Een park vóór en dóór Rotterdammers, in het hart van de stad

Een park vóór en dóór Rotterdammers, in het hart van de stad

Inleiding Binnen de Stadsdriehoek ontbreken parken. Ook in de directe omgeving van de binnenstad is (verblijfs) groen schaars. De openbare ruimtes zijn stenig en hard. Rotterdam etaleert zichzelf echter met initiatieven als het Rotterdam Climate Initiative en als duurzame stad. Hier willen we op aansluiten met het Stadsinitiatief Stadswaterpark. Dit drijvende park biedt meerwaarde voor de verschillende doelgroepen die Rotterdam rijk is. Het Stadswaterpark vult het vacuüm van de groene leegte in de binnenstad en sluit aan op verscheidene beleidsdocumenten van de Gemeente Rotterdam. De grootste openbare plekken in de stadsdriehoek - het Stadswater, Delftsevaart, het Hang en Stokviswater worden nu niet voldoende benut. Vanuit die gedachte is het Stadsinitiatief Stadswaterpark ontwikkeld. Het Stadswaterpark verbetert de ervaring van het water, vergroot en vergroent de verblijfskwaliteit van het Laurenskwartier en het verbeterd de waterkwaliteit en vergroot de biodiversiteit van de binnenstad. Het systeem is flexibel en ‘plug&play’ en bedacht om op termijn op andere plekken in Rotterdam ingezet te kunnen worden.

verschillende doelgroepen. Zo is een natuurspeelplek bedacht aan het Hang voor de kinderen van de nabijgelegen basisscholen Willibrord en Jan Prins. Bij de Steigerkerk is er plek gereserveerd voor een stilteplek of openbare gebedsplek. Horeca ondernemers krijgen de kans om een duurzaam drijvend paviljoen met terras te huren. Sportvoorzieningen zijn gepland op verschillende plekken, zoals bijvoorbeeld pannaveldjes. Uitgangspunt bij de ontwikkeling is om bewoners en ondernemers een stem en verantwoordelijkheid te geven in de ontwikkeling van het park. Zo ontstaat een park vóór en dóór Rotterdammers, een echt Stadswaterpark.

Het Stadswaterpark is bedacht vanuit de gedachte dat de maatschappelijke gelden van het Stadsinitiatief een maximaal economische, maatschappelijke en duurzame spinoff creeeren. TEEBstad toont dat groen loont. Het projectgebied aan het Hang, Delftse Vaart en Stokviswater kennen weinig verblijfswaarde en hebben een groot verbeterpotentieel. Om deze gebieden te transformeren tot hoogwaardige en groene openbare verblijfsgebieden is een grote investering vereist. De verwachte baten zijn hierdoor ook groot en zorgen voor een beter imago van het Laurenskwartier, de binnenstad en Rotterdam als geheel. Stichting Stadswaterpark is in oprichting.

Het Stadswaterpark zal fungeren als verbindend element tussen belangrijke ‘hotspots’ in de binnenstad: van de Witte de Withstraat tot de Pannekoekstraat en van de Hofbogen tot aan de Wijnhaven. Zo ontstaan nieuwe aantrekkelijke routes in de binnenstad, die het klimaat voor bewoners en voor ondernemers zal verbeteren. De reeds ingezette gebiedsontwikkeling wordt versterkt en maakt zo toekomstige verdichting mogelijk. Het Stadswaterpark wordt een park voor en door alle Rotterdammers. Het kent verschillende plekken voor

3

Team Stadswaterpark

Comité van aanbeveling

BOKKERS VAN DER VEEN architecten & planners

Bokkers van der Veen is een architectenbureau van 4 medewerkers met een groot netwerk. Bokkers van der Veen werkt in interdisciplinaire teams van meubel tot metropool aan de leefomgeving met de mens centraal.

Advies- en ingenieursbureau Witteveen+Bos biedt waardevolle adviezen en hoogwaardige ontwerpen op het gebied van water, infrastructuur, ruimte, milieu en bouw.

De volgende personen vinden stadsinitiatief Stadswaterpark van groot belang voor Rotterdam. Wichard de Wolf WJ Investments Roelof Eleveld Directeur Bureau Externe Betrekkingingen INHolland

dok010 is een wijkontwikkelingsmaatschappij, die zich richt zich op bevolkingsgroepen voor wie nog veel kansen onbenut zijn gebleven. dok010 toont aan dat rendement en economisch nut optimaal zijn wanneer betrokkenheid bij de doelgroep maximaal is.

Sezer ontwikkelt, onderzoekt, adviseert en voert projecten uit op het terrein van diversiteit.

4

Stichting Jong Haventalent organiseert de verkiezing van het Jong Haventalent. De stichting is een samenwerking van Jong Havenvereniging Rotterdam, het Havenbedrijf Rotterdam, Watertalent en LINK.

Ton Legerstee Accountmanager Zadkine en Hoger Onderwijs Senior beleidsadviseur Jeugd Voorzitter OR + Vz. cie TIJ Gemeente Rotterdam Peter Lems

Stichting Stad op het water

Jacob Bac Projectleider Port of Rotterdam Jong Haventalent 2012

Bureau voor off- en online communicatie met Rotterdamse aanpak. Wij bedenken en realiseren gerse communicatieuitingen.

Gerrit Peekstok Accountmanager Nederlands Loodswezen Voorzitter Jong Havenvereniging Hans Vervat Rotterdams ondernemer

Partners Stadsinitiatief Stadswaterpark wordt door de volgende organisaties financieel ondersteund, ieder op hun eigen manier. Deze organisaties zetten zich actief in voor de realisatie van het initiatief door middel van vrijwilligers, kennis, netwerk, financiele bijdragen en andere vormen.

Magdalena Dzambo Magdalena Dzambo is sociaal geograaf en Rotterdammse en zet zich in voor de realisatie van Stadswaterpark en haar activiteiten

Ouderraad Willibrordschool

Het Rotterdams Milieucentrum is een koepelorganisatie van ruim 70 Rotterdamse natuur -, milieu- en bewonersgroepen.

Veenman+ is dé partner op het gebied van grafische producties en Rotterdamser dan Rotterdams, Geworteld ín en verknocht mét.

Veenman+ is dé partner op het gebied van grafische producties en Rotterdamser dan Rotterdams, Geworteld ín en verknocht mét.

Roundhay Garden Scene is een bedrijf dat korte films en. Short films and commercial videos by Joeri Pruys.

Han van Goeverden bouwen wonen wijkontwikkeling, Interimmanagement, Bewonersparticipatie, Projectbegeleiding, VvE beheer, Begeleiding eigen bouw

Matrans Marine Services is binnen het Rotterdamse havengebied het grootste sjorbedrijf

Ouderraad Jan Prins school

5

Vrienden Stadsinitiatief Stadswaterpark wordt door de volgende organisaties gesteund. Deze organisaties zijn ambassadeur van het initiatief en hebben (beperkte) toezeggingen gedaan als vrijwilligers, netwerk en tijdinvestering.

x104 Stadsinitiatief Stadswaterpark heeft op het moment van inzenden 104 vrienden op facebook.

Noordmolenwerf 171 3011 DC Rotterdam

CHNG is een restaurant met een modern Frans Aziatische keuken.

Chung

06 12 3 chung@

6

Dudok is een stadsbrasserie en omarmt de kunst, cultuur en bewoners van de stad. Dudok volgt het ritme van de dag en is een levendige ontmoetingsplek.

Het Rotterdams Philharmonisch Orkest is enthousiast over het stadsinitiatief Stadswaterpark en wenst de deelnemers veel succes.

Stichting Wijkorgaang Stadsdriehoek is belangenbehartiger en faciliterend orgaan voor bewonersorganisaties, ondernemingen & VVE’s.

De Laurenskerk een multifunctionele ruimte voor concerten, symposia, feesten, bedrijfspresentaties, beurzen en natuurlijk is er plek voor de permanente tentoonstelling en kerkdiensten.

De Jong Havenvereniging is hét netwerk van en voor haven-, maritieme en logistieke young professionals in en om de Rotterdamse haven. Met zo’n 500 leden en even zoveel verschillende werkgevers biedt Jong Havenvereniging toegang en support vanuit tot het jonge Rotterdamse havennetwerk.

Kids Marina is een waterattractie voor kinderen waarbij zij zelfstandig elektrisch aangedreven bootjes mogen besturen. Kids Marina brengt het havengevoel op een leuke manier terug in de stad.

Initiatiefnemers:

Jan Prins openbare Montessori basisschool.

Met ondersteuning van:

Willibrordschool voor Katholiek basisonderwijs.

Bewonersplatform PRO GROEN & verschillende VVE’s.

Paul Zuidgeest Landschapsarchitectuur

e

tter a Ma

ac of Sp

a Matter of Space

Werkdraad doet zakelijke leiding, community design, modereren van bijeenkomsten, groot en klein, redactie(coördinatie).

TomDavid Architecten zoekt strategische ruimtelijke oplossingen voor architectonische opgaven met een diverse schaal en tijdspanne.

A Matter of Space richt zich op duurzaam ruimtelijk advies en ontwerp. Sinds 2011 in nauwe samenwerking met Ruimtelab2.

Stadspodium-Rotterdam is het openluchtpodium voor Rotterdammers, door Rotterdammers. Stadspodium Rotterdam is hét buitentheater van Rotterdam.

Rotterdam ArchiGuides is uw gids voor de Rotterdamse architectuur. Op enthousiaste en deskundige wijze tonen onze gidsen de vooruitstrevende architectuur van het moderne Rotterdam.

ZigZagCity is een festival dat verborgen plekken in het middelpunt van de aandacht stelt.

7

Aanleiding: het groene vacuüm Binnen de Stadsdriehoek ontbreken stadsparken. Ook in de nabijheid is stedelijk groen schaars. De openbare ruimte’s zijn stenig en hard.

Het Stadswaterpark vult zo het vacuum van de groene leegte in de binnenstad en sluit zo aan op verscheidene beleidsdocumenten van de Gemeente Rotterdam.

Rotterdam etaleert zichzelf met initiatieven als de Rotterdam Climate Initiative en als duurzame stad.

Maar het initiatief is meer. Het Stadswaterpark is niet een solitair idee. Het zal juist fungeren als verbindend element tussen verschillende belangrijke hotspots in de binnenstad: van Witte de Withstraat tot de Pannekoekstraat en van de Hofbogen tot aan de Wijnhaven. Zo ontstaat een extra laag in de beleving van

Hier willen we op aansluiten op een concrete manier, die meerwaarde biedt op verschillende schaalniveau’s en voor verschillende doelgroepen, die Rotterdam rijk is.

de (binnen)stad, die een economische spin-off teweeg zal brengen.

Stadswaterpark als verbindend element in de stad. Noordplein

Langs de Rottekade

Hofbogen

Luchtsingel

Veilige loopen fietsroute

Pannekoekstraat Over de Binnenrotte

Oude Haven Veilige loopen fietsroute

Witte de Withstraat 8

Modewinkel Scotch & Soda – Richen Vischer: “Het gebied ziet er niet uit, het is kaal. Het kan veel beter. Bijvoorbeeld de kades verfraaien met bloemen.”

Wijnhaven/ Oude Haven Foto: Duncan Peltenburg

Zwaanshalspark (ca. 0.4 ha)

Vroesenpark (ca. 12.3 ha)

Kralingse Bos (ca. 315 ha) Park Rozenburg (ca. 4.0 ha)

Stadswaterpark (ca. 5.7 ha)

Ypenhof(ca. 4.9 ha)

Roel Langerakpark (ca. 13.7 ha)

Wijkpark Oude Westen (ca. 0.9 ha) Arboretum Trompenburg (ca. 6.1 ha) Branco van Dantzigpark (ca. 1.0 ha)

Museumpark (ca. 5.5 ha) Oude Plantage (ca. 6.0 ha)

Kaappark (ca. 3.6 ha) Afrikaanderpark ca. 2.1 ha)

Het Park (ca. 28.4 ha)

Kaappark (ca. 2.3 ha)

Aanleiding: krachtige binnenstad

10

Stad aan het water?

De kip of het ei

Aanjager van kwaliteitsverbetering

Rotterdam is een echte waterstad. Water speelt een belangrijke rol in haar geschiedenis. In de huidige binnenstad is water van ondergeschikt belang. De stad heeft haar rug gekeerd naar het water in de binnenstad. Hiermee laat de stad een grote kans liggen om de leefbaarheid en aantrekkelijkheid van de binnenstad, en daarmee van de stad als geheel te verbeteren.

Met de gemeentelijke ambitie om 15.000 extra huishoudens in de binnstad te huisvesten rijst de vraag of deze mensen vanzelf naar de binnenstad komen. Of dient de (leef)kwaliteit van de binnenstad eerst verbeterd te worden? Uit studies is gebleken dat investeren in de binnenstad loont. De gemeentelijke doelstellingen om extra bewoners aan te trekken zullen sneller en beter gehaald worden wanneer de kwaliteit van de buitenruimte in de binnenstad verbeterd.

De meest onaantrekkelijke plek van het centrum kan veranderd worden in één van de meest onderscheidende verblijfsruimtes van de stad. Deze kwaliteitssprong is een aanjager van nieuwe particuliere initiatieven en investeringen. Een aantrekkelijke binnenstad voor een sterk Rotterdam.

Kades

Water

Geschiedenis

Kades zijn geprogammeerd als parkeerplekken en niet als verblijfsplekken en de waterkant is niet of nauwelijks toegankelijk.

De waterkwaliteit is matig tot slecht en het water is vervuild met nitraten en fosfaten, waardoor kroos en algen goed gedijen.

Water speelt historisch gezien een belangrijke rol in de ontwikkeling en geschiedenis van de stad. Anno 2012 heeft water in de binnenstad haar rol als economische motor verloren.

Supermarkt Marqt – Walter Bouhuijs:

ZbZgh BZZgl^chidcYZgc gh YddgbZZg^cldcZ BZZgl^chidcYZgcZ bZgh YddgbZZgWZodZ`Zgh

“Hoe meer groen, des te beter. Je kunt wel alles verstenen, maar dat zal de omgeving niet mooier maken. Je komt hier ook helemaal geen bewoners tegen. Het is nu een saai stuk.” Foto: Duncan Peltenburg

ZglZg`cZbZgh BZZgl^chiYddgbZ BZZglZg`\ZaZ \Zc]Z^Y ZcYjhb^cY Zgjî`Zg^c\h` dhiZc

c

BZZg]jjgdeWgZc\hiZ

Economie

Plinten

BZZgdboZiXgZVi^ZkZc

Beleid

B^cYZghX]VYZedhiZcoV``ZcgdaYZa^XiZc BZZgl^chidcYZgcZbZgh )#(Bjaiêa^Zg

DekVaaZcYedhî^ZkZgZhjaiViZc

DekZgodZ`kVcYZ:97G]ZZ[i^c\Zc^ZjghWjgZVjLîiZkZZc7dh

9ZgZhjaiViZckVcYZfj^X`hXVc"B@76o^_coZZgedhî^Z[#6acVZZc

^cZZcfj^X`hXVc"B@76BVVihX]VeeZa^_`Z@dhiZc7ViZc6cVanhZ

eZg^dYZkVck^_[i^Zc_VVgWgZc\iZa`ZZjgdY^Z\ZckZhiZZgYldgYi^c

WZgZ`ZcYlViYZdeWgZc\hi^hkVcYZ]j^Y^\Z^ckZhiZg^c\Zc^cYZ

YZW^ccZchiVYgj^bilZZc]Va[`ZZgodkZZade#9ZdbkVc\kVcYZ

eZg^dYZ'%&%Ä'%&)^cYZW^ccZchiVYodVahY^ZhiVVcWZhX]gZkZc^c

WViZc]Vc\ioZZghiZg`V[kVc]ZiVVciVaZmigVWZodZ`ZghYVibZi

]ZiEgd\gVbbVeaVc7^ccZchiVY#=^ZgdcYZgldgYZcYZWZaVc\g^_`hiZ

YZ^ckZhiZg^c\hbVVigZ\ZaZc`VcldgYZcVVc\Zigd``Zc#:g^hYVc

XdcXajh^ZhWZhX]gZkZc#'.

dd`\ZgZ`ZcYbZiYZkZgdcYZghiZaa^c\YViYZiVg\ZihVX]iZg]Zi egd\gVbbVeaVc*bZZgWZldcZgh!&%bZZgWZodZ`ZghZc*

JîYZVcVanhZWa^_ìYViYZWViZc\gdiZgo^_cYVcYZ`dhiZc#

bZZglZg`cZbZghVVc]ZiZ^cYZkVcYZ]j^Y^\ZXdaaZ\ZeZg^dYZ

9Z\gddihiZWViZcedhiZco^_c/

ldgYZc\ZgZVa^hZZgY#

7^ccZchiVY

>cYZB@76^hVaaZZc\ZgZ`ZcYbZiYZY^gZXiZZ[[ZXiZc#>cY^gZXiZod" \ZcVVbYZhe^c"d[[Z[[ZXiZcYZc`VVchcZZjlWVaZ[[ZXi!X^g`Za^ckZh" iZg^c\Zc!iêe^c\ed^cih!ZiX#o^_coZZgaVhi^\iZWZX^_[ZgZcZc^cYZoZ

BZZg]jjgdeWgZc\hiZcYddgb^cYZgaZZ\hiVcY#

fj^X`hXVcc^ZibZZ\ZcdbZc#9ZZXdcdb^hX]ZZ[[ZXiZckVcbZZg `lVaîZîZcZZc]d\ZgZY^X]i]Z^Y^cYZGdiiZgYVbhZW^ccZchiVYoja"

=d\ZgZkVhi\dZYlVVgYZckVc]ZiWZhiVVcYZkVhi" \dZYYddg]d\ZgZgj^biZa^_`Z`lVaîZî#

aZc^clZg`Za^_`]Z^YYjh]d\Zgo^_c#9Z:97Glâdd`YZoZ!aVhi^\Zg^c `VVgiiZWgZc\Zc!Z[[ZXiZcYj^YZc#LZkZg`ZccZcYVVgdbbdbZc"

B^cYZgkZg]j^

GdiiZgYVb BV VigZ\ZaZckd

dg\Vhikg^_]Z^Y

ddgldcZc BVVigZ\ZaZck BVVigZ\ZaZckddgaZkZcY^\]Z^Y

'!+%

BVVigZ\ZaZckddgkZgWdcYZc]Z^Y \ZaZckddgWZYg^_k^\]Z^Y BVVigZ

Kosten

BZZgdboZiXgZVi^ZkZc

B^cYZghX]VYZedhiZcoV``ZcgdaYZa^XiZc =d\ZgZkVhi\dZYlVVgYZc

^Y

BVVigZ\ZaZckddgWZYg^_k^\]Z^Y

BZZgl^chiYddg bZZglZg`cZbZgh

BZZglZg`\ZaZ\Zc]Z^Y GZ^hi^_Y l^chiYddgb^cYZg ZcYjhb^cYZgjî`Zg^c\h`dhiZc dbg^_YZc YVcò^_\Vhikg^_]Z^ YhbVVigZ\ZaZc BZZg]jjgdeWgZc\hiZc

BJAI>EA>:G

BVVigZ \ZaZckddgkZgWdcYZc]Z BVVigZ\ZaZckddg\Vhikg^_]Z^Y BVVigZ\ZaZckddgldcZc

BZZgl^chikddgdcYZgcZbZghYddgbZZgWZodZ`Zgh VVcYZW^ccZchiVY#

YddgbZZg^cldcZgh BZZgl^chidcYZgcZbZgh YddgbZZgWZodZ`Zghh`dhiZc

Y^\]Z^Y

gaZkZc BVVigZ\ZaZckdd

B^cYZgkZg]j^h`dhiZc

KZgbZYZ GZ^hi^_Yl^chiYddgb^cYZgdbg^_YZc c`dhiZcYddg\gdZcZ YVcò^_\Vhikg^_]Z^YhbVVigZ\ZaZc YV`ZcZc ZaZìg^hX]ZVjidÉh =d\ZgZkVhi\dZYlVVgYZc

BZZggZX

gZVi^ZkZ KZgbZYZc`dhiZcYddg\gdZcZ WZaZk^c YV`ZcZcZaZìg^hX]ZVjidÉh \ BZZggZXgZVi^ZkZWZaZk^c\

Baten

6

BINNENSTAD op OOGHOOGTE

iZZaYZbd\Za^_`]ZYZckddgZZcE=9"igV_ZXigdcYYZoZkgVV\#

Plintenstrategie voor de Rotterdamse binnenstad 8hed0:[XWj[dlWdZ[Hejj[hZWci[X_dd[dijWZWbiY_jobekd][$

(/

M_jj[l[[d8ei"(&''$

Gevels zijn ingericht als achterkanten. Er is volop ruimte voor ‘noodzakelijk kwaad’ als parkeerplekken, vuilopslag, expeditieplekken en blinde gevels.

\eje0Eii_flWd:k_l[dXeZ[%Hejj[hZWc?cW][8Wda

É7bdW[[df[h_eZ[ lWdl_`\j_[d`WWh Xh[d]j[ba[[khe

De EDBR adviseert om te investeren in de leef- en woonkwaliteit van de binnenstad en dat investeren effectief is en loont.

Binnen de gemeentelijke organisaties in Rotterdam is een vernieuwde focus op de kwaliteit van de buitenruimte en de stedelijke ervaring op ooghoogte. 11

Aanleiding: studies & beleidskaders Rotterdam is een stad met ambitie. De volgende documenten brengen deze in beeld.

Roteb – Caali:

Uit deze beleidsdocumenten blijkt dat de stad moet én wilt werken aan de leefkwaliteit en verblijfskwaliteit van de binnenstad. Afgelopen jaren is de focus veelal geweest op de stadsranden en op Rotterdam Zuid. Dat moet veranderen.

“Ik werk al jaren in dit gebied. Het gebied mooier maken, daar ben ik zeker voor. Het ziet er nu niet uit.”

Een van de pijlers van het stadsbestuur is een Levendige Binnenstad: “Het vergroten van de levendigheid in de binnenstad waardoor de attractiviteit toeneemt voor bewoners, bezoekers en bedrijven”. “Met de komst van alle nieuwe gebouwen in de komende jaren in de binnenstad, is het belangrijk dat het leefklimaat meegroeit. Levendig en aantrekkelijk. Daar ligt de uitdaging voor de openbare ruimte. Het groen is daarin het essentiële onderdeel. Hoe aantrekkelijker die openbare ruimte is, des te meer mensen die willen gebruiken en hoe langer zij er verblijven.” Het Stadswaterpark geeft een antwoord op deze vraag naar een hogere verblijfskwaliteit in de binnenstad, en laat deze op korte termijn aanzienlijk verbeteren. Het Stadswaterpark is bovendien een flexibel en aanpasbaar park. Als over tien jaar de kwaliteit van de openbare ruimte in de binnenstad over de gehele breedte is toegenomen en nieuwe aantrekkelijke groene verblijfsplekken zijn gemaakt, dan kan het Stadswaterpark ingezet worden als aanjager van de kwaliteitsverbetering van een ander stuk stad.

12

Foto: Duncan Peltenburg

Onderzoek Meest Gastvrije stad In 2009 en 2010 hebben VVV Nederland en Van Spronsen en Partners het onderzoek ‘Meest Gastvrije Stad’ uitgebracht. Op 27 criteria in 4 verschillende categorieën zijn voor dit bezoekers van het centrum van de 21 grootste steden in Nederland gevraagd naar hun mening over de mate van gastvrijheid van de betreffende stad. Het (gebrek) aan groenvoorzieningen en de binnenstad (autovrij, inrichting, sfeer en uitstraling). staan respectievelijk bovenaan en onderaan in de ‘FLOP5’ van deze lijst. Stadsinitiatief Stadswaterpark probeert juist op deze punten te scoren, zodat Rotterdam kan stijgen in de lijst ‘Meest Gastvrije Stad’. Hierdoor krijgt de gehele binnenstad een beter en groener imago.

“De waterkwaliteit in Rotterdam is niet goed. (...) er zijn voldoende stoffen die de landelijke normen overschrijden: chloride, zware metalen nutriënten (vooral fosfaat), zuurstof en bestrijdingsmiddelen. Daarnaast hebben veel wateren een slechte tot matige ecologische kwaliteit en voldoen ze niet aan de ecologische doelen uit de KRW. “ (p59)

“Op basis van effectmeting zijn dertien gebiedsontwikkelingen aangewezen die het belangrijkst zijn voor de realisatie van de doelen ‘sterke economie’ en ‘aantrekkelijke woonstad’, de VIP-gebieden: waaronder nr1: het Laurenskwartier.” (p14-15)

“De achilleshiel van de binnenstad is de magere verblijfkwaliteit. (...) een Europese topstad heeft een binnenstad nodig die uitnodigt om te verblijven, verpozen, een binnenstad met uitstraling en sfeer. Het gaat dan om de kwaliteit van de inrichting openbare ruimte, ruimte voor de flanerende voetganger (...)” (p2)

“De binnenstad is de huiskamer van de stad, de plek waar iedere Rotterdammer en gast zich thuis kan voelen. Het is ook samen met de haven een motor voor de economische ontwikkeling van de stad. Dat verklaart de bijzondere aandacht in het collegewerkprogramma voor de binnen-stad.” (p10)

“Uit gemeentelijk onderzoek uit 2008 is gebleken dat er in de stad behoefte is aan meer groen, meer variatie in het groen en een hogere kwaliteit van groeninrichting en -beheer.” (p42)

“De resultaten van de quickscan-MKBA zijn zeer positief. Al na een periode van vijftien jaar brengt elke euro die geïnvesteerd wordt in de binnenstad ruim tweeënhalf keer zoveel op.” (p16-17)

BINNENSTADSPLAN 2008-2020 EEN CITY LOUNGE VOOR DE BINNENSTAD

ROTTERDAM IN 2030

TDIPOFIBWFOTUBELMFVSSJKLJOUFSOBUJPOBBM JOOPWBUJFWFPOEFSOFNFSTGJMNTUBETUPFS NFUSPQPPMWFSSBTTFOEHSPFOJOUFSDVMUVSFFM TQPSUKPOHFCFSPFQTCFWPMLJOHCSFEFTDIPMFO SVXFEJBNBOUFWFOFNFOUFOWBLNFOTFO XBUFSSFDSFBUJFQJPOJFSTNFOUBMJUFJU WFSCPOEFOIFJEVJUHBBOTMFWFOTQFFMT)4USPUTCFUSPLLFOXPOFOPQFOCJKIFUXBUFS 7 % 2 + % . ! ! . 7 ! 4 % 2 6 / / 2 % % . ! ! . 4 2 % + + % , ) * + % 3 4 ! $ JOTQJSBUJFCSPOXBUFSUBYJµTGMBOFSFOTLZMJOF DVMUVSFMFFYQFSJNFOUFOXBUFSSJKLFCVVSUFO TQFMFOUVLUVLTQPQVMBJSFXPOJOHFO XBUFSQBSUJKFOFFVXJHFKFVHENV[JFLTUBE TVDDFTWPMMFEVVS[BNFJOEVTUSJqMFCFESJKWFO HFXJMEFXPPOTUBEUFOUPPOTUFMMJOHFO BBOUSFLLFMJKLF&VSPQFTFTUBE ' % - % % . 4 % 2 / 4 4 % 2 $ ! -

7 ! 4 % 2 3 # ( ! 0 ( / , , ! . $ 3 % $ % , 4 !

( / / ' ( % % - 2 ! ! $ 3 # ( ! 0 6 ! . 3 # ( ) % , ! . $ % . $ % + 2 ) - 0 % . % 2 7 ! ! 2 $

7 ! 4 % 2 0 , ! . (//'(%%-2!!$3#(!06!.$%,&,!.$

2OTTERDAM

TDIPOF IBWFOTUBE LMFVSSJKL JOUFSOBUJPOBBM IFSLFOCBSF TLZMJOF BBOUSFLLFMJKLF &VSPQFTF TUBE BINNENSTADSCAMPAGNE NPEFSOF NFUSPQPPM JOUFSDVMUVSFFM KPOHF De binnenstad wordt de komende jaren ingrijpend verbouwd. Rotterdammers houden van bouwen en zijn trots op hun stad die zich steeds weer vernieuwd. TVDDFTWPMMF Maar bouwen geeft ook CFSPFQTCFWPMLJOH IPPHPQHFMFJEFO overlast. In de communicatiecampagne ‘Hoor hier bonkt het nieuwe hart van Rotterdam’, krijgen bewoners, ondernemers en gebruikers meer en betere informatie over de plannen. EVVS[BNF JOEVTUSJqMF CFESJKWFO JOOPWBUJFWF Via evenementen en kunst kunnen zij genieten van het schouwspel dat een bouwplaats ook is. Hieronder is het campagnebeeld opgenomen. POEFSOFNFST WBLNFOTFO FWFOFNFOUFO VJUHBBO MFWFOGJMNTUBEQPEJBUFOUPPOTUFMMJOHFONV[JFLTUBE DVMUVSFMFFYQFSJNFOUFOTUPFSTQFFMTHFXJMEFXPPO TUBE HFCPSHFOIFJE FO LXBMJUFJU QPQVMBJSF XPOJOHFO BBOUSFLLFMJKLF CVJUFOSVJNUF XBUFSSJKLF CVVSUFOKFVHETQPSUCSFEFTDIPMFODVMUVVSTQFMFO UIVJTXFSLFST XJKLFDPOPNJF CFUSPLLFO WFSCPOEFO IFJE USPUT HFTDIJFEFOJT JOTQJSBUJFCSPO IPPHXBBS EJHPQFOCBBSWFSWPFSUVLUVLTGJFUT)4-XBUFSUBYJµT FMFLUSPNPCJFMFO EZOBNJTDIF CJOOFOTUBE TUSBBU Informatie GMBOFSFO LVOTUFOBBST LMFVSSJKL [BLFOQVCMJFL In deze samenvatting gaan we op elk van de ambities iets dieper in. Wilt u (nog) meer weten overFO de ontwikkelingen van de binnenstad tot 2020? Vraag dan het volledige POUNPFUJOH POUTQBOOJOH WFSSBTTFOE HSPFO binnenstadsplan aan bij: Bureau Binnenstad TJOHFMT XBUFSQBSUJKFO XPOFO PQ FO CJK IFU XBUFS Westersingel 18 3014 GP Rotterdam SJWJFSXBUFSSFDSFBUJFQJPOJFSTNFOUBMJUFJUJOOPWBUJF e-mail: [email protected]

SAMENVATTING www.rotterdam.nl/binnenstad INFORMATIE

BINNENSTAD ALS CITY LOUNGE BINNENSTADSPLAN ROTTERDAM 2008-2020

Binnenstad als Citylounge

I]Z:Xdcdb^Xhd[7ZVjin I]Z:Xdcdb^Xhd[7ZVjin Informatie: Bureau Binnenstad Telefoon (010) 440 0728

SAMENVATTING CONCEPT APRIL 2008

De Rotterdamse gemeenteraad heeft dit binnenstadsplan nog niet behandeld. Aan de inhoud van het plan en van deze samenvatting kunnen dan ook geen rechten worden ontleend.

www.rotterdam.nl/binnenstad [email protected] 1 december 2010

RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGSSTRATEGIE 2030 Bureau Binnenstad gemeente Rotterdam, april 2008

Waterplan 2 Uitgave: Gemeente Rotterdam, waterschap Hollandse Delta & 2 Hoogheemraadschappen augustus 2007

Programmaplan Binnenstad 2010 -2014

1

Stadsvisie Rotterdam Uitgave: Gemeente Rotterdam,

Binnenstad als City Lounge Uitgave: Gemeente Rotterdam, Bureau Binnenstad

januari 2008

april 2008

Programmaplan Binnenstad 2010-2014 Uitgave: Gemeente Rotterdam, Bureau Binnenstad december 2010

Rotterdammers maken stad uitgave: Gemeente Rotterdam, TNO & Drift ter gelegenheid van de 5e IABR april 2012

The Economics of Beauty Uitgave: Economic Development Board Rotterdam april 2012

13

Voor wie is het stads water park? VOOR

JK

IJK

GROTERE VEILIGHEID OP STRAAT

M

HE

CH A

WATER KWALITEIT

INCUBATOR 3STAPS STRATEGIE

PP EL

O

LI

AA

Zo ontstaat een park voor verschillende doelgroepen en voor mensen uit alle lagen uit de bevolking. Een park voor alle Rotterdammers, dat toch sterk lokaal gedragen wordt. Een echt Stadswaterpark

GROEN EDUCATIE

N

RZ

Sportvoorzieningen zijn gepland op weer andere plekken en naast horeca gelegenheden is ruimte voor een terras aan het water.

KANSEN VOOR KLEINSCHALIGE FESTIVALS

DUU

De plekken op het water proberen aan te sluiten bij de omliggende stakeholders. Zo is een kinderspeelplek bedacht aan het Hang voor de nabijgelegen basisscholen: Willibrord en Jan Prins. Bij de kerk is een stilteple of openbare gebedsplek bedacht. Kids Marina heeft aangegeven geinteresseerd te zijn in een paviljoen.

EC

Het Stadswaterpark wordt een park voor alle Rotterdammers. Het kent verschillende plekken voor verschillende doelgroepen.

VERBETERING WAARDE VESTIGINGS- VOOR VERDER VASTGOED KLIMAAT VERDICHTEN VERBLIJFS STIJGT IN WAARDE ROTTERDAM KWALITEIT = MEER NIEUWE WOZ/OZB OMZET RUI STEDELIJKE E I M ONDER STRUCTUUR TE OM NEMERS /ROUTE

S AT MA

ID

CO2 FIJNSTOF BIO DIVER SITEIT

PRODUC TIVITEITS GROEI

MAAT SCHAPPELIJK RENDEMENT BURGERS DOK010 & STAKE HOLDERS BETREKKEN

Het Stadswaterpark leunt op 4 pijlers: duurzaamheid, economie, maatschappelijk en ruimtelijk

Bewoners van de Hofdame – Muriel Wolda en Murlaila Wolda: “Het is een heel goed initiatief. Meer groen is positief. Nu zijn er wat bootjes in de zomer, maar dat is niet genoeg. Het moet wat groter aangepakt worden.” Foto: Duncan Peltenburg

14

DIRECTE BELANGHEBBENDEn in de BINNENSTAD

lokale STAKEHOLDERS LAURENSKWARTIER 800

Toekomstige inwoners binnenstad (doelstelling gemeente)

Gezinnen laurenskwartier

311

Kinderen van de basisscholen Jan Prins & Willibrord

31.835

Huidige inwoners binnenstad

30.000

Rotterdammers

616.456

BELANGHEBBENDEn OP de SCHAAL VAN ROTTERDAM

Weekbezoekers binnenstad

Weekbezoekers centrummarkt Binnenrotte *

Horeca ondernemers

533.000

101.080

68

5.603

Werknemers laurenskwartier

x1000

1000x

x1000

x1000

Schatting gemeente

1000x

3

*

Kerkgenootschappen: Het Steiger, Laurenskerk, Doopsgezinde gemeente

x10

x10

1x

15

Concept Het concept voor het Stadswaterpark Rotterdam is een verplaatsbaar, modulair drijvend park dat veel vormen aan kan nemen.

Michael Markus: “Het is prima dat de stad groener wordt, maar het moet niet ten koste gaan van horecagelegenheden. De drijvende pontons vormen een goed middel om het gebied aantrekkelijker te maken, want dan kunnen wij ook gewoon verder bestaan”. Foto: Duncan Peltenburg

16

POCKET

LINT

VLAK

Pocket Een (eenvoudige) drijvende verblijfsplek om een plek of kade te verbeteren, of om een terras te bieden voor een horecagelegenheid.

Lint Een lineair park op het water. Een schakeling van aangename verblijfsplekken of juist een nieuwe flaneerroute voor voetgangers dicht bij het water.

Vlak Dit is feitelijk een combinatie van een lint en pocket. Dit biedt ontelbare mogelijkheden voor iedere plek.

3-traps strategie Het Stadswaterpark bestaat uit kleine koppelbare eenheden en is eenvoudig te verplaatsen over water en weg. Onderdelen kunnen tijdelijk worden verplaatst of ingezet worden voor evenementen, naar gelang behoeften en vraag.

Stadswaterpark 2013 centrum

1 3 Stadswaterpark 2035 stadshavens

2

Stadswaterpark 2025 rijnhaven

De focus op korte termijn is de vitalisatie van de binnenstad van Rotterdam. Op lange termijn is het park flexibel en kan het andere plekken in de stad activeren. Zo wordt een maximale flexibiliteit gegarandeerd en worden investeringen maximaal benut over een langere periode.

stap 1:

stap 2:

stap 3:

Wie: Stadswaterpark i.s.m. stakeholders Hoe: Co-financiering en Value Capturing Finance & Stadsinitiatief subsidie

Wie: Gemeente Rotterdam i.s.m. Stadswaterpark Hoe: Co-financiering en Value Capturing Finance & slim omgaan met lopende budgetten

Wie: particulieren, ondernemers & eigenaren Hoe: met subsidieregeling, regie en stimulans (vergelijk Nieuwe Binnenweg)

Realisatie Stadswaterpark met stakeholders

Vergroenen openbare ruimte Laurenskwartier

Aanpak dode plinten

17

Pontontypen

? uw idee hier functie: ? doelgroep: ? kosten: ? legenda:

? Kinderen Basisscholen functie: n.t.b. doelgroep: kinderen basisscholen kosten: n.t.b. legenda:

grasveld functie: groenbeleving / wandelen doelgroep: verscheidene kosten: 3000,legenda:

aanlegsteiger / terras functie: waterbeleving / vissen doelgroep: horeca e.a. kosten: 3000,legenda:

lounge functie: zitten / samen zijn doelgroep: jongeren en senioren kosten: 3500,legenda:

lichtgewicht helofytenfilter functie: water zuivering doelgroep: verscheidene kosten: 6000,legenda:

picnic plek functie: lunchen / samen zijn doelgroep: verscheidene kosten: 4000,legenda:

bijen functie: vergroten biodiversiteit doelgroep: natuurliefhebbers kosten: 4500,legenda:

Dudok functie: n.t.b. doelgroep: klanten Dudok kosten: n.t.b. legenda:

bloementuin functie: esthetisch & biodiversiteit doelgroep: verscheidene kosten: 3500,legenda:

moestuin functie: oogst & educatief doelgroep: particulieren & scholen kosten: 3500,legenda:

theater functie: activiteiten & zitten doelgroep: jongeren & festivals kosten: 4500,legenda:

Kids Marina functie: paviljoen + terras doelgroep: verscheidene kosten: variabel legenda:

pannaveldje (3pontons) functie: sporten doelgroep: jongeren kosten: 17.500,legenda:

pergola functie: esthetisch doelgroep: verscheidene kosten: 3500,legenda:

kadelounge functie: zitten / flaneren doelgroep: jongeren & senioren kosten: 5500,legenda:

? Speeltuin ‘Port of Rotterdam’ functie: speeltuin doelgroep: kinderen kosten: afhankelijk van bijdrage legenda:

?

? Stichting Progroen functie: n.t.b. doelgroep: verscheidene kosten: n.t.b. 18legenda:

Schetsontwerp

Blaak

Kids Ecohaven natuurlijke speelplek Laurenskerk

Binnenrotte

Kids Marina koffie paviljoen Stadspodium Zonovergoten terras op het zuidwesten panna veldje Lunchterras van Dudok

Venetië passage

City Lounge

sportveldje met groen

bloementuinen vogelbroedplaats & waterzuivering

Park aan het ‘Hang’

particuliere moestuinen

nieuwe stadskantoor

Meent

19

WTC

N

‘zuiverende’ rietkragen

0

25m

100m

Schetsontwerp

20

Bloemenzaak Flowerpower – Sylvia Bohnen: “Ik ben zeer blij met mijn werkomgeving, het is een hele fijne omgeving. Ik werk hier al elf jaar. Het gebied kan natuurlijk altijd nog mooier!” Foto: Duncan Peltenburg

21

Maatschappelijke baten De maatschappelijk en economische baten van de realisatie van het Stadswaterpark zijn groot. Iedereen profiteert van de aanleg van een park. Recente studies van onder meer ‘Groen Loont!’ en ‘Groen Loont met TEEB Stad’ tonen de diversiteit van de baten. In bijgaand rekenmodel wordt een grove schatting gemaakt van de verwachte baten. De maatschappelijke baten van participatieve planontwikkeling en een betrokken buurt zijn in dit model niet meegenomen. De maatschappelijke baten van de 40-80 leerwerktrajecten op jaarbasis zijn ook niet meegenomen in dit model. Wij verwachten dat de maatschappelijke baten van Stadsinitiatief Stadswaterpark groot zijn omdat het projectgebied veel verbetering toelaat. En de effectiviteit van groeninvesteringen dus hoog zijn.

Kaart met Team Stadswaterpark & het maatschappelijk effect werkplaats dok010 overschie

kantoor Bokkers van der Veen

kantoor Sezer werkplaats dok010 piekstraat

Groen loont met TEEB Stad

kantoor Carenza*

Gemeenten redeneren, rekenen en verdienen met de baten van natuur en water

alen. Deze discussie kan op basis van aten van dit boek worden gestart. e is dit boek een belangrijk handboek wel de professionals die werkzaam et vak, als voor bestuurders van en. Voor de professionals, omdat zij in ntcontacten duidelijk kunnen maken en kostenpost zijn, maar dat hun ast veel schoonheid, biodiversiteit r, ook in economische zin rendeert. tuurders, omdat zij hiermee duidelijk maken dat Groene Stad rendeert aarom investeringen en middelen erhoud en beheer noodzakelijk zijn. de stad moeten we eigenlijk, net als en en wegen, gaan zien als onderdeel e economische infrastructuur.

is meer. De Nederlandse groensector, H een belangrijke exponent van is, ernationaal zeer hoog aanschreven teert voor vele miljarden euro’s naar enland. De Groene Stad is als concept belangrijk exportproduct. Nu we ook sche argumentatie hebben om de tad aan te leggen, is dat ook voor mische ontwikkeling van de BV nd van groot belang. Kortom: groen aar laten we niet vergeten: vooral ook oi!

kantoor Witteveen + Bos werkplek Jong Haventalent 2012

Groen Loont!

Over maatschappelijke en economische baten van stedelijk groen

Tom Bade | Gerben Smid | Fred Tonneijck

TEEB: The Economics of Ecosystems and Biodiversity

22

Eerste grove schatting van de berekening van baten volgens TEEBstad model en data van COS Sheet1

Aantal

Grove schatting vermeerdering

Waarde

Jaarlijkse baten

Contante waarde, discontovoet 5.5%, over 10jaar

GEMIDDELDE BATEN PARTICULIEREN Particuliere woningen Laurenskwartier

4941

೼ 191.000,00

1,00%

೼ 9.437.310,00

೼ 75.498.480,00 *

12911

೼ 191.000,00

1,00%

೼ 24.660.010,00

೼ 197.280.080,00 *

೼ 577.000.000,00

0,50%

೼ 2.885.000,00

೼ 23.080.000,00

GEMIDDELDE BATEN CORPORATIES Woningen corporaties Laurenskwartier

BATEN ONDERNEMERS

Per jaar

Bestedingen Binnenstad

BATEN BEDRIJVEN Locatie Laurenskwartier

Aantal werknemers 5603

Productiviteit

Productiviteitsgroei /jaar

೼ 85.000,00

೼ 133.351.400,00

೼ 16.668.925,00

3,50%

BATEN HOOGHEEMRAADSCHAP 500m2 extra waterberging

?

?

Verbeteren waterkwaliteit

?

?

Fijnstof opvang

?

?

Vergroting biodiversiteit

?

?

?

?

BATEN VOOR MILIEU

* Hieruit volgen ook indirecte inkomsten voor de gemeente d.m.v. OZB. Deze baten zijn voor deze berekening uit het model gehaald. ** Dit is een schatting van de maximale baten voor het Laurenskwartier over een periode van 10 jaar.

MAATSCHAPPELIJKE BATEN Veiligheid stijgt met 3% Minder criminaliteit

?

?

Verminderen leegstand in de binnenstad

?

?

Verbeterd Woongenot

?

?

?

?

*** Dit is een gemiddelde schatting van de baten voor de lokale stakeholders van Stadsinitiatief Stadswaterpark over een periode van 10 jaar.

BATEN RECREANTEN Recreatieve belevingswaarde

? Een aantal baten zijn nog niet berekend.

BATEN ROTTERDAM Verbetering Vestigingsklimaat Rotterdam

?

?

Verbetering als gastvrije stad

?

?

SUBTOTAAL LAURENSKWARTIER

೼ 53.651.245,00

SUBTOTAAL PLANGEBIED & LOKALE STAKEHOLDERS

5,00%

೼ 2.682.562,25

NB: In het vervolgtraject worden deze baten gepreciseerd i.s.m. Witteveen + Bos aan de hand van afstanden en baathouders. ೼ 429.209.960,00 **

೼ 21.460.498,00 ***

NB2: In het vervolgtraject worden de precieze factoren van het ontstaan van baten verder onderzocht en zullen deze factoren in de ontwerpen initiatieffase een rol spelen in de planontwikkeling.

23 Page 1

Rolverdeling & verantwoordelijkheden Rol: Ontwerp, integratie & management

Rol: productie, beheer & onderhoud

Rol: participatieve planontwikkeling

Dok010 werkt samen met diverse partners om niet alleen de persoonlijke ontwikkeling maar ook de bedrijfsmatige ontwikkeling van haar klanten te stimuleren.

Sezer is maatschappelijk betrokken en speelt continue in op veranderende omstandigheden in de samenleving. Wij kennen en begrijpen onze doelgroepen en weten hun wensen en behoeftes in concrete producten te vertalen.

BOKKERS VAN DER VEEN architecten & planners Bokkers van der Veen is een jong en innovatief Rotterdamse ontwerpbureau dat reeds verschillende prijzen heeft ontvangen voor haar projecten.

Gevestigd te: Stadhuisplein 13, U05 - 3012AR Rotterdam Aantal medewerkers: 4 PARTNERS OP PROJECTBASIS

Gevestigd te: Overschiese Dorpsstraat 81-83 3043 CP Rotterdam Aantal medewerkers: 30 (incl. talenten)

uitvoering van het project. De ontwikkelende partij participatie. Ook geeft zij aan welke adviezen en k vernieuwings en uitwerkingsplannen. De ontwikke

Gevestigd te: Beursplein 37, 3011 DA, Rotterdam zodat deze voor latere fasen in de uitvoering of be Aantal medewerkers: 12 met een evaluatie van het participatietraject met a

start pas nadat de voo

VASTE PARTNERS

WIM VAN DIJKEN architect

Het niveau van pa In een vernieuwin De rol en invloed geconsulteerd tot rangorde aan in d

VASTE KERN

BOKKERS VAN DER VEEN ARCHITECTEN & PLANNERS

met zes sporten.

TOM BOKKERS JOEP VAN DER VEEN TERPSICHORI LATSI KLUNDER ARCHITECTEN

Participatieladder Organisatiemodel met flexibele schillen van vaste partners en specialisten

24

De Werf in Overschie, waar o.a. wordt gewerkt aan het bouwen van sloepen, het repareren van fietsen en het maken van meubels en binnenkort Stadswaterpark

Model van de participatie ladder

Trede

Participatiewijze

P

Trede 1:

de betrokkenen weet meer,

I

Informatie

maar van echte betrokkenheid is geen

H

sprake

E

C

Rol: advies constructies + veiligheid, waterkwaliteit & Teebstad als ontwerpmiddel

Rol: verbinding haven + stad & financiering

Rol: productie website + grafisch & communicatie

Witteveen+Bos levert adviezen en ontwerpen op het gebied van water, infrastructuur, milieu en bouw. Wij zetten onze topexpertise in om complexe vraagstukken op te lossen en wij zijn een betrokken partner voor onze opdrachtgevers. Wij hechten aan onze onafhankelijkheid en de bedrijfscultuur, waarin elke medewerker het beste uit zichzelf haalt.

De Rotterdamse haven groeit en biedt, met de aanleg van de Tweede Maasvlakte, op grote schaal kansen. In Europa staat Rotterdam aan kop en wint zelfs marktaandeel in tijden van crisis. De groei én de vergrijzing maken de noodzaak van nieuw talent de komende jaren steeds groter.

Bureau voor off- en online communicatie met Rotterdamse aanpak. Wij bedenken en realiseren gerse communicatieuitingen.

Gevestigd te: Willemskade 19, 3016 DM Rotterdam Aantal medewerkers: 924 (ca. 40 in Rotterdam).

Jong Haventalent 2012 Jacob Bac: Gevestigd te: Wilhelminakade 909, World Port Center Rotterdam

Gevestigd te: Lloydstraat (Schiecentrale) 3024 EA Rotterdam Aantal medewerkers: 8

Expertise water, ecologie

Jong Haventalent 2012 heeft de ambitie om stad en haven te verbinden

Carenza

25

Participatieve planontwikkeling Inleiding

Krachtige steden zijn belangrijk voor de sociale en maatschappelijke participatie van mensen. Wanneer een stad onvoldoende functioneert, kan dat schadelijke gevolgen hebben voor de welvaart en het welzijn van de mensen. Voor een succesvol stedenbeleid, speelt de aanpak in de wijk een essentiële rol. De aanpakparticipatie richt zich op het verminderen van sociale en economische problemen in een wijk en het vergroten van de leefbaarheid. Dit vergt een samenhangende aanpak waarbij sociale stijging van de mensen – de wens om vooruit te komen – centraal dient te staan.

De kracht van Sezer

De grote kracht van Sezer is mensen bereiken en vervolgens deze mensen in beweging brengen, motiveren, trainen en begeleiden. Voor vitale wijken, acht Sezer het van groot belang om de mensen te bereiken en aandacht te vestigen op hun vragen, behoeften en hun eigen verantwoordelijkheid. Bij mensen uit allerlei groepen van de maatschappij zit veel positieve kracht, gedrevenheid en talent. Inspiratiebron voor de aanpakparticipatie zijn de mensen die in de buurt wonen en werken. Sezer werkt al sinds 2000 vanuit een heldere missie. We stellen mensen in staat hun talenten te ontwikkelen, motiveren hen tot persoonlijke groei en het nemen van hun eigen verantwoordelijkheid. Sezer is expert in diversiteit en interculturele communicatie. We zijn uitgegroeid tot een grote speler op het terrein van participatie, inburgering en re-integratie, als het gaat om daadwerkelijk resultaten boeken. Naast de ambassadeursmethode, staat Sezer ook bekend als netwerkbedrijf: we leggen snel en gemakkelijke contacten met sleutelorganisaties in een wijk. Sezer is ook in staat aanvullende financiering te verwerven als 26

een opdrachtgever niet in staat is om de kosten alleen te dragen. Ook als fondsenwerver hebben we namelijk veel ervaring. Voor een gemeente of deelgemeente is dit geen overbodige luxe in tijden van bezuinigingen. Participatie De invoering en uitvoering van het StadsWaterPark in de gemeente Rotterdam vergt een grote inspanning, zowel van de gemeente, als van de betrokken instellingen en burgers. Iedereen draagt een eigen verantwoordelijkheid: de gemeente voor de kaderstelling van het beleid, de instellingen voor de toegankelijkheid van vraag en aanbod van burgers en de burger om hierin hun wensen en behoeften kenbaar te maken. In het StadsWaterPark worden de verantwoordelijkheden maar ook de ambities van Rotterdam uiteengezet. Centraal bij het onderdeel participatieambities staat de betrokkenheid van burgers, de versterking van (informele) netwerken en een betere afstemming van maatschappelijke organisaties op de behoeften van de burgers. Aanpak Instrumenten die onder anderen zullen worden ingezet zijn: een Bewonerspanel, een E-Panel, een Klantenraad, een Focusgroep, stadswandelingen en excursies. Daarnaast worden de instrumenten gecompleteerd met de 3V methode: verleiden, verbinden en verrijken. De participatie van het StadsWaterPark brengt mensen samen in een Stad Werkatelier, dat toegankelijk en laagdrempelig is en waaraan iedereen kan deelnemen. De steunpilaren van onze aanpak zijn: 3V Methode, het Stad Werkatelier, de Stad Duo’s en het StadsWaterPark Handvest. Naast deze methodieken zal een Klantenraad worden opgezet.

Doelstelling & doelgroep

De doelstelling van participatie is het inventariseren van ervaringen met de in- en uitvoering van het StadsWaterPark. Centraal staan ervaringsverhalen van mensen die te maken hebben met de dagelijkse praktijk van het StadsWaterPark. Het uiteindelijke doel is te komen tot een aanbeveling aan de gebruikers gebaseerd op praktijkervaringen. De aanbeveling krijgt de vorm van een Stad Handvest. Beleidsdoel Het beleidsdoel dat met de participatie wordt bereikt is het vergroten van de participatie van burgers, het vergroten van de toegankelijkheid van het StadsWaterPark en het delen van kennis op het gebied van het StadsWaterPark. De deelnemers aan Stad Werkateliers zetten hun deskundigheid in vanuit hun beroepspraktijk of vanuit de klanten behoeften. Uit Stad Werkateliers komen aanbevelingen die ingezet kunnen worden voor de optimalisering van het StadsWaterPark beleid. Doelgroep De deelnemers van Stad Werkateliers bestaan uit mensen uit o.a. de volgende gebruikers, bewoners ondernemers en beroepsgroepen/organisaties op het terrein van het StadsWaterPark (minimaal 10). Ten behoeve van het draagvlak voor het Werkatelier, stellen we voor om per beroepsgroep/organisatie maximaal 2 mensen te selecteren, die een actieve bijdrage willen leveren aan het Werkatelier. 1. Onderwijsaanbieders 2. Welzijnsorganisatie 3. Ondernemersvereniging 4. Bewonersvereniging

Op wijk en stad niveau komen mensen samen die een afspiegeling van de wijk en stad vormen. Participatietrajecten maken de behoeften, wensen en belangen van vele mensen, bezoekers en ondernemers zichtbaar. Naast de participatie gericht op doelgroepen en thema’s wordt op wijk en stad niveau veel waarde gehecht aan de rol van procesbewaker vanuit wijk en stad, de continuïteit en een een platform waar partners van het StadsWaterPark verantwoording aflegt over haar wijk en stad activiteiten

Activiteiten & fasering

Uiteraard is de participatie gekoppeld aan het Stadswaterpark met een realistisch tijdpad. Zo vindt de invoering gefaseerd plaats. De participatieleider van Sezer is verantwoordelijk om de participatieactiviteiten te organiseren en de voortgang en de kwaliteit van de participatie te bewaken. De participatieactiviteiten en fasering bestaan uit drie fases. Deze start per 1 juni 2013 en loopt door tot en met december 2014. In juni starten

we de eerste fase met de participatievoorbereiding. De participatieactiviteiten lopen vanaf 1 september tot en met december 2014. Alle drie de fases worden afgerond met een eindrapportage per 1 april 2015. Resultaat telt altijd! Voor zowel het StadsWaterPark als de vele mensen die zich op allerlei manieren voor hun wijk, stad en medemens inzetten, is het resultaat dat zij bereiken belangrijk. Mensen krijgen niet betaald voor hun inzet, zij doen dat omdat ze het leuk en belangrijk vinden. Om het werk vrijwillig te blijven doen, is het wel nodig dat effecten en resultaten geboekt worden. Ook willen mensen weten wat er met hun inzet is gedaan. Per fase worden de resultaten weergegeven van de Stad Werkateliers, de activiteiten van Sezer en de bereikte beleidsresultaten voor het StadsWaterPark. Deze tekst is een samenvatting. Voor het volledige document: zie bijlage participatiestrategie

Dille & Kamille – Manja Hofs: “Het is nu heel dood en saai, terwijl er regelmatig mensen langslopen. Permanente groen en plantenbakken zal het gebied veel leuker maken en trekt ook meer mensen aan. Wij hebben een koffietafel aan de achterkant van onze winkel geplaatst. Klanten zijn verrast van het uitzicht. Veel mensen kennen ’t plekje niet. Mensen hebben het niet door dat er water ligt aan de achterkant. Ze vinden het leuk om het water zo te zien.” Foto: Duncan Peltenburg

27

Ontwerp & management Op basis van het schetsontwerp en het projectboek wordt het ontwerp van het Stadswaterpark verder ontwikkeld samen met diverse stakeholders. Zij kunnen mee denken en zelfs ontwerpen aan de layout van het park en de invulling en vormgeving van de verschillende onderdelen. Ook zullen met kleinere specifieke doelgroepen een aantal ‘thema’ pontons worden ontworpen. We onderscheiden de volgende fasen in het participatieve ontwerpproces:

Fase 2 Vertaling naar integraal ontwerp

Fase 4 Beheer en onderhoud

1. Inventarisatie van wensen stakeholders 2. Vertaling naar integraal ontwerp 3. Constructie en productie 4. Beheer en onderhoud 5. Activiteiten organiseren en nazorg

Fase 3 Constructie en productie

Doel: Betrokkenheid stakeholders borgen Middelen: Bewonersavonden, Evaluaties, etc Product: Rapportages, etc Wie: Sezer + Stichting Stadswaterpark + Carenza

Per fase spelen de verschillende partners van ‘team Stadswaterpark’ hun eigen rol. De integratie van het ontwerp en procesmanagement wordt verzorgd door Bokkers van der Veen.

Fase 1: Inventarisatie wensen van stakeholders op basis van het schetsontwerp

Doel: Belangen, wensen, problemen en verwachtingen inventariseren van verschillende groepen en deze in kaart brengen. Middelen: workshops, gesprekken, vragenuurtjes, emails, langs de deur met ambassadeurs? Producten: kaart, tekstdocument en foto’s Wie: Sezer (workshops), Bokkers van der Veen (ontwerp) + Carenza (communicatie)

Doel: Ideeën vertalen naar een ontwerp dat breed wordt gedragen. Middelen: Presentaties en ontwerpworkshops (eventueel met kinderen) Producten: kaart , ontwerp en schetsen Wie: Bokkers van der Veen (ontwerp), Sezer (workshops), Witteveen + Bos (advies constructies, waterkwaliteit etc.)

Doel: Betrokkenheid stakeholders Middelen: Onderhoudsmiddag, Schoonmaakdagen, etc Product: Wie: Sezer (participatie), Dok010 (leer-werktrajecten)

Fase 5 Activiteiten organiseren en nazorg

Doel: Belangen, wensen, van verschillende groepen transformeren in een resultaat Middelen: Product: Klusdagen, bouw je eigen drijvende tuin dag, bouwpakket, doe mee, bouw mee middag, etc? Wie: Sezer (participatie), Dok010 (leer-werktrajecten), Witteveen + Bos (advies constructies, waterkwaliteit etc.), Bokkers van der Veen (ontwerp-integratie)

Bezoeker Lokal Heroz – Gregory “Een park in de binnenstad is een goed plan. Een leuke plek om in de binnenstad te relaxen, daar ben ik wel voor.”


28

Scenario’s Er zijn verschillende scenario’s mogelijk in het vervolgtraject. We lichten de meest waarschijnlijke 3 toe:

Scenario 1 - Maximum

Scenario 2 - 2nd Best

Scenario 3 - Minimum

Wat: Stadswaterpark

Wat: Stadswaterpark City Lounge

Wat: Kids Ecohaven + groene pockets

Referentie Bokkers van der Veen: samen met buurtbewoners en kinderen worden pergola, speel-elementen en plantenbakken gemaakt en ingeplant op het Oleanderplein, Rotterdam

Referentie Bokkers van der Veen: brainstorm met bewoners, ondernemers, belangen-organisaties en de deelgemeente’s over de kansen voor Radiaal West, Amsterdam.

Referentie Bokkers van der Veen: Ontmoet de buurt - vervolg onderzoek voor de gemeente Haarlem n.a.v. het winnen van de Ymere / NAi Prijs 2011

Het Stadsinitiatief wordt gewonnen. De meeste bedrijven, particulieren en fondsen steunen het initiatief. Er wordt ca. 3.700.000Euro opgehaald. Hiervan worden de meeste wensen en vragen van stakeholders gerealiseerd. Beheer en onderhoud wordt voorzien voor 10 jaar.

Rotterdam mag stemmen op het Stadswaterpark en kiest voor een ander plan. Verschillende bedrijven, particulieren en fondsen steunen het initiatief. Er wordt 400.000Euro opgehaald. Verschillende bestuurders, ambtenaren omarmen het plan en maatschappelijke druk neemt toe voor vergroenen van de binnenstad. Een nieuwe coalitie wordt gesmeed.

Het Stadswaterpark komt niet door de 1e ronde en kan dus niet winnen. Verschillende bedrijven, particulieren en fondsen steunen het initiatief. Er wordt 250.000Euro opgehaald. Hiervan worden een paar plekken aangelegd in overleg met gemeente en bureau binnenstad. Beheer en onderhoud is een punt van aandacht en wordt in een minimum variant verzorgd.

29

Productie Opzet

Dok010 begeleid talenten met een achterstand tot de arbeidsmarkt weer terug naar werk. Hiervoor is samenwerking met de markt cruciaal. Niet alleen voor de borging van de kwaliteitsnorm van de markt, ook voor de doorstroom naar de markt. En voor de innovatie kracht voor de markt. Het Stadswaterpark is voor dok010 een uitgelezen kans om een (werk)fase voor de talenten te creëren net voor doorstroom naar de markt. De talenten die worden ingezet in de onderhoudsprojecten hebben al een aantal fases doorlopen binnen dok010 en zijn bijna zover dat zij door kunnen stromen naar betaald werk. Het Stadswaterpark is een dusdanig aansprekend en inspirerend traject dat het voor de talenten die hierin werkzaam gaan zijn een wezenlijk onderdeel gaat vormen van hun CV. Het inspirerend karakter zal daarbij nog eens versterkend werkend voor het lerend vermogen. Door de ervaring zal wat men leert beter beklijven en dus meer basis geven voor een duurzame doorontwikkeling van het talent.

Marktpartijen

Dok010 verbind de operationele inzet van de talenten aan de sturende en beherende inzet van gespecialiseerde inzet van marktpartijen. Voor deze partners, zoals van der Tol BV , van Omme en de Groot etc, biedt het traject innovatiekracht en lerend vermogen voor het eigen bedrijf. Daarbij worden er ook nieuwe talenten opgeleid en zichtbaar gemaakt voor de eigen bedrijfsvoering. Dok010 begeleid de talenten op mentaal en lerend niveau. De gespecialiseerde partners sturen de talenten 30

aan op inhoudelijk niveau. Dok010 heeft met SoZaWe in Rotterdam afspraken gemaakt om mensen uit de WWB weer naar werk te begeleiden en het liefst vanuit en in de eigen wijk. Voor de bouw en ontwikkeling worden verbindingen gelegd naar wijken, zoals Rottterdam Zuid, (Feijenoord en Ijsselmonde) en eventueel Overschie en Hillegersberg-Schiebroek. Wij verwachten dat het project jaarlijks leerwerkruimte gaat bieden aan 40 tot 80 talenten in samenwerking met 10 tot 15 professionals.

Planning

Om een idee te krijgen van inzet en kosten zullen er een prototypes worden geproduceerd. Deze prototypes zullen naast parkfunctie (gras, struiken etc.) ook moeten laten zien welke aanvullende functies er te bieden zijn op het stadswaterpark. Uiterlijk eind juli zullen de eerste twee prototypes gemaakt en geplaatst worden. Momenteel wordt

onderzocht welke plaats hiervoor het meest geschikt is. Waarschijnlijk aan het Hang of op de Delftse Vaart bij het Grote Marktplein Voor de productie wordt onderzocht of een locatie op Zuid mogelijk is. Hiervoor worden locaties aan de Piekstraat, in Feijenoord en op Heijplaat onder de loep genomen.

Financiering

Omdat de aanpak van dok010 voor de partners en voor de talenten moet resulteren in groei en duurzame ontwikkeling van carrières of nieuwe proposities wordt financiering gezocht vanuit andere fondsen dan subsidies. Momenteel wordt onderzocht of het project Social Return van de Gemeente Rotterdam voldoende fondsen biedt om de inzet voor het onderhoud te financieren.

McDonalds – Santusha Patandin “Ik ben voor meer groen in de binnenstad. Groen komt ook socialer over. Wij hebben ook een terras aan de waterkant. In de zomer maken mensen ook gebruik van het terras. Water kan heel aantrekkelijk zijn, maar nu ziet het water er niet uit.” Foto: Duncan Peltenburg

Social Return

De gemeente wil dat honderden Rotterdammers aan het werk komen of werkervaring opdoen via het programma Social Return. Dat betekent dat bedrijven die opdrachten van de gemeente aannemen, een deel van hun werknemers uit de bijstand of sociale werkvoorziening (WSW) moeten rekruteren. Het stadsbestuur stimuleert zo dat ondernemers duurzaam investeren in mensen die op de arbeidsmarkt moeilijk aan de bak komen. In 2011 kwamen 467 Rotterdammers uit de bijstand aan het werk. Het programma bestaat sinds 1996. Toen stond het bekend onder de 5-procentsregeling. Aanvankelijk moest 5 procent van de aanneemsom worden besteed aan het inzetten van mensen uit de

doelgroep. De inzet ligt nu tussen 5 tot 50 procent van de aanneemsom. De ondernemers geven bij de aanbesteding al aan hoeveel procent van het door hen berekende bedrag ze voor Social Return uittrekken. Met een onderliggend budget van 1 miljard Euro per jaar is er een ruim potentieel aan financieringsvormen voorhanden om het Stadswaterpark in te zetten.

Werklokaties Dok010

Momenteel heeft dok010 een werkplaats in Overschie. Aan de Overschiese Dorpsstraat 81-83. Daarnaast wordt er momenteel de laatste hand gelegd aan de verwezenlijking van werkplaatsen in de Afrikaanderwijk, Feijenoord (de Piekstraat) en in de Beverwaard op het terrein van HM Holland. Het oude Verolme terrein.

Talent en ex glazenwasser Mitchel heeft een nieuwe passie gevonden met behulp van Dok010 als schipper

Productie van een van de Dok010 projecten

31

Beheer & onderhoud Om een goede kwaliteit van het Stadswaterpark te kunnen borgen verzorgt dok010 in leerwerk activiteit het onderhoud van het Stadswaterpark en de verschillende pontons. Om beheer op het park te kunnen plegen zijn een aantal specifieke onderdelen van belang. Allereerst is het drijvende deel een punt van aandacht. De Pontons zijn opgebouwd uit kunststof delen en zullen op dat punt niet veel onderhoud nodig hebben. Wel is het van belang om voortdurend te controleren op lekkages of andere risico’s voor het drijvend vermogen.

Social Return

De gemeente wil dat honderden Rotterdammers aan het werk komen of werkervaring opdoen via het programma Social Return. Dat betekent dat bedrijven die opdrachten van de gemeente aannemen, een deel van hun werknemers uit de bijstand of sociale werkvoorziening (WSW) moeten rekruteren. Burgers met een afstand tot de arbeidsmarkt worden benaderd en begeleid om het onderhoud op zich te nemen.

Rotterdams groen om daarmee ook kinderen uit achterstands situaties vakantiegevoel te geven zonder naar het buitenland te gaan. Van Der Tol zet haar kennis en expertise graag in voor een betere samenleving.

Pontons met constructies

De pontons waarop constructies zijn geplaatst vereisen meer specifiek onderhoud van een aannemer en ontwikkelaar zoals van Omme en de Groot dat kan bieden. Met van Omme en de Groot wordt al langere tijd gewerkt aan een klusacademy waarbinnen nieuwe producten, diensten en talenten in samenhang worden ontwikkeld. Van Omme en de Groot heeft al op eigen initiatief steun verleend aan eerdere projecten en ziet de kans en de noodzaak naast de toch al aanwezige betrokkenheid om via leerwerk initiatieven nieuwe kansen voor Rotterdam te ontwikkelen. Het bedrijf heeft haar ontstaan en huidige positie te danken aan de ontwikkeling van Rotterdam na de tweede wereldoorlog en heeft van haar opbouwende karakter niet ingeboet. Van Omme en de Groot wordt vertegenwoordigd door

de heren Marco Dijkshoorn en Ruud de Schepper.

Programmering

Voor programmering van de verschillende toepassingen op de pontons zijn er samenwerkingsverbanden met meubelmakers en werkplaatsen. Dok010 ontwikkeld samen met haar partners en geïnspireerd op het Stadwaterpark verschillende diensten en producten die het leven op het park en in de stad veraangenamen en verbinden. Gedacht kan worden aan watergebonden spa’s, trainings en coachingsfaciliteiten en ook catering, leisure etc. vanuit het Stadswaterpark zijn relatief eenvoudig verbindingen te maken (na 2016) met de Kralingseplas, Bergse voor en Achterplas, maar ook de Schie en zelfs Delfshaven.

Onderhoud vervuilde water

Naast onderhoud aan de drijvende delen zal dok010 zich ook richten op het onderhoud van het water zelf. Wanneer dit binnen wettelijke kaders is toegestaan wil

Groenpontons

De pontons zullen voor een groot deel worden voorzien van groen. Deze begroeiing zal zelf niet alleen veel onderhoud nodig hebben. De techniek waarop de begroeiing aan de pontons is verbonden zal ook voortdurend gecontroleerd en onderhouden moeten worden. Hiervoor ontwikkeld dok010 de samenwerking met een gespecialiseerd bedrijf, in dit geval van der Tol BV. Van der Tol BV is via haar vertegenwoordiger Mattijs van Dalen betrokken bij dok010 voor de ontwikkeling van talenten en nieuwe producten en diensten op groenonderhoud. Doel van de samenwerking is om meerwaarde te creëren voor alle betrokken partijen. Denk hierbij aan benutten en onderhouden van 32

Bewoners bij de Blaak - Van Eijck:

“Zoals het nu is, is het al veel beter dan vroeger, maar het kan nog veel beter.” Foto: Duncan Peltenburg

dok010 graag meehelpen aan het onderhouden een schoonhouden van het water en de kades. De onderhoudswerkzaamheden zullen worden uitgevoerd onder toezicht van gespecialiseerde bedrijven (zogenaamde scouts zoals van der Tol, van Omme en de Groot, Ouwendijk, Oranje, Koevermans) met als doel de talenten die werkzaam zijn binnen de activiteiten maximaal te ontwikkelen volgens de marktnorm, met als doel de talenten aansluiting te laten vinden en door te stromen op de arbeidsmarkt.

Financiering

Voor alleen onderhoud schatten wij in dat er een budget van 60.000 (zie ook begroting) Euro per jaar nodig is. De fase van prototyping zal hierin een helder beeld gaan geven. Ook wordt in deze fase duidelijk welke mogelijkheden social return gaat geven om dit te financieren. We verwachten per jaar 50% tot 70% van het onderhoudsbudget te kunnen financieren vanuit social Return.

33

Activiteiten Het Stadswaterpark heeft naast haar ontmoetingsfunctie en ecologische functie ook een culturele functie. In het Stadswaterpark worden diverse activiteiten georganiseerd, zodat het kwaliteit blijft bieden en bezoekers bindt. Deze activiteiten worden als een belangrijke generator gezien voor het gebied, omdat zij een unieke karakter kunnen geven aan het park. De activiteiten leiden tot positieve (economische) effecten voor het gebied. Zo hebben festivals de potentie om het imago van het park te versterken. Burgers worden verbonden door het ontwikkelen van aantrekkelijke activiteiten voor en met de burgers uit de wijk. Naast lokale activiteiten in de deelgebieden worden grotere activiteiten georganiseerd om het imago van het Stadswaterpark te versterken en de integratie tussen de deelgebieden te versterken.

ZigZagCity

Het ZigZagCity festival vormt een goed voorbeeld van een activiteit met een wijkoverstijgend karakter. ZigZagCity is een nieuwe architectuurfestival in Rotterdam en het StadsWaterPark kan onderdeel vormen van de programmering voor de volgende editie. Zigzagcity is een route door de binnenstad die uiteenlopende plekken met elkaar verbindt. Tijdens de eerste editie van het architectuurfestival ZigZagCity werden bezoekers verleid om van de gebaande paden af te wijken en op ontdekking te gaan op ongewone plekken in de binnenstad. Op de verschillende locaties van de route van het festival is een inhoudelijke samenwerking aangegaan met de bewoners, ondernemers, vastgoedeigenaren en culturele instellingen. De tweede editie vindt plaats in mei 2014. Het Laurenskwartier is een van de zoekgebieden. Het Stadswaterpark vormt een perfecte 34

route om de bezoekers zigzaggend door het gebied te leiden. Het park biedt een schakeling van aangename verblijfsplekken bij het water en zorgt voor een nieuwe flaneerroute in de binnenstad. De verborgen plekken van het park kunnen een nieuwe invulling krijgen dankzij tijdelijke interventies en programmering gecreëerd door kunstenaars, architecten en programmamakers.

Toneel en muziek

Verder kan het park worden gebruikt als een podium voor theater en muziek. Het park biedt voor het publiek bijvoorbeeld een theatrale muzikale reis langs verschillende locaties of als een muzikale belevenis op het water. Zo kan een grachtenfestival met klassieke muziek georganiseerd worden in samenwerking met het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Kunst en cultuur kan als middel ingezet worden om de participatie, sociale cohesie en leefbaarheid in het park te verhogen. Een land art kunstenaar (of meerdere) krijgt de opdracht een opvallend natuur/land art kunstwerk te maken. Land art vormt op deze manier één van de trekkers voor het park.

Stadspodium, Judith van der Heijden:

“In het park zou ik vooral met intieme kleinere optredens werken om een huiselijke sfeer te creeren met bijvoorbeeld verhalenvertellers, singer/songwriters, klassieke kamerorkestjes, demonstraties van bijzondere dansen. Klein maar wel professioneel. Wanneer je het Stadspodium voor het park gebruikt draaien we het podium om en staan er programma’s die kwalitatief tussen het Stadspodium en het park in staan iets wat geschikt is voor beide plekken. Je krijgt op die manier dus een soort drie traps effect. Om dit te bereiken zou ik een constructie ontwikkelen waarbij de programmeur van het Stadspodium ook programmeur van jullie plek is. Dit gaat natuurlijk verder dan alleen een samenwerking maar op die manier kan je een betere wisselwerking hebben tussen het podium, het plein en jullie park. Zowel jullie plek als het podium wordt dan breder getrokken waardoor er een gebalanceerd programma ontwikkeld kan worden. Door verschillende plekken te gebruiken heb je een wisselwerking tussen klein, huiselijk, intiem in het park zelf en groter met wat meer mogelijkheden tot verschillende disciplines. De programmering is het middel om de plek “citylounge” te creeren.”

Passant bij de Lombardkade - Xuan Son Vuong: “Het water ziet er vies uit. Het zal leuker en mooier zijn als het water goed aangepakt wordt.” Foto: Duncan Peltenburg

De volgende organisaties hebben de intentie om bij realisatie de volgende activiteiten te ontplooien. Sheet1 Locatie

Lokale Organisatie

Hang Hang

Architectuur Instituut Rotterdam VVE Soetensteeg

Hang

Jan Prins & Willibrord School Rotterdamse Vereniging voor Amateurtheater VVE Markthal

Activiteit Lezingen, debatten, filmavonden Buurtbarbeque, Straatfeest Workshops, groeneducatie, Moestuinen

Doelgroep Ontwerpgemeenschap, opdrachtgevers, etc Bewoners Kinderen, ouders, bezoekers Cultureel publiek Bewoners

Stadspodium

Toneel Buurtbarbeque, waterfeest muziek, circus, dans, opera, koorzang, theater, poëzie, straatspelen

Vervat Vastgoed

Cafe+ studentenactiviteiten

Studenten

TomDavid Architecten

Floating Cinema

Verscheidene

Kids Marina

Bootjes

Kinderen

Stoker Fitness Club Rotterdams Philharmonisch outdoors

Verscheidene

Noordbruist

Outdoor Yoga Mini concerten, miniseries, Familie verhalen Muziek op de Rotte, exposities, circusles

Delftse Vaart & Grote Kerkplein Stokviswater

Groene Loper 010 Platform Pro Groen

Stadswandeling Buurtbarbeque, Straatfeest

Stokviswater Stokviswater Stokviswater

Venetie Passage Bonte Koe CHNG

Stokviswater

Dok010

Italiaanse avonden Chocolade proeven, hightea Chinese Fusion Cooking SPA’s, trainings- en coachingsfaciliteiten, leisure

Hang Hang Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein Delftse Vaart & Grote Kerkplein

Verscheidene

Picnic & zomeractiviteiten

Outdoor yoga

Educatieve activteiten

1. Nieuwbouwplan Voor de nieuwbouwvariant heeft Klunder Architecten in opdracht van Vervat Vastgoed een schetsontwerp gemaakt (d.d. april 2012). Dit schetsontwerp vormt de basis voor de uitgevoerde beoordeling. Het plan gaat uit van een schijfvormig volume van 11 bouwlagen, parallel aan het Stadswater. De plint is 17 meter diep en gevuld met horecaruimtes, die aan weerszijden entrees hebben. De entrees naar de studenteneenheden zitten aan de Westewagenstraat. Langs de kade van het stadswater is ruimte voor terrassen en een wandelpromenade. Bovenop de begane grondverdieping liggen tien bouwlagen met studenteneenheden. De bovenste drie lagen zijn ietwat terugliggend. Het programma bestaat ongeveer uit:

Floating cinema

-

216 studenteneenheden 1.000 m2 commercieel 2 totaal ongeveer 10.000 m bvo maximale hoogte 11 bouwlagen (35 meter)

Jong & oud Verscheidene

Kickoff Eurekaweek 2012

Vervat Vastgoed Westewagenstraat

Impressie Nieuwbouw

Families, natuurvrienden & stadsliefhebbers Bewoners Bezoekers binnenstad, bewoners, e.a. Verscheidene Verscheidene Verscheidene

3

Noordbruist bijeenkomst

Groene loper stadswandeling 35

Communicatie plan 1 Communicatie

Communicatie met Rotterdammers, stemmers en andere belanghebbenden is een essentieel onderdeel van Stadsinitiatief Stadswaterpark. Het vormt een van de belangrijkste instrumenten om de doelstellingen van het Stadswaterpark te verwezenlijken. Het project vereist begrip, vertrouwen en participatie door de verschillende doelgroepen. Door op het juiste moment tussen alle betrokkenen een heldere communicatie tot stand te brengen, wordt de kans op een geslaagde project vergroot. Goede beeldvorming is van grote betekenis voor het succes van het Stadswaterpark.

2 Analyse

Het Stadswaterpark biedt meerwaarde voor de verschillende doelgroepen die Rotterdam rijk is. De communicatieactiviteiten zijn gericht op het meest voorkomende profiel van de Rotterdamse bevolking. Uit de Binnenstadsmonitor (2011) blijkt dat bijna meer dan de helft van de bevolking in de binnenstad 20-44 jaar is. Voor het Laurenskwartier geldt zelfs dat twee derde deel van de bevolking 20-44 jaar oud is. Er zijn vooral eenpersoonshuishoudens (63%) en ongehuwde stellen zonder kinderen (21%) en ongehuwde stellen met kinderen (8%) in de binnenstad van Rotterdam. De belangrijkste redenen voor bezoek aan binnenstad door Rotterdammers zijn winkelen (71%) en vrije tijd, zoals horeca, uitgaan en cultuur (22%). Deze bezoekers vormen een belangrijk doelgroep voor het park. De communicatie is voornamelijk gericht op de bovengenoemde doelgroepen. Uitgangspunt bij de ontwikkeling is de Rotterdammers een stem te geven in de ontwikkeling van het park. Zo ontstaat een park vóór en dóór Rotterdammers. De Rotterdammers worden geïnformeerd over Stadsinitiatief Stadswaterpark met als doel dat ze uiteindelijk ook meedenken over het plan, ondernemen in het gebied, het park gaan bezoeken, etc. De doelgroepen moeten de ontwikkeling van het park zien als een positieve ontwikkeling. Vanuit de verschillende doelgroepen moet 36

ook bereid zijn om mee te werken. Binnen anderhalf jaar moet deze verandering al te zien zijn. Naast het eindresultaat vormen tussentijdse resultaten een goede aanleiding om te communiceren met de doelgroepen. Tussentijdse communicatie vergroot het draagvlak in de eindfase en voor het verder verspreiden van resultaten.

3 Doelgroepen

Het park wil met haar communicatieactiviteiten vooral twee hoofddoelgroepen bereiken, namelijk de lokale bevolking + lokale stakeholders en de bezoekers van het park. De lokale bevolking vormt de primaire doelgroep. De lokale bevolking zien wij als een container begrip voor bewoners, ondernemers, maatschappelijke organisaties. De bezoekers vormen een secundaire groep. Zij worden geïnformeerd over het park met als doel het park te gaan bezoeken en beleven. Verder worden groepen of personen ingezet die over het park gaan communiceren. Bewoners De bewoners, lokale bewonersverenigingen en VVE’s vormen een belangrijke doelgroep. De steun van de bewoners wordt versterkt. De bewoners genieten van een bijzonder park en beseffen de waarde van het park. We wijzen ze op de kansen die het park biedt en die zij kunnen verzilveren. Ideeen van bewoners over het park worden op een actieve manier verzameld en ondersteund door Stichting Stadswaterpark. Daarnaast bieden we ondersteuning aan bij de uitvoering. Om de bewoners van de binnenstad te bereiken is het essentieel om de bewonersverenigingen en VVE’s zoveel mogelijk te betrekken in een vroeg stadium. Lokale scholen Scholen maken gebruik van het park en doen mee aan de ontwikkeling van het park. Zo is een natuurspeelplek bedacht aan het Hang voor de kinderen van de nabijgelegen basisscholen Willibrord en Jan Prins. Er wordt regelmatig gebruik gemaakt van het park. Alle leerlingen komen eens per jaar met school in het park, scholen komen met eigen ideeën hoe het park bij hun

lesprogramma’s gebruikt kan worden, bijvoorbeeld een schooltuinprogramma. Maatschappelijke organisaties Maatschappelijke organisaties, zoals kerken, doen ook actief mee. Bij de Steigerkerk is er een stilteplek of openbare gebedsplek. De organisaties zetten zich actief in voor de realisatie van het initiatief door het betrekken van vrijwilligers, kennis, netwerk en andere vormen. Bedrijven/ondernemers Lokale ondernemers vormen de economische motor van het gebied en zien de economische meerwaarde van het park. Ondernemers komen zelf met ideeën om het imago van het park te ‘verzilveren’ in producten en activiteiten. De bedrijven uit de omgeving zetten zich actief in voor de realisatie van het project met hun kennis, netwerken, financiële bijdragen en andere vormen. Bezoekers De bezoekers van de stad kunnen naast het winkelen en overige vrijetijdsbestedingen, genieten van een bijzonder drijvend stadswaterpark. Het park verwelkomt jaarlijks een grote en diverse groep mensen. Het Laurenskwartier kent bezoekers van vele doelgroepen. Bezoekers kennen en komen af op de unieke kenmerken.

4 Doelstellingen

De volgende doelstellingen zijn geformuleerd: De doelgroepen op de hoogte houden van de planontwikkeling voor het park. De doelgroepen zijn bereid om mee te denken aan de ontwikkeling van het park. De doelgroepen laten zich positief uit over het park. De doelgroepen weten waar er raakvlakken liggen met hun werkzaamheden en hebben de intentie om een stadswaterpark te ontwikkelen en te realiseren.

5 Strategie

Het proces wordt ingestoken met een grass roots, open source en open-ended benadering. Dat betekent, dat er

vele stakeholders zijn en dat die allemaal mee (kunnen) denken over de precieze vormgeving. We zoeken (pro) actief en op creatieve wijze de samenwerking op met de lokale bevolking. Onderstaande strategieën worden ingezet: Informeren: uitleg geven over het project, de werkwijze, de verwachtingen Afstemmen: op de doelgroepen, duidelijk en begrijpelijk in woord en beeld Tweerichtingsverkeer: niet alleen vertellen, maar ook luisteren en vragen beantwoorden. Dit heeft momenteel reeds geleidt tot vele waardevolle ideeen en initiatieven binnen het plangebied. Terugkoppeling: expliciet maken van wat met vragen/ inbreng wordt/is gedaan Persoonlijke communicatie: 1-op-1 communicatie, laagdrempelig, bijvoorbeeld door informatie thuis te ontvangen en vragen te kunnen stellen aan een persoon die makkelijk bereikbaar is. Enthousiasmeren: ruimte geven aan inwoners en belanghebbenden om mee te denken, te laten zien dat hun inbreng van grote waarde is, tijd en ruimte nemen om naar omwonenden te luisteren. De tone of voice is opgewekt, open en positief.

7 Communicatiemiddelen

Verschillende communicatiemiddelen worden gebruikt om communicatiedoelen te bereiken. De Inzet van communicatiemiddelen: projectwebsite, flyer, presentaties, bijeenkomsten, workshops, interviews, mond op mondreclame, persberichten voor huis-aan-huis bladen, regionale kranten, lokale radio en tv, regionale radio en tv, videofilm, social media (zoals Facebook, Twitter en blogs).

8 Planning

Startfase In de startfase gaat het vooral om het plan bekend te maken bij de doelgroepen. Omwonenden en belanghebbenden worden geïnformeerd over het proces en over het feit dat zij mogelijkheden hebben om mee te denken. Zodra de genomineerden bekend zijn, start het campagne. In deze fase wordt gebruik gemaakt van grootschalige media, zoals persberichten via kranten, radio, tv, social media. De website zal actief zijn. Er worden flyers uitgedeeld in de stad. Verder worden gesprekken gehouden met belanghebbenden, omwonenden en geïnteresseerden. Verkenningsfase

Deze fase zal een verdieping zijn van de startfase. Stichting Stadswaterpark wordt opgericht. In deze fase wordt vooral gebruik gemaakt van presentaties, bijeenkomsten en workshops. De Rotterdammers worden op de hoogte gehouden van verdere ontwikkelingen via onder andere persberichten. Ontwerpfase Via informatiebijeenkomsten wordt de lokale bevolking op de hoogte gehouden en zij krijgen de mogelijkheid om te reageren op een moment dat er nog wijzigingen kunnen worden aangebracht. De Rotterdammers worden op de hoogte gehouden van verdere ontwikkelingen via ondere andere persberichten. Beheer- en onderhoudsfase In deze fase zal gecommuniceerd worden over de beoogde verbetering van de waterkwaliteit. De effecten op de biodiversiteit en de alledaagse gang van zaken omtrent het onderhoud door talenten, bewoners, en anderen. Ook lokale initiatieven worden breed uitgemeten waar mogelijk om de positieve aspecten van de binnenstad en het Laurenskwartier verder te belichten.

6 Boodschap

Het StadsWaterPark presenteert zich als een stadspark in het centrum van Rotterdam. De centrale boodschap van het communicatieplan luidt: “Een park voor en door alle Rotterdammers in het hart van de stad”. De kern van de communicatieboodschap is gericht op bekendmaken van de planontwikkeling en de mogelijkheden om mee te denken en mee te werken. Het Stadswaterpark wordt een park voor alle Rotterdammers met voor iedereen wat wils. De binnenstad is de huiskamer van de stad en het Stadswaterpark vormt een plek waar iedere Rotterdammer en gast zich thuis kan voelen. Daarnaast is de boodschap dat het park de ervaring van het water verbetert, de verblijfskwaliteit van de binnenstad vergroot en vergroent en het komt de waterkwaliteit en biodiversiteit van de binnenstad ten goede.

Patisserie Dudok – Suzanne Sluijter en Janna van der Wel: “Op dit moment is de Meent druk, maar het kan wel wat meer zijn dan alleen de Meent. In de zomer maken wij een terras aan de waterkant. Dit trekt mensen aan.” Foto: Duncan Peltenburg

37

Waterkwaliteit In het waterkwaliteitsbeleid van HHSK (Hoogheemraadschap) is vastgelegd dat de huidige kwaliteit van onder andere de Rotte niet achteruit mag gaan en dat opties voor verbetering van de kwaliteit, zo mogelijk, benut worden. De huidige ecologische kwaliteit van de Rotte is – conform de KRW-beoordeling – ontoereikend, omdat in het water niet of nauwelijks waterplanten groeien, waardoor ook de macrofauna en de vissamenstelling ecologisch niet optimaal zijn. De huidige ecologische kwaliteit van het water is slecht tot zeer slecht bevonden. De waterkwaliteit in de Rotte boezem wordt primair bepaald door het kwaliteit van het ontvangen polderwater. De waterkwaliteit van de Rotte boezem wordt verder beïnvloed door de aanvoer van water vanuit de Nieuwe Maas of Hollandse IJssel en water uit riooloverstorten. De mogelijkheden om met een ander in- en uitlaatregime de waterkwaliteit in de Rotte boezem te verbeteren zal worden onderzocht als onderdeel van het KRWmaatregelenpakket voor de periode 2010-2015. Het HHSK vraagt zich af of de waterkwaliteit significant zal verbeteren door middel van enkele helofytenfilters. Drijvende objecten beperken de (licht)inval van zonlicht in het oppervlaktewater. Bij onvoldoende lichtinval neemt de onderwatervegetatie af, omdat er geen of minder fotosynthese plaats kan vinden. Het ecologisch evenwicht tussen opbouw en afbraak raakt verstoord en de zuurstofbalans wordt negatief beïnvloed. De afname van onderwatervegetatie (submerse vegetatie) is ook van invloed op de aanwezigheid van diersoorten (bv. vissen) die hierin schuilen, fourageren of opgroeien. Daarnaast beperken drijvende objecten het uitwisselingsoppervlak tussen de atmosfeer en het oppervlaktewater door de afdekking van dit wateroppervlak, waardoor de aanvulling van zuurstof uit de atmosfeer bemoeilijkt wordt. Vanuit de KRW zijn voor de KRW-waterlichamen eisen gesteld aan de hoeveelheid onderwatervegetatie. Het waterschap toetst daarom alle activiteiten aan het KRW-beleid en het overige ter plaatse geldende waterkwaliteitsbeleid. 38

In principe dienen de waterlichamen in het Laurenskwartier gebaggerd te worden om de waterkwaliteit significant te verbeteren. Deze werkzaamheden staan de komende jaren niet ingepland. Waterkwantiteit, waterberging en waterpeil De huidige berging van de Rotte mag niet afnemen. De waterdiepte van de Binnenrotte is volgens de legger 1,50 meter beneden het schouwpeil (NAP - 1,02 meter). Er wordt echter een flexibel peilbeheer gehanteerd, waarbij het peil mag fluctueren binnen een bandbreedte van 30 cm tussen -0,90 m NAP en -1,20 m. Tijdens calamiteuze omstandigheden blijft een peilopzet tot -0,65 m NAP mogelijk. Het HHSK verwacht dat de pontons niet of nauwelijks de waterkwantiteit en bergingscapaciteit beinvloeden en zal op dit terrein geen factor zijn voor vergunningverlening. Vergunningen en overwegingen van het waterschap: Op grond van de keur van Schieland en de Krimpenerwaard is het verboden zonder vergunning van

het bestuur gebruik te maken van een waterstaatswerk, anders dan in overeenstemming met de functie, daarin, daarop, daarboven, daarover of daaronder werkzaamheden te verrichten en werken of opgaande (hout)beplantingen te plaatsen. Van dit verbod kan door middel van een Watervergunning een ontheffing worden verleend. Bij een aanvraag toetst HHSK activiteiten van derden als volgt: *In de eerste plaats worden de activiteiten getoetst aan de algemene weten regelgeving voor zover dit relevant is vanuit de zorgplicht van HHSK. *Getalswaarden en andere uitgangspunten die door het Rijk of de provincie zijn vastgesteld met betrekking tot de planvorming en taakuitoefening door de waterschappen, hanteert HHSK tevens als toetsingskader voor activiteiten van derden. *De activiteiten worden getoetst aan de in het Waterbeheerplan 2010-2015 geformuleerde ambities, doelstellingen en uitgangspunten.

Restaurant Vapiano – Nicole Ammerlaan: “De openbare ruimte in de stad kan veel beter aangepakt worden. Het plaatsen van bankjes is niet genoeg. Groenvoorziening in de binnenstad is een belangrijk punt. Ik hoop dat het park zich ontwikkelt in positieve zin.” Foto: Duncan Peltenburg

Ten aanzien van drijvende objecten zijn er nog geen beleidsregels vastgesteld. Bij de beoordeling van het planStadsinitiatief Stadswaterpark zal met het volgende rekening worden gehouden: * Drijvende objecten kunnen worden toegestaan als zij het behalen van de waterkwaliteitsdoelstellingen niet in de weg staan, er niet toe leiden dat de waterkwaliteit ontoelaatbaar achteruit gaat of als de te verwachten negatieve effecten voldoende gemitigeerd of gecompenseerd worden. Het is aan de initiatiefnemer om dit aan te tonen. * Drijvende objecten, al dan niet gecombineerd met een aanliggende aanmeerconstructie, mogen het onderhoud niet verhinderen. De specifieke eisen die worden gesteld, kunnen afhankelijk zijn van de manier waarop het onderhoud wordt gevoerd. Verplaatsbare drijvende objecten vormen geen belemmering voor het onderhoud of de toegankelijkheid in geval een calamiteit dat vereist. In veel gevallen geldt eveneens een gemeentelijke onderhouds- en vervangingsplicht voor oeverbeschoeiingen die onverhinderd moet kunnen worden uitgevoerd. * Voor varend onderhoud is het noodzakelijk dat er voldoende ruimte voor (onderhouds) vaartuigen is. Er moet voldoende ruimte zijn om de doorvaart te behouden en om te manoeuvreren. Als drijvende objecten te dicht op elkaar liggen, kan dat de doorvaart en bereikbaarheid voor (onderhouds-) vaartuigen belemmeren. * Een van de kerntaken van HHSK is het waarborgen van de veiligheid tegen overstromen van het achterland. Het graven of plaatsen van voorzieningen voor drijvende objecten in de directe omgeving van de waterkering kan negatieve gevolgen hebben voor het waterkerende vermogen van de waterkering. In, op of om de waterkering zal HHSK daarom eisen stellen aan aanmeerconstructies en andere voorzieningen voor drijvende objecten. * Bij de plaatsing, bevestiging of inrichting van drijvende objecten dient rekening te worden gehouden met peilschommelingen om beschadigingen aan het drijvend object en directe omgeving te voorkomen.

Conclusie Stadsinitiatief Stadswaterpark staat en valt met de verbetering van de waterkwaliteit en de daarmee samenhangende vergunningverlening. Een van de doelstellingen van Stadsinitiatief Stadwaterpark is het verbeteren van de biodiversiteit en het verbeteren van de waterkwaliteit door middel van zuiverende helofytenfilters. De ontwerpbasis van het filter wordt gesteld op 0,050 m3/ m2/dag Gevolg is dat een 1 rietponton ca. 1575m3 water zuivert en 250gram nitraat en 50 gram fosfaat uit het water zuivert. (bron: ecoengineering) In samenwerking met het HHSK en Witteveen + Bos wordt onderzocht hoe de waterkwaliteit verbeterd kan worden en/of mitigerende maatregelen getroffen kunnen worden. Tot het moment dat er gebaggerd wordt, is de verbetering van de waterkwaliteit beperkt en wordt deze teniet gedaan door de uitwisseling van nutrienten tussen het slib en het water.

39

Planning Het Stadswaterpark kan binnen een termijn van twee jaar gerealiseerd zijn en het leven in de binnenstad veraangenamen. Voor een degelijke en zorgvuldige realisatie is tijd nodig. Participatief ontwerp en terugkoppeling zijn belangrijke randvoorwaarden voor het slagen van het project en een structurele verbetering van de leef- en verblijfkwaliteit van het Laurenskwartier. Dit vraagt om een grotere tijdsinvestering dan een traditioneel proces. Ook het werken met ‘talenten’ onder begeleiding van aannemers en Dok010 vraagt om een planning die ruim van opzet is. Hier staat tegenover dat het park een tijdelijk en reversibel karakter heeft door de aanleg op pontons. Dit vereenvoudigt en verkort procedures en maakt (gedeeltelijke) pre-fabricage mogelijk. De aanleg op pontons heeft tevens het voordeel dat kabels en leidingen en andere ondergrondse voorzieningen ongemoeid blijven, en er geen grondverbetering nodig is. De pontons maken gebruik van een leeflaag van substraat en volle grond. Dit beperkt het aantal transportbewegingen aanzienlijk en daarmee de druk op de verblijfskwaliteit in de (binnen)stad van Rotterdam. Vergeleken met de aanleg van een regulier park in een stedelijke omgeving zal het Stadswaterpark dus aanzienlijk sneller (en goedkoper) te realiseren zijn.

40

Fasering

Het park wordt gerealiseerd in fasen. Stap 1 van het Stadswaterpark zal beginnen aan het Hang. Aan het Hang is de grootste winst te behalen en kan worden aangesloten op bestaande ontwikkelingen als de bouw van de Markthal. De vraag vanuit de ouderraden van de basisscholen Jan Prins en de Willibrordschool is helder: na schooltijd is er geen plek voor de kinderen om te spelen. Deze vraag, gekoppeld aan de vraag vanuit de haven om een gethematiseerde natuur- en haven speelplek te maken zijn doorslaggevend om de fasering te starten aan het Hang Stap 2 is het maken van het Stadswaterpark aan de Delftse Vaart bij het Grote Kerkplein. De lokale stakeholders Stadspodium, Kids Marina, gebouw de Heuvel, Heidegger & de Laurenskerk overleggen reeds over de ontwikkeling van dit gebied tot een aangenamere verblijfsplek. Het Stadswaterpark zien zij als uitgelezen kans om het water in de planvorming te betrekken. Stap 3 is de realisatie van het Stadswaterpark op het Stokviswater en verder richting de Rotte. Dit gebied heeft een minder publiek karakter vanwege de terraswoningen

direct aan één zijde van het water. Het Stadswaterpark zal hierom op deze locaties een extensiever karakter krijgen gericht op het verhogen van de ecologische kwaliteit de route, aangevuld met kleinschalige groene verblijfsgebieden. De realisatie van dit extensieve deel van het Stadswaterpark wordt in een later stadium verder onderzocht, samen met omwonende en andere stakeholders. Dit deel is nu niet opgenomen in de begroting, maar kan bij voldoende lokale steun toegevoegd worden.

Termijn en overdracht

Het Stadswaterpark is bedacht als een tijdelijk park voor 10 jaar, dat de gebiedsontwikkeling langs de waterpartijen in de binnenstad op gang helpt. De verwachting is dat aan het eind van deze periode de kades en de onaantrekkelijke plinten zodanig zijn opgeknapt dat het gebied op eigen kracht verder kan. Na de termijn van 10 jaar doen zich twee opties voor: het Stadswaterpark wordt verplaatst worden naar een andere locatie die kwaliteitsverbetering behoeft óf het park wordt voortgezet op de huidige locatie. De eigendom van het drijvende park, het beheer en onderhoud én de exploitatie van paviljoens en terrassen worden (in overleg) op dit moment door de Stichting Stadswaterpark overgedragen aan de gemeente Rotterdam.

41

Risico inventarisatie In onderstaande alinea’s sommen we de grootste risico’s op van Stadsinitiatief Stadswaterpark en hoe we deze denken te kunnen ondervangen.

Financieel

Het Stadswaterpark is ‘plug en play’ bedacht. De precieze vormgeving en uitstraling zijn bekend op uitgangspunten, hoofdlijnen en ambitieniveau. Blijkens onze analyse is er maatschappelijk draagvlak vooren vraag naar verschillende onderdelen van het Stadswaterpark (als bijvoorbeeld de Kids Ecohaven). We denken dat een ‘light’ vorm van het Stadswaterpark zelfs zonder financiële steun van Stadsinitiatief gelden voldoende slagingskans heeft. De flexibiliteit in het ontwerp geldt ook voor de financiën. Minder park is goedkoper. Ambities worden bijgesteld naar de hoeveelheid gelden die opgehaald worden bij bedrijven, burgers, stadsinitiatief en anderen.

Grass roots

Het proces steken we in als ‘grass roots’, ‘open source’ en ‘open-ended’. Dat betekent dat er vele stakeholders zijn en dat die allemaal mee (kunnen) denken over de vormgeving en organisatie. Ontwerp en vormgeving zijn ondergeschikt aan participatie. We hebben een aantal richtingen en kaders geformuleerd om kwaliteit te waarborgen. Voor ons is deze manier van ‘bottom-up’ werken en het denken in kaders en ruimtelijke spelregels vanzelfsprekend en zelfs randvoorwaardelijk voor succesvolle binnenstedelijke ontwikkelingen. Juist uit de kruisbestuiving tussen verschillende disciplines, doelgroepen en verschillende stakeholders ontstaan nieuwe en robuuste ideeën, die de tand des tijds kunnen weerstaan.

46

Exploitatie paviljoens

Er is nog geen partner gevonden voord de exploitatie van de paviljoens van het Stadswaterpark. Wij hopen op korte termijn een partner te vinden. Mocht dat niet lukken, dan zal dit onderdeel uit de projectbegroting gehaald worden. Dit heeft geen financieel nadeel op de begroting. Inkomsten en uitgaven zijn gelijkgesteld.

Exploitatie paviljoens alternatief

Dok010 beschikt over voldoende mankracht om de exploitatie van de paviljoens op zich te nemen. Het lijkt ons echter onverstandig om Dok010 voor een nog groter deel van het project verantwoordelijk te maken.

Beheer en onderhoud

Het Laurenskwartier kent bezoekers van vele doelgroepen. Van toeristen en dagjesmensen, tot bezoekers van nachtclubs. Een robuuste detaillering met degelijke, onderhoudsvrije en hufterproof materialen is leidraad. Voor het beheer en onderhoud worden talenten van Dok010 ingezet in de vorm van leer-werktrajecten onder toeziend oog van aannemers Van Der Tol en Van Omme & de Groot. In de begroting is een groot deel van de kosten gereserveerd voor beheer en onderhoud voor 10 jaar.

Café brasserie Dudok - Chi Him Yuen:

De grootste angst van bewoners en ondernemers is een armoedige uitstraling. Dit trachten we te voorkomen door middel van een strakke detaillering met robuuste materialen. Denk hierbij aan gerecyclede kunststof planken (Koninklijke Lankhorst Products). De talenten van Dok010 zullen dagelijks aanwezig zijn om deze angst van bewoners te voorkomen en waar nodig een armoedige uitstraling direct te verbeteren.

“Het is nu niet zo groen. Het gebied mag zeker een stuk groener worden. De hekken zien er nu saai uit. Tussen de hekjes plantenbakjes plaatsen ziet er gelijk mooier uit.”


TGIERDEB DUOHREDNO NI AROLFRUUM NEDETSNENNIB Voor de drijvende elementen denken we aan elementen van beton of hoge sterkte kunststoffen, met beiden als eigenschap een strakke en stevige uitstraling.

Hoogteverschil tussen kade en water

Het hoogteverschil tussen de kades en het water is aan het Hang circa 3 meter. Een van de risico’s is dat het hoogteverschil te groot is voor een toegankelijk stadspark. Door het park in een participatief traject te bedenken met lokale stakeholders ontstaat automatisch een deel van de bezoekersdoelgroep en gebruikersgroep. Zo is de belangrijkste eerste drempel weggenomen.

Veiligheid

De voorzitter van de VVE van Soetensteeg merkt het volgende op: “Momenteel hangen er ‘s avonds en in het weekend veel jongeren/verslaafden in het gebied van de Hang. Kan deze problematiek wellicht door jullie initiatief deels worden weggenomen?” De vraag is of dit initiatief alle problematiek van het gebied kan oplossen. Wij stellen voor om in een vroeg stadium concrete afspraken te maken met politie, bewoners, wijkorgaan stadsdriehoek en ondernemers en gezamenlijk de verantwoordelijkheid te dragen voor een veilige buurt of wijk. De OFRC heeft reeds ervaring hiermee voor het winkelgebied, met goede resultaten.

zodra hier activiteiten gepland worden – ecologische maatregelen opgesteld en geborgd te worden teneinde een negatief effect te voorkomen of te mitigeren. Ook stadsecoloog Remko Andeweg van Bureau Stadsnatuur gaf aan dat enkele kadeplanten een hoge ecologische waarde kennen. In de planontwikkeling wordt de kennis en ervaring van ecologische experts integraal meegenomen om juist de ecologische kwaliteit te vergroten en te versterken. In de begroting is hiervoor een post gereserveerd.

Overbelasting, kantelen en zinken

Er zijn geen wetten en regels met betrekking tot veiligheidsrisico’s langs kades. Stijfheid, stevigheid en risico’s van extreme flexibele belastingen worden doorgerekend door Witteveen+Bos. Als referentie wordt het drijvende paviljoen in de Rijnhaven genomen. De omstandigheden in de Rijnhaven zijn echter extremer qua golfslag, golfontwikkeling, stroming en getij. Het water in de binnenstad staat in verbinding met de Rotte en kent een constanter waterpeil met beperkte schommelingen. In de begroting is een bedrag gereserveerd voor de technische uitwerking.

Risico: Flora & Faunawet. Rotterdam heeft de mooiste muurflora van de vier onderzochte steden (Rotterdam, Leiden, Amsterdam & Delft), met zeldzaamheden als schubvaren en steenbreekvaren in grote dichtheden. (bron: Onderhoud bedreigt muurflora in binnensteden)

maH red nav dnomyaR fohnoN roC

dnalfleD gniledfa VNNK

Flora en Faunawet

Tijdens een veldbezoek van het ingenieursbureau van Gemeentewerken voor de Implementatie Flora- en faunawet en verkenning ecologische waarden voor Bestemmingsplan Laurenskwartier zijn op de stenen kademuren van de watergangen diverse muurplanten aangetroffen, waaronder varens. Door de aanwezigheid van deze soorten dienen – 47

Bijlage: referenties succesvolle lineair parkstructuren

Highline, New York

OUDEGRACHT, UTRECHT

Stokviswater, ROTTERDAM

De Highline in New York is een groot succes. In een eerste schatting van de toegevoegde waarde van de High Line voor New York city kwamen mr Hammond en mr. David uit op een bedrag van $262 miljoen over een periode van 20 jaar aan extra belastinginkomsten. Hun eerste schatting was echter te conservatief. De geschatte extra inkomsten voor de gemeente New York liggen nu op $900 miljoen. De kosten voor de aanleg van het park waren slechts $112miljoen en kosten de gemeente niets aan onderhoud. Langs de gehele route stegen de vastgoedprijzen en het resultaat wordt geschat op $2 miljard aan nieuwe economische activiteitenng.

De Oudegracht is ongeveer twee kilometer lang en verbindt de Kromme Rijn met de Vecht en doorsnijdt de gehele binnenstad van zuid naar noord. Eeuwenlang is zij de hoofdader van de stad geweest. De werven en werfkelders van de Utrechtse Oude- en Nieuwegracht zijn uniek in de wereld en zijn een Nederlands meest herkenbare en succesvolle stedelijke ruimten.

Het smalste kanaal in de binnenstad van Rotterdam is het Stokviswater. De breedte is ca. 14m en stuk breder dan de Oudegracht in Utrecht met haar 11m. De Delftse Vaart is gemiddeld 29m breed en het Stadswater varieert tussen de 24m en 35m breed.

Vastgoedprijzen in het centrum van Utrecht behoren tot de hoogsten van Nederland en zijn zeer in trek bij particulieren en (horeca)ondernemers.

De totale lengte van alle kanalen in het Laurenskwartier is 1100meter. Het STADS WATER PARK is een super smal langgerekt park van meer dan een kilometer lang en zorgt voor een nieuwe flaneerroute in de binnenstad.

bron: http://www.bbc.co.uk/news/magazine-19872874

34m

34m

5m

48

14m

11m 21m

14m 29m

Bijlage: Schetsontwerp 2: Kids Ecohaven

lage plant functie: groen doelgroep: verscheidene kosten: 25,-

middelhoge plant functie: groen doelgroep: verscheidene kosten: 35,-

bloementuin functie: groen doelgroep: verscheidene kosten: 25,-

trap functie: verbinden doelgroep: kosten: 1500,-

hellingbaan functie: verbinden doelgroep: mindervaliden kosten: 3500,-

kleine boom functie: groen doelgroep: verscheidene kosten: 250,-

container functie: workshops/vergaderen/opslag doelgroep: basisscholen / vve’s kosten: 7500,legenda:

havenschommel functie: spelen doelgroep: kinderen kosten: 8500,legenda:

In overleg met Jong Haventalent 2012 is een schets gemaakt voor de realisatie van de Kids Ecohaven - een havengeralateerde natuurspeeltuin aan het Hang. Deze schetsen worden gebruikt om financiering binnen de haven te vinden: om zo haven en stad te ‘verbinden’.

speeltuin functie: spelen doelgroep: kinderen kosten: 20.000,legenda:

grote speelboot (6pontons) functie: spelen doelgroep: kinderen kosten: 65.000,legenda:

49

Bijlage: ontwerp bestemmingsplan Laurenskwartier

Het gedeelte van het Laurenskwartier ten westen van de Binnenrotte heeft minder ruimtelijke samenhang dan het oostelijk deel. Hier was de afgelopen decennia meer dynamiek, die ertoe leidde dat de bebouwing uiteen loopt in bouwhoogte, breedte en vorm. Het is een verzameling objecten van uiteenlopende kwaliteit. De ruimte is versnipperd en rondom de tunnelbak van de spoorlijn zelfs perifeer van karakter (Pompenburg). Hoe meer architectuur uit de wederopbouw wordt gesloopt, hoe minder er van het werk van Van Traa overblijft in de stad. Het werk van Witteveen, met de waterstructuur en de belangrijkste rooilijnen, behoudt wel zijn betekenis. In de wederopbouwlaag beginnen de structuren van Witteveen allengs dominanter te worden dan de vormen en functies van Van Traa. De doorgaande wegen (Hoogstraat, Coolsingel, Meent) werken structurerend temidden van de ruimtelijke fragmentatie. De waterwegen (Lombardkade, Delftse Vaart, Steiger) zouden ook structurerend kunnen werken, wanneer ze beter in het weefsel van de stad worden opgenomen. De historische lagen zijn in dit gebied beperkt tot de vooroorlogse doorbraak van Burgdorffer (Coolsingel en Meent) en de naoorlogse bebouwing rondom de kruising van Hoogstraat en Delftse Vaart (het gebied rondom de Vlasmarkt). Hier is een waardevol ensemble van de wederopbouw, met belangrijke gebouwen (Huf, Galeries Modernes, Steigerkerk, reeks kantoren Westewagenstraat) en een zeer verzorgde, ambachtelijk gemaakte kadestructuur.

De Wateropgave Om wateroverlast door neerslag te beperken, moet voor uitbreiding van het verharde oppervlak een vergunning worden aangevraagd en moeten de effecten worden gecompenseerd. Hoogheemraadschap Schieland en de Krimpenerwaard hanteert hierbij de vuistregel dat per hectare netto toename aan verharding, er een volume van 875 m3 aan waterberging gerealiseerd dient te worden. Het grootste deel van het projectgebied is al verhard. (p50 van Laurenskwartier Ontwerpbestemmingsplan)

Stadswaterpark Rotterdam als verbindend element tussen bestaande horeca clusters (Witte de Withstraat, Meent & Pannekoekstraat) T

T

M

T

T

T

M M

M

ADRES

NAAM

ARCHITECT

Hoogstraat 181-183

Hufgebouw

J.H. van den Broek 1951-1953 en J.B. Bakema

RM

Grotekerkplein

Standbeeld van Erasmus

Hendrick de Keijser

1622

RM

Grotekerkplein 15

Grote- of st. Laurenskerk

--

1448-1647

RM

Goudsesingel 52-214

Industriegebouw Goudsesingel02

W. van Tijen en H.A. Maaskant

1946-1951

RM

Botersloot 25

Spaarbank Rotterdam

J.J.P. Oud en A.A. 1942-1954 van Nieuwenhuyzen

GM

Soetensteeg 1,2-61

Galerijflat met winkels

E.H. & H.M. Kraaijvanger

1951-1953

GM

Hoogstraat 196

Winkelmagazijn Martens & Co

E.H. en H.M. 1952-1953 Kraaijvanger in samenwerking met A.J.M. Buys

GM

Hoogstraat 198

Modemagazijn Lampe


1951-1953

GM

Hoogstraat 200

Modemagazijn Peek & Cloppenburg


1951-1953

GM

Hang 17, 18

Sint-Dominicusker E.H. & H.M. k of Steigerkerk Kraaijvanger

1957-1960

GM

M

T T

M

M

M

T

T T

T

(p21 van Laurenskwartier Ontwerpbestemmingsplan)

M M

M

BOUWJAAR

SOORT MONUMENT

T T

M

M

T

M

27 T

T

50

M

T

M

Bijlage: referenties drijvende tuinen

Pomptechniek (brightwatercompany.nl)

Koppelen pontons (easypontons.nl)

Lichtgewicht helofytenfilter (de12ambachten.nl)

Verplaatsen ponton (easypontons.nl)

Drijvend tuinschip, Londen Tower barge community

Drijvende golfcourse, Coeur d’Alene Idaho, USA

Drijvend eiland start (helkantplant.nl)

Drijvende tuin + huis, Amsterdam

Drijvend riet, Delfshaven

Drijvend parkje, Amsterdam (drijvendetuinen.nl)

Drijvend eiland na 2 jaar (helkantplant.nl)

Drijvende camping, Almere (drijvendetuinen.nl)

Drijvend moerasplantenfilter (brightwatercompany.nl)

Drijvende tuin, Lincoln Park, Chicago

Drijvende tuin, Lanskrona, Zweden

51

Bijlage: horeca stakeholders

Naast dat alle bewoners en bezoekers van de stad kunnen genieten van een bijzonder drijvend Stadswaterpark zijn er een aantal ondernemingen die bijzonder profiteren van een impuls in het Laurenskwartier. De volgende ondernemingen en horeca vestigingen zijn direct gebaat bij investeringen in de buitenruimte rondom het Stadswaterpark. Stichting Stadswaterpark i.o. is in gesprek met deze stakeholders en betrekt hen bij de planvorming door wensen en voorkeuren te inventariseren en deze af te stemmen in de ontwerpfase. Zo worden horeca ondernemers ambassadeurs van de vergroening van de binnenstad. De algemene houding van de horeca stakeholders is positief en afwachtend.

1 Chinese Fusion Restaurant Four Seasons 2 Eetcafe Haagse Bluf 3 Venetie Passage (Climenti, Fiorente, Iduna, e.a.) 4 Art & Casey (gallerij) 5 De Bonte Koe 6 Café-Brasserie Dudok 7 Albert Heijn 8 Stoker Fitness Club 9 Wijnbar Janssen en Van Dijk 10 Spiegel Rotterdam BV 11 Eetcafe Lisboa 12 Horeca Westewagenstraat 13 Heidegger / Mario’s Eethuis Internationaal 14 Kids Marina 15 Bram Ladage 16 McDonalds 17 Ristorante Pizzeria Rosa Bella 18 Sansan Restaurant Sichuan Cuisine 19 Antichic Gruppo Cappucino 20 Eetcafe & Partycentrum de Scheepjes

3 1 2

4

5 7 6

8 9

10

11 12

13

14

15 16 18 19

20

52

17

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20 53

Colofon Alle teksten, afbeeldingen, kaarten en illustraties in deze publicatie zijn vervaardigd door Bokkers van der Veen Architecten & Planners met uitzondering van de hier onder genoemde uitzonderingen: p4-7 p9 p10-11 p13 p17 p22 p24-25 p31 p35 p47 p48 p50 p51 p54 p55 p57 p60

logo’s luchtfoto rapporten rapporten luchtfoto beelden beelden foto’s beelden foto foto’s deelden foto’s foto’s foto’s 3d beeld beelden

betreffende organisaties Google Earth EDBR, Gemeente Rotterdam HHSK, EDBR, Gemeente Rotterdam Google Earth Google Earth & TEEBstad betreffende organisaties Dok010 betreffende organisatie Raymond van de Ham / Cor Nonhof Google Streetview Gemeente Rotterdam Betreffende organisaties Easypontons Dok010 Witteveen + Bos Betreffende organisaties

Dit is een product van:

BOKKERS VAN DER VEEN architecten & planners

Kantoor Rotterdam Stadhuisplein 13, U05 3012 AR Rotterdam [email protected] www.bokkersvanderveen.nl

Februari 2013 Vormgeving: Bokkers van der Veen Architecten & Planners Projectteam: Tom Bokkers, Joep van der Veen, Balázs Némethi Magdalena Dzambo

© 2013 Bokkers van der Veen Architecten & Planners, Rotterdam Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs.

Wij willen de volgende personen en organisaties bedanken voor hun steun, advies en tijd: Marc den Ouden Jack Hemelraad Harry v/d Broek Christa Groshart Jouke Sieswerda Carl Klaverweide Leontine Burg Claudia Marinelli Rob Barendse Marco Hendriks Jan van den Noort Arie Lengkeek Marten Witjens Esther Gal Ronald Goijen Remko Andeweg Wouter Bauman Gilbert de Nijs Minke van Wingerden Guus van der Werff Vincent Dellebeke Jeroen Everaert Erik Hertel BramLadage Cemile Sezer Jan Willem Roel Arjen Klink Hans Vervat Simone Rots Sebastiaan Haslinger Patrick van der Klooster Judith van der Heijden Rob de Vries Frank Migchielsen Martine Poot Marleen Reijnen Magdalena Dzambo Robin P.R. von Weiler Roelof Eleveld Looman, J.L. Ellen de Bruin Monique Marijnisse Menno Rosier Ferrie Weeda Duncan Peltenburg Aart Veerman Suzanne Algra Lily Derksen Nienke van Wijck

Hoog Heemraadschap Krimpenerwaard en Schieland Hoog Heemraadschap Krimpenerwaard en Schieland Hoog Heemraadschap Krimpenerwaard en Schieland Hoog Heemraadschap Krimpenerwaard en Schieland ZUS Wijkorgaan Stadsdriehoek Jan Prins Openbare Montessorischool Oudercommissie Jan Prins Willibrordschool DOK010 Comite Rotte-Dam AIR Rotterdam Bever Rotterdam Bever Rotterdam Hogeschool Rotterdam & Platform Pro Groen Bureau Stadsnatuur, Natuur Historisch Museum RMC Rotterdams MilieuCentrum The Hub City Rotterdam City Rotterdam Pegasus Events / KIDS MARINA Mothership Damen Shipyards Bram Ladage + Boterham expres Sezer voor diversiteit Flexbase Rabobank business development econoom MATRANS HOLDING Crimson Architectural Historians Dudok AIR Rotterdam Noord Bruist McDonalds Directeur Laurenskerk MAMA Showroom Laurenskerk Stadswaterpark von Weiler Investments Directeur Externe betrekkingen INHolland voorzitter VVE Soetensteeg Bureau Binnenstad Landschapsarchitect gemeente Rotterdam Cultuurscout centrum Rotterdam Archiguides Fotografie van de Tol BV Rotterdams Philharmonisch Orkest Rotterdams Philharmonisch Orkest Witte de With festival

Aart Veerman Suzanne Algra Lily Derksen Nienke van Wijck Femke Landman Monique Gorisse Alexandra van Huffelen Pieter Kuster Léon van Geest Margriet Brouwer Ossip van Duivenbode Aysel Kaya

van de Tol BV Rotterdams Philharmonisch Orkest Rotterdams Philharmonisch Orkest Witte de With festival de Stadsruit Studio GO Wethouder Rotterdam Zigzagcity festival Archiguides Archiguides Showroom MAMA Ayconnect

Openbare presentatie Stadswaterpark 31 januari 2013 Anna Marie Hazenberg Anne-Rose Hermer Yaron Loman Sebastiaan Haslinger v.d. Kleyenberg Derk Tettero Arne Mooij Han van Goeverden Christa Groshart Lilith van Assem Jan H.T. Vlot Magdalena Dzambo Marten Witjens Frank Migchielsen Peter Lems Carl Klaverweide Arie Noorland Monique Gorisse P. Kremer Aad Ketting Ward Mouwen Jacques Vink Marco Hendriks Balázs Némethi Agnes van Zoelen Janne Vereijken Martin Guit Ruben Dario Kleimeer

Anna’s Art & Communication Anne-Rose Hermer De-organisatie Dudok Rotterdam Fahtou Frontlijn Gebiedscoordinator Fysiek Gemeente Rotterdam Han van goeverden HHSK Lilith Ronner van Hooijdonk Orthopedic Solutions Stadswaterpark BeVeR Veilig Rotterdam Stichting Laurenskerk Stichting Stadophetwater (INHolland) Stichting Wijkorgaan Stadsdriehoek Stichting Wijkorgaan Stadsdriehoek Studio Go Trifolium AAD KETTING RETAIL BV Rotterdam Natuurlijk Rotterdam Natuurlijk Dok010 Bokkers van der Veen Bestuurder HHSK Culture & Business Stadsontwikkeling Gemeente Rotterdam Ruben Dario Kleimeer

61

Een park vóór en dóór Rotterdammers, in het hart van de stad

62

Een park vóór en dóór Rotterdammers, in het hart van de stad

Recommend Documents