FEITEN EN CIJFERS
JAARVERSLAG 2015
FIER: HULP BIJ STOPPEN, VOORKOMEN EN GEVOLGEN VAN GEWELD
Fier biedt hulp aan slachtoffers, getuigen én plegers van geweld; geweld dat plaatsvindt in relaties. Bijvoorbeeld tussen ouders en kinderen, tussen partners of tussen jongeren die verliefd zijn of tussen een loverboy of mensenhandelaar en zijn slachtoffer. Onze opdracht is: voorkomen van geweld, stoppen van geweld en hulp bieden bij de gevolgen van geweld. We streven ernaar dat iedereen die te maken heeft (gehad) met geweld direct hulp krijgt.
Fier is expertisecentrum op het gebied van:
FIER ALS LANDELIJK SPECIALIST
Huiselijk geweld
Fier is een landelijk werkende organisatie. Allereerst omdat
Kindermishandeling
Fier veiligheid en bescherming biedt aan kinderen, jongeren
Eergerelateerd geweld
en volwassenen die zo ernstig bedreigd worden dat ze niet
Mensenhandel / loverboyproblematiek
in hun eigen regio kunnen blijven. Ten tweede omdat Fier
(Vroegkinderlijke) traumatisering / complex trauma
gespecialiseerde opvang, hulpverlening en behandeling
Seksueel geweld
biedt die beperkt beschikbaar is in Nederland of alleen door
Vechtscheidingen / hoog risico scheidingen
Fier wordt geboden. Zo is Fier bijvoorbeeld gespecialiseerd in de opvang en behandeling van slachtoffers van loverboys,
Fier houdt zich bezig met geweld in afhankelijkheidsrelaties.
eergerelateerd geweld en internationale mensenhandel.
Dit gaat veel verder dan huiselijk geweld en ‘man slaat
Fier heeft ook een gespecialiseerde kliniek voor kinder- en
vrouw’. Binnen onze expertisegebieden is er een heel
jeugdpsychiatrie, waar jongeren worden behandeld die
scala aan onderwerpen dat onze aandacht vraagt. Denk
kampen met de gevolgen van vroegkinderlijke chronische
aan ouderen die door hun geliefden worden mishandeld,
traumatisering, hechtings- en gedragsproblemen. Ten
jonge meiden die slachtoffer zijn van genitale verminking,
slotte: Fier is óók een regionaal werkende organisatie,
kinderen die worden ingezet als huisslaaf, homoseksuele
zowel ambulant als residentieel.
jongeren die door hun familie worden verstoten, jongeren die gedwongen worden om te trouwen, gezinnen die verwikkeld zijn in een vechtscheiding.
ONZE MISSIE Fier streeft er naar dat iedereen die te maken heeft (gehad) met geweld in een afhankelijkheidsrelatie direct hulp kan krijgen: plegers, slachtoffers én getuigen van geweld. Bij Fier werken we met onze cliënten aan drie belangrijke zaken: trauma, trots en toekomst. Als expertisecentrum willen we inspelen op ontwikkelingen in de samenleving en leidend zijn als het gaat om agendasetting, innovaties, professionalisering en onderzoek op het terrein van geweld in afhankelijkheidsrelaties.
|2|
Fier | Jaarverslag 2015
|3|
Fier | Jaarverslag 2015
ERKEND GESPECIALISEERD AANBOD
DE WERELD ALS UITGANGSPUNT
GEÏNTEGREERDE CONCEPTEN
DUURZAAMHEID INSPIREERT
Kwaliteit in de zorg is nodig. Fier wil de best mogelijke zorg
De wereld is ons uitgangspunt. Wat gebeurt er in die we-
We pakken de strijd tegen geweld in relaties over de vol-
Fier is geïnspireerd door duurzaamheid. We
bieden die er is en streeft naar effectief bewezen zorgpro-
reld? Welke problematiek speelt er? Wat hebben slacht-
le breedte op. We willen dat onze interventies effectief en
zoeken naar écht duurzame oplossingen. Een
gramma’s. Ook hierin willen we onszelf continu verbete-
offers, plegers en getuigen van geweld nodig? Hoe spe-
duurzaam zijn. Dat onze cliënten ook na de zorg die ze bij
concreet voorbeeld? Onze gebouwen. De Veili-
ren. Want: het gaat goed, maar het kan altijd beter. We
len we in op nieuwe fenomenen als sexting en nieuwe
Fier krijgen verder kunnen. Dat ze kunnen participeren,
ge Veste is een bijna energieneutraal pand, ons
gaan continu voor die stap vooruit en daarin zien we graag
vluchtelingenstromen? We kijken naar de mensen in deze
meedoen in de samenleving. Ook hier zetten we scherp op
Centrum Kinderhandel Mensenhandel is energie-
al onze zorgprogramma’s getoetst door geautoriseerde
maatschappij en anticiperen op hun vraagstukken. Men-
in. We werken hard aan geïntegreerde concepten, waar-
neutraal en waterbesparend.
partijen. Daarom leggen we onze zorgprogramma’s ter be-
senhandel is zo’n vraagstuk, eergerelateerd geweld, inter-
in hulp wordt gecombineerd met onder andere onderwijs,
Duurzaamheid gaat natuurlijk verder dan duur-
oordeling voor aan bijvoorbeeld de erkenningscommissie
generationele overdracht… We zijn niet bang om de ‘witte
werk, sport en het opbouwen van een nieuw
zame bouw. We investeren ook in duurzame
van het Nederlands jeugd Instituut (NJI), het RIVM en het
vlekken’ in te vullen die we tegenkomen. Welke kwetsba-
sociaal netwerk.
zorg; zorg die werkelijk verschil maakt en effec-
Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ).
re groep wordt vergeten? Welke kwetsbare groep heeft
Fier is erkend jeugdhulpaanbieder (inclusief jeugd GGZ),
hulp nodig? Wij zien het als onze verantwoordelijkheid om
We hanteren een holistische visie, zien de mens als to-
voor ons onder andere werken met effectieve
erkend in het kader van de Wet Langdurige Zorg, erkend
maatschappelijke vraagstukken op het terrein van geweld
taal. Ja, de kinderen, jongeren en volwassenen die we zien
interventies. Daarom laten we onze zorgpro-
GGZ-aanbieder en erkend aanbieder binnen het sociaal do-
in afhankelijkheidsrelaties aan te kaarten en op te pakken.
hebben een probleem, maar ze zíjn niet hun probleem. Ze
gramma’s op effectiviteit beoordelen door een
mein en de Wmo. Wij zijn door het ministerie van Justitie
Deze benadering vraagt een continu actief en dynamisch
zijn in de eerste plaats gewone mensen, met een leven dat
onafhankelijke commissie. Ook onderzoeken we
erkend als forensisch zorgaanbieder en hebben productie-
proces. We stellen onszelf steeds opnieuw de vraag: doen
meer inhoudt dan alleen bezoekjes aan de hulpverlening.
het effect van zorgprogramma’s en initiëren we
afspraken in het kader van de Regeling Ziektekosten Asiel-
we de juiste dingen en doen we deze dingen goed genoeg?
Onze cliënten hebben een sociaal kader nodig, vrienden,
duurzame en effectieve samenwerkingsvormen.
zoekers.
Door te zien, te ervaren, te behandelen en onderzoek te
diploma’s, werk, een toekomstperspectief. Positieve erva-
Want Fier kan en wil het niet alleen.
doen krijgen we steeds meer zicht op wat nodig is.
ringen en succeservaringen, want daarmee zijn ze in staat
Ook als het gaat om inkoop letten we op duur-
Verschillende van onze zorgprogramma’s zijn door het
de negatieve spiraal in hun leven te doorbreken.
zaamheid; het is zelfs onderdeel van onze le-
ministerie van VWS, de VNG en GGZ Nederland erkend als
De maatschappij vraagt om deze accentverschuiving: een
veranciersbeoordeling. Fier maakt gebruik van
tief is op lange termijn. Duurzame zorg betekent
landelijk gespecialiseerd aanbod:
DOELGROEP
verschuiving van de problematiek naar de toekomst, am-
duurzame en milieuvriendelijke schoonmaakmid-
• zorgprogramma Asja: loverboyproblematiek/
Onze doelgroep bestaat uit kinderen, jongeren en
bities en dromen. Logisch. Want je kunt nog zulke goede
delen en auto’s die op aardgas rijden. In 2015 zijn
mensenhandel – opgenomen in de databank effectieve
volwassenen. Kinderen nemen een speciale positie in
zorg hebben gehad; wat heb je er aan als je vervolgens
op het terrein van Fier duurzame speelmaterialen
interventies van het NJI;
omdat ze afhankelijk zijn van volwassenen. We kiezen
geen enkele kans hebt in de samenleving.
geplaatst. Daarnaast zijn in totaal 433 photovol-
• zorgprogramma Zahir: eergerelateerd geweld;
steeds voor slachtoffers in de meest kwetsbare,
tage (pv) panelen aangebracht op de Veilige Ves-
• zorgprogramma Metta: complex trauma in combinatie
schrijnende of complexe situaties, zoals slachtoffers van
te, de fietsenberging en het sportcomplex. Deze
buitenlandse mensenhandel, jongeren uit eerculturen, of
panelen hebben een geschatte jaaropbrengst van
meerderjarige meiden die nergens terecht kunnen en nog
bijna 88.000 kWh.
met andere ernstige problemen.
veel ondersteuning nodig hebben. Iedereen die een vraag heeft op het terrein van geweld in
In 2015 deed Fier mee aan het koploperproject
afhankelijkheidsrelaties moet bij Fier terecht kunnen. Of
van de provincie Fryslân. Hiervoor hebben we
het nu om een eenvoudige adviesvraag gaat of om een zeer
onder andere al onze afvalstromen in kaart ge-
complexe hulpvraag. Daarom hebben we hard gewerkt aan
bracht en is er een analyse gemaakt van hoe Fier
het realiseren van een organisatie die volledig ontschot is,
nog duurzamer kan werken.
zodat we mensen niet de deur hoeven te wijzen omdat hun vraag niet past bij de financiering van onze organisatie.
|4|
Fier | Jaarverslag 2015
|5|
Fier | Jaarverslag 2015
RESIDENTIEEL CENTRUM JEUGD Centrum Jeugd omvat de opvang- en behandelvoorzieningen Asja, Metta, Zahir en Gaja. Voorzieningen voor meiden van 12 t/m 23 jaar. In 2015 werden 108 slachtoffers van mensenhandel opgevangen en 79 slachtoffers van eergerelateerd geweld. In 2015 vingen we in onze voorziening Zahir een geradicaliseerd meisje op dat wilde uitreizen naar Syrië. Onze zorgprogramma’s Asja, Zahir en Metta zijn erkend als landelijk specialistisch aanbod. Politie, Openbaar Ministerie en (huis)artsen mogen direct doorverwijzen naar Fier. Asja, Metta, Zahir en Gaja zijn opgenomen in het Landelijk Transitie Arrangement Jeugd en het Landelijk Transitie Arrangement Volwassenen. Binnen al deze voorzieningen werken we met het high intensive care & high safety concept.
ASJA
METTA
REZA
Asja is een kleinschalige veilige behandelsetting voor mei-
Metta is een kleinschalige behandelsetting voor meiden
Fier startte in 2015 een nieuwe opvangvoorziening: Reza.
den van 12 tot en met 23 jaar, die via dwang, misleiding
van 12 tot en met 23 jaar met ernstige trauma’s of dubbe-
Reza staat voor ‘warmte’ en ‘zomer’ en biedt kortdurende
en geweld in de prostitutie terechtgekomen zijn of drei-
le diagnoseproblematiek die ontstaan zijn in de kindertijd.
veilige opvang begeleiding en behandeling aan (andersta-
gen hierin terecht te komen. Asja biedt een pedagogisch
Metta biedt een pedagogisch basisklimaat, een dagpro-
lige) meiden in de leeftijd van 12 tot en met 23 jaar die te
basisklimaat, een dagprogramma, onderwijs, dagbeste-
gramma, onderwijs, begeleiding, intensieve behandeltra-
maken hebben gehad met buitenlandse mensenhandel of
ding, begeleiding, behandeling (jeugdggz en ggz), sys-
jecten (jeugd-ggz en ggz), systeemgesprekken, veiligheid
meiden uit eerculturen die op de vlucht zijn in verband met
teemgesprekken, veiligheid en bescherming. Fier heeft vier
en bescherming. Fier heeft drie Metta-groepen.
lichte problemen rond eer en twijfelen of ze terug naar huis willen.
Asja-groepen, waarvan één in Rotterdam. Aantal bedden: Aantal cliënten in 2015:
32 90
Aantal bedden:
24
Aantal cliënten in 2015:
59
95% van de meiden is jonger dan 18 jaar
Aantal bedden: Aantal cliënten in 2015:
8 27 VEILIGE VESTE ROTTERDAM
57% van de meiden is jonger dan 18 jaar
81 % van de meiden is jonger dan 18 jaar
In 2015 is Fier gestart met de planvorming rond een Veilige Veste in Rotterdam. Dit bijzondere
ASJA, METTA EN ZAHIR IN LANDELIJK TRANSITIEARRANGEMENT JEUGD
GAJA
concept rond veiligheid en bescherming, dat in
Zahir is een kleinschalige (crisis)opvang- en behandelvoor-
Asja, Metta en Zahir zijn in 2015 opgenomen in het Lande-
Gaja is een kleinschalige beschermd wonen-voorziening
2012 in Leeuwarden werd neergezet, verdient na-
ziening voor meisjes van 12 tot en met 23 jaar die te maken
lijk Transitiearrangement Jeugd (LTA Jeugd). Besloten is
voor meiden van 17 tot en met 23 jaar. De meiden die hier
volging. De Veilige Veste is een plek waar jonge
hebben met eergerelateerd geweld of de dreiging van eer-
om namens alle gemeenten voor een aantal specialistische
verblijven, hebben al in een 24-uursopvang of -behandel-
slachtoffers van geweld een veilig onderkomen
wraak. Zahir biedt een pedagogisch basisklimaat, een dag-
functies landelijke inkoopafspraken te maken. Het gaat om
setting gewoond en zijn toe aan een volgende stap. Zelf-
kunnen vinden en de hulp en behandeling krijgen
programma, onderwijs, begeleiding, behandeling (jeugd-
aanbod dat niet in iedere regio voorhanden is. Deze specia-
standig wonen, kamertraining of terug naar de ouders lukt
die ze nodig hebben. De Veilige Veste is bedoeld
ggz en ggz), veiligheid, bescherming en - indien mogelijk
listische functies zijn opgenomen in het landelijk transitie-
nog niet. Deze vorm van beschermd wonen biedt een tus-
voor meiden van 12 tot en met 23 jaar die het
– systeembehandeling of bemiddeling met ouders/familie.
arrangement jeugd (LTA Jeugd) en zijn een aanvulling op
senstap, waarbij re-integratie en het aanleren van nieuw
slachtoffer zijn geworden van onder andere hui-
de zorg die lokaal of regionaal wordt ingekocht.
gedrag belangrijk zijn.
selijk geweld, seksueel misbruik, mensenhandel
ZAHIR
(loverboyproblematiek en gedwongen prostitu-
Aantal bedden:
10
Omdat Fier ernstig bedreigde meisjes en jonge vrouwen
Aantal cliënten in 2015:
40
opneemt is verder afgesproken dat niet alleen (huis)artsen
Aantal bedden:
18
tie) en eergerelateerd geweld. Het afgelopen jaar
en gecertificeerde instellingen uit heel Nederland cliënten
Aantal cliënten in 2015:
39
heeft Fier ingezet op samenwerkingspartners en
direct naar Fier mogen verwijzen als het gaat om lover-
26% van de meiden is jonger dan 18 jaar
55 % van de meiden is jonger dan 18 jaar
financiers voor dit project. Wordt vervolgd.
boyproblematiek/mensenhandel, eergerelateerd geweld en complex trauma, maar ook politie en OM. Ook voor de achttien plus-groep zijn Asja en Zahir door de VNG erkend als landelijk specialist. Alle gemeenten in Nederland financieren deze functies via een derdenrekening.
|6|
Fier | Jaarverslag 2015
|7|
Fier | Jaarverslag 2015
RESIDENTIEEL VOLWASSENEN
BLIJF VAN M’N LIJF
EVI
Blijf van m’n Lijf is een veilige (crisis)opvang en behande-
Fier is in 2015 gestart met de opvanggroep Evi. In Evi wor-
ling voor vrouwen en kinderen die te maken hebben met
den tienermoeders en hun kind(eren) voorbereid op een
huiselijk geweld, eergerelateerd geweld, vrouwenhandel
zelfstandig bestaan in de maatschappij waaraan ze actief
en bedreiging uit criminele circuits. Fier heeft een Blijfplus
deelnemen. Belangrijk hierbij is hechting tussen moeder
voorziening. De plus staat voor een dagprogramma, diag-
en kind. Er vindt diagnostiek en intensieve begeleiding en
nostiek en behandeling, een kinder- en jeugdpsychiater,
behandeling van de jonge moeders plaats en zo nodig ook
een orthopedagoog, een crèche en - indien de veiligheid dit
van hun kinderen. Er is veel aandacht voor scholing en het
toelaat - contacten met de vader van het kind c.q. de (ex-)
behalen van een startkwalificatie voor de, vaak nog kwali-
partner van de vrouw.
ficatieplichtige, (aanstaande) moeders. Aantal bedden:
14
Aantal bedden:
14
Aantal moeders in 2015:
25
Aantal volwassenen in 2015:
52
Aantal kinderen:
19
Aantal kinderen:
45
Blijf van m’n Lijf - Crisis en Observatie
Blijf van m’n Lijf - Begeleid Wonen Aantal bedden:
22
RENA
Aantal volwassenen in 2015:
35
Rena is een veilige klinische (therapeutische) behandelset-
Aantal kinderen:
37
ting voor buitenlandse slachtoffers van mensenhandel (en hun kinderen) die te kwetsbaar zijn of te complexe problematiek hebben voor de reguliere zorg zoals de Beschermde Opvang, de AMA-campus, het AZC, de COSM’s, de GGZ of de maatschappelijke en de vrouwenopvang. Rena biedt ook beschermd wonen voor buitenlandse slachtoffers mensenhandel (en hun kinderen). Fier heeft twee Rena voorzieningen. Aantal bedden:
16
Aantal volwassenen in 2015:
42
HONDENKENNELS
Aantal kinderen:
18
Voor cliënten die een hond hebben en deze tijdens hun verblijf bij Fier niet elders kunnen onderbrengen, heeft Fier in 2015 drie hondenkennels gebouwd. Honden die met cliënten meekomen kunnen hier een aantal dagen verblijven totdat er een veilig en goed opvangadres is gevonden.
|8|
Fier | Jaarverslag 2015
|9|
Fier | Jaarverslag 2015
MAATSCHAPPELIJKE PARTICIPATIE
FIER EN STERK NOMINATIE APPELTJE VAN ORANJE
Hoe zorg je dat meiden die op de vlucht zijn voor geweld
Fier was in 2015 met het project ‘Werk in uitvoering’
weer stevig in hun schoenen komen te staan? Dat ze na
Fier werkt vanuit het brandglasprincipe: alle stralen worden gebundeld en geconcentreerd tot één brandpunt.
een van de elf genomineerden voor een Appeltje
hun verblijf in een opvang weer vertrouwen hebben in
Werken aan trauma, trots en toekomst gaan samen. Om duurzame effecten te sorteren, zetten we – naast
van Oranje. Het Oranje Fonds bekroont jaarlijks
zich zelf en in het leven? Het project Fier & Sterk biedt
opvang en behandeling - ook in op onderwijs, integratie, sociale participatie en werk. We investeren hiermee in
drie initiatieven met een Appeltje van Oranje.
meiden die bij Fier worden op gevangen handvatten
de economische en sociale zelfredzaamheid van onze meiden. Ze gaan aan de slag met al hun levensterreinen:
Fier bereikte de top elf na een online stemronde
voor hun terugkeer in de maatschappij. In samenwerking
ze werken niet alleen aan hun problemen en trauma’s, maar ook aan opleiding, gezin, vriendschappen, relaties
voor het Nederlandse publiek in december en de
met sportverenigingen wordt in een programma van zes
en sport. Ze leren omgaan met vrije tijd, geld en gezond eten. Het doel: weer trots terugkrijgen door het
landelijke selectiedag. Door middel van het project
weken ingezet op de ontwikkelingvan weerbaarheid en
opdoen van succeservaringen en volledig meedraaien in de maatschappij.
Werk in uitvoering helpt Fier haar cliënten aan
werkervaring.
een startkwalificatie, bijbanen, vakantiewerk en stageplekken. Dit in samenwerking met onder andere het Friesland College, uitzendbureau USG
HUISWERKBEGELEIDING
People en vele vrijwilligers.
In 2015 heeft Fier intensief ingezet op het vinden van
FIER SCHOOL
FIER SPORTS ACADEMY
huiswerkbegeleiders voor de meiden die in Centrum Jeugd
Meiden die bij Fier in verblijven, volgen vanaf dag één
Kinderen, jongeren en volwassenen uit de residentiële
verblijven. Inmiddels hebben 17 vrijwilligers zich hiervoor
onderwijs via de Fierschool. Dat kan op verschillende
voorzieningen van Fier krijgen de kans om in bestaande
FIERRESTO
manieren: via leren op afstand bij het Hoenderloo College
sportteams uit de regio te participeren. De meiden starten
De meiden van Fier koken en bedienen in ons eigen
(VO), IVIO en MBO via het Friesland College bij Fier op
met een intern programma bij Fier, dat is gericht op het
minirestaurant Fierresto. Dit doen zij voor externe groepen,
locatie. Meiden die naar het reguliere onderwijs kunnen
opbouwen van conditie, en mogen daarna een sport
zoals serviceclubs, sponsoren en andere relaties van Fier.
FIERE DIEREN
volgen dat extern. De ambitie is dat iedere leerling of
uitkiezen. Voor vrouwen met kinderen wordt baby- en
In 2015 heeft Fierresto 830 gasten bediend.
In 2013 is Nadine’s Fiere Farm opgezet, een kleine
student minimaal een startkwalificatie behaalt. Voor
peuterzwemmen aangeboden.
ingezet.
dierenfarm bij De Veilige Veste. De meiden van Fier zorgen samen met een professional voor de dieren. De farm
meiden die vanwege veiligheid niet op een andere plek Aantal sportende cliënten:
leer- en werkervaringen kunnen opdoen fungeert Fier als
188
leerbedrijf. Onderwijs Schooljaar 2014/2015 IVIO (havo niveau) Hoenderloo
8 83
waarvan:
FIER IN DE WERELD
wordt bewoond door twee ezels, vier schapen, een geitje,
Binnen het project Fier in de Wereld bedenken de meiden
drie ganzen en twee varkens. In 2015 zorgden in totaal 21
die bij Fier in de opvang verblijven hun eigen plan om de
meiden van Centrum Jeugd voor deze dieren.
BIJZONDERE VRIENDSCHAPPEN
wereld een stukje mooier te maken. Ze ontwikkelen dit
Voor de meiden en jonge vrouwen die bij Fier verblijven is
plan, krijgen een klein budget en hulp van een of meerdere
er het project Bijzondere Vriendschappen. Dit project
vrijwilligers en voeren hun plan uit. Dat kan van alles zijn,
MOESTUIN
biedt de meiden ondersteuning bij het opbouwen of
van geld ophalen voor WarChild tot koken voor eenzame
Fier heef op het terrein van de Veilige Veste een eigen
vergroten van een sociaal netwerk. Onze cliënten worden
ouderen. Fier in de Wereld in het najaar van 2015 gestart, 2
moestuin. Deze moestuin wordt, onder leiding van
• vmbo BB
25
gekoppeld aan een Bijzondere Vriendin of een Big Sister.
meiden hebben in die tijd een plan opgezet en uitgevoerd.
vrijwilligers van de Baptistengemeente uit Leeuwarden,
• vmbo KB
32
Een Bijzondere Vriendin is meestal een leeftijdgenootje
Hierbij was 1 vrijwilliger betrokken.
bewerkt door meiden en vrouwen die bij Fier in de opvang
• vmbo TL
17
van buiten, met wie ze leuke dingen kunnen doen. Even
verblijven. Zaaien, bewerken en oogsten. Geoogste groente
• Overig (groep 8, havo 1, PRO, pre entree)
9
een kopje thee drinken, gezellig de stad in of een filmpje
wordt gebruikt voor Fierresto. In 2015 werkten 5 cliënten
Friesland College
65
waarvan: • Niveau 1
40
• Niveau 2
15
• Niveau 3
5
• Niveau 4
5
pakken. Een Big Sister is als een grote zus die het meisje
RUPS
een thuisgevoel geeft door haar zo nu en dan thuis uit
Bij veel prostituees leeft de wens om uit de prostitutie te
te nodigen, voor een logeerweekendje of een dagje uit.
stappen. Fier ondersteunt vrouwen bij het stoppen met dit
Sommige meiden hebben zowel een Bijzondere Vriendin
werk en helpt ze bij het opbouwen van een nieuw bestaan.
SUMMERSCHOOL
als een Big Sister.
Het uitstapprogramma van Fier is onderdeel van de door
Summerschool is een educatief programma waarin
de overheid opgestelde Regeling Uitstapprogramma’s
vrijwilligers hun passie delen met de meiden die in de
Aantal Big Sisters en Bijzondere Vriendinnen
Prostituees. Dit project is gestart in 2014 en kent een
opvangvoorzieningen van Fier verblijven. Tijdens de
actief of actief geweest:
looptijd van drie jaar.
zomermaanden wordt een programma aangeboden van
77
en 2 vrijwilligers aan de moestuin.
workshops en trainingen. In 2015 werd de Summerschool
Aantal meiden met een maatje of Big SisterNOMINATIE 85 Aantal vrouwen dat in 2015 een betaalde baan
APPELTJE VA
heeft gevonden:
| 10 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 11 |
bezocht door 102 meiden. Er werden 110 workshops 10
aangeboden, gegeven door 72 vrijwilligers.
Fier | Jaarverslag 2015
ADVIES- EN MELDPUNTEN
AMBULANTE HULP
ADVIES EN MELDPUNT
FIER AMBULANT
BEHANDELCENTRUM
LOVERBOYS EN JEUGDPROSTITUTIE
Fier Ambulant bestaat uit de Directe Hulp bij Huiselijk Ge-
Fier biedt GGZ aan volwassenen, jongeren en kinderen.
Het Advies en Meldpunt Loverboys en Jeugdprostitutie is
weld & Kindermishandeling (inclusief het Huisverbod), het
Onderdeel van het behandelcentrum van Fier zijn het Kin-
7 x 24 uur telefonisch bereikbaar, via mail en Skype. Op af-
Kindspoor, het Jongerenspoor en het team Intensief Am-
der- en jeugdtraumacentrum (KJTC), het Infant Mental
spraak is ook face-to-face contact mogelijk. Zaken worden
bulant (18plus). Nu de wijk- en gebiedsteams nadrukkelijk
Health-team en het behandelcentrum 18+.
besproken in een casuistiekgroep waarin hulpverlening,
een opdracht hebben gekregen in de aanpak van geweld
onderwijs, politie en justitie zijn vertegenwoordigd.
in afhankelijkheidsrelaties, zal de afdeling Fier Ambulant
Kinder- en Jeugdtraumacentrum
zich nog meer gaan richten op interventies in crisissitua-
Het Kinder- en jeugdtraumacentrum (KJTC) biedt diag-
Aantal aanmeldingen in 2015:
33
ties en op complexe meervoudige zaken waarbij sprake is
nostiek en behandeling bij problemen, klachten en stoor-
Aantal coördinatiezaken:
77
van (ernstige vormen van) kindermishandeling, huiselijk
nissen in het psychi(atri)sch spectrum, die voortkomen uit
geweld en andere vormen van geweld in afhankelijkheids-
of samenhangen met recent of eerder meegemaakt ge-
relaties. Hiertoe is in 2015 een ontwikkeltraject in gang ge-
weld in afhankelijkheidsrelaties. Fier biedt ook dagbehan-
CHAT MET FIER
zet waarin het accent ligt op verdere professionalisering,
deling voor gezinnen die zijn vastgelopen in de ambulante
Chat met Fier biedt laagdrempelige hulp via de chat aan
het werken met evidence based en practice based (best
hulpverlening en waarbij uithuisplaatsing van één of meer
jongeren en (jong)volwassenen. Door te chatten met een
practices) interventies en het doorontwikkelen van werk-
kinderen dreigt.
hulpverlener van Fier krijgen de jongeren een luisterend
processen en zorgprogramma’s. In dit ontwikkel- en pro-
oor, informatie en advies. De chat is geopend van maandag
fessionaliseringsproces neemt de samenwerking met de
Aantal meisjes:
209
tot en met vrijdag van 19.00 tot 06.00 uur en op zaterdag
politie en justitieketen en met de wijk- en gebiedsteams
Aantal jongens:
172
en zondag van 22.00 tot 06.00 uur.
een belangrijke plaats in.
Totaal:
381
waarvan:
De chat heeft een eigen site: www.chatmetfier.nl
• 10 % in de leeftijd van 0-4 jaar In 2015 werd de chat opvallend veel gebruikt door mei-
• 48 % in de leeftijd van 5-10 jaar
den die te maken hebben met seksueel geweld door de
• 42 % in de leeftijd van 11-17 jaar
peergroup of binnen de familie. Daarnaast bezochten veel tienermoeders de chat. Zij hebben veelal te maken met ge-
Behandelcentrum 18+
weld binnen de relatie.
Het Behandelcentrum 18+ biedt aan volwassenen diagnostiek en behandeling bij problemen, klachten en stoornissen
Aantal chatcontacten in 2015:
in het psychi(atri)sch spectrum, die voortkomen uit of sa-
9393
menhangen met recent of eerder meegemaakt geweld in afhankelijkheidsrelaties. Het behandelcentrum biedt ook ADVIES- EN CONSULTFUNCTIE
forensische zorg.
Fier heeft sinds 2015 op het gebied van loverboyproblematiek/mensenhandel, eergerelateerd geweld en complex
Aantal mannen:
130
trauma/psychotrauma ook een door de VNG erkende lan-
Aantal vrouwen:
407
delijke advies- en consultfunctie. Professionals uit heel Ne-
Totaal:
537
derland kunnen een beroep doen op Fier als zij met vragen zitten over deze onderwerpen.
| 12 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 13 |
Fier | Jaarverslag 2015
FORENSISCHE ZORG
KINDSPOOR
MULTIDISCIPLINAIR CENTRUM
DIRECTE HULP BIJ HUISELIJK GEWELD EN
Fier biedt forensische zorg en behandeling binnen de ka-
Bij het Kindspoor worden kinderen aangemeld met een
KINDERMISHANDELING
KINDERMISHANDELING (DHHG/KM)
ders van afhankelijkheidsrelaties en traumagerelateerde
achtergrond van huiselijk geweld en conflictscheidingen.
Het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling Fries-
DHHG/KM is een samenwerkingsverband van verschil-
problemen. De behandeling wordt opgelegd vanuit een jus-
Deze aanmelding wordt onder meer gedaan door de Recht-
land is een samenwerkingsverband van Fier, politie, Open-
lende instellingen, dat direct en outreachend hulp biedt bij
titieel kader en is niet alleen gericht op het delict en de risi-
bank, Bureau Jeugdzorg, Veilig Thuis en de Directe Hulp
baar Ministerie, Veilig Thuis, GGZ Friesland en het Medisch
huiselijk geweld en kindermishandeling. Het betreft zaken/
cofactoren, maar ook op: welke onderliggende problema-
bij Huiselijk Geweld en Kindermishandeling. Het Kindspoor
Centrum Leeuwarden. Deze instellingen leveren ieder hun
casussen die vanwege huiselijk geweld en kindermishan-
tiek maakt dat er een delict heeft plaatsgevonden? Welke
hanteert een brede integrale en systeemgerichte benade-
eigen specialisten op het gebied van kindermishandeling
deling gemeld worden bij de politie. Iedere ochtend vindt
ervaringen vanuit jeugd, pubertijd zijn van belang? En is er
ring, waarbij het perspectief van het kind centraal staat.
en samen vormen zij het team dat aan de slag gaat met
er een screening plaats bij Veilig Thuis en wordt de zaak
sprake van intergenerationele overdracht? De behandeling
Het Kindspoor biedt relatief kortdurende hulpverlenings-
complexe zaken. De aanpak richt zich in eerste instantie op
gematcht aan een wijk- of gebiedsteam of de best passen-
is systeemgericht en indien mogelijk wordt het netwerk
trajecten.
het doen van onderzoek na een melding van kindermishan-
de instelling/hulpverlening. In principe is er binnen 24 uur
deling. In dat proces wordt, samen met ouders, een plan
contact met de betrokkenen. Fier is verantwoordelijk voor
van aanpak vastgesteld.
het eerste contact en het casemanagement in geval van
betrokken bij de behandeling om te kunnen komen tot herstel van de verstoorde relaties. De aanmeldingen voor
Aantal jongens:
95
behandeling worden door verschillende reclasseringsorga-
Aantal meisjes:
97
nisaties gedaan.
Totaal:
192
een huisverbod. In 2015 heeft het MDCK 70 casussen behandeld.
waarvan:
Aantal nieuwe zaken in 2015:
Fier heeft in 2015 aan 20 cliënten forensische zorg ver-
• 18 % in de leeftijd van 0-4 jaar
Aantal huisverboden:
107
leend. Vanuit Fier is er 1x per week een behandelaanbod
• 54 % in de leeftijd 5-10 jaar
CENTRUM SEKSUEEL GEWELD
Aantal mannen:
100
binnen Leger des Heils in Groningen om de drempel tot de
• 29 % in de leeftijd van 11-17 jaar
7
1258
In september 2015 opende Fier samen met het Medisch
Aantal vrouwen:
hulpverlening zo laag mogelijk te maken. De gesprekken
Centrum Leeuwarden het Centrum Seksueel Geweld
Gebruik van opvang na een uithuisplaatsing
worden op locatie gedaan, waar mannen tijdelijk verblijven.
Friesland. Dit centrum biedt geïntegreerde medische en
(aantal cliënten):
18
Ook vanuit de DHHG/KM komen, in samenwerking met de
JONGERENSPOOR
psychologische zorg aan slachtoffers van recent seksu-
Aantal mensen, ouder dan 60 jaar, dat gebruik heeft
reclassering, aanvragen voor behandeling binnen. Van be-
Het Jongerenspoor biedt ambulante hulp aan jongeren tot
eel geweld en begeleiding bij het doen van aangifte als
gemaakt van directe hulp:
147
lang is om deze forensische hulpverlening meer en meer te
en met 23 jaar (en aan hun ouders) die te maken hebben
het slachtoffer dat wil. Concreet bestaat de meerwaarde
Aantal betrokken kinderen:
964
specialiseren voor cliënten die aanraking komen met justi-
(gehad) met geweld in afhankelijkheidsrelaties of risico
voor het slachtoffer uit een vermindering van de tijd waar-
Waarvan
tie. In 2016 doet Fier een aanzet voor een zorgprogramma.
lopen om in een dergelijke situatie terecht te komen. Bij-
in men last heeft van acute problemen en het verkleinen
• 30 % in de leeftijd van 0- 4 jaar
voorbeeld meiden die dreigen af te glijden richting prosti-
van het risico dat zich hardnekkige klachten ontwikkelen.
• 30 % in de leeftijd van 5-10 jaar
tutie en andere uitbuitingsrelaties of hier al mee te maken
Kernelementen zijn: forensisch onderzoek, medische hulp,
• 39 % in de leeftijd van 11-17 jaar
hebben (gehad).
watchful waiting (volgen of er psychische problemen ont-
• 1 % ouder dan 18 jaar
staan), psychische hulp en aangifte. Aantal jongens:
18
Aantal meiden:
115
Van september tot en met december 2015 heeft het
Totaal:
133
CSG Friesland 5 casussen behandeld.
waarvan: • 70 % jonger dan 18 jaar • 30 % in de leeftijd van 18-23 jaar
| 14 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 15 |
Fier | Jaarverslag 2015
INTENSIEF AMBULANT
CENTRUM TEGEN KINDERHANDEL EN MENSENHANDEL
BEGELEIDING EN HULPVERLENING
PROSTITUTIE MAATSCHAPPELIJK WERK
CENTRUM TEGEN KINDERHANDEL EN MENSEN-
MONUMENT
Het team intensief ambulant richt zich op alle volwassenen
Maatschappelijk werk ten behoeve van mannen en vrou-
HANDEL
In 2015 werd op het terrein van Fier een monument ont-
die intensieve ambulante hulp nodig hebben in het kader
wen die in de prostitutie werkzaam zijn. Outreachende hulp
Het Centrum tegen Kinderhandel en Mensenhandel (CKM)
huld voor slachtoffers van mensenhandel. Dit monument,
van geweld in afhankelijkheidsrelaties. Te denken valt aan:
in het prostitutiegebied van Leeuwarden, bezoeken aan
is onderdeel van Fier en
ontworpen door Mart Visser, omvat een stalen constructie
• Vervolgzorg voor volwassenen na hun opname bij Fier.
seksinrichtingen in Friesland.
• heeft kennis en expertise op het gebied van kinder- en
met gezichten. Het monument is in opdracht van het Cen-
Aantal cliënten:
• zet nationaal en internationaal in op een betere (rechts)
mensenhandel;
• Ambulante hulp voor (jong) volwassenen waarbij sprake is van revictimisatie (herhaald slachtofferschap). • Ambulante hulp na een interventie van Directe Hulp bij
115
positie van slachtoffers;
waarvan:
trum tegen Kinderhandel en Mensenhandel gemaakt en vraagt aandacht voor de miljoenen slachtoffers die mensenhandel jaarlijks maakt, zowel in binnen- als buitenland.
Huiselijk Geweld, Directe Hulp bij Kindermishandeling
• 48 % in de leeftijd van 18-23 jaar
• onderzoekt, opinieert en publiceert;
Het monument werd financieel mogelijk gemaakt door de
of een Huisverbod.
• 48 % ouder dan 23 jaar
• lobbyt, informeert en praat mee over beleidsvorming;
Nationale Postcode Loterij.
• 4 % is de leeftijd onbekend
• werkt aan en ontwikkelt projecten ten dienste van
• Ambulante hulp voor gezinnen die aangemeld zijn bij
slachtoffers van mensenhandel;
het Multidisciplinair Centrum Kindermishandeling.
• werkt samen met nationale en internationale partijen in
• Vervolgzorg na dagbehandeling bij het BehandelcenZORGCOÖRDINATIE MENSENHANDEL
trum van Fier. • Ondersteuning bij opvoeding en ouderschap bij (dreigende) verwaarlozing en kindermishandeling. • Ambulante hulp voor aanstaande moeders die zijn aangemeld bij de POPP-poli. • Hulp voor (jong-)volwassenen waarvan het leven ontwricht is door PTSS of complex trauma.
de strijd tegen mensenhandel.
FRIESLAND Fier verzorgt zorgcoördinatie voor slachtoffers van men-
Het CKM heeft een eigen website: www.ckm-fier.nl. Be-
senhandel in de provincie Friesland. De zorgcoördinatoren
langrijke partner van het CKM is Terre des Hommes. Het
zijn verantwoordelijk voor de afstemming tussen het straf-
CKM zet zich in tegen zowel binnenlandse mensenhandel
rechtelijke traject, verblijfsrechtelijk traject (buitenlandse
als buitenlandse mensenhandel.
slachtoffers) en het zorgtraject ofwel hulpverleningstra-
• Ambulante begeleiding en hulpverlening van buiten-
ject. De zorgcoördinator onderhoudt de contacten met betrokken organisaties en het slachtoffer zelf, stemt hierin
EXPERTISE UITWISSELING
af, komt op voor de belangen van het slachtoffer, verza-
In 2015 legden medewerkers van het CKM werkbezoeken
Centrale thema’s voor het team zijn: veiligheid en bescher-
melt alle relevante informatie en deelt deze waar nodig.
af aan Guinee, Hongarije en de Filippijnen. Dit in het kader
ming, risicotaxatie en veiligheidsplanning, revictimisatie en
Daarnaast hebben de zorgcoördinatoren een belangrijke
van expertise-uitwisseling, training en deskundigheidsbe-
recidive, intergenerationele overdracht, complex trauma en
advies- en voorlichtingsfunctie.
vordering en het onderzoeken van terugkeermogelijkheden
landse slachtoffers van mensenhandel.
van slachtoffers van mensenhandel.
PTSS, klachten en stoornissen in het psychiatrisch spectrum (waaronder verslaving). Maar ook: opleiding en werk,
Aantal trajecten zorgcoördinatie in 2015:
115
relaties en vriendschappen, geloof en zingeving, seksualiteit, inkomen en huisvesting, opvoeding en ouderschap,
MENSENHANDELWEB
hobby’s, vrijetijdsbesteding en sport.
Mensenhandelweb is een kennisdatabank op het gebied van kinder- en mensenhandel. Deze informatiebron bun-
NATIONALE POSTCODE LOTERIJ STEUNT CKM
26
delt voor het eerst de vaak verspreide en versnipperde
Het Centrum Kinderhandel Mensenhandel (CKM) van
94
gegevens over mensenhandel, maar biedt ook updates
Fier kreeg begin 2015 van de Nationale Postcode Loterij
120
over gerechtelijke uitspraken in mensenhandelzaken en
een cheque ter waarde van 300.000 euro uitgereikt. De
waarvan:
hoe deze stroken met internationale verdragen. Eind 2015
Nationale Postcode Loterij wil het CKM en Fier hiermee
• 9 % jonger dan 18 jaar
stonden er ongeveer 3700 documenten op www.mensen-
steunen en stimuleren in hun strijd tegen mensenhandel.
• 31 % in de leeftijd van 18-23 jaar
handelweb.nl en zijn er meer dan 120.000 documenten ge-
De 300.000 euro is ingezet voor diverse projecten op het
• 60 % ouder dan 23 jaar
raadpleegd op de website, zoals jurisprudentie, rapporten
gebied van bewustwording, lobby en samenwerking in de
en wetgeving.
strijd tegen mensenhandel.
Aantal mannen: Aantal vrouwen: Totaal:
| 16 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 17 |
Fier | Jaarverslag 2015
FIER ACADEMY
ONDERZOEK
De Fier Academy is onderdeel van het expertisecentrum
WERKBEZOEKEN
ONDERZOEKSGROEP FIER
van Fier en heeft als opdracht om door middel van een
Externe partijen die geïnteresseerd zijn in Fier, wat we
Fier heeft een eigen onderzoeksgroep. In 2014 werd hard
intern en extern voorlichtings-, trainings- en opleidings-
doen en voor wie, kunnen deelnemen aan een werkbezoek.
gewerkt aan een onderzoek naar de effectiviteit van de be-
Ambulante GGZ hulpverlening
programma’s deskundigheid op het terrein van geweld
Ook in 2015 ontvingen we weer veel geïnteresseerden, uit
handeling van Centrum Jeugd. In 2015 verscheen hierover
Door middel van de CQ index (november 2015) is gemeten in
in afhankelijkheidsrelaties te bevorderen. Dit doet de Fier
binnen en buitenland, waaronder gemeenteraadsleden,
de publicatie ‘Fier en verder: meiden over hun leven na de
hoeverre klachten van cliënten, die ambulante GGZ behande-
Academy door middel van:
wethouders, zorgverzekeraars en afgevaardigden van mi-
hulpverlening’. Dit project is mede mogelijk gemaakt door
ling van Fier krijgen, zijn afgenomen. Het onderzoek gaat uit
• Voorlichting aan jongeren, ouders, professionals en het
nisteries en de Vereniging Nederlandse Gemeenten. Ook
een bijdrage van het Kinderpostzegelfonds.
van de beleving van de cliënten. Cliënten gaven Fier een 7,7
‘brede publiek’ (zowel regionaal als landelijk).
ontvingen we de voltallige raad van toezicht en raad van
TEVREDENHEIDSONDERZOEKEN
voor de behandeling
• (Geaccrediteerde) deskundigheidsbevordering (gastles,
bestuur van de Nationale Postcode Loterij. Bijzonder was
Eigen onderzoeken van Fier in 2015
workshop, training) van professionals in onderwijs, po-
het dubbele werkbezoek van Hare Koninklijke Hoogheid
Afgeronde onderzoeken:
Tevredenheidsonderzoek cliënten
litie, justitie, (jeugd)zorg, (huis)artsen, rechtbank, ge-
Prinses Beatrix der Nederlanden en het bezoek van de
• Fier en verder. Meiden over hun leven na de hulpverlening.
Fier deed in 2015 een eigen tevredenheidsonderzoek onder
meenten, sociale wijk- en gebiedsteams etc.
Congolese arts Denis Mukwege.
Lopende onderzoeken :
cliënten. Fier scoorde hierop een 7,8
• Duurzaamheid Bijzondere Vriendschappen.
• (Geaccrediteerde) In- en externe opleidingen en cursussen: cursus Mensenhandel, cursus psychopathologie,
Aantal werkbezoeken in 2015:
40
• Pilotonderzoek naar een groepsinterventie gericht op de
opleiding Neuropsychologisch onderzoek bij kinderen
Aantal deelnemers:
185
bevordering van gehechtheid tussen jonge getraumati-
Fier deed in 2015 wederom onderzoek naar de tevredenheid
seerde moeders en hun kinderen.
van haar ketenpartners. Doel van dit onderzoek: zicht krijgen
en jongeren, MDP opleiding, opleiding CGT KJ etc. • Geaccrediteerde landelijke congressen en symposia (congres Huiselijk geweld, congres Mannen die seks BIJZONDER BEZOEK
kopen, wat is hun verantwoordelijkheid? etc)
Tevredenheid ketenpartners
• Wie zijn de vrouwen van Rena?
op de (on)tevredenheid over de samenwerking met Fier en
• Profielschets Nigeriaanse slachtoffers mensenhandel.
eventuele ‘blinde vlekken’. De ketenpartners gaven gemid-
• Nigeriaans mensenhandelnetwerk (met EMM en KMAR).
deld een 7,8 voor de samenwerking.
• Zorgprogramma Infant Mental Health: doorontwikkelen
• Bijdrage aan zowel landelijk als internationale congressen d.m.v. workshops, lezingen, presentaties, dagvoor-
Prinses Beatrix
zorgprogramma tot een handboek waarin een gespeciali-
Leefklimaat onderzoek
zitterschap, etc.
Hare Koninklijke Hoogheid Prinses Beatrix der
seerd zorgprogramma infant mental health is beschreven
Het leefklimaat binnen de opvangvoorzieningen van Fier
Nederlanden bezocht Fier in 2015 maar liefst
dat bruikbaar is in residentiële en ambulante zorg.
wordt door cliënten als bovengemiddeld positief ervaren. Dit
• Bijdrage aan bestaande HBO en universitaire opleidin-
twee maal. De prinses bezocht in april de voorzie-
Ontwikkelde onderzoeksvoorstellen:
blijkt uit onderzoek dat de Hogeschool Leiden en de Univer-
• Advisering van zorg- en onderwijsorganisaties bij in-
ning Asja in Rotterdam en in oktober de Veilige
• Vervolgonderzoek Fier en verder.
siteit van Amsterdam in 2015 deden. Het leefklimaat bij Fier
cidenten binnen het kader van geweld in afhankelijk-
Veste in Leeuwarden. Tijdens het werkbezoeken
• Mateloos ambitieus? Onderzoek naar traumasensitief
wordt op alle schalen positiever wordt ervaren ten opzichte
heidsrelaties.
stond de problematiek rondom mensenhandel
gen door middel van gastlessen en werkbezoeken.
onderwijs.
van een referentiegroep bestaande uit meisjes en jongens uit
• Interne (geaccrediteerd) deskundigheidsbevordering
en loverboys centraal. Prinses Beatrix sprak bei-
• Psychological health impact of THB for sexual exploita-
verschillende Jeugdzorg-plus instellingen. De jongeren van
(trainingen, workshops, cursussen en opleidingen)
de keren met medewerkers en cliënten van Fier
tion on female victims. Consequences for stakeholders:
Fier zijn positiever over de ondersteuning, sfeer en groei,
over dit onderwerp.
Onderzoek naar benadering mensenhandelslachtoffers
daarnaast ervaren zij ook minder repressie. De onderzoekers
(in samenwerking met en op initiatief van Tilburg Univer-
concluderen: ‘Er kan bij Fier gesproken worden van een po-
siteit, en Universiteit van Barcelona).
sitief leefklimaat, iets wat, gezien de leeftijd van de kinderen,
AANTAL ACTIVITEITEN
AANTAL BEREIKT
Interne deskundigheidsbevordering
99
1659*
Externe deskundigheidsbevordering
114
2865
265
8177
Voorlichtingen aan volwassenen / jongeren / professionals Consultatie en advies Symposia / congressen
132 2
N.v.t. N.v.t.
Denis Mukwege De Congolese arts, gynaecoloog, en mensenrech-
hun verleden en de problemen die zij hebben (meestal ern-
tenactivist Denis Mukwege bracht in 2015 twee
Onderzoeken waar Fier in 2015 aan meewerkte
stig getraumatiseerd) als een bijzondere prestatie mag wor-
bezoeken aan Fier. Hij sprak met zowel cliënten
• Leef- en leerklimaatonderzoek (ook bij de Summerschool)
den gezien. Daarmee wordt een belangrijke bijdrage geleverd
als medewerkers van Fier. Tijdens zijn tweede
(Hogeschool Leiden en Universiteit van Amsterdam en
aan de behandeling van een groep uiterst kwetsbare meisjes
bezoek gaf hij een training aan specialisten van
Fontys Hogeschool).
in onze samenleving.’
Fier. Mukwege behandelt in zijn Panzi ziekenhuis in Congo slachtoffers van seksueel geweld.
• Onderzoek Maastricht naar daderknemerken mensenhandelaren.
*geen unieke aantallen
| 18 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 19 |
Fier | Jaarverslag 2015
PILOTS EN PROJECTEN Als expertisecentrum is continue ontwikkeling noodzakelijk. Daarom zetten we binnen Fier ook in op deelname aan pilots en ontwikkelen we onze eigen projecten. In 2015 zijn we een aantal pilots en projecten gestart:
MODERNE WEZEN
KENNISPLATFORM KIND EN ECHTSCHEIDING
MENSENHANDEL, 360 GRADEN FEEDBACK
Geïnspireerd door de jeugdzorg in Israël wil Fier jonge
Fier participeert sinds 2015 in het project ‘Kennisplat-
Fier maakte in 2015 een start met het project ‘Mensenhan-
vrouwen, die niemand meer hebben om op terug te vallen,
form Kind en Echtscheiding Noord Nederland’ dat ge-
del: 360 graden feedback’. Directe aanleiding voor dit pro-
een veilige en vertrouwde plek geven. Een plek waar ze - zo
subsidieerd wordt door ZonMw. Het Kennisplatform is
ject is de constatering in de publicatie Mensenhandelaren
lang als nodig – op terug kunnen vallen. Het project Mo-
een samenwerking tussen verschillende zorgaanbieders
dat – naast de keiharde en nietsontziende georganiseerde
derne Wezen omvat een huiskamer (een fysieke plek waar
in Noord-Nederland, Gemeenten en Wetenschap. Door
(inter)nationale mensenhandel, er ook sprake is van men-
ze in de weekenden en de avonden naartoe kunnen), een
middel van het platform wordt alle kennis die aanwezig
senhandel-dicht-bij-huis. Deze zaken willen we in beeld
logeerfunctie, training en begeleiding vrijwilligers, zoeken
is verzameld en beschikbaar gesteld. Tevens worden de
brengen door zoveel mogelijk betrokkenen aan het woord
van pleeggezinnen en koppelen van maatjes.
beschikbare (effectieve) interventies bijeen gebracht. Doel
te laten. We schetsen de achtergronden van de slachtof-
van het kennisplatform is de problematiek voor kinderen,
fers en daders, hun kijk op het geheel en de processen die
die geconfronteerd worden met conflictscheidingssitua-
er toe hebben geleid dat een meisje slachtoffer werd en
ties, tot een minimum te beperken.
een jongen dader van mensenhandel. Voor 2016 staat een
ERVARINGSDESKUNDIGEN Fier heeft sinds juli 2015 twee ervaringsdeskundigen in
publicatie over dit onderwerp gepland.
dienst die cliënten helpen bij het individuele herstelproces, de dagelijkse bezigheden en participatie in de maat-
ONZICHTBARE KINDEREN – INFANT MENTAL
schappij. De ervaringsdeskundigen schuiven wekelijks aan
HEALTH
bij het multidisciplinair overleg van een van de teams van
Fier startte in 2015, samen met Terre des Hommes, het
Fier, waarin wordt besproken welke cliënten baat kunnen
project ‘Onzichtbare kinderen’. Met dit project willen we
hebben bij contact met een ervaringsdeskundige. De cliënt
een belangrijke slag slaan in de hulp aan getraumatiseerde
bepaalt samen met de ervaringsdeskundige welke onder-
baby’s, peuters en kleuters. Belangrijk onderdeel van dit
steuning gewenst is.
project is het ontwikkelen van een speciaal zorgprogram-
COMMISSIES EN STUURGROEPEN
ma: Infant Mental Health. Infant Mental Health is geestelij-
Fier nam ook in 2015 deel aan de volgende commissies en
ke gezondheidszorg (GGz) voor de allerkleinsten en houdt
stuurgroepen:
EERST EEN DIPLOMA EN EEN BAAN
zich bezig met de (verstoorde of gestagneerde) sociale,
• Commissie Lenferink: commissie onder leiding van
Het project Eerst een diploma en een baan gaat in janua-
emotionele, cognitieve en motorische ontwikkeling en de
burgemeester Henri Lenferink van Leiden. Doel: knel-
ri 2016 van start, maar de eerste voorbereidingen zijn in
hechting van baby’s, peuters en kleuters. Fier wil het zorg-
punten en oplossingen in kaart brengen rond opvang
2015 getroffen. Fier wil meiden die hun behandelprogram-
programma Infant Mental Health in het kader van geweld
van slachtoffers van mensenhandel.
ma hebben afgerond actieve ondersteuning bieden. Deze
in afhankelijkheidsrelaties ontwikkelen in een voorziening
• Commissie Azough: commissie onder leiding van
ondersteuning is gericht op het behalen van een diploma
voor vrouwenopvang (Blijf-plus), een beschermd wonen
oud-Tweede Kamerlid Naïma Azough. Doel: een actie-
en minimaal een half jaar werkervaring. Daarmee zet Fier
voorziening (Rena I) en een kliniek (Rena II). De tweede
plan opstellen voor de aanpak van loverboy- en men-
een systeem in van vervolgzorg dat geboden wordt door
stap is het ontwikkelen van een handboek dat niet alleen
senhandelproblematiek in Nederland.
vrijwilligers en getypeerd kan worden met termen als prak-
bruikbaar is in een residentiële setting maar ook in een set-
• Landelijke stuurgroep Centrum Seksueel Geweld:
tische hulp, vinger-aan-de pols contacten, een steuntje in
ting van begeleid wonen, nazorg of ambulante hulp. Voor
Deze stuurgroep heeft de rol de landelijk coördinator
de rug, een luisterend oor, opbouwen van een sociaal net-
dit project hebben we een bijdrage gekregen van Fonds
van het Centrum Seksueel Geweld te adviseren.
werk. Kortom: motiverende en ondersteunende contacten.
NutsOhra.
De ondersteuning wordt pas beëindigd nadat een meisje of jonge vrouw een half jaar heeft gewerkt. Dit project wordt gefinancierd door middel van subsidie van het ministerie van OCW.
| 20 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 21 |
Fier | Jaarverslag 2015
PERS EN PUBLICATIES
FIER OP DE KAART
Ieder jaar publiceert Fier eigen stukken. Boeken en artikelen over onze expertisegebieden. In 2015 schreven we veel over mensenhandel, eergerelateerd geweld en de zorgprogramma’s van Fier. Belangrijk hierin is ons boek ‘Fier en verder’: Meiden over hun leven na de hulpverlening, waarvoor drieëndertig meiden werden geïnterviewd over hoe het ze is vergaan na afronding van één van de zorgprogramma’s van Fier. Ook publiceerde Fier het boek ‘Mannen die seks kopen’. Wie zijn de mannen die seks kopen? Waarom doen ze het? En hoe zit het met mensenhandel, voelen ze zich daar verantwoordelijk voor? • Zee R. van der. (apr. 2015) Mannen die seks kopen. Amsterdam: Uitgeverij SWP. • Werson, S. , Lamers, F. , Pers M. van der. & Dijke A. van (mei 2015) Fier en verder: meiden over hun leven na de hulpverlening. Amsterdam: Uitgeverij SWP.
INTERNATIONALE SAMENWERKING
• Uringa J. & Heeringa A. (juni 2015) Lobby van sekswerkers geeft eenzijdig beeld van prostitutie. Binnenlands Bestuur, web artikel. • Ruiter E. de (okt. 2015) Fier en Kompaan en De Bocht landelijk specialist eergerelateerd geweld, Volkskrant, bijlage. • Duijn R. van. (sep. 2015) Rappende mensenhandelaren: een maatschappelijk probleem? Jeugdbeleid, pag. 121126. • Dijke A. van & Terpstra, L. (okt. 2015) Haal jongens en meiden uit elkaar: kanttekeningen bij een vanzelfsprekendheid. Sozio, pag. 20 - 24. Daarnaast kon Fier weer rekenen op veel media-aandacht. In 2015 hadden we meer dan 100 mediacontacten.
| 22 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 23 |
Fier | Jaarverslag 2015
CLIËNTEN LANDELIJK SPECIALISME
TOTAAL AANTAL CLIËNTEN AANTAL
Asja, Metta, Zahir, Reza, Gaja, Blijf en Rena zijn landelijk werkende instellingen. 78% % van de cliënten van Centrum
Residentieel
367
Kinderen die samen met hun moeder zijn opgenomen
102
Ambulant
1331
komt van buiten Friesland en 57 % van de cliënten van
TOTAAL*
1736
Rena.
* Cliënten die een ambulant traject doorlopen, kunnen daarna of ervoor ook residentiële zorg ontvangen. Cliënten tellen in dat geval in beide groepen mee, en niet twee keer in het totaal.
RESIDENTIEEL
Jeugd (Asja, Metta, Zahir, Reza en Gaja) komt uit andere provincies dan Friesland. 65 % van de cliënten van Blijf
HULPVRAAG RESIDENTIEEL %
AMBULANT
%
LEEFTIJD
CENTRUM JEUGD
%
BLIJF
%
RENA
%
Friesland
42
19%
15
29%
13
31%
Buiten Friesland
174
81%
35
67%
29
69%
0 t/m 4 jaar
73
16%
76
6%
Buitenland
0
0%
2
4%
0
0%
5 t/m 10 jaar
22
5%
282
21%
TOTAAL*
216
100%
52
100%
42
100%
11 t/m 17 jaar
178
38%
293
22%
18 t/m 23 jaar
113
23%
191
14%
%
RENA
%
> 23 jaar
83
18%
469
37%
469
100%
1313
100%
TOTAAL*
* Het totaal aantal residentiële cliënten is inclusief 102 kinderen die samen met hun moeder zijn opgenomen.
SLACHTOFFERS MENSENHANDEL
RESIDENTIEEL
%
AMBULANT
%
Minderjarig
84
78%
5
36%
Meerderjarig
24
22%
9
64%
108
100%
14
100%
TOTAAL*
RESIDENTIEEL
%
AMBULANT
2
4%
13
10%
Meerderjarig
47
96%
111
90%
TOTAAL*
49
100%
124
100%
SLACHTOFFERS EERGERELATEERD GEWELD %
AMBULANT
%
Minderjarig
33
42%
4
25%
Meerderjarig
46
58%
12
75%
TOTAAL*
79
100%
16
100%
| 24 |
BLIJF
26%
7
20%
18
62%
Noord-Holland
37
21%
14
40%
3
10%
Utrecht
16
9%
2
6%
0
0%
Gelderland
14
8%
0
0%
1
4%
Overijssel
18
10%
3
9%
0
0%
3
2%
3
9%
1
4%
Flevoland
18
10%
1
3%
0
0%
Groningen
8
5%
2
6%
3
10%
Drenthe
10
6%
2
6%
3
10%
Limburg
4
2%
0
0%
0
0%
Zeeland
1
1%
1
3%
0
0%
174
100%
35
100%
29
100%
%
Minderjarig
RESIDENTIEEL
%
45
TOTAAL*
Slachtoffers buitenlandse mensenhandel
CENTRUM JEUGD
Zuid-Holland
Noord-Brabant
Slachtoffers binnenlandse mensenhandel (loverboys)
AANMELDINGEN BUITEN FRIESLAND
Fier | Jaarverslag 2015
FINANCIERING RESIDENTIËLE CLIËNTEN
FINANCIERING AMBULANTE CLIËNTEN
Residentiële cliënten van Fier worden gefinancierd vanuit
Ambulante cliënten van Fier worden gefinancierd vanuit de
de Wmo (Wmo opvang 155 cliënten, Wmo beschermd
Wmo (70 cliënten), Jeugdwet (624 cliënten), Zorgverze-
wonen 44 cliënten), Zorgverzekeringswet (33 cliënten),
keringswet (809 cliënten), Forensische zorg (20 cliënten)
Landelijk Transitie Arrangement Jeugd (168 cliënten),
en de Regeling Zorg Asielzoekers (41 cliënten).
Jeugdwet-regionale afspraken (17 cliënten) en Landelijk Transitie Arrangement Volwassenen (61 cliënten), Regeling Zorg Asielzoekers (3 cliënten), Regeling Uitstapprogramma Prostituees (16 cliënten), Wet Langdurige Zorg (11 cliënten).
| 25 |
Fier | Jaarverslag 2015
HERKOMST CLIËNTEN PER GEMEENTE LANDELIJK ERKENDE SPECIALISTISCHE OPVANG JEUGD (LANDELIJK TRANSITIE ARRANGEMENT)
| 26 |
Fier | Jaarverslag 2015
ASJA GEMEENTE Aalsmeer Almelo Almere Alphen aan den Rijn Amersfoort Amstelveen Amsterdam Arnhem Assen Borger-Odoorn Capelle aan den IJssel Coevorden Dantumadiel De Bilt De Ronde Venen Den Haag Dordrecht Edam-Volendam Ede Emmen Enschede Groningen Haarlem Hardinxveld-Giessendam Heerenveen Heerhugowaard Heerlen Hengelo Hoogeveen Huizen Kollumerland c.a. Langedijk Leek Leeuwarden Leeuwarderadeel Leiderdorp Lopik Meppel Moordrecht Nederweert Nijmegen Nissewaard Noordoostpolder Ooststellingwerf Opsterland Overbetuwe Pijnacker-Nootdorp Raalte Rijswijk Rotterdam Schagen Smallingerland Steenwijkerland Súdwest-Fryslân Teylingen Tytsjerksteradiel Veenendaal Vlaardingen Zoetermeer Zutphen Zwolle TOTAAL
| 27 |
METTA* 181 1 2 1 2 1 3 1 1 1 1 1 1 1
18+
1 1
1
1 2 2 1 1 1 1 1 1 1 1 5 1 1 1 1 1 1 1 5 1 1 1 2
2
1
1 1 1 1 2 1 1 1
181 1 1 1 1 3 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 5 3 1 1 2 1 1 1 1 1 1 5 1 1 1 1 2 1 1 2 56
GEMEENTE Alblasserdam Almelo Almere Amersfoort Amsterdam Apeldoorn Assen Breda Brunssum Culemborg Den Haag Dronten Ede Eindhoven Goes Gouda Groningen Heemskerk het Bildt Leeuwarden Leidschendam-Voorburg Lelystad Lingewaard Lopik Purmerend Rotterdam Stadskanaal Súdwest-Fryslân Utrecht Veenendaal Vlaardingen Weert Zeist Zoetermeer Zwijndrecht Zwolle TOTAAL
18-
3 2 3 1 2
18+ 1 1 2 2 3
2 2 1 3 1 1 1 1 1 4 1 1 2 1 1 1 1 3 1 1 1
1 3 1
3
2 1 1 1 1 1 1 67
* Metta 18+ valt niet onder het
1 1 1 3 1 3 1 1 1
GEMEENTE Achtkarspelen Almelo Almere Alphen aan den Rijn Amsterdam Apeldoorn Dantumadiel De Friese Meren Den Haag Den Helder Dronten Eindhoven Emmen Groningen Haarlemmermeer Heerhugowaard Hellendoorn Hendrik-Ido-Ambacht Kampen Landsmeer Leeuwarden Lelystad Leusden Oldebroek Oost Gelre Opsterland Oud-Beijerland Raalte Rotterdam Schagen Smallingerland Súdwest-Fryslân Teylingen Uitgeest Velsen Westland Weststellingwerf Zaanstad Zoetermeer Zwolle TOTAAL
ZAHIR & REZA
Landelijk Transitie Arrangement. Zie hiervoor het overzicht op de volgende pagina.
1 1
1 1 1 1
1 2 90
TOTAAL AANTAL GEMEENTEN: 99
Fier | Jaarverslag 2015
HERKOMST CLIËNTEN PER GEMEENTE OVERIGE OPVANG- EN BEHANDELSETTINGEN
BLIJF* GEMEENTE AANTAL Alkmaar 1 Alphen aan den Rijn 1 Amsterdam 7 Bergen op Zoom 1 Beverwijk 1 Breda 1 Coevorden 1 De Friese Meren 2 Delft 2 Den Haag 2 Den Helder 1 Deurne 1 Dongeradeel 1 Emmen 1 Enschede 2 Franekeradeel 2 Geldrop-Mierlo 1 Gilze en Rijen 1 Gooise Meren 1 Grave 1 Groningen 1 Haarlem 2 Haarlemmermeer 3 Heerenveen 2 Heerlen 1 Hilversum 1 Leeuwarden 8 Leeuwarderadeel 1 Leiden 1 Leidschendam-Voorburg 1 Noordoostpolder 1 Ooststellingwerf 1 Rotterdam 3 Schouwen-Duiveland 2 Súdwest-Fryslân 1 Ten Boer 1 Terneuzen 1 Texel 1 Tilburg 1 Tytsjerksteradiel 2 Utrecht 1 Veenendaal 1 Zaanstad 1 Zoetermeer 1 Zuidplas 1 Zwartewaterland 1 Noorwegen (niet op kaart) 1 Curacao (niet op kaart) 1 TOTAAL 74
METTA 18+ GEMEENTE Delft Den Helder Leiden TOTAAL
RENA AANTAL 1 1 1 3
EVI GEMEENTE Amersfoort Amsterdam De Friese Meren Groningen Heerenveen Kerkrade Kollumerland en NieuLeeuwarden Leidschendam-Voorburg Oldambt Ooststellingwerf Schiedam Smallingerland Súdwest-Fryslân Tytsjerksteradiel Uithoorn Utrecht Vlaardingen Zwolle TOTAAL
AANTAL 1 1 1 1 2 1 1 4 1 1 1 1 1 3 1 1 1 1 1 25
GEMEENTE Amsterdam Delfzijl Den Haag Dongeradeel Emmen het Bildt Leeuwarden Opsterland Renkum Rotterdam 's-Hertogenbosch Ter Apel Tynaarlo Vlagtwedde TOTAAL
AANTAL 3 1 2 1 1 1 10 1 1 16 1 1 2 1 42
* Unieke cliënten Blijf Crisis & Observatie en Blijf Langerdurend Verblijf
TOTAAL AANTAL GEMEENTEN: 63
| 28 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 29 |
Fier | Jaarverslag 2015
FONDSEN EN GIFTEN
FIERMEDEWERKERS (OP 31-12-2015)
In 2015 kregen wij steun van fondsen, serviceclubs, bedrijven en particuliere donateurs. Daarmee hebben we mooie projecten en activiteiten kunnen realiseren.
CENTRUM TEGEN KINDERHANDEL EN
PROJECT WERK IN UITVOERING
workshopleiders tijdens de Summerschool, sporttrainers,
• Aantal medewerkers: 343
MENSENHANDEL
Sport, onderwijs, werk(ervaring) en een maatje voor jonge
maatjes voor het project bijzondere vriendschappen,
• Aantal fte: 261
Het werk van het Centrum tegen Kinderhandel en Men-
meisjes en vrouwen die bij Fier verbleven. In 2015 mogelijk
verzorgers van de tuin, de moestuin en de dieren in
• Verzuim: 2,62%
senhandel (CKM) van Fier werd in 2015 mogelijk gemaakt
gemaakt door Tejchevé Foundation.
Nadines Fiere Farm, bij het onderhouden van de tuin,
• Raad van Toezicht: 6
klusjesmannen en taaldocenten.
• Ingeleend personeel: 4
dankzij steun van de Nationale Postcode Loterij en bijdragen en giften van particulieren, fondsen en serviceclubs.
• Vrijwilligers: 160, waarvan 72 SummerschoolPROJECT FIER & FOOD ACADEMY
vrijwilligers
De Fier & Food Academy is een ontmoetings- en oplei-
SERVICECLUBS
• Stagiaires: 12 MBO, 39 HBO en 4 universitair
PROJECT ONZICHTBARE KINDEREN
dingscentrum waar de meiden die worden opgevangen en
Ook in 2015 werd Fier weer door diverse serviceclubs ge-
• Werkervaringsplaatsen: 9
Traumabehandeling voor de allerkleinsten: baby’s, peuters
behandeld bij Fier de ontmoeting aangaan met chef-koks
steund: Soroptimistclub Friesland Noord, Soroptimistclub
• Cliëntenraad: 5
en kleuters van getraumatiseerde moeders. In 2015 mede
en gasten. In 2015 mede mogelijk gemaakt door het VSB
Friesland ZuidWesthoek, Soroptimistclub Kop van Over-
• Ondernemingsraad: 6
mogelijk gemaakt door Fonds NutsOhra.
fonds.
ijssel, Soroptimistclub Friesland Zuid, Ladies Circle Sneek,
• Medewerkers die een opleiding volgen: 3 HBO en 6
Lions Wolvega, Rotary Leeuwarden, Rotary regio Steen-
universitair
wijk. PROJECT MODERNE WEZEN
PROJECT FIER & STERK
Sociale steunstructuur voor meisjes en vrouwen die na hun
Programma van zes weken gericht op werkervaring en
verblijf bij Fier letterlijk alleen op de wereld zijn.
weerbaarheid. Meiden krijgen samen met een sportmaatje
AMBASSADEURS
In 2015 mede mogelijk gemaakt door het Skanfonds en de
boksles bij boksvereniging Frisia en doen werkervaring op
In 2015 hebben couturier en kunstenaar Mart Visser
Stichting Weeshuis der Doopsgezinden.
bij SC Cambuur. In 2015 mogelijk gemaakt door het Oranje
en zangeres Elske DeWall zich vrijwillig ingezet als
Fonds.
ambassadeur van Fier. Visser maakte een kunstwerk voor slachtoffers van mensenhandel en richtte speciaal voor
PROJECT SPEELTOESTELLEN
deze doelgroep de Mart Visser Foundation op. Afgelopen
In 2015 hebben we speeltoestellen kunnen plaatsen rond-
INDIVIDUELE NODEN
jaar hield Mart Visser twee kunstexposities, waarvan
om de opvanglocaties van Fier dankzij steun van: Stichting
• Vitus stichting
een deel van de opbrengst is bedoeld voor buitenlandse
Kinderfonds Dusseldorp, Stichting Zonnige Jeugd, Dr. C.J.
• Gravin van Bijlandt
slachtoffers van mensenhandel. Mart wil getalenteerde
Vaillantfonds , P.W. Janssen's Friese Stichting, Stichting
• Stichting Urgente Noden
vrouwen uit onder andere Nigeria, Oeganda en Sierra
Madurodam Steunfonds, Meindersma-Sybenga Stichting,
Leone steunen om in Nederland hun talenten verder te
Fonds NutsOhra, Innovatiefonds van De Friesland Zorg-
ontwikkelen.
verzekeraar, NSGK, ANWB, Ars Donandi/Yske-Walther
BEDRIJVEN EN ORGANISATIES
Elske DeWall is verbonden aan het project Onzichtbare
fonds, Old Burger Weeshuis, Pasman Stichting, Projecten
Fier kan rekenen op steun van vele bedrijven en organisaties.
Kinderen, waarvoor zij een dag meeliep op de moeder-
in Nederland (PIN), Stichting Jong, Stichting Woudsend,
Speciale dank aan:
kindgroep en zong met de moeders en kinderen. Speciaal
Friese Christelijk Plattelandsvrouwen Bond, Soroptimist-
• Bouwgroep Dijkstra en Draisma
voor deze getraumatiseerde kindjes schrijft Elske een
club Friesland Noord en Lionsclub Wolvega en omstreken.
• Bandsma Bultje Top Movers
liedje. Deze song komt in 2016 uit.
• IJzerhandel Raadsma
DANKJEWEL! FIER WIL IEDEREEN – ZOWEL PARTICULIEREN, CLUBS ALS BEDRIJVEN – VAN HARTE BEDANKEN VOOR DE STEUN IN 2015. MET JULLIE HULP HEBBEN WE OOK DIT JAAR WEER PRACHTIGE DINGEN VOOR ONZE CLIËNTEN KUNNEN
• PI De Marwei in Leeuwarden PROJECT FIER IN DE WERELD
WEGGEEFWINKEL
Met het project Fier in de wereld maken jonge meiden en
In 2015 hebben we veel kleding en andere spullen gekregen
vrouwen die in de opvang van Fier verblijven samen met
VRIJWILLIGERS
van particulieren en bedrijven (o.a. van Z8) voor in onze
vrijwilligers de wereld een stukje mooier. In 2015 mede
Afgelopen jaar hebben 160 mensen zich vrijwillig ingezet
weggeefwinkel. Van babyspullen als kinderwagens en
mogelijk gemaakt door Het Oranje Fonds.
voor Fier en haar cliënten. Denk aan huiswerkbegeleiders,
babykleertjes, (kinder)kleding, winterjassen tot aan
DOEN. JULLIE ZIJN STUK VOOR STUK ONMISBAAR!
speelgoed.
| 30 |
Fier | Jaarverslag 2015
| 31 |
Fier | Jaarverslag 2015
FIER POSTBUS 1087 8900 CB LEEUWARDEN TELEFOONNUMMER: 058 - 215 70 84 E-MAIL:
[email protected] TWITTER: @FIER_NL FACEBOOK: FIERNL INSTAGRAM: FIER_NL LINKEDIN: COMPANY/FIER WWW.FIER.NL
| 32 |
Fier | Jaarverslag 2015