Drinkwaterplan

Drinkwaterplan 2010-2015

Waternet is de gemeenschappelijke organisatie van het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en de gemeente Amsterdam

Inhoud Voorwoord

4

1 1.1 1.2 1.3 1.4

Inleiding Relaties met andere plannen en wetgeving Taken drinkwater Strategie drinkwatertaak Leeswijzer

5 5 5 6 6

2 2.1 2.2 2.3

Huidige situatie Winning en natuurbeheer Drinkwaterzuivering Distributie

7 8 9 11

3 Toekomstige situatie en acties 3.1 Winning en natuurbeheer 3.2 Drinkwaterzuivering 3.3 Distributie

13 13 14 15

4 Kernwaarden: betekenis voor Drinkwater 4.1 Duurzaam 4.2 Klantgericht 4.3 Veilig 4.4 Vooraanstaand

17 17 18 19 21

5 Organisatie en financiering

22

Literatuurlijst

25

Bijlage 1

26

3

Voorwoord

1 Inleiding

Voor u ligt het Drinkwaterplan 2010 - 2015 van Waternet. Doel is bestuurders en overheden inzicht te geven in hoe Waternet haar drinkwatertaak uitvoert en wat de ambities voor de toekomst zijn. Dit plan bevat beknopt de grote lijn van de winning van drinkwater tot aan de levering uit de kraan. Voor het schrijven van dit Drinkwaterplan is gebruik gemaakt van recente beleids­plannen en onderzoeksrapporten. De achterliggende documenten kunnen meer inzicht geven over de diverse werkzaamheden van Waternet in relatie tot de drinkwatertaak. De referenties zijn opgenomen in een literatuurlijst. Dank aan allen die een bijdrage hebben geleverd bij het schrijven van het Drinkwaterplan.

Dit Drinkwaterplan is het eerste plan in deze vorm. Het plan geeft op hoofdlijnen inzicht in de zaken waar de komende jaren de aandacht op gericht gaat worden. Het Drinkwaterplan is geschreven voor de periode 2010 - 2015. Daar waar relevant of opgelegd vanuit wet- en regelgeving wordt verder gekeken dan 2015.

1.1 Relaties met andere plannen en wetgeving

Het Drinkwaterplan staat niet op zich zelf en heeft relaties met andere plannen binnen Waternet (zie figuur 1). Bij het opstellen van het Drinkwaterplan is met deze relaties rekening gehouden. Stichting waternet

Saskia de Haas Sectordirecteur Drinkwater

WATERCYCLUSPLAN watersysteem

drinkwater

afvalwater

Waterbeheerplan Amstel, Gooi en Vecht 2010 - 2015

Drinkwaterplan 2010 - 2015

Plan gemeentelijke Watertaken 2010 - 2015

Leveringsplan Waterbeheerplan is verplicht op basis van de Wet op de Waterhuishouding

Leveringsplan is verplicht op basis van de Drinkwaterwet

Plan gemeentelijke Watertaken is verplicht op basis van de Wet Milieubeheer

Figuur 1: Relaties Drinkwaterplan met andere plannen van Waternet

Het Drinkwaterplan is een beleidsplan en geeft een beschrijving van de huidige situatie, de toekomstige situatie en de wijze waarop Waternet daar wil komen. Het Drinkwaterplan beschrijft hoe Waternet de levering van drinkwater onder normale omstandigheden heeft geborgd en de toekomstige behoefte aan drink­ water gedekt heeft. Naast het Drinkwaterplan kent Waternet voor de drinkwatertaak ook het Leveringsplan. Het Leveringsplan1 is wettelijk verplicht en beschrijft hoe de levering van drinkwater te allen tijde is geborgd.

1.2 Taken drinkwater

Waternet is een watercyclusbedrijf. Dat wil zeggen dat Waternet taken uitvoert voor zowel drinkwater, afvalwater en het watersysteem. Deze taken worden wat betreft drinkwater, riolering (inzameling afval- en hemelwater) en grondwater uitgevoerd voor de gemeente Amsterdam en voor de afvalwaterzuivering en het watersysteem voor het Waterschap Amstel, Gooi en Vecht.

1

4

 et leveringsplan is een operationeel plan en niet openbaar. Het wordt in 2010 herschreven om aan de nieuwe H Drinkwaterwet (van kracht per 1 januari 2011), en het daarmee samenhangende Drinkwaterbesluit te voldoen en wordt eveneens geschreven voor de termijn van 2010 - 2015.

5

2 Huidige situatie De drinkwatertaak omvat het winnen, zuiveren en distribueren van drinkwater tot aan de levering uit de kraan2 en wordt gedaan voor onze klanten in Amsterdam en de regio. Bij de uitvoering wordt steeds oog gehouden op de samenhang van deze taken met het geheel van de waterketen- en watersysteemtaken, ofwel de watercyclus.

Voor een kort overzicht van de huidige drinkwatervoorziening zie figuur 2. Figuur 2 geeft een geografisch overzicht van winning, infiltratie, zuivering en transport naar de stad:

1.3 Strategie drinkwatertaak I, II

Waternet zorgt op een integrale, samenhangende en maatschappelijk verantwoorde wijze voor drinkwater. Bewust wordt gekozen voor een hoge kwaliteit. Continu wordt gestreefd naar een kostenefficiënte bedrijfsvoering en verbetering van de processen. Waternet geeft vorm aan de watercyclusbenadering door steeds bewust te kijken welke onderwerpen integraal benaderd kunnen worden. Kernwaarden van Waternet zijn duurzaam, klantgericht, veilig en vooraanstaand. Duurzaam is een mentaliteit en daar wordt in de werkwijze steeds rekening mee gehouden. Voor de drinkwatertaak betekent dit het voldoen aan (inter)nationale milieunormen, het duurzaam inkopen van grondstoffen en materialen en een op termijn (2020) klimaatneutrale bedrijfsvoering. Klantgericht richt zich wat betreft de drinkwatertaak op een hoge kwaliteit van product en dienstverlening tegen een maatschappelijk aanvaardbare prijs. De kernwaarde ’veilig’ betekent voor de drinkwatertaak het voldoen aan wettelijke- en bedrijfsnormen3 en de kernwaarde ’vooraanstaand’ richt zich op kennisuitwisseling en innovatie in de watercyclus.

Almere

Amsterdam

Amsterdamse Waterleidingduinen

Weesperkarspel

Hilversum

Loenderveen

Leiden

Bethunepolder distributiegebied

K

Na de Inleiding volgt hoofdstuk 2 met een beschrijving van de huidige drink­ watervoorziening. Dit hoofdstuk is onderverdeeld in drie paragrafen: winning en natuurbeheer, drinkwaterzuivering en distributie. Om de drinkwatervoorziening ook voor de toekomst te garanderen, zijn diverse doelen gesteld. Deze toekomstige doelen, en hoe Waternet die wil verwezenlijken worden beschreven in hoofdstuk 3 ’Toekomstige situatie en acties’. Ook hier is de onderverdeling winning en natuurbeheer, drinkwaterzuivering en distributie gemaakt. In hoofdstuk 4 wordt ingegaan op de kernwaarden van Waternet in relatie tot de drinkwatertaak. Het laatste hoofdstuk, hoofdstuk 5, gaat in op de organisatie en financiering van de drinkwatertaak.

Vogelenzang Leiduin

WR

1.4 Leeswijzer

Haarlem

leveringsgebied

Utrecht

pompstation drinkwater ongezuiverd of halfgezuiverd water

Nieuwgein

lr. Cornelis Biemond

Figuur 2: Winning, infiltratie, zuivering en transport naar de stad

In bijlage I op bladzijde 26 staat een overzicht van de twee drinkwater­productie­ systemen: - de Rivier-/Duinwaterleiding met waterwinstation Ir. C. Biemond te Nieuwegein en drinkwaterproductiebedrijf Leiduin te Vogelenzang (figuur A) - de Rivier-/Plassenwaterleiding met de voorzuivering Loenderveen te Loosdrecht en drinkwaterproductiebedrijf Weesperkarspel te Amsterdam (figuur B).

Waternet is verantwoordelijk voor de waterkwaliteit tot aan de levering uit de kraan. Waternet is niet verant­ woorde­lijk voor de binneninstallatie (na de watermeter/aansluiting). 3 Bedrijfsnormen zijn door Waternet vastgestelde normen en liggen per definitie onder de wettelijke normen. I, II  Literatuurlijst, zie pagina 25. 2

6

7

2.1 Winning en natuurbeheer

Waternet heeft voor de drinkwatervoorziening meerdere bronnen ter beschikking. Het inzetten van meerdere bronnen is een strategische keuze om continu te kunnen voldoen aan de drinkwatervraag. De grootste bron is de Rijn. Op het waterwinstation Ir. C. Biemond4 te Nieuwegein onttrekt Waternet oppervlakte­ water uit het Lekkanaal, een aftakking van de Rijn. Circa 60 % van de totale winning is afkomstig uit dit kanaal. Dit water wordt voorgezuiverd en vervolgens getransporteerd naar de Amsterdamse Waterleidingduinen. De Amsterdamse Waterleidingduinen zijn circa 3400 hectare groot en liggen tussen Zandvoort en Noordwijk. Het gebied ligt in de provincies Noord-Holland en Zuid-Holland. Al sinds 1853 zijn de Amsterdamse Waterleidingduinen een onmisbare schakel in de productie van drinkwater voor Amsterdam door het infiltreren van voorgezuiverd water uit het Lekkanaal. De duinen zijn eigendom van de gemeente Amsterdam en worden beheerd door Waternet. Circa 10% van de totale drinkwaterwinning is afkomstig van neerslag die valt in de Amsterdamse Waterleidingduinen. In 1996 is het gebied, in het kader van de Natuurbeschermingswet door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit, aangewezen als Beschermd Natuurmonument en aangemeld bij de Europese Commissie als Speciale Beschermingszone in het kader van de Europese Habitatrichtlijn. De Amsterdamse Waterleidingduinen maken daarbij deel uit van het Europees ecologisch netwerk Natura 2000. Tevens behoort het tot beschermd waterwingebied. Het bedrijfsbeleid, waarin het provinciale en rijksbeleid is opgenomen, is gericht op bescherming van de drinkwaterbronnen en op het behoud en herstel van natuurwaarden. Er wordt gestreefd naar een optimale afstemming tussen de functies natuur, recreatie en waterwinning zonder dat daarbij de huidige pro­ductie­ capaciteit in het geding komt. Bos- en terreinbeheer worden duurzaam uitgevoerd volgens het FSC-keurmerk. Het duingebied is in de loop der jaren van grote betekenis geworden als recreatiegebied voor honderdduizenden mensen uit de omgeving. Jaarlijks bezoeken ruim 800.000 mensen de Amsterdamse Waterleidingduinen. Waternet stelt periodiek een beheervisieIII van de Amsterdamse Waterleidingduinen op. Circa 30% van de totale winning heeft kwelwater (grondwater dat omhoog komt) uit de Bethunepolder als bron. De Bethunepolder is een diepe polder (droog­ makerij) in de gemeente Maarssen. De polder bevat met name de functies landbouw, wonen, natuurontwikkeling en waterwinning voor de drinkwatervoorziening. De gemeente Amsterdam heeft grote delen in het zuiden van de polder als strategisch eigendom verworven. De strategie is om ook in de toekomst meer gronden te verwerven. Met de verworven gronden tracht Waternet in nauwe samenwerking met derden een zo goed mogelijk natuurbeheer op te zetten,

 aterwinstation Ir. C. Biemond is een (neven)vestiging van N.V. Watertransportmaatschappij Rijn-Kennemerland W (WRK). De WRK is een naamloze vennootschap waarvan de aandelen worden gehouden door de gemeente Amsterdam (50 %) en de provincie Noord-Holland (50 %). Het beheer (onderhoud, exploitatie en instand­ houding) van de vestiging te Nieuwegein en de transportleidingsystemen WRK-I en WRK-II is geheel overgedragen aan Waternet. De Directie van de WRK bestaat uit de directeur van Waternet en de directeur van de PWN. III  Literatuurlijst, zie pagina 25. 4

8

waarbij de beschermde gebiedseigen flora en fauna zich verder kan ontwikkelen. De polder is vanwege haar drinkwaterfunctie aangewezen als milieubeschermings­ gebied (waterwingebied en zeer kwetsbaar grondwaterbeschermingsgebied). Vanwege deze bijzondere status mogen bepaalde activiteiten niet plaatsvinden, zoals het gebruik van bestrijdingsmiddelen. Van dit kwelwater maakt Waternet drinkwater. Het kwelwater wordt via een open kanaal naar de Waterleidingplas geleid. Door fosfaatverwijdering, voordat het water in de Waterleidingplas komt, wordt overmatige algenbloei voorkomen en is de plas glashelder. De Waterleidingplas, waar het water circa 100 dagen in verblijft, is een onderdeel van de voorzuivering te Loenderveen en is circa 130 hectare groot. In deze regio heeft de gemeente Amsterdam circa 400 hectare grond in eigendom. Waternet beheert ook deze gebieden. De Waterleidingplas maakt deel uit van de Oostelijke Vechtplassen dat vanwege haar rijke natuurwaarden onderdeel is van het Europees ecologisch netwerk Natura 2000. Het bedrijfsbeleid is gericht op een zo goed mogelijk samengaan van waterwinning, natuur en recreatie. Ter aanvulling van het water uit de Bethunepolder kan water uit het AmsterdamRijnkanaal (inname ter hoogte van Nieuwersluis) gebruikt worden. Dat gebeurt met name bij lange droge zomers. Dit aandeel is in de totale drinkwaterproductie zeer beperkt, mede omdat de waterkwaliteit van het water uit de Bethunepolder beter is dan het water uit het Amsterdam-Rijnkanaal.

2.2 Drinkwaterzuivering

De organisatie van Waternet is erop gericht om alle dagen van het jaar drinkwater te produceren en te leveren. Periodiek wordt een leveringszekerheidanalyse5 gemaakt. Uitgangspunt is dat de drinkwaterlevering gerealiseerd moet kunnen worden op de dag waarop de vraag naar drinkwater maximaal is. De laatste leveringszekerheidanalyse dateert van mei 2010IV. Waternet produceert jaarlijks6 circa 85,5 miljoen m3 drinkwater voor huishoudens en bedrijven. Hiervan wordt op productiebedrijf Leiduin circa 60,5 miljoen m3 geproduceerd en op productiebedrijf Weesperkarspel circa 25 miljoen m3. De gemiddelde daglevering is circa 234.000 m3. De totale ontwerpproductiecapaciteit van Waternet is 101 miljoen m3 per jaar waarvan Leiduin een ontwerpproductiecapaciteit heeft van 70 miljoen m3 per jaar en Weesperkarspel een ontwerpproductiecapaciteit heeft van 31 miljoen m3 per jaar. De maximaal te leveren hoeveelheid drinkwater in m3/uur onder nietverstoorde omstandigheden is voor Leiduin 10.500 en voor Weesperkarspel 3.500 m3/uur.

 ij een leveringzekerheidanalyse wordt bekeken of het drinkwaterbedrijf kan voldoen aan de verplichting tot B het leveren van drinkwater van voldoende hoeveelheid, kwaliteit en druk. 6 Gegevens van het jaar 2009. IV  Literatuurlijst, zie pagina 25. 5

9

Sinds 2008 kan Nieuwegein op afstand bediend worden vanaf Weesperkarspel. Bediening op afstand van Leiduin is eind 2009 gerealiseerd en is per 1 maart 2010 operationeel. In 2010 is gestart met de voorbereiding waarbij Leiduin onbemand wordt in nacht en weekend.

0,035 0,030

WKI (gewogen gemiddelde)

De belangrijkste ontwikkeling van de afgelopen jaren met betrekking tot de zuivering is de invoering van verregaande automatisering. Hiertoe moet aan het zuiveringsproces een aantal technische voorzieningen getroffen worden. Het treffen van technische voorzieningen en de invoering van verregaande automatisering is gekoppeld aan reguliere renovaties van de zuiveringstrappen. Het gehele traject vindt plaats in fases, die opgebouwd zijn naar toenemende automati­seringsgraad.



0,03

0,03

0,03

0,03

0,021 0,018 0,018

0,015

Jaar

2009

0,025 0,020 0,015 0,010 0,005 0,000

2006

2008

Onderhoud en vervanging van de drinkwaterzuiveringen wordt, volgens asset­ management uitgangspunten, gebaseerd op de toestand van de installaties in relatie tot het acceptabele risico. Deze toestand wordt bepaald door een combinatie van gegevens over leeftijd en materiaaleigenschappen, prestaties, storingen en klachten, inspectie, onderhoud en kosten te analyseren.



De afgelopen jaren is het beleid gericht op het optimaliseren van het bestaande zuiveringsproces. Daarnaast heeft onderzoek uitgewezen dat, door uitbreiding van de zuivering met een ionenwisselingsproces, de zuivering van Weesperkarspel geoptimaliseerd kan worden door verlaging van het natuurlijk organisch materiaal7.

Waternet levert drinkwater aan de gemeenten Amsterdam, Amstelveen, Diemen, Ouder-Amstel, Heemstede en Muiden/Muiderberg en aan Schiphol (gemeente Haarlemmermeer). Om alle klanten van water te voorzien, beheert Waternet een drinkwaternet van ca. 2900 km. Van de totale drinkwaterproductie is circa 18,2 miljoen m3 drinkwater bestemd als engros-levering aan de naburige waterleiding­ bedrijven Dunea en PWN en circa 67,3 miljoen m3 drinkwater is bestemd voor het distributie­gebied van Waternet.

Een belangrijke prestatie-indicator voor de kwaliteit van het gezuiverde water is de Waterkwaliteitsindex. Tijdens de driejaarlijkse publieke benchmark wordt de waterkwaliteit van waterleidingbedrijven vergeleken door voor een set parameters een getalsmatige kwaliteitsscore te berekenen. In de tussenliggende periodes berekent Waternet jaarlijks de uitkomsten voor het eigen water met de berekenings­ set van de laatste benchmark. In 2009 is de benchmark voor de vijfde keer uitgevoerd8. In 2006 was Waternet het best scorend op de Waterkwaliteitsindex. De gemiddelde Waterkwaliteitsindex van alle drinkwaterbedrijven was in 2006 0,03. Voor beide productiebedrijven is de Waterkwaliteitsindex in 2009 onder de bedrijfsnorm van 0,018. De index voor Leiduin was 0,0139 en voor Weesper­ karspel 0,0167. Voor beide bedrijven ligt dit lager dan de index van 2008. Het gewogen gemiddelde was voor 2009 0,015.

 et water van Weesperkarspel bevat veel natuurlijk organisch materiaal met als gevolg een lage biologische H stabiliteit. In het leveringsgebied van Weesperkarspel komen, om die reden, veel normoverschrijdingen van het aantal Aeromonas-bacteriën voor. 8 In 2009 is een andere berekeningswijze voor de Waterkwaliteitsindex ingevoerd waardoor die niet vergeleken kan worden met vorige benchmark-resultaten. 7

10

Ontwikkeling WKI Waternet

2007

Ontwikkeling WKI Nederland

Figuur 5: Ontwikkeling Waterkwaliteitsindex

2.3 Distributie

Het drinkwater afkomstig van de Rivier-/Duinwaterleiding wordt grotendeels via de pompstations Haarlemmerweg, Haarlemmermeer, Amstelveenseweg en Osdorp gedistribueerd. Het drinkwater voor de gemeente Heemstede wordt rechtstreeks vanuit Leiduin gedistribueerd. Tevens wordt een deel van het water geleverd aan de waterleidingbedrijven Dunea en PWN. Het drinkwater afkomstig van de Rivier-/Plassenwaterleiding wordt direct vanuit Weesperkarspel gedistribueerd, onder andere naar de gemeenten Muiden en Muiderberg. Tevens wordt een deel van het water geleverd aan PWN voor distributie in het Gooi. Het ontwerp van de infrastructuur van het distributienet is het resultaat van lang gevoerd beleid. Alle iets omvangrijker delen van het leveringsgebied kunnen via tenminste twee wegen worden gevoed. Het drinkwaterbedrijf voldoet aan de wettelijk voorgeschreven hoeveelheid- en drukeis9. Alle drinkwaterinstallaties en het distributienet zijn uitgelegd op een druk van 200 kPa ten opzichte van NAP. In het distributiegebied bevindt zich een meetnet met representatieve drukmeters. 9

In het nieuwe Drinkwaterbesluit (van kracht per 1 januari 2011) staat dat de inrichting van het distributienet en de productiecapaciteit zodanig moet zijn, dat op een willekeurig moment van de dag in één uur tijd 1000 liter water op het leveringspunt van een enkelvoudige huishoudelijke installatie geleverd kan worden terwijl de druk ter plaatse van het leveringspunt tenminste 150 kPa ten opzichte van het maaiveld is.

11

3 Toekomstige situatie en acties Onderhoud en vervanging van het leidingnet wordt, volgens assetmanagement uitgangspunten, gebaseerd op de toestand van de leidingen, brandkranen en afsluiters in relatie tot het acceptabele risico. Deze toestand wordt bepaald door een combinatie van gegevens over leeftijd en materiaaleigenschappen, storingen en klachten, inspectie, onderhoud en kosten te analyseren. Een belangrijke prestatie-indicator voor het leidingnet is de OLM (Ondermaatse Leverings Minuten)-ongepland. Dit is het gemiddeld aantal minuten dat de klant - zonder voorafgaande melding - zonder water heeft gezeten in een jaar. De huidige OLM-ongepland bedraagt circa 2 minuten. Het landelijk gemiddelde licht een stuk hoger, namelijk circa 7 minuten. Een lage OLM-ongepland is een indicatie van een goede staat van het leidingnet.

3.1 Winning en natuurbeheer

Waternet heeft voor haar drinkwatertaak in 2009 een toekomstvisie ontwikkeld om de drinkwatervoorziening op de lange termijn te garanderen. In de toekomstvisie is gekozen om de bestaande drinkwaterbronnen, de Rijn en Bethunepolder, te handhaven en te onderzoeken of aanvulling met een derde bron, namelijk het winnen van brak kwelwater in de omgeving van Amsterdam, mogelijk is. De winning van brak kwelwater biedt kansen voor het verder ontwikkelen van de watercyclus. Waternet gaat in de toekomst nader onderzoeken welke polders in de omgeving van Amsterdam interessant zijn.

12.00

Gem. aantal min. per aansluiting

Waternet levert continu drinkwater van een uitstekende kwaliteit. De Water­ kwaliteitsindex en de Ondermaatse Leverings Minuten illustreren dit. De toekomst brengt onzekerheden met zich mee en daar zal op een goede manier mee om gegaan moeten worden. Het huidige productiesysteem voldoet en ook op de lange termijn wil Waternet goed en voldoende drinkwater kunnen blijven leveren voor een betaalbare prijs. Door maatschappelijke- en technologische ontwikkelingen en klimaatverandering is het nodig tijdig strategische keuzes te maken om de leveringszekerheid in de toekomst te garanderen. Hiertoe heeft Waternet in 2009 een toekomstvisieV opgesteld. Waternet bereidt zich met deze visie voor op de toekomst van het primaire proces tot het jaar 2050. De toekomstvisie biedt voor Waternet mogelijkheden op het gebied van innovatie en watercyclus en voor het spreiden van bronnen. Het succes van de huidige drinkwaterproductie heeft zich bewezen. Dat succes moet in de nieuwe context gecontinueerd worden.

10,00 8,00 6,00 4,00 2,00 0,00

Jaar



2007 Waternet

2008

2009

Landelijjk

Figuur 6: Ontwikkeling OLM-ongepland van Waternet ten opzichte van het landelijk gemiddelde

Na de dijkverzakking bij Stein in januari 2004, heeft de Onderzoekscommissie voor Veiligheid onderzoek verricht naar de oorzaak van dit incident. Aan de overkoepelende organisatie van drinkwaterbedrijven Nederland (Vewin) is gevraagd om de conclusies naar aanleiding van dit onderzoek te toetsen bij drinkwater­ bedrijven ter bevordering van het veiligheidsmanagement bij de bedrijven en om zonodig aantoonbare verbeteracties te bevorderen. In 2006 zijn de waterleidingbedrijven onder leiding van Vewin een proces gestart ter Beoordeling van Externe Effecten van Leidingen (BEEL). De eerste fase van dit proces - het inventariseren en beoordelen van externe effecten van leidingen op primaire waterstaatkundige werken10 - is nagenoeg afgerond. Op basis van de beoordeling wordt, in overleg met de beheerder (waterschap, RWS, ProRail), een maatregelenpakket opgesteld en uitgevoerd. 10

Primaire waterstaatkundige werken zijn primaire wegen (A-wegen), primaire dijklichamen en spoorwegen.

12

De Amsterdamse Waterleidingduinen blijven een onderdeel van het gehele productieproces. De vestiging Leiduin en de duinen zijn hoog gelegen en dragen bij aan een robuust productiesysteem voor de drinkwatervoorziening in de metro­ poolregio Amsterdam. Door het duingebied beschikt Waternet over een strategische watervoorraad en kan Waternet, mede door de duurzame duin­passage, een zeer goede waterkwaliteit leveren. Ook in de toekomst. Een goede ruimtelijke inpassing van het duingebied in de omgeving (natuur en recreatie) is daarvoor nodig. Het beheer van de duinen is gericht op natuurbehoud en verbetering van de natuurrijkdom mede in het kader van de Natura 2000 en de ecologische hoofdstructuur. Voor dit gebied stelt Waternet periodiek een beheervisieVI op. De visie is een leidraad voor het beheer van het duingebied. Momenteel wordt de laatste hand gelegd aan een nieuwe beheervisie voor de periode 2010 - 2022. In de toekomstvisie blijft de Bethunepolder als drinkwaterbron behouden. Het beleid met betrekking tot de Bethunepolder en omgeving is het verbeteren van het watersysteem, de waterkwaliteit en het verhogen van de natuurkwaliteit die het gebied in potentie heeft met behoud van de waterwinning voor de drink­ watervoorziening. Belangrijke beleidskaders die de toekomst van de polder bepalen, zijn: de Europese Kaderrichtlijn Water, Natura 2000, de ecologische hoofdstructuur, Groene ruggengraat11 en het antiverdrogingsbeleid van de provincie Utrecht. De Bethunepolder zal in de toekomst een herstructurering ondergaan om bovenstaande beleidskaders te realiseren. De Groene ruggengraat is een robuuste verbindingszone tussen Biesbosch en Gooimeer met als doel het verbinden van natuurgebieden in het Groene Hart. De Groene ruggengraat is een onderdeel van de ’natte as in West-Nederland’. V, VI  Literatuurlijst, zie pagina 25. 11

13

Het gebied met de Waterleidingplas en de Loenderveense Plas heeft een zeer hoge ecologische en landschappelijke kwaliteit. Dit gebied is vanwege de drinkwaterfunctie en natuurwaarden beperkt toegankelijk voor bezoekers. In de toekomst gaat Waternet in dit waterrijke Natura 2000 gebied onder andere de oevers ecologisch verbeteren en gepaste recreatieve voorzieningen aanbieden. In dit gebied is de gemeente Amsterdam ook eigenaar van het water­liniefort Fort Spion. Waternet is beheerder van dit fort. Ontwikkelingen op het gebied van de Nieuwe Hollandse Waterlinie zijn ook van toepassing op dit fort. Waternet maakt het fort in de toekomst toegankelijker voor bezoekers en recreanten. Met al deze inspanningen wordt de beleving van natuur, drinkwater en historie vergroot. Het Amsterdam-Rijnkanaal is ook in de toekomst een drinkwaterbron. Inname van dit oppervlaktewater blijft beperkt. Samenwerking en samenhang zijn essentieel voor het realiseren van de ambities die Waternet heeft voor haar bron- en natuurgebieden. De gebieden liggen allen in metropoolregio Amsterdam en zijn onderhevig aan diverse ruimtelijke ont­wikkelingen. De stedelijke druk neemt toe en meer partijen hebben een ruimte­ lijke claim. Samenwerking met diverse partijen en belanghebbenden is nood­ zakelijk en maakt het mogelijk om ook in de toekomst de gebieden goed te beheren en de bronnen te beschermen. Mede door de unieke organisatie van Waternet (twee opdrachtgevers: Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en gemeente Amsterdam) kan Waternet de waterbelangen samen met instanties en particuliere belanghebbenden beter behartigen.

3.2 Drinkwaterzuivering

Waternet voldoet, ook in de periode 2010 - 2015, ten aanzien van leverings­ zekerheid aan het Drinkwaterbesluit. De verwachting is dat de drinkwatervraag gelijk blijft, dan wel licht daalt. Met de huidige productiecapaciteit kan de gevraagde hoeveelheid geleverd worden. In 2013 zal technisch een ’onbemande’ bedrijfsvoering gerealiseerd zijn. Dit houdt in dat tijdens kantooruren Nieuwegein, Leiduin en Weesperkarspel centraal worden bediend vanaf Weesperkarspel. Buiten deze uren vindt de wacht op basis van consignatie plaats. De personele organisatie zal daar dan op aangepast zijn. In de periode 2010 - 2015 wordt aanvullend onderzoek gedaan naar het verlagen van het natuurlijk organisch materiaal in het drinkwater van productiebedrijf Weesperkarspel. Doel van dit onderzoek is het voorbereiden op het eventueel aanpassen en optimaliseren van het zuiveringsproces. Of dit daadwerkelijk gaat gebeuren is afhankelijk van toekomstige ontwikkelingen. Ten aanzien van de drinkwaterkwaliteit is het doel de koppositie in Nederland te behouden (best scorend op de Waterkwaliteitsindex). De bedrijfsnorm voor deze index wordt gehandhaafd op 0,018 of lager.

3.3 Distributie

Waternet levert ook in de toekomst voldoende water van hoge kwaliteit tot aan de levering uit de kraan. Bij werkzaamheden in de stad is Waternet op drinkwatergebied een volgende organisatie; analyses hebben aangetoond dat het leidingnet een gemiddelde leeftijd van circa 40 jaar heeft en in goede conditie verkeert. Er is geen aanleiding om grootschalige aanpassingen in het net uit te voeren. De investeringen voor de komende jaren komen dan ook voort uit verleggingen ten gevolge van infrastructurele wijzigingen in en rond Amsterdam. Voor de periode 2010-2015 betreffen deze infrastructurele wijzigingen onder andere de SAA verbinding (Schiphol, Amsterdam, Almere), de ontwikkelingen van de ZuidAs en IJburg en aanpassingen rond de A9 bij Badhoevedorp. De aanpassingen in het distributienet volgen deze ruimtelijke ontwikkelingen. Het uitgangspunt van Waternet bij deze wijzigingen is zoveel als mogelijk het bestaande leidingnet te behouden om daarmee de kosten voor de drinkwaterklant te beperken. Verder wordt door risicoanalyses en leveringszekerheidsanalyses onderzocht of zich in het net nog andere aandachtgebieden bevinden. Vanwege de gewijzigde regels rond de vergoeding van gedwongen verleggingen (WIOR12) zullen de distributiekosten die ten laste van het tarief worden gebracht, stijgen. Waternet streeft bij elke voorgestelde verlegging naar de laagste maatschappelijke kosten door in de planvormingsfase invloed uit te oefenen. Een ander aandachtspunt voor de komende periode is het voldoen aan de veiligheidseisen die de Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft gesteld. Het BEEL programma moet doorlopen zijn en de werkwijze is geïntegreerd in de normale bedrijfsvoering. Om aan de veiligheidseisen die de Onderzoeksraad voor Veiligheid heeft gesteld te voldoen is een traject ingezet waarbij alle leidingen in water­staatkundige werken in beeld zijn gebracht. Het risico van lekkage van de leiding op de toestand van het waterstaatkundige werk is bepaald. De komende periode wordt in overleg met eigenaren en beheerders van die waterstaatkundige werken bepaald welke maatregelen nodig zijn om de risico’s te verlagen. Het opgestelde maatregelenprogramma wordt doorlopen en de veiligheidstoets wordt geïntegreerd in de bestaande werkprocessen. Als indicatie voor de toestand van het leidingnet wordt de prestatie-indicator OLM-ongepland gehanteerd. Doel voor de komende periode is de OLMongepland score van gemiddeld 2 minuten, met een maximum van 5 minuten, te behouden. Om de lage OLM-ongepland score te behouden hoeven de komende periode geen maat­regelen te worden getroffen. Trendanalyses worden ingezet om wijzigingen in de toestand van het net vroegtijdig te signaleren. De voortgang in de techniek maakt het in de toekomst mogelijk om met intelligente leidingen (voorzien van sensoren) en watermeters meer informatie te verkrijgen. Ook kunnen op afstand bedienbare afsluiters geïntroduceerd worden. Indien alle informatie gekoppeld wordt, ontstaan geavanceerde beslismodellen,

12

14

WIOR: Verordening Werken In de Openbare Ruimte.

15

4 Kernwaarden: betekenis voor Drinkwater op grond waarvan bij nieuwe aanleg de netstructuur geoptimaliseerd wordt. Slimme watermeters en de invoering van gedifferentieerde tarieven hebben een afvlakkend effect op het verbruik. Hierdoor kunnen kleinere leidingdiameters worden aangelegd (goedkoper) en wordt de verblijftijd in het net korter wat de waterkwaliteit ten goede komt. Op dit moment worden voorbereidingen getroffen voor het in eigen beheer nemen van de leveringsgebieden Amstelveen, Ouder-Amstel en Heemstede. Deze gebieden worden nu beheerd door Joulz (voormalig onderdeel van Eneco). Dit geschiedt in twee fasen; eerst worden de klantprocessen inbesteed, daarna volgt de distributietaak. De intentie is alle processen per 2013 volledig in te besteden.

4.1 Duurzaam

Duurzaamheid is zorgen voor een leefbare omgeving, óók voor toekomstige generaties. Duurzaamheid vraagt een balans tussen sociale, milieu en econo­ mische componenten; een integrale benadering. Duurzaamheid richt zich dan ook op de totale organisatie van Waternet; op de watercyclus. Een mooi voorbeeld is het Klimaatactieplan van Waternet ’Warmlopen voor klimaatverandering’ waarin de gevolgen van klimaatverandering voor de gehele watercyclus in samen­ hang in kaart zijn gebracht. Specifiek voor de drinkwatertaak betekent dit onder andere dat Waternet op zoek gaat naar oplossingen voor hoge temperaturen in het leidingnet13. Deze op­ lossingen richten zich op benutting van koude en warmte uit water en op gebruik van restwarmte en -koude. Ook landelijk wordt onderzoek gedaan naar de toekomstige effecten en kansen van temperatuurstijging in het leidingnet. Waternet participeert in deze onderzoeken. Wat betreft natuur, waterwinning en recreatie lopen diverse projecten ten aanzien van duurzaamheid. Een duurzame waterwinning met hoogwaardige natuur en mogelijkheden voor recreatie zijn daarbij kernpunten. Een voorbeeld is de Kaderrichtlijn Water die in december 2000 van kracht is geworden. Deze richtlijn is van groot belang voor de verbetering van de waterkwaliteit en daarmee ook de drinkwatervoorziening. Met de Kaderrichtlijn Water zijn de lidstaten van de Europese Unie overeengekomen dat oppervlakte- en grondwater in 2015 zowel ecologisch als chemisch in ’goede toestand’ gebracht moet zijn. In deze richtlijn is een belangrijk artikel voor waterleidingbedrijven opgenomen: ’Voor het, voor de drinkwateronttrekking gebruikt oppervlaktewater moeten de lidstaten zorgdragen voor de nodige bescherming van de aangewezen waterlichamen met de bedoeling de achteruitgang van de kwaliteit daarvan te voor­komen, teneinde het niveau van zuivering dat voor de productie van drinkwater is vereist, te verlagen’. Drinkwater draagt bij aan de realisatie van de Kaderrichtlijn Water. Voor het in 2015 behalen van de gestelde doelen in de Kaderrichtlijn Water is een maatregelenprogramma opgesteld voor de periode 2010 - 2015. De gemeente Amsterdam heeft ingestemd met het uitvoeren van de voorgestelde maat­ regelen. Voor de Amsterdamse Waterleidingduinen betreffen het maatregelen in het kader van verdrogingsbestrijding bij het Boogkanaal, Westerkanaal en Ooster­ kanaal. Deze maatregelen zijn tevens opgenomen in de landelijke TOP-lijst voor verdroging in Natura 2000-gebieden. Andere maatregelen voor de sector zijn herstel van de legakkers en verbeteren van de waterkwaliteit van de Loenderveense Plas. In de Bethunepolder wordt gestreefd naar 10% kwelreductie om verdroging in het omliggende gebied terug te dringen. In samenhang met de omgeving is een herstructureringsplan van de polder opgezet.

13

16

 ls gevolg van de klimaatveranderingen stijgt de temperatuur in het leidingnet. De norm voor temperatuur is A maximaal 25˚C. Tot nu toe is deze kritische temperatuur in het leidingnet nog niet structureel geconstateerd. De temperatuurtrends worden nauwlettend gevolgd.

17

Bij drinkwaterzuivering ontstaat slib. Dit slib kan worden hergebruikt bij het zuiveren van afvalwater. Een besluit hierover wordt in 2010 genomen. Aan de vermindering van de emissie van broeikasgassen draagt drinkwater bijvoorbeeld bij door in het zuiveringsproces zoutzuur te vervangen door CO2. CO2 heeft een veel geringere carbon footprint dan zoutzuur. De voorbereiding hiervoor heeft plaatsgevonden in 2009 en 2010. In 2011 zal de zoutzuurinstallatie te Loenderveen vervangen zijn door een CO2 -installatie. Vervolgens zal duidelijk moeten worden of de zoutzuurinstallaties te Weesperkarspel en Leiduin vervangen kunnen worden door een CO2-installatie. Op termijn zou hiervoor CO2, dat vrijkomt bij de opwerking van biogas (dat vrijkomt bij de zuivering van afvalwater) naar aardgas, gebruikt kunnen worden. Drinkwater wil een deel van zijn energie voor de bedrijfsvoering zelf opwekken. In 2009 en 2010 is met het project ’Kansen voor zon, wind en biomassa’ in kaart gebracht welke mogelijkheden er zijn voor het opwekken van duurzame energie met behulp van zonne-energie, wind-energie en energie uit biomassa. Het bio­ logisch afval (biomassa) uit de bron- en natuurgebieden wordt verbrand voor een duurzame energievoorziening. In de plan­periode wordt een eerste zonnestroominstallatie geplaatst voor het opdoen van praktijkervaring en worden de mogelijkheden voor windenergie in kaart gebracht. Naast bovenstaande recente ontwikkelingen wordt al sinds jaren 100% groene stroom ingekocht en worden afvalstoffen hergebruikt. Zo worden kalkhoudende pellets14 afgenomen door Corus en volledig hergebruikt en wordt slib hergebruikt als bouwstof. Bijna al het afvalwater dat ontstaat bij het zuiveringsproces (bijvoorbeeld spoelwater van filters) wordt teruggevoerd via de spoelwaterverwerking naar het begin van het zuiveringsproces en op deze manier hergebruikt.

4.2 Klantgericht

De klant vindt een veilige en betrouwbare drinkwatervoorziening belangrijk en de prijs wordt als billijk en goedkoop ervaren. Water wordt gezien als de belangrijkste levensbehoefte; de klant heeft groot vertrouwen in het Nederlandse drink­ water. Uit onderzoek is gebleken dat 91% van de klanten de prijs-kwaliteitverhouding van drinkwater goed vindt. 26% van de klanten is bereid meer te betalen voor een hogere kwaliteit van het drinkwater en 6% van de klanten is bereid om genoegen te nemen met een lagere kwaliteit voor een lagere prijs. De klanten van Waternet waarderen de waterkwaliteit als uitstekend met een 8,5. Het gemiddelde rapportcijfer van de drinkwaterbedrijven voor de waterkwaliteit bedraagt 8,3. Klanten zijn tevreden over de dienstverlening van de drinkwater­bedrijven. Waternet heeft in de benchmark van 2009 een rapportcijfer van 7,6 voor de dienstverlening. Dit komt overeen met het gemiddelde rapportcijfer van de drinkwaterbedrijven. De spreiding tussen de drinkwaterbedrijven met het hoogste en het laagste rapportcijfer bedraagt 0,3VII.

14

4.3 Veilig

Veilig begint al met de kwaliteit van het water vóór de winning. Voor preventieve bescherming van de Rijn is Waternet aangesloten bij de Vereniging van Rivier­ waterbedrijven (RIWA). Het RIWA behartigt de belangen van de drinkwater­ bedrijven in onder andere het stroomgebied van de Rijn. Door het RIWA wordt in internationaal verband continu gewerkt aan het verbeteren van de kwaliteit in het Rijn-stroomgebied. Vanaf Zwitserland bevinden zich langs de Rijn vele meetstations die de kwaliteit van het rivierwater bewaken en melding maken van ongevallen met schepen of lozingen van gevaarlijke stoffen. In Nederland wordt het Rijnwater intensief gecontroleerd bij Lobith en Hagestein. Daardoor is Waternet voortdurend op de hoogte van de kwaliteit van het water dat in aantocht is. Veilig betekent ook een goede controle op de werking van het zuiveringsproces en op de kwaliteit van het water in het distributiegebied: - Jaarlijks wordt een analyseprogramma, waarin minimaal de metingen zijn opgenomen zoals vastgelegd in het Drinkwaterbesluit, uitgevoerd. Analyse­ resultaten worden getoetst aan de bedrijfsnormen en aan de normen in het Drinkwaterbesluit. Alle wettelijke overschrijdingen worden gemeld bij de VROMinspectie. De volgens het Drinkwaterbesluit wettelijk verrichte analyses worden jaarlijks gerapporteerd aan de minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM). - Om tijdig in te kunnen spelen op situaties in het zuiveringsproces is een actuele en continue meting van waterkwaliteitsparameters van groot belang. Op dit moment worden monitoren gebruikt om veranderingen van het ruw­ water of halfproduct bijtijds te kunnen detecteren. In het zuiveringsproces staan voor de directe sturing monitoren voor hardheid, zuurgraad, zuurstof en ozon en voor indirecte sturing monitoren voor temperatuur, geleidbaarheid, troebeling en deeltjes. Voor het komende jaar staat een uitbreiding van de monitoren bij de ozonisatie op het programma. Doel is te onderzoeken of de ozondosering geautomatiseerd kan worden. De afgelopen jaren is, naast een kwaliteitsborging achteraf, de focus komen te liggen bij preventieve kwaliteitsborging: - Daartoe is in 2006 gestart met het uitvoeren van een risicoanalyse ten aanzien van waterkwaliteit. Deze risicoanalyse is uitgevoerd aan de hand van richtlijnen die beschreven staan in een handleiding voor het opstellen van een Waterveiligheidsplan (Water Safety Plan). De richtlijnen zijn opgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie (World Health Organization) en zijn afgeleid van de in de voedingsindustrie gebruikte Hazard Analyses and Critical Control Point-systematiek. Doel van het Waterveiligheidsplan is door een systematische aanpak van inventariseren en beheersen van risico’s te controleren of het winning-, zuivering- en distributiesysteem zodanig is ontworpen en wordt bedreven dat de veiligheid van het drinkwater continu is geborgd. Waternet heeft in 2015 een vastgesteld Waterveiligheidsplan en voldoet aan de richt­ lijnen die hieraan gesteld worden.

Pellets zijn zandkorrels met een kalklaagje en ontstaan bij het ontharden van drinkwater. Literatuurlijst, zie pagina 25.

VII

18

19

- Preventieve kwaliteitsborging specifiek ten aanzien van microbiologische veiligheid vindt plaats door uitvoering van risicoanalyses conform de VROMinspectierichtlijn ’Analyse microbiologische veiligheid drinkwater’. Het doel van deze risicoanalyses is aantonen dat het geproduceerde drinkwater voldoet aan de grenswaarde van minder dan één infectie per 10.000 personen per jaar voor minstens Enterovirussen, Cryptosporidium, Giardia en Campylobacter, maar in principe ook voor andere pathogene micro-organismen. De uitgevoerde risicoanalyses (2004 en 2008) laten zien dat Waternet ruim voldoet aan de wettelijke norm voor het jaarlijkse infectierisico van 10-4 per persoon per jaar. Waternet blijft voldoen aan de wettelijke norm voor het jaarlijkse infectierisico van 10-4 per persoon per jaar. Veilig betekent ook het voorkomen dat verontreinigingen in het water worden geïntroduceerd. In het distributienet wordt gewerkt volgens VCA15 en ISO16 gecertificeerde werkprocessen. De certificeringseisen worden niet alleen aan de eigen ploegen gesteld, maar ook aan aannemers. In het net wordt strikt gewerkt volgens de Hygiënecode Drinkwater. In de Hygiënecode wordt beschreven hoe de microbiologische veiligheid van drinkwater tijdens opslag, transport en distributie kan worden gewaarborgd. Waternet is verantwoordelijk voor de controle op collectieve drinkwaterinstallaties bij bedrijven. Deze installaties staan in contact met het distributienet en tekortkomingen in de aanleg of het beheer kunnen de gezondheid van anderen in gevaar brengen. Voor de invulling van deze controletaak is door VROM-inspectie een Inspectierichtlijn opgesteld. Doel van deze richtlijn is bescherming van de waterkwaliteit in het distributienet en bescherming van de waterkwaliteit aan de kraan. Door een goede uitvoering te geven aan genoemde taken, levert de af­ deling Bedrijfsinspectie een belangrijke bijdrage aan het leveren van betrouwbaar drinkwater tot aan de kraan.

4.4 Vooraanstaand

Vooraanstaand betekent binnen Waternet onder andere het ontwikkelen van innovaties in de watercyclus. Drinkwater draagt hieraan bij door onderzoeks­ budget en expertise ter beschikking te stellen en te participeren in diverse inen externe onderzoeken. Een voorbeeld voor de drinkwatertaak is de ontwikkeling van modellen. Deze modellen kunnen ingezet worden voor geavanceerde sturing van het zuiveringsproces waarbij de zuivering integraal wordt bezien. In de toekomstige situatie kan door gebruik van kennisgedreven voorspellingsmodellen17 een schatting gemaakt worden van de actuele situatie in het zuiveringsproces en zodoende preventief op situaties ingespeeld worden. Voorspellingsmodellen bieden de mogelijkheid voor training zonder beïnvloeding van het zuiveringsproces en het borgen van kennis. In 2010 is gestart met de implementatie van deze modellen en worden medewerkers opgeleid om met deze modellen te kunnen werken.

Veilig is een breed begrip voor de drinkwatertaak van Waternet. Veilig betekent niet alleen een goede kwaliteit maar ook dat er altijd voldoende van aanwezig is. Waternet voldoet voor de drinkwatertaak aan de wettelijke- en bedrijfsnormen voor kwantiteit. Daarnaast is de drinkwatersector - aangezien drinkwater een eerste levensbehoefte is – sinds 2001 door het ministerie van Binnenlandse Zaken aangewezen als vitale infrastructuur. Om dezelfde redenen is sinds 2005 de drinkwatersector tevens aangesloten op het Alerteringssysteem Terrorismebestrijding. Veilig betekent ook het voldoen aan wet- en regelgeving die hieruit voortvloeien. Waternet werkt in de komende planperiode aan afspraken met veiligheid- en politieregio’s die vastgelegd worden in een convenant. Jaarlijks wordt een oefenkalender vastgesteld en uitgevoerd.

15 16

VCA: Veiligheid, gezondheid en milieu Checklist Aannemers ISO: International Organization for Standardization

20

17

In de toekomst worden de drinkwatermodellen gekoppeld aan andere modellen in de watercyclus (afvalwatermodellen en watersysteemmodellen) tot integrale watercyclusmodellen.

21

5 Organisatie en financiering € 1,80 € 1,75 € 1,70 € 1,65

Tarieven per m3

De huidige organisatie-inrichting kent dezelfde indeling als die in dit plan wordt aangehouden; winning en natuurbeheer door de afdeling Bron- en Natuurbeheer, drinkwater­zuivering door de afdelingen Productie en Onderhoud productie­ middelen en distributie door de afdelingen Infra leidingnet en Onderhoud leiding­net. Het beleid komt tot stand onder leiding van de afdeling Beleid- en Planvorming. Uitgangspunt is dat een verstoorde bedrijfsvoering opgelost kan worden met eigen mensen, om zo afhankelijkheid van derden te beperken. De klantenservice, de bedrijfsinspectie, het intern ingenieursbureau en ondersteunende diensten worden betrokken vanuit de centrale Waternet organisatie om zoveel mogelijk synergievoordeel te behalen.

€ 1,60 € 1,55 € 1,50 € 1,45

Jaar

Financieel worden alle drinkwaterkosten gedekt door de drinkwaterinkomsten; voor de drinkwatertaak geldt dat geen winst mag worden behaald en alle overschotten en tekorten door het tarief gedekt dienen te worden. Om schommel­ ingen af te vangen bestaat een egalisatiereserve.



2006

Dunea

2007 PWN

Waternet

2008

2009

2010

Gemiddeld

Figuur 7: Tariefontwikkeling Waternet ten opzichte van de oppervlaktewater- bedrijven Dunea en PWN

De Nederlandse Drinkwaterbedrijven meten zich aan elkaar door het uitvoeren van een benchmark. Deze benchmark wordt reeds 13 jaar vrijwillig uitgevoerd en in de nieuwe Drinkwaterwet vormt het vanaf 2011 een verplicht onderdeel van de verantwoording. De benchmark geeft nationale trends weer op gebied van kosten, waterkwaliteit, klantwaardering en milieuprestaties. In de afgelopen 13 jaar heeft de benchmark een nivellerend effect gehad; geen bedrijf wil ver boven het gemiddelde scoren op het gebied van kwaliteit, kosten of klantwaardering. De benchmark wordt ook gezien als een mogelijkheid om van goed scorende bedrijven te leren. Diverse ’best practices’ worden dan ook gedeeld. Als stuurmiddel kan de benchmark minder goed ingezet worden, omdat altijd gerapporteerd wordt over het afgelopen jaar. De timing van de benchmark uitkomsten is echter wel zo gekozen dat deze nog verwerkt kunnen worden in de Waternet begroting van het komende jaar. De uitkomsten van de benchmark 2009 wijzen uit dat Waternet, ten opzichte van de voor Waternet best vergelijkbare oppervlaktewaterbedrijven Dunea en PWN (Waternet, Dunea en PWN zijn alle 3 duinwaterbedrijven) het beste scoort in kosten/m3 en kosten/ aansluiting. Dit uit zich ook in het dalende tarief van Waternet ten opzichte van andere oppervlaktewaterbedrijven. In de tariefstelling is Waternet nog niet de goedkoopste van de oppervlaktewater­bedrijven. Dat heeft ermee te maken dat het enige tijd duurt voordat verlaging van kosten tot tariefreducties leidt en met de mogelijkheden van bedrijven eigen vermogen in te zetten voor tariefreducties. Waternet streeft naar de beste kwaliteit tegen een gemiddeld tarief van de oppervlaktewater bedrijven. Aangezien de kwaliteit constant hoog is (sinds 2006 beste kwaliteit van Nederland), wordt de komende jaren ingezet op het verlagen van de kosten. Waternet heeft recentelijk het drinkwatertarief met 5% laten dalen en streeft ernaar dit lagere tarief de komende jaren te handhaven.

22

Handhaving van het tarief wordt mogelijk door te investeren in automatisering van de bedrijfsvoering. Door verregaande automatisering is een netto besparing op het personeel van circa 27 fte mogelijk. Hierbij is rekening gehouden met het feit dat extra fte noodzakelijk zijn om de complexere installaties operationeel te houden. In de eindsituatie betekent dit een besparing van circa € 1,4 miljoen per jaar op de operationele kosten. Tevens wordt beleid op basis van assetmanagement gemaakt. Dit beleid kenmerkt zich door de afweging van kosten, risico’s en gewenst serviceniveau. Hiertoe worden risico- en leveringszekerheidsanalyses uitgevoerd en is af­gesproken dat voor grote investeringen business cases worden opgesteld. Het meerjaren investeringsplan dat opgesteld is in het kader van de nieuwe Drinkwaterwet (van kracht per 1 januari 2011), wijst uit dat de totale investeringssom voor 2010 - 2020 € 200 miljoen bedraagt. Het zwaartepunt van deze investeringen ligt in de eerste periode (2010-2014 circa € 130 miljoen) vanwege de dan geplande laatste fase van de verregaande automatisering. Na 2014 zijn het voornamelijk de gedwongen aanpassingen in het leidingnet die tot investeringskosten leiden. Het treffen van maatregelen om risico’s voor waterstaatkundige werken te beperken zal in deze periode de nodige investeringen met zich meebrengen.

23

Literatuurlijst Meerjarenplan 2008 - 2011 Meerjarenperspectief van de sector Drinkwater 2007 - 2010 III Struinen in de toekomst: Beheervisie voor de Amsterdamse Waterleidingduinen 2001 - 2010 IV Leveringszekerheidanalyse drinkwater; waterkwantiteit en -kwaliteit, mei 2010 V Toekomstvisie drinkwater 2020 - 2050 VI Oase van rust: Beheervisie voor de Amsterdamse Waterleidingduinen 2011 - 2022 VII Vewin, Water in Zicht, Bedrijfsvergelijking in de drinkwatersector 2009 I

Bronnen en natuurbeheer Productie Distrbutie Totaal 2010 - 2020

30.000.000 75.000.000 95.000.000 200.000.000

Het gemiddelde van de investeringen lag in de afgelopen periode (2002-2009) rond de € 30 miljoen per jaar. De komende jaren zal dit niveau naar beneden toe worden bijgesteld, enerzijds door het afronden van de verregaande automati­ sering, anderzijds door het verder doorvoeren van toestandsafhankelijke ver­ vanging. Deze trend draagt bij aan het structureel verlagen van de kapitaallasten. Gezien de dalende drinkwaterinkomsten, als gevolg van de gelijkblijvend tot licht dalende trend die de prognose voor de drinkwatervraag laat zien, en de wens van Waternet om het drinkwatertarief niet te laten stijgen, is een structurele kostenreductie noodzakelijk.

II

Met dit Drinkwaterplan laat Waternet zien hoe zij de komende planperiode de burgers van Amsterdam en omgeving voorziet van uitstekend drinkwater tegen een maatschappelijk aanvaardbare prijs.

24

25

BIJLAGE 1 slib

FeCl3 (ijzerchloride)

NaOH (natronloog)

slib

FeCl3

granaatzand

FeCl3 NaOH

HCI (zoutzuur)

zand neerslag verdeelvijver

winkanaal

Oranjekom

water

water

infiltratiegeul uitmondingsbak

Lekkanaal

zand kleilaag zand drain

diepe winput

water lucht

diepe winput

water lucht

O3 (ozon)

water lucht

marmerkorrels

O2

Figuur A: Rivier-/Duinwaterleiding

FeCl3

FeCl3 (ijzerchloride)

NaOH (natronloog)

O2

slib

FeCl3

granaatzand

water

Bethunegemaal Bethunepolder

Waterleiding kanaal Amsterdam Rijnkanaal

Waterleidingplas ruwwaterverdeelbak

O3 (ozon)

marmerkorrels

water lucht

NaOH

Figuur B: Rivier-/Plassenwaterleiding

26

27

Colofon Dit is een uitgave van Waternet. Juli 2010. Auteurs: Sanne Hillegers, Linda Riemer, Job Rook.

28