Conference 2012, het Internationale Jaar van de Coöperaties. Voor Max Havelaar was dit hét moment om dieper in te gaan op de rol van coöperaties in hun eigen gemeeschappen en in de internationale handel. Cacaohandel werd daarbij de invalshoek om het van dichterbij te bekijken: Een cacaoboer uit Ivoorkust die vol vuur over eerlijke handel kwam spreken, een fel debat tussen coöperaties en de industrie, een antropologe die de link maakte tussen coöperaties en de oplossing voor corruptie en het hele publiek, vertegenwoordigers van supermarkten incluis, die de ‘chocolate song’ van Pieter Embrechts meezongen op het einde van de dag. Dat alles maakte van de conferentie van Max Havelaar niet minder dan een echt fairtradefeest.
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
Nabs Suma (FairOrganic Solutions) schetst de situatie van de cacaohandel Cacao wordt geproduceerd in 50 landen. 70 % van de productie gebeurt in Afrika, vooral in Ivoorkust, Ghana, Nigeria en Kameroen. De grootste afnemers zijn Europa en Amerika, waardoor de cacaobonen grote afstanden afleggen. Dé uitdaging is het vrijwaren van de kwaliteit; cacaobonen zijn gevoelig en moeten goed gefermenteerd en gedroogd zijn vooraleer ze in containers terechtkomen. Er zijn veel belanghebbenden in de keten van de cacaoboon naar de chocoladereep: producenten, handelaars, importeurs, fabrikanten en grote merken. Hoe hoger in die keten, hoe hoger de toegevoegde waarde. De uitdaging voor cacaoboeren is dus om op te klimmen tot ze zelf aan export kunnen doen. Hiervoor is technische kennis nodig, maar ook heel wat vertrouwen, en de mogelijkheid op een duurzame manier grote volumes te kunnen produceren. Hiervoor moeten kleine boeren zich groeperen in coöperatieven en genoeg fondsen verzamelen om samen te investeren in een betere toekomst.
Mamadou Bamba (ECOOKIM), Samantha Dormer (Fairtrade Foundation), Nicolas Camu (Barry Callebaut) en Atti Tchabi (Oxfam Wereldwinkels) Uit het voorgesprek tussen Mamadou Bamba en Samantha Dormer blijkt dat de grootste uitdaging voor de coöperatieven in Ivoorkust eruit bestaat om de juiste kwaliteit en hoeveelheid cacao te produceren om de concurrentie aan te kunnen. Enkel via voldoende financiële middelen om te investeren in de plantages, via fairtradepremies, privé-investeerders en banken, kunnen de Afrikaanse cacaoboeren hun inkomen gevoelig verhogen en komaf maken met armoede. Fairtrade-organisaties leren de boeren ook beter te onderhandelen, zodat het groeiende aantal coöperatieven echt een sterke positie kan innemen in de markt. Al zijn er nog veel uitdagingen: de productie per hectare moet omhoog, de controles en screenings zijn streng, de concurrentie zwaar, en het thema ‘kinderarbeid’ vraagt blijvende aandacht. Toch biedt het Fairtradelabel veel hoop in Ivoorkust: cacaoboeren krijgen daardoor een zekere autonomie en er heerst ook veel solidariteit onder de leden.
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
In het debat komen enkele realistische kanttekeningen naar voren. Bij Callebaut bijvoorbeeld, wordt voor een stuk samengewerkt met ECOOKIM. Er is een open dialoog en Callebaut biedt zelf vormingen aan de cacaoboeren. Toch is hun chocolade niet 100 % Fairtrade. Een officieel label kost geld, en dus werkt het merk liever met een eigen label, QPP. Zo kunnen ze bijvoorbeeld technische ondersteuning geven aan de cacaoproducenten, maar geen aandacht schenken aan de producenten van de suiker, die ook in de chocolade zit. Anders wordt de prijs te hoog en wordt de consument afgeschrikt, volgens Nicolas Camu. Een uitspraak die na het debat tot enkele kritische vragen leidt. “Of je bent fairtrade, of niet”, klinkt het. “De consument moet duidelijkheid hebben om gefundeerd te kunnen kiezen.” De corruptie wordt dan weer aangepakt via de algemene vergadering, volgens Mamadou Bamba. “We zeggen duidelijk wat we van onze leden verwachten, en volgen dat ook op. Ook de externe audits zijn daarbij een goed middel.” Een onafhankelijke coöperatieve blijven, is volgens hem van levensbelang. “We geven de fairtradepremies niet rechtstreeks aan de boeren, maar investeren ze in bijvoorbeeld stockruimte, zodat de kwaliteit van ons product verbetert.” Het blijft een moeilijke evenwichtsoefening tussen het algemene belang op lange termijn, en het directe individuele belang. Nicolas Camu wijst er op dat je enkel zaken kunt doen met een coöperatieve die sterk genoeg staat. Al is vooral het omgekeerde belangrijk, volgens Mamadou Bamba: eens je als coöperatieve een belangrijk contract in de wacht sleept, kun je ook gemakkelijker groeien en sterker in je schoenen staan.
Fairtrade @ work Enkele bedrijven die structureel kiezen voor Fairtrade in hun aankoopbeleid, krijgen een Havelaar-award uitgereikt. Fair Trade Original, VVSG en Equitable kregen dit jaar elk al drie sterren toebedeeld, Dierenartsen zonder Grenzen kreeg tijdens de conferentie twee sterren, Velt ging van één naar twee en Commotie kon rekenen op één ster.
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
Ann Cassiman (K.U.Leuven) over de rol van de coöperatieven in West-Afrika Ook in Ghana neemt het aantal coöperatieven gestaag toe. Intussen zijn ze een geliefde handelspartner geworden in het land, maar dat is niet altijd zo geweest. Vroeger hadden ze een slechte naam omdat ze werden opgericht binnen partijbureaus en ook vaak gezien werden als handlangers van de overheid, legt Ann Cassiman uit. Nu ze onafhankelijk zijn, krijgen ze het nodige respect, maar moeten ze ook voldoen aan de strenge eisen van de markt. Een moeilijke spreidstand. Coöperatieven zijn volgens haar wel essentieel voor het land op economisch én sociaal vlak. Zoals de antropoloog David Moss zei: “Being poor is being poorly connected”. Ann Cassiman schetst ook een breder kader van de corruptie binnen de Ghanese samenleving: “Het heeft een soort sociale legitimiteit die opbotst met de professionele legitimiteit die hen van hogerhand wordt opgelegd. Op dat vlak is er een belangrijke taak weggelegd voor fairtrade-organisaties die de samenleving door en door kennen en contact hebben met zowel de overheid en de administratie als de boeren.”
Caroline Hickson (Fairtrade International) over coöperatieven en kinderarbeid Waarom zijn er nog steeds zoveel kinderen aan de slag op cacaoplantages, terwijl ze eigenlijk op school zouden moeten zitten? Caroline Hickson ziet daar vier redenen voor: armoede, gebrek aan scholing, de rol van mensensmokkelaars en het feit dat de consument niet altijd meer geld wil betalen voor een eerlijk product. Bepaalde producten boycotten, verplaatst het probleem alleen maar, aldus Caroline Hickson. Wat wel helpt, is heel goed begrijpen waarom kinderen aan het werk worden gezet door met hen en hun ouders te gaan praten. En om dan via vertrouwenspersonen binnen de gemeenschap de situatie beetje bij beetje te doen keren. Bijvoorbeeld leerkrachten die met de ouders gaan spreken over het belang van scholing. Op voorwaarde natuurlijk dat er ook geïnvesteerd wordt in degelijk onderwijs en personeel en dat ook de ouders kunnen rekenen op een degelijk inkomen.
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
Peter d’Angremond van Max havelaar Nederland over twee supermarkten die de switch maakten naar Fairtrade Fairtrade in de praktijk? Dat is niet enkel interessant voor de producenten en de consumenten, maar ook voor de retailers. Als ze het slim aanpakken, tenminste! Hoe dat kan, legde Peter d’Angremond uit met twee duidelijke case studies.
Sainsbury’s (UK) Duurzaamheid maakt deel uit van de basisstrategie van de Britse supermarktketen Sainsbury’s. Eén derde van de bananen die ze verkochten, waren al Fairtrade. Maar toen de supermarkt besliste om enkel nog Fairtradebananen aan te bieden en alle andere uit de rekken te nemen, schoot de bananenverkoop nog meer de hoogte in. Dit dankzij een goede communicatie (grote reclamepanelen met: “Our values make us different”, de CEO die met pers op bezoek ging bij bananenproducenten...), een goede prijszetting en een prima kwaliteit. Ook de producenten zelf delen in de vreugde, want dankzij de meerverkoop kregen ze een fairtradepremie van 4 miljoen pond.
Plus (NL) Of dit succesvolle project vertaald kon worden naar de Nederlandse markt? Max Havelaar nam de proef op de som met de retailergroep Plus. Ook bij hen staat duurzaamheid hoog aangeschreven, maar de resultaten van de Fairtradeproducten vielen tegen met een marktwaarde van maar 0,1%. Na onderzoek bleek waarom: de prijs van de Fairtradebananen lag 35% hoger dan de reguliere bananen hoewel ze maar 5 % duurder waren in de aankoop. Doordat ze zo weinig verkocht werden, kleurden ze sneller bruin en werden ze minder aantrekkelijk. Maar toen Plus volledig de switch maakte naar Fairtradebananen, de prijs verlaagde en een grote mediacampagne op gang trok, waren de resultaten verbluffend: 11 % volumeverhoging, wat zeer veel is voor zo’n populair product, 400.000 euro premie voor de producenten en zeer gelukkige consumenten. Een voorbeeld voor andere Nederlandse dochters van Superunie: Spar, Deen en Coop traden in hun voetsporen.
Conclusie? Positioneer Fairtradeproducten niet als nicheproducten, maar neem ze op in het gewone gamma. Ga voor een duidelijke strategie en communiceer erover. Overtuig jezelf, want als supermarkt kun je echt het verschil maken, voor de producenten én voor je eigen imago!
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
Slotwoordje van Lily Deforce (Max Havelaar België) Max Havelaar België zal niet rusten vooraleer het een project zoals dat van Max Havelaar Nederland evenaart of verbetert, belooft Lily Deforce. Emotie zet échte verandering in gang, daar gelooft ze rotsvast in. En volgens haar hebben de grote industriële spelers geen enkel excuus om géén rekening te houden met eerlijke handel: samen met macht komt verantwoordelijkheid! Uit de conferentie bleek namelijk nog eens duidelijk hoeveel invloed Fairtrade heeft op het dagelijkse leven van de cacaoboeren, maar ook op de kwaliteit van de producten die ze leveren. Het systeem kan enkel werken als grote merken voluit voor Fairtrade gaan, en niet voor halfslachtige systemen. Want de praktijk toont aan dat iedereen er beter van wordt: de grote spelers zelf, de producenten én de consumenten.
Fairtrade Max Havelaar Belgium
Edinburgstraat 26 rue d’Edimbourg | Bruxelles 1050 Brussel Tel: +32 (0)2 894 46 20 | Fax: +32 (0)2 894 46 21 |
[email protected] | www.maxhavelaar.be
