Energiek Rentmeesterschap Op weg naar een duurzaam klimaat in de Hof van Twente

Energiek Rentmeesterschap Op weg naar een duurzaam klimaat in de Hof van Twente

Meerjaren Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2014 – 2017 (MUD 2014 – 2017)

2

Energiek Rentmeesterschap Op weg naar een duurzaam klimaat in de Hof van Twente

3

Hof van Twente – Energiek Rentmeesterschap

4

Inhoudsopgave Samenvatting

6

1

Inleiding 1.1 Waarom een MUD? 1.2 Totstandkoming MUD

9 9 9

2

Visie op duurzaamheid 2.1 Inleiding 2.2 Wat is duurzaamheid? 2.3 Waarom inzetten op duurzaamheid? 2.4 Wat verstaat de Hof van Twente onder duurzaamheid? 2.5 Ambitieniveau van Hof van Twente? 2.6 Multipliereffect 2.7 Huidig beleid rondom duurzaamheid

11 11 11 12 13 13 14 16

Uitvoering 2014 – 2017 3.1 Inleiding 3.2 Duurzame energie opwekken 3.2.1 Inleiding 3.2.2 Zonne-energie 3.2.3 Biomassa uit snoeihout en landschapselementen 3.2.4 Biomassa uit mest 3.2.4 Windenergie 3.2.5 Bodemwarmte 3.2.6 Schaliegas en steenkoolgas 3.2.7 Energiegewassen 3.3 Energiebesparing 3.3.1 Inleiding 3.3.2 Besparing 3.3.3 Isolatie 3.3.4 Slimme koppelingen tussen bedrijven 3.4 Communicatie

19 19 19 19 19 21 22 22 24 24 25 26 26 27 27 28 29

3

4

Gemeentelijke organisatie 4.1 Inleiding 4.2 Activiteiten planning 4.3 Personeel 4.4 Financiën 4.5 Afweging ambities versus financiën 4.6 Borging 4.7 Monitoring

31 31 31 31 32 32 33 34

5

Tot slot

35

Bijlagen Bijlage 1 Activiteitentabel en nadere uitwerking per activiteit Bijlage 2 Resultaten Hofpanel peiling

37 38 43

5


Samenvatting Het MUD is de uitwerking van het deelproject “duurzame gemeente” uit het strategisch project duurzaamheid en het daarin opgenomen “programma duurzaamheid”. In het MUD geeft de gemeente Hof van Twente aan wat zij onder duurzaamheid verstaat, hoe duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie, in processen en producten wordt geborgd en op eenzelfde wijze wordt meegewogen in besluitvorming op alle beleidsvelden. Hof van Twente wil een duurzame gemeente zijn op basis van modern rentmeesterschap en het houden van balans tussen people, planet en profit. Duurzaamheid is een breed begrip. De gemeente Hof van Twente kiest voor de jaren 2014 tot en met 2017 voor het speerpunt energie en de positieve bijdrage daarvan aan het klimaat. Iedereen gebruikt energie; alternatieve energievormen en besparing lonen - ook economisch - steeds meer. Klimaat en energie sluiten goed aan bij de dagelijkse belevingswereld van mensen en bedrijven. Investeringen in duurzaamheid zorgen voor een positieve bijdrage aan het milieu en dragen bij aan nieuwe werkgelegenheid en de regionale economie. De gemeente Hof van Twente zet voor de termijn 2014-2017 voor de uitvoering van het duurzaamheidsprogramma in op realistische doelen die met bestaande technieken en kennis gerealiseerd kunnen worden. Daarbij gelden twee richtingen welke in dit rapport zijn uitgewerkt en concreet worden gemaakt. Het gaat om duurzame energie opwekken en energie besparen. Telkens is aangeven wat de impact is op people, planet en profit en wordt de keuze verantwoord of en hoe dit vanuit de gemeente wordt opgepakt richting uitvoering.

6

Duurzame energie opwekken Er zijn verschillende opties om duurzame energie op te wekken bekeken. Van deze opties wordt door de gemeente vooral zonne-energie en biomassa uit snoeiafval en landschapselementen als opties met potentie gezien. Voor deze opties zijn verschillende uitvoeringspunten opgesteld met manieren om te stimuleren en ondersteunen. Biomassa uit mest wordt niet actief gestimuleerd, maar er is binnen het beleid wel ruimte voor. De komende tijd gaat de gemeente zich verdiepen in de mogelijkheden en consequenties van aardwarmte en indien wenselijk en/of noodzakelijk - beleid formuleren. Windenergie, schaliegas en steenkoolgas en energiegewassen zijn volgens de gemeente geen of minder aantrekkelijke opties en worden niet actief ondersteund. Energie besparen Besparing Mensen moeten aan de ene kant moeite doen voor deze gedragsverandering. De kachel een graadje lager, minder lang douchen of de was buiten drogen in plaats van in de droger doen betekent voor een aantal mensen minder comfort en meer werk. Anderzijds werken mensen aan een doel. Ze kunnen zelf concreet een bijdrage leveren. Dit geeft mensen vaak een goed gevoel. Isoleren Het maatschappelijk draagvlak voor deze maatregelen is vaak groot. Omwonenden en bewoners zelf hebben weinig last van de maatregelen. Aanpassing leidt doorgaans tot meer wooncomfort. Slimme koppelingen tussen bedrijven Met slimme koppelingen tussen bedrijven wordt bedoeld dat bedrijven die warmte nodig hebben bijvoorbeeld warmte afnemen van bedrijven die restwarmte produceren. Tussen bedrijven wordt de energie in balans gebracht op het niveau van bedrijfsterreinen.

Communicatie In 2013 is een communicatieplan opgezet voor uitvoering van het MUD. Communicatie is van groot belang om die bewustwording en gedragsverandering in gang te zetten. Daarvoor is een blijvende campagne nodig die op diverse manieren mensen en bedrijven spiegels voorhoudt en mogelijkheden toont. Conclusie Duurzaamheid is binnen de gemeentelijke organisatie (nog) niet vanzelfsprekend. De ambitie van de gemeente Hof van Twente is om op termijn integrale duurzaamheid te verwezenlijken. Dit betekent in essentie dat integraal moet worden gedacht en heeft als consequentie dat er op termijn door de komst van onder andere de Omgevingswet, minder sectorale en meer integrale beleidsnota’s komen. Anderzijds blijft het realiseren van integrale duurzaamheid mensenwerk. Er zal letterlijk buiten bestaande kaders gedacht moeten gaan worden. Een open ontwikkelende houding van de gehele organisatie is daarbij essentieel. Met de uitvoering van dit duurzaamheidsprogramma gaat de gemeente Hof van Twente ontwikkelingen rondom duurzaamheid aanjagen, mensen en organisaties enthousiastmeren en stimuleren. Al in 2017 willen we als gemeentelijke organisatie 20% reductie realiseren van ons eigen energiegebruik. Burgers stimuleren we om in dezelfde periode tenminste 10% in energieverbruik terug te gaan. Daarmee zetten zowel de gemeentelijke organisatie als de inwoners van de Hof van Twente de eerste concrete stappen richting de ambitie om energieneutraal te worden. De gemeente wil vaart maken met investeren in duurzaamheid. Niet alleen omdat het ‘moet’, maar vooral ook omdat het kansen biedt voor de leefomgeving, sociale cohesie en zeker ook voor onze economie. Wij dagen de burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit om samen met de gemeentelijke organisatie de weg van duurzaamheid in te slaan. 7


8

1

Inleiding

1.1

Waarom een MUD?

duurzaamheid en met de ambtelijke organisatie. Om tot een gedragen uitvoeringsprogramma te komen heeft er een brede consultatieronde plaats gevonden. Deze consultatieronde, zowel intern als extern, heeft voldoende informatie gegeven om het MUD te kunnen maken.

Het MUD is de uitwerking van het deelproject “duurzame gemeente” uit het strategisch project duurzaamheid en het daarin opgenomen “programma duurzaamheid”. In het MUD geeft de gemeente Hof van Twente aan wat zij onder duurzaamheid verstaat, hoe duurzaamheid in de gemeentelijke organisatie, in processen en producten wordt geborgd en op eenzelfde wijze wordt meegewogen in besluitvorming op alle beleidsvelden. Naast duidelijkheid voor eigen doen en laten, weten burgers en bedrijven wat de gemeente Hof van Twente wel voor hun op het gebied van duurzaamheid kan doen en wat niet. Met andere woorden het MUD schept helderheid, duidelijkheid en uniformiteit. Het MUD draagt bij aan realisatie van de in het Milieubeleidsplan (MBP) 2011 – 2014 (visie 2020) geformuleerde doelstellingen voor klimaaten energiebeleid. 1.2

Totstandkoming MUD

Bij de totstandkoming van het MUD is ingezet op een uitgebreide verkenning waarbij zoveel mogelijk doelgroepen de gelegenheid is gegeven hun visie, ideeën en initiatieven kenbaar te maken. Via lokale media is er veel over het project gecommuniceerd. Er zijn er vier afzonderlijke themabijeenkomsten georganiseerd over zonneenergie, stoken op hout en hout cv’s, duurzame agrarische bedrijven en duurzame bedrijven. Daarnaast zijn er veel gesprekken geweest met particulieren, met energiebedrijven, met beleidsmedewerkers, met portefeuillehouders, met raadsleden, met ondernemers uit bedrijfsleven en de agrosector, gesprekken met woningbouwcoöperaties en met enkele dorpsraden. Het Hofpanel is geraadpleegd. Gedurende enkele weken is er een inloopspreekuur gehouden. Dit alles heeft geleid tot een brede consultatie die aan de wieg heeft gestaan van het MUD. Het concept MUD is besproken in vergaderingen van de stuurgroep 9


10

2 2.1

Visie op duurzaamheid

2.2

Inleiding

Duurzaamheid is een term die niet meer weg te denken valt. Reeds in 1987 was er de VN commissie Brundlandt die de volgende definitie gaf voor duurzame ontwikkeling:

Wat is duurzaamheid? Waarom inzetten op duurzaamheid? Wat verstaat de Hof van Twente onder duurzaamheid? Hoe duurzaam wil de Hof van Twente zijn en welke doelen stelt zij hiervoor? Welk beleid geeft richting aan duurzaamheid? Hoe wil de Hof van Twente deze doelen bereiken? Dit zijn vragen die in het MUD worden beantwoord. Hierbij moet steeds in het achterhoofd worden gehouden dat de gemeente Hof van Twente: * 35 duizend verschillende burgers vertegenwoordigt; * én lokale wetgever is; * én eigen beleid voert; * én opdrachtgever is; * én regels van hogere overheden (Europa, Rijk en provincie) moet uitvoeren; * én samenwerkt met andere gemeenten; * én aandeelhouder is van belangrijke spelers rondom duurzaamheid en energieopwekking zoals Twence en Cogas * én …

Wat is duurzaamheid?

Ontwikkeling die aansluit op de behoeften van het heden zonder het vermogen van toekomstige generaties om in hun eigen behoeften te voorzien in gevaar te brengen. Deze term sluit uitstekend aan bij de toekomstvisie voor de Hof van Twente waarin goed rentmeesterschap een belangrijke rol speelt. Van belang daarbij is om zuinig te zijn op natuur en landschap en de onderlinge cultuur en sociale verbanden maar tegelijkertijd ook mee te gaan met de eisen die de nieuwe tijd stelt bijvoorbeeld op het gebied van innovaties. Het rentmeesterschap geldt niet alleen voor de gemeentelijke overheid maar in wezen voor alle burgers en bedrijven in de Hof van Twente

Hier doorheen spelen natuurlijk ook de discussies over demografische ontwikkelingen, de economische recessie en klimaatverandering.

11


2.3

Waarom inzetten op duurzaamheid?

Op dit moment wordt door de burgers en bedrijven in de Hof van Twente circa 60 miljoen euro per jaar uitgegeven aan energie. Dit is nog afgezien van mobiliteit. Dit geld wordt uitgegeven aan fossiele brandstoffen en gaat ieder jaar weer de gemeente uit. Het levert slechts een beperkte bijdrage aan de lokale economie en draagt niet bij aan een duurzame leefomgeving. Jaar op jaar verdwijnt er dus een grote som geld van de burgers en bedrijven uit de gemeente. Zouden we dit niet langzaam maar zeker kunnen ombuigen richting een meer duurzame energievoorziening voor gemeente Hof van Twente? Zouden we niet over de periode van de komende 20 a 25 jaar een substantieel deel van de energie binnen de gemeente kunnen opwekken dan wel besparen? Om dit in perspectief te zetten stellen we dat we de komende 20 jaar gezamenlijk jaarlijks 60 miljoen alternatief kunnen besteden. Dit zal een geleidelijk proces zijn waarbij we tegelijkertijd met dit geld een impuls geven aan onze leefomgeving, economie, werkgelegenheid en maatschappij.

Grafiek 1: Energielasten versus hypotheeklasten

Door jaar voor jaar steeds een stukje duurzamer te zijn kunnen we langzaam maar zeker het geld in onze eigen omgeving, in onze bedrijven en onze maatschappij investeren. Dit dient onze eigen economie, zorgt voor lokale werkgelegenheid en noaberschap en draagt bij aan onze duurzaamheid in brede zin. In onderstaande grafiek wordt inzichtelijk dat energielasten de afgelopen jaren een steeds groter onderdeel zijn gaan uitmaken van de maandelijkse lasten. De komende jaren zal, naar alle waarschijnlijkheid, als we niets doen deze trend verder doorzetten. Energiekosten gaan dus een steeds zwaarder beslag leggen op de portemonnee van inwoners in de Hof van Twente. Inzetten op duurzaamheid biedt de mogelijkheid deze trend te stoppen en de lasten voor de gemiddelde burger omlaag te brengen. 12

Bron: i. Straathof senternovem, 2008

2.4

Wat verstaat de Hof van Twente onder duurzaamheid?

Hof van Twente wil een duurzame gemeente zijn op basis van modern rentmeesterschap en het houden van balans tussen mens, omgeving en economie. Dit is integrale duurzaamheid. De gemeente Hof van Twente houdt bij het nemen van beslissingen en besluiten van meet af aan rekening met de integrale gevolgen voor de zogenaamde drie P’s: • • •

People: maatschappelijke gevolgen Planet: gevolgen voor de leefomgeving en milieu Profit: economische gevolgen

Het principe van integrale duurzaamheid is dus breder dan alleen milieu of leefomgeving. Het gaat nadrukkelijk om de balans tussen de 3 P’s. De gemeente Hof van Twente betrekt de samenhang van milieu, maatschappij en economie in haar besluiten. Duurzaamheid wordt op deze manier de leidraad waarop toekomstige besluiten worden genomen. Duurzaamheid gaat over beleidsterreinen heen. Dit vraagt om een andere kijk: er moet letterlijk over de grenzen van het eigen domein worden gekeken. Dat geldt binnen de gemeentelijke organisatie en processen en uiteindelijk ook voor alle andere spelers in onze samenleving. Met dit duurzaamheidsprogramma gaat de gemeente niet beleid op beleid stapelen en dus niet de regeldruk verhogen. De gemeente zet met name in op enerzijds het over beleidsterreinen heenkijken binnen de eigen organisatie waarbij duurzaamheid telkens het uitgangspunt is. Anderzijds wil de gemeente vooral initiatieven en ideeën die er in de samenleving zijn faciliteren. Hof van Twente ondersteunt de motivatie en inzet van haar inwoners, bedrijven en instellingen. Door letterlijk beleidsruimte te maken en te faciliteren om gezamenlijk te zorgen dat nieuwe en vernieuwende initiatieven gerealiseerd worden. Dit is nodig om werkelijk stappen te maken in duurzaamheid.

2.5

Ambitieniveau van Hof van Twente?

Duurzaamheid is een breed begrip. De gemeente Hof van Twente kiest voor de jaren 2014 tot en met 2017 voor het speerpunt energie en de positieve bijdrage daarvan aan het klimaat. Iedereen gebruikt energie; alternatieve energievormen en besparing lonen - ook economisch - steeds meer. Klimaat en energie sluiten goed aan bij de dagelijkse belevingswereld van mensen en bedrijven. Investeringen in duurzaamheid zorgen voor een positieve bijdrage aan het milieu en draagt bij aan nieuwe werkgelegenheid en de regionale economie. Twence heeft in 2011 als deelproject van het programma duurzaamheid een Energievisie opgeleverd. Deze Energievisie is samen met de klimaaten energiedoelstellingen in het Milieubeleidsplan 2011 - 2020 gebruikt als vertrekpunt voor de in het MUD geformuleerde gemeentelijke ambitie op het gebied van klimaat en energie: Het lange termijn doel van de gemeente Hof van Twente is om in 2035 energie neutraal te zijn. De nadruk komt te liggen op het helpen(stimuleren en faciliteren) van bewoners, bedrijven en instellingen hun energieverbruik naar beneden te brengen – energiebesparing - en op het stimuleren en mogelijk maken van het opwekken van duurzame energie – duurzame energieopwekking. De gemeentelijke organisatie toont het goede voorbeeld rondom klimaat en energie en daarvoor is een aparte ambitie geformuleerd: Voor de gemeentelijke organisatie en haar gebouwen streeft de gemeente Hof van Twente we ernaar om in 2030 energie neutraal te zijn.

13


2.6

Multipliereffect

Multipliereffect Als gemeente Hof van Twente –zetten wij in op duurzaamheid. Voor 2014 is daarvoor budget gereserveerd. In overleg met de nieuwe raad zal voor de periode 2015 tot en met 2017 budget worden gereserveerd. We denken dat deze investeringen een positieve bijdrage gaan leveren aan onze directe leefomgeving. De investeringen dragen bij aan: een goed milieu, educatie van kinderen, bewustwording en de sociale cohesie in wijken en buurtschappen. De verwachting is dat deze investeringen zichzelf ook financieel kunnen terugverdienen en ten goede komen aan de burgers in de Hof van Twente. Hieronder staan een aantal voorbeelden waarmee we willen we laten zien welk multipliereffect er zou kunnen ontstaan voor de gemeenschap van de Hof van Twente. Jaarlijks wordt er ruim 60 miljoen euro uitgegeven aan energie door de burgers en bedrijven binnen de gemeente Hof van Twente. Zonnepanelen bij burgers en MKB Stel dat jaarlijks voor 1 miljoen euro aan elektriciteit wordt opgewekt via zonnepanelen. Dit zou in het geval van burgers en MKB gaan om ongeveer 4,5 miljoen kWh aan energieverbruik. Bij een gemiddeld gebruik van 3500 kWh gaat het om circa 1300 huishoudens. Stel dat deze huishoudens zouden omschakelen naar duurzame energie, dan zouden zij circa 5 miljoen Wp aan zonnepanelen moeten laten installeren. Bij 1,40 euro per Wp betekent dit een investering van circa 7 miljoen euro. Dit betekent tegelijkertijd dat er voor 7 miljoen wordt geïnvesteerd in de gemeente waarvan de regionale installatiebedrijven zullen profiteren. - Ten opzicht van de gangbare situatie levert dit het volgende op: Werkgelegenheid voor de regionale installateurs van circa 5000 arbeidsdagen voor installatiewerk op basis van 4 mandagen per dak aan installatiewerk; 14

- - -

1000 arbeidsdagen aan coördinatie, transport, inkoop, verkoop, administratie, etc; Totaal levert het dus circa 6.000 arbeidsdagen. Hiermee worden voor een jaar circa 30 arbeidsplaatsen gegenereerd. Daarnaast zal de burger het direct na zijn investering in de maandelijkse lasten merken. De energierekening wordt iedere maand lager. Per maand houdt een gezin dus meer geld over. Na circa 8 jaar is de investering terugverdiend en zijn de elektriciteitslasten nihil. Dat betekent dat mensen meer hebben te besteden voor andere zaken. Naar verwachting zal een deel van de extra uitgaven in de gemeente Hof van Twente plaatsvinden. Dit is positief voor de middenstand en het bedrijfsleven.

Dit voorbeeld geldt voor slechts 1 miljoen van de 60 miljoen aan jaarlijkse energie-uitgaven. Gezamenlijke inkoop duurzame energie De afgelopen jaren zijn veel stichtingen(onderwijs en sport) op eigen benen komen te staan. Echter een aantal van deze stichtingen hebben nog wel een subsidierelatie met de gemeente. Concreet betekent dit dat deze stichtingen individueel hun energierekeningen ontvangen en deze betalen met de exploitatiegelden die ze ontvangen van de gemeente. Wanneer de gemeente Hof van Twente deze stichtingen actief gaat benaderen om ze aan te zetten tot het gezamenlijk inkopen van duurzame energie zijn hier financiële en duurzaamheid voordelen te behalen. Het is vervolgens aan de stichtingen om gezamenlijk met bedrijfsleven deze voordelen ook daadwerkelijk te behalen. Vaak zijn contracten jaar op jaar eenvoudig verlengd en betaalt men meer dan nodig. Wanneer op grote schaal ingekocht wordt kan men een betere prijs bedingen. Als eerste doorkijk van wat er mogelijk is er voor een concrete situatie is een offerte aangevraagd. Uitkomst is dat de betreffende accommodatie op jaarbasis 2000 euro minder voor elektriciteit zou kunnen betalen ten opzichte van wat ze nu betalen. Een besparing van 30% (+/2000 euro). Wanneer deze accommodatie een goede maatstaf is voor accommodaties van andere stichtingen is hier veel geld te besparen.

Door het financiële voordeel van deze manier van energie inkopen te verdelen tussen de stichtingen en de gemeente kan hier een win-win situatie ontstaan. Stoken op snippers snoeihout Snoeihout wordt nu nog te vaak als afval gezien. Het oogsten van snoeihout en afvoeren ervan is een kostenpost. Wat nu als we dit snoeihout in plaats van afval als een brandstof gaan zien? Waarmee de gemeente Hof van Twente ‘eigen’ gebouwen gaat verwarmen met behulp van snipperhoutketels. Dit kan een besparing opleveren op de gasrekening. Hoeveel dit op kan leveren is nog niet duidelijk omdat er binnen de gemeente geen overzicht is van het totaal geoogste hout en de kosten die hiermee gepaard gaan. Vandaar dat het van belang is om deze business case uit te werken en de goede cijfers boven tafel te krijgen. Vanuit het bedrijfsleven is er serieuze interesse om mee te investeren in hout-cv installaties. Bijkomend voordeel van deze manier van werken kan zijn dat dit zorgt voor een verdienmodel voor het in stand houden van het coulisselandschap.

Zonnepanelen op braakliggende gemeentelijke gronden De gemeente Hof van Twente is op dit moment in gesprek met marktpartijen die geïnteresseerd is in het realiseren van een zonneweide op braakliggende gemeentelijke gronden. In de gesprekken wordt verkend of realisatie haalbaar is en op welke wijze dit vorm gegeven kan worden.

15


2.7

Huidig beleid rondom duurzaamheid

De gemeente Hof van Twente kiest bij duurzaamheid voor het speerpunt energie en een brede integrale benadering hiervan. We kijken over de grenzen van de diverse beleidsterreinen heen. Op het gebied van milieu zijn vanuit het provinciaal, landelijk, Europees en internationale beleid diverse kaders gesteld die gelden voor de gemeente Hof van Twente. Met inachtneming van het definitieverschil tussen integrale duurzaamheid en milieu is in deze paragraaf een korte impressie van het huidige beleid van de andere overheden weergeven en hun relevantie voor de Hof van Twente Mondiaal Op wereldniveau bestaan diverse verdragen (b.v. Biodiversiteitsverdrag) en afspraken over behoud van biodiversiteit en klimaat doelstellingen. Deze mondiale doelstellingen worden voor Nederland geconcretiseerd via richtlijnen van Europa die omgezet moeten worden in landelijke weten regelgeving.Behandeling van verdragen valt buiten de scope van het MUD Europa Binnen de Europese Unie wordt in 2020 een aandeel van 20 procent schone energie nagestreefd waar ook de nationale overheid zich aan moet houden. Het beleid van de Europese Unie speelt een grote en toenemende rol in de energievoorziening. Het beleid is vooral gericht op het creëren van een Europese energiemarkt en de transitie naar een schone energievoorziening. Ook gelden verplichtingen ten aanzien van het bijmengen van duurzame brandstoffen. Nationaal Al vanaf de Derde Energienota (1996) is het energiebeleid van de landelijke overheid gericht op het stimuleren van een duurzame energiehuishouding. Daarbij wordt de term “duurzaam” ruim uitgelegd. Het gaat om een schone energievoorziening, maar ook om een betrouwbare en betaalbare energievoorziening. Het huidige beleid 16

voegt daaraan toe dat het realiseren van een schone energievoorziening ook kansen biedt voor Nederlandse bedrijven: een groene groei. Dit energiebeleid is vastgelegd in het Energierapport 2011 (EL&I, 2011). Eén van de doelen van het Nederlandse energiebeleid is het realiseren van een schone energievoorziening, aansluitend op de Europese ambitie om in 2050 een kooldioxide-arme economie te bereiken. Provinciaal Ook provinciaal is er veel aandacht voor duurzaamheid. In dat kader heeft de provincie prestatieafspraken gemaakt met de gemeente Hof van Twente (zie daarvoor paragraaf 3.3). Op 17 januari 2013 heeft Energiefonds Overijssel zijn deuren geopend. Ondernemingen, woningcorporaties en maatschappelijke organisaties kunnen bij het fonds terecht voor de aanvraag van participaties, leningen en garanties. Energiefonds Overijssel biedt ondernemers,

woningcorporaties en maatschappelijke organisaties de mogelijkheid hun duurzame ambities waar te maken. Het fonds heeft 250 miljoen euro beschikbaar voor projecten die energie besparen of nieuwe energie opwekken uit duurzame bronnen. Zij dragen daarmee bij aan de werkgelegenheid in de provincie en lastenbeheersing, zowel voor bewoners van huurwoningen van woningcorporaties als van bedrijven.

grootschalige aanpak is geen budget beschikbaar gesteld. Doelstelling 7 “er leven meer mensen in een duurzaam leefmilieu” is in overleg met de gemeenteraad gekoppeld aan het project/programma duurzaamheid en daarmee aan het MUD.

Voor particuliere woningeneigenaren kent de provincie Overijssel twee regelingen. De premieregeling (subsidie) voor isolatiemaatregelen en een duurzaamheidslening voor én energieopwekking, bijvoorbeeld via zonnepanelen én voor isolatiemaatregelen. Regionaal Op het niveau van de Regio Twente is de Twentse Duurzaamheidsagenda opgesteld. Hierin is als icoonproject Smart Grids opgenomen. Dit moet onder andere leiden tot betere kansen voor decentrale duurzame energieopwekking. Daarnaast zijn er 3 pijlers waarop wordt ingezet. Dit zijn achtereenvolgens: - De bouw: inzet op verduurzaming van bestaande woningvoorraad - Mobiliteit: transport is een van de belangrijkste energiegebruikers; in regioverband wordt elektrisch rijden en een fietssnelweg als maatregelen genoemd. - Energie: inzet op hernieuwbare energiebronnen samen met Twence en energieverbruik verminderen. Hof van Twente De gemeente Hof van Twente ontwikkelt zich binnen de gestelde kaders van EU, Rijk en provincie. Zij neemt haar eigen specifieke omstandigheden en mogelijkheden als uitgangspunt. Dit staat onder andere verwoord in het Collegeprogramma en het Milieubeleidsplan 2011 – 2014. Het tijdelijke programma duurzaamheid heeft een aanzet gegeven tot verduurzaming van de gemeente. Via het MUD krijgt verduurzaming van de maatschappij structureel vorm. Het MUD is tevens de concretisering van de algemene klimaaten energiedoelstellingen uit het Milieubeleidsplan 2011 - 2014 In de raad van 13 oktober 2009 is een motie aangenomen om de gemeente Hof van Twente te registreren als millenniumgemeente. Voor 17


18

3

Uitvoering 2013 – 2017

3.1

Inleiding

Voor de jaren 2014-2017 ligt de focus van het duurzaamheidsbeleid op energie en klimaat. De doelstelling van een energieneutrale gemeente Hof van Twente in 2035 lijkt nog ver weg. In deze periode komen nieuwe technieken en mogelijkheden beschikbaar. Dit betekent niet dat nu niets hoeft te worden gedaan. De gemeente Hof van Twente zet voor de termijn 2014-2017 voor de uitvoering van het duurzaamheidsprogramma in op realistische doelen die met bestaande technieken en kennis gerealiseerd kunnen worden. Daarbij gelden twee richtingen welke in de volgende paragrafen uitgewerkt en concreet worden gemaakt. Het gaat om duurzame energie opwekken (3.2) en energie besparen (3.3). Telkens is aangeven wat de impact is op people, planet en profit wordt de keuze verantwoord of en hoe dit vanuit de gemeente wordt opgepakt richting uitvoering. De voorgestelde focus voor de uitvoering ligt in een serie gesprekken met ambtenaren, burgers, bedrijfsleven, raad en college, een aantal thema-avonden en een enquête onder het hofpanel. Communicatie is essentieel voor het bereiken van de doelstelling om de bewustwording bij de doelgroepen binnen de gemeente te vergroten. In 3.4 is hiervoor een aanzet gegeven. 3.2

Duurzame energie opwekken

3.2.1 Inleiding De Hof van Twente ziet duurzaamheid als een balans tussen de 3 P’s (people, planet en profit). Ze kijkt daarbij naar haar eigen grondgebied en de periode 2014 – 2017. De gemeente Hof van Twente zet in op het opwekken van duurzame energie met name op de plekken waar energie gevraagd wordt. Dit

heeft diverse voordelen: - De opwekker kan de energie zelf gebruiken hetgeen economisch voordelig is en ook fiscale voordelen heeft. - Het bespaart transportkosten en de aanleg van extra infrastructuur. - Het is landschappelijk logisch. - Het past bij de sociaal maatschappelijke omgeving. Men ziet dat de energie gebruikt wordt waar hij nodig is; dit zal de acceptatie onder burgers vergroten. De gemeente verstaat onder duurzame energie ook dat deze energie economisch rendabel geproduceerd wordt. Dit betekent dat de gemeente niet structureel financiële steun geeft aan duurzame energieproductie. De energie opwekking moet afgezien van een aanloopfase zichzelf kunnen bedruipen. De gemeente wenst dat de samenleving in de volle breedte profiteert van duurzame energieopwekking. De revenuen moeten niet bij enkele partijen terecht komen. Via coöperatievorming en versterking van het regionale bedrijfsleven moet de hele maatschappij ervan profiteren. 3.2.2 Zonne-energie Als we kijken naar de 3p’s dan scoort zonne-energie op alle items goed. Zonnepanelen Score

people +

planet

Profit

++

+

People De maatschappelijke acceptatie van zonne-energie is doorgaans groot. Er wordt energie opgewekt waar deze ook gebruikt wordt. Visuele aspecten behoeven aandacht. Her en der in Nederland worden gezamenlijke inkoopacties voor zonnepanelen gestart waarbij mensen hun eigen wijk of dorp willen veranderen. Planet Zonne-energie is een zeer duurzame vorm van energie opwekking en de “grondstof” zon is in ruime mate voorhanden. 19


Profit Voor particulieren en MKB bedrijven is zonne-energie een economisch rendabele vorm van duurzame energie opwekking. Voor deze groepen is binnen een periode van 8 jaar de investering terug te verdienen. Het eigen dak is vaak voldoende om in de eigen elektriciteit en warmte (zonneboiler) te voorzien. Lokale installateurs geven aan dat ze mede door het project duurzaamheid meer aanvragen krijgen van burgers en MKB. Voor grootverbruikers is de terugverdientijd langer, doordat zij vanwege hun grootverbruik een fors lagere energiebelasting betalen. Hun energiekosten per kWh zijn daardoor minder hoog. Daardoor wordt het investeren in zonnepanelen voor hen minder snel interessant en zijn investeringen minder snel terug te verdienen. Ondanks dat is de gemeente Hof van Twente in gesprek met partijen die interesse hebben getoond in het gebruik van bedrijfskavels voor de realisatie van een zonnepark. Deze partijen gaan nu een haalbaarheidsonderzoek uitvoeren naar het zonnepark waarbij gepeild wordt onder de naburige bedrijven of ze willen meedoen. Uitvoering De uitvoering rondom zonne-energie richt zich op het volgende: 1. Voorlichting: zonne-energie is voor burgers en MKB al snel rendabel. Toch blijft in praktijk de realisatie nog achter. Weinig burgers en bedrijven weten hoe snel investeringen terugverdiend kunnen worden. Ook de rompslomp van de aanleg en het uitzoeken van goede panelen, leverancier en prijs is voor veel mensen een belemmering. Goede voorlichting neemt deze belemmeringen grotendeels weg. Via een uitgebreide communicatie campagne zoals beschreven in paragraaf 3.4 en vanuit het energieloket gaan we deze voorlichting voortvarend oppakken. 2. Zelf als gemeente het goede voorbeeld geven: de gemeente plaatst in principe zonnepanelen op nieuwbouw en te renoveren gemeentelijk vastgoed. Gebouwen voor het publiek zoals scholen en sportaccommodaties worden als eerste bekeken omdat daar ook de meeste uitstraling van uit gaat. Per gemeentelijk gebouw dat in eigendom blijft van de gemeente, wordt een business 20

case opgesteld waarin investering en rendement voor duurzame energie waaronder zonnepanelen terugkomen. In de business cases wordt bepaald welke investeringen er initieel nodig zijn en in welke periode deze terugverdiend gaan worden. Op basis van deze uitkomst wordt bepaald of er al dan geïnvesteerd gaat worden in de uitvoering van de voorliggende businesscase. De gemeente kijkt samen met het bedrijfsleven naar gezamenlijke investering in zonnepanelen. 3. Zachte leningen via provinciefonds voor duurzame energie: investeringen in zonne-energie zijn in 8 tot 10 jaar terug te verdienen voor huishoudens en MKB. Subsidies zijn niet meer nodig, echter de gemeente wil wel investeringen stimuleren door mensen actief te informeren over de mogelijkheden die er zijn voor laagrentende leningen uit het provinciale energiefonds. De gemeente vervult hierin een loketfunctie zodat de drempel voor onze burgers zo laag mogelijk is. 4. Open staan voor initiatieven van burgers en bedrijven: de gemeente gaat zelf geen zonneparken initiëren of exploiteren maar zij staat open voor initiatieven van derden. Zoals gezegd is de gemeente Hof van Twente al in gesprek met twee marktpartijen die hiervoor interesse hebben getoond. 5. De gemeente ziet voor de recent opgerichtte energiecoöperatie een belangrijke rol weggelegd om gebruik van zonne-energie te stimuleren. De coöperatie wordt ondersteund middels een startsubsidie maar zal uiteindelijk zichzelf moeten bedruipen. Jaarlijks wordt overleg met de energiecoöperatie gevoerd om informatie uit te wisselen en te bespreken hoe de initiatieven van gemeente en coöperatie op elkaar afgestemd kunnen worden c.q. elkaar kunnen versterken

3.2.3 Biomassa uit snoeihout en landschapselementen Biomassa heeft diverse gedaantes binnen de gemeente. Het bestaat uit de biomassa in huisvuil, uit snoeiafval of bewust geoogste landschapselementen. Als we kijken naar de 3 P’s dan scoort biomassa uit snoeihout en landschapselementen goed. Biomassa People Planet Profit Score

+

++

+

People Hier wordt goed op gescoord omdat het landschap in de gemeente goed onderhouden blijft. Burgers kunnen worden betrokken bij de oogst van biomassa. In geval van houtkachels wordt daar energie gebruikt waar het ook in de nabijheid ‘groeit’. Deze manier van omgaan met snoeihout kan consequenties hebben voor de hoeveelheid hout die er van de gemeente naar de paasvuren gaat. Daar zal een keuze in gemaakt moeten worden.

een zeer goed optie. Bijkomend voordeel is ook dat er een nieuwe economische drager ontstaat voor het coulisselandschap. Stoken op hout zou daarmee zeer goed passen binnen een duurzame gemeente. Uitvoering De uitvoering op het gebied van biomassa richt zich op het volgende: 1. Businesscase snoeiafval opzetten: Binnen de groene gemeente Hof van Twente is er veel snoeihout aanwezig. De gemeente heeft zelf veel snoeihout en ook bij boeren en andere grondbezitters is veel snoeihout beschikbaar. Snoeihout is een potentiële energiedrager. Er is ruimte, behoefte en noodzaak voor een blikverandering waarbij snoeihout in plaats van afval als grondstof voor duurzame energieproductie wordt bestempeld. Samen met andere groene reststromen zoals

Planet Vanuit de invalshoek planet betekent dit dat het coulisselandschap duurzaam in stand wordt gehouden. Veel landschapselementen hebben nu eigenlijk geen economische waarde meer. Ook ontstaat er een korte kringloop van koolstof. Profit Op dit onderdeel scoort dit goed omdat snoeisel en maaisel nu als afval wordt gezien waarvoor betaald moet worden door de gemeente. Dit gaat omgebogen worden door snoeisel en maaisel als grondstof en niet als afval te beschouwen waarmee toegevoegde waarde wordt gerealiseerd. Voor huishoudens of bedrijven die op hout willen stoken biedt dit een economisch alternatief voor stoken op gas. Binnen de gemeentegrenzen is er veel bos en landschapselementen. Deze kunnen prima dienen als basis voor brandhout voor moderne houtkachels. De terugverdientijd van dergelijke kachels ligt onder de 10 jaar. Met name voor het agrarisch bedrijfsleven, grote woningen in het buitengebied en bedrijfsgebouwen in het buitengebied lijkt dit 21


landschapsonderhoud, GFT en bermmaaisel kan en wordt gedurende de looptijd van het MUD, massa gemaakt . In een businesscase met het bedrijfsleven wordt onderzocht of en hoe deze stromen rendabel gemaakt gaan worden. In de business case wordt ook nadrukkelijk bekeken of gemeentelijk gebouwen zoals zwembaden en scholen met moderne hout-CV kachels kunnen worden verwarmd. In dat kader wordt ook beoordeeld op welke wijze in de toekomst met (de financiering van c.q. het gratis beschikbaar stellen van snoeihout voor) de paasvuren wordt omgegaan. 2. Stimuleren hout-cv ketels burgers en bedrijven: voor particulieren en MKB is het interessant om op hout te stoken. Dit vergt een forse aanloopinvestering welke daarna door lagere jaarlijkse energielasten kan worden terugverdiend. De gemeente wil faciliteren, in de vorm van actieve communicatie, aan initiatiefnemers via laagrentende leningen uit het provinciale energiefonds. De gemeente wil hierin een loketfunctie. 3.2.4 Biomassa uit mest Een andere grote bron van biomassa is de mest in het gebied. De organische stof in de mest bevat veel energie. Kijkend naar de 3 P’s dan scoort biomassa uit mest nog onvoldoende. Met name de economische haalbaarheid laat te wensen over. Biomassa-mest Score

People -

Planet ++

Profit --

People Mestvergisting is relatief nieuw in onze gemeente en kan daardoor nog niet op veel draagvlak rekenen bij omwonenden. Mensen zijn bang voor stankhinder en toename van transportbewegingen. Planet Mestvergisting heeft de potentie een grote bijdrage te leveren aan duurzame energieopwekking. Vaak is het wel zo dat er covergistingsproducten nodig zijn om de vergister goed te laten 22

draaien. Hiermee wordt in feite meer mest gecreëerd en wordt land gebruikt voor de teelt van energie. Op langere termijn is er perspectief dat de mest tot kunstmestkwaliteit kan worden opgewerkt waardoor mineralen beter kunnen worden benut en het een bijdrage kan leveren aan oplossing van het mestprobleem. Profit Deskundigen geven aan dat momenteel mestvergisting op het niveau van individuele boerenbedrijven zonder subsidie niet rendabel is. Op middellange termijn is dit naar verwachting ook niet rendabel te maken. Technologische doorbraken of forse subsidies zijn nodig om rentabiliteit voor de investeerders te verkrijgen. Uitvoering 1. De balans tussen people, planet en profit is zodanig dat mestvergisting op het boerenbedrijfsniveau niet actief gestimuleerd wordt vanuit de gemeente. 2. De gemeente heeft wel in haar nieuwe bestemmingsplan buitengebied ruimte gegeven voor ontwikkeling van mestvergisting in de toekomst. Als ondernemers zelf mogelijkheden zien zal de gemeente hierin dus faciliteren. 3. Een ander spoor zou zijn dat mestvergisting op hoger schaalniveau dan individuele boerenbedrijven wordt opgepakt. Partijen vanuit het bedrijfsleven uit de agro- en energiesector zijn hiermee bezig. De gemeente zal hierbij niet initiëren maar wil wel meedenken over mogelijke locaties binnen haar gemeentegrenzen. De provincie Overijssel is in deze verantwoordelijk voor de aanleg en beheer van het netwerk.

3.2.4 Windenergie Windturbines zijn er in allerlei soorten en maten. Afhankelijk hiervan zal de score anders uitpakken. In de analyse hieronder is uitgegaan van de gangbare modellen windturbines in Nederland van 2 tot 5 Mw. Dit zijn turbines van 100 meter en hoger.

Kijkend naar de 3 P’s dan scoort windenergie niet helemaal in balans. Windenergie Score

People --

Planet +

Profit

Hierdoor zal er weinig animo zijn voor deze ontwikkeling. Dit kan in de toekomst door technologische vernieuwingen wellicht veranderen.

+/-

People Opstellingen van grote windturbines hebben een grote impact op het landschap en de leefkwaliteit. De hoge turbines zijn van grotere afstand zichtbaar. Rondom de turbines is er toename van geluid en slagschaduw. In praktijk is er rondom locaties van windparken weinig draagvlak. In geval van actieve financiële participatiemogelijkheden vanuit de omgeving lijkt het draagvlak toe te nemen. Planet Windturbines leveren een duurzame vorm van energie. De grondstof wind is ruim voorhanden. Op nationaal schaalniveau ligt Twente niet in het meest windrijke deel van Nederland. Profit Investeringen in grootschalige windenergie kunnen momenteel goed uit dankzij de Stimuleringsregeling Duurzame Energie (SDE) subsidie. Dit is te beschouwen als de hedendaagse werkelijkheid. Het rijk denkt haar doelstellingen op het gebied van duurzame energie met name via windenergie te halen. De Hof van Twente staat niet bekend als zeer windrijke gemeente en investeringen zijn daardoor ook minder rendabel dan in windrijke gebieden. Uitvoering 1. De gemeente Hof van Twente zet niet actief in op windenergie. Grootschalige windturbines zijn op basis van een raadsbesluit momenteel niet toegestaan in de Hof van Twente vanwege de impact op het landschap en leefkwaliteit. Bij bedrijfsterreinen zullen er wel mogelijkheden blijven voor kleine masten. Dit past ook bij de visie op de energie daar op te wekken waar ze gebruikt wordt. Over het algemeen lijkt het zo dat kleine molens ook nog niet economisch rijp zijn voor grootschalige introductie. 23


3.2.5 Bodemwarmte Bij bodemwarmte zijn er grofweg twee mogelijkheden. Koude/warmte opslag en geothermie. Voor koude/warmte opslag wordt grondwater opgepompt en ‘s winters gebruikt als (basis-)verwarming van gebouwen waarna het weer de bodem wordt ingepompt. In de zomer kan het grondwater dienen als koeling. Bij geothermie wordt gebruik gemaakt van het temperatuurverschil tussen het aardoppervlak en diep in de aarde gelegen warmtereservoirs. Deze aardwarmte kan ingezet worden voor de winning van energie. Beide scoren gematigd positief. Bodemwarmte Score

People 0

Planet +/-

Profit +

People Bodemwarmte is een ‘onzichtbare’ manier van duurzame energieopwekking. Het heeft daarmee nauwelijks landschappelijke impact. De maatschappij merkt er in praktijk weinig van. Planet Op een goede manier wordt gebruik gemaakt van de aanwezige warmte in de bodem. Wel is het zo dat vanwege het verpompen het elektriciteitsverbruik hoger wordt. Bij de aanleg van het systeem moet wel rekening houden met drinkwater bescherming. Netto is de balans neutraal. Profit De bron aardwarmte is ‘onuitputtelijk’ aanwezig. De investeringskosten zijn wel relatief hoog en terugverdientijden zijn nog vrij lang. De markt heeft aardwarmte al wel ontdekt en langzaam maar zeker groeit het aantal woningen met een aardwarmte systeem. Met name bij nieuwbouw kunnen dergelijke systemen concurreren. Uitvoering Op het gebied van bodemwarmte hebben een aantal mensen uit het Hofpanel aangegeven dat ze in willen zetten op bodemwarmte. De 24

komende tijd gaat de gemeente zich verdiepen in de mogelijkheden en consequenties van aardwarmte en indien wenselijk en of noodzakelijk beleid formuleren. 3.2.6 Schaliegas en steenkoolgas Schaliegas en steenkoolgas zijn onconventionele vormen van gas die uit gesteenten worden gewonnen. Via boringen bereikt men het gesteente en vervolgens wordt onder hoge druk water, zand en chemicaliën ingespoten. Door deze grote druk breekt het gesteente en komt het gas vrij. Onconventioneel gas wordt in Nederland met name verwacht in het zuiden (schaliegas) en oosten (steenkoolgas) van het land. Hoe ondieper het gas zich bevindt, hoe goedkoper dit kan worden gewonnen. In Twente en de Achterhoek wordt vooral steenkoolgas verwacht. Hierbij is een winningsdiepte van 500 – 1.000 meter economisch het meest interessant; dat is in Twente met name bij Haaksbergen en Hof van Twente. De productie van schaliegas en steenkoolgas scoort over het geheel genomen negatief op de 3p’s Schalie/steenkoolgas Score

People --

Planet -

Profit +/-

People Het Kabinet heeft besloten, mede naar aanleiding van een advies van de Commissie voor de m.e.r., om eerst nader onderzoek (in de vorm van een structuurvisie en plan-Mer) laten verrichten welke locaties in het land het meest geëigend zijn voor eventuele proefboringen. Op die manier wil het Kabinet zich een oordeel kunnen vormen en komen enkel locaties in beeld waarvan vooraf bekend is dat de eventuele winning het meest kansrijk is en waar de gevolgen voor natuur, mens en milieu het beste kunnen worden geborgd. De verwachting is dat dit onderzoek ongeveer 1,5 jaar duurt. Pas daarna worden aanvragen voor opsporingsvergunningen weer in behandeling genomen. Voor gebieden waarvoor al een opsporingsvergunning is verleend worden met initiatiefnemers afspraken gemaakt dat zij geen stappen zetten

voordat de structuurvisie en plan-Mer duidelijkheid heeft gegeven over de meest geschikte locaties voor proefboringen. Planet Over de effecten, van het boren naar onconventioneel gas, op onze leefomgeving bestaat er nog veel onzekerheid. Onderzoeken van voor- en tegenstanders betwisten elkaar wat betreft deze effecten. Tegenstanders wijzen onder andere op het vrijkomen van grote hoeveelheden methaangas en op de vervuiling van het grondwater door het gebruik van chemicaliën. Voorstanders wijzen deze bezwaren van de hand. Profit Gezien de interesse voor proefboringen in Nederland en de opschaling van het aantal boringen naar schaliegas in de rest van de wereld lijkt deze vorm van gaswinning interessant. Echter het praktische economisch potentieel van schaliegas en de winningskosten zijn voor de Nederlandse situatie voorlopig nog onbekend. Uitvoering. De gemeente zet niet actief in op de winning van onconventionele vormen van gas (schaliegas en steenkoolgas) 3.2.7 Energiegewassen Onder energiegewassen worden gewassen zoals bijvoorbeeld wilgen, populieren, oliehoudende zaden, maïs of olifantsgras verstaan. Deze worden specifiek geteeld voor de verbranding of vergisting om energie op te wekken. Als we kijken naar de 3 P’s dan scoren energiegewassen negatief. Biomassa Score

People +/-

Planet -

Profit -

25


People De teelt van energiegewassen heeft een belangrijke impact op het landschap. Nieuwe gewassen die op grotere schaal geteeld worden veranderen het karakter van het landschap. De coulissen zullen verdwijnen bij meerjarige teelten en boomgewassen en het landschap wordt dan verdicht. De meeste bewoners zullen dat jammer vinden.

3.3

Planet De teelt van energiegewassen neemt veel ruimte in beslag. Er is wetenschappelijk discussie over de netto bijdrage van energiegewassen aan de oplossing van het klimaatprobleem. Zeker als de indirecte effecten op landgebruik worden meegenomen. Immers als er energiegewassen worden geteeld moet het voedsel of veevoer elders worden geteeld.

Prestatieafspraken provincie Wat betreft duurzaamheid zijn er medio 2012 door de gemeente Hof van Twente ook prestatieafspraken gemaakt met de provincie Overijssel. Hierin is onder andere afgesproken dat: - De gemeente afspraken maakt met woningbouwcorporaties over verduurzaming van de huursector - De provincie stelt € 40 miljoen beschikbaar voor het verstrekken van duurzaamheidsleningen en € 5 miljoen voor duurzaamheidspremies aan inwoners van Overijssel. - De gemeente een energieloket opzet. Dit loket doet inmiddels vanaf 2 januari 2013 dienst als een digitale en telefonische vraagbaak voor informatie over energiebesparing aan particulieren. Daarnaast realiseert de gemeente een fysiek energieloket waar burgers en bedrijven met duurzaamheidsvragen terecht kunnen.

Profit De rentabiliteit van energiegewassen is laag. De opbrengst per hectare in euro’s is lager dan voedsel of veevoer. Uitvoering 1. De gemeente gaat geen beleid richten op het stimuleren van energiegewassen. De gemeente heeft als visie dat landbouwgronden schaars zijn en dat deze bij voorkeur benut moeten worden voor de productie van de hoogst renderende groene grondstoffen. Dat betekent dat landbouwgrond in eerste instantie voor voedsel en veevoer. Vervolgens zijn landbouwgronden leveranciers van zogenaamde biobased materialen als grondstof voor bioplastic of vezels. Pas in laatste instantie zal de biomassa worden benut voor energie. Daarbij hecht de gemeente veel waarde aan de instandhouding van het kleinschalige coulisselandschap. Zoals al aangeven bij biomassa uit landschapselementen zet zij zich met name in om die biomassa beter te verwaarden.

26

Energiebesparing

3.3.1 Inleiding In deze paragraaf wordt energiebesparing besproken in de bestaande woningbouw (particulier en huur), bij het bedrijfsleven en in gemeentelijke gebouwen.

Prestatieafspraken woningbouwcorporaties In het kader van prestatieafspraken tussen gemeente en woningcorporaties heeft de gemeente Hof van Twente met de woningbouwcorporaties afspraken gemaakt over renovatie van de sociale huursector. De doelstelling is dat bij renovatie de woningen een beter energielabel (streven twee labelsprongen) krijgen. Uitvoering 1. Jaarlijks vindt monitoring plaats van de met de provincie en woningbouwcorporaties gemaakte prestatieafspraken

3.3.2 Besparing Als we kijken naar de 3 P’s dan scoort besparing positief. Synergie Score

People +/-

Planet +

Profit ++

People Mensen moeten aan de ene kant moeite doen voor deze gedragsverandering. De kachel een graadje lager, minder lang douchen of de was buiten drogen in plaats van in de droger doen betekent voor een aantal mensen minder comfort en meer werk. Anderzijds werken mensen aan een doel. Ze kunnen zelf concreet een bijdrage leveren. Dit geeft mensen vaak een goed gevoel. Planet De besparing levert direct resultaat op. Energie die niet wordt gebruikt hoeft niet te worden geproduceerd. Profit Energie die niet verbruikt wordt hoeft niet te worden betaald. Dit scheelt direct in de portemonnee. Uitvoering Besparing valt en staat met gedragsverandering. De kachel een graadje lager of wat eerder lager, niet alle lichten laten branden. Bewustwording is een belangrijk onderdeel hierbij. Het is zeer moeilijk om ingesleten gedrag te veranderen. Er lopen ook allerlei landelijke campagnes op dit thema. Concreet voor de hof van Twente worden de volgende acties opgepakt: 1. Slimme meters (350 stuks) worden beschikbaar gesteld door

de gemeente in de top 5 van energieverbruikende wijken. Dit om het bewustzijn te stimuleren. Dit wordt in samenspraak gedaan met energieleveranciers en de energiecoöperatie. 2. Energieprijsvraag per wijk om het energieverbruik terug te brengen; aansluitend bij de actie rondom isolatie. 3. Het onder de aandacht brengen van de reeds beschikbare gestelde leermiddelen aan scholen waarin energie en energieverbruik een thema zijn. Dit om de toekomstige generatie met een nog flexibel gedrag bewust bekwaam te laten zijn op het gebied van energie. 4. Duurzame verlichting. Uit de Hofpanel enquête zijn veel ideeën gekomen rondom het zuiniger omgaan met de straatverlichting en gemeentelijke gebouwen in de Hof van Twente. De afdeling Openbare Werken heeft een Openbaar Verlichtingsplan (OVL) opgesteld. Het OVL is door de gemeenteraad vastgesteld en bevat voorstellen hoe de gemeente de komende jaren (2013 – 2018) om gaat met deze verlichting; de provincie wordt hierbij ook betrokken vanwege de provinciale wegen in de gemeente. 3.3.3 Isolatie Als we kijken naar de 3 P’s dan scoort isolatie zeer goed. Isolatie en besparing Score

People ++

Planet

Profit

++

++

People Het maatschappelijk draagvlak voor deze maatregelen is vaak groot. Omwonenden en bewoners zelf hebben weinig last van de maatregelen. Aanpassing leidt doorgaans tot meer wooncomfort. Er moet aandacht zijn voor voldoende ventilatie in verband met het binnen leefklimaat. Planet De winst voor het milieu is snel gerealiseerd. De snelste manier om klimaatdoelstellingen te realiseren is een goede isolatie. 27


Profit Veel van de isolatiemaatregelen hebben een terugverdientijd van vier a vijf jaar. Dit geldt voor huizen van voor de jaren 80 die vaak slecht geïsoleerd zijn. Vanaf medio jaren 80 zijn de eisen rondom isolatie voor nieuwbouw langzaam maar zeker steeds verder aangescherpt via het Bouwbesluit. Het economisch rendement is vaak groot en het daalt direct neer bij de mensen in de eigen portemonnee. De energiemeters gaan gewoon minder hard lopen. Bovendien levert dit werkgelegenheid op voor regionale bouwbedrijven. Uitvoering Zuinig met energie omgaan belangrijk. Er valt nog heel veel te winnen via isolatie. Vaak zijn dergelijke besparingsmaatregelen met name voor oudere woningen ook economisch zeer rendabel. Met name isolatie van woningen en gebouwen leidt tot energiebesparing. Als gemeente gaan we samen met de energiecoöperatie en woningcorporaties en bouwpartijen hierop inzetten via voorlichtingsacties en stimulering. We gaan met deze partijen een actieplan ontwikkelen om slecht geïsoleerde woningen een aantal energielabels omhoog te brengen. Het actieplan wordt afgestemd met de wijkgerichte aanpak voor uitvoering van de 2.0 Regeling provincie Overijssel bij particuliere woningeigenaren. We denken hierbij aan de volgende gerichte acties: 1. Bewustwording van woningeigenaren stimuleren via herhaalde aandacht voor isolatie en ook de economische voordelen daarvan in het Hofweekblad; bijvoorbeeld elke week een persoonlijk energieverhaal van mensen die zonnepanelen hebben, geïsoleerd hebben, of juist heel veel energie gebruiken. 2. Energie prijsvraag welke wijk het energieverbruik het meeste omlaag kan brengen in een jaar. 3. Er zijn hotspotkaarten gemaakt van gebieden met relatief veel gasverbruik. Voorstel is de 5 hoogste hotspot postcodegebieden intensief te benaderen om met bewoners te verduurzamen. Dit zijn de gebieden met in potentie de meeste winst. Via een voorlichtingsavond of inloopmiddagen in de wijk worden mensen geïnformeerd over de mogelijkheden. Daarbij wordt voor een aantal typische woningen en gezinsopbouwen 28

voorgerekend wat de investering en terugverdientijd is. Mensen kunnen zich aanmelden voor maatregelen en er zal dan een gezamenlijke aanbesteding plaatsvinden aan een aantal regionale bouwpartijen uit de markt. Indien financiering een probleem is voor mensen wordt bekeken of via het provinciefonds een voorfinanciering mogelijk is waarna de mensen met de besparing op hun maandelijkse energielasten in 5 jaar aflossen. 4. Deelname aan het energiefonds wordt actief gestimuleerd om te treffen duurzaamheids maatregelen te faciliteren. Communicatie is daarbij van groot belang. Afstemming vindt plaats met de provincie Overijssel. 3.3.4 Slimme koppelingen tussen bedrijven

Met slimme koppelingen tussen bedrijven wordt bedoeld dat bedrijven die warmte nodig hebben bijvoorbeeld warmte afnemen van bedrijven die restwarmte produceren. Ook warmtekrachtkoppeling (WKK) is een voorbeeld van samenwerking tussen bedrijven die elektriciteit nodig hebben en bedrijven die warmte nodig hebben. Bij WKK’s wordt de warmte die vrij komt bij het produceren van energie, omgezet in nieuwe energie. Tussen bedrijven wordt de energie in balans gebracht op het niveau van bedrijfsterreinen. Hof van Twente ziet hier een belangrijke rol weggelegd voor het bedrijfsleven zelf (bv ondernemersverenigingen). Als we kijken naar de 3 P’s dan scoren slimme koppelingen tussen bedrijven goed. Synergie Score

People +/-

Planet ++

Profit +

People Aan de ene kant scoort het positief omdat bedrijven in hun uitstraling naar buiten dit kunnen gebruiken en omdat samenwerking tussen bedrijven ook weer tot nieuwe menselijke contacten leidt. Anderzijds maakt het dat er wel afstemming nodig blijft tussen bedrijven. Bedrijven gaan op bedrijfsterreinniveau nog meer samen werken met elkaar. Dit

mag continuïteit van individuele bedrijven niet in gevaar brengen.

3.4

Planet De besparingen zorgen ervoor dat er minder uitstoot van CO2 is.

Inleiding De inwoner bepaalt onafhankelijk van hoe het huis eruit ziet voor een groot gedeelte hoeveel elektriciteit er gebruikt wordt. Voor het warmteverbruik ligt er een duidelijke relatie met de omvang van de woning en de isolatie.

Profit De besparingen leveren concreet geld op. Anderzijds zullen er ook nieuwe leidingen en koppelingen tussen de bedrijven moeten worden aangelegd. Voor bijvoorbeeld het geleiden van restwarmte van het ene bedrijf naar het andere. Dit zal enerzijds kosten met zich mee brengen maar ook weer werkgelegenheid opleveren. In potentie bieden slimme koppelingen tussen bedrijven goede mogelijkheden voor ondernemers om maatschappelijk verantwoord te ondernemen en op substantiële schaal energie te besparen. Het vergt wel een lange termijn visie. Dit draagt veel bij aan het duurzame imago van de ondernemingen waar in toenemende mate ook door de markt naar gevraagd wordt. Uitvoering 1. De gemeente wil meedenken over een pilot-businesscase om een bedrijfsterrein een duurzaam bedrijfsterrein te maken. De gemeente verwacht initiatief van de ondernemers (in onderlinge samenwerking of via ondernemersverenigingen) in het licht van maatschappelijk verantwoordelijk ondernemen. Centraal staat daarbij het ontwikkelen van slimme koppelingen.

Communicatie

Ingesleten gedrag van mensen is moeilijk te veranderen. Het vergt langjarige inzet om structureel mensen aan het denken te zetten over energie en hun daadwerkelijk hun handelen te laten veranderen. Communicatie is van groot belang om die bewustwording en gedragsverandering in gang te zetten. Daarvoor is een blijvende campagne nodig die op diverse manieren mensen en bedrijven spiegels voorhoudt en mogelijkheden toont. Uitvoering 1. De gemeente stelt in 2013 een communicatiecampagne op rondom energie en klimaat voor de periode 2013-2017. De rode draad van de campagne is dat we richting 2035 naar 100% duurzame energie willen in de Hof van Twente. Daarover moeten we blijvend en via diverse gremia communiceren. Hieronder volgt een aantal ideeën welke verder via afzonderlijke voorstellen worden uitgewerkt in de campagne: - Letterlijk zichtbaar zijn met duurzaamheid; bijvoorbeeld via groene leds op strategische plaatsen (zoals de verlichting op bedrijfsterrein Zenkelsdamshoek of hoofdinvalswegen Hof van Twente) en via informatieborden met energieverbruik. - Wekelijkse katern in Hofweekblad onder de naam ‘Mijn Energie’ waarin burgers en bedrijven hun energieverbruik laten zien en vertellen over hun energiegebruik; bijvoorbeeld mensen die zonnepanelen hebben aangelegd of hebben geïnvesteerd in isolatie. Maar ook grote bedrijven die veel energie gebruiken. - Tellers die meelopen op het gemeentehuis en andere publieke gebouwen zoals scholen die laten zien hoeveel energie er 29


- - - - -

-

gebruikt of beter nog bespaart is. Organiseren van een energieprijsvraag voor wijken Slimme-meter projecten organiseren, hierbij gaan we ook bekijken welke innovatieve apps er allemaal zijn. Waarmee energieverbruik gecontroleerd en gestuurd kunnen worden. Bouwbedrijven en installateurs uit de gemeente uitdagen om proactief te zijn rondom duurzame energie en besparing. De hotspotkaarten en jaarlijkse energieverbruik van de Hof van Twente als geheel tonen aan de bevolking. Afstemmen met energiecoöperatie en met haar afstemmen wie wat doet Interne communicatie binnen de gemeente stroomlijnen via een geregeld energie/duurzaamheidsoverleg en gezamenlijke integrale communicatie. Via het gemeentelijk (fysiek) energieloket worden verenigingen en stichtingen en MKB-bedrijven geattendeerd op financieringsmogelijkheden voor duurzaamheidmaatregelen uit het Energiefonds van de provincie Overijssel.

Communicatie zal daarnaast plaats vinden de kanalen; www.hofvantwente.nl, www.energielokethofvantwente.nl en via het fysieke energieloket aan de frontoffice in het gemeentehuis.

30

4 4.1

Gemeentelijke organisatie

winters.

Inleiding

Samen met onze burgers blijven we op deze manier werken aan integrale duurzaamheid en klimaat en energie in het bijzonder. De gemeentelijke organisatie geeft zelf het goede voorbeeld door voor zichzelf de lat wat hoger te leggen.

Als gemeente hebben we de afgelopen twee jaar veel geld en energie geïnvesteerd in de uitvoering van het initiatiefvoorstel duurzaamheid van de gemeenteraad. De gereserveerde budgetten zijn momenteel uitgegeven. De vraag die voor lag is hoe gaan we nu verder? De eerste optie is dat het geld op is en we klaar zijn. Burgers en bedrijfsleven moeten nu zelf aan de slag. Of kiezen we voor een tweede optie waarbij we als gemeente actief doorgaan om samen met onze inwoners en bedrijfsleven de ambitie om de gemeente Hof van Twente energie neutraal te maken in 2035 invullen. De eigen organisatie maken we al in 2030 klimaat-/ energieneutraal. Zoals te lezen in voorgaande hoofdstukken gaan we voor de tweede optie. Het lange termijn doel is in de tijd nog ver weg. Daarom stellen we voor de korte termijn – de periode 2013- 2017 – een aantal concrete doelstellingen: - - - -

Eind 2015 willen we dat de huishoudens in de Hof van Twente netto 3% minder energie gebruiken ten opzichte van het jaar 2012. Eind 2017 willen we dat de huishoudens in de Hof van Twente netto 10% minder energie gebruiken ten opzichte van 2012. De gemeentelijke organisatie gaat in 2015 netto 10% minder energie gebruiken dan in 2012. Eind 2017 gaat de gemeentelijke organisatie netto 20% minder energie gebruiken dan in 2012.

Deze doelstellingen zijn meetbaar via de gebruiksgegevens van Enexis en Cogas waarbij we wel corrigeren voor eventueel strenge of milde

In dit hoofdstuk wordt ingegaan op wat er van de gemeentelijke organisatie gevraagd wordt om de gewenste ambities ook daadwerkelijk te realiseren. 4.2

Activiteiten planning

In bijlage 1 vindt u de activiteitentabel met een nadere uitwerking per activiteit. 4.3

Personeel

Voor realisatie van de geformuleerde ambitie wordt voor de jaren 2014 tot en met 2017 een structurele personele inzet verwacht van 0,7 fte. Dit is onderverdeeld in de uitvoering van communicatie over duurzame energie en klimaat (0,1 fte) en de invulling van de projectleider duurzaamheid (0,6 fte). In aanvulling op deze structurele inzet wordt een incidentele personele inzet verwacht van 0,1 fte in 2014 voor het opzetten van de businesscase snoeiafval en 0,2 fte in 2014 en in 2015 voor de uitvoering van het, met subsidie van de provincie al functionerende, energieloket. Voor deze benodigde personele inzet is binnen de gemeente structureel beschikbaar 0,5 fte. Tevens is voor de jaren 2014 en 2015 (in relatie tot het energieloket) 0,2 fte beschikbaar. Het gaat met name om interne uren voor de gemeentelijke organisatie. Echter bij de projectleider duurzaamheid is het voorstel om dit een duofunctie te laten zijn van een interne en een externe kracht. Waardoor 31


kennis van de ambtelijke organisatie en gemeentelijke beleidsterreinen gekoppeld wordt aan up-to-date kennis van ontwikkelingen en relevante spelers op het gebied van duurzame energie. 4.4

Financiën

Kosten De activiteiten die zijn opgenomen om de ambities voor de eerste periode van 2014 – 2017 waar te maken, leiden tot het volgende kostenplaatje. - € 54.250 externe kosten die jaarlijks terugkomen - € 14.000 interne kosten die jaarlijks terugkomen (personeel; 0,7 fte – 0,5 fte) - € 7.000 interne kosten, eenmalig in 2014 (personeel 0,1 fte). De gemeente heeft nog geen standpunt ingenomen over de, in de vorige paragraaf voorgestelde, invulling van het projectleiderschap in een duofunctie (0,3 fte intern en 0,3 fte extern). In bovenstaande berekening van de kosten is uitgegaan van een volledige interne invulling van het projectleiderschap. Indien er voor gekozen wordt het projectleiderschap als een duofunctie in te vullen, dan zullen de kosten met circa € 12.000 stijgen. Revolverend fonds/ energieloket De burgers en ondernemers van de gemeente Hof van Twente willen we goed gebruik laten maken van de middelen uit het revolverend Energiefonds van de provincie Overijssel. Hiervoor is er een zogenaamd energieloket opgezet. Burgers en bedrijven die gebruik willen maken van het fonds van de provincie kunnen zich hier melden. Zo worden ze laagdrempelig wegwijs gemaakt in de mogelijkheden die het fonds biedt. Door extra in te zetten op het energieloket denkt de gemeente het aantal deelnemende mensen te kunnen vergroten. Veel burgers en bedrijven zijn nu niet of nauwelijks op de hoogte van de mogelijkheden. De bij de provincie Overijssel beschikbare middelen kunnen met zachte leningen duurzaamheidsprojecten in de gemeente ondersteunen. Het 32

gaat daarbij om investeringen vanuit de burgers en MKB bedrijven en daarnaast om investeringen binnen de gemeentelijke organisatie. De investeringen moeten leiden tot een lagere jaarlijkse energierekening waarmee de lening en investering wordt terugbetaald over een periode van bijvoorbeeld 10 jaar. Het geld komt gewoon weer terug in het revolverend fonds waarna het door de provincie opnieuw kan worden ingezet. Het is dus geen subsidie maar een voorinvestering. Winst vanuit businesscases Vanuit de businesscases snoeiafval en gemeentelijk vastgoed wordt een positief financieel resultaat verwacht door besparing op de huidige kosten voor snoeiafval en energie. De businesscases moeten uitwijzen welke financiële winst hier te behalen is. Overwogen kan worden de winst beschikbaar te stellen voor uitvoering van in het duurzaamheidsprogramma opgenomen activiteiten. Financiering In dit Meerjarenuitvoeringsprogramma duurzaamheid is inzichtelijk gemaakt welke bedragen de komende 4 jaar benodigd zijn voor het behalen van de gemeentelijke duurzaamheidsambities. De gemeente Hof van Twente zet daarbij in op het verkrijgen van fondsen vanuit de EU, het rijk, provincie en regio. Hiermee wil zij de gemeentelijke bijdrage naar beneden brengen. Tevens zou de mogelijke winst uit business cases gebruikt kunnen worden om de extra kosten te dekken. 4.5

Afweging ambities versus financiën

Inzetten op duurzaamheid kan veel betekenen voor de burgers in de Hof van Twente. Er liggen daarvoor veel goede mogelijkheden en kansen. Van het switchen van energieleverancier tot je woning of bedrijf volledig energie neutraal maken. Het kan direct geld en milieu voordelen opleveren. Echter veel mensen weten niet welke kansen er liggen en als ze het wel weten dan is het lastig om deze kansen zelf te benutten. Ook als gemeente hebben we niet altijd even goed in de gaten gehad welke kansen er liggen op dit terrein. Door een actieve rol te blijven spelen op het gebied van duurzaamheid gaan we gezamenlijk met de burgers inzetten op het zo goed mogelijk benutten van de kansen die er liggen.

Gedurende de looptijd van het project duurzame gemeente is er veel interactie geweest tussen de uitvoerders van het project en betrokken burgers en ondernemers. Belangstelling voor georganiseerde bijeenkomsten was veelal boven verwachting. Uit deze belangstelling blijkt dat er vanuit de bevolking behoefte is aan gemeentelijk ondersteuning op dit gebied. De burger verwacht dit van de gemeentelijke organisatie. In de enquête die gehouden is onder het Hofpanel gaf 82% van de mensen aan dat de gemeente ook in de toekomst in moet blijven zetten op duurzaamheid. Veel ideeën rondom duurzaamheid zijn aangedragen door de burgers. In dit duurzaamheidprogramma hebben we geprobeerd de hoofdlijn van alle aangedragen ideeën te verwoorden. Wanneer de gemeente in blijft zetten op duurzaamheid moet er ook de mogelijkheid zijn om ook in te gaan op individuele ideeën die er leven bij de burgers in de gemeente Hof van Twente. Het draagvlak voor duurzaamheid onder de bevolking is zeker aanwezig. Hoe ga je in tijden van bezuinigingen financiële ruimte maken voor de benodigde investeringen? Dit zal niet altijd gemakkelijk zijn. Om ook ten aanzien van duurzaamheid duidelijke keuzes te kunnen maken hebben we in de bijlage een activiteitentabel opgenomen. Waarin keuzes zijn gemaakt en acties in de tijd zijn geprioriteerd. Op de lange termijn levert investeren in duurzaamheid zonder meer winst op voor de inwoners en bedrijven in de gemeente Hof van Twente. Voor de gemeentelijke organisatie zullen de investeringen naar onze inschatting direct rendement opleveren. Verduurzaming van gemeentelijke gebouwen, verlichting en groenbeheer leidt tot een aantal zogenaamde ‘quick wins’. De projectleider duurzaamheid zal zich in eerste instantie met name richten op het verzilveren van deze ‘quick wins’ en naar verwachting zichzelf en de investeringen in het duurzaamheidsprogramma terugverdienen. 4.6

Borging

op termijn integrale duurzaamheid te verwezenlijken. Dit betekent in essentie dat integraal moet worden gedacht en heeft als consequentie dat er op termijn (verwachting voor 2017) door de komst van onder andere de Omgevingswet, minder sectorale en meer integrale beleidsnota’s komen. Anderzijds blijft het realiseren van integrale duurzaamheid mensenwerk. Er zal letterlijk over bestaande kaders gedacht moeten gaan worden. Een open ontwikkelende houding van de gehele organisatie is daarbij essentieel. Integrale duurzaamheid wordt verankerd in de gemeentelijke bedrijfsvoering en haar beleid op de volgende wijze. Integrale duurzaamheid: · Krijgt een eigen specifieke en overkoepelende plek binnen de organisatie (via aanpassing Organisatiebesluit). Duurzaamheid speelt op veel beleidsterreinen en kan daarom niet zonder meer onder de bestaande beleidsstructuren worden gehangen. Duurzaamheid vergt een integrale benadering van meerdere beleidsterreinen. · Wordt opgenomen in het format adviesnota en raadsvoorstel (n.a.v. uitkomst themabijeenkomst College met onderwerp inkoop- & aanbestedingsbeleid en duurzaamheid); · Wordt een terugkerend onderdeel in visiebladen van programmabegroting. · Wordt via een duurzaamheidscheck op relevante raadsbesluiten meegenomen. Wanneer de raadsagenda bekend is, wordt van te voren bekeken op welke agendapunten er mogelijk duurzaamheidsvoordelen behaald kunnen worden. · Krijgt een plek in de organisatie via een projectleider duurzaamheid. Om duurzaamheid ook echt te borgen binnen de organisatie moet er permanent iemand verantwoordelijk zijn voor duurzaamheid. Een projectleider duurzaamheid gaat deze rol vervullen. Deze persoon is het aanspreekpunt voor de afspraken die gemaakt zijn in het MUD en is tevens een aanjager en bewaker binnen de organisatie.

Duurzaamheid is binnen de gemeentelijke organisatie (nog) niet vanzelfsprekend. De ambitie van de gemeente Hof van Twente is om 33


4.7

Monitoring

Via de Bestuursrapportages en jaarverslagen wordt verantwoording afgelegd over de ingezette middelen en de bereikte resultaten. Voorstel is om na twee jaar een evaluatie te doen van het programma. Waarin bekeken wordt of de gestelde doelen gehaald zijn of dat we als gemeente bij moeten gaan sturen. Daarnaast zal het energieverbruik en de opwekking van duurzame energie in de gemeente jaarlijks in beeld worden gebracht via een serie kengetallen en een update van de hotspotkaarten. Dit is ook een belangrijk onderdeel van de communicatie. Er wordt nauwkeurig gemeten hoeveel energie er in de Hof van Twente wordt verbruikt, hoeveel er duurzaam is opgewekt en welke trends er gaande zijn ten opzichte van het voorgaande jaar of jaren. Uit deze manier van monitoring valt af te leiden of de gemeente op koers ligt of dat extra inspanningen noodzakelijk zijn. Tevens zal er via een meting in het Hofpanel na 2 jaar en na 4 jaar, na vaststelling van het MUD door de raad, volgens dezelfde opzet als de nulmeting uit 2012, gekeken worden of communicatie rondom duurzaamheid de bewustwording bij de burgers heeft vergroot.

34

5

Tot slot

Met de uitvoering van dit duurzaamheidsprogramma gaat de gemeente Hof van Twente ontwikkelingen rondom duurzaamheid aanjagen, mensen en organisaties enthousiastmeren en stimuleren. We willen op korte termijn concrete resultaten halen. Al in 2017 willen we als gemeentelijke organisatie 20% reductie realiseren van ons eigen energiegebruik. Onze burgers stimuleren we om in dezelfde periode tenminste 10% in energieverbruik terug te gaan. Daarmee zetten zowel de gemeentelijke organisatie als de inwoners van de Hof van Twente de eerste concrete stappen richting de ambitie om energieneutraal te worden. De gemeente wil vaart maken met investeren in duurzaamheid. Niet alleen omdat het ‘moet’, maar vooral ook omdat het kansen biedt voor de leefomgeving, sociale cohesie en zeker ook voor onze economie. Wij dagen de burgers, ondernemers en maatschappelijke organisaties uit om samen met de gemeentelijke organisatie de weg van duurzaamheid in te slaan.

35


36

Bijlagen 1. Activiteitentabel en nadere uitwerking per activiteit 2. Resultaten Hofpanel peiling

37


Bijlage 1

38

Activiteitentabel en nadere uitwerking per activiteit

Een deel van de activiteiten in de tabel spreken voor zich. Enkele verdienen een nadere toelichting; wat gaat er nu precies gebeuren? Hierop volgend hebben we deze activiteiten nader uitgewerkt. Tussen haakjes de verwijzing naar de betreffende paragraaf in het MUD. Communicatie(3.4) Doel van de communicatie rondom duurzaamheid is door de heldere boodschap dat we in 2035 energie neutraal willen zijn, onze burgers, het bedrijfsleven en het ambtelijk apparaat bewust te maken van het belang van duurzaamheid en de mogelijkheden die er zijn om je eigen omgeving te verduurzamen. Deze partijen bewust maken van hun houding en gedrag ten aanzien van duurzaamheid is van groot belang om de ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen voor de hele gemeente te halen. Uitvoeringspunten communicatiecampagne: - Bezien mogelijkheden berichtgeving over het gemeentelijk energieloket communiceren via informatieborden bij kernen - Gemeentelijke inspanningen voor energiebesparing hebben ook een meerwaarde als communicatiemiddel. Aan elk voorstel daartoe wordt in overleg met het cluster communicatie binnen de afdeling Algemene Zaken daartoe en communicatieparagraaf toegevoegd. Samen met Openbare Werken wordt bekeken op welke (tenminste 4) plekken in de gemeente groene leds gerealiseerd kunnen worden. Dit wordt meegenomen in de uitwerking van het openbaar verlichtingsplan door de afdeling Openbare Werken. - Tenminste tweewekelijks wordt er na vaststelling van het MUD door de raad tot 1 juli 2014 een katern in Hofweekblad geplaatst onder de naam ‘Mijn Energie’ waarin burgers en bedrijven hun energieverbruik laten zien en daarover vertellen. Het gaat bijvoorbeeld om mensen die zonnepanelen hebben aangelegd of die hebben geïnvesteerd in isolatie; ook komen er stukken over bedrijven en hun energie verbruik. - Plaatsing van één informatiebord/tv scherm in het gemeentehuis in overleg met de afdelingen Publiekzaken, I&A en Openbare Werken die het energieverbruik en het opgewekte duurzame

- -

-

-

vermogen aan energie laten zien van de gemeente en haar publieke gebouwen. Onderdeel van deze informatie zijn ook de hotspotkaarten en het jaarlijkse energieverbruik van de Hof van Twente als geheel tonen aan de bevolking. Eind 2014 moet dit gerealiseerd zijn. Organiseren van een jaarlijkse energieprijsvraag voor wijken; ingezet wordt op deelname van tenminste 15 wijken/ buurtschappen per jaar. Jaarlijks wordt in overleg met de bedrijfscontactfunctionaris een bijeenkomst georganiseerd met bouwbedrijven en installateurs om te kijken wat we samen kunnen doen om pro-actief te zijn rondom duurzame energie en besparing. Halfjaarlijks overleg met de energiecoöperatie Hof van Twente om algemene ontwikkelingen rondom duurzaamheid en specifieke ontwikkelingen in Hof van Twente af te stemmen. Interne communicatie over duurzaamheid voor het ambtelijk apparaat, het kader en de Ondernemingsraad stroomlijnen via een halfjaarlijks duurzaamheidsoverleg voorafgaand aan het overleg met de energiecorporatie en de raad. Meting in het Hofpanel na 2 jaar en na 4 jaar na vaststelling van het MUD door de raad volgens dezelfde opzet als de nulmeting uit 2012 om te kijken of communicatie rondom duurzaamheid de bewustwording bij de burgers heeft vergroot.

Ondersteunen energiecoöperatie(4.4) Doel van de energiecoöperatie is dat burgers van de gemeente zelf initiatieven ontplooien op het gebied van duurzame energie. In andere gemeenten zijn voorbeelden van succesvolle energiecoöperaties aanwezig die een belangrijke voortrekker kunnen zijn bij ontwikkelingen rondom duurzaamheid. Uitvoering - Eenmalige startsubsidie van 14.500 duizend euro Businesscases gemeentelijk vastgoed(3.2.2) Doel van de businesscases gemeentelijk vastgoed is om het vastgoed waar mogelijk te verduurzamen. Basis hiervoor is de notitie “Toekomst 39


vastgoed gebouwen, onderzoeksrapport verkenningsfase van januari 2012” met de daarin opgenomen uitkomsten van de energiescans die in 2010 zijn uitgevoerd voor 42 gemeentelijke gebouwen. De notitie bevat een lijst met investeringen in gebouwen of installaties die binnen 10 jaar terug kan worden verdiend met lagere energiekosten. Uitvoering - Uit de notitie worden in overleg met de gebouwbeheerder, in 2014 de tien gebouwen geselecteerd met de meeste potentie voor verduurzaming in de praktijk. Voor deze gebouwen worden business cases uitgewerkt waarbij wordt bekeken of de potentie ook daadwerkelijk kan worden gerealiseerd. Uit de energiescans uit 2010 blijkt dat er voor een investeringsbedrag van circa 300 duizend euro ligt voor de 42 gemeentelijke gebouwen, die binnen 10 jaar terugverdiend kan worden. Daarbij komt nog de snelle ontwikkeling en prijsdaling van zonne PV en zonnecollectoren; deze zijn nu sneller terug te verdienen dan in 2010 toen de energiescans zijn opgesteld. Met een marktpartij is voor een case een doorrekening gemaakt waarbij zonne PV voor een sporthal in circa 10 jaar terug te verdienen is. Met een aanvullende 500 duizend euro zal naar inschatting voor circa 10 gebouwen het elektriciteitsverbruik met PV panelen gedekt kunnen worden. Deze zullen zich ook in circa 10 jaar terug verdienen. - In de loop van 2015 wordt in overleg met de gebouwbeheerder met in acht name van de uitgangspunten in eerder genoemde “vastgoednotitie” voor nog eens 10 gebouwen business cases gemaakt waarbij ingezet wordt op maatregelen die zich binnen 10 jaar terugverdienen. De business cases zullen indien nodig aan de raad ter goedkeuring worden voorgelegd. In de loop van 2014 en het voorjaar van 2015 worden deze cases dan uitgevoerd. De uitkomst van de business cases wordt voor de zomer van 2015 geëvalueerd. Bij succes(winstgevend en vermindering gebruik fossiele brandstoffen) worden in het najaar van 2015 voor 10 andere gebouwen business cases opgesteld en in 2016 uitgevoerd. - Onderdeel van de business cases is te verkennen of de investeringsgelden kunnen worden gedekt via het provinciale 40

-

-

energiefonds. Onderdeel is eveneens of een verrekening kan plaatsvinden met de exploitatielasten van de diverse gebouwen. De totale begroting voor eerder genoemde 42 gebouwen wordt geschat op circa 200.000 euro voor de investeringen in gebouwen en installaties en een aanvullende investering van circa 500.000 euro in zonne PV en mogelijk ook zonnecollectoren. Dit betekent dat er circa 700.000 euro geïnvesteerd zou moeten worden bij haalbare businesscases tot 2015. De investeringen worden in ca. 10 jaren terugverdiend. Voor vermeden energiegebruik zijn er geen jaarlijkse kosten meer. Dit zal op termijn resulteren in fors lagere exploitatielasten. Verduurzaming van gemeentelijke gebouwen biedt werkgelegenheid voor de regionale installateurs, resulteert in minder uitstoot van CO2 en de gemeentelijke gebouwen vervullen dan een voorbeeldfunctie voor burgers en bedrijven. Tevens wordt geanticipeerd op wettelijke regelgeving dat gemeentelijke gebouwen een energielabel moeten hebben.

-

Gezamelijke inkoop van duurzame energie. In overleg met de afdeling Faza, c.q. de inkoop coördinator wordt in het najaar van 2013/voorjaar 2014 in het kader van aanbesteding (14 Twentse gemeenten en de Veiligheidsregio) van gas- en elektra inkoop voor 2016 tot en met 2018 bekeken hoe het voordeligst duurzame energie ingekocht kan worden.

-

In overleg met de afdeling Maatschappelijke Ontwikkeling en het cluster vastgoed van de afdeling Openbare Werken wordt in het voorjaar van 2014 bekeken of besparingen gerealiseerd kunnen worden door bijvoorbeeld gezamenlijke inkoop van duurzame energie. Hiervoor zal ook contact opgenomen worden met stichtingen en verenigingen. Als voorbeelden worden genoemd scholen en sociaal culturele centra. De eerder genoemde “vastgoednotitie” en de binnenkort door de raad te behandelen “Deelnotitie Accomodatiebeleid” worden daarbij betrokken.

Projectleider duurzaamheid(4.5) Doel van de projectleider is dat hij/zij verantwoordelijk is om de

doelstellingen van het MUD te bewaken en ontwikkelingen die daaraan bijdragen aan te jagen. Deze persoon moet de business cases trekken en binnen de organisatie en naar buiten toe een spil en aanspreekpunt zijn voor kansen voor duurzame ontwikkelingen.

Inzet op hotspotgebieden en slimme meters(3.3.3/3.2.3) Doel van deze inzet is om in 5 wijken mensen actief te stimuleren hun energieverbruik omlaag te brengen. In deze top-5 geselecteerde wijken wordt nu bovengemiddeld veel energie verbruikt.

Business case snoeiafval(3.2.3) Doel van de businesscase is om groene reststromen van de gemeente in plaats van afval een waardevolle grondstof te laten zijn. In eerste instantie voor duurzame energie maar mogelijk ook voor andere vormen van hergebruik. Momenteel kost de afzet van groene reststromen geld. Onduidelijk is precies hoeveel dit is voor de totale groene reststromen binnen de gemeente. Als er van een kostenpost een neutrale post kan worden gemaakt is dit al een financiële winst voor de gemeentelijke organisatie.

Uitvoering - In de vijf kernen worden na vaststelling van het MUD door de raad in 2013 themabijeenkomsten, die zijn afgestemd met de wijkgerichte aanpak vanuit de provinciale 2.0 regeling, georganiseerd. Op de bijeenkomsten krijgen mensen voorlichting over hoe ze hun energieverbruik omlaag kunnen brengen en welke mogelijkheden er financieel (energiefonds provincie) zijn om ook daadwerkelijk aan de slag te gaan. Bij deze avonden worden ook lokale ondernemers (installateurs en bouwbedrijven) betrokken die een rol kunnen spelen in het verduurzamen van woningen. In totaal worden er dus 5 themabijeenkomsten gehouden in oktober 2013 tot en met januari 2014. Deze avonden worden georganiseerd door de projectleider duurzaamheid in combinatie met de afdeling communicatie. Voorafgaand aan de avond worden bij tenminste twee voorbeeldwoningen in de wijk door een EPA-adviseur energiescans uitgevoerd. Deze energiescans met de bespaaradviezen dienen als leidraad voor de avond om de aanwezigen te laten zien wat wijkbewoners kunnen doen en verdienen met energiebesparing. De twee voorbeeldwoningen komen ook terug in ‘Mijn Energie’ zoals genoemd in de communicatie campagne. - Er komen 350 slimme meters beschikbaar (tegen gereduceerd tarief voor rekening van eigenaar woning) voor mensen in de hotspot gebieden die aan de slag willen met duurzame energie. Met deze meters wordt de bewustwording van hun energieverbruik van mensen vergroot. - 5 nog te selecteren wijken gaan in onderlinge competitie bepalen welke wijk een buurt BBQ wint. De wijk die in één jaar tijd haar energieverbruik het meest omlaag heeft gebracht wint deze BBQ. - Na 2013 zullen bij succes ook andere wijken op dezelfde manier benaderd worden.

Uitvoering - In beeld brengen welke tonnages groene reststromen er binnen de gemeente vrijkomen en welke afzet en prijzen daarmee annex zijn. - De externe projectbegeleider van het deelproject “duurzame gemeente” binnen het programma duurzaamheid heeft al gesprekken gevoerd met geïnteresseerde marktpartijen om hout-CV ketels te exploiteren. Deze marktpartijen zullen worden uitgenodigd om een business case rond te rekenen met daarbij de intentie om bij een haalbare business case de meest veelbelovende verder uit te werken tot een concrete investering. We maken daarbij gebruik van de kennis en innovatie die er binnen het bedrijfsleven beschikbaar is. De voorkeur gaat ook uit naar een case waarbij het groene restmateriaal in de gemeente zelf wordt gebruikt. - De gemeente gaat niet zelf investeren in materieel en gebouwen voor het uitvoeren van deze cases. De case is gericht op een duurzame samenwerking met één of enkele marktpartijen op de lange termijn waarbij de groene reststromen van de gehele gemeente kunnen worden ingezet.

41


42

Bijlage 2

Resultaten Hofpanel peiling 

     

                       

43


 





 

  

   

 



 

  





 



 

  



 

   







 

 

  

    



   



    

  

























 

 

  









 







  







 

 

 

 

 

  

































































       





  

        



   





 



 

 



 



 



 

  







44





 











     

    



















 







 



































  







   

  

 



 















   



   

 

 





 









 



    









     









 















 



 

 























 







 

 





    



 



 



                  



     



  

 

 

 



 















  

  

  

  

  

  

  















  

  

  

  

  

  

  









































































 



45






 

   

     





 



 





   



 

 

 







 

 





 



 

 















       

 



 

























 









  

   

   







  









































































 















































  

 

  



     



 

46



 

 

     

        

   

 



 















  

  

   

      

    

 

    



  



















   

  

  





 







  



   

     









47




   







                                            

 



             



 



                                    



 

48

 

49


ROM3D | Schoneveldsweg 7 | 7495 PE | Ambt Delden | 0546-333966 | www.rom3d.nl

Energiek Rentmeesterschap Op weg naar een duurzaam klimaat in de Hof van Twente

Recommend Documents