Een Praktische Kijk op Mededingingsrecht Europees / Belgisch
Frank Wijckmans Herlinde Burez 5 mei 2011
M inerv ast raat 5 • 19 30 ZAV EN TEM • T +32 ( 0) 2 275 00 75 • F +32 ( 0) 2 275 00 70 • w w w .co nt rast -l aw .be
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
2
1. Bouwstenen • Kartelverbod
• Concentratiecontrole
• Staatssteunverbod
=
Art.101/102 VWEU
=
Art. 2/3 WBEM
=
Verordening 139/2004
=
Art. 6 et seq WBEM
=
Art. 107/108 VWEU
3
1. Bouwstenen
Art. 101(1) VWEU = Basisverbod • 2 of meer ondernemingen • Merkbare beperking mededinging • Oogmerk of effect • Effect op tussenstaatse handel
4
1. Bouwstenen – Art. 101(1) VWEU
2 of meer ondernemingen?
• Intra-groep theorie (Parker pen) • Agentuur
5
1. Bouwstenen – Art. 101(1) VWEU
Wat is een onderneming? = Functioneel criterium Voorbeeld: Overheid die economische activiteiten verricht (VDAB)
6
1. Bouwstenen – Art. 101(1) VWEU
Merkbare Beperking? De minimis bekendmaking (marktaandeel)
Horizontaal = 10% Verticaal
= 15%
(zaak Widmer) Maar:
Zwarte lijst – parallelle netwerken (5%) 7
1. Bouwstenen – Art. 101(1) VWEU
Oogmerk of Effect?
Oogmerk
Criterium?
Meetbaar?
Effect
9
1. Bouwstenen – Art. 101(1) VWEU
Effect Tussenstaatse Handel? • Bekendmaking • Actueel / potentieel • Quid indien binnen eenzelfde lidstaat (vb. architecten)
10
1. Bouwstenen
Art. 101(3) VWEU = Vrijstelling • Test • Individueel • Groepsvrijstelling
11
1. Bouwstenen – Art. 101(3) VWEU
Test • Bijdrage tot verbetering productie / verdeling producten /
technische of economische vooruitgang • Billijk aandeel ten gunste gebruikers
• Enkel beperkingen onmisbaar bereiken doelstellingen • Geen mogelijkheid tot uitschakeling mededinging
12
1. Bouwstenen – Art. 101(3) VWEU
Art. 101(3) VWEU = Vrijstelling Individueel
Vroeger: ex ante
Nu: ex post
Groepsvrijstelling
13
1. Bouwstenen – Art. 101(3) VWEU
Groepsvrijstelling Concept? Art. 101 VWEU
=
Groepsvrijstelling (verordening)
=
Individuele beoordeling
≠
Aanmelding
14
1. Bouwstenen – Art. 101(3) VWEU
Groepsvrijstelling Welke? • R&D overeenkomsten • Specialisatieovereenkomsten • Technologieoverdracht (octrooi/ know-how licenties) • Motorvoertuigendistributie • Verticale overeenkomsten • Sectorspecifieke groepsvrijstellingen 15
1. Bouwstenen
Kartelverbod speelt … • Civielrechtelijke nietigheid (Art. 101(2) VWEU) (absoluut / openbare orde) • Administratieve geldboetes
• Private vorderingen schadevergoeding • Strafsancties
16
1. Bouwstenen – Gevolgen
Kartelverbod speelt Civielrechtelijke Nietigheid Voorbeeld: • Niet-concurrentiebeding
• Exportverbod • Prijsafspraak
Onafdwingbaarheid Geen grond tot beëindiging 17
1. Bouwstenen – Gevolgen
Kartelverbod speelt Geldboetes • 2008
Autoglasproducenten
1,383,896,000 EUR
• 2009
Gas
1,106,000,000 EUR
• 2007
Liften en roltrappen
992,312,300 EUR
• 2010
Luchtvrachtvervoer
799,445,000 EUR
• 2001
Vitaminen
790,505,000 EUR
• 2007
Gas geïsoleerd schakelmateriaal
750,712,500 EUR
• 2008
Paraffinewas
676.011.400 EUR
• 2010
LCD
648,925,000 EUR
• 2010
Badkameruitrustingen
622,250,782 EUR
• 2006
Synthetisch rubber
519,050,000 EUR 18
1. Bouwstenen – Gevolgen
Kartelverbod speelt Schadevergoeding • Problemen (zie: “Passing-on”) • Initiatieven Commissie
19
1. Bouwstenen – Gevolgen
Kartelverbod speelt Strafsancties • In België slechts in geval van openbare aanbesteding (artikel 314 SW)
MAAR: OESO “Economic Survey 2009” • Wel USA, UK, Ierland, Cyprus, Estland, Griekenland
20
1. Bouwstenen
Art. 102 VWEU = Verbod Misbruik van Machtspositie • 1 onderneming volstaat • Machtspositie Onafhankelijk marktgedrag
• Misbruik • Effect op tussenstaatse handel
21
1. Bouwstenen – Art. 102 VWEU
Machtspositie Meten • Relevante markt Product / dienst Geografisch (vb. vrachtwagens)
• Marktaandeel zeker niet heilig, maar toch nuttig 50% 40% + begeleidende elementen
Hoewel: krantenpapier 22
1. Bouwstenen
Art. 102 VWEU = Verbod Misbruik van Machtspositie • Sanctionering • Zware boetes in het kader van artikel 102 VWEU: – Telefonica: in 2007 boete van EUR 151 mio – Microsoft:
in 2004 boete van EUR 497 mio in 2008: dwangsom van EUR 899 mio
– Wanadoo:
in 2003 boete van EUR 10,35 mio
– Intel:
in 2009 boete van EUR 1,06 miljard (4% omzet Intel in 2008) 23
1. Bouwstenen
Verhouding Europees - Belgisch • Convergentieleer
• Decentralisatie
24
1. Bouwstenen
Concentratiecontrole (Summier) • Aanmeldingsplicht drempels • Schorsingsplicht (closingvoorwaarde) • Significante belemmering daadwerkelijke mededinging
25
1. Bouwstenen
Staatssteun (Brandend actueel) Steun = met overheidsmiddelen bekostigd • Budgettaire impact
• Alle niveaus
26
1. Bouwstenen – Staatssteun
Staatssteun • De minimis (principe = 200.000 EUR / 3 jaar) • Groepsvrijstelling (Vo. 800/2008) • Goedkeuring Commissie • Crisis: tijdelijk kader voor staatssteun (“temporary framework for state aid measures”)
27
1. Bouwstenen – Staatssteun
Staatssteun Goedkeuring Commissie (Art. 108(3) VWEU) • Schorsingsplicht • Directe werking
28
1. Bouwstenen
Afrondend
• Veel theorie
• Tijd voor de praktijk
29
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
30
2. Horizontale Afspraken • Actuele concurrenten • Potentiële concurrenten – Productendimensie – Geografische dimensie
31
2. Horizontale Afspraken • Volstrekt onschuldig
• Doodzonden (“Black List”; “Hardcore”) • Te toetsen
32
2. Horizontale Afspraken
Volstrekt Onschuldig Geen merkbare impact op concurrentiegedrag = start kaartersclub
33
2. Horizontale Afspraken
Doodzonden • Prijsafspraken • Geografische marktverdeling • Verdeling klanten • Productiebeperking • Vervalsing openbare aanbesteding (“Bid rigging”)
34
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Prijsafspraken
Marktspelers spreken af tegen welke prijs verkocht wordt Uitschakeling onderlinge concurrentie
35
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Prijsafspraken Quid effect op prijsniveau?
= “Cheaters” Oogmerk volstaat
36
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Prijsafspraken Ik zit plots in kartelmeeting Wat doe ik? = Publiek distantiëren = Stilzitten en zwijgen niet genoeg
37
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Prijsafspraken Hoe aan het licht? • Klacht • Ex officio reëel? • Clementie Klokkenluider 38
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Prijsafspraken Klokkenluider • Boete weg of reductie • Volledige medewerking • “Prijzen” aan de meet
39
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Geografische Marktverdeling • Grote Europese speler (“GE”)/
Grote Aziatische speler (“GA”) • GE/GA = JV voor Azië
GE
= Europa
• GA wil naar Europa komen GE insisteert op Europese JV met GA 40
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Geografische Marktverdeling = Schakelt concurrentie uit door territoria te verdelen
Middel om tot hogere prijzen te komen
41
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Verdeling Klanten • GE en GA stellen vast dat Japanse klanten in Europa liever bij GA kopen • Afspraak GE/GA GA mag rechtstreeks in Europa verkopen, maar enkel aan Aziatisch cliënteel.
42
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Klantenverdeling • Recent
=
“Car Glass”
• Spelers?
=
Asahi, Pilkington, Saint-Gobain, Soliver
• Waar?
=
Hotels en luchthavens te Parijs, Frankfurt en Zaventem
• Wat? = Overleg om bij aanbestedingen van automobielfabrikanten de autoglasleveringen onder elkaar te verdelen en de marktaandelen
van elke individuele autoglasproducent op Europees niveau zo stabiel mogelijk te houden. De kartelleden wezen elkaar o.a. autoglasleveringen voor nieuw te produceren automodellen toe. 43
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Klantenverdeling Boetes zijn niet mals! Clementiekorting (%)
Clementiekorting (EUR)
Boete (EUR)
Saint-Gobain (Frankrijk)
0
Asahi/AGC Flat Glass (Japan)
50
Pilkington (VK)
0
370.000.000
Soliver (België)
0
4.396.000
Totaal
896.000.000 113.500.000
113.500.000
1.383.896.000 44
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Verdeling Klanten Extreme Vorm = “Bid Rigging” Pro forma meedoen = Schijn van concurrentie Reëel = Klanten verdeeld Dus: Handhaving hoger prijsniveau
45
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Productiebeperking • Kampioenen OPEC • Aanbodreductie Schaarste-effect Prijsniveau hoger Dus: Productiebeperking = Afgeleide prijsafspraak
46
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Doodzonden • Inbreuk Art. 101(1) VWEU • Geen vrijstelling (Art. 101(3) VWEU)
• Geen de minimis – geen groepsvrijstelling • Enorm hoge boetes
47
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Boeteoverzicht 2008 Saint Gobain
Autoglasproducenten
EUR 896.000.000
2009 E.ON
Gas
EUR 553.000.000
2009 GDF Suez
Gas
EUR 553.000.000
2007 ThyssenKrupp
Liften en roltrappen
EUR 479.669.850
2001 Hoffmann-La Roche Vitaminen
EUR 462.000.000
2007 Siemens AG
Gas geïsoleerd schakelmat. EUR 396.562.500
2008 Pilkington
Autoglasproducenten
EUR 370.000.000
2010 Ideal Standard
Badkameruitrustingen
EUR 326.091.196
2008 Sasol
Paraffinewas
EUR 318.200.000
2010 Air France/KLM
Luchtvrachtvervoer
EUR 310.080.000 48
2. Horizontale Afspraken – Doodzonden
Belgische praktijk • Chemische sector (Bayer e.a.) totale boete: 487 755 EUR • Radiatoren-kartel (Radson e.a.) totale boete: 3 539 527 EUR • Ferrero (“hub and spoke” kartel) onontvankelijk
• BSE kartel lopend 49
2. Horizontale Afspraken
Te Toetsen Types • Gemeenschappelijke R&D • Gemeenschappelijke productie ook specialisatie • Gemeenschappelijke commercialisatie • Gemeenschappelijke aankoop
50
2. Horizontale Afspraken – Te Toetsen
Analysekader • Excuus voor doodzonde? = “over and out”
• Marktpositie spelers? “De minimis” (10%)
• Afweging vrijstellingsvoorwaarden Voorbeeld: Gemeenschappelijke aankoop
51
2. Horizontale Afspraken – Te Toetsen
Gemeenschappelijke Aankoop Voorbeelden: • Supermarkten vormen aankoopgroeperingen • Autofabrikanten kopen samen alternatoren aan bij Bosch
52
2. Horizontale Afspraken – Te Toetsen
Gemeenschappelijke Aankoop • Excuus voor doodzonde • Spelers hebben samen klein marktaandeel • Hoofdvragen – Belang inkoop voor totale prijs? – Belang inkoop op totale verkopen leverancier?
53
2. Horizontale Afspraken – Te Toetsen
Gemeenschappelijke Aankoop • Geen groepsvrijstelling
– Wel: Horizontale richtsnoeren • Geen bevestiging door kartelautoriteit mogelijk
• “Self-assessment” Rechtsonzekerheid
54
2. Horizontale Afspraken
Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht • Studiedocument OFT (December 2004) • Consultatie Zweedse kartelautoriteit
• Belgisch initiatief • Horizontale Richtsnoeren
55
2. Horizontale Afspraken
Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht • Ontmoetingsplaats concurrenten • Vals gevoel veiligheid
• Eerste Belgische horizontale zaken
56
2. Horizontale Afspraken
Horizontale Federaties Bijzondere Aandacht
Wat concurrenten niet rechtstreeks kunnen, kan ook niet via de omweg van de federatie
57
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
58
3. Verticale Afspraken Basiskenmerk Participanten staan op andere trede van de productie/distributieladder
Dus: • Leveringscontracten • Distributiecontracten • Licentiecontracten 59
3. Verticale Afspraken
Basiskenmerk Bij voldoende interbrand (horizontale) concurrentie wegen beperkingen van de intraband concurrentie al snel minder zwaar door
60
3. Verticale Afspraken – Distributie
Juridisch Kader Verordening 330/2010 Verticale afspraken Verordening 461/2010 Motorvoertuigen
Sinds 1 juni 2010
61
3. Verticale Afspraken – Distributie
Juridisch Kader Geen grote veranderingen tegenover Verordening 2790/99
Autodistributie aligneert zich meer en meer op het algemene regime
62
3. Verticale Afspraken – Distributie
Basisoverzicht • Niet-exclusieve distributie • Exclusieve distributie
• Kwalitatieve selectieve distributie • Kwantitatieve selectieve distributie
• Franchising • Agentuur
63
3. Verticale Afspraken – Distributie
Case Study (Honda) • Zware motorfietsen bijna auto’s = Technisch hoogwaardig – kwalitatieve voorstelling – dienst na verkoop – etc. • Lichte motorfietsen bijna fietsen = Technische minder complex – lagere prijs – minder kwaliteitseisen verdeelpunt
64
3. Verticale Afspraken – Distributie Case Study (Honda)
• Zware motorfietsen = hoge marges – Parasitaire concurrentie – Parallelhandel (containers)
= Demotiverend • Lichte motorfietsen = beperkte marge – Weinig ruimte voor parasitaire concurrentie – Hoe meer hoe liever
65
3. Verticale Afspraken – Distributie Case Study (Honda)
Zware Motorfietsen • Keuze voor selectieve distributie – Objectieve kwaliteitseisen – Non-discriminatie – Geen doorverkoop buiten netwerk (vb. aan freeriders)
• Keuze voor kwantitatief systeem – Verschil met louter kwalitatief – Bescherming netwerkleden 66
3. Verticale Afspraken – Distributie Case Study (Honda)
Lichte Motorfietsen • Keuze voor niet-selectieve distributie Redenen
• Keuze tussen exclusief/ niet-exclusief Overwegingen
67
3. Verticale Afspraken – Distributie
Basisoverzicht • Invloed op prijs wederverkoper
• Territoriale beperking actieradius • Territoriale bescherming • Klantenbeperking • Klantenbescherming • Beperkingen inzake leveringsbron
• Niet-concurrentieverplichting 68
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Verticale Prijsbinding • Vaste prijs
OK
• Opgelegde minimumprijs
OK
• Opgelegde maximumprijs
=
OK
• Aanbevolen prijs
=
OK
69
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Verticale Prijsbinding • US Supreme Court Leegin Creative Leather Product Inc. v/ PSKS Inc, 27 maart 2007
• Economische logica • Volkswagen AG (2001) – Boete? 30.960.000 EUR – Wat?
VW verplichtte haar Duitse distributeurs om de richtprijs voor de nieuwe Passat aan te houden
70
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Beperkingen Import/Export • Basisonderscheid: – Intracommunautair
– Naar derde landen
• Intracommunautair verbod Introductie nieuw product/aanboren nieuwe markt Daarbuiten = “doodzonde”
71
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Beperkingen Import/Export • Selectieve systemen
= Onoplosbaar • Exclusieve systemen = Onderscheid actieve/ passieve verkoop
72
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Beperkingen Import/Export • Opel Nederland BV (2000) – Boete? 43.000.000 EUR – Wat?
Maatregelen om dealers ervan te weerhouden auto’s aan buitenlandse klanten te verkopen (rechtstreekse instructies + quota verkoop binnen Nederland + bonussen)
73
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Beperkingen Import/Export • Peugeot (2005) – Boete? 49.500.000 EUR – Wat?
Beperking van uitvoer door Nederlandse Peugeot
dealers (deel van vergoeding NL Peugeot dealers afhankelijk van bestemming + rechtstreekse druk, vb. dreiging om minder voertuigen te leveren)
74
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Niet-concurrentiebeding Principe Verordening 330/2010 • Bepaalde duur 5 jaar (max.) • Niet automatisch hernieuwbaar
75
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Toepasselijkheid groepsvrijstelling Marktaandeellimiet = 30% Wat boven 30%? Logica limiet?
76
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
Wat als je door rood licht rijdt?
Zwarte lijst
“Grote” schade
Voorwaarden
“Beperkte” schade
77
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
“Grote” Schade • Beperking
Afdwingbaar
• Groepsvrijstelling buiten spel • Kans op individuele ontheffing? Evolutie! • Geen de minimis
78
3. Verticale Afspraken – Distributie Rode Stoplichten
“Grote” Schade Case Study: De “chique” hemden van • Doorverkoop Spaanse zaak aan Makro • Façonnable Verbod doorverkoop = selectief systeem • Export naar Makro Is er een selectief systeem? 79
3. Verticale Afspraken
Afrondend • Specialistenwerk • Parallel Europees/Belgisch mededingingsrecht • Op papier Marktrealiteit
80
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
81
4. Misbruik van Machtspositie
4. Misbruik van Machtspositie • Art. 102 VWEU = Verbod op misbruik van machtspositie • Ingrediënten: machtspositie + misbruik • Machtspositie op zich niet verboden! • “Verantwoordelijkheid” (Michelin)
82
4. Misbruik van Machtspositie
Dominantie United Brands: “Dat de in dit artikel bedoelde machtspositie betrekking heeft op een economische machtspositie van een onderneming, die deze in staat stelt de instandhouding van een daadwerkelijke mededinging in de relevante markt te verhinderen doordat zij sterk genoeg is zich in belangrijke mate onafhankelijk van haar concurrenten, afnemers en uiteindelijk de consumenten te gedragen.”
83
4. Misbruik van Machtspositie
Indicatie machtspositie • Marktaandeel • Belemmering van de markttoegang • Structuur van de onderneming • Deep pockets
• Schaalvoordelen • Gedrag • Performantie • … 84
4. Misbruik van Machtspositie
Machtsmisbruik Michelin: “Het verbod van artikel 86 om misbruik te maken van een machtspositie
op de markt, voor zover de handel tussen lidstaten daardoor ongunstig kan worden beïnvloed, ziet op gedragingen die de structuur kunnen beïnvloeden van een markt waar juist door de aanwezigheid van de bedoelde onderneming, de mededinging is verzwakt, en die met andere middelen dan bij een normale, op ondernemingsprestaties berustende competitie van goederen of diensten gebruikelijk zijn, het behoud of de ontwikkeling van het nog op die markt aanwezige concurrentieniveau
kunnen verhinderen.” 85
4. Misbruik van Machtspositie
3 Categorieën Misbruik
• Uitbuiting (excessieve prijzen) • Uitsluiting (leveringsweigering, tying, roofprijzen) • Discriminatie (geografisch + prijs)
86
4. Misbruik van Machtspositie
Case Study (Akzo) • Product?
Benzoyl peroxide
• Slachtoffer?
ECS (kleine benzoyl peroxide leverancier)
• Akzo = Dominante speler op de benzoyl peroxide markt • Product gebruikt in bloem en plastiek • Dreiging ECS uit de bloem markt te drijven als deze niet stopt toe
te leveren aan de plastiek industrie (predatory pricing + prijsdiscriminatie klanten ECS)
87
4. Misbruik van Machtspositie – Case Study (Akzo)
Hof van Justitie • Misbruik = objectief te benaderen • Dus: kosten + strategie evalueren Prijs < gemiddelde variabele kost = misbruik
GVK < prijs < GTK = misbruik indien strategie om concurrent te verdrijven
88
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
89
5. Concentratiecontrole 1.
Basisteksten (Europees en Belgisch)
2.
Toepassingsvoorwaarden (Europees en Belgisch)
3.
Gevolgen van toepasselijkheid concentratiecontrole
4.
Test
5.
Procedure
90
5. Concentratiecontrole
1. Basisteksten • Europees: Verordening (EG) nr. 139/2004 van 20 januari 2004 betreffende de controle op concentraties van ondernemingen (“concentratiecontroleverordening”) + Uitvoeringsverordening en diverse mededelingen Meer info:
http://ec.europa.eu/comm/competition/mergers/legislation/legislation.html
• Belgisch: Wet tot bescherming van de economische mededinging, gecoördineerd op 15 september 2006 (“WBEM”) Meer info: http://www.mineco.fgov.be/organization_market/competition/home_nl.htm 91
5. Concentratiecontrole
2. Toepassingsvoorwaarden (Europees en Belgisch) 1. Bestaan van een “concentratie” (duurzame wijziging van zeggenschap – “controle”) 2. Overschrijden omzetdrempels (exclusieve werkterreinen – “one stop shop”)
92
5. Concentratiecontrole
Verplichte Aanmelding EU 1. Totale wereldwijde omzet > EUR 5 miljard en 2. Minstens 2 ondernemingen EU-omzet elk > EUR 250 miljoen
OF 1. Totale wereldwijde omzet > EUR 2,5 miljard en 2. Totale omzet in minstens 3 lidstaten > EUR 100 miljoen en
3. In elk van die 3 lidstaten, minstens 2 ondernemingen omzet > EUR 25 miljoen en 4. Minstens 2 ondernemingen elk EU-omzet > EUR 100 miljoen
IN BEIDE GEVALLEN TENZIJ Elke betrokken onderneming > 2/3 totale EU-omzet in 1 lidstaat 93
5. Concentratiecontrole
Verplichte Aanmelding België 1. Totale Belgische omzet betrokken ondernemingen > EUR 100 miljoen en 2. Tenminste twee betrokken ondernemingen elk een
Belgische omzet > EUR 40 miljoen
94
5. Concentratiecontrole
3. Gevolgen van Toepasselijkheid Concentratiecontrole • Voorafgaande aanmelding van de concentratie bij de Europese Commissie of de Belgische Raad voor de Mededinging (ook andere bevoegde nationale mededingingsautoriteiten) • Opschorting van totstandbrenging van de concentratie: m.a.w. goedkeuring van concentratie is een noodzakelijke vereiste voor closing 95
5. Concentratiecontrole
4. Test Materiële toetsing Heeft de concentratie tot gevolg dat een daadwerkelijke mededinging op de Europese / Belgische markt of een
wezenlijk deel daarvan op significante wijze wordt belemmerd (m.n. door het in leven roepen of versterken van een machtspositie)?
96
5. Concentratiecontrole
5. Procedures • Normale procedure
– De initiële fase – Fase I – Het onderzoek ten gronde – Fase II – België + politieke fase • Vereenvoudigde procedure
97
5. Concentratiecontrole
Europees Initiële Termijn
Verlengingen
1ste Fase 2de Fase
25 wd
+ 10 wd bij verbintenissen + 10 wd bij verzoek tot verwijzing naar LS
90 wd
+ 15 bij verbintenissen na 55 wd na inleiding 2de fase
Belgisch Initiële Termijn
Verlengingen
40 wd
+ 15 wd bij verbintenissen + evt. verlenging door partijen verzocht
60 wd
+ 20 wd bij verbintenissen + evt. verlenging door partijen verzocht
98
Overzicht 1. Bouwstenen 2. Horizontale afspraken 3. Verticale afspraken 4. Misbruik van machtspositie 5. Concentratiecontrole 6. Staatssteun
99
6. Staatssteun I.
Toepassingsgebied Artikel 107(1) VWEU
II.
Methodologie voor de staatssteun analyse
III.
Aanmeldingsprocedure
100
6. Staatssteun
I. Toepassingsgebied Artikel 107(1) VWEU Staatssteun is onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt (Artikel 107(1) VWEU) … “Behoudens de afwijkingen waarin dit Verdrag voorziet, zijn steunmaatregelen van de staten of in welke vorm ook met staatsmiddelen bekostigd, die de mededinging door begunstiging van bepaalde ondernemingen of bepaalde producties vervalsen of dreigen te vervalsen, onverenigbaar met de gemeenschappelijke markt, voor zover deze steun het handelsverkeer tussen de lidstaten ongunstig beïnvloedt”
… maar is niet per se verboden 101
6. Staatssteun – I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU
Bouwstenen Steunmaatregelen 1. Overdracht staatsmiddelen 2. Economische begunstiging
3. Bepaalde ondernemingen of bepaalde producties (selectiviteit) 4. Vervalsing van de mededinging 5. Beïnvloeding handelsverkeer 102
6. Staatssteun – I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU
1. Overdracht Staatsmiddelen = Direct of indirect gebruik makend van staatsmiddelen en toewijsbaar aan de Staat • Geen overdracht noodzakelijk, maar een financiële impact op het Staatsbudget is vereist (HvJ C-379/98, Preussen Elektra, 13 maart 2001)
103
6. Staatssteun – I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU
2. Economische Begunstiging = Een economisch voordeel die de onderneming onder normale marktvoorwaarden niet had ontvangen. • Voorbeelden: Subsidies, belastingsvrijstelling, zekerheden,… • Test: “Private Investeerder”
104
6. Staatssteun – I. Toepassingsgebied Art. 107(1) VWEU
3. Selectiviteit = Steun ten voordele van bepaalde ondernemingen of producties (dus geen sectoren)
4. Vervalsing mededinging 5. Beïnvloeding mededinging de minimis Verordening
105
6. Staatssteun
II. Methodologie voor de Staatssteun Analyse 1. De minimis Verordening 1998/2006 2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening 800/2008
3. Individuele Analyse: richtsnoeren, kaderregeling, …
106
6. Staatssteun – II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse
1. De minimis Verordening • Plafond: 200.000 EUR aan een onderneming in 3 fiscale jaren
• Vermoeden geen beïnvloeding van interstatelijke handel en vervalsing mededinging • Geen staatsteunmaatregel
107
6. Staatssteun – II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse
2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening •
Plafonds + voorwaarden voor iedere categorie
•
Geen aanmelding voor staatsteun onder de GVV (wel monitoring)
108
6. Staatssteun – II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse
2. Algemene Groepsvrijstelling Verordening Categorieën • Steun voor KMO’s
• Tewerkstelling
• Steun voor O&O
• Durfkapitaal
• Regionale ontwikkeling
• Milieumaatregelen
• Opleiding
• Ondersteuning starters
109
6. Staatssteun – II. Methodologie voor de Staatsteun Analyse
3. Individuele Analyse Als de minimis verordening en GVV niet van toepassing zijn:
Richtlijnen, Kaderregelingen, Mededelingen Aanmelding bij de Commissie Standaard analyse of Gedetailleerde analyse
110
6. Staatssteun – II. Methodologie – 3. Individuele Analyse
Regionale Ontwikkeling •
Richtlijnen Nationale Regionale Ontwikkeling 2007-2013 (Pb C 45, 04.03.2006, blz. 13)
Horizontale Maatregelen •
Communautaire Kaderregeling voor Onderzoek en Ontwikkeling en Innovatie (Pb C 323, 30.12.2006, blz. 1)
•
Communautaire Richtsnoeren voor Milieubescherming (Pb C 82, 01.04.2008, blz. 1)
•
Communautaire Richtsnoeren Risico Kapitaal voor KMO’s (Pb. C 194, 18.08.2006, blz. 2) 111
6. Staatssteun – II. Methodologie – 3. Individuele Analyse
Economische Crisis •
2009-2011: Tijdelijke communautaire kaderregeling inzake staatssteun ter stimulering van de toegang tot financiering in de huidige financiële en economische crisis (Pb C 83, 07.04.2009, blz. 1) – verlengd tot
31.12.2011
•
2008: Mededeling van de Commissie betreffende de toepassing van de artikelen 87 en 88 van het EG-Verdrag op staatssteun in de vorm van garanties (Pb C 155, 20.06.2008, blz. 10) 112
6. Staatssteun
III. Aanmeldingsplicht Basis • Ex ante aanmelding: Staatsteun die niet onder de minimis verordening of GVV valt, moet aangemeld worden bij de Commissie.
• Stand still verplichting: Steun mag niet toegekend worden vooraleer de Commissie deze goedgekeurd heeft (Artikel 108(3) VWEU).
113
6. Staatssteun – III. Aanmeldingsplicht
Procedurele Verordening 659/1999 • Preliminair onderzoek • Formeel onderzoek
114
6. Staatssteun
Afrondend • Vrij technische materie
• Verhoogde aandacht binnen het bedrijfsleven • Shift van Europese afdwinging naar nationale afdwinging
115
M inerv ast raat 5 • 19 30 ZAV EN TEM • T +32 ( 0) 2 275 00 75 • F +32 ( 0) 2 275 00 70 • w w w .co nt rast -l aw .be