Exotische bestemmingen: tips voor zorgeloze vakantie

juli - augustus - september 2008 20e jaargang n°73 | driemaandelijks | P4A 8013

INFORMATIEMAGAZINE VAN HET UNIVERSITAIR ZIEKENHUIS ANTWERPEN

Beroep: arts intensieve zorg

p.4 p.10

Exotische bestemmingen: tips voor zorgeloze vakantie Vaccins op de onderzoekstafel p.32

Thuisbeademing doet patiënten herademen

KENNISERVARINGZORG

Afgiftekantoor Brussel X v.u. Theo Van Hoye Universitair Ziekenhuis Antwerpen Wilrijkstraat 10 2650 Edegem

DOSSIER Sporten zonder zorgen

ADVERTENTIE*

5WRUGENWEL ZIJN ONZEZORG



, )* 6 % . $ / .

%ENRAAKVLAKTUSSENERGONOMIEENECOLOGIE.IRWANA BIEDT SINDS  KWALITEITSPRODUCTEN ROND GEZOND LIGGEN ZITTENENGAAN%ENUITGEBREIDGAMMAERGONO MISCHE SLAAPSYSTEMEN RELAX ZETELS STOELEN EN TAFELS VOOR KANTOOR EN THUIS INCLUSIEF KINDERM EUBILAIR ZITB ALLEN BABYPRODUCTEN EN SCHOENEN :ORGVULDIG GESELECTEERDE MERKEN VOOR UW RUG EN UW WEL ZIJN AANGEBODENINEENONTSPANNENSFEERINONZESHOWROOM 7INKELEN BIJ .IRWANA IS EEN OPENBARING VOOR UW RUG

/ P E N V A N D I N S D A G T  E  M  Z A T E R D A G V A N   U   T O T   U   

/.!&(!.+%,)*+ !$6)%3 6!. /.:% +).%3)34%. ) $)%.34 .! 6%2+//0

WWWNIRWANABE ) $E"RUYNLAAN ) !NTWERPEN7ILRIJK )  

: % ' 2 !4 )3 "

2/#(52% * DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

6 2 ! !' 6 2 )* "

Inhoud Beroep • Arts intensieve zorg ‘Ons werk stopt niet op vrijdag’

Sterren en magneten p. 4

UZA over de grenzen • Zorgeloos op vakantie p. 8 • UZA-verpleegkundige p. 30 helpt Gambianen bij uitbouw verpleegkundepost UZA en wetenschap • Vaccins op de onderzoekstafel • Foliumzuur beperkt impact hartinfarct

p. 10 p. 14

Dossier Sporten zonder zorgen

Kritisch gelezen • Terugbetaling caisson in vraag gesteld • Vraagtekens bij houdbaarheid bloed

Het besef dat de commercialisering, die reeds alom tegenwoordig is in de boomende markt van de rusthuizen, ook in de ziekenhuissector zal toeslaan, groeit bij de mutualiteiten. Tot nu toe is dit bij wet verboden. Wij zijn echter ook daarin uitzonderlijk. Marc Justaert, voorzitter van de landsbond der Christelijke Mutualiteiten, vindt het hoog tijd dat er een accrediteringssysteem ingevoerd wordt voor de ziekenhuizen. Dit zogezegde kwaliteitslabel moet dan bescherming bieden tegen commerciële ziekenhuisgroeperingen die zich in België willen vestigen. De buitenlandse ervaring leert echter dat dit niet helpt. Integendeel, de commerciële ziekenhuisgroepen waren overal de eersten om een accreditering te krijgen en zich te beroepen op hun ‘kwaliteitslabel’. De reden ligt voor de hand. Deze commerciële groepen werken in functie van hun aandeelhouders: zorg die te duur is of te complex wordt overgelaten aan de not-for-profit. Om redenen van efficiëntie en kostenbeheersing werken commerciële ziekenhuisgroepen gestandaardiseerd: dezelfde protocols, dezelfde klinische paden, dezelfde guidelines. Accrediteringssystemen meten juist de processen in een organisatie: heeft u beschreven hoe u werkt en werkt u ook zoals u het heeft beschreven? Complexe handelingen zijn dikwijls niet te vatten in gestandaardiseerde processen, maar die behandelingen komen juist minder voor in de commerciële ziekenhuizen. Begin dit jaar publiceerde het Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg een uitstekende studie over de wenselijkheid van ziekenhuisaccreditering in België. In de studie worden de meeste internationale accrediteringssystemen vergeleken en beoordeeld op hun effectiviteit: droegen zij ook écht bij tot een betere patiëntenzorg, tot betere medische resultaten? Het Kenniscentrum kwam tot de conclusie dat er in de wetenschappelijke literatuur geen positief antwoord is te vinden; in de vergelijking van de toepassing in andere landen is er evenmin bewijs.

• Column Kristien Hemmerechts • Longziekten

Alle landen zijn uitzonderlijk. Maar België is uitzonderlijk uitzonderlijk, zeker in de gezondheidszorg. Niet alleen in de organisatie van de zorg, maar ook op het vlak van de onderliggende waarden wijken we steeds meer af van onze buurlanden. In de sector heeft men nog vooroorlogse waardentegenstellingen: het individualisme van de artsen, het voluntarisme van de ziekenhuisbeheerders, het collectivisme van de mutualiteiten.

p. 32

p. 36 p. 39

Kunst in het UZA

p. 40

Puzzel en win!

p. 42

Accrediteringssystemen zijn overal bureaucratisch. In Vlaanderen kijkt men – zoals steeds – naar Nederland, nochtans geen lichtend voorbeeld als het op effectiviteit van de zorg aankomt. In Wallonië kijkt men – zoals steeds – naar Frankrijk waar ze het meest bureaucratische accrediteringssysteem ter wereld hebben. Het Kenniscentrum bestempelt het Franse systeem overigens meer als een inspectie dan als een accreditering. Onze gezondheidszorg heeft geen nood aan meer bureaucratie, meer inspectie of accreditering om de verkeerde reden. Wat kunnen we dan wel doen om de toekomstige competitie met commerciële groepen aan te kunnen en om kwaliteitszorg te leveren? Eerst en vooral sterke regionale ziekenhuisnetwerken vormen, waar taakafspraken, procesefficiëntie en verdere professionalisering mogelijk is. Ten tweede echte kwaliteitslabels ontwikkelen, zoals de ‘Magnet Hospitals’ in de VS, waar medische en verpleegkundige resultaten centraal staan. We hebben geen nood aan sterren, maar aan aantrekkelijke en aantrekkende ziekenhuizen. Nog even dit. Eind 1999 bleek dat het aantal overlijdens bij kindercardiochirurgie in de Bristol Royal Infirmery al jaren dubbel zo hoog was als elders in Engeland. In 2006 werd de cardiochirurgie van het Radboudziekenhuis in Nijmegen gesloten nadat gebleken was dat het sterftecijfer er reeds vier jaar lang dubbel zo hoog lag als in andere hartcentra. In beide gevallen waren er zowel systematisch tekortkomingen bij de specialisten en was er een slechte verstandhouding binnen het team. Beide ziekenhuizen hadden ook een muur vol hangen met accrediteringscertificaten… Johnny Van der Straeten, Gedelegeerd bestuurder

3

BEROEP: ARTS INTENSIEVE ZORG

‘Ons werk stopt niet op vrijdagavond’ Als arts op intensieve zorg werk je op het scherp van de snee. De toestand van patiënten is vaak zo kritiek dat snel en accuraat ingrijpen van groot belang is. Maar naast een technische knobbel en medisch doorzicht is ook mensenkennis onmisbaar in de job. ‘Je moet altijd zorgvuldig afwegen hoe je nieuws overbrengt aan de familie’, zegt UZA-intensivist dr. Dominique Robert. Zij en collega dr. Rudi De Paep vertellen over de hoogtes en laagtes binnen hun beroep.

Dr. Dominique Robert, intensivist

D

e dienst intensieve zorg in het UZA bestaat uit vijf eenheden. Dr. Rudi De Paep werkt op intensieve zorg 1, waar voornamelijk patiënten liggen die een hartoperatie ondergaan hebben. Intensieve zorg 4, het werkterrein van dr. Dominique Robert, biedt plaats aan kinderen, neurologische en chirurgische patiënten en slachtoffers van een ongeluk. Als intensivist zoeken ze uit wat er met de patiënt aan de hand is, stabiliseren ze hem en proberen ze hem uiteindelijk weer beter te krijgen. De Paep is van opleiding anesthesist, maar gaandeweg kreeg hij meer en meer interesse in intensieve zorg. Na zijn specialisatie kon hij op de dienst intensieve zorg van het UZA aan de slag, waar hij sinds 1993 staflid is. ‘Wat me in de intensieve zorg vooral aanspreekt, is dat de discipline een brede lading

4

dekt. Je ziet heel uiteenlopende aandoeningen en verschillende soorten patiënten. Dat maakt het tot een uitgesproken multidisciplinaire bezigheid. Concreet komen de meest zieke mensen van de andere afdelingen bij ons terecht. In die zin is intensieve zorg als het ware een ziekenhuis binnen het ziekenhuis’, vindt De Paep. ‘Door het multidisciplinaire karakter moet je voortdurend bijstuderen om je patiënt een optimale behandeling te kunnen geven’, vult Robert aan. Ook zij kwam via de anesthesie bij haar huidige beroep terecht. In het derde jaar van haar specialisatie deed ze stage op een dienst intensieve zorg en ze was meteen verkocht. Sinds oktober 2007 werkt ze als intensivist in het UZA.

Diverse taken De taken van de intensivist zijn heel divers. Een groot stuk van de dag vult zich met directe patiëntenzorg: patiënten bespreken en onderzoeken, beelden bekijken, het behandelingsplan evalueren en waar nodig bijsturen, beoordelen wie stabiel genoeg is om naar een gewone afdeling te verhuizen, medische begeleiding van patiënten die naar een andere afdeling moeten voor een onderzoek... Er zijn ook regelmatig overlegmomenten met andere specialisten van binnen en buiten het ziekenhuis, zoals de cardioloog, cardiochirurg of hematoloog. Ook het opleiden van assistenten hoort erbij. ’s Nachts heeft telkens één intensivist wachtdienst en blijven drie specialisten in opleiding ter plaatse. Tijdens de weekends is één intensivist op post en staat hij samen met twee assistenten in voor alle patiënten op de afdeling. ‘Uiteraard is de werkbelasting dan lager doordat er geen geplande operaties zijn. Maar er zijn evengoed mensen die een verkeersongeval krijgen of ernstig ziek worden. Ons werk stopt niet ’s avonds of in het weekend’, zegt De Paep. Het merendeel van de intensivisten is van opleiding anesthesist, internist of inwendig geneesheer, bijvoorbeeld nierspecialist, longarts of cardioloog. In het UZA zijn beide groepen ongeveer gelijk vertegenwoordigd. Dat heeft als voordeel dat voor de intensivist-anesthesist de drempel laag is om te rade te gaan bij een collega met een internistische achtergrond en vice versa.

Vinger aan de pols Een intensivist behandelt zijn patiënt nooit alleen. Hij is degene die hem voortdurend van dichtbij volgt en figuurlijk de vinger aan de pols houdt. Maar daarnaast wordt de patiënt gevolgd door andere specialisten. Zo krijgt iemand die een hartoperatie ondergaan heeft, dagelijks gemakkelijk vijf artsen aan zijn bed. Ook als het minder goed gaat, mobiliseert de

Uitbreiding op til

Rechten van patiënt

Intensieve zorg is een relatief jonge tak van de geneeskunde. De dienst in het UZA was een van de eerste in de Antwerpse regio. Doordat mensen steeds ouder worden en er almaar meer behandelingsmogelijkheden zijn, blijft de nood aan intensieve bedden toenemen. In het UZA, waar in verhouding heel veel ernstig zieke patiënten behandeld worden, tekent die stijgende vraag zich nog scherper af. De laatste jaren liggen de intensieve bedden er bijna voortdurend vol. In 2003 breidde de dienst uit van vier naar vijf eenheden, wat het totaal aantal bedden op 39 bracht. Binnenkort komen daar nog eens zes bedden bij. Ook op technisch vlak is de dienst intensieve zorg voortdurend in evolutie. Dankzij het clinical information system verliepen al veel zaken elektronisch. Onlangs werd dat systeem verder uitgebreid. Sindsdien is er nog meer gedigitaliseerd en wordt er grotendeels papiervrij gewerkt.

intensivist collega’s van de andere diensten. Afhankelijk van het probleem is dat bijvoorbeeld de cardioloog, kinderarts of neuroloog. ‘Er zijn momenten dat je met vier of vijf artsen en verschillende verpleegkundigen met één patiënt bezig bent om hem erdoor te halen. Soms moet je echt uitzoeken waarom het misloopt. Dan moet je in een hoog tempo een aantal logische stappen overlopen en zo snel mogelijk tot een goede strategie komen’, vertelt De Paep. Toch worden die hectische momenten zeldzamer, ervaart hij. ‘Een goede intensivist probeert spectaculaire situaties juist te vermijden door heel vroeg op problemen te anticiperen. Technisch zijn we daartoe steeds beter uitgerust. We kunnen bijvoorbeeld eenvoudig met een vingerclip het zuurstofgehalte in het bloed bepalen. Dat geeft ons een grote voorsprong. Daarmee is het E.R.-gehalte van ons beroep wat gedaald, maar we zijn wel beter en veiliger aan het werken.’

Donderslag bij heldere hemel Een belangrijk onderdeel van de job zijn de gesprekken met de familie. Die zijn vaak moeilijk, doordat nogal wat familieleden begrijpelijkerwijs onder stress staan of over hun toeren zijn. Als het slecht afloopt met een patiënt, komt dat vaak als een donderslag bij heldere hemel. Dat leidt wel eens tot reacties van onbegrip of opstandigheid. Het voordeel is dat de intensivist bijna voortdurend op de afdeling zelf aanwezig is, en hij dus meestal beschikbaar is om met de familieleden te praten. Bij heel ernstig zieke patiënten stelt zich soms de vraag in hoever het nog zinvol is de behandeling voort te zetten. De Paep: ‘Als we vinden dat verder ingrijpen geen zin heeft, bespreken we dat altijd met de familie. We stellen hen uiteraard niet voor verscheurende keuzes, maar geven onze visie en staan open voor hun vragen en twijfels.’ Elk geval is anders. Soms moet een familie

5

Hoe word ik intensivist? Om intensivist te worden moet je eerst de basisopleiding geneeskunde en een bijkomende specialisatie gevolgd hebben. Vervolgens moet je een bijzondere bekwaming in de intensieve zorg behalen. Dat neemt in principe twee jaar in beslag. Maar wie tijdens zijn specialisatie al negen maanden op intensieve zorg en drie maanden op een spoedafdeling heeft gewerkt, mag zich beperken tot één jaar. Je moet ook een bijkomend examen afleggen en een artikel publiceren. Als aan die voorwaarden is voldaan, kun je erkend worden als intensivist. Meer info www.ua.geneeskunde-studeren.be.

Dr. Rudi De Paep, intensivist voorzichtig voorbereid worden op een slechte afloop. In andere gevallen zien de familieleden zelf dat het niet meer goed komt en zijn zij vragende partij om de behandeling te stoppen. ‘Als arts moet je altijd aftasten wat de naasten op dat moment van informatie aankunnen. Soms moet je slecht nieuws in verschillende stappen aanbrengen’, weet Robert.

Kleuter Jonge patiëntjes zijn een geval apart. De ouders mogen de hele dag bij hen blijven. ‘Hoe jonger het kind, hoe moeilijker een eventuele slechte afloop te aanvaarden is. Van een volwassene kun je nog zeggen dat hij een mooi leven gehad heeft, maar dat gaat niet op voor een kleine baby’, zegt Robert. ‘Een kleuter die verdronken is, maakt bij het team heel wat emoties los. Wat niet wegneemt dat alle patiënten even belangrijk zijn en iedereen recht heeft op de best mogelijke behandeling’, voegt De Paep eraan toe. Eigen aan het vakgebied is dat er zich almaar vaker moeilijke keuzes voordoen. Door de toenemende behandelingsmogelijkheden – denk maar aan kunstharten – kunnen patiënten erdoor gehaald worden die vroeger

6

geen schijn van kans hadden. ‘Maar het mag nooit de bedoeling zijn om patiënten tegen elke prijs in leven te houden’, merkt De Paep op. ‘Er moet ook levenskwaliteit zijn. Wat dat precies inhoudt, is voor elke mens verschillend en kan ook evolueren. In de praktijk brengt de tijd bijna altijd raad.’ Gelukkig is het lang niet altijd kommer en kwel. Zelfs patiënten die ten dode opgeschreven lijken, kruipen soms nog totaal onverwacht door het oog van de naald. ‘Soms kun je een patiënt van wie het hart het totaal begeven heeft, er toch nog doorslepen met kunstmatige ondersteuning. Als zo iemand dan na een lang en vaak moeilijk traject naar huis kan en achteraf nog eens langskomt voor een praatje, is dat een enorme opsteker voor de artsen en verpleegkundigen. Dan besef je weer ten volle dat het allemaal de moeite waard is’, aldus De Paep. ■

Meer info • Intensieve zorg, 03 821 36 35 • www.maguza.be: dienst intensieve zorg

Ontdekkingsreis met eigen wagen naar een schitterend Italiaans eiland

14-daagse hotelreis incl. Middellandse Zee overtocht naar een nog ongerept Sardinië

vanaf

€ 895

p.p.

Rust, ruimte, cultuur en natuur vormen de ingrediënten van deze schitterende individuele autoreis. Met uw eigen wagen reist u via Zwitserland (hotelovernachting inbegrepen) naar Noord-Italië waar u inscheept aan boord van één van de grootste cruise-liners voor een overtocht naar een zonzekere bestemming. Het grote bovendek, de restaurants en het zwembad staan garant voor een ideale start van uw vakantie. Een comfortabele hut aan boord met douche/toilet/airco is inbegrepen en… uw wagen gaat op alle overtochten GRATIS mee! Na zo’n 10 uur varen, komt u aan op het zonovergoten Sardinië. Een uniek - nog vrijwel onbekend eiland halfweg tussen Europa en Afrika met ongerept natuurschoon, kilometerslange stranden,

Inbegrepen zijn:

Uw wagen gaat

GRATIS mee aan boord!

✴ Middellandse Zee-overtocht (hut met douche/toilet) ✴ hotelovernachting op de heen- én terugreis ✴ schitterende accommodaties mét zwembad ✴ alle hotelkamers met douche/toilet/tv en airco ✴ ontbijt en verzorgd diner ✴ tolvignet voor de Zwitserse autostrade Vertrek: wekelijks t/m oktober 2008

schilderachtige middeleeuwse dorpjes, een scala aan cultuurschatten… en altijd omgeven door een diepblauwe zee! U verblijft in de mooiste streken van het eiland: nabij met palmbomen omgeven zandstranden, in ruige bergstreken en langs adembenemende kusten. Aan comfort zal het u niet ontbreken: de kamers zijn uitgerust met douche/toilet/airco en uiteraard beschikken alle hotels over een zwembad. Uw verblijf op Sardinië is op basis van half pension.

Sardegna, un mare di Vacanze! Geheel naar keuze deelt u uw dag in, want u heeft immers uw eigen wagen ter beschikking! Bezoek één van de vele Romeinse opgravingen, maak kennis met prehistorische burchten, ontdek roodgekleurde rotskliffen met druipsteengrotten, verken verlaten baaien en ruige bergstreken. Ga zwemmen, snorkelen of duiken in kristalhelder water en geniet van zonnige terrasjes, heerlijke wijn en al het lekkers uit de Sardische keuken. Geniet volop van deze individuele reis naar een (nog) onbekend Sardinië.

✁

Sardinië-bon

Ja, stuur mij vrijblijvend alle informatie en documentatie over dit reisaanbod met eigen wagen naar Sardinië incl. Middellandse Zee overtocht. Naam: Straat:

m/v nr.:

Postcode: Meer informatie met alle vertrekdata en prijzen kunt u vrijblijvend aanvragen met de Sardinië-bon of op onze website:

www.eilandenreis.be

Woonplaats: E-mail:

Tel.: 03-297.11.99, Fax: 03-315.94.72 [email protected] Licentie A6161

In een gefrankeerde briefomslag naar: Voigt Travel, Schriek 317A, 2180 Ekeren (Antwerpen)

MAGUZA 06-2008

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

ADVERTENTIE*

UZA OVER DE GRENZEN

DR. ERIKA VLIEGHE DIENST TROPISCHE GENEESKUNDE

Zorgeloos

op vakantie

V

eilig op vakantie vertrekken naar een nietwesterse bestemming vraagt de nodige voorbereiding. Het eerste waar je je over moet bezinnen, zijn vaccinaties. ‘Alleen de vaccinatie tegen gele koorts is voor een aantal bestemmingen verplicht. De ziekte komt nog voor in bepaalde regio’s in ZuidAmerika en Centraal-Afrika en kent vaak een dodelijke afloop’, weet Vlieghe. Toch is ook een aantal andere vaccinaties warm aanbevolen. Vlieghe: ‘Om te beginnen raden wij mensen

aan zich indien nodig opnieuw te laten inenten tegen difterie, tetanus en kinkhoest. Daarnaast laat je je het best ook vaccineren tegen hepatitis A, een erg vervelende en veelvoorkomende ziekte die je oploopt via besmet voedsel. Hepatitis B is dan weer overdraagbaar via het bloed en seksueel contact, en kan leiden tot chronisch leverlijden en zelfs leverkanker. We adviseren iedereen om zich er tegen te beschermen, want je weet maar nooit dat je ter plaatse in een ziekenhuis belandt.’ Een hernieuwde inenting tegen polio is nodig

Een tripje naar de Dominicaanse Republiek, een duikvakantie in Thailand... De wereld is onze achtertuin geworden. Met dat verschil dat er in onze achtertuin geen exotische ziektekiemen of malariamuggen op de loer liggen. Dr. Erika Vlieghe van de dienst tropische geneeskunde zet de voornaamste voorzorgen voor een veilige vakantie op een rijtje.

als je naar Afrika of Azië reist. Hetzelfde geldt voor vaccinatie tegen buiktyfus. Die inenting is maar drie jaar actief, maar niettemin erg zinvol voor wie pakweg naar India of Nepal trekt. ‘Daarnaast zijn er nog vaccins tegen meer lokale infecties als Japanse encefalitis, tekenencefalitis en meningococcenmeningitis. Die ziekten komen voor in respectievelijk Zuidoost-Azië, Centraal en Noordoost-Europa en in een aantal Sahel-landen. De behoefte is afhankelijk van reiziger tot reiziger. Ook rabies komt nog veel voor. Een inenting kan zinvol zijn

12 tips voor gezonde vakantie 1

2 3

4 5 ➎ 6 ➏

7 ➐

8 ➑

8

De grootste bron van ziekte op reis zijn voedsel en drank. Probeer altijd vers bereid en voldoende gekookt of doorbakken voedsel te eten. Drink geen kraantjeswater, ook niet op hotel. Kijk uit met ijsjes. Ze zijn dikwijls de oorzaak van maagdarminfecties. Mijd slaatjes, ook als ze geserveerd worden in een luxehotel. Beperk je tot fruit dat je zelf pelt of schilt of dat gekookt is. Opgepast met de zon. Ga niet zonnekloppen op het heetst van de dag. Malariapillen beschermen voor bijna honderd procent. Toch wordt aangeraden je in risicogebieden te beschermen tegen muggen tussen zonsondergang en zonsopgang. Zorg voor bedekkende kleding, muggenmelk en een muskietennet. Word je ter plaatse ziek en krijg je koorts, laat dan controleren of je geen malaria hebt. Hoe sneller de ziekte

9 ➒

10 ➓

11 11 ➓

12 ➓

behandeld wordt, hoe beter de prognose. In gebieden waar dengue (knokkelkoorts) voorkomt, moet je je ook overdag tegen muggen beschermen. Verzorg kleine wondjes zorgvuldig. In een exotisch klimaat genezen die vaak minder goed. Vanwege het risico op worminfecties zwem je beter niet in stilstaand of traag stromend zoet water. Vermijd rechtstreeks contact met zand. Het kan resten van dierenuitwerpselen bevatten. De verkeersinfrastructuur op exotische bestemmingen is niet te vergelijken met die van hier. Wees dus extra voorzichtig achter het stuur of op straat.

Word je ernstig ziek, contacteer dan je reisverzekeraar of indien nodig het Belgisch consulaat voor advies. De kwaliteit van de gezondheidszorg is in niet-westerse landen vaak heel variabel.

voor wie langer verblijft op het platteland’, vult Vlieghe aan.

Huisarts Op de inenting tegen gele koorts, rabies en Japanse encefalitis na zijn alle vaccins gemakkelijk verkrijgbaar bij de huisarts. Omdat de vaccins tegen hepatitis A en gele koorts pas na tien dagen beginnen te werken, plan je je doktersbezoek het best enkele weken vooraf. ‘Wat niet wil zeggen dat het zinloos is om vlak voor je vertrek nog bij de huisarts langs te lopen. Wij vaccineren mensen desnoods nog de dag voordien. Want dan zijn ze tenminste nog een deel van hun reis beschermd’, aldus Vlieghe. Een hoofdstuk apart is malaria. Binnen één land kan het risico verschillen van regio tot regio en van seizoen tot seizoen. Er zijn verschillende types pillen op de markt. Belangrijk is dat je de

medicatie ook tijdens en na je vakantie neemt als voorgeschreven. ‘Malaria kan nog altijd heel ernstig of zelfs fataal zijn. De afgelopen maanden hebben we verschillende patiënten op het randje van de dood weten balanceren, doordat ze geen malariapillen hadden genomen of na hun terugkeer niet alert waren geweest op de ziekte’, zegt Vlieghe. Personen met specifieke gezondheidsproblemen, bijvoorbeeld diabetes of een kankerverleden, nemen het best bijkomende voorzorgen als ze een verre vakantie plannen. Ze zijn vatbaarder voor bijvoorbeeld infecties of huidproblemen. Mensen die afweeronderdrukkende medicatie nemen, mogen niet alle vaccins toegediend krijgen. De huisarts en het ITG kunnen hier rond advies geven. Ook zwangeren moeten extra oppassen. Zo is het af te raden om tijdens een zwangerschap in een malariagebied te reizen.

Hiv Uiteraard moet je ook op je bestemming een beetje uitkijken: voorzichtig zijn met wat je eet en drinkt, je beschermen tegen de zon, niet in zoet water zwemmen... (zie kaderstuk). ‘Ook seksueel overdraagbare aandoeningen zijn een potentieel risico. Jaarlijks zien we mensen die op vakantie met hiv zijn besmet. Een eenmalig onbeschermd seksueel contact kan genoeg zijn’, voegt Vlieghe eraan toe. Een ziektekiem oplopen gebeurt meestal ongemerkt en het kan lang duren voor de ziekte uitbreekt. Wees daarom de maanden na een exotische vakantie extra alert. Word je ziek, vermeld dan tegen je arts waar je geweest bent. Gedetailleerde en betrouwbare informatie over welke voorzorgen je moet nemen voor welke reisbestemming vind je op de website van het Instituut voor Tropische Geneeskunde Antwerpen (www.itg.be). ADVERTENTIE*

Reisapotheek

Bezoek onze grote toonzaal met een 40-tal verschillende modellen

w w w. m o b i l e s c o o t e r. b e Vraag een GRATIS demonstratie bij u thuis… Gratis documentatie of gratis demonstratie

BON

• Ontsmettingsmiddel en kompresjes • Middelen tegen misselijkheid en diarree • Zakjes zoutoplossing (verkrijgbaar bij de apotheek) om bij diarree uitdroging te voorkomen. Dit is vooral bij kinderen belangrijk. • Reis je naar een gebied waar medische hulp niet altijd voor handen is, dan kan het nuttig zijn een antibioticum mee te nemen. • Klassieke medicatie als pijnstillers, ontstekingsremmers en pilletjes tegen reisziekte • Muggenwerend product • Middel tegen insectenbeten en jeuk • Zonnebrandolie • Thermometer

Naam Straat Postcode

nr Gemeente

Tel.

Bon terugsturen naar: Blankenbergse steenweg 14A, B-8000 Brugge tel. +32 (0)50 31 79 19, fax +32 (0)50 31 10 26

o gratis demonstratie o gratis documentatie

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

van antibiotica tot zonnebrandolie

9

UZA EN WETENSCHAP

Vaccins op de onderzoekstafel

Dat kinderziekten als polio en dikoor vandaag nog nauwelijks voorkomen, hebben we volledig te danken aan vaccinatie. Het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties (CEV) binnen de Universiteit Antwerpen is voortdurend op zoek naar nieuwe en betere vaccins. Sinds kort werkt het daarvoor samen met het UZA.

H

Vrijwilligers gezocht Het Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties zoekt regelmatig vrijwilligers voor studies. Alleen gezonde personen komen in aanmerking, al is bijvoorbeeld een te hoog cholesterolgehalte, overgewicht, gecontroleerde diabetes, astma of hoge bloeddruk geen bezwaar. Elke studie is goedgekeurd door een ethische commissie, meestal die van het UZA. De vrijwilligers worden voordien grondig geïnformeerd over het hoe en wat. ‘Na bijna 25 jaar ervaring weten we dat eventuele nevenwerkingen dezelfde zijn als die van een griep- of klemvaccinatie. Meestal gaat het om vermoeidheid, hoofdpijn of een lokale reactie, alle van voorbijgaande aard’, licht prof. dr. Pierre Van Damme toe. De vergoeding bedraagt 25 tot 50 euro per studiebezoek. Meer info: 03 820 26 52 of [email protected].

10

et Centrum voor de Evaluatie van Vaccinaties werd in 1994 opgericht binnen de toenmalige Universitaire Instelling Antwerpen. Met de eigenlijke vaccinatiestudies werd al gestart in 1985. Het vaccinatieteam binnen het CEV omvat een zevental artsen, vier verpleegkundigen, twee onderzoeker-coördinatoren en twee administratieve krachten. Hoofddoel is het uitvoeren van studies rond nieuwe of bestaande vaccins. ‘We gaan bijvoorbeeld na volgens welk schema een vaccin het best wordt toegediend en of zo’n schema flexibel is, welke dosis het meest efficiënt is, welke vaccins je samen kunt geven en of nieuwe vaccins de aanmaak van voldoende antistoffen stimuleren’, zegt prof. dr. Pierre Van Damme, hoofd van het CEV. ‘Dat alles beslaat zowat de helft van onze activiteiten, naast doctoraal onderzoek rond vaccinatie en infectieziekten en internationale missies in opdracht van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). We organiseren ook jaarlijks het Valentijn Vaccinatiesymposium en beantwoorden dagelijks vragen over vaccinaties, zowel van leken als van professionelen. Ook onderwijs behoort tot onze opdracht. Zo leren we onze geneeskundestudenten in het vaardighedenonderwijs hoe je correct bloed prikt en een vaccin toedient.’

Research unit Recent is overeengekomen dat zogenaamde fase 1-studies grotendeels zullen plaatsvinden in de research unit van het UZA, die onder

Het vaccinatieteam (v.l.n.r.): dr. Els Gielis, Annelies Van Winckel, dr. Liesbeth Verpooten, Annemie Bruynseels, prof. dr. Pierre Van Damme, dr. Annick Hens, Marilyn Hendrickx en Serge Broodhaers (geknield).

leiding staat van prof. dr. Philippe Jorens. Het gaat om studies waarin nieuwe vaccins voor het eerst worden toegediend bij gezonde vrijwilligers. De overige vrijwilligersstudies zullen blijven plaatsvinden op de UA-campus, of tegelijk in het UZA en de UA. ‘We zijn heel blij met deze nieuwe bijkomende locatie’, klinkt het opgetogen. ‘We hebben hier alle faciliteiten op een goed bereikbare plaats. Bovendien is de research unit afgesloten van de rest van het ziekenhuis, wat noodzakelijk is voor de veiligheid en de vertrouwelijkheid van diverse gegevens, studievaccins en studiestalen.’ ‘Bij dit soort studies wordt meer en meer geëist dat elke onderzoeksstap en de levensloop van de stalen gedocumenteerd worden. Ook dat lukt beter in een aangepaste onderzoeksunit’, zegt dr. Annick Hens, mee verantwoordelijk voor het uitvoeren van de studies. ‘Er wordt aan een soortgelijke veiligheid gewerkt op de UA-campus, kwestie van conform te zijn met de geldende normen voor dergelijke wetenschappelijke studies en toekomstige ISO-normeringen (normen van de International Organization for Standardization, een organisatie die kwaliteitscertificaten toekent). Ook vanuit medisch oogpunt is de samenwerking een pluspunt. Van Damme: ‘Zo lopen er momenteel studies waarbij de vrijwilliger vooraf een grondige check-up krijgt of een huiduitslag moet laten bevestigen. Hiervoor kunnen we een beroep doen op de expertise van UZA-artsen.’

Baarmoederhalskanker Tot nog toe werd binnen het CEV vooral onderzoek gedaan naar vaccins tegen een breed scala infectieziekten. Zo werden recent twee vaccins tegen baarmoederhalskanker getest bij adolescenten. Momenteel lopen er studies rond inentingen tegen hepatitis A en B, zona, vogelgriep, kinkhoest en het cytomegalievirus (CMV). ‘Eind vorig jaar is het Vaccin & Infectieziekten Instituut opgericht binnen de faculteit geneeskunde, waarmee de samenwerking met de labo’s voor medische microbiologie en experimentele hematologie van het UZA nog nauwer is aangehaald. Dat laat ons toe samen

fundamenteel en toegepast onderzoek te doen’, vervolgt Van Damme. In de toekomst zal er wellicht ook research gebeuren naar vaccins tegen niet-infectieziekten, zoals hoge bloeddruk en rook- en drugsverslaving, of naar therapeutische vaccins tegen bepaalde kankers. Op dat vlak verrichte het laboratorium voor experimentele hematologie al baanbrekend werk. Onderzoek en studies zijn een onmisbare stap binnen het vaccinatiegebeuren. ‘Als we daarmee zouden stoppen, zou het binnen afzienbare tijd afgelopen zijn met de komst van nieuwe vaccins en het behoud van bestaande vaccins. De wet en de regelgevende autoriteiten eisen dat ook rond bestaande vaccins regelmatig studies gedaan worden, bijvoorbeeld naar de interactie met andere vaccins. Zoniet vervalt de toelating om de inentingen toe te dienen’, legt Van Damme uit. In België wordt een hoog percentage van de zuigelingen gevaccineerd. Ook bij de adolescenten is de vaccinatiegraad vrij goed. Daardoor zijn een aantal ziekten heel zeldzaam geworden. ‘Dat heeft als effect dat we de gevolgen ervan niet meer zien en mensen de zin van vaccinaties soms in twijfel gaan trekken. Maar zelfs een kinderziekte als mazelen kan heel ernstig zijn. Bij één kind op de duizend leidt de aandoening tot een ontsteking van de hersenen. Vaccineren blijft dus een absolute must’, geeft Hens nog mee. ■

Meer info • www.ua.ac.be/cev • www.zorg-en-gezondheid.be/vaccinatie.aspx • www.maguza.be: Immunotherapie: studie test vaccin tegen acute myeloïde leukemie

Vaccinatie de feiten • De enige verplichte vaccinatie in België is die tegen polio. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) zet alles in het werk om de ziekte tegen 2012 wereldwijd uitgeroeid te krijgen. • In België wordt 90 tot 95 procent van alle zuigelingen gevaccineerd tegen onder meer kinkhoest, mazelen, rode hond en bof. Kinderziekten zijn minder onschuldig dan ze lijken. In Engeland en Zwitserland, waar minder gevaccineerd wordt dan bij ons, zijn dit jaar en vorig jaar nog kinderen aan mazelen overleden. • Gecombineerde vaccins vormen geen overbelasting voor het afweersysteem van een baby. De zuigeling verbruikt maar 0,1 procent van zijn immuunsysteem om te antwoorden op een gecombineerde inenting. • Dankzij de biotechnologische vooruitgang en striktere wetgeving zijn vaccins vandaag veel zuiverder, veiliger en gerichter dan pakweg vijftig jaar geleden. Bij wijze van voorbeeld: het vaccin tegen het rotavirus werd bij meer dan 100.000 kinderen getest voor het op de markt kwam. • Als je een vaccin haalt bij de apotheker, bewaar je dat idealiter in het midden van de koelkast. Leg het zeker niet tegen de achterwand. De tijd dat het vaccin niet gekoeld is,, moet m zo o kort mogelijk gehouden worden. word wo rde den.. de

11

Rug-, nek- of schouderklachten? Spierpijn, spataders, oedeem, ...? GOED ZITTEN EN SLAPEN KAN WONDEREN DOEN! Voelt u zich ’s nachts of ’s morgens minder fit of heeft u meer pijn dan ’s avonds? Duurt het ’s morgens enige tijd voor u zich ontspannen en fit voelt? De oorzaak ligt dan niet bij u, uw leeftijd of een eventueel medisch probleem maar aan uw bed (hoofdkussen, matras en/of bedbodem). Heb je toch slaapproblemen omwille van een medisch probleem? Ook dan kunnen we u wellicht zeer goed van dienst zijn. Neem een boxspring of lattenbodem met individueel instelbare ondersteuning. Zo ben je zeker dat je de ideale ondersteuning zal hebben. Je kan de bodem namelijk aanpassen volgens uw wensen.

Neem uw matras 1 WEEK OP PROEF! Neem een duurzame matras die winter en zomer aangenaam aanvoelt en goed ventileert. Uw schouders dienen voldoende bescherming en uw rug voldoende ondersteuning te hebben. De Aircosleepmatrassen van Ergorelax zijn zo degelijk en comfortabel dat je ze zelfs een week op proef kan hebben. De enige manier om zeker te zijn dat u niet miskoopt.

Uw hoofdkussen OP MAAT en OP PROEF! Uw hoofdkussen moet passen bij uw slaaphouding en schouderbreedte. Het moet voldoende steun geven, zonder dat het druk zet op uw nek en halsslagader. Het Triple hoofdkussen is ideaal voor rug- en zijslapers en wordt perfect op maat gemaakt. De Snooztimekussens zijn dan weer zeer geschikt voor buik- en rugslapers.

ERGONOMISCHE RELAX EN MASSAGEZETELS De zithoogte en –diepte en de hoogte van de armleuningen zijn zeer belangrijk bij een relaxzetel. Een relaxzetel moet passen, net als uw schoenen. Als we uw maat niet standaard hebben dan maken we uw relaxzetel gewoon OP MAAT.

Zero-gravity + massage

PROMOTIE € 995

Massage

€ 750

Opstalift - uitstaphulp

Zero-gravity relaxzetel

Zero-gravity Kantelbaar zitvlak

Belangrijk is ook dat men een goede rug- en neksteun heeft.. Vrijwel al onze zetels zijn voorzien van een kantelbaar zitvlak zodat men met de benen hoger kan liggen dan het zitvlak. Als in- en uitstappen moeilijk wordt dan is een opstalift een fantastisch hulpmiddel. Relaxzetels met zero-gravity positie zijn dan weer fantastisch voor ruglijders en sportmensen. Onze massagezetels zijn gemaakt voor professioneel gebruik maar door hun betaalbare prijs worden ze zeer vaak ook door particulieren gekocht.

Exclusief verdeler van

HERSELT DORP 78 - Tel.: 014/54 55 11

en e-mail: [email protected] www.debedstee.be • www.ergorelax.be

Aangeraden door artsen, kinesisten en binnenhuisarchitecten

Open: ma-di-do-vr: 10 - 12.30 en 13.30 - 18.30u. Zaterdag: 10 - 12.30 en 13.30 - 17u Gesloten op woensdag, zon- en feestdagen!

ADVERTENTIE*

Lig jij ook zo zalig? Zero-gravity relaxzetels van Ergorelax ➢ verminderen en voorkomen rugpijn ➢ stimuleren de bloedcirculatie ➢ verhogen de longcapaciteit ➢ verlagen de hartslag Tevens aangeraden voor sportmensen en mensen met een staand of zwaar beroep.

Perfect Chair

Perfect Chair Club

Showroom, meer info + dealers: Dorp 78 – 2230 Herselt 014/ 54 55 11 www.ergorelax.eu - [email protected] Aangeraden door artsen, kinesisten en binnenhuisarchitecten

Zegramax (= zero-gravity + massage)

PROMOTIE SONSIE € 995

€ 750

Ergonomische relaxzetel

OP MAAT

Voor mensen van 1,50 tot 2,20 m: - zithoogte - zitdiepte - zitbreedte - benensteun - armleggerhoogte worden OP MAAT gemaakt.

Meer info: www.FITFORM.net

Uw Fitform wordt steeds standaard voorzien van: - in hoogte en dikte instelbare rugsteun - achteruit kantelend zitgedeelte voor zero-gravity positie (onvergelijkbaar zitcomfort) - instelbare neksteun - ergonomische vormgeving Keuze tussen 15 modellen en 4 nekkussens. Manueel of elektrisch verstelbaar, met of zonder opstaplift.

Volgende verkooppunten verdelen Fitform: Bedking Ergopolis, Leuvensesteenweg 338, Boortmeerbeek (015/ 52 03 60) De Bedstee, Dorp 78, Herselt (014/ 54 55 11) Ergoconcept- De Rugwinkel, Groenstraat 202, Aalst (052/ 77 28 63) Ergodôme, Sint-Janslaan 19-23, Kortrijk (0476/ 61 49 35) Ergoform, Kasteeldreef 149, Schilde (03/ 353 43 88), [email protected]

Informeer bij de dealers welke modellen er in hun showroom staan.

Ergopolis, Bredabaan 948B, Brasschaat (03/ 271 27 01) Moerman, Lippenslaan 26-30, Knokke (050/ 60 17 56) Nirwana, De Bruynlaan 127, Wilrijk (03/820 98 30) Reyskens, Genkersteenweg 310, Hasselt (011/ 24 15 92) VF-Medicals, Herentalsebaan 431, Wommelgem (03/ 653 00 25) VF-Medicals, Mgr. Van Wayenberghlaan 36, Leuven (016/ 20 76 07) Winzo meubelen, Hamonterweg 143, Achel (011/ 64 05 59)

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Gravity

UZA EN WETENSCHAP

DR. AN MOENS DIENST CARDIOLOGIE

Foliumzuur beperkt impact hartinfarct De schade na een hartinfarct beperken is een lang gekoesterde droom binnen de geneeskunde. Recent onderzoek van dr. An Moens van de dienst cardiologie, zopas gepubliceerd in het toonaangevende vaktijdschrift Circulation, brengt dat doel een stuk dichterbij. De oplossing zou liggen bij het toedienen van grote doses foliumzuur.

F

oliumzuur, een goedkope en volkomen veilige stof, is nog het meest gekend in de gynaecologische sfeer. Vrouwen die zwanger willen worden, nemen het in lage doses om het risico op een baby met een open ruggetje te verminderen. Ook binnen de preventie van harten vaatziekten heeft foliumzuur al langer zijn plaats. Maar dat je er ook de schade na een hartinfarct mee kunt beperken, werd nog niet aangetoond. Moens startte haar onderzoek hierover vijf jaar geleden in het UZA. ‘Na een hartinfarct maken we de verstopte kransslagader weer open’, legt Moens uit. ‘Dat is noodzakelijk voor de leefbaarheid van de hartspier, maar helaas worden hierdoor ook wat schadelijke stoffen afgescheiden. Via experimenteel onderzoek op ratten hebben we ontdekt

dat het toedienen van hoge doses foliumzuur die schade kan verminderen. Aan Johns Hopkins Medical Institutions in Baltimore heb ik het mechanisme hierachter verder onderzocht. Daarbij stelde ik vast dat foliumzuur daarnaast ook actief het hartinfarct zelf grotendeels kan beperken. Ideaal zou zijn dat de patiënt een grote dosis foliumzuur krijgt voor hij het infarct doormaakt.’ Dat laatste is praktisch niet mogelijk doordat een hartinfarct onaangekondigd optreedt. Maar uit het onderzoek bleek dat ook toediening kort na het infarct een positieve invloed heeft. Moens: ‘Er sterven minder cellen af, de hartfunctie blijft beter bewaard en de eerste 48 uur zijn er minder hartritmestoornissen. De behandeling zal nooit de plaats innemen van een ballondilatatie, maar kan een bijkomend middel worden

om de gevolgen van een hartinfarct tot een minimum te beperken.’

Geen nevenwerkingen Nu is het zo dat tien procent van de Europese bevolking een genetische afwijking heeft waardoor de gebruikelijke variant van foliumzuur niet of minder aanslaat. Daarom zal voor klinische toepassingen B-vitamine foliumzuur gebruikt worden, een meer actieve vorm. ‘Het UZA start hierrond een nieuwe studie. Aan patiënten met een hartinfarct die in aanmerking komen, zullen we voorstellen om foliumzuur – tevens een sterk antioxidant – aan hun bestaande therapie toe te voegen. Dit gebeurt eerst via een mini-infuus en vervolgens in tabletvorm. Het gebruik van foliumzuur heeft geen nevenwerkingen. Uiteraard is deelname aan de studie vrijwillig en kosteloos’, vervolgt Moens. Ze beklemtoont dat mensen bij het minste vermoeden van een hartinfarct zo snel mogelijk medische hulp moeten zoeken. Vooral een drukkende pijn in de borst die langer aanhoudt dan vijftien minuten, moet een alarmbelletje doen rinkelen. Zeker als de pijn uitstraalt naar bijvoorbeeld de armen of kaken, of als hij toeneemt bij inspanning. Intussen is het afwachten of mensen even gunstig op het foliumzuur zullen reageren als proefdieren. ‘Ook als maar een klein deel van de uitermate positieve effecten bereikt wordt, zou dat al een hele stap vooruit zijn’, klinkt het enthousiast. ■

Meer info Dienst cardiologie, 03 821 35 38 - www.infar112.be (info over wat te doen bij pijn in de borststreek) - www.maguza.be: Hart- en vaatziekten

14

ADVERTENTIE*

T O TA A L V E R N I E U W D E T O O N Z A A L

O R T H O PED ISCH E SCH O EN EN

COM FO R T SCH O EN EN

BAN DAG IS T ER I E

I N VALI D E WAG ENS

T H U IS V ER ZO R G I N G

A’

S

BA M

ES

H BE

D

E

O R T H O PED I E

TH

OD

PRO

E

Bezoek onze Traditioneel maatwerk

vernieuwde ruime toonzaal

Grote keuze artikelen

Studiedienst

van hoogstaande kwaliteit

Goed uitgeruste werkplaatsen BO

RSTPR

O

E THES

S

Comfort en mobiliteit

Met deskundig advies

Speciaalzaak leefcomfort RIZIV 1/6/10422/96/100 - 1/6/27017/88/200

Turnhoutsebaan 92-94 • 2100 Deurne • Tel. : 03/326 11 30 • fax: 03/326 06 79 • info @schaeps.be Week van 9 - 18 u, zaterdag van 9 - 13 u • Tram 10, bus 33, 410, 411 en 412 • GRATIS PARKING O R T H O P E D I E • B A N DAG I S T E R I E • S C H O E N E N • I N VA L I D E N WAG E N S • H O M E C A R E • R E VA L I DAT I E

www.schaeps.be

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Moderne technologieën en technieken

Discrete pasruimte

ADVERTENTIE*

ExpoVelo

SPORT 17-20/10/2008 Brussels Expo Hall 6 & 9

vrijdag van 14.00 tot 21.00 uur zaterdag, zondag en maandag van 10.00 tot 18.00 uur

Expo-Velo Sport & Maguza samen op de pedalen! Doe mee aan onze wedstrijd en win een Oxford stadsfiets.

vraag 1 : vraag 2 : vraag 3 :

De hoeveelste editie is Expo-Velo Sport 2008? Wie won in 2007 de Tour de France? Hoeveel juiste antwoorden zulen wij ontvangen vóór 31 juli? Stuur vóór 31 juli een gele briefkaart naar Maguza - Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem

www.oxfordbikes.be – www.expo-velo.be - www.maguza.be

creatie www.media-surplus.be

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

w w w. e x p o - v e l o . b e

Gezond sporten Mag’UZA dossier nr 16

Universitair Ziekenhuis Antwerpen

Diagnose op de loopband

Hoe blessures voorkomen? Extra aandacht voor voeding

DOSSIER Sporten zonder zorgen KENNISERVARINGZORG

Sporten zonder zorgen Sporten is gezond. Daar heb je op het eerste gezicht geen dokter voor nodig. Toch is medische begeleiding soms verantwoord of zelfs broodnodig. Bijvoorbeeld voor topsporters, mensen die voor het eerst een grote sportieve uitdaging aangaan, personen van een zekere leeftijd die zich in een nieuwe sport gooien of sporters met bepaalde gezondheidsproblemen. S.P.O.R.T.S., voluit multidisciplinair centrum voor Screening, Preventie, Onderzoek en Onderwijs, Revalidatie, Training en Sportgeneeskunde, biedt aan zowel topsporters als sportliefhebbers begeleiding, preventie en behandeling. Het multidisciplinair team bestaat uit een radioloog, inspanningsfysioloog, twee fysiotherapeuten-sportartsen, twee orthopedisten, een podoloog, een cardiologe, een

diëtiste en een psycholoog. Afhankelijk van de aandoening wordt er samengewerkt met tal van andere specialisten. In dit dossier geven we een antwoord op uiteenlopende vragen. Waarvoor kan ik bij S.P.O.R.T.S. terecht? In hoever is fanatiek sporten gezond en brengt dit risico’s mee voor mijn hart? Hoe voorkom ik blessures? Wat is de zin van een loopanalyse en waarop letten bij mijn voeding? Ook het onderzoek binnen S.P.O.R.T.S. komt aan bod. We doen een boekje open over de fitheid van een aantal bekende Vlamingen en laten drie buitengewoon sportieve mensen aan het woord. Uit het verhaal van econoom Geert Noels blijkt alvast dat ook een drukke agenda te combineren valt met een gezonde portie sport.

PROF. DR. JAN GIELEN MEDISCH COÖRDINATOR S.P.O.R.T.S.

S.P.O.R.T.S. zowel voor topsporters als sportliefhebbers Sport moet in de eerste plaats leuk zijn. Het mag zelfs een passie worden. Maar het moet ook gezond blijven. Topsporters, sportliefhebbers en beginnelingen die nood hebben aan medische begeleiding, kunnen hiervoor terecht bij S.P.O.R.T.S., het multidisciplinair sportmedisch centrum van het UZA.

S

.P.O.R.T.S. staat voor Screening, Preventie, Onderzoek en Onderwijs, Revalidatie, Training en Sportgeneeskunde. Het centrum richt zich tot topsporters en sportliefhebbers, en biedt zowel onderzoek als behandeling aan. ‘Topsporters kunnen bij ons terecht voor hun jaarlijkse keuring en de vroegtijdige opsporing en behandeling van letsels. Er wordt nauw samengewerkt met de sportartsen en trainers van topsportclubs’, zegt prof. dr. Jan Gielen, UZA-radioloog en medisch coördinator van S.P.O.R.T.S. Ook recreatieve sporters zijn welkom, bijvoorbeeld mensen die voor het eerst deelnemen aan de Dodentocht in Bornem of de Antwerp 10 Miles. Voor mensen die opeens intensief gaan sporten, zijn medische begeleiding en advies geen overbodige luxe. Concreet wordt de sporter eerst onderzocht door een sportarts, die het hart- en vaatstelsel evalueert en eventuele ziekten uitsluit. Ook de spieren en gewrichten worden gecontroleerd. Met een rust- en inspannings-EKG (elektrocardiogram)

tijdens een fietsproef en een longfunctietest wordt daarop nagegaan of hart en longen in orde zijn.

Prestaties Bij de meer gevorderde sporter zijn de onderzoeken deels gelijklopend, maar wordt daarnaast ook bekeken hoe hij zijn prestaties kan optimaliseren. ‘Zo meten we tijdens de fiets- of loopproef de maximale hoeveelheid zuurstof die hij tijdens een maximale inspanning kan gebruiken. Als het ware de motorinhoud, die bepaalt tot welke prestaties iemand kan geraken’, verduidelijkt inspan-

ningsfysioloog Johan Roeykens. Tijdens de proef wordt ook de melkzuurof lactaatcurve bepaald. ‘Bij een volgehouden inspanning geven de spieren op een zeker moment veel lactaat vrij’, legt Roeykens uit. ‘Het punt waarop de lactaatproductie de hoogte in gaat, geeft aan waar je uithoudingsgrens ligt en is daarom een goede indicator voor je optimale trainingsintensiteit. Concreet: aan welke hartslag train je het best om je grens te verleggen?’ Het centrum beschikt ook over een isokinetisch krachtanalysetoestel, waarmee de kracht van verschillende spiergroepen heel gedoseerd gemeten kan worden.

GENISSEN - Getuigesen - GETUIGENISSEN genissen - Getuig

JOHAN ROEYKENS INSPANNINGSFYSIOLOOG

Geert Noels combineert drukke carrière met actief sporten

Gezonde geest in gezond lichaam Geert Noels (40), hoofdeconoom van beursbedrijf Petercam, slaagt er ondanks zijn drukke job en gezinsleven in om veel te sporten. In het voorjaar onderging hij een sportmedische keuring en een inspanningstest bij S.P.O.R.T.S. ‘Voor een gedreven sporter is zo’n controlemoment heel nuttig. Je weet of je nog gezond bezig bent en je hoort wat je kunt doen om je prestaties te verbeteren. Voor mij was de evaluatie positief. Medisch is alles in orde en mijn conditie is goed, maar nog vatbaar voor verbetering. Ik kreeg de raad veelzijdig te sporten, wat ik sindsdien probeer te doen. Sporten doe ik als het maar enigszins kan. Dat is een levensfilosofie. In de winter streef ik naar zeven uur per week, in de zomer naar tien tot vijftien uur. Dat lijkt veel, maar is goed haalbaar. Bij buitenlandse trips gooi ik mijn fiets in de wagen of neem ik loopschoenen mee voor het geval ik wat tijd over heb. Door regelmatig met anderen te sporten en naar een doel toe te werken – bijvoorbeeld een wedstrijd – hou ik mijn motivatie op peil. Er zijn altijd excuses om niet te sporten. Om 6u opstaan om te gaan lopen, lijkt een hele opgave. Maar je begint helderder aan de dag en je bent nadien productiever. Vandaag heb ik van de treinstaking geprofiteerd om naar kantoor te fietsen. Ik was drie uur onderweg. Maar die tijd is niet verloren. Ik heb nagedacht over een aantal beslissingen en presentaties, en ter compensatie heb ik gisterenavond een paar uur thuis gewerkt. We moeten af van de mentaliteit dat je je moet verantwoorden voor elk uur dat je overdag niet werkt. Mijn gezin lijdt niet onder mijn sportactiviteiten, integendeel. Zondagvoormiddag zijn we alle vier met onze eigen sporten bezig. Dat brengt rust en gezondheid in ons leven, en nadien hebben we nog de rest van de dag voor andere dingen.’

‘Die wordt vooral gebruikt om bij topsporters het verschil in sterkte tussen diverse spieren te meten. Een eventuele wanverhouding verhoogt namelijk de kans op blessures en vraagt om specifieke training’, zegt Roeykens.

Astma Een andere groep die bij S.P.O.R.T.S. terecht kan, zijn sporters met specifieke gezondheidsproblemen, bijvoorbeeld astma of diabetes. Zij worden indien nodig doorverwezen naar een specialist met ervaring in dat domein. ‘Het voordeel van S.P.O.R.T.S. is dat we de aandoening door een sportmedische bril bekijken. We zoeken altijd naar een oplossing waardoor de patiënt zijn sport kan blijven beoefenen. Dit met respect voor iemands lichamelijke grenzen’, stipt Gielen aan. Ook sporters die een letsel hebben opgelopen, kunnen rekenen op een snelle en accurate diagnose en behandeling. Daar-

voor wordt samengewerkt met meerdere specialisten, onder wie orthopedisten, fysiotherapeuten, cardiologen, longartsen, gynaecologen, dermatologen, reumatologen en radiologen. Ook dan wordt altijd rekening gehouden met de sportieve ambities van de patiënt, voor zover de behandeling dat toelaat. Behalve Gielen en Roeykens omvat het kernteam van S.P.O.R.T.S. twee fysiotherapeuten-sportartsen en twee orthopedisten. Gielen: ‘Sinds kort worden er loopanalyses uitgevoerd door een orthopediste en een podoloog. Verder is er nauwe samenwerking met prof. dr. Viviane Conraads en dr. Catherine De Maeyer van de dienst cardiologie, UZA-diëtiste Linda Bartholomeeussen en psycholoog Jeroen Meganck. Het secretariaat wordt dynamisch beheerd door Sonja Van Hoof.’ Tweewekelijks is er een multidisciplinaire vergadering – S.P.O.R.T.S. Cases – waarbij casussen besproken worden en lezingen worden gegeven. Ook sportartsen en sportkinesitherapeuten van buiten het ziekenhuis zijn welkom (agenda op www.uza.be/sports).

Elf bekende Vlamingen, onder wie Jan Leyers, Patrik Vankrunkelsven en Martine Tanghe, werden door S.P.O.R.T.S. uitgenodigd om zich sportmedisch te laten keuren én hun conditie te laten testen tijdens een fietsproef. ‘Sommigen slagen erin om ondanks hun superdrukke agenda toch fit te blijven. Petje af’, zegt inspanningsfysioloog Johan Roeykens.

F

it of niet fit? Elf BV’s kregen het antwoord zwart op wit na een aantal tests en proeven bij S.P.O.R.T.S. De gewillige slachtoffers waren zanger en presentator Jan Leyers, senator Patrik Vankrunkelsven, presentator Kobe Ilsen, journaliste Marleen Finoulst, econoom Geert Noels, presentatrice Martine Tanghe, minister Patricia Ceysens, Antwerps provinciegouverneur Cathy Berx, actrice Tine Embrechts, fotograaf Frank Toussaint en Michel Moortgat, CEO van Duvel-Moortgat. De beste sportieve prestatie werd bij de mannen door Noels en bij de vrouwen door Embrechts en Finoulst neergezet. Die laatste had ook de hoogste VO2max in verhouding tot

Hoe fit zijn bekende Vlamingen?

lichaamsgewicht. De VO2max is de maximale hoeveelheid zuurstof die een persoon kan verbruiken bij een maximale inspanning, wat bepalend is voor iemands sportieve potentieel. Bij de mannen scoorde hier Moortgat het hoogst. Wat algemene fitheid betreft, in verhouding tot leeftijd en geslacht, behaalden alleen Marleen Finoulst, Geert Noels en Michel Moortgat het maximum van zeven. Jan Leyers, Patrik Vankrunkelsven en Martine Tanghe scoorden een uitstekende zes. ‘Achteraan met een drie bengelde een beetje verrassend Ilsen, die er met zijn 1 meter 90 nochtans vrij sportief uitziet. Zo zie je maar dat

uiterlijk kan bedriegen’, merkt Roeykens op. Ilsen behaalde overigens wel met voorsprong het beste cijfer bij de meting van het FVC (Forced Vital Capacity), waarbij geregistreerd wordt hoeveel lucht iemand verplaatst bij een maximale in- en uitademing. Een groot longvolume staat dus niet automatisch gelijk aan een goede conditie, al gaan beide vooral bij atleten vaak gepaard. Het betekent wel dat Ilsen in principe een veel betere conditie zou kunnen opbouwen. ‘Wat opvalt is dat zakenlui als Noels en Moortgat, die een enorm druk bestaan hebben, toch geweldig fit zijn. Daar kunnen we allemaal iets van leren’, besluit Roeykens.

Tips voor gezond sporten Plan je een sportieve vakantie of activiteit na lang stilzitten, bereid je dan voor en bouw je conditie en spierkracht geleidelijk op. Kies voor een sport die bij je lichaam past. Overgewicht en lopen gaan niet altijd samen, rugproblemen en fietsen evenmin. Gewrichtsklachten? Dan is zwemmen ideaal. Win bij twijfel advies in. Beoefen bij voorkeur verschillende sporten om eenzijdige belasting te voorkomen. Vermageren door te sporten kan, maar alleen geleidelijk en op voorwaarde dat je je eetpatroon afstemt op een gezonde, gevarieerde sportvoeding. Let er bij de keuze van je loopschoenen op dat je hiel stevig omsloten wordt, je tenen genoeg ruimte hebben en de zool alleen ter hoogte van je grote teen soepel is.

Neem de laatste volwaardige maaltijd voor je sportactiviteit twee tot vier uur vooraf. Eet vlak ervoor nog een kleinigheid. Trek voor de eigenlijke sportprestatie een kwartier uit om op te warmen. Zo loop je minder risico op blessures. Krijg je telkens pijn na een tijdlang sporten, consulteer dan een sportarts. Ga ook na of je techniek wel in orde is. Een trainer of sportinstructeur kan je helpen. Probeer vlak na het sporten iets te eten en te drinken, bij voorkeur nog voor de douche. Je lichaam is dan ontvankelijker voor koolhydraten. Luister naar je lichaam. Om vooruitgang te boeken moet je een inspanning leveren, en dat mag je voelen. Heb je in tijden niet gesport, maar wil je je toch inschrijven voor die volleybalmatch met de collega’s? Moet kunnen, maar doe dan mee voor de gezelligheid en leg de lat niet de hoog.

DR. ELS VAN DEN EEDE SPORTARTS

Je hoeft niet Kim Gevaert of Tom Boonen te heten om fanatiek te sporten. Amateurs die zich tijdens hun vrije uren uit de naad trainen om een halve triatlon of marathon mee te pikken, zijn geen uitzondering meer. Maar is zoiets nog wel gezond? ‘Intensief sporten kan geen kwaad als je op de juiste manier traint, bij voorkeur onder begeleiding’, zegt S.P.O.R.T.S.-arts dr. Els Van den Eede.

Hoe gezond is sport? I

n hoever sporten gezond is, hangt niet zozeer af van de sport of de prestatie op zich, maar van de voorbereiding, weet Van den Eede. ‘Een marathon is niet ongezond, op voorwaarde dat je voldoende traint.’ Ook topsport is niet per definitie een aanslag op de gezondheid. Van den Eede: ‘Topatleten zijn vaak zo sterk dat ze die inspanningen zonder meer aankunnen. Ik heb zelfs de indruk dat letsels

Piekinspanningen niet altijd zonder gevaar Wie begint aan een nieuwe sport, hoeft daarom niet altijd naar de dokter. Jonge mensen of mensen die altijd al actief gesport hebben, hoeven zich in de regel geen zorgen te maken. Anders ligt het voor mannelijke 40-plussers of vrouwelijke 50-plussers. Vooral als ze zich voor het eerst in een sport storten waarbij piekinspanningen komen kijken – bijvoorbeeld joggen, zwemmen of fietsen aan een flink tempo – is dat niet geheel zonder risico. Als iemand bijvoorbeeld een vernauwde kransslagader heeft, is het risico op een hartinfarct hoger tijdens een hevige inspanning dan in rust. Een cardiale screening is daarom aanbevolen. Topsporters laten zich het best al op jongere leeftijd nakijken.

vaker voorkomen bij de subtop, omdat die mensen meer op hun tenen moeten staan.’ Dat neemt niet weg dat letselpreventie terecht veel aandacht krijgt. ‘Als je altijd dezelfde spieren traint, raakt je lichaam op de duur uit evenwicht’, legt Van den Eede uit. ‘Daarom moet je ook de andere spieren trainen. Ook je rug verdient extra aandacht, aangezien alle bewegingen vertrekken vanuit je romp. Met eenvoudige houdingsoefeningen kom je al ver.’ Wie op een ongezonde manier aan sport doet, riskeert blessures en oververmoeidheid. Veelvuldige letsels verhogen op hun beurt de kans op artrose op latere leeftijd. Signalen die erop wijzen dat je verkeerd bezig bent, zijn overdreven vermoeidheid, spierpijn die dagen duurt en herhaaldelijke blessures. ‘Ook geen zin meer hebben in de training, is vaak een eerste teken aan de wand’, weet Van den Eede. Moraal van het verhaal? Laat je niet tegenhouden om enthousiast te sporten, maar laat je begeleiden door een geschoolde trainer. Zo lever je niet alleen betere prestaties, je voorkomt ook blessures.

DR. CATHERINE DE MAEYER CARDIOLOGE

Sporten met gerust hart De kans dat je als gezond persoon op het sportveld geveld wordt door een hartinfarct, is uiterst klein. Toch krijgen vrouwen ouder dan 50 jaar en mannen van meer dan 40 de raad om hun hart te laten nakijken voor ze zich in een nieuwe sport gooien. Binnen S.P.O.R.T.S. krijgen sporters met afwijkende testresultaten meestal nog dezelfde dag uitsluitsel van de cardioloog.

S

inds kort is er binnen S.P.O.R.T.S. een aparte cardiologische raadpleging. ‘Daarmee richten we ons tot patiënten die worden doorverwezen vanuit S.P.O.R.T.S., bijvoorbeeld omdat er afwijkende resultaten naar voor komen uit de inspanningsproef of omdat ze een verhoogd risico op hartproblemen hebben. Daarnaast zien we ook personen die al een hartkwaal hebben of die op dat vlak zwaar familiaal belast zijn. Een voorbeeld zijn sporters met een verdikte hartspier, die beduidend meer kans hebben op ritmestoornissen tijdens lichamelijke inspanningen, maar niet altijd weten dat ze een risico lopen’, zegt UZAcardiologe Catherine De Maeyer. De patiënt komt bij de cardioloog terecht voor een lichamelijk onderzoek, een echocardiografie (echografie van het hart) en eventueel aanvullende onderzoeken. Zo kunnen mogelijke problemen als een verdikte hartspier

of hartklepafwijkingen worden uitgesloten. Afwijkende testresultaten blijken gelukkig vaak loos alarm. ‘Als iemand tijdens de algemene screening afwijkende resultaten vertoont, kan hij meestal nog dezelfde dag bij ons terecht. Zo hoeft hij geen weken ongerust te zijn’, zegt UZAcardiologe prof. dr. Viviane Conraads. Ook als je bij het sporten problemen krijgt, is een medisch onderzoek een absolute must. Alarmerend zijn pijn op de borst, uitgesproken kortademigheid of een gevoel van dreigende flauwte. Al bij al is het risico op hartproblemen tijdens het sporten miniem. Conraads: ‘We mogen niet vergeten dat sport het risico op een hartinfarct juist verkleint. Onderzoek toont aan dat de mate waarin we fysiek actief zijn, een grote invloed heeft op onze levensverwachting, veel meer dan

bijvoorbeeld onze bloeddruk of cholesterolgehalte. Het grootste voordeel wordt behaald als iemand die totaal niet beweegt, een beetje actief wordt. Topprestaties zijn dus niet nodig.’ Achterhaald is het idee dat hartpatiënten niet mogen sporten. Voor elk type hartkwaal zijn richtlijnen van wat nog kan en niet kan. De intensiteit wordt bepaald door de hartslag waaraan getraind wordt. Voor die patiënten is een hartslagmeter dan ook nuttig.

Hoeveel sporten voor je effect bereikt?

E

r is een verschil tussen sporten om gezond te blijven en sporten om je conditie te verbeteren. ‘Voor het eerste volstaat het dat je elke dag een half uur beweging neemt, zoals flink stappen’, zegt prof. dr. Viviane Conraads. ‘Je conditie verbetert daardoor niet spectaculair. Maar doordat je bloed sneller stroomt, verminder je de kans op aderverkalking en bloedklonters. De functie van je bloedvaten wordt gewoon beter. Bovendien is er een onrechtstreeks effect op je gezondheid, doordat gewicht, bloeddruk en cholesterolgehalte dalen.’ Aangeraden wordt om daarnaast twee keer per week echt te sporten, bijvoorbeeld een uurtje tennissen of fitnessen. Zo bouw je ook wat spierkracht op. Ouderen verminderen zo het risico op een val.

Om echt je uithouding te verbeteren, moet je de kracht waarmee het hart samentrekt verhogen. Daarvoor is drie keer per week trainen een minimum. Maar ook dan hoef je niet in het rood te gaan. ‘Je moet dan juist heel rustig trainen. Aan welke hartslag je moet sporten, verschilt individueel. Maar je moet in elk geval nog in staat zijn om te blijven praten’, zegt sportarts dr. Els Van den Eede. Dat conditietraining de eerste weken energie kost, is normaal. Maar ben je de uren of dagen na de training echt uitgeput, dan ben je te diep gegaan en moet je je trainingsintensiteit aanpassen.

RECEPTEN VOOR SPORTDRANKJES

Extra aandacht voor

• 40-60 g suiker • 1-1,5 g keukenzout • sap van 2 citroenen

voeding

A

ls je je sportprestaties wil verbeteren, besteed je het best extra aandacht aan je voeding. Een betere energievoorziening kan ervoor zorgen dat je net dat tikkeltje langer volhoudt. Binnen S.P.O.R.T.S. kun je voor voedingsadvies terecht bij UZA-diëtiste Linda Bartholomeeussen. ‘De basis blijft uiteraard een gezonde voeding’, legt ze uit. ‘Tijdens de eerste sessie bekijken we meestal wat de sporter gewoonlijk eet en beantwoord ik specifieke vragen. Ik stel dan bepaalde aanpassingen voor en een maand later zien we elkaar terug voor een evaluatie.’ Mensen denken soms dat vooral de maaltijd net voor de sportprestatie telt. ‘Maar om je prestatievermogen op te drijven

OF

• 75 ml vruchtensiroop • 1-1,5 g keukenzout Vul telkens aan met water tot 1 liter. Gebruik warm water zodat de suiker goed oplost.

moet je de hele dag op je voeding letten en regelmatig eten. De belangrijkste aandachtspunten zijn het aanbrengen van voldoende vocht en koolhydraten. Die laatste haal je vooral uit brood, rijst, pasta en aardappelen.’ Terwijl koolhydraten energie leveren, is vocht vooral belangrijk om uitdroging te voorkomen. Doordat je bij het sporten zweet, is het van groot belang ook tijdens je activiteit voldoende te drinken. Sport je langer dan een uur, dan kan een sportdrankje nuttig zijn. Het komt erop aan een drankje te vinden dat je goed verdraagt en waar je veel van kunt drinken. Sportdrankjes zijn in alle smaken en kleuren verkrijgbaar in de handel, maar je kunt ze ook zelf maken.

igenissen g - GETUIGENISSEN - Getuigenissen g sen - GETUIGENISSEN - Getuigenissen - Getuig Topzwemster Kimberly Buys wordt begeleid door S.P.O.R.T.S.

‘Na zware training heb je dubbel goed gevoel’ Kimberly Buys (18) studeert biochemie aan de Universiteit Antwerpen en is een drietal jaar topzwemster bij de Antwerpse zwemclub Brabo. Op het moment van ons interview traint ze volop om geselecteerd te worden voor de Olympische Spelen. Ze wordt medisch gevolgd door het S.P.O.R.T.S.team. ‘Ik train dagelijks van 6.15u tot 8u en van 17u tot 19u. Alleen op maandag train ik maar één keer, en zondag is mijn rustdag. Bij echt zware trainingen foeter ik wel eens, maar die horen er in de topsport nu eenmaal bij. En

achteraf heb je een dubbel goed gevoel. Tot nu toe heb ik nog maar één lichte blessure gehad. Bij een krachttraining had ik te veel gewicht getild en zo was een van mijn kuitspieren overbelast geraakt. Tijdens het zwemmen zelf viel de pijn nog mee, maar bij het starten of keren had ik er echt last van. Dr. Van den Eede schreef me kinesitherapie voor en na een paar dagen was ik er vanaf. Als ik rondom mij kijk, valt het in de zwemsport goed mee met blessures. Onze coach laat ons oefeningen doen om te voorkomen dat ons lichaam eenzijdig belast wordt.

Ik probeer ook gezond te leven. De richtlijnen rond gezonde voeding die we gekregen hebben, volg ik vrij goed. Dus voor mij liefst geen pak frieten. Verder zorg ik dat ik genoeg slaap. In de week probeer ik er om 22u in te kruipen. Op zondag doe ik het heel rustig aan. Dan ontbijt ik met de krant erbij, loop ik wat langer in pyjama rond en maak ik tijd om te studeren. Van het studentenleven pik ik niet veel mee. Maar ik amuseer me wel binnen de club.’

PROF. DR. LIEVEN DOSSCHE ORTHOPEDIST

Een goede conditie, de juiste techniek, aangepast materiaal en – last but not least – een degelijke opwarming vormen de beste beveiliging tegen sportletsels. Niet toevallig loopt de overmoedige gelegenheidssporter dan ook het grootste risico op blessures.

U

g

-

ZA-orthopedist dr. Lieven Dossche, gespecialiseerd in sportletsels, houdt elke maandag consultatie binnen S.P.O.R.T.S. ‘Helemaal bovenaan op het lijstje van veelvoorkomende acute sportletsels staat de enkelverstuiking’, weet hij. ‘Slachtoffers zijn vooral lopers of beoefenenaars van sporten waarbij je veel moet springen, zoals volleybal of basketbal. Ook kwetsuren aan de kniebanden en een gescheurde achillespees of knieschijfpees zijn klassiek.’ Het meest vatbaar voor blessures zijn mensen die zelden aan sport doen en er dan eens goed invliegen, bijvoorbeeld omdat het vakantie is of de collega’s een volleybalmatch organiseren. Gezellig, maar niet de meest verstandige aanpak. ‘Als je een jaar niet gesport hebt, zijn je spieren en pezen minder sterk en is je algemene conditie niet optimaal. De kans op een gescheurde pees of kruisband is dan relatief groot. Wie na lang stilzitten een sportieve vakantie plant, raad ik daarom aan zich voor te bereiden. Ga in de periode voordien al regelmatig sporten of oefen al eens in de buurt’, adviseert Dossche. Ook een degelijke opwarming van pakweg een kwartier vermindert de kans op ongelukken.Verder is ook een goede techniek belangrijk. Dossche: ‘Wie merkt dat hij van het sporten pijn krijgt, laat het best zijn techniek evalueren door een professional. Zeker bij sporten met een steeds terugkerende beweging, zoals zwemmen of tennissen, kan een verkeerde techniek overbelastingsletsels veroorzaken. In dat geval vormt een aanpassing van de techniek de hoeksteen van de behandeling. Ook goed materiaal is cruciaal. Slechte

Goede voorbereiding voorkomt blessures schoenen, een te hard aangespannen tennisracket: ze kunnen de oorzaak zijn van heel wat ellende.’

Brace Voor de behandeling van sportletsels wordt minder vaak en minder lang een gips voorgeschreven. Dat om de nadelen zoals verstijving van gewrichten en spierkrachtverlies tot een minimum te beperken. In plaats daarvan krijgt de patiënt vaker een brace, die wel steun biedt maar nog een zekere beweging toelaat. De revalidatie kan weken, maar ook maanden of zelfs een jaar duren. Wie zijn sport te snel weer opneemt, loopt een groot risico te hervallen en in een sukkelstraatje te belanden. Maar voor de professional of fanatieke sporter is een lange onderbreking vaak moeilijk te verteren. ‘We proberen ervoor te zorgen dat de

patiënt zo snel mogelijk – eventueel geleidelijk – zijn sport weer kan hervatten, voor zover de behandeling dat toelaat’, zegt Dossche. ‘Uiteraard kunnen we geen toegevingen doen omwille van sportieve ambities. Maar de houding van de patiënt kan wel mee de aard van de therapie bepalen. Bij een gescheurde kruisband zijn een conservatieve behandeling en een operatie soms evenwaardige alternatieven. Dan neem je de sportieve doelstelling van je patiënt mee in rekening. Wil hij zo snel mogelijk weer competitie spelen of geeft hij er juist de brui aan?’ Ook de tijd die de patiënt in zijn revalidatie kan en wil steken, is persoonlijk en kan het herstel bespoedigen. ‘Binnen S.P.O.R.T.S. hebben we altijd oog voor het sportieve aspect en streven we ernaar dat de patiënt opnieuw een zo goed mogelijk niveau kan bereiken’, besluit Dossche.

TOM GEENS PODOLOOG

Diagnose op de loopband Sporters die systematisch op een verkeerde manier lopen, krijgen vroeg of laat de rekening gepresenteerd. Binnen S.P.O.R.T.S. werd dit voorjaar gestart met een ganglabo, waarbij de looptechniek van sporters met klachten minutieus wordt geanalyseerd. ‘Met aangepaste schoenen of zolen kun je heel wat problemen oplossen. Maar niet iedereen is in de wieg gelegd voor topsport’, weet UZA-orthopediste dr. Saskia Van Bouwel.

L

open lijkt eenvoudig, maar is in werkelijkheid een heel complexe handeling. Problemen kunnen ontstaan als de sporter systematisch een foute techniek hanteert. Zo zijn er pronatielopers, mensen die hun voet naar binnen kantelen en daardoor die zijde te veel belasten. Daarnaast zijn er supinatielopers, sporters die te veel op de buitenkant van hun voet lopen, en mensen met een neutraal looppatroon. De doelgroep voor een loopanalyse bij S.P.O.R.T.S. zijn in de eerste plaats sporters met klachten – bijvoorbeeld pijn in de knieën of herhaaldelijke peesontstekingen die worden doorverwezen door de sportarts, de orthopedist of de fysisch geneesheer. Ook bij topsporters of kinderen die zich willen inschrijven in een topsportschool kan een loopanalyse zinvol zijn, vooral om mogelijke problemen te

voorkomen. Van Bouwel neemt samen met podoloog Tom Geens de ganganalyses op zich. Zij is als orthopedist gespecialiseerd in voet- en enkelproblemen, terwijl Geens meer weet over de biomechanische aspecten. ‘Na een lichamelijk onderzoek laten we de patiënt stappen en lopen op een loopband en nemen we zijn bewegingen op met een digitale camera. Achteraf bewerken we die digitale beelden met een speciaal computerprogramma en worden ze geanalyseerd. Zo gaan we na of een foute manier van lopen aan de basis kan liggen van de klacht. Dat advies spelen we door aan de verwijzende arts’, legt Van Bouwel uit.

Afwijking ‘Aangezien lopen volkomen automatisch verloopt, kun je de patiënt niet leren zijn looppatroon te veranderen. Met aangepaste schoenen of zolen kunnen we bepaalde problemen behandelen’, vervolgt Geens. Als de aandoening veroorzaakt wordt door een aangeboren afwijking, kan in zeldzame gevallen een operatie zinvol zijn. Maar dat is zeker niet de eerste optie. Soms krijgen patiënten het advies hun trainingsintensiteit aan te passen. Van Bouwel: ‘Mensen vergeten soms dat niet iedereen geschikt is voor elke sport. Het gebeurt dat je als arts je patiënt moet meedelen dat hij niet in de wieg gelegd is om bijvoorbeeld op topniveau te tennissen. Zeker als mensen professionele ambities hebben, kan dat een klein drama zijn.’ Geens beklemtoont nog dat een loopanalyse maar één mogelijke onderzoekstechniek is. ‘Klachten worden niet alleen veroorzaakt door een foute looptechniek, maar nog door tal van andere zaken zoals overtraining of overgewicht. Een loopanalyse is geen zaligmakende methode die elke klacht kan verklaren.’

Onderzoek binnen S.P.O.R.T.S

E

en belangrijke pijler binnen S.P.O.R.T.S. is onderzoek. Recent was er een onderzoeksproject rond het gebruik van echografie voor het vroegtijdig opsporen van peesletsels bij topsporters. ‘Bij een groep topbasketters onderzochten we de pezen die binnen deze sport het meest te lijden hebben’, zegt prof. dr. Jan Gielen, UZA-radioloog en medisch coördinator van S.P.O.R.T.S. ‘Als bleek dat een pees overbelast was, werd onder begeleiding van een coach of kinesitherapeut een speciaal oefenprogramma uitgevoerd. Op die manier konden we de kwaliteit van de pezen weer verbeteren, nog voor de overbelasting tot een onderbreking van de sportactiviteit had geleid. Dat onderzoek voeren we nu regelmatig uit.’ Er gebeurde ook onderzoek rond het chronisch compartimentsyndroom. Dat is een overbelasting van de spieren die gepaard gaat met zwelling en verminderde doorbloeding. ‘Tot nog toe moest je voor de diagnose een erg pijnlijke drukmeting met een dikke naald

ondergaan’, legt Gielen uit. ‘Maar voor de voorarm kan dit sinds kort ook met magnetische resonantie (MR), een beeldvormingstechniek die gebruik maakt van radiogolven. We hebben de nieuwe methode getest bij motorcrossers, bij wie problemen aan de voorarm regelmatig voorkomen. Maar we kunnen het onderzoek ook doen bij nietsporters met chronische overbelastingsklachten.’ Ten slotte loopt er een onderzoek naar het effect van spiertraining op lange termijn, in samenwerking met de Hogeschool Antwerpen en de dienst cardiologie. Hierbij worden verschillende groepen betrokken: oudere personen, dansers, druggebruikers en jonge mannen die een hoogtetraining ondergaan. Het effect op de spieren wordt gemeten aan de hand van onder meer CT-scans (beeldvormingstechniek op basis van röntgenstralen) en MR. ‘We willen MR gebruiken om na te gaan hoe spieren reageren op inspanning in diverse omstandigheden. Daaruit hopen we aangepaste trainingsschema’s te puren’, aldus Gielen.

GETUIGENISSEN sensen - GETU Getuigenissen Joris sport beroepshalve vier tot vijf uur per dag

‘Carrière is motivatie om verstandig te trainen’ Als lid van het speciale bijstandsteam van de Antwerpse politie sport Joris (35) vier tot vijf uur per dag. Zijn team wordt onder meer ingezet bij gijzelingen en klopjachten op zware criminelen. Daarvoor moet hij fysiek in topconditie zijn. Vorig jaar raakte zijn voet overbelast. ‘Tijdens de werkuren loop en zwem ik veel en doe ik aan gevechtssport. Daarbuiten ben ik een fervent klimmer. Nadat ik in het verleden al blessures had gehad aan mijn schouder, knie en achillespees, kreeg ik vorig jaar te kampen met een ontstoken voetpees. Ik kon niet meer dagelijks lopen en moest na een uur stoppen omdat ik de pijn niet meer kon verbijten. ’s Morgens kon ik gewoon niet meer op die voet staan. Ik kreeg een inspuiting, maar die hielp maar tijdelijk. Op aanraden van een collega klopte ik aan bij dr. Van den Eede van S.P.O.R.T.S. Aan die raadplegingen heb ik veel gehad. Ze leerde mij hoe ik op de juiste manier moest stretchen en welke sporten je wel of niet mag combineren. Ik wist bijvoorbeeld niet dat zwemmen en lopen een slechte combinatie vormen. Daarnaast kreeg ik kinesitherapie voorgeschreven. Na heel korte tijd merkte ik al verbetering. In de loop van mijn revalidatie ben ik teruggegaan voor een inspanningstest, om te weten hoe ver ik stond. Daaruit heb ik geleerd aan welke hartslag ik moet lopen bij de verschillende soorten looptraining. In de toekomst wil ik alleszins proberen verdere zware blessures te vermijden, want dat zou het einde van mijn carrière bij het bijstandsteam kunnen betekenen. En ik wil graag nog een jaar of tien meedraaien. Dat is een extra motivatie om zo verstandig mogelijk te trainen.’

KRISTIEN HEMMERECHTS

De stappers W

e hebben nog altijd geen naam voor ‘ons’. Elk voorstel wordt meteen weggehoond vanwege te melig, te onnozel. En dus zijn we ‘de stappers’, een groepje stappende vrienden van net onder of net boven de vijftig, de ene al wat sportiever en fitter dan de andere. We hebben elkaar aan de universiteit leren kennen, er zijn echtgenoten bijgekomen en soms zijn die echtgenoten weer uit beeld verdwenen, maar de harde kern is min of meer constant gebleven. We hebben elkaar in collegezalen, examenlokalen en bibliotheken gezien, op fuiven, feestjes en etentjes, in materniteiten en op begrafenissen. We hebben elkaar in korte rokjes gezien, in avondjurken, mantelpakjes en zwangerschapsjurken – om het even alleen over de vrouwen te hebben. En nu zien we elkaar langs Vlaamse en Waalse wegen met stevige stapschoenen en rugzakjes waarin mondvoorraad en doosjes Compeed ter preventie of verzorging van pijnlijke blaren. Die stapschoenen zijn trouwens geen overbodige luxe: toen één van ons een tocht in rubberen laarzen aflegde, heeft ze dat met een pijnlijke achillespeesontsteking moeten bekopen. We stippelen een route uit en die verdelen we in etappes van ongeveer dertig kilometer, wat – zo hebben we ondervonden – de ideale afstand is. Het vergt wat geregel met auto’s die aan begin- en eindpunt moeten staan, maar dat sop is ruim de kolen waard. De laatste kilometers wegen meestal zwaar, zeker als we door de modder hebben moeten ploeteren, wat verrassend dikwijls het geval blijkt te zijn. De ene krijgt kramp, de ander voelt zijn rug en een derde heeft last van haar knie, maar altijd wordt door iedereen de eindmeet gehaald. Waarna het hoogtepunt van de dag volgt: de après met een glas picon vin blanc. Of is het stappen zelf het hoogtepunt?

De eerste tocht bracht ons van Dworp naar De Panne en was bedoeld als feestelijke bekroning van het vijftigste levensjaar van één van ons. Want blijkbaar is dit iets wat je doet als je vijftig wordt: je begint je zorgen over je conditie te maken. Wat je misschien – ik geef het toe – al veel vroeger had moeten doen. Niemand van ons waant zich nog onsterfelijk. De sigaretten zijn allang uitgedoofd, we bestellen vaker een Spa Rood dan een rode wijn, en we verkondigen aan wie het horen wil dat stappen dé ideale lichaamsbeweging biedt: niet te belastend voor heupen en knieën, en heerlijk sociaal. We kletsen met elkaar of we lopen alleen als we even behoefte aan stilte hebben. Storm, wind of regen kunnen ons weinig deren. En die ene keer dat de zon al te hard brandde, kregen we van bezorgde bewoners onderweg water aangeboden. De huidige tocht snijdt dwars door België, van west naar oost, van pakweg Mons naar Luik. De GR die we volgen heet le sentier des terrils, de route van de slakkenbergen. Er zijn er verrassend veel en ze hebben allemaal een naam: terril du Sept, terril de l’Héribus, terril Sainte-Marie et cetera. De ene is oud en begroeid, de andere lijkt pas gisteren gevormd. Het is een beetje buitenland: anders dan bij ‘ons’, maar nog altijd België. In een café werden we op frites getrakteerd omdat de baas ons zo sympathiek vond. Er werd geklonken op de verbroedering. Of we altijd zo sympathiek zijn, weet ik niet. Soms zijn we hinderlijk luidruchtig. We hebben elkaar ook zoveel te vertellen. Er moet zo hard gelachen worden om grappen en opmerkingen die niet altijd veel niveau halen. We zijn de eersten om dat toe te geven. Maar daarom lachen we niet minder hard. Het mooiste is natuurlijk dat we na al die jaren nog altijd niet zijn uitgepraat. Nu dromen we van de onvermijdelijke

pelgrimstocht naar het mythische Santiago de Compostela. Om die helemaal te voet te doen, heb je drie maanden nodig. Dat wordt dus wachten op ons pensioen. Soms zie ik ons in gedachten lopen over een pad tussen stoppelvelden. We zingen een lied uit een lang vervlogen tijd bij de jeugdbeweging: ‘Een kleine kleine gids kampeerde in een shelterke, onder de bomen diep in de hei, ze zong terwijl ze stookte en wachtte tot het kookte, wie wil kamperen, kampere met mij…’ We worden kleiner en kleiner. Nog even en we zijn niet meer dan een nietige stip aan de horizon.

Info • S.P.O.R.T.S., afspraken via 03 821 42 02 (secretariaat Sonja Van Hoof ) Dringende hulp of advies via spoedgevallendienst, 03 821 38 06 mailto:[email protected] www.uza.be/sports • Dienst cardiologie, 03 821 35 38 • Dienst orthopedie, 03 821 32 48 • Dienst pneumologie, 03 821 35 39 Andere bronnen • www.gezondsporten.be (informatie van de Vlaamse overheid over voeding, training, blessures, doping etc.) • www.dopinglijn.be (informatie van de Vlaamse overheid over het antidopingbeleid) • www.vvsport.be (Vlaamse Vereniging voor Sportgeneeskunde en Sportwetenschappen)

ADVERTENTIE*

UNIEK IN BELGIË

WOK 3 KEER ANDERS DAN ANDERS!

Zin in wat pure verwennerij? De topchefs van Wok Dynasty toveren non-stop de smakelijkste hapjes uit de Aziatische keuken op uw bord: Oosterse soepen, verfijnde sushi, wokspecialiteiten, teppanyaki en natuurlijk… zalige desserts waar u beslist niet zult kunnen afblijven!

+,9,5  ;6; 1  



9

BON

GRATIS

Lunch E13 Wokbuffet E21 Wokbuffet weekend E23

(maandagmiddag* t.e.m. zaterdagmiddag) (maandagavond* t.e.m. donderdagavond) (vrijdag- en zaterdagavond, zon- en feestdagen)

GESCHENK voor uw hele tafel ! geldig tot 31 augustus niet cummuleerbaar met andere acties



((

205

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Energy Wok - Bruisen van vitaliteit met de energie van ginseng. Beauty wok - Een gladde en jonge huid met Gou Qu Zi, de Chinese meidoorn. Passion Wok - Passioneel genieten door de kracht van hertegewei.

LAAR 7 2630 AARTSELAAR T 03 877 19 88 F 03 877 29 88 DAGELIJKS OPEN, *MAANDAG GESLOTEN

HAACHTSEBAAN 20 (GEMEENTEPLEIN) 3140 KEERBERGEN T 015 52 03 79 F 015 52 87 22 DAGELIJKS OPEN, *MAANDAG GESLOTEN

WWW.WOKDYNASTY.BE

L.E. VAN ARENBERGPLEIN 11-13 3001 HEVERLEE T 016 200 160 F 016 30 93 71 DAGELIJKS OPEN

UZA OVER DE GRENZEN

UZA-verpleegkundige helpt Gambianen bij uitbouw verpleegpost Kenny De Cuyper, verpleegkundige op de afdeling orthopedie, reisde afgelopen najaar met vzw De Gambiavrienden naar Gambia om er pakketten uit te delen aan scholen en ondersteuning te bieden aan een verpleegpost. Hij ontdekte er een wereld waar niet alleen luxe maar ook stress onbestaande is. ‘Dit jaar heb ik mijn horloge in mijn bagage gelaten’, lacht hij.

A

ls laatstejaarsstudent kwam Kenny via een medestudente in contact met vzw De Gambiavrienden, een organisatie die zich inzet voor de arme bevolking in Gambia. Een paar dagen later was zijn eerste reis gepland, en begin juli zat hij met acht reisgenoten op een vliegtuig richting Gambia. ‘De vzw De Gambiavrienden hield zich in het begin vooral met schoolprojecten bezig. Tot ze vernamen dat er in Somita een verpleegpost was, de Somita Community Clinic, die steun kon gebruiken. Aanvankelijk stuurde de organisatie alleen medicatie, tot ze in 2006 ter plaatse ging kijken wat er kon verbeteren. Daar was ik bij’, vertelt Kenny. Somita bleek een afgelegen dorpje waar de inwoners pompwater dronken en hun team als enige over de luxe van een min of meer normaal toilet en een gasvuurtje beschikte. Kenny: ‘In de verpleegpost liepen nogal wat zaken mank. Medicatie werd niet op de juiste manier voorgeschreven en toegestuurde looprekjes bleven ongebruikt liggen omdat ze niet wisten waarvoor die dienden. Er was nood aan meer overleg en begeleiding. Na die eerste reis heb ik een handleiding gemaakt waarin de verpleegkundige kan opzoeken hoe hij de medicatie moet gebruiken.’

30

Rolstoelen Afgelopen november reisde Kenny met een 16-koppig team opnieuw naar Gambia, deze keer om te helpen bij de bedeling van materiaal en pakketten en om het ziekenhuisproject verder op te volgen. Het team had onder meer een microscoop bij, nodig voor de diagnosestelling van malaria. Ook ziekenhuisbedden, rolstoelen en krukken werden bezorgd, en er werd een warmwatersysteem geïnstalleerd. Kenny gaf uitleg bij het gebruik van de geleverde medische toestellen en medicatie. Terug thuis moest hij zich weer helemaal aanpassen. ‘Wij spurten hier maar vooruit, terwijl het leven daar lijkt stil te staan. Dit jaar had ik mijn horloge niet eens aan gedaan. Stress en werkdruk zijn daar onbestaande. Maar mensen hebben er ook geen vooruitzichten’, blikt hij terug. De organisatie wil allerminst een westerse levensstijl opdringen. ‘Maar als je die mensen aan een betere gezondheidszorg kunt helpen, zijn ze al een heel stuk vooruit. Vorig jaar is bijvoorbeeld de verloskundige afdeling van de verpleegpost uitgebouwd. Er is dus wel degelijk vooruitgang’, besluit hij. ■

Steun aan de gambiaanse bevolking Vzw De Gambiavrienden is een organisatie die materiële steun biedt aan de Gambiaanse bevolking. Belangrijke peilers zijn het schoolproject en de hulp aan de Somita Community Clinic. Wie de vzw wil steunen, kan dat door lid te worden, een leerling te sponsoren of goederen en kleding te schenken. Welkom zijn onder meer medisch materiaal, schoolbenodigdheden, baby- en kinderkleding en sportmateriaal.

Meer info • users.telenet.be/vzw-degambiavrienden/

O N T S P A N N I N G & R U S T

Wie de hoogste eisen stelt aan comfort en interieur, vindt bij ons de gepaste relaxzetel. Dit model OPTIMA DE LUXE powerlift is een relaxzetel met elektrische bediening ingebouwd, met sta-op-hulp. Lederuitvoering in bruin of zwart. 10 jaar garantie op de veren zitkussens.

€1900 aan €1175 incl. BTW van

Franco aan huis geleverd!

% g - 30 Kortin nkomst e uss plus t 0 euro/st 6 -1 van

VUYLSTEKE ST & CO

www.patientenzetels.be 0495/54.55.60

E-mail [email protected] www.dalkia.be

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIES VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

COMFORT

ADVERTENTIES*

31

LONGZIEKTEN

PROF. DR. WILFRIED DE BACKER DIENSTHOOFD PNEUMOLOGIE

Almaar meer patiënten met zenuw- en spierziekten, bijvoorbeeld A.L.S., kiezen voor thuisbeademing. Voor velen betekent dit letterlijk en figuurlijk een hele verademing. Het UZA heeft als enige ziekenhuis in België een eigen team dat de patiënt en zijn omgeving begeleidt bij de praktische kant van deze therapie.

Thuisbeademing doet patiënt herademen N

ogal wat patiënten met zenuw- en spierziekten krijgen vroeg of laat ademhalingsproblemen. Een voorbeeld zijn mensen met borstkasafwijkingen of Amyotroof Lateraal Sclerose (A.L.S.), een ziekte van de zenuwcellen waarbij de patiënt geleidelijk de controle over zijn spieren verliest. ‘Er is een trend om deze patiënten intensiever te behandelen’, zegt prof. dr. Wilfried De Backer, diensthoofd pneumologie. ‘Er zijn bijvoorbeeld meer en meer A.L.S.-patiënten die in de laatste fase van hun ziekte voor thuisbeademing opteren. Via een mond- of neus-mondmasker, verbonden aan het beademingstoestel, wordt dan kunstmatig lucht in hun longen geblazen. Die therapie verlengt hun leven en geeft hen meer comfort. Ze krijgen meer zuurstof in hun bloed, zijn helderder, krijgen minder complicaties en zijn minder kortademig.’ Voor de meeste patiënten volstaat beademing ’s nachts, anderen hebben ook overdag een paar uur of zelfs continu ondersteuning nodig. De apparatuur is de afgelopen jaren sterk verbeterd, waardoor de therapie beter verdra-

32

gen wordt. De toestellen zijn ook compacter en onderhoudsvriendelijker geworden en zijn gemakkelijker te bedienen.

Voortrekkersrol In het UZA worden momenteel een 150-tal patiënten met zenuw- en spierziekten thuis beademd, maar naar verwachting zal dat aantal nog fors toenemen. ‘Het is onze ambitie om op dat vlak een voortrekkersrol te spelen. Via wetenschappelijk onderzoek gaan we na in hoever ook andere patiëntengroepen met thuisbeademing geholpen kunnen worden. Ik denk bijvoorbeeld aan bepaalde patiënten met een terminale vorm van chronisch obstructief longlijden (COPD)’, stipt De Backer aan. Een groep apart zijn mensen die aan thuisbeademing doen omwille van slaapapneu. Slaapapneu is een slaapgebonden ademhalingsstoornis die gepaard gaat met snurken. Sommige patiënten kiezen voor een behandeling met CPAP, voluit Continuous Positive Airway Pressure. Met behulp van een slangetje en een neusmasker wordt dan

‘s nachts lucht onder licht verhoogde druk in de neusholte van de patiënt geblazen, zodat de keelholte niet meer kan toeklappen. In het UZA worden zo’n tweeduizend patiënten op die manier behandeld.

Ondersteuning Tot voor kort werkte het UZA voor dit soort behandelingen samen met een aantal thuiszorgbedrijven. Sinds juli 2007 gebeurt dat in eigen beheer. Een beademingstherapeute, technicus en verpleegkundige helpen de patiënten op weg bij het opstarten van hun behandeling, bieden technische ondersteuning en zoeken naar een oplossing als er problemen zijn. ‘Dat systeem is uniek in Vlaanderen en heeft als grote voordeel dat we zelf mee kunnen waken over de kwaliteit van de behandeling. We kunnen beter inspelen op de concrete behoeften van de patiënt’, zegt De Backer. Concreet gaat de patiënt na elke consultatie langs bij iemand van het team, met zijn toestel en masker. ‘We controleren dan onder meer de druk en kijken na of het toestel nog in goede staat is’, legt

beademingstherapeute Ellen Petit uit. ‘Soms blijkt dan dat het maskertje of bepaalde onderdelen aan vervanging toe zijn, zonder dat de patiënt het zelf in de gaten had. Als er problemen zijn, proberen we daar een mouw aan te passen. Sommige mensen verdragen bijvoorbeeld hun masker niet goed of krijgen last van een droge mond. Dan kan een ander type masker of een luchtbevochtiger soelaas bieden.’

Gekoppeld Consultatie en controle van het toestel zijn aan elkaar gekoppeld. Als de arts vaststelt dat de patiënt bijvoorbeeld nood heeft aan een drukverhoging of een ander type toestel, wordt dat meteen doorgegeven en in orde gebracht. Tussen twee consultaties door kunnen patiënten bellen of een bijkomende afspraak maken. Er is een wachtdienst voor noodgevallen, zodat patiënten ook ’s nachts of tijdens het weekend geholpen kunnen worden. Bij mensen die niet meer mobiel genoeg zijn om naar het UZA te komen, gaat de technicus thuis langs. ‘Een van de grote voordelen van deze aanpak is dat we meer voeling houden met de patiënt’, vindt technicus Wim Van Hool. ‘Vroeger gebeurde het dat mensen niet meer Lees verder op p. 34

Longtransplantatie: zoektocht naar donoren Het UZA voert sinds 1997 longtransplantaties uit. Doordat longen meer dan andere organen heel gevoelig zijn voor infecties en er vaak chronische afstoting optreedt, is de overleving na een longtransplantatie lager dan bij andere vormen van orgaandonatie. In België is vijf jaar na de transplantatie 60 tot 70 procent van de patiënten nog in leven, wat een stuk beter is dan het wereldwijde gemiddelde van ongeveer 50 procent.

Omdat er elk jaar mensen sterven op de wachtlijst, zoekt de medische wereld naar manieren om het donorenaanbod te vergroten. ‘De afgelopen jaren is met succes geprobeerd om zogenaamde “non-heartbeating donoren” in te schakelen’, zegt dr. Björn Dieriks, verantwoordelijk voor het longtransplantatieprogramma in het UZA. ‘Het gaat dan bijvoorbeeld om mensen die een hartstilstand gekregen hebben en nadien tevergeefs gereanimeerd

zijn. In tegenstelling tot klassieke donoren, meestal verkeersslachtoffers of mensen die een hersenbloeding gehad hebben, heeft hun hart korte tijd niet geklopt. Dat heeft als nadeel dat we minder tijd hebben om de organen over te planten. Maar in bepaalde gevallen kan dit een goede oplossing zijn.’

33

op consultatie kwamen omdat ze dat niet meer nodig vonden. Nu zien we dat probleem minder doordat de patiënt sowieso naar het ziekenhuis komt voor nazicht van zijn toestel. Omgekeerd vinden mensen het ook comfortabel dat ze nog maar één afspraak moeten maken en dat er geen medewerker van een bedrijf aan huis moet komen.’

Chronisch zuurstoftekort Behalve patiënten met zenuw- en spierziekten of slaapapneu, zijn er ook de patiënten die door chronisch zuurstoftekort zuurstoftherapie nodig hebben. Meestal gaat het om personen met COPD. Sommigen gebruiken een zuurstofconcentrator, een elektrisch toestel dat zuurstof uit de lucht concentreert. Ook zij worden bijgestaan door het team voor thuisbeademing. Omdat

het om een vrij groot toestel gaat, komt de technicus bij hen aan huis. Er bestaat een database van alle thuisbeademingspatiënten, met daarin de technische gegevens van hun behandeling. Zo kan iedereen van het team op elk moment nagaan hoe een toestel moet worden afgesteld, en kunnen eventuele problemen ook opgelost worden als de behandelende arts of vertrouwde medewerker op dat moment niet bereikbaar is. De informatie wordt voortdurend up to date gehouden. ‘Doordat we ook registreren welk type masker een patiënt al geprobeerd heeft, kunnen we ook accuraat reageren als iemand zijn huidige masker slecht verdraagt. We kunnen bovendien alle mogelijke types voorstellen, aangezien we niet gebonden zijn aan een bepaalde firma’, aldus Petit. ‘Soms doorloopt een patiënt het volledige gamma voor hij echt tevreden is’, vult Van Hool aan.

Kinesist speelt centrale rol Een belangrijke pijler binnen de behandeling van patiënten met ademhalingsproblemen is kinesitherapie, met als belangrijkste the+rapievormen drainage van de longen en inspanningsrevalidatie. ‘Er is een grote nood aan mensen met een gespecialiseerde kinesitherapieopleiding rond ademhalingsproblemen. Vandaar hebben we binnen de dienst ook een onderzoeksluik in samenwerking met de opleiding kinesitherapie van de Hogeschool Antwerpen’, zegt prof. dr. Wilfried De Backer. Kinesitherapeut Kris Ides, docent aan de Hogeschool Antwerpen, werkt aan een doctoraat waarin hij de meerwaarde van diverse beademings- en kinesitherapeutische technieken onderzoekt.

34

De afgelopen jaren zagen namelijk diverse nieuwe therapieën het licht waarvan de werkzaamheid nog niet voldoende in kaart is gebracht. Ides: ‘Een relatief nieuwe behandeling is bijvoorbeeld Intrapulmonale Percussie Ventilatie (IPV). Met hoogfrequente luchtstoten worden de slijmen in de longen verplaatst zodat ze gemakkelijker opgehoest kunnen worden. Die techniek bestaat al enkele jaren, maar het is voor het eerst dat het effect ervan in detail bestudeerd wordt.’ Binnen de beeldvorming bestaan er nieuwe methodes om het effect van een behandeling heel gedetaileerd te bekijken. ‘Met CT-scans kunnen we 3D-beelden van het luchtwegstelsel maken die ons precies laten zien welke weerstand de ingeadem-

de lucht ondervindt. Zo kunnen we heel plaatselijk nagaan wat het resultaat van de therapie is’, legt Ides uit. De Backer vindt de toegenomen samenwerking tussen het UZA en de opleiding kinesitherapie van de Hogeschool Antwerpen een positieve zaak. ‘Op termijn zullen ook de andere ziekenhuizen en instellingen in de Antwerpse regio daar wel bij varen. Ook zij hebben meer en meer nood aan competente krachten die de patiënt bij dit soort therapie kunnen ondersteunen. Mensen die hier behandeld zijn en nadien in een zorginstelling terechtkomen, moeten ook daar optimaal opgevangen kunnen worden.’

UZA biedt rookstopprogramma aan

V.l.n.r.: Dominiek Vandenbril, dr. Bjorn Dieriks, Prof. dr. Johan Verbraecken, Denise Daems, Willy Wittesaele, Wim Van Hool, Ellen Petit, Dirk Rous, prof. dr. Wilfried De Backer.

Grenzen verlegd Het team stelt vast dat de toegenomen mogelijkheden voor thuisbeademing aan een grote behoefte beantwoorden. De grenzen worden op dat vlak verlegd. ‘Uiteraard zijn er mensen die hier geen behoefte aan hebben en dan dringen we niet aan’, zegt De Backer. ‘Maar we zien vaak het omgekeerde. We hebben een patiënt gehad die acht jaar aan de thuisbeademing is geweest, van toen hij maar af en toe ondersteuning nodig had tot in de laatste fase van zijn ziekte, toen hij volledig afhankelijk was van zijn beademingsapparatuur. Je zou je kunnen afvragen of het wel zin heeft om de behandeling zo lang door te drijven bij mensen die uiteindelijk geen kans op genezing hebben. Maar die patiënt en zijn familie wilden alle bestaande behandelingsmogelijkheden benutten en waardeerden het enorm dat wij daar in wilden meegaan.’ Hij beklemtoont nog dat het niet de bedoeling is nutteloze therapieën voor te schrijven.

Arts en patiënt moeten samen de balans opmaken van wat een behandeling aan belasting met zich meebrengt en wat ze opbrengt. ‘Maar als we vaststellen dat thuisbeademing tot een verlenging van het kwaliteitsvolle leven leidt, willen we die de patiënt niet onthouden. Het is ook niet aan de arts om voor de patiënt te beslissen wat kwaliteitsvol is’, aldus nog De Backer. ■

Stoppen met roken: alle goede voornemens ten spijt lukt het velen niet op eigen houtje. Het UZA biedt sinds jaren een rookstopprogramma aan, waarbij de patiënt individueel begeleid wordt door een psycholoog en een gespecialiseerde verpleegkundige. Beiden zijn erkend tabakoloog. Dat is een zorgverlener die is opgeleid om mensen te helpen bij het stoppen met roken. Elke deelnemer krijgt in het begin een medische check-up. Indien nodig wordt een beroep gedaan op een arts-tabakoloog om medicamenteuze hulp te bieden. Het programma omvat negen sessies, verspreid over een half jaar. Door de individuele aanpak is de kans op succes hoger. Ook UZA-patiënten die van hun rookverslaving af willen, kunnen bij de rookstopverpleegkundige terecht voor informatie en advies. De dienst pneumologie neemt regelmatig deel aan studies waarin nieuwe medicatie tegen tabaksverslaving getest wordt en waarvoor vrijwilligers gezocht worden.

Meer info - • Dienst pneumologie, 03 821 35 37, 03 821 47 13 • Vereniging Apneu Patiënten v.z.w. (VAPA), p.a. Koningin Astridlaan 50, 2950 Kapellen, 0494 40 95 47, e-mail: [email protected], www.slaap-apneu.be • www.maguza.be: - Longtransplantatie - Nieuwe gezichten in UZA-longtransplantteam - Onderzoek naar slaapapneu - Slaapapneu: tongankertje vermindert slaapapneus - Snurken – blijf er niet mee zitten

35

KRITISCH GELEZEN

DR. BARRY DEKEYSER EENHEID VOOR HYPERBARE GENEESKUNDE

Terugbetaling caisson in vraag gesteld Krasse taal in Het Nieuwsblad eind maart. “Zuurstoftherapie terugbetaald (maar niemand weet of het helpt)” titelt de krant. Aanleiding is het voorstel van het Federaal Kenniscentrum voor de Gezondheidszorg (KCE) om hyperbare zuurstoftherapie niet meer terug te betalen. Volgens het KCE is het effect ervan onvoldoende wetenschappelijk bewezen.

Bij hyperbare zuurstoftherapie ademen patiënten onder verhoogde druk zuivere zuurstof in. Dat gebeurt in een soort van grote druktank, de caisson of hyperbare kamer. De therapie speelt een prominente rol bij de genezing van uiteenlopende aandoeningen, gaande van duikongevallen en acute doofheid tot infecties en slecht helende e e de wonden. o de .

Dr. Barry Dekeyser, verantwoordelijk voor de Eenheid voor Hyperbare Geneeskunde in het UZA, vindt dat het artikel een foute boodschap brengt: ‘Om te beginnen is hyperbare zuurstoftherapie vandaag maar in heel beperkte mate terugbetaald, te weinig om zelfs maar te compenseren voor de kosten. Bovendien worden maar een paar sessies terugbetaald. Dat terwijl er in bepaalde geval-

len – zoals bij letsels na radiotherapie of chronische wonden – soms veertig tot vijftig sessies nodig zijn. Het KCE stelt inderdaad dat er te weinig klinische studies van goede kwaliteit zijn naar het effect van hyperbare zuurstoftherapie, al wordt dat zeker niet zo cru gesteld als de titel in de krant suggereert. Het probleem is dat met name dubbelblindstudies, waarbij een groep patiënten een placebo krijgt, met een caisson quasi onmogelijk zijn. Net die studies worden als de gouden standaard beschouwd. Er is recent wel heel wat fundamenteel en dierenexperimenteel onderzoek gebeurd dat de positieve effecten van behandeling in de caisson bevestigt en de mechanismen van hyperbare zuurstoftherapie blootlegt. Na het negatieve advies van het KCE vrezen we dat de terugbetaling van deze therapie wel eens helemaal zou kunnen wegvallen. Opvallend is overigens dat de Franse tegenhanger van het KCE wel instemt met terugbetaling voor een tiental indicaties, zoals voorgesteld door het European Commitee on Hyperbaric Medicine. Ook in Nederland wordt hyperbare zuurstoftherapie volledig terugbetaald.’

Meer info • Eenheid voor Hyperbare Geneeskunde, 03 821 30 55

36

Tot uw dienst

Mecenaatsfonds UZA Klinisch wetenschappelijk onderzoek en ontwikkeling van nieuwe behandelingsmethoden zijn een essentiële opdracht van het UZA. Om dit wetenschappelijk onderzoek en zijn klinische toepassingen te ondersteunen, werd het mecenaatsfonds opgericht. Zowel bedrijven als particulieren kunnen giften of legaten overmaken aan het fonds, hetzij op naam, hetzij toegewezen aan een specifiek onderzoeksdomein.

Winkelgalerij (inkomhal) • • •

De giften kunnen worden gestort op het UZA-rekeningnummer 001-0893155-55 met vermelding ‘mecenaatsfonds’.

•

Cafetaria Open op weekdagen van 8u30 tot 20u weekend van 12u tot 20u Broodjeszaak Open op weekdagen van 9u30 tot 14u30 Shops (bloemen, pralines, voeding, lectuur en geschenken) Open op weekdagen van 8u tot 20u zaterdag van 10u tot 19u zondag van 13u30 tot 19u Bankautomaat

Restaurant (einde bezoekersgang -1) Open elke dag van 12u – 14u

Tolken Driemaandelijks tijdschrift van het Universitair Ziekenhuis Antwerpen Twintigste jaargang – juli 2008 Verantwoordelijke uitgever: Theo Van Hoye Hoofdredacteur: Tom Meulenbergs

• •

Diverse talen Doventolken Meer info dienst patiëntenbegeleiding 03 821 37 00

Onthaaltehuis ‘Ter Weyde’ •

Redactiesecretariaat: Françoise Lippevelt Redactieraad: Annick Deckers, Sofie Francque, Anuschka Mahieu, Tom Meulenbergs, Inez Rodrigus, Miranda Van De Wiele, Theo Van Hoye

• • •

Gastenverblijf op 200 m van het UZA voor wie onderdak zoekt in de buurt van ‘zijn’ zieke. Vrijwilligers geven er een eenvoudig maar warm onthaal aan een billijke prijs. Meer info: 03 440 48 18 Edegemsesteenweg 240 – 2610 Wilrijk Gastenlijn 03 459 91 10

Fotografie: Eric De Mildt, Frank Toussaint, Shutterstock, Corbis Vormgeving: Decom nv, Mechelen

School in het UZA

Reclameregie: Bie Van Cleuvenbergen - B-Net, Tel.: 016 63 20 65 - Fax: 016 64 02 02, [email protected]

Kinderopvang ‘De Speelvogel’

Druk: De Cuyper Redactieadres: Universitair Ziekenhuis Antwerpen, Afdeling Communicatie Wilrijkstraat 10, 2650 Edegem. E-mail: [email protected]

•

03 821 58 97 03 821 58 86

Kinderopvang voor ambulante patiënten en bezoekers 03 821 38 87

Informatie & ontspanning •

Bibliotheek Rode Kruis. Boekenbedeling elke maandagnamiddag voor gehospitaliseerde patiënten

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Je kan het magazine ook online consulteren op www.maguza.be

• •

ADVERTENTIE*

37

ADVERTENTIE*

Bestel nu uw Huishoudagenda 2009! Superhandig voor een goed beheer van je budget – plaats voor al je afspraken – boordevol praktische tips voor het huishouden, budget en gezondheid – de ideale mix van feestelijke, vegetarische of gewoon makkelijke recepten. Prijs: 18 EUR.

Huishoud

AGENDA9

Ge zo Ge nd be zon h dh eer v e He ids- an jo e erl u ijk n hu w bu eg i ere shou dget d cht en tips

200

Vooreerst is hij superhandig voor een transparant beheer van het gezinsbudget en heeft hij de nodige plaats om per dag en uur afspraken in te noteren. Alles in 1 agenda! Hij zit boordevol praktische tips voor het huishouden, gezondheid, lekker eten... Elke maand leest u een interview met een bekende Belg en doorlopend stoot u op een uitgekiende mix van feestelijke, vegetarische, culinaire of gewoon makkelijke recepten... De Huishoudagenda 2009 wordt gedrukt op een oplage van 20.000 exemplaren en draagt de prijs van 18 EUR per exemplaar. Met de aankoop van een Huishoudagenda haalt u niet alleen een handig werkinstrument in huis, maar steunt u ook de werking van het Wit-Gele Kruis! Reserveer nu uw agenda! (wordt verzonden vanaf oktober 2008)

✄

Kijk ook even naar de advertentie hiernaast voor het boek Gezonde voeding Natuurlijk! Bestel meerdere Huishoudagenda’s 2009 of een combinatie van de Huishoudagenda 2009 met het boek Gezonde voeding Natuurlijk! en geniet van 20 tot 25 % korting. Ja, ik bestel

...... 1 x Huishoudagenda 2009 en betaal 18 EUR ...... 2 x Huishoudagenda 2009 en betaal 27 EUR (25 % korting) ...... 1 x Gezonde voeding Natuurlijk! en betaal 12 EUR ...... 1 x Huishoudagenda 2009 en 1 x Gezonde voeding Natuurlijk! en betaal 24 EUR (20 % korting) Naam __________________________________________________________________ Voornaam ________________________________ Adres ___________________________________________________________________________________Nr. ____________ Bus _____ Postcode _______________ Gemeente ________________________________________________________________________________ Mail (in hoofdletters aub) __________________________________________________________________________________________ Datum en handtekening ____________________________________________________________________________________________

Zend deze coupon naar: DECOM, Huishoudagenda 2009, Stationsstraat 108, 2800 Mechelen OF via mail aan [email protected] OF via fax 015/652 851 (gelieve uit deze 3 mogelijkheden er slechts 1 te kiezen, om dubbele bestellingen te vermijden!). MAG UZA 2008

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

De Huishoudagenda van het Wit-Gele Kruis is een waar begrip in het land van de budgetagenda’s. Reeds de 60ste jaargang!

ADVERTENTIE*

Gezonde voeding

Natuurlijk!

KRITISCH GELEZEN

Vraagtekens bij houdbaarheid

bloed Hartpatiënten die bij een hartklepoperatie of overbrugging bloed krijgen dat ouder is dan twee weken, hebben minder goede overlevingskansen dan mensen bij wie vers bloed werd toegediend. Dat is de conclusie van een Amerikaanse studie, waarvan de resultaten gepubliceerd werden in het artsenblad New England Journal of Medicine. Diverse kranten brachten het nieuws.

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Over voeding verschijnen bijna dagelijks boeken. Toch leert de meest recente Gezondheidsenquête in Vlaanderen ons dat we gezonder denken te leven dan het geval is. Daarom vertrekt ‘Gezonde voeding. Natuurlijk!’ van de basis. Wat zijn de belangrijkste bestanddelen in voeding en hoe ondersteunen ze de verschillende functies van ons lichaam? Hoe kom je te weten wat en hoeveel je dagelijks behoort te eten en drinken? Dagelijkse behoeften verschillen ook per leeftijdsgroep. ‘Gezonde voeding. Natuurlijk!’ is een gids die je stap voor stap begeleidt op weg naar een gezond en evenwichtig leven. Dat alles gekruid met leuke tips en recepten die uitnodigen om lekker én gezond te koken!

Gezonde voeding. Natuurlijk! Renild Wouters Decom, 2007, 132 blz., ISBN: 9789076413020, ¤ 12, Bestel dit boek via de coupon op de bladzijde hiernaast.

Het verschil in overlijden tussen beide groepen bedroeg een jaar na de operatie 3,6 procent. Op het eerste gezicht alarmerend nieuws. Maar dr. Rudi De Paep, UZA-intensivist, waarschuwt voor overhaaste conclusies. ‘In het verleden zijn al verschillende gelijkaardige studies gebeurd, met uiteenlopende resultaten. Dit is weliswaar een grote studie waarbij een homogene groep patiënten betrokken was. Maar dan nog betreft het één enkele studie, die bovendien is gaan terugkijken in de tijd. Studies waarbij je vanaf een bepaald moment twee groepen patiënten volgt, zijn betrouwbaarder. Ook waren er tussen beide groepen verschillen op het vlak van bloedgroep en bewerking van het toegediende bloed. Maar zelfs als de conclusies volledig correct zijn, is het maar de vraag of we ons hele systeem van bloed bewaren kunnen veranderen. Stel dat je beslist bloed maximaal 20 dagen bij te houden in plaats van zes weken, dan zouden we al snel met een tekort zitten. Op die manier zouden er grotere problemen ontstaan dan wanneer je zoals nu zogenaamd ouder bloed blijft toedienen. Je zou ook kunnen vooropstellen dat specifieke patiëntengroepen, bijvoorbeeld hartpatiënten, altijd vers bloed moeten krijgen. Lange tijd werd dit trouwens zo gedaan. Maar misschien benadeel je dan weer de andere patiënten, die dan vaker ouder bloed toegediend zouden krijgen. Je mag ook niet vergeten dat er bij hartchirurgie heel veel factoren komen kijken die de prognose beïnvloeden. Bloedtransfusie is maar een klein deeltje binnen de hele behandeling. De studie in kwestie levert zeker stof tot nadenken, maar je moet altijd oppassen met overhaaste maatregelen. Op dit moment worden alle gegevens zorgvuldig geanalyseerd en wordt er gekeken of een aanpassing van het transfusiebeleid wenselijk en mogelijk is. Maar het beste is dat we zo efficiënt en zuinig mogelijk met het beschikbare bloed omspringen.’

Meer info Rode Kruis Vlaanderen, Bloedtransfusiecentrum Antwerpen, Wilrijkstraat 8, 2650 Edegem, tel.: 03 829 00 00 [email protected], www.rodekruis.be

39

KUNST IN HET UZA

Een rolstoel die is opgebouwd uit talloze glanzende groene kevers: met “Chaise roulante”, het eigenzinnige kunstwerk dat de aandacht trekt in de inkomhal van het ziekenhuis, kon het UZA geen toepasselijker werk van Jan Fabre hebben binnengehaald. ‘Ik zie kevers als een brug tussen leven en dood’, zegt de kunstenaar.

Kleine kevers grote kunst “

Chaise roulante” maakte oorspronkelijk deel uit van de installatie “Umbraculum, een plaats in de schaduw waar gedacht en gewerkt wordt”. Centraal daarin staat een monnik die is opgebouwd uit stukjes dierlijk en menselijk bot. Boven het hoofd van de man hangen instrumenten die bestemd zijn voor gekwetste mensen, zoals krukken, looprekjes en rolstoelen. ‘Toen het UZA voorstelde om een werk van mij te kopen, dacht ik meteen aan een van die rolstoelen. Ik vond het een symbolisch werk voor een ziekenhuis. Voor het overige is de installatie gebleven zoals ze was’, vertelt Fabre. De rolstoel bestaat volledig uit kleine

kevertjes. Die waren altijd al een belangrijke inspiratiebron voor Fabre. Voor hem vertolkt de scarabee de metamorfose. Maar hij ziet ook nog andere betekenissen. Fabre: ‘Kevers zijn prachtige beestjes, mooie kleine krijgertjes. Ik zie ze als een brug tussen leven en dood. Tegelijk zijn kevers een soort van geheugen van de mensheid en radars van het menselijke bestaan.’

Laboratorium Fabres fascinatie voor kevers en insecten in het algemeen dateert al van toen hij nog heel jong was. ‘Toen ik een jaar of zeventien was, had ik in

de tuin van mijn ouders een laboratorium. Het was een soort van tent waarin ik mijn eerste tekeningen van insecten maakte en ook nieuwe soorten probeerde te creëren. Ik groef wormen op en ving vliegen, waarna ik de vleugeltjes van de vliegen op de wormen plaatste. Zo probeerde ik als kunstenaar-wetenschapper nieuw leven te scheppen.’ De insectenwereld is nog altijd een belangrijk thema binnen Fabres werk. ‘We reizen vandaag naar Venus, maar weten niet eens hoe de kevers op deze aarde functioneren. De mens kan veel leren van de insecten. Neem ze weg, en onze planeet vergaat.’ ■

Jan Fabre Jan Fabre, geboren in 1958 in Antwerpen, is het artistieke brein achter tal van tekeningen, performances, objecten, video’s, installaties, theater en opera. Hij studeerde aan de Antwerpse Koninklijke Academie voor Schone Kunsten, afdeling Sierkunsten, en ontpopte zich al jong tot multidisciplinair kunstenaar. In 1982 oogstte hij heftige reacties met het acht uur durende stuk “Het is theater

zoals het te verwachten en te voorzien was”. Met de voorstelling “De macht der Theaterlijke Dwaasheden” op de Biënnale van Venetië in 1984 brak hij internationaal door. Zijn beeldend werk was ook al meermaals te zien op Documenta in Kassel. Fabres werk is regelmatig het voorwerp van controverse. Zo ook in 2000, toen hij de zuilen van de Gentse universiteitsaula

met plakjes ham bekleedde. Later creëerde hij op vraag van koningin Paola een kunstwerk voor de spiegelzaal van het koninklijk paleis, waarvan hij het plafond met Thaise juweelkevers bedekte. Meer info · www.troubleyn.be · www.angelos.be

41

Publireportage

ADVERTENTIE*

Baden is relaxen Regelmatig een ontspannend warm bad nemen is goed voor de bloedsomloop, spieren en gewrichten. Wat een verademing is het ook als u tijdens de kille herfstmiddagen of winteravonden een verkwikkend warm bad kunt nemen. Maar het opstaan uit het bad en het overeind komen! Voor veel mensen is dit een probleem. Er bestaan tal van hulpmiddelen om dit probleem te verlichten maar er is maar één hulpmiddel om het probleem te verhelpen.

Instapbaden Instapbaden zijn baden met een deur, zodat je makkelijk en veilig je bad kan betreden. De markt van instapbaden is de laatste jaren enorm gegroeid door de toenemende groep van mensen die beslissen om thuis, op een aangename, comfortabele manier hun oudere dag te voldoen. Ook de overheid stimuleert de aankoop van deze baden door premies en terugbetalingen aan te bieden.

Soorten Instapbaden bestaan in verschillende uitvoeringen, ligbaden, zitbaden, of combi baden. De ligbaden hebben een lage instap door middel van de deur en kunnen ook gebruikt worden als een klassiek bad, voor inwonende die beter te been zijn. Het grote nadeel is dat het bij ouderen moeilijk wordt om uit het bad recht te komen. Hiervoor kunt u dan weer een badlift aanschaffen die de persoon tot op zithoogte brengt, wat het rechtstaan vergemakkelijkt. De zitbaden zijn hoge comfortabele baden die tot op schouderhoogte kunnen gevuld worden met water, deze baden uitgerust met een whirlpool systeem zijn dan ook uiterst geschikt voor ouderen die echt willen genieten van een aangenaam bad. Deze baden zijn zeer compact en passen op een kleine plaats in de badkamer. De zitbaden hebben een vlakke antislipbodem zodat deze zich perfect lenen als veilige en handige douche. Vele douchen worden dan ook steeds meer vervangen door een zitbad. De combibaden: zeer populair zijn de zogenaamde combibaden, deze ligbaden hebben achteraan een vlakke bodem en een douchedeur die tot onderen opengaat. Zo doende een lage instap, een ruime douche en een ligbad in één. Deze baden hebben dezelfde standaard afmetingen van gewone ligbaden waardoor deze perfect op dezelfde plaats passen.

Aanpassing Het ombouwen van uw oude badkamer naar een veilige en aangename plaats om te baden en/of te douchen, wordt met dit soort van baden eenvoudig, betaalbaar en u kunt nog rekenen op een mooie premie via de Vlaamse overheid en/of de provincie u vindt hier alles over op www.premiezoeker.be

Meer informatie over instapbaden op www.instapbad.be

Zitbaden-instapbaden-badliften * DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

Veilig en zelfstandig in bad, dankzij het bad met een deur

www.zitbaden.be

Goormansstraat 31

U kan vrijblijvend onze zitbaden testen, in onze toonzaal of bij u thuis!

Tel 03 484 58 66

2242 Pulderbos

Ik wens documentatie te ontvangen over instapbaden Keuze uit meer dan 20 verschillende instapbaden

Naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Premie verkrijgbaar via de Vlaamse gemeenschap

Adres . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Plaatsing door eigen plaatsingsdienst in heel België

Post nr. . . . . . . . . . . . . Gemeente. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Wij geven gratis en vrijblijvend advies

Tel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Puzzel en win! ]]]_]]]]_]_]]]]_]]] ___________________ ]]]]]_]_]]]_]_]]]]] ___________________ _]]]]]_]]]]]_]]]]]_ ___________________ ]_]]_]]]]]]]]]_]]_] ___________________ ]]_]]_]]]_]]]_]]_]] ___________________ ]]]_]]_]]_]]_]]_]]] ___________________ ]]_]]]]_]]]_]]]]_]] ___________________ ]_]]]]]]_]_]]]]]]_] ___________________ ]]]]]__]]_]]__]]]]] ___________________ ]_]]]]]]_]_]]]]]]_] ___________________ ]]_]]]]_]]]_]]]]_]] ___________________ ]]]_]]_]]_]]_]]_]]] ___________________ ]]_]]_]]]_]]]_]]_]] ___________________ ]_]]_]]]]]]]]]_]]_] ___________________ _]]]]]_]]]]]_]]]]]_ ___________________ ]]]]]_]_]]]_]_]]]]] ___________________ ]]]_]]]]_]_]]]]_]]] ___________________ 1

2

3

4

13

24

15

20

25

32

26

33

39

34

40

46

43

70

63

76

72

77

83

57

67

80

75

82

87

88

94

99

104

68

81

93

98

53

74

86

92

103

66

79

85

91

52

61

73

78

84

97

65

71

45

60

64

105

106

89

90

95

100

110

1 Verenigde Staten 2 enzovoort 3 Engelse titel 4 opmerking 5 en dergelijke 6 vleesvervanger 8 ingenieur 9 Vlaamse Radio- en Televisieomroep 10 lekkernij 11 titel 12 neon 14 korte nota 15 Spaans visgerecht 16 overmaat 18 welzijn 20 boom 21 bittere haat 22 speelgoed 23 stoomschip 24 gerecht 27 te weten (afk.) 28 zeker type onderwijs 30 laatste fase 32 plaaggeest 34 uitgeversbedrijf 37 conifeer 38 uitroep van schrik 41 reuzenslang 44 kookgerei 47 grove tarwe 48 meervoud 50 broeder 51 verzekeringsterm 52 van zeker gesteente 54 grootmoeder 55 takje 56 papegaai 57 verlaagde toon 63 zwemvogel 64 soortelijk gewicht 65 tegenover 67 spil 68 deel van de mond 70 mengsel 72 echo 73 bezoek 75 majoor 78 steile afgebrokkelde kust 80 officierskantine 84 plaats in Engeland 85 aan Zee 87 inhoudsmaat 89 vulkaan op Sicilië 91 wortel 92 uitroep van pijn 93 keukengerei 94 Hare Majesteit 96 vrucht 97 niet meer aanwezig 98 netto 101 hoge berg 102 niet van toepassing 103 ter zake 104 kunstmatige inseminatie 106 boksterm 108 en anderen.

38

56

59

VERTICAAL

30

44

51

55

12

18

37

50

11

29

36

49

10

23

28

48

62

109

22

42

58

9

17

27

41

8

16

35

47

7

21

54

69

6

14

19

31

5

96

101

102

107

108

111

112

© Denksport Puzzelbladen

HORIZONTAAL 1 blad papier 4 beroep 7 plaats in Oekraïne 10 deel van het hoofd 13 niet puntig 15 inzet bij het spel 17 rivier in Frankrijk 19 cosmetisch smeersel 21 dun gebak 23 smalle straat 25 decimeter 26 Vlaamse auteur 29 pers. voornaamwoord 31 lekkernij 33 Open Universiteit 35 soort stof 36 ik (Latijn) 37 te weten 38 onzes inziens 39 muziekinstrument

40 inkomstenbelasting 42 klasse 43 en omgeving 44 per adres 45 schoolartikel 46 telegraaf restant 47 sprakeloos 49 aflevering (afk.) 51 Belg 53 hetzelfde 54 vermelding 56 talent 58 in reliëf gesneden siersteen 59 de onbekende 60 academische titel 61 leefregel 62 nu reeds 66 vrucht 69 voorzetsel 71 afstammeling 72 november (afk.) 74 Jeruzalem 75 arts (Eng. afk.) 76 lichte slag 77 rooms-

Breng de letters uit de genummerde vakjes over naar de gelijkgenummerde vakjes van de oplossingsbalk. Daar verschijnt dan de oplossing.

^^^^^^ 57

5

109

33

Puzzel en win!

Dit kun je winnen!

Ben je op zoek naar ontspanning of speel je graag voor een prijs? Dan is ons kruiswoordraadsel misschien wel iets voor jou. Waag snel je kans. Veel succes!

De hoofdprijs is een cd-rom Vlaanderen Vakantiewijzer (waarde € 25) + een cultuurJoker van € 36. De tweede, derde, vierde en vijfde winnaar krijgen elk een cultuurJoker met een waarde van € 36. Deze cultuurJokers kunnen als betaalmiddel gebruikt worden bij voorstellingen in De Singel Antwerpen, de Bijloke Gent, Bozar Brussel, De doos Hasselt en het Concertgebouw in Brugge.

Hoe deelnemen? Ontdek het letterwoord van 13 karakters en stuur je oplossing voor 28 augustus op een gele briefkaart naar:

De winnaars van nummer 72 Redactie magUZA Universitair Ziekenhuis Antwerpen Afdeling Communicatie Wilrijkstraat 10 2650 Edegem

42

katholiek 78 vogel 79 ter gedachtenis 81 rivier in Italië 82 liefkozing 83 voormalig 84 pers. voornaamwoord 85 wier 86 seconde 88 middeleeuwen 90 voermansroep 91 per uur 92 uit Azië 95 te koop 97 bijwoord 99 ongezond bleek 100 lange nekharen bij dieren 103 verbouw 105 Chinese deegwaar 107 made 109 zogenaamd (afk.) 110 bijwoord 111 brok 112 bevel.

De juiste oplossing was: LUMBAGO. V. Geerts uit Borgerhout wint de cd-rom Vlaanderen Vakantiewijzer (waarde € 25) + een cultuurJoker met een waarde van € 36. Winnen een cultuurJoker met een waarde van € 36: L. Teughels uit Beveren-Waas, J. Driesen uit Lille, R. Ceusters uit Ekeren en R. Verslype uit Aartselaar.

72

60

^^^^^^^ 47

15

110

77

76

55

Iedereen van harte gefeliciteerd! De winnaars krijgen hun prijs binnenkort met de post toegestuurd.

TST;IRIS;M;LAAT;ROL KORPS;Q;GOK;G;ADULT ;MIAMI;TROON;COUPE; S;PU;NAWERKING;ES;L TR;WK;FYN;KEI;OT;HE REN;OS;GE;IR;TN;FEE AU;GROF;NON;NABY;MD N;VEELAL;R;KOPEKE;V DEERN;;OH;KO;;TILDE J;RIVIER;B;SATANS;R AS;LEED;TAS;ZAAG;AM PVC;LP;KA;PD;LL;RVA OP;OD;ZON;EAU;DE;EA N;NR;PRODUCTIE;GA;K ;KOKOS;KENIA;NOEST; OERAL;X;MIE;V;PLEIN MUM;MELK;E;DRUM;MLN

37

ADVERTENTIE*

i&SHPOPNJTDIFw
NBUSBTTFO
o
MBUUFOCPEFNT
o
IPPGELVTTFOT
o
CVSFBVTUPFMFO
o
SFMBY[FUFMT NBTTBHF[FUFMT
o
TBMPOT
o
LOJFTUPFMFO

[JUFO
TUBUBGFMT
o
[JUCBMMFO
 &SHPQPMJT
#SBTTDIBBU .BSJBUFS)FJEF

#SFEBCBBO
 #


#SBTTDIBBU

#FELJOH&SHPQPMJT -FVWFOTFTUFFOXFH
 #


#PPSUNFFSCFFL 5FM



 'BY



 FNBJM
JOGP!CFELJOHCF

5FM



 'BY




 FNBJM
JOGP!CFELJOHCF

0QFO

V
o
V ;BUFSEBH

V
o
V ;POEBH
NBBOEBH
FO
GFFTUEBHFO
HFTMPUFO

XXXCFELJOHCF

0QFO

V
o
V ;BUFSEBH

V
o
V ;POEBH
V
o
V %JOTEBH
FO
GFFTUEBHFO
HFTMPUFO

(FTQFDJBMJTFFSEF
LJOFTJUIFSBQFVUFO
IFMQFO KF
HSBBH
UFS
QMBBUTF
IFU
CFTUF
UF
LJF[FO
WPPS
KF
SVH

4MBǑҀ
ӬȢ͡
[̢ӂ
ӬȢ͡

* DE INHOUD VAN DEZE ADVERTENTIE VALT NIET ONDER DE REDACTIONELE VERANTWOORDELIJKHEID VAN HET UZ ANTWERPEN

.ȳȫS
͗Ȫӝ[Ⱥ
ͩJʚ
ӦȪS
Ȫ͸
ǑOEȪST

Kennis

Ervaring

Zorg

Missie Het Universitair Ziekenhuis Antwerpen is een universitair centrum voor topklinische en klantvriendelijke patiëntenzorg, hoogwaardige academische opleiding en grensverleggend wetenschappelijk onderzoek met een belangrijke internationale dimensie. Ruim 2.500 medewerkers garanderen er zorg, opleiding en onderzoek op mensenmaat. Kennis vormt het hart van onze organisatie. De voortdurende wisselwerking tussen de ontwikkeling, toepassing en overdracht van kennis is niet alleen de sleutel om topklinische zorg te kunnen aanbieden. Het is ook de noodzakelijke voorwaarde om talentvolle medewerkers aan te trekken en sterke samenwerkingsverbanden uit te bouwen met partnerziekenhuizen.

Visie en ambitie Om deze missie waar te maken heeft het UZA een dynamische visie nodig. Als universitair centrum willen wij een vooraanstaande positie innemen in patiëntenzorg, wetenschappelijk onderzoek en opleiding. Wij willen erkend worden als een innovatieve kwaliteitsorganisatie met een uitstekende reputatie, een krachtig netwerk en enthousiaste medewerkers.

Kernwaarden Onze ambities impliceren dat we een uitdagend denk- en werkklimaat bieden waarin de betrokkenheid van onze medewerkers als kernwaarde voorop staat.

De kernwaarden die we delen zijn: • samenwerking en resultaatgerichtheid • loyaliteit en integriteit • kwaliteitsstreven • verantwoordelijkheids- en realiteitszin • internationale gerichtheid

Nuttige telefoonnummers in het UZA

Algemeen nummer 03 821 30 00 Onthaal en opname 03 821 31 01 Patiëntenbegeleiding - Maatschappelijk werk - Vrijwilligers - Intercultureel bemiddelaar - Transfercoördinator - Levensbeschouwelijke begeleiding 03 821 37 00 Ombudsdienst 03 821 31 60 Inlichtingen facturen 03 821 31 28 Kinderopvang De Speelvogel 03 821 38 87 Gastenkamers ‘Ter Weyde’ voor familieleden 03 440 48 18 Mobiele medische urgentiegroep 03 828 15 15

www.uza.be

KENNISERVARINGZORG