Examinering in het mbo
Over de vereniging Excenter, de Vereniging Exameninstellingen Onderwijs Bedrijfsleven, vertegenwoordigt leveranciers van examenproducten en –diensten en
Een overzicht van activiteiten van examenleveranciers
de exameninstellingen van kenniscentra. De aangesloten instellingen dragen bij aan de standaardisering van examinering en zorgen voor betrokkenheid van het bedrijfsleven. Dit alles om de kwaliteit van examens en het maatschappelijke vertrouwen in de waarde van diploma’s te waarborgen. Inkoop van examenproducten door onderwijsinstellingen is één manier om dit doel te bereiken.
Meer informatie: Betty van Santen, secretaris Lisette van Loon, beleidsadviseur Vereniging Excenter Boris Pasternaklaan 4 Postbus 7259 2701 AG Zoetermeer T [079] 329 40 00 F [079] 351 54 78 www.excenter.nl
www.excenter.nl
Vereniging exameninstellingen onderwijs bedrijfsleven
Legenda Hoofdstuk 2: Aanbod examenleveranciers
[Naam kenniscentrum] [Naam sector] [Naam examenleverancier]
P
D
100%
Aanbod van
Aanbod van
Percentage van
producten
diensten
afnemende onder-
(P wel, P niet)
(D wel, D niet)
wijsinstellingen
In de toelichting staat aanvullende informatie.
Legenda Hoofdstuk 3: Organisatie en financiering
[Naam kenniscentrum] [Naam sector]
Bedrijfsleven
[Naam examenleverancier] F
O V U B
Onderwijs F
OVUB
Financiële bijdrage bedrijfsleven (1e kol.) & onderwijs (2e kol.)
F = ja
F = nee
F = n.v.t.
Betrokkenheid bedrijfsleven en onderwijs op de gebieden: Ontwikkeling:
O = ja
O = nee
O = n.v.t.
Vaststelling:
V = ja
V = nee
V = n.v.t.
Uitvoering:
U = ja
U = nee
U = n.v.t.
Bestuurlijk:
B = ja
B = nee
B = n.v.t.
Inhoudsopgave Voorwoord
3
Hoofdstuk 1
Deze brochure
6
Column
Loek Hermans, voorzitter MKB-Nederland
8
Column
Jan van Zijl, voorzitter MBO Raad
9
Hoofdstuk 2
Aanbod examenleveranciers
10
Hoofdstuk 3
Organisatie en financiering
18
Hoofdstuk 4
De vereniging Excenter
24
3
Colofon © Excenter, juni 2010 (Eind)redactie:
Lisette van Loon, Excenter
Vormgeving:
Peter-Jan Nieuwenhuizen
Fotografie:
Hollandse Hoogte
Drukwerk:
Drukkerij Bestenzet, Zoetermeer
4
Voorwoord
Het is goed dat MKB-Nederland bij monde van de voorzitter de
200.000 deelnemers doen jaarlijks examen in het middelbaar
samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven op het terrein van
beroepsonderwijs. 60% van hen (120.000 deelnemers) heeft op
examinering ondersteunt. Ook de voorzitter van de MBO Raad bena-
enig moment te maken met een door hun school bij een examen-
drukt de noodzaak van kwalitatief hoogwaardige examinering in het
leverancier ingekocht examen. Dit blijkt uit de gegevens van de
mbo. Dit wil Excenter ook, nu en in de toekomst.
exameninstellingen en -leveranciers verenigd in Excenter. De leden van Excenter ontwikkelen in nauwe samenwerking met branches, beroepsgroepen, bedrijfsleven en vaak ook de scholen examens voor het mbo. De inkoop van gestandaardiseerde examenproducten levert veel voordelen op. Zo ontstaat er eenduidigheid in de examens van de onderwijsinstellingen. Daarnaast borgt de sterke binding met het beroepenveld de betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de inhoud
Hans Verschoor
en kwaliteit van de examens én worden de kosten gedeeld. Waardoor
voorzitter Excenter
deze veel lager uitpakken dan wanneer iedere school haar eigen examens ontwikkelt. Hetzelfde geldt voor de uitvoering van de examens door de Excenter-leden. Kwaliteit staat hoog in het vaandel bij de leden van Excenter. Aan de verbetering van producten en diensten wordt daarom voortdurend gewerkt. Daarnaast ontwikkelt Excenter een keurmerk, zodat onderwijsinstellingen straks vooraf de zekerheid hebben dat de producten en diensten die zij inkopen van hoge kwaliteit zijn en voldoen aan het toezichtkader van de Inspectie. Naast kwaliteit staat de samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven centraal bij de ontwikkeling van examens en de uitvoering daarvan. Mede hierdoor wordt de eenduidigheid van examens bevorderd. Dit past uitstekend binnen de wens van maatschappij, bedrijfsleven en overheid om te komen tot meer standaardisering in het mbo, zodat voor iedereen volstrekt helder is wat een diploma waard is.
5
Hoofdstuk 1
Deze brochure
■■ het aanbod is divers en varieert van examenproducten die via
Exameninstellingen en toetsleveranciers die verbonden zijn aan Excenter bieden vele examenproducten en -diensten aan. Een
item-, toets- en examenbanken worden verspreid tot decentrale
examenproduct is een toets die door ontwikkelaars uit onderwijs
schoolgerichte examinering en bemensing van examencommis-
en bedrijfsleven wordt gemaakt en daarna door deskundigen
sies.
wordt vastgesteld. Bij een dienst gaat het om de uitvoering van een examen, een proeve van bekwaamheid bijvoorbeeld. In deze brochure staat het complete aanbod van deze examenproducten en -diensten overzichtelijk bij elkaar. Voor elke examenleverancier is aangeven voor welke sector(en) deze actief is, aangevuld met een korte toelichting. Achterin vindt u meer informatie over Excenter.
Opvallende resultaten Deze brochure bevat een overzicht van het aanbod van examenproducten en -diensten per leverancier. Per aanbieder is een korte toelichting opgenomen. Uit deze toelichting wordt duidelijk dat sommige aanbieders voor meer sectoren actief zijn. In de inventarisatie valt het volgende op: ■■ het marktaandeel van de bij Excenter aangesloten leden die examenproducten en diensten leveren is groot: soms wel 100% in de betreffende sector; ■■ het bedrijfsleven en vaak ook het onderwijs zijn inhoudelijk én bestuurlijk betrokken bij de ontwikkeling van examenproducten; ■■ veel examenproducten worden door de branches meegefinancierd; ■■ exameninstellingen en leveranciers besteden veel aandacht aan de kwaliteit van examinering. De deskundigheid van beoordelaars is hiervan een belangrijk aspect, naast de ontwikkeling van een gezamenlijk keurmerk; 7
Einde en begin Een examen en het diploma vormen de afsluiting van een opleidingsperiode. In het middelbaar beroepsonderwijs heeft de student dan altijd de beroepspraktijk meegemaakt, het bedrijfsleven geproefd en, in het geval van de beroepsbegeleidende leerweg, ook al de nodige werkervaring opgedaan. Het behaalde diploma vormt ook een begin, het voorportaal naar een volgende fase. Veel minder dan vroeger betekent een diploma een vaste lange weg naar AOW en pensioen, want de arbeidscarrière is in de huidige tijd beweeglijker. De nieuwe werknemer, de ondernemende werknemer, de werkgever gaat steeds opnieuw leerperioden in die afgesloten worden met nieuwe examens; om daarna weer een nieuwe start te maken.
Zekerheid en vertrouwen Met de mate van vertrouwen dat de afgestudeerde mbo’er heeft in zichzelf en krijgt uit zijn omgeving en van zijn werkgever, staat of valt de waarde van het diploma. Hij en zijn werkgever moeten erop kunnen vertrouwen dat hij in staat is tot de prestaties die zijn afgesproken in het gevolgde onderwijsprogramma.
Samenwerken in het beroepsonderwijs Onderwijs en bedrijfsleven werken intensief samen als het gaat om examinering. Hierbij maken zij gebruik van de dienstverlening en pro-
“Samenwerking en afstemming tussen onderwijs en bedrijfsleven leidt tot prachtige resultaten”
ducten van de leden van Excenter. Dit is precies wat MKB Nederland graag ziet: partijen die investeringen in onderwijs, leerbedrijven en stages op elkaar afstemmen met prachtige resultaten als gevolg. Die samenwerking gedurende het hele proces, waarbij zekerheid en vertrouwen de sleutelbegrippen zijn, is bij de leden van Excenter
Loek Hermans, voorzitter MKB-Nederland
in goede handen. Zo kunnen bedrijven de kennis en kunde van de gediplomeerde mbo’er optimaal benutten.
Samenwerken aan goede examinering Het belang van examinering in het mbo en dan met name de kwaliteit ervan kan niet genoeg benadrukt worden. Kwalitatief hoogwaardige examinering als ‘slotstuk’ van een dito opleiding is de basis voor een kansrijke start van studenten op de arbeidsmarkt, dan wel hun doorstroom naar het hbo. Onze onderwijsinstellingen nemen de examinering dan ook serieus en werken hard aan de juiste examencondities, -producten en -processen. Dat is een flinke opdracht, die een niet te onderschatten inspanning vergt. Dat was altijd al zo, maar dit wordt nu nog sterker omdat de examens natuurlijk één op één moeten passen op de nieuwe kwalificatie-eisen. Mede ook daarom is het toe te juichen dat er in toenemende mate wordt samengewerkt tussen scholen onderling en tussen scholen en bedrijfsleven om te komen tot goede examineringstandaarden. De intentie die we onlangs met VNO-NCW/MKB-Nederland, sociale partners en Colo zijn aangegaan om onze samenwerking aan de hand van een heldere verantwoordelijkheidsverdeling verder vorm te geven, zal helpen om het mbo-onderwijs op het gewenste kwaliteitsniveau te krijgen en te houden. Daarbij gaat het altijd om de juiste rollen en bevoegdheden. Onderwijsinstellingen zijn verantwoordelijk voor de opleiding, waarvan examinering een onlosmakelijk onderdeel is. Dat blijft zo! Ook de Inspectie van het Onderwijs zal scholen hierop blijven beoordelen. Werk aan de winkel dus in het mbo, waarbij we de condities voor goede examinering en goede exameninstrumenten moeten optimaliseren.
“Hoogst mogelijke waardering voor mbo-examinering”
De instellingen nemen hun verantwoordelijkheid door binnen hun school of samen met andere instellingen dan wel het bedrijfsleven de examinering ter hand te nemen. De organisaties in deze brochure zijn daar voorbeelden van of partners bij. Effectiviteit en efficiëntie staan in de samenwerking centraal, waarbij de focus altijd zal moeten
Jan van Zijl, voorzitter MBO Raad
liggen op de beste kwaliteit van opleiding én examinering. Examen doen in het mbo moet leiden tot de hoogst mogelijke waardering, van de student zélf, van het bedrijfsleven en van de samenleving als geheel voor het mbo als onderwijsvorm die ertoe doet.
Hoofdstuk 2
Aanbod examenleveranciers
In onderstaand overzicht is per leverancier aangegeven in welke
Het aanbod van de stichting bestaat uit examenstandaarden:
sector deze actief is, wat het aanbod is en wat het marktaandeel
beschrijvingen van de inhoudelijke en toetstechnische eisen aan
is. Tevens is een korte toelichting op deze punten opgenomen.
de proeven van bekwaamheid. Waarschijnlijk zullen in de toekomst
Het aanbod is divers. Het spreekt voor zich dat steeds meer
ook examenproducten geleverd worden voor niet-beroepsgerichte
dienstverlening gericht is op competentiegerichte examinering.
examens. Aequor biedt trainingen aan voor assessoren. Een bestand is in oprichting.
Uit de gegevens blijkt dat in een groot aantal sectoren meer dan
Contactpersoon: Wim Grooters (
[email protected])
80% van de onderwijsinstellingen die opleidingen aanbieden in de sector producten of diensten afneemt van de leverancier. Vaak betreft
Calibris
dit niet alleen roc’s of aoc’s, maar ook vakinstellingen en particuliere opleiders. Voorbeelden zijn onder meer te vinden in de procestechniek (VAPRO) of handel (Kenniscentrum Handel). Het aanbod varieert
Zorg, welzijn en sport
van toetsen voor het mbo tot specifieke dienstverlening zoals EVC en
Calibris
P D 40%1
de uitvoering van examens. Calibris biedt allerlei ondersteunende diensten aan, zoals informatieDe legenda van dit hoofdstuk is terug te vinden op de flap aan
voorziening over competentiegericht beoordelen en trainingen voor
de achterzijde van deze brochure.
werk-, praktijk- en trajectbegeleiders. Calibris verzorgt de kwaliteitsborging van de examinering van verschillende branche-opleidingen. In opdracht van branches en regionale samenwerkingsverbanden
Aequor
worden tools voor examinering ontwikkeld. Deze bestaan uit een toetsplan en diverse formats ten behoeve van de ontwikkeling
Voedsel en Leefomgeving De groene standaard
van concrete beoordelingsinstrumenten. Tot slot doet Calibris aan P D 92%
advisering (in de de rol van aannemer) en productontwikkeling op het gebied van EVC-trajecten. Tevens ook training en certificering van
Aequor is deelnemer in de stichting De groene standaard, waarin elf
EVC-assessoren.
aoc’s, één groene opleiding aan een roc en Aequor participeren met als doel om kwalitatief goede examenproducten voor de compe-
Calibris richt zich met name op vragen vanuit werkveld en onderwijs
tentiegerichte kwalificatiestructuur te ontwikkelen, onderhouden,
met betrekking tot toetsing en examinering. Dienstverlening op con-
beheren en beschikbaar te stellen aan de deelnemende onderwijs-
tractbasis. Afname van trainingen, diensten m.b.t. kwaliteitsborging,
instellingen. Dit zijn 12 van de 13 onderwijsinstellingen die opleidin-
toetsplannen (formats).
gen in de groene sectoren aanbieden. Het streven is naar erkenning
Contactpersoon: Sandy Visser (
[email protected])
door de toezichthoudende instantie. Aequor is naast deelnemer ook uitvoerder van het jaarprogramma van de stichting. Deze heeft zelf geen mensen in dienst, maar besteedt het werk uit aan Aequor.
1
11
Voor EVC geldt een afnamepercentage van 100%.
ECABO
Fundeon
Economisch Administratief Stichting Praktijkleren
Bouw en Infra P
D
95%
EBFS (St. Exameninst. Beroepsonderwijs Fin. Sector) P
D
70%
Fundeon
ICT Stichting Praktijkleren
P
D
95%
voor bouw en infra (Stichting Fundeon KBI) als het bedrijfstakinstituut voor deze sectoren (Stichting Fundeon). Fundeon stelt namens de
SVPB (St. Vakexamens Particuliere Beveiligingsorg.) P
D
100%
branche toetsen beschikbaar aan roc’s voor alle kwalificaties. De
P D 80%
toetsen worden namens de branches gevalideerd en vervolgens in
VCA/SSVV Opleidingengids (SSVV - Stichting Samenwerken Voor Veiligheid)
D 100%2
Fundeon is zowel het kenniscentrum beroepsonderwijs bedrijfsleven
Veiligheid ExTH (Exameninstelling Toezicht en Handhaving)
P
overleg met het onderwijs vastgesteld. Alle sectoren maken inmiddels P D 100%
gebruik van het Toetsservicesysteem.
ECABO ondersteunt verschillende stichtingen, waaronder Stichting
Met de meeste roc’s zijn dienstverleningsovereenkomsten afgesloten
Praktijkleren, een onafhankelijke stichting waarvan 41 van de 42 roc’s
over het monitoren van het gehele proces van examinering (kwaliteits-
lid zijn. ECABO ondersteunt Stichting Praktijkleren bij de screening
zorg). Voor nagenoeg alle roc’s in de sector infra voert Fundeon de
en vaststelling van de examenproducten, die de medewerkers van
praktijktoetsing uit (bbl). Fundeon traint en certificeert assessoren (EVC).
Praktijkleren construeren voor de beroepsgerichte componenten van
Afnemers zijn roc’s, enkele vakinstellingen en andere onderwijsinstel-
de kwalificatiedossiers. Op verzoek ondersteunt ECABO particuliere
lingen (bijv. Bouwradius Training en Advies; Soma Bedrijfsopleidingen).
opleiders bij examenvraagstukken in het mbo. Vanaf 1 september 2010
Afname van producten en diensten: examens, monitoring en begelei-
neemt ECABO ook op verzoek van (particuliere) onderwijsinstellingen
ding examenprocessen, gedeeltelijke uitvoering examinering.
(onderdelen van) praktijk- en taalexamens af. ECABO voert tevens
Contactpersoon: Yvonne Bosma (
[email protected])
voor de stichtingen SVPB, ExTH en EBFS de bedrijfsvoering. Voor SSVV ontwikkelt, beheert en distribueert ECABO de VCA-examens.
GOC
Naast activiteiten voor de examinering is ECABO ook erkend EVC-aanbieder voor de Economisch Sociaal-Juridische dienstverlening,
Creatieve industrie
Beveiliging en ICT-sectoren op mbo-niveaus 3 en 4. Tevens ontwikkelt
GOC
P D 0%
ECABO sectorale examenprofielen per kwalificatiedossier. In overleg met de bedrijfstakgroep ESB&I richt ECABO sectorale examencommissies in.
GOC voert momenteel geen activiteiten uit rond examinering voor
ECABO biedt training en certificering van praktijkassessoren aan.
het mbo. Wel is er een aan het kenniscentrum gelieerde stichting, die
Contactpersoon: Frank Hubert (
[email protected])
een eigen trainingscentrum beheert, waar ook geëxamineerd wordt. 2
12
Voor BOL 4 geldt een afnamepercentage van 50%.
KC Handel
Dit trainingscentrum voert nog uitsluitend activiteiten op het gebied van opleidingen met een branche-erkenning. Het kenniscentrum organiseert deze examens onder de verantwoordelijkheid van een
Detailhandel en groothandel Food/Non Food
examencommissie. Daarnaast wordt voor de brancheorganisatie the-
Kenniscentrum Handel Examens
atertechniek externe legitimering uitgevoerd op de opleidingen voor
Mode-, interieur-, tapijt- en textielindustrie
deze branche. De infrastructuur is dus aanwezig om - indien nodig -
Kenniscentrum Handel Examens
P D 91%3 P D nb
de activiteiten uit te breiden richting middelbaar beroepsonderwijs. Kenniscentrum Handel biedt scholen het Examenservicesysteem Han-
Contactpersoon: Karin Balakirsky (
[email protected])
delsonderwijs (ESS) aan. Hierin zijn de examens opgenomen die vallen binnen de kwalifcatiestructuur Handel. Het is de intentie om ook de
Innovam
examens voor de MITT-branches onder te brengen in het ESS. Het kenniscentrum ontwikkelt tevens toetsen voor brancheorganisaties en anderen.
Mobiliteit
Het gaat om toetsen voor kwalificerende examinering. Er is daarnaast
IBKI P D 95% een ‘competentiescan’ beschikbaar voor formatieve beoordeling. Stem (Stichting Examens Mobiliteitsbranche)
P D 100% De examens worden ontwikkeld door toetsontwikkelgroepen en
IBKI is onderdeel van de Innovam groep. IBKI levert zelf geen
vervolgens vastgesteld door onafhankelijke vaststellingscommissies.
examenproducten aan de roc’s, maar voert examens uit voor vrijwel
Daarnaast biedt Kenniscentrum Handel ook ondersteuning aan met
alle roc’s. De examenuitvoering wordt financieel gestimuleerd door
betrekking tot de afname van examens. Het gaat dan om het trainen
het O&O-fonds OOMT. Ook ontwikkelt IBKI examens in opdracht van
van beoordelaars en toetsconstructeurs. Afnemers zijn roc’s (markt-
Stem. IBKI biedt ook trainingen aan voor beoordelaars en workshops
aandeel 91%) en 10 overige onderwijsinstellingen (op contractbasis).
voor beoordelaars in de bpv. IBKI is daarnaast actief voor post-initieel
Van de klanten gebruikt 57% eindtermgerichte producten en 91%
onderwijs en EVC.
competentiegerichte producten.
Stem is een stichting van alle scholen, de branches en de kenniscen-
Naast activiteiten voor het mbo verzorgt het kenniscentrum ook de af-
tra in de mobiliteitsbranche. Stem ontwikkelt examenproducten en
name van examens op praktijkscholen. Tevens is Kenniscentrum Handel
stelt deze namens scholen- en beroepenveld vast. Het gaat zowel om
erkend EVC-aanbieder en voert zij EVC-procedures uit. Daarnaast zijn er
theorie-examens als om praktijkexamens en beoordelingsinstrumen-
traingingen voor beoordelaars, EVC-assessoren, Portfoliobegeleiders
ten voor de beroepspraktijkvorming. De beoordelingsinstrumenten
(EVC) en een certificeringstraject voor (branche-)assessoren. Certficering
zijn online en op papier beschikbaar. Stem helpt ook scholen om hun
vindt plaats op basis van het competentieprofiel assessor detailhandel.
eigen beoordelingsinstrumenten (verder) te ontwikkelen. Na vaststel-
Er is tevens een assessorenregister met gecertificeerde EVC-assessoren.
ling door Stem komen deze weer beschikbaar voor alle scholen.
Contactpersoon: Marijke Backx (
[email protected])
Contactpersonen: Jim Schouten (
[email protected]) en Jessica Spithoven (
[email protected])
3
13
Roc’s 91% en 10 andere instellingen
Kenteq
samenwerken: SHE, LTTR en SLEBB. De stichtingen leveren zowel ontwikkelingsgerichte als kwalificerende beoordelingsinstrumenten.
Installatie-, elektro- en metaaltechniek Kenteq Examinering BV
De onderwijsinstelling kan op basis van het aanbod een eigen P
D
95%
examenmix samenstellen. Naast het ontwikkelen van examens leveren de examenstichtingen ook ondersteunende diensten, zoals
Kenteq Examinering BV is een onderdeel van Kenteq Holding. Kenteq
infoworkshops over competentiegericht beoordelen, ondersteuning bij
ontwikkelt beoordelingsinstrumenten voor de meeste kwalificaties, cq
het implementeren van competentiegericht beoordelen in de praktijk,
uitstromen in de techniek. Kenteq ziet examinering als integraal deel
een instructieworkshop voor beoordelaars en advisering. Tevens
van het (leer-) proces. De integrale aanpak ondersteunt de deelnemer
kunnen onderwijsinstellingen een examenscan laten uitvoeren waarin
en faciliteert de onderwijsinstellingen.
gekeken wordt naar het proces van examinering binnen de instelling. Op dit moment wordt gewerkt aan het verder vullen en optimaliseren
Kenteq kan adviseren bij de keuze en de implementatie van iedere
van de examenbank voor de sector Facilitaire dienstverlening én aan
onderwijsmethodiek en biedt als facilitator een geïntegreerd pakket
de verdere inrichting van de samenwerkingsstichting Examenwerk.
voor bpv, beoordelen, kwalificaties, lesmateriaal en kwaliteitsbevordering in de gehele keten. Een unieke formule die bij ieder onderwijscon-
Afname van examenproducten voor alle opleidingen mogelijk door
cept past en maatwerk oplevert voor de instelling. Ook op het gebied
instellingen die lid zijn van de verschillende stichtingen.
van EVC/EVP is Kenteq een grote speler met veel praktische expertise.
Afhankelijk van opleidingsstructuur vragen roc’s ook om advies en
Contactpersoon: Kees van Stuijvenberg (
[email protected])
ondersteuning bij de implementatie van competentiegericht onderwijs. Assessorentrainingen vinden plaats op offertebasis. Contactpersoon: André van Voorst (
[email protected])
Kenwerk
KOC
Horeca SHE (Stichting Horeca Examens)
P D 90%
Brood en Banket
Kapper
SLEBB (St. Landelijke Examenbank Brood & Banket) P D 100%
Stichting Philyra Instituut
Recreatie en Reizen
Schoonheidsspecialist/Pedicure
LTTR
Stichting Philyra Instituut
P
D
90%4
P
D
90%4
(Landelijke Toetsvragenbank Toerisme en Recreatie) P D 75% Facilitaire dienstverlening SHE (Stichting Horeca Examens)
De Stichting ontwikkelt In eigen beheer toetsen en toetsvragen, P D 60%
inclusief beeldschermtoetsing en daarmee samenhangende zaken, zoals toetsmatrijzen. Via een uitgebreide commissiestructuur worden
Kenwerk werkt samen met de stichting Examenwerk, waarin drie sectorale examenstichtingen die zich bezighouden met examinering
4
14
Dit geldt voor de roc’s. Voor particuliere instellingen is dit 95%.
toetsitems, toetsen en daarmee samenhangende zaken opgesteld,
theorie-examens, outlines en formats voor bpv-toetsen, proeven,
vsatgesteld, geëvalueerd en zonodig aangepast. Er zijn examenpro-
observatielijsten en transfertoetsen. Naast toetsing voor de kwalifice-
ducten en diensten beschikbaar voor zowel crebo-kwalificaties als ook
rende opleidingen, worden ook toetsen geleverd voor VVI-certificering
branchekwalificaties. Opleidingen worden deels door dezelfde, deels
(veiligheid) en branche-erkenningen. Andere activiteiten zijn het leveren
door andere scholen verzorgd.
van overige toetsen en assessments, het afnemen van intredetoetsen, studievaardigheidstoetsen en dergelijke en het onderhouden van examenbanken voor branches. VAPRO is tevens EVC-aanbieder.
Naast activiteiten voor het mbo is de stichting ook actief op het gebied van examinering van (niet-crebo) branchediploma’s en branchecertificaten voor schoonheids- en voetverzorging. Er is tevens
Er is een netwerk van 400 gecertificeerde bpv-examinatoren. VAPRO
een (beperkt) aanbod van formatieve toetsing voor vmbo. Er zijn
biedt zelf trainingen aan voor examinatoren en assessoren. Ook biedt
trainingen beschikbaar voor examinatoren.
VAPRO een sectoroverstijgend persoonscertificeringstraject aan voor
Afnemers zijn zowel roc’s als particuliere aanbieders. De afname
examinatoren/assessoren onder toezicht van de raad van accredita-
varieert van afname van toetsen en examinatoren/assessoren (klein-
tie (ISO 17024). In de laboratoriumtechniek is de ontwikkeling van
ste dienstenpakket) tot volledige uitbesteding van de examinering.
competentiegerichte producten afhankelijk van de vraag. Afname
roc’s zijn meestal zelf verantwoordelijk voor procedures; particuliere
van: kwalificerende toetsen; EVC; trainingen; netwerk examinatoren.
aanbieders kiezen vaker voor volledig uitbesteden van examinering.
Particuliere onderwijsinstelling BEPRO: examenafname in zijn geheel.
Contactpersoon: Judith Dalm (
[email protected])
Contactpersoon: Marlies Nanninga (
[email protected])
PMLF
Savantis
Procestechniek VAPRO
Schilderen en onderhoud, Afbouw en stukadoren P
D 100%
Exameninstelling Savantis
5
Laboratoria VAPRO
P
D
20%
Exameninstelling Savantis
Fotonica VAPRO
P
D
84%
P
D 3 roc’s
Reclame, presentatie en communicatie Schoonmaak en glazenwassen P D 0%
Exameninstelling Savantis
P D 2 roc’s
VAPRO is met name actief voor procestechniek. Het gaat hierbij ook
De Stichting Exameninstelling Savantis heeft een examenbank. Voor
om industrie in andere sectoren als textiel, installatie-, elektro- en
de bbl-opleidingen worden de praktijkexamens en de proeven van
metaaltechniek en de voedingsindustrie. Er worden verschillende
bekwaamheid afgenomen in de eigen vakcentra van de sector. Het
soorten examenproducten geleverd, zoals formatieve en summatieve
aanbod betreft zowel eindtermgerichte praktijk- en theorietoetsen als competentiegerichte toetsen. Savantis biedt tevens ondersteuning bij
5
Dit geldt voor de eindtermen en voor 90% voor CGO.
het beoordelen in de beroeps-praktijk. Daarnaast wordt er gebruik 15
gemaakt van de VCA-examenbank (opgericht door de SSVV, een stich-
Naast activiteiten voor het mbo heeft SH&M ook een adviserende rol
ting ondergebracht bij ECABO) en zijn er producten beschikbaar voor
ten aanzien van de vastelling van de vmbo-examens meubelmaken
het vmbo. Er zijn trainingen voor assessoren, die opgenomen worden
en interieurbouw en levert praktijktoetsen en verklaringen bij diplo-
in een bestand.
ma’s voor het praktijkonderwijs. SH&M is bovendien EVC-aanbieder. De scholen kunnen, in overleg met SH&M, eventueel putten uit een
Bbl-opleidingen (afbouw en onderhoud): compleet pakket lesma-
bestand met gecertificeerde auditoren. In 2008 is gestart met een
teriaal, theorie-examens, afname praktijkexamens. Twee van de
training assessoren door een extern bureau.
drie vakscholen met bol kopen voor een deel van de opleidingen toetsproducten in. In de sector Schilderen en Onderhoud neemt 100%
Afname: 97% afname kwalificerende examenproducten; 94% laat de
van de roc’s producten en diensten af, en 67% van de vakinstellingen.
proeven van bekwaamheid voor de bbl-deelnemers afnemen; 48% laat
In de sector RPC nemen op dit moment drie instellingen producten/
de proeven van bekwaamheid voor de bol-deelnemers afnemen. Voor
diensten af. Voor schoonmaak en glazenvassen nemen twee onder-
het schooljaar 2010-2011 is 70% van de producten competentiegericht.
wijsinstellingen momenteel producten af.
Contactpersoon: Wim van Oijen (
[email protected])
Contactpersoon: Marianne Pieterse (
[email protected])
SVGB
SH&M
Creatieve en Ambachtelijke techniek, Gezondheidstechniek Timmer- en meubelindustrie, Houthandel, Parketbranche Stichting Hout en Meubel
P
D
SVGB
P
D
100%
98% De SVGB heeft verschillende examenbanken, namelijk voor Schoen-
De activiteiten op het gebied van examinering vallen onder SH&M
herstellen, Orthopedische techniek, Orthopedische schoentechniek en
Contract. SH&M Contract ontwikkelt allerlei kwalificerende examen-
Technisch oogheelkundig assistent. De SVGB ontwikkelt examenpro-
producten: toetsplannen en toetsmatrijzen, projectopdrachten, toetsen
ducten (incl. EVC-producten en branche-examens) en organiseert de
praktische vaardigheden, documenten criteriumgerichte interviews,
uitvoering van examens en EVC. Andere activiteiten zijn de evaluatie
theorietoetsen, proeven van bekwaamheid en diagnostische theo-
en administratie van examens en EVC-procedures, het organiseren
rietoetsen in een online applicatie. Per kwalificatiedossier stelt een
van diploma-uitreikingen en het verzorgen van voorlichtingsbijeen-
vaststellingscommissie de producten vast. Naast de ontwikkeling van
komsten en trainingen voor examinatoren en assessoren. Voor alle
producten organiseert SH&M Contract namens en in opdracht van
kwalificaties zijn zowel eindtermgerichte als competentiegerichte
onderwijsinstellingen de afname van de proeven van bekwaamheid
producten en diensten beschikbaar. De SVGB verzorgt ook trainingen
en de toetsen praktische vaardigheden in het erkend leerbedrijf of
voor praktijkopleiders ten behoeve van de beoordeling in de beroeps-
in een gecertificeerd examencentrum. Zij zet daar geschoolde en
praktijkvorming.
bekwame beoordelaars voor in.
Contactpersoon: Rianne Jansen (
[email protected])
16
SVO
theorie-examens als om praktijkexamens en beoordelingsinstrumenten voor de beroepspraktijkvorming. De beoordelingsinstrumenten zijn on-
Versdetailhandel, -groothandel, -industrie SVO Lobex
line en op papier beschikbaar. Stem helpt ook scholen om hun eigen P
D
100%
beoordelingsinstrumenten (verder) te ontwikkelen. Na vaststelling door Stem komen deze weer beschikbaar voor alle scholen.
SVO kent verschillende examenbanken, die zijn ondergebracht bij de
Contactpersoon: Erik Vergeer (
[email protected]) en Jessica
BV SVO Lobex. SVO verzorgt examenproducten voor theorie en praktijk
Spithoven (
[email protected])
en proeven van bekwaamheid voor het competentiegerichte onderwijs. Ook biedt SVO advisering en detachering aan.
VTL
SVO biedt tevens een tweedaagse assessorentraining aan, die afgesloten wordt met een erkenning. Er zijn inmiddels 100 opgeleide erkende examinatoren. Zij worden opgenomen in een register.
Transport en Logistiek
Afnemers zijn vakinstellingen, roc’s en private afnemers. Zij nemen
VTL
P D 60%
examenproducten, servicedocumenten en advies af. De examenbank van Exameninstelling VTL bevat examens voor
Contactpersoon: Gjalt Landman (
[email protected])
beroepschauffeurs, (assistent) logistiek medewerkers, logistiek teamleiders en planners wegtransport. Daarnaast levert VTL instructies
VOC
voor bpv-beoordeling. Met deze instructies kan een praktijkopleider door de onderwijsinstellingen worden ingezet om leerlingen te
Carrosserie
beoordelen in praktijksituaties. VTL biedt tevens trainingen voor asses-
VOC
P
Stem (Stichting Examens Mobiliteitsbranche)
P D 100%
D
84%
soren aan. Assessoren worden opgenomen in een bestand. Afname door onderwijsinstellingen van: theorie-examens; instructies voor bpv-beoordeling.
VOC levert examendiensten aan de scholen. Ook ontwikkelt VOC
Contactpersoon: Karin Schoneveld (
[email protected])
examenproducten in opdracht van Stem (zie verder onder Stem). Daarnaast verzorgt VOC EVC-trajecten voor de carrosseriebranche. VOC ondersteunt scholen bij experimenten met competentiegricht onderwijs inclusief examinering. VOC verzorgt trainingen voor interne assessoren (trainers, instructeurs, leermeesters) en externe assessoren (bedrijfsleven). De meeste scholen nemen diensten af. Stem is een stichting van alle scholen, de branches en de kenniscentra in de mobiliteitsbranche. Stem ontwikkelt examenproducten en stelt deze namens scholen- en beroepenveld vast. Het gaat zowel om 17
Hoofdstuk 3
Organisatie en financiering
Onderwijsinstellingen zijn eindverantwoordelijk voor examine-
Dienstverlening op projectbasis. Contractactiviteiten: financiering
ring, maar de rol van bedrijven bij examinering is groot. Vooral in
door afnemers per product. Er zijn structurele samenwerkingsverban-
het competentiegerichte onderwijs is de inbreng van het bedrijfs-
den tussen branches, onderwijs en Calibris met als doel structurele
leven belangrijk. Leren en beoordeeld worden gebeuren immers
samenwerking tussen werkveld en roc’s. Met branches zijn afspraken
steeds meer in de praktijk.
gemaakt over de inhoud van de samenwerking.
Voor de leden van Excenter is deze betrokkenheid vanzelfsprekend.
ECABO
Zoals uit de onderstaande gegevens blijkt, leveren vertegenwoordigers uit branches op meerdere terreinen input: zowel op inhoudelijk als bestuurlijk niveau.
Economisch Administratief
Bedrijfsleven
Onderwijs
Daarnaast stellen branches vaak ook financiële middelen beschikbaar.
Stichting Praktijkleren
F O V U B
F
In de sectoren Schilderen en onderhoud en Afbouw loopt dit zelfs op
O V U B F OVUB EBFS F
tot meer dan 90%. Veelal betalen de afnemers een klein bedrag voor
ICT
Bedrijfsleven
Onderwijs
producten en dienstverlening of is er een vast bedrag per contract
Stichting Praktijkleren
F O V U B
F
vastgesteld.
Veiligheid
Bedrijfsleven
Onderwijs
OVUB
1
OVUB
O V U B F OVUB SVPB2 F De legenda van dit hoofdstuk is terug te vinden op de flap aan
ExTH F O V U B F OVUB
de achterzijde van deze brochure.
VCA/SSVV3 Opleidingengids F O V U B
F
OVUB
Het verschilt per stichting in hoeverre, en op welke manier, onderwijs
Aequor
en bedrijfsleven betrokken zijn bij de examenactiviteiten. Algemeen kan gesteld worden dat bedrijfsleven altijd betrokken is bij de
Voedsel en Leefomgeving
Bedrijfsleven
De groene standaard F O V U B
Onderwijs
beoordeling en/of vaststelling van examens. Financiering: SPL - 100%
F
door deelnemende roc’s; EBFS, SPVB en ExTH - bijdragen per kandi-
OVUB
daat. SSVV/VCA - kosten vergoed door erkende exameninstellingen.
Financiering door de deelnemende onderwijsinstellingen. De betrokkenheid van het bedrijfsleven bij de examinering op de aoc’s wordt geborgd via Aequor.
Calibris Zorg, Welzijn en Sport
Bedrijfsleven
Onderwijs
Calibris F O V U B F
OVUB 19
1
Stichting Exameninstituut Beroepsonderwijs Financiële Sector
2
Stichting Vakexamens voor de Particuliere Beveiligingsorganisaties
3
Stichting Samenwerken Voor Veiligheid
Fundeon
KC Handel
Bouw en Infra
Bedrijfsleven
Onderwijs
Detailh./grooth. Food/Non Food Bedrijfsleven
Onderwijs
Fundeon
F
F
KC Handel Examens
F
O V U B
OVUB
F
O V U B
OVUB
Mode-, interieur-, tapijt- en textielindustrie Onderwijs draagt voor 30% financieel bij, het bedrijfsleven 70%.
Bedrijfsleven
Onderwijs
De sectorale sociale partners maken deel uit van zowel het bestuur
KC Handel Examens
F
F
O V U B
OVUB
van de Stichting Fundeon KBI als van de Stichting Fundeon. Fundeon voert de toetsing uit als bedrijfstakinstituut. Zowel onderwijs
Afnemers betalen een vast bedrag per deelnemer, waarmee zij toe-
als bedrijfsleven is betrokken bij de ontwikkeling en vaststelling van
gang krijgen tot alle examens voor beroepskwalificaties uit ESS.
de exameninhoud. Per kwalificatie worden de toetsopgaven vast-
Financiering op contractbasis of bedrag per leerling. De prijs is
gesteld door een vaststellingscommissie.
afhankelijk van duur en soort contract. Het bedrijfsleven financiert op projectbasis, voor ontwikkel- en vaststellingswerkzaamheden. Onderwijs en bedrijfsleven zijn betrokken via vertegenwoordiging in
GOC
de examencommissie, een inhoudelijk adviesgroep, toetsontwikkelgroepen en vaststellingscommissies.
Creatieve industrie
Bedrijfsleven
Onderwijs
GOC
F
F
O V U B
OVUB
Kenteq
Geen activiteiten met betrekking tot examinering in het mbo.
Innovam Mobiliteit
Bedrijfsleven
Instal.-, elektro-, metaaltech. Bedrijfsleven
Onderwijs
Kenteq Examinering BV F
F
O V U B
OVUB
Onderwijs
Kenteq financiert het onderhoud van de examenbanken voor een
IBKI
F
O V U B
F
OVUB
groot deel. Daarnaast betalen de afnemers voor de uitvoering van
Stem
F
O V U B
F
OVUB
praktijkexamens. De branche levert een financiële bijdrage voor de uitvoering van praktijkexamens. Onderwijs en bedrijfsleven zijn
Stem wordt gezamenlijk gefinancierd door roc’s en de branche. Het
inhoudelijk betrokken bij het ontwikkelen van examens via een vast-
bestuur van Stem bestaat uit vertegenwoordigers van roc’s, BOVAG
stellingscommissie, werkgroepen ontwikkeling, werkgroepen controle
en Innovam. Vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven
en stuurgroepen.
adviseren over alle examenproducten voordat ze worden gebruikt en worden betrokken bij pilots met nieuwe examens. Het bedrijfsleven is, afgezien van de formele rol in de examencommissie van het roc, niet betrokken bij de uitvoering van examinering. 20
Kenwerk
Het O&O-fonds betaalt 25% van de vacatie en reiskosten van uit de branche afkomstige leden van de examencommissies en exami-
Horeca
Bedrijfsleven
Onderwijs
natoren alsmede de kosten van deskundigheidsbevordering. Zowel
SHE4
F
F
beroeps-onderwijs als bedrijfsleven nemen deel aan landelijke
O V U B
OVUB
Brood en Banket
Bedrijfsleven
Onderwijs
examencommissies. Hierin wordt gesproken over de inhoudelijke
SLEBB5
F
F
vormgeving van de examinering.
Recreatie en Reizen
Bedrijfsleven
Onderwijs
LTTR6
F
F
Facilitaire dienstverlening
Bedrijfsleven
Onderwijs
SHE
F
F
4
O V U B O V U B O V U B
OVUB OVUB
PMLF
OVUB
Procestechniek
Bedrijfsleven
Onderwijs
■■ financiering door bedrijfsleven: per project vastgesteld;
VAPRO
F
F
■■ financiering onderwijs: jaarlijks vastgestelde bijdrage per onder-
Laboratoria
Bedrijfsleven
Onderwijs
VAPRO
F
F
Fotonica
Bedrijfsleven
Onderwijs
VAPRO
F
F
wijsinstelling. Producten worden in samenwerking met vertegenwoordigers van bedrijfs-
O V U B O V U B O V U B
OVUB OVUB OVUB
leven en onderwijs ontwikkeld en vastgesteld in vaststellingscommissies. Er is geen structurele financiering vanuit zowel onderwijs als bedrijfsleven. Alleen bijdragen als contractactiviteiten per afgenomen pro-
KOC
duct. Het bedrijfsleven is inhoudelijk betrokken via het leveren van bedrijfsexaminatoren en via het evalueren van de examenproducten
Kapper
Bedrijfsleven
Onderwijs
in regionale en landelijke bedrijvenplatforms en middels vertegen-
Stichting Philyra Instituut
F
F
woordiging in de examencommissie.
O V U B
OVUB
Schoonheidsspecial./Pedicure Bedrijfsleven
Onderwijs
Het onderwijs is inhoudelijk betrokken via de vaststellingscommis-
Stichting Philyra Instituut F
F
sie en levert feedback en verbeterpunten aan via onder andere de
O V U B
OVUB
correctiesite. ■■ kapper: bedrijfsleven €170.000,-- per kalenderjaar; onderwijs voor dienstverlening; ■■ schoonheidsspecialist/pedicure: onderwijs voor dienstverlening.
4
Stichting Horeca Examens
5
Stichting Landelijke Examenbank Brood & Banket
6
Landelijke Toetsvragenbank Toerisme en Recreatie 21
Savantis
SVGB
Schilderen en onderhoud,
Creatieve en Ambachtelijke techniek,
Afbouw en stukadoren
Bedrijfsleven
Onderwijs
Gezondheidstechniek
Bedrijfsleven
Onderwijs
Exameninstelling Savantis
F
F
SVGB
F
F
O V U B
OVUB
Reclame, presentatie, comm. Bedrijfsleven
Onderwijs
Exameninstelling Savantis
F
F
O V U B
OVUB
O V U B
OVUB
Het samenstellen en vaststellen van de examenproducten wordt
Schoonmaak en glazenwassen Bedrijfsleven
Onderwijs
gedaan door een team van vertegenwoordigers uit het bedrijfsleven,
Exameninstelling Savantis
F
docenten, onderwijskundigen en toetsdeskundigen. De activiteiten
F
O V U B
OVUB
van SVGB worden voor 15% vanuit het bedrijfsleven en 50% vanuit Het bedrijfsleven draagt voor 92% en het onderwijs voor 8% bij in de
het onderwijs gefinancierd.
sectoren Schilderen en onderhoud en Afbouw. In de overige sectoren vindt de levering van toetsproducten op commerciële basis plaats.
SVO
Onderwijs en bedrijfsleven zijn inhoudelijk betrokken via toetsvaststellingscommissies en examencommissies.
Versdetailh., -grooth. -ind.
Bedrijfsleven
Onderwijs
SVO Lobex F O V U B F
SH&M
OVUB
Het onderwijs draagt financieel bij op basis van afspraken. Timmer- en meubelindustrie,
Afnemers betalen voor de producten die ze inkopen. Beroepsonder-
Houthandel, Parketbranche
Bedrijfsleven
Onderwijs
wijs en bedrijfsleven zijn inhoudelijk betrokken via de inzet van ma-
Stichting Hout en Meubel
F
F
teriedeskundigen voor toetsontwikkeling en via de examencommissie.
O V U B
OVUB
Onderwijs en bedrijfsleven zijn betrokken bij de ontwikkeling van de
VOC
examenstructuur. Afgevaardigden zijn lid van de Adviescommissie Examinering van Hout en Meubel. Incidenteel zijn vertegenwoordigers ook betrokken bij de ontwikkeling van examenproducten. Het
Carrosserie
Bedrijfsleven
Onderwijs
georganiseerd bedrijfsleven is vertegenwoordigd in het bestuur van
VOC
F
O V U B
F
OVUB
SH&M Contract. Financiering: 40% vanuit het bedrijfsleven, 60% vanuit
Stem
F
O V U B
F
OVUB
het onderwijs. De kosten van examinering worden grotendeels gesubsidieerd door het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Carrosseriebranche (OOC). VOC biedt de theorietoetsen en praktijkexaminering tegen een beperkt tarief aan. Legitimering en vaststelling van toetsproducten vindt plaats 22
in de Stichting Examens Mobiliteitsbranche (Stem). Stem wordt gezamenlijk gefinancierd door roc’s en de branche. Het bestuur van Stem bestaat uit vertegenwoordigers van roc’s, BOVAG en Innovam. Vertegenwoordigers van onderwijs en bedrijfsleven adviseren over alle examenproducten voordat ze worden gebruikt en worden betrokken bij pilots met nieuwe examens. Het bedrijfsleven is, afgezien van de formele rol in de examencommissie van het roc, niet betrokken bij de uitvoering van examinering.
VTL Transport en Logistiek
Bedrijfsleven
Onderwijs
VTL
F
F
O V U B
OVUB
Financiering wordt verzorgd door VTL. VTL ontvangt hiervoor een bijdrage uit het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds Beroepsgoederenvervoer (SOOB). Zowel bedrijfsleven als scholenveld zijn vertegenwoordigd in de vaststellingscommissie.
23
Hoofdstuk 4
De vereniging Excenter
Excenter, de Vereniging Exameninstellingen Onderwijs Bedrijfs-
Excenter volgt de uitkomsten van de onderzoeken en steekproeven
leven, opgericht in 1997, vertegenwoordigt leveranciers van exa-
die de Inspectie via het web openbaar maakt op de voet. Voor
menproducten en –diensten en de exameninstellingen gelieerd
zover de examenproducten en diensten van leden van Excenter als
aan de kenniscentra beroepsonderwijs bedrijfsleven. De leden
onvoldoende beoordeeld zijn, betreft dit in veel gevallen het oude
van Excenter dragen bij aan de standaardisering van examinering
eindtermenonderwijs. Voor de examinering van het competentie-
en zorgen voor betrokkenheid van het bedrijfsleven. Met als doel
gerichte beroepsonderwijs zijn de oordelen over de leden van Excenter
om de kwaliteit van examens te bevorderen en het maatschap-
merendeels positief.
pelijke vertrouwen in de waarde van diploma’s te vergroten. Inkoop van gestandaardiseerde examenproducten door onder-
Het bestuur van Excenter bestaat uit:
wijsinstellingen is één manier om dit doel te bereiken.
■■ Alien Cnossen
bestuurslid
■■ Henk van der Eem
bestuurslid
De vereniging behartigt de belangen van de leden bij de politiek,
■■ Ingen Molenaar
bestuurslid
centrale sociale partners en overige actoren zoals Inspectie, MBO
■■ Jim Schouten
bestuurslid
Raad en Colo. Daarnaast verleent de vereniging diensten aan haar
■■ Hans Verschoor
voorzitter
leden op verschillende terreinen, zoals de ontwikkeling van de beoordelingsrichtlijnen, beleidsanalyse en -voorbereiding, in- en externe communicatie. Afgelopen jaren is geïnvesteerd in het laten ontwikkelen van beoordelingsrichtlijnen voor producten en diensten van de leden van Excenter. Uitgangspunten daarbij waren: ■■ zekerheid verschaffen aan de afnemende onderwijsinstellingen door het maatschappelijk zichtbaar maken van de kwaliteit van examinering door de exameninstellingen en -leveranciers; ■■ verminderen van de toezichtlast, zowel voor de onderwijsinstellingen als voor de exameninstellingen/-leveranciers. Met de Inspectie voor het Onderwijs is nauw contact over de ontwikkeling van de beoordelingsrichtlijnen. De Inspectie is van oordeel dat deze passen bij het proportionele toezicht dat zij nastreeft. De Inspectie doet echter pas een uitspraak over de beoordelingsrichtlijnen wanneer er praktijkervaring mee is opgedaan. De beoordelingsrichtlijnen worden in 2010 en 2011 geïmplementeerd. 25
