweest. Europa is echter ook kwetsbaar in de voorziening van zeldzame aardmetalen, met name de meest kritische: Dysprosium, Terbium, Yttrium, Europium en Neodymium. Voor deze elementen worden tekorten verwacht op de korte en middellange termijn, met name doordat China, die momenteel bijna 90% van de productie van deze elementen verzorgd, export restricties heeft ingesteld. Deze export restricties, in combinatie met een sterk gestegen vraag, hebben reeds in sterke prijsstijgingen en tekorten op de markt geresulteerd. Met name industrieën die producten maken als permanente magneten, energiezuinige verlichting en beeldweergave producten, (auto)katalysatoren, glas en keramiek, blijken kwetsbaar voor deze mogelijke grondstoffenschaarste. Ook de ontwikkeling en toepassing van duurzame energietechnologieën kan hinder ondervinden. Tot ten minste 2020 blijft de situatie kritisch, met name door de beperkte productie van zeldzame aardmetalen buiten China. Tegelijkertijd blijkt dat veel Nederlandse bedrijven het probleem nog onderschatten. Extra inzicht en maatregelen zijn dus noodzakelijk, anders kunnen de consequenties groot zijn, niet alleen voor het bedrijf zelf maar ook de gehele keten.



Contactgegevens

Bronnen BGR (Bundesanstalt für Geowissenschaften und Rohstoffe) 2011, Energierohstoffe 2011, Reserven, Ressourcen,

Kevin Rijpert Junior Analyst, Rabobank International

Verfügbarkeit, Tabellen. BGR, Hannover, Duitsland. BP, 2012. BP Statistical review of world energy June 2012.

06 3921 6130 [email protected]

Breidthardt, A., 2011. German government wants nuclear exit by 2022 at latest. Reuters. Burnard, K. and Bhattacharya, S., 2011. Power generation from coal. OECD and IEA.

Ronald de Vries Senior Industry Analyst, Rabobank International 030 7123170 [email protected]

Central Intelligence Agency, CIA, 2011. Country comparison oil – proved reserves. Geraadpleegd op 3 april 2013. https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2178rank.html EIA, 2011. World Shale Gas Resources: An Initial Assessment of 14 Regions Outside the United States. U.S. Energy Information Administration. 5 april 2011.

Frits de Vries

Enerdata, 2011. Global energy statistical yearbook 2011.

Executive Director, Rabobank International 030 7122717 [email protected]

European Commission, 2010. Critical raw materials for the EU. European Commission Enterprise and Industry, Brussels.

Henri Cocu

Hatch, Gareth., 2011. Critical Rare Earths: Global Supply & Demand Projections and the Leading Contenders for New Sources of Supply. Carpentersville, IL: T echnology Metals Research, LLC.

Sectormanager Industrie, Rabobank Nederland

Hoenderdaal, S., T ercero Espinoza, L., Marscheider-Weidemann, F. and Graus, W., 2012. Can a dysprosium

030 2165049

shortage threaten green energy technologies? Energy, Volume: 49, (January 1, 2013), pp: 344-355.

[email protected]

International Energy Agency, IEA, 2012. World Energy Outlook 2012.

Lizethe Kluijtmans

International Energy Agency, IEA, 2008, Worldwide Trends in Energy Use and Efficiency, key insights

Programmamanager Duurzaamheid, Rabobank

form IEA Indicator Analysis, Parijs, Frankrijk.

Nederland 030 2167742

International Energy Agency, IEA, 2010. World Energy Outlook 2010.

[email protected]

International Energy Agency 2, IEA 2, 2012. Key World Energy Statistics. International Atomic Energy Agency, IAEA, 2013. Regional distribution of nuclear power plants. Geraadpleegd op 3 april 2013. http://www.iaea.org/pris/ Kanter, J., 2011. "Switzerland Decides on Nuclear Phase-Out". T he New York T imes. KPMG, 2012. Raw material scarcity and its impact on business. London Commodity Markets, 2013. Geraadpleegd op 9 april 2013. http://dysprosiumtrading.com/ OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development), 2008. OECD Environmental Outlook to 2030, Parijs, Frankrijk. Ongondo, F.O. and Williams, I.D., 2011. Greening academia: Use and disposal of mobile phones among university students. Waste management, Volume: 31, Issue: 7 (July 2011), pp: 1617-1634. Patel, P., 2011. Fukushima’s impact on nuclear power, http://spectrum.ieee.org/t echtalk/energy/nuclear/fukushimas-impact-on-nuclear-power# Rijksoverheid, 2013. Schaliegas. Geraadpleegd op 2 april 2013, http://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/gas/gasexploratie-en-productie/onconventioneel-gas Rijpert, K., 2013 Assessing the risks of resource scarcity on companies. Schüler D, Buchert M, Liu R, Dittrich S, Merz C., 2011. Study on rare earths and their recycling. Duitsland: ÖkoInstitut, http://www.oeko.de/oekodoc/1112/2011-003-en.pdf; 2011. Stevens, P., 2012. The shale gas revolution: development and changes. Energy, Environment and Resources. The Economist, 2010. An unconventional glut. T he Economist newspaper limited. 13-19 Maart 2010. USGS (United States Geological Survey, 2013. Mineral commodity summaries 2013.


Fossiele brandstoffen en Zeldzame aardmetalen

Recommend Documents