Regio ING Economisch Bureau
Export verdeelt NoordHollandse economie Groei keert terug, maar nog niet overal
De economie van Noord-Holland Noord komt langzaam in gunstiger vaarwater en groeit dit jaar gemiddeld licht. Hoewel het herstel in het bedrijfsleven een bredere basis krijgt, kunnen nog niet alle deelregio’s hierin mee. Met achterblijvende consumptie, bezuinigingen en de krimp in de zorg, maakt exportgerichtheid nog duidelijker het verschil. Waar de industriële regio’s IJmond en Zaanstreek een stap richting herstel zetten, blijven de meer binnenlands afhankelijke regio’s Alkmaar en vooral de Kop van Noord-Holland achter. Met succesvolle bedrijfsclusters onderscheidt WestFriesland zich hierbij wel positief. 1. Het herstel van de economie zet dit jaar in. Gaan ondernemers in Noord-Holland Noord daar al wat van merken? Economie koerst af op langzaam herstel Ruim vijf jaar na de intrede van de economische neergang lijkt houdbaar economisch herstel zich eindelijk in te zetten. Toch is de verwachte groei voor de Nederlandse economie met 0,5% in 2014 nog erg beperkt en blijven de effecten merkbaar. Mede hierdoor houden we ook voor 2015 rekening met een geringe economische groei (1%). De belangrijkste stimulans komt in 2014 van de export, maar dit is ook het jaar dat bedrijven weer langzaam meer gaan investeren (tabel 1).De afnemende consumptie vormt nog steeds een economische rem. De Noord-Hollandse economie herstelt dit jaar gemiddeld iets sterker dan landelijk (0,7%). Terwijl Amsterdam er bovenuit steekt, komt ook de regio boven het Noordzeekanaal naar verwachting weer in de groene cijfers. IJmond en Zaanstad presteren regionaal het best Ondanks dat de Noord-Hollandse exportverwachtingen minder optimistisch zijn dan elders1, is de exportgerichtheid van de regio een bepalende factor voor de regionale verschillen. Zo groeit de industrie dit jaar naar verwachting weer met 2% en laten ook groothandels (1,3%) weer groei zien (tabel 4).
Tabel 1 Nederlandse economie in cijfers 2013 2014F Economische groei (BBP) -1,0% 0,5% Particuliere consumptie -2,1% -1,1% Overheidsconsumptie* -1,1% -0,4% Bedrijfsinvesteringen -7,9% 0,8% Uitvoer 1,8% 3,9% Werkloosheid** 8,4% 8,9%
Bron: ING EB *inclusief zorg**percentage van de beroepsbevolking
De industriële regio’s IJmond en Zaanstreek presteren daarmee in 2014 naar verwachting beter dan de meer binnenlands gerichte regio’s Alkmaar en de Kop van Noord-Holland. Figuur 1 Regionale economische groei (2013) en 2014
(-1,5%)/-0,4%
(-1,2%)/0,1% (-0,9%)/0,8% (-0,2%)/0,9% (-0,8)/0,4% (-0,5%)/1,1%
Bron: ING Economisch Bureau 1
Bron: Coen-enquete 4e-kwartaal 2013
2015F 1,0% 0,6% -0,2% 1,4% 4,7% 8,9%
De aanhoudend zwakke binnenlandse markt zorgt ervoor dat zichtbare economische verbetering hier nog op zich laat wachten. Net nu het consumentenvertrouwen aan de beterende hand is, zorgt de omslag in de de zorgsector - die de afgelopen jaren compensatie kon bieden – voor het wegvallen van een steunpilaar. Ook voor de in Noord-Holland plaatselijk grote bouwsector is 2014 nog een moeilijk jaar. Al met al wordt de weg naar herstel in 2014 wel ingezet, maar is dit nog broos. Bij uitstek dit jaar zullen investeringsimpulsen en ondernemerschap invloedrijk zijn.
2. Hoe staan de verschillende deelregio’s in NoordHolland-Noord er precies voor? Tabel 2 Noord-Hollandse groeiverwachtingen 2013F 2014F Kop van Noord-Holland -1,5% -0,4% Alkmaar en omgeving -1,2% 0,1% IJmond -0,9% 0,8% Zaanstreek -0,2% 0,9% Noord-Holland
-0,8%
0,7%
Bron: ING Economisch Bureau
Kop van Noord-Holland heeft private groei nodig De Kop van Noord-Holland is door de economische structuur normaliter minder conjunctuurgevoelig dan andere regio’s. Tegelijkertijd houd de economische zwakte door lange termijn effecten langer aan. Waar de economie in ‘het grote recessiejaar 2009’ slechts 1,9% kromp tegenover 3,9% landelijk gemiddeld, blijft de regio nu lang hangen in de neergang. Anders dan in de rest van de regio wordt nog een economische teruggang van 0,4% verwacht. Vooral de krimp van de overheid - die nog altijd bijna twee en een half keer zo groot is als gemiddeld in Nederland – remt af. Door de concentratie van de marine geldt dit vooral voor Den Helder. Anders dan in het verleden moet de volledige groei komen van de private sector. Toch zijn er hiervoor wel degelijk kansen en is ook al een start gemaakt met de transitie (zie verder vraag 7). Ook gezien de nog altijd lager dan gemiddelde werkloosheid is er geen sprake van een achterstandsgebied. Wel wordt economische groei door de vergrijzing en bevolkingskrimp de komende jaren extra uitdagend. Overigens weet West Friesland zichzelf overigens positief te onderscheiden (zie box 1)
Box 1 Ondernemend West-Friesland onderscheidt zich positief Niet de hele Noordkop ontbreekt het aan groeikracht. WestFriesland onderscheidt zich in positieve zin. Het gebied rondom vooral Hoorn-Enkhuizen heeft enkele succesvolle bedrijfsclusters die de economie ondersteunen. Zo is de hoogwaardige agrarische sector met het internationaal bekende ‘Seed valley’ een bron van economische groei en
Regiovisie Noord-Holland Noord februari 2014 2
werkgelegenheid. Een voorbeeld van een economische impuls is dat het zaadveredelingsbedrijf Syngenta in Enkhuizen investeert in een ‘center of excellence’, waar veel onderzoekers gaan werken. Ook Enza zaden gaat hier opnieuw uitbreiden met twee onderzoekskassen. Het zijn niet alleen 5 van de 8 wereldwijd grootste zaadveredelaars die in dit gebied gevestigd zijn, er is ook veel spin-off richting kleine gespecialiseerde zaadveredelaars. Daarnaast is West-Friesland onderdeel van het grootste aaneengesloten bollengebied ter wereld (ca. 12.000 Ha.) met veel broeibedrijven. Ook is het ‘foodcluster' met daaromheen de logistiek in de regio nog altijd redelijk succesvol. Een groeiend bedrijf op dit vlak is bijvoorbeeld ‘Hessing’ dat actief is in de levering van gesneden groenten aan supermarkten. Een voorbeeld uit een andere branche is het succesvolle budgetretailbedrijf Action, dat vanuit Zwaagdijk fors groeit. Deze combinatie van bedrijvigheid zorgt ervoor dat de economie er naar verhouding goed voorstaat. Niet op alle vlakken gaat het West-Friesland naar verhouding voor de wind. Zo deden zich in de sterk vertegenwoordigde bouwsector de afgelopen tijd veel faillissementen voor en bevinden veel bedrijven zich nog steeds in moeilijk tij. Toch zal de ondernemende cultuur hier op termijn ook weer voor een ommekeer zorgen (zie ook box 2).
Box 2 Hoe staat het met de Noord-Hollandse bouwsector? De in vooral Waterland en West-Friesland sterk vertegenwoordigde bouwsector heeft het nog steeds moeilijk. De afgelopen jaren hebben zich ook verschillende grote faillissementen voorgedaan. Betere tijden komen nu echter wel in zicht. Dit jaar stabiliseert de bouwproductie zich en in 2015 wordt naar verwachting ook het herstel voor de NoordHollandse bouw ingezet. De malaise van de afgelopen jaren was deels te wijten aan de achterblijvende Nederlandse woningbouwproductie. Uit de Woningbouwmonitor 20132 blijkt dat de bouw van het aantal woningen in Noord-Holland ten opzichte van het aantal huishoudens al een aantal jaren achterblijft, met een oplopend tekort tot gevolg. De totale NoordHollandse woningbouwproductie is na 2009 gehalveerd van 12.000 tot 6.000 woningen op jaarbasis, waarbij vooral nog binnenstedelijk werd gebouwd (zoals de stadsvernieuwing in ‘Zeestad’ Den Helder). Deze halvering geldt ook voor NoordHolland Noord. Tot en met 2015 blijft de productie in WestFriesland en de regio Alkmaar nog flink achter bij de planning, maar daarna zal dit gaan aantrekken om aan de vraag te voldoen. Hoewel de komende 1 à 2 jaar dus nog lastig blijven, zal dit in de tweede helft van het decennium voor een opleving in de bouw zorgen, waar bouwbedrijven en toeleveranciers van kunnen profiteren. Veranderende consument en omslag in zorg houden herstel regio Alkmaar tegen Net als voor de Kop van Noord-Holland, blijft herstel voor de 2
Bron: Provincie Noord-Holland
regio Alkmaar in 2014 nog uit. Naar verwachting stabiliseert de economie dit jaar. De centrale regio AlkmaarHeerhugowaard heeft als Retail gebied nog steeds last van een terughoudende consument en oplopende werkloosheid. Lichtpunt is weliswaar dat de gemiddelde koopkracht dit jaar na aanpassing van eerdere kabinetsvoorstellen en de gedaalde zorgpremie voor het eerst sinds 4 jaar weer licht stijgt. Dit kan echter niet voorkomen dat de consumptie dit jaar nog terugzakt en bovendien deels verschuift naar internet (zie vraag 5). De komst van dagjesmensen en toeristen kan niet compenseren. Een andere factor is dat de sterk vertegenwoordigde zorgsector te maken heeft met een omslag. De marktwerking bij de zorgverzekeraars en de verhoging van eigen risico leiden voor het eerst in lange tijd tot lagere zorgvraag en druk op de tarieven. Voor 2014 wordt zelfs een lichte krimp voorzien en dat is ongekend voor een ‘structurele groeisector’. Bij de grootste regionale werkgever - het MCA, wordt in de periode 2013-2015 een groot besparingsprogramma (onder andere door intensieve samenwerking met het Helderse Gemini ziekenhuis) uitgevoerd om de effecten te kunnen opvangen. Opsteker is overigens wel dat het MCA onlangs in een onderzoek als beste uit de bus kwam 3 Aantrekkende industrie brengt groei in IJmond terug De industriële regio IJmond is sterk geraakt door de economische neergang. 5 jaar na de intrede van de grote recessie is de economie nog ca. 10% kleiner dan in 2008, waarmee de terugval tot de grootsten van Nederland behoort. De weg omhoog wordt nu wel eerder teruggevonden dan elders, al is het met 0,8% groei nog heel bescheiden. De beeldbepalende (basis) metaalindustrie ziet de productie in 2014 ondanks de lastige staalmarkt naar verwachting met 2% groeien. Terwijl er veel banen bij Tata Steel verdwijnen, loopt er tegelijkertijd een fors investeringsprogramma, waarmee de economie vooral een kapitaalintensieve impuls krijgt. Zaanstreek profiteert mee van stedelijke aantrekkingskracht De Zaanstreek ziet de economie in 2014 met 0,9% naar verwachting sterker groeien dan landelijk. Dit is deels te danken aan de sterk aanwezige voedingsmiddelenindustrie, die in 2013 met bedrijven als ADM Cacao, Lassie, Duyvis, Loders Croklaan en Verkade ook al groei vertoonde. Dit biedt tegengewicht aan minder presterende sectoren. Wel presteert de detailhandel mede door de Stedebouwkundige vernieuwing en ‘outlet stores’ beter dan gemiddeld. Toch is de bovengemiddelde groei in de regio voor een belangrijk deel toe te schrijven aan de nabijheid van Amsterdam die zorgt voor bevolkingsgroei en nieuwe bedrijvigheid.
3
Bron: Elsevier
Regiovisie Noord-Holland Noord februari 2014 3
Tabel 3 De regio 5 jaar later; stand van de economie, 2013 vergeleken het pre-crisisniveau van 2008 Economische krimp Lagere huizenprijzen* Werkloosheid** eind 2013 vs 2008 eind 2013 vs 2008 Stijging 2013 t.ov. 2008 Kop van N-H 5,3% 18,4% 5,1% Alkmaar en omg. 3,8% 19,4% 4,8% IJmond 10,0% 17,2% 4,0% Zaanstad 4,6% 19,3% 4,6% Noord-Holland 2,6% 19,2% 5,0% Nederland 3,5% 18,9% 4,6% Bron: CBS, ING Economisch Bureau. *Subregio’s geraamd o.b.v. provinciegemiddelde **betreft stand per derde kwartaal 2013 t.o.v. 2008 in procentpunt
Ruim 5 jaar later; nieuw vertrekpunt? Na ruim 5 jaar lijkt de economie af te stevenen op duurzaam herstel en kan de eerste balans worden opgemaakt (tabel 3). In Noord-Holland Noord heeft de economie relatief veel goed te maken, waarvan de IJmond het meest. Ook de huizenprijzen hebben een fors lager niveau opgezocht, terwijl de werkloosheid sindsdien fors is gestegen. Noord-Hollandse Veel bedrijven realiseren zich dat er sprake is van een nieuwe werkelijkheid en hebben zich hierop met kostenreductie en sanering van onrendabele activiteiten inmiddels aangepast.
Tabel 4 Wat zijn de vooruitzichten voor de volumegroei per sector? 2013 2014F 2015F Agrarische sector 1,5% 1,5% 1,0% Industrie -1,0% 2,0% 2,5% Bouw -5,0% 0,0% 2,0% Groothandel -1,0% 1,3% 2,1% Detailhandel -4,0% -0,8% 0,0% Horeca -1,1% 0,5% 0,5% Transport & logistiek -0,8% 1,0% 1,8% Zakelijke dienstverlening -1,8% 0,0% 0,5% Onderwijs -0,5% 1,0% 0,7% Overheid -1,5% -1,9% -1,5% Zorg 2,2% -0,2% -0,5% Totaal Nederland 1,0% -0,5% 1,0% Bron: ING Economisch Bureau, februari 2014
3. Dit jaar komt de groei opnieuw vooral van de export. Kunnen ondernemers in de regio hiervan profiteren? Noord-Holland kent van oudsher een handelstraditie en ondernemende cultuur. Mede hierdoor zijn er veel succesvolle exporteurs (‘kleine multinationals’) in de regio te vinden. Dit soort kleine- en middelgrote bedrijven zijn bijvoorbeeld te vinden rond het Noordzeekanaal, maar ook elders in de provincie. Vooral internationaal opererende industriële bedrijven en groothandels tonen zich dan ook positief over het
economisch klimaat. Dit sluit aan bij de groeiverwachtingen (tabel 3). Los van succesvolle exporterende Noord-Hollandse middelgrote bedrijven als HGG en Zodiac Aerospace, slaat de exportgroei met name ook neer in de industrieregio’s IJmond en Zaanstreek.
4. De consumptie krimpt ook dit jaar nog licht. Wat merken ondernemers in de regio hiervan? De bestedingen van consumenten staan door verschillende onzekerheden al geruime tijd onder druk. Naar verwachting zal 2014 opnieuw een lichte teruggang te zien geven. Dat de werkloosheid nog stijgt, draagt ertoe bij dat de bestedingsruimte voor veel consumenten nog onder druk blijft staan en de terughoudendheid aanhoudt. Bijkomende reden is dat veel huizenbezitters gezien de gedaalde huizenprijzen (tabel 3) extra aflossingen doen. Door het hoge aandeel eigen woningen (67%) geldt dit voor huishoudens in de regio’s Alkmaar en de Kop van Noord-Holland het sterkst. Positief is dat de huizenprijzen in de loop van dit jaar een keerpunt zullen bereiken. Gemiddeld genomen blijft dit nog een zwak bestedingsjaar. Dit betekent dat consumentenuitgaven voor het vijfde jaar krimpen op rij. Koopkrachtigere ouderen kunnen consumptie stimuleren Dat Noord-Holland nu sneller vergrijst, kan op dit punt iets positiefs betekenen. 65-plussers beschikken immers doorgaans over meer vermogen en zijn daarmee in staat om meer aan de economie bij te dragen 4. Verlichtende bijkomstigheid ten opzichte van andere gebieden is wel dat NoordHolland kan rekenen op een vaste toeloop van buitenlandse toeristen, die naar verhouding meer uitgeven. Toch is het heel afhankelijk van de plaats in de provincie en het type detailhandel of hiervan iets wordt gemerkt.
5. De Nederlandse arbeidsmarkt staat onder druk. Wat zijn hiervoor de regionale vooruitzichten? Werkloosheid fors opgelopen Noord-Holland-Noord heeft traditioneel geen hoge werkloosheid. Toch is de werkloosheid ook in de regio in 2012 en 2013 fors opgelopen, wat vooral te wijten is aan banenverlies. Nu de vraag langer op een lager niveau blijft, proberen veel bedrijven met banenreductie hun productiviteit en winstgevendheid te verbeteren. Dat veel grote zakelijke en financiële dienstverleners in Amsterdam zijn ingekrompen, raakt de forenzen in de regio ook. Aangezien de lichte groei de komende tijd nog onvoldoende banen creëert, blijft de werkloosheid in 2015 op het hoge niveau hangen. Ook NoordHollandse bedrijven willen eerst de productiviteit verhogen en de nodige investeringen doen. Naar verwachting zal het werkloosheidsniveau in NoordHolland dit jaar rond 8,5% een piek bereiken. Hiermee blijft de het niveau wel onder het landelijke niveau van 8,9%. Ook 4
bron: ESB 98 ((4663) 28/06/13)
Regiovisie Noord-Holland Noord februari 2014 4
de regio’s in Noord-Holland Noord blijven hier naar verwachting onder en steken dus gunstig bij het landelijke beeld af. De krimpende beroepsbevolking zorgt ervoor dat de arbeidsmarkt in de Kop van Noord-Holland en Alkmaar enigszins wordt ontzien. Opvallend is dat de werkloosheid in IJmond ondanks aanhoudend banenverlies in de industrie met naar verwachting rond de 7,5%-8% het laagst blijft. Zorg valt weg als banenmotor Terwijl de zorgsector jarenlang als banenmotor fungeerde, gaat hier nu werkgelegenheid verloren. Dit gaat nu sneller dan via natuurlijk verloop kan worden opgevangen en dat komt op een lastig moment. Door ondervertegenwoordiging van groeisectoren en sterke aanwezigheid van de zorg zet dit vooral de arbeidsmarkt in de regio Alkmaar onder druk. In de jaren voor 2013 groeide de werkgelegenheid nog licht, maar dat is nu anders.
6. Internet heeft een steeds grotere invloed op de economie. Wat is de impact hiervan op de regio? Impact internet neemt gestaag toe De impact van internet op de economie neemt gestaag toe. Dit werkt niet alleen door in de bedrijfsprocessen, maar uit zich nadrukkelijk ook in veranderend consumentengedrag. Ook in Noord-Holland heeft dit gevolgen voor het bedrijfsleven, in het bijzonder voor de detailhandel in steden en dorpen, die de verkoop ziet dalen en tegelijkertijd gedwongen wordt de openingstijd structureel te verruimen. Centrumregio Alkmaar wordt sterkst getroffen door ecommerce Zo vormt de as Alkmaar-Heerhugowaard van oudsher ‘het winkelcentrum van Noord-Holland Noord’, met een grote aantrekkingskracht op consumenten uit de hele regio. Hoewel dit ook in de toekomst zo blijft, zien bedrijven in deze sector in toenemende mate omzet naar internetwinkels verschuiven. Zo is de verwachting dat het aandeel in de elektronicaproducten, maar ook kleding richting 2020 snel kan oplopen naar 25% of meer. De uiteenlopende omzetontwikkeling van de afgelopen paar jaar zegt veel. Terwijl de omzet van de gehele detailhandel in 2013 nog 1,8% daalde, groeide de omzet van internetwinkels met bijna 10%. Hoewel een deel van de winkels op tijd een webwinkel geopend heeft, blijken grote bedrijven er met een deel van de omzet vandoor te gaan. Bovendien lijkt de macht van de merken door internet en het feit dat je gevonden moet worden, groter te worden. Internet zorgt voor stedelijke uitdagingen De opkomst van e-commerce leidt niet alleen tot afnemend winkelend publiek, maar zorgt ook voor toenemende leegstand in Noord-Hollandse steden waarvoor een nieuwe bestemming moet worden gevonden. Deze uitdaging wordt groter en vraagt om heroverweging van de beleidsvisie van
overheden. Gemeenten lijken nog te veel verrast door de snelheid van de veranderingen. Internet stelt business model sterk op de proef, maar biedt ook nieuwe business kansen Door E-commerce wordt het business model van bedrijven in een toch al moeilijke te tijd op de proef gesteld en uitgedaagd om zich aan te passen. Dit is soms niet makkelijk, zoals voor drukkerijen die hun de markt razendsnel zien transformeren. Toch biedt internet tegelijkertijd ook kansen. Niet alleen in de zin van de soms grote efficiëntieslag voor bestaande bedrijven en instellingen, maar geeft ook ruimte aan geheel nieuwe bedrijvigheid. Zo telt de regio Heerhugowaard ook een aantal succesvolle internetwinkels gevestigd en zijn er diverse ICT-bedrijven die met dank hieraan met dubbele cijfers groeien. Noord-Holland Noord leent zich met de nabijheid van de Randstad en verbetering van snelwegen (door onder andere de opening van de Tweede Coentunnel en beoogde aanleg van de verbinding tussen de A8 en A9) ook goed voor E-fulfilment (de belevering van internetwinkels). Voor de belevering zijn immers steeds grotere en logistiek geavanceerdere warehouses nodig. Voor groothandels is dit een kansrijke markt. Bedrijven die zich hebben aangepast kunnen juist profiteren van een extra afzetkanaal. In de Noord-Hollandse praktijk zijn er ook voorbeelden van groothandels die dit samen met retailers doen.
7. Het is van belang dat de Noord-Hollandse economie zich herstelt en verder ontwikkelt. Waar liggen de kansen voor Noord-Hollandse ondernemers? Noord-Hollandse topsectoren blijven profiel en kompas geven Noord-Holland-Noord beschikt met de vijf regionaal aangewezen topclusters medisch, agribusiness, maritime & offshore, energie & duurzaamheid en recreatie en toerisme over een duidelijk economisch karakter5. Door de provincie is voor innovatieprojecten binnen deze sectoren begin 2014 ook een stimuleringsfonds ingericht. In het eerder verschenen ING-rapport ‘Noord-Hollandse economie uitgedaagd door vergrijzing’ zijn we hier al nader op ingegaan. In deze regiovisie richten we ons per deelregio op de kansen. Projecten geven impulsen aan regio Alkmaar Iets wat de economie in Alkmaar en omgeving een nodige investeringsimpuls (via de bouw) geeft is de aanleg van de piekgasinstallatie in de Bergermeer. Hoewel de bouw hiervan een specialisme voor bedrijven die deels van buiten de regio komen is er in de vorm van het vestigen van ondermeer het hoofdkantoor van Taqa-energie ook vaste werkgelegenheid mee gemoeid. Verder kunnen de komende tijd 5
In het rapport ‘Kansen voor de regio Noord-West Holland’ worden de topclusters gedefinieerd.
Regiovisie Noord-Holland Noord februari 2014 5
ook enkele grote projecten die vanuit de overheid op stapel staan de Economie helpen om de economie in beweging te brengen. Zo wordt er in Alkmaar een nieuw IJsstadion ontwikkeld en wordt het stationsgebied volledig opnieuw ingericht. Voor de vooruitgang in de regio is nieuw ondernemerschap cruciaal. De regio wordt wel steeds ondernemender, maar hier is nog steeds veel te halen. Offshore en energie blijven kansrijk voor Noordkop In het Noordelijke deel van Noord-Holland moeten kansen meer dan ooit komen van de private sector. Positief is dat de Helderse haven geprivatiseerd wordt en ook Airport Den Helder ambitie heeft om zich als bredere civiele luchthaven te ontwikkelen. Nu al is de offshore olie en gassector – waaronder de belevering van ca. 160 boorplatforms valt - een belangrijke economische driver. Ook zijn er groeimogelijkheden voor maritiem (technisch) onderhoud. De offshore-positie kan met de nationale energiedoelstellingen van windenergie op zee nog worden versterkt6. Vanuit economisch perspectief is het te betreuren dat NoordHolland de ontwikkeling van windmolens op land tot staan heeft gebracht. Wel kunnen Noord-Hollandse bedrijven een rol spelen in de ontwikkeling van andere duurzame energiebronnen zoals getijdenenergie. Toerisme heeft last van consumentenbesparingen, maar blijft structureel een groeisector Een andere belangrijke economische pijler van NoordHolland Noord en Texel - het toerisme – krijgt het door de korte termijn druk op het aantal vakanties van Nederlanders in 2014 moeilijker. Toch blijft dit op lange termijn zeker met de oprukkende vergrijzing een groeisector. Ouderen zijn een groeiende bezoekersgroep en de lange termijntrend beweegt richting vaker kort op vakantie7. De toenemende vraag naar zorgtoerisme is iets waar ondernemers in NoordHolland Noord hun voordeel mee kunnen doen. Te denken valt aan aangepaste vakantiewoningen en parken voor ouderen. Promotie - ook om zich te onderscheiden van andere provincies - en ontwikkeling blijft hier sterk de moeite waard. Verbinding tussen oude en nieuwe economie kansrijk De agrarische sector blijft een stabiele sector met verschillende groeikansen. Ook voor een kenmerkend ontwikkelgebied als Agriport A7 bij Wieringermeer lijkt de toekomst positiever uit nu de investeringen in nieuwe kascomplexen ondanks de moeilijke marktomstandigheden doorzetten, nu Greenport Noord-Holland-Noord echt op de kaart staat en Microsoft bekend heeft gemaakt de komende jaren een groot nieuw te vestigen data opslagcenter gebruik te willen maken van de restenergie die vrijkomt. De koppeling van ‘oude en 6
Om naar de duurzame energiedoelstelling van 16% toe te groeien zullen nog 5 tot 10 windparken op de Noordzee moeten worden ontwikkeld. Bron: FD 02/11/12, ECN. De rijksoverheid heeft in 2009 voor 12 nieuwe windmolenparken vergunning afgegeven. 7 NBTC-NIPO Research
nieuwe economie’ is een mooi en praktisch voorbeeld van nieuwe groeimogelijkheden. Dit kan ook op andere plaatsen mogelijkheden creëren. De overzichtelijke reisafstand tot Amsterdam en de luchthaven Schiphol is voor Noord-Holland Noord wat dat betreft een groot concurrentievoordeel. Dit geldt bij uitstek voor activiteiten die ruimte vragen. Betere waterontsluiting goed voor voedingsmiddelenindustrie Zuidelijk in de regio zal het Noordzeekanaalgebied zich de komende jaren in toenemende mate ontwikkelen. Voor de aangrenzende regio Zaanstad biedt dit kansen. Positief is dat vestiging op de traditionele locaties aantrekkelijker wordt. Zo wordt als onderdeel van het project ‘Vaart in de Zaan’ de Wilhelminasluis in Zaandam in 2014-2015 vernieuwd en toegankelijk gemaakt voor grotere binnenvaartschepen. Hiermee wordt de ontsluiting voor onder andere goederenvervoer verbeterd, wat de voedingsmiddelenindustrie ten goede kan komen. Technische match op de arbeidsmarkt cruciaal voor toekomstige groei Gegeven de kansrijke clusters en de oprukkende vergrijzing (en ontgroening) is een goede match op de arbeidsmarkt van groot belang om bedrijven te binden, aan te trekken en tot bloei te laten komen. Er is vooral behoefte aan technisch personeel en ander specialistisch opgeleid personeel. Ondanks de hoge werkloosheid blijft dit een belangrijk punt. Verbetering van de match op de arbeidsmarkt speelt in de hele regio, zoals in de IJmond, maar bij uitstek ook in de Kop van Noord-Holland, dat sterker dan andere gebieden kampt met uitstroom van personeel. Om het vestigings- en groeiklimaat te versterken en de basis voor nieuwe groei te versterken is aandacht voor het aantrekken van vooral technisch opgeleide jongeren cruciaal.
Regiovisie Noord-Holland Noord februari 2014 6
Nawoord Voor u ligt een studie van het ING Economisch Bureau, die specifiek ingaat op de regionale ontwikkelingen van de Noord-Hollandse economie. Aanleiding voor deze studie is het feit dat Noord-Holland bestaat uit een aantal regionale clusters met hun eigen dynamiek en verschillende kansen en uitdagingen. ING kiest in haar marktbenadering voor een branchegerichte aanpak. Wij willen de ondernemer en de markt waarin hij opereert begrijpen en volgen zodat wij onze dienstverlening daarop kunnen laten aansluiten. Wij vertrouwen erop dat dit rapport ondernemers kan ondersteunen bij het nemen van strategische beslissingen en wensen hen veel succes met het blijven anticiperen en reageren op een snel veranderend speelveld. De nieuwe economie biedt in mijn optiek voldoende kansen voor ondernemers die zich bewust zijn van deze nieuwe dynamiek
Michiel van Nieuwland Districtsdirecteur Grootbedrijf Noord-Holland
Meer weten? Kijk op ING.nl/zakelijk Of bel met Rico Luman, Sr. Regio-econoom Noord-Holland 020 56 39 893
Gijs de Kruijff Directeur Instellingen Noord-West Nederland 06 50 633 025
Michel van Nieuwland, Districtsdirecteur Grootbedrijf Noord-Holland 072 52 75 202
Marcel de Goeij Regiodirecteur MKB NoordWest Nederland 06 52 008 511
Disclaimer De informatie in dit rapport geeft de persoonlijke mening weer van de analist(en) en geen enkel deel van de beloning van de analist(en) was, is, of zal direct of indirect gerelateerd zijn aan het opnemen van specifieke aanbevelingen of meningen in dit rapport. De analisten die aan deze publicatie hebben bijgedragen voldoen allen aan de vereisten zoals gesteld door hun nationale toezichthouders aan de uitoefening van hun vak. Deze publicatie is opgesteld namens ING Bank N.V., gevestigd te Amsterdam en slechts bedoeld ter informatie van haar cliënten. ING Bank N.V. is onderdeel van ING Groep N.V. Deze publicatie is geen beleggingsaanbeveling noch een aanbieding of uitnodiging tot koop of verkoop van enig financieel instrument. ING Bank N.V. betrekt haar informatie van betrouwbaar geachte bronnen en heeft alle mogelijk zorg betracht om er voor te zorgen dat ten tijde van de publicatie de informatie waarop zij haar visie in dit rapport heeft gebaseerd niet onjuist of misleidend is. ING Bank N.V. geeft geen garantie dat de door haar gebruikte informatie accuraat of compleet is. De informatie in dit rapport kan gewijzigd worden zonder enige vorm van aankondiging. ING Bank N.V. noch één of meer van haar directeuren of werknemers aanvaardt enige aansprakelijkheid voor enig direct of indirect verlies of schade voortkomend uit het gebruik van (de inhoud van) deze publicatie alsmede voor druk- en zetfouten in deze publicatie. Auteursrecht en rechten ter bescherming van gegevensbestanden zijn van toepassing op deze publicatie. Overneming van gegevens uit deze publicatie is toegestaan, mits de bron wordt vermeld. In Nederland is ING Bank N.V. geregistreerd bij en staat onder toezicht van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten. De tekst is afgesloten op 10/02/14
