Flebologie
Spataderen en de behandelmogelijkheden
1
Deze folder geeft u een globaal overzicht van de klachten en oorzaak van spataderen (varices) en de meest gebruikelijke behandelingsmogelijkheden. Het is goed u te realiseren dat bij het vaststellen van een aandoening de situatie voor iedereen weer anders kan zijn.
2
INHOUDSOPGAVE Wat zijn spataderen en hoe ontstaan ze?
4
Wie krijgen spataderen?
5
Welke klachten kunnen spataderen geven?
5
Is er nog nader onderzoek nodig?
5
Wat zijn de behandelingsmogelijkheden?
5
Steunkousen
6
Behandeling van spataderen d.m.v. injecties (scleroseren))
6
Flebectomie volgens Müller
8
Lasertherapie bij spataderen
11
Volledige chirurgische behandeling
12
Handige, algemene tips
14
Oefeningen
15
Tot slot
15
3
Wat zijn spataderen en hoe ontstaan ze? Alvorens hier op in te gaan, is het verstandig eerst iets uit te leggen over het systeem van bloedvaten in het lichaam. Slagaders zijn bloedvaten, waarin het transport plaatsvindt van bloed van het hart naar alle delen van het lichaam. Aders zijn bloedvaten, waarin het transport plaatsvindt van bloed weer terug naar het hart. Spataderproblemen doen zich voornamelijk voor aan de aders van de benen. Hierin moet het bloed van de tenen helemaal stromen naar het hart. Om te voorkomen, dat het bloed weer naar beneden zakt, bevinden zich er kleppen in deze aderen. Helemaal boven in het been - in de lies - en in de knieholte bevinden zich de belangrijkste kleppen. Op die plaatsen komen de oppervlakkige en een diep liggende hoofdader samen. Door verschillende oorzaken kunnen de kleppen in de hoofdader gaan lekken (insufficiënt worden). Dit gebeurt vaker bij de oppervlakkige hoofd ader. Lekkage van de kleppen ontstaat doordat: − er te veel druk op de kleppen komt te staan en deze bezwijken; − het bloedvat wijder wordt en de kleppen niet goed meer kunnen sluiten; − de kleppen zelf zwak zijn aangelegd. Wanneer de kleppen lekken, wordt de druk onder de kleppen in de ader groter. Hoe groter de druk, des te wijder het bloedvat, waardoor er meer kleppen bezwijken. Na verloop van tijd worden de gevolgen van deze hoge druk vaak zichtbaar aan het been: Er vormen zich uitgezette, onder de huid gelegen, kronkelend verlopende spataderen, meestal als zijtaken van de hoofdader. Soms kan er ook vocht rond de enkels ontstaan. Dit is vaak het geval indien de diepe hoofdader de kleppen lek heeft.
4
Wie krijgen spataderen? Eigenlijk kan iedereen spataderen krijgen, maar er zijn mensen die een groter risico lopen op spataders, zoals: • mensen bij wie het in de familie voorkomt; • zwangere vrouwen; • bij veel en lang (stil) moeten staan of zitten tijdens werk of bezigheden; • als er in het verleden trombose in een been heeft plaats gevonden. Door de trombose kunnen de kleppen beschadigd zijn, waardoor er lekkage kan gaan ontstaan. Welke klachten kunnen spataders geven? Vaak bestaat er alleen een cosmetisch bezwaar: men vindt zo'n zichtbaar bloedvat op het onderbeen lelijk. Soms ontstaan er klachten zoals: jeuk, pijn of een moe en onrustig gevoel in het onderbeen, soms met krampen. Er kan tevens een verkleuring van de huid ontstaan. Een enkele keer kan zich een aderontsteking of een spataderbloeding voordoen. In het ergste geval ontstaat er een 'open been': dan is er een huidzweer, die niet wil genezen. Niet iedereen met spataders ondervindt er klachten van of zal klachten ontwikkelen. Is er nog nader onderzoek nodig? Afhankelijk van de bevindingen van de arts kan nader onderzoek gewenst zijn. Doorgaans zal dat bestaan uit een Duplex onderzoek. Dat is een onderzoek met ultrageluidsgolven, waarbij een indruk kan worden verkregen over de doorgankelijkheid van de bloedvaten, de stroomrichting van het bloed en de functie van de kleppen. Het onderzoek is volstrekt pijnloos, onschadelijk (geen stralen) en wordt poliklinisch uitgevoerd. Wat zijn de behandelingsmogelijkheden? Afhankelijk van de uitgebreidheid van de aandoening en de eventuele bevindingen bij Duplex onderzoek, zijn er verschillende mogelijkheden van 5
behandeling. Indien de kleplekkage in de oppervlakkige hoofdader zit kan deze worden weggehaald of dichtgemaakt. Ook kunnen de spataderen zelf worden weggehaald of 'dicht'- of 'weg'gespoten. U kunt ze gerust missen, omdat het bloed via een andere weg kan stromen en de spatader toch niet meer goed als ader functioneerde. Steunkousen Wanneer het diepe adersysteem niet goed meer functioneert, worden elastische steunkousen als behandeling geadviseerd. Ingrepen aan de diepe bloedader zijn niet mogelijk. Ook wanneer er om medische redenen bezwaren zijn tegen een operatie aan de oppervlakkige aders kunnen elastische steunkousen uitkomst bieden als behandeling.
Behandeling van spataderen d.m.v. injecties (scleroseren) Door het inspuiten van een speciale vloeistof in de spatader, die vervolgens wordt afgedrukt, wordt een reactie in de ader teweeg gebracht. Deze reactie moet ervoor zorgen dat de ader dicht 'plakt'. Na verloop van tijd is de spatader veranderd in een litteken en nauwelijks meer te zien. Het lijkt dus of hij is 'weg' gespoten. Deze techniek noemt men sclerocompressietherapie. Het inspuiten van de vloeistof gebeurt met een heel dun naaldje en vaak zijn er meerdere prikjes nodig. Het effect van de behandeling is vaak niet direct zichtbaar. Het duurt 3 maanden tot een jaar voordat er een cosmetisch eindresultaat is. Ook is het mogelijk dat niet alle adertjes verdwijnen. Soms zijn er derhalve meerdere behandelingen nodig. Voorbereiding op de behandeling • U hoeft voor deze behandeling niet nuchter te zijn. • Bij mannen verdient het de voorkeur om het te behandelen been van te voren thuis te ontharen. • Benen van tevoren beslist niet invetten! • Als u steunkousen heeft, neem deze dan mee. Anders krijgt u kousen van ons. 6
• Indien u overgevoelig bent voor pleisters, laat dit dan voor de behandeling weten. • Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt moet u dit aan uw specialist melden. In principe hoeft u deze voor de behandeling niet te stoppen. • Trek op de dag van de behandeling een ruimzittende broek of rok aan. • Vergeet niet uw ponsplaatje mee te nemen. • Op de dag van behandeling meldt u zich op de afgesproken tijd bij het secretariaat van de poli flebologie op straat 1. De behandeling De behandeling vindt plaats op de polikliniek flebologie en wordt uitgevoerd door de Physician Assistant (PA) en neemt tussen de 15 en 30 minuten in beslag. Vlak voor de behandeling dient u broek of rok en kousen en schoenen uit te doen. In de behandelkamer komt u soms op een verhoging te staan zodat de PA de spataderen goed kan zien en voelen. Soms worden de spataderen aangetekend met een viltstift. Vervolgens komt u op een behandelbank te liggen of zitten. De PA spuit nu op verschillende plaatsen in de spataderen een middel in hetgeen een branderig gevoel kan geven en een rode reactie kan geven aan de huid. Direct na het inspuiten wordt middels een wattenbol druk gegeven op de behandelde ader. Om de vloeistof goed zijn werk te laten doen is druk op de behandelde plaats belangrijk. U krijgt daarom na de behandeling een elastische kous aan. Deze draagt u gedurende de tijd dat de PA met u afspreekt (meestal 3 tot 5 dagen). De wattenbollen en tape onder de kous kunt u met de kous verwijderen. U kunt aansluitend aan de behandeling het ziekenhuis verlaten. Er wordt over het algemeen geen controleafspraak gemaakt. Na de behandeling Na de behandeling kunt u uw werkzaamheden direct hervatten. Douchen, baden en zwemmen is gedurende de periode dat de kous gedragen wordt niet toegestaan. Aansluitend aan de behandeling mag u gedurende 6 weken 7
niet met de benen in de zon. Zonlicht (ook van zonnebank) verhoogt het risico op verkleuring van de huid. Voor het goed slagen van de behandeling is het van belang dat u onderstaande regels in acht neemt: • de elastische kous moet u ononderbroken dragen gedurende de voorgeschreven periode; • bij pijn in het been moet u niet gaan rusten, maar een Paracetamol nemen en gaan wandelen; • u moet zo min mogelijk stil staan. Mogelijke complicaties De ingespoten vloeistof geeft wel ter plaatse in de ader een reactie, maar heeft verder weinig bijwerkingen voor de rest van het lichaam. Een hoogst enkele keer komt een overgevoeligheidsreactie voor. Sclerocompressietherapie kan soms resulteren in een bruine verkleuring van de huid, dit trekt niet altijd weg. Het wordt aangeraden bij een opgetreden bruine verkleuring gedurende twee maanden direct zonlicht op de benen te vermijden. Het kan soms een jaar duren voor evt. ontstane verkleuring weg trekt. Een enkele keer komt het voor dat de injectievloeistof naast het bloedvat terecht komt. Het is dan mogelijk dat de huid ter plaatse stuk gaat en er een blaar ontstaat. Deze geneest vanzelf, maar er blijft wel een litteken zichtbaar
Flebectomie volgens Müller De medische term voor deze operatieve verwijdering is flebectomie. Deze methode voor verwijdering is ontwikkeld door Müller. De behandeling vindt plaats op de polikliniek dermatologie. Voorbereiding op de behandeling • U hoeft voor deze behandeling niet nuchter te zijn. • Bij mannen verdient het de voorkeur om het te behandelen been van te voren thuis te ontharen.
8
• Benen van tevoren beslist niet invetten! • Indien u overgevoelig bent voor pleisters, laat dit dan voor de behandeling weten. • Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt (acenocoumarol of marcoumar), moet u dit aan uw specialist melden. In principe hoeft u deze voor de behandeling niet stoppen. • Trek op de dag van de behandeling een ruimzittende broek of rok aan. • Vergeet niet uw ponsplaatje mee te nemen. • Op de dag van behandeling meldt u zich op de afgesproken tijd bij het secretariaat van de poli flebologie op straat 1. • In principe kunt u na de behandeling zelf naar huis rijden/lopen. De behandeling De behandeling neemt in totaal ongeveer 40 minuten in beslag. De huid boven de spataderen wordt met enkele injecties plaatselijk verdoofd. De arts maakt een aantal kleine sneetjes van 3-5 mm in de huid op de plaats van de spataderen. Met behulp van een haakje verwijdert de arts de aderen stukje bij beetje via de sneetjes. Om bloedingen zoveel mogelijk te voorkomen, worden de wondjes afgeplakt met kleine pleister die de huid samentrekken. Op de plaats waar de aderen hebben gelopen wordt een rol watten aangebracht. Na de behandeling Na de behandeling krijgt u een elastische kous aangemeten. Deze kousen draagt u gedurende een periode van 5 dagen dag en nacht. Gedurende deze periode kunt u zich niet douchen. U mag aansluitend aan de behandeling naar huis. Na 5 dagen mag u de kousen uit trekken en kunt u de rol watten en pleisters zelf verwijderen. U kunt direct na de ingreep uw dagelijkse werkzaamheden hervatten met uitzondering van intensief sporten gedurende de eerste twee weken na de behandeling. U mag wel wandelen en fietsen. Er wordt over het algemeen geen vervolgafspraak gemaakt.
9
Het resultaat Het resultaat van de Müllerbehandeling van de spataderen is over het algemeen goed. Na het uitwerken van de verdoving is het behandelde gebied enigszins gevoelig. Indien nodig kunt u als pijnstiller Paracetamol gebruiken. Na het verwijderen van de kous zijn er vaak bloeduitstortingen zichtbaar. Dit is een normaal verschijnsel en verdwijnt binnen enkele weken. Soms blijft er nog enige tijd een verkleuring van het traject waar de ader heeft gelopen zichtbaar. Deze verkleuring verdwijnt na enkele maanden vanzelf.
Lasertherapie bij spataderen De endoveneuze laserbehandeling is een minimaal invasieve (minder ingrijpende) methode waarbij door middel van laserenergie de oppervlakkige hoofdader gesloten word. Deze methode is een vervanging voor de algeheel chirurgische behandeling ("strip operatie", zie verderop in dit boekje) en wordt poliklinisch verricht onder plaatselijke verdoving. Voorbereiding op de behandeling • U hoeft voor deze behandeling niet nuchter te zijn. • Benen van tevoren beslist niet invetten! • Indien u overgevoelig bent voor pleisters, laat dit dan voor de behandeling weten. • Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt (ascal, acenocoumarol of marcoumar), moet u dit aan uw specialist melden. In principe hoeft u deze voor de behandeling niet stoppen. • Trek op de dag van de behandeling een ruimzittende broek of rok aan. • Vergeet niet uw ponsplaatje mee te nemen. • Op de dag van behandeling meldt u zich een kwartier voor de afgesproken tijd bij het secretariaat van de behandelpoli op straat 8. • In principe kunt u na de behandeling zelf naar huis rijden/lopen.
10
De behandeling Eerst wordt uw been gedesinfecteerd en steriel afgedekt tot in de lies of knieholte. Hiervoor moet u uw ondergoed vaak uitdoen. Met behulp van een klein prikgaatje aan de binnenkant van het been of achter op de kuit (afhankelijk van de ader dat wordt behandeld) wordt door een veiligheidsslangetje een laserdraad in de te behandelen ader gebracht. Deze ader wordt vervolgens door de laserenergie van binnen uit verschrompeld en afgesloten. De procedure duurt voor de behandeling van één ader ongeveer 30-45 minuten en wordt poliklinisch verricht onder plaatselijke verdoving. Voor het starten van de eigenlijke laserbehandeling wordt er een vloeistofkolom rondom de ader gespoten. Hiervoor krijgt u meerdere prikken over het gehele te behandelen traject. Er blijven geen zichtbare littekens achter. Na de procedure krijgt u van ons een elastische kous die u gedurende 3 dagen 24 uur per dag moet dragen, naar eigen wens nog enkele dagen alleen overdag. Na de behandeling Het is belangrijk dat u direct na de laserbehandeling een wandeling maakt van ongeveer 20 minuten. Na deze wandeling kunt u uw normale dagelijkse activiteiten hervatten, echter extreme sportieve activiteiten zullen enige dagen moeten worden vermeden. Als gevolg van de behandeling zal de verschrompelde ader gaan trekken hetgeen wordt ervaren als een strak gespannen elastiek aan de binnenkant van het bovenbeen. Dit is een proces dat bij de procedure hoort en na verloop van tijd vanzelf weer verdwijnt (4 tot 8 weken). Dagelijks een flinke wandeling versnelt dit. Het behandelde gebied kan in meer of mindere mate pijnlijk worden. Dit begint meestal 3-5 dagen na de behandeling en kan meerdere dagen aanhouden.
11
U mag zonodig paracetamol gebruiken. Wanneer dit niet voldoende helpt, kan u contact opnemen met de polikliniek flebologie tel. 0591 - 69 13 15. Complicaties: Gezien de minimaal ingrijpende vorm van de laserbehandeling zijn er weinig complicaties welke kunnen optreden. U kunt als gevolg van de behandeling tintelingen in het behandelde been krijgen. Deze tintelingen verdwijnen vanzelf. Tevens kan het behandelde gebied enkele dagen (soms langer) pijnlijk zijn. U kunt hiervoor paracetamol nemen. Het optreden van een bloeduitstorting komt regelmatig voor. Dit is niet ernstig en trekt vanzelf weer weg. Forse nabloedingen komen niet voor. Ook de kans op een infectie is zeer gering. Soms ontstaat er als gevolg van de behandeling een dove plek op de huid van de binnen- of buitenkant van het onderbeen en/of voet. Het duurt meestel enige maanden tot anderhalf jaar voor het gevoel op die plek weer terug keert. Het dove gevoel kan in enkele gevallen ook blijvend zijn.
Volledige chirurgische behandeling (strip van de hoofdader) Als het technisch niet mogelijk is om een endoveneuze laserbehandeling uit te voeren kan gekozen worden voor een volledig chirurgische behandeling waarbij de stamader wordt weggehaald (strippen). Voorbereiding op de behandeling • Voor deze behandeling moet u nuchter zijn! • Als u bloedverdunnende medicijnen gebruikt (Acenacoumarol of marcoumar), moet u dit aan uw specialist melden. In principe moet u het gebruik van deze twee middelen een aantal dagen voor de behandeling staken. • Trek op de dag van de behandeling een ruimzittende broek of rok aan. • Vergeet niet uw ponsplaatje mee te nemen. • Op de dag van behandeling meldt u zich op de afgesproken tijd bij de receptie voor in de hal van het ziekenhuis. 12
• U kan niet alleen terug rijden dus neem iemand mee. De behandeling Middels een kleine snede in de lies of in de knieholte wordt de verbinding van de oppervlakkige stamader met de grote beenader opgeheven. Ook andere zijverbindingen met de oppervlakkige stamader worden dan opgeheven. Daarna wordt via een kleine snede onder de knie met een speciaal instrument (de stripper) de ader uit het been verwijderd. In het gebied waar de ader heeft gezeten ontstaat een bloeduitstorting (hematoom) door stuk getrokken zijtakken. In de loop van een aantal weken trekt deze bloeduitstorting vanzelf weg. Bij uitgebreide spatadervorming kunnen tijdens dezelfde ingreep de overige uitgezette zijaderen via kleine sneetjes verwijderd worden. Eventueel overgebleven spataderen kunnen later zo nodig ‘weg' gespoten worden. Afhankelijk van de uitgebreidheid van de operatieve behandeling van spataders geschiedt de operatie in dagbehandeling of in een kortdurende opname. De operatie wordt verricht met een ruggenprik of onder algehele anesthesie (narcose). De nabehandeling Na een operatieve behandeling wordt aansluitend een elastische kous om het been aangelegd. Dit moet ervoor zorgen, dat de vorming van bloeduitstortingen beperkt blijft. Meestal wordt geadviseerd de kous gedurende een week doorlopend te dragen (ook 's nachts). Mogelijke complicaties Geen enkele ingreep is vrij van de kans op complicaties. Zo zijn er bij de operatieve behandeling van varices de normale risico's op complicaties van een operatie, zoals trombose, nabloeding, wondinfectie. Wanneer de stamader moet worden weggehaald, kan dat een enkele keer
13
gepaard gaan met een letsel van een begeleidende zenuw, die pal naast het bloedvat loopt. De huid rondom de voet en het onderbeen voelt dan doof aan, soms tijdelijk, soms blijvend. Veel lopen is goed en dat mag zo snel als mogelijk is na de behandeling. Lang staan moet vermeden worden en wanneer u zit, is het verstandig het been (de benen) hoog te houden. Ook is het beter enkele weken niet intensief te sporten. Indien van toepassing kunnen de hechtingen na ongeveer een week tijdens de poloklinische controle worden verwijderd. Handige, algemene tips Het is belangrijk dat u zich realiseert dat spataders op dezelfde plaats weer kunnen ontstaan. Om dit risico te verminderen kunt u het beste de volgende regels in acht nemen: • probeer langdurig staan zoveel mogelijk te vermijden; • maak dagelijks een wandeling van een uur; • draag de elastische kous als uw benen vermoeid zijn, als u pijn krijgt of als u toch lang moet staan; • het is gebleken dat vrouwen tijdens hun menstruatie meer last kunnen krijgen van spataderen. Daarom is het raadzaam om twee dagen voordat de menstruatie begint de steunkous te dragen; • draag zo min mogelijk schoenen met hoge hakken of laarzen.
14
Oefeningen De volgende oefeningen kunt u thuis uitvoeren. Ze bevorderen de bloeddoorstroming in uw benen. • op de rug liggend met de benen verhoogd en ondersteund; • de tenen afwisselend buigen en strekken (1/2 minuut); • cirkelvormige bewegingen maken met de voet (1/2 minuut); • de voet op en neer bewegen terwijl uw been blijft liggen (1/2 minuut); • de bovenbenen naar de buik brengen en de voet met de hand vastpakken; dan het been naar het plafond strekken terwijl u licht drukkend de handen langs de enkel, de kuit en het bovenbeen laat glijden (10 maal per been). staand met blote voeten op een stevige ondergrond: • afwisselend op de hakken en tenen gaan lopen. Tot slot Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben dan verzoeken wij u die te stellen voordat de behandeling begint. Mocht u tijdens de behandeling problemen ondervinden dan kunt u op werkdagen bellen met: • de secretaresse van de poli flebologie, tel. 0591 - 69 13 15 ∗ Bent u korter dan 24 uur uit het ziekenhuis ontslagen of bent u met hetzelfde probleem zeer recent in het ziekenhuis behandeld? Dan mag u buiten kantoortijden contact opnemen met de spoedeisende hulp. Dit kan via telefoonnummer 0591 - 69 19 11. Tevens kunt u informatie vinden op onze website: www.chirurgen-orthopeden-emmen.nl Deze folder is nieuw en is gebaseerd op de folder van de Commissie Voorlichting van de Nederlandse Vereniging voor Heelkunde. 15
Bent u van mening dat bepaalde informatie ontbreekt of onduidelijk
Boermarkeweg 60 7824 AA Emmen Postbus 30002 7800 RA Emmen Tel. 0591 69 19 11 16
MA 783 06-14-v1- H
is, dan vernemen wij dat graag.
