Wat is verzekeren? Wat is verzekeren?

Wat is verzekeren? In dit onderdeel wordt de lezer inzicht verschaft in het onderwerp ‘wat is verzekeren?’. De volgende onderwerpen komen hierbij aan de orde: • d e r i s i c o ’ s d i e d e c o n s u m e n t l o o p t



• h e t p r i n c i p e v a n v e r z e k e r e n



• d e t e c h n i e k v a n v e r z e k e r e n



• d e v e r z e k e r i n g s v o r m e n e n b r a n c h e s



• s o c i a l e v e r z e k e r i n g e n e n p a r t i c u l i e r e v e r z e k e r i n g e n

Wat is verzekeren?



204

Inleiding Va n w e g e e e n o p g e b r o k e n f i e t s p a d , r i j d t L i a n n e o p h a a r f i e t s a a n de linkerzijde van de weg. Wanneer zij weer naar de rechterkant wil oversteken wordt ze aangereden door een in tegengestelde richting rijdende vrachtauto, die ter plekke de maximum snelheid met 10 km per uur overschrijdt. Lianne loopt een armbreuk op en haar fiets is flink beschadigd. Wie betaalt de schade?

om de financiële gevolgen van risico's weg te nemen of te verkleinen. R i s i c o e n r i s i c o a n a ly s e Ve r z e k e r i n g e n w o r d e n n i e t z o m a a r g e s l o t e n : z e k o s t e n g e l d e n m o e t e n d a a r o m n u t t i g zijn voor de consument. Het praktisch nut van verzekeringen is dat zij bescherming bieden voor de financiële gevolgen van veel risico’s. Als de in de polis afgesproken gebeurtenis (het risico) zich voordoet, dan vergoedt de verzekeraar de financiële gevolgen daarvan. Soms zijn financiële risico’s zo groot dat je je er wel tegen moet verzekeren, omdat je anders in zeer grote geldzorgen kunt belanden.

205

Wat is verzekeren?

R i s i c o ( d i t i s d e k a n s o p s c h a d e e n v e r l i e s ) l o p e n w i j d a g e l i j k s . Ve r z e k e r i n g e n z i j n e r

Vo o r b e e l d e n v a n k l e i n e e n g r o t e r i s i c o ’ s : Jelmer van Loenen is eigenaar van een prachtig woonhuis. Op een avond wordt bij Jelmer een ruit ingegooid (risico). Een nieuwe ruit kost € 234 (inclusief plaatsingskosten). Dit risico is te overzien, daarom heeft Jelmer geen glasverzekering. Het huis van Jelmer brandt af als gevolg van kortsluiting. Het herbouwen van zijn huis kan Jelmer niet uit eigen zak betalen. Het risico van b r a n d h e e f t J e l m e r d a a r o m o n d e r g e b r a c h t b i j e e n w o o n h u i s v e r z e k e r a a r. De verzekeraar betaalt de herbouwkosten. Pieter van Breukelen heeft een oude fiets die hij niet vaak gebruikt. De waarde van d e f i e t s i s h o o g u i t € 5 0 . A l s d e f i e t s v a n P i e t e r w o r d t g e s t o l e n i s P i e t e r € 5 0 a r m e r. Wel vervelend, maar niet desastreus. Pieter heeft daarom geen fietsverzekering (die Wat is verzekeren?

onder meer dekking biedt voor het risico van diefstal). Als Pieter op een dag naar de supermarkt fietst, rijdt hij door zijn schuld tegen een voetganger aan. Deze raakt door de aanrijding zijn leven lang blijvend invalide. De totale schade wordt begroot op ruim € 320.000. Dit bedrag is zo hoog omdat de voetganger zijn verdere leven lang niet meer kan werken (inkomensschade). Pieter is aansprakelijk voor dit schadebedrag;

Pieter is wettelijk verplicht om dit bedrag aan

de voetganger te betalen. Dit bedrag heeft Pieter zeker niet ter beschikking, maar g e l u k k i g h e e f t h i j e e n a a n s p r a k e l i j k h e i d s v e r z e k e r i n g v o o r p a r t i c u l i e r e n ( AV P ) , d i e deze schade aan de voetganger betaalt.

Uit het voorgaande blijkt de volgende vuistregel: hoe groter de financiële risico’s, des te groter de behoefte om voor deze risico’s een verzekeringsoplossing te nemen. Daarom is het belangrijk voor particulieren en bedrijven om de risico’s die zij lopen goed op een rij te zetten. Dit wordt risico-inventarisatie genoemd. Pas als alle risico’s in kaart zijn gebracht en geanalyseerd (riscoanalyse), volgt de vraag hoe om te gaan met deze risico’s. Het overdragen van risico’s aan verzekeraars is een methode om met risico’s om te gaan, maar niet de enige (hierover straks meer). We kennen risico's die:

1. je kunt verzekeren





• g e z o n d h e i d ( z i e k t e k o s t e n v e r z e k e r i n g e n )





• l e v e n e n d o o d ( l e v e n s v e r z e k e r i n g e n , a a n v u l l e n d p e n s i o e n )





• b e z i t e n v e r m o g e n ( o p s t a l - , i n b o e d e l - , c a s c o v e r z e k e r i n g a u t o )



2. je moet verzekeren





• v e r z e k e r i n g s p l i c h t d o o r d e o v e r h e i d o p g e l e g d





• s o c i a l e v e r z e k e r i n g e n ( B i j v o o r b e e l d : W I A , W W )



3. niet te verzekeren zijn





• r i s i c o ' s d i e h e e l v a a k v o o r k o m e n ( B i j v o o r b e e l d : w i n k e l d i e f s t a l )





• o n d e r n e m e r s r i s i c o

(Bijvoorbeeld: Wettelijke Aansprakelijkheidsverzekering Motorrijtuigen)

206

Vo o r b e d r i j v e n z i j n o o k d e r i s i c o ’ s d i e b e t r e k k i n g h e b b e n o p g e z o n d h e i d , l e v e n e n d o o d e n b e z i t e n v e r m o g e n v e r z e k e r b a a r. Ve r d e r l o o p t e e n b e d r i j f a l t i j d h e t r i s i c o d a t d e zaken minder goed gaan dan voorzien. Dit zogenaamde ondernemersrisico wordt niet overgenomen door verzekeraars. H e t p r i n c i p e va n v e r z e k e r e n Het financieel belang bij het al dan niet plaatsvinden van een gebeurtenis vormt dus de aanleiding om een verzekeringsovereenkomst te sluiten. Een van de eisen die de wet stelt aan een verzekeringsovereenkomst is dat het tijdstip van uitkering onzeker is. Vo o r b e e l d e n z i j n u i t k e r i n g n a e e n i n b r a a k , e e n a a n r i j d i n g o f e e n o v e r l i j d e n . Va a k w o r d e n o o k z o g e n a a m d e g e v o l g s c h a d e n v e r z e k e r d . D i t k u n n e n b i j v o o r b e e l d d e (bijvoorbeeld inkomensverlies). B i j o b j e c t e n m e t e e n b e p a a l d e l e v e n s d u u r, z o a l s e e n w a s m a c h i n e o f d e b a n d e n v a n een bromfiets, is het financiële gevolg van bijvoorbeeld slijtage – de waarde van het object neemt af door slijtage - niet te verzekeren. De slijtage is te verwachten waard o o r h e t t i j d s t i p v a n u i t k e r i n g n i e t e c h t o n z e k e r i s . Ve r d e r k a n i e m a n d n i e t z o m a a r e l k willekeurig object (de auto van een ander bijvoorbeeld) verzekeren op zijn naam. In het algemeen geldt dat een verzekeringnemer alleen zaken mag verzekeren waar hij ook een duidelijk belang bij heeft. De niet-financiële gevolgen van risico’s zijn niet te verzekeren (bijvoorbeeld menselijk leed). Ve r d e r w o r d e n d e v o l g e n d e s o o r t e n s c h a d e o n d e r s c h e i d e n :

• Zaakschade Heeft betrekking op materieel bezit (verlies of beschadiging van bijvoorbeeld een auto, een halsketting of een boot).



• Ve r m o g e n s s c h a d e Aantasting van het vermogen (bijvoorbeeld als gevolg van een verplichting schade aan een ander te vergoeden op grond van aansprakelijkheid).

207

Wat is verzekeren?

opruimingskosten na een brand zijn of het zogenaamde “gemis aan verwacht voordeel”

Vo o r b e e l d e n g e v o l g e n v a n r i s i c o ’ s De lievelingstante van Erna van Wensen woont in Canada. Deze tante komt om het leven bij een verkeersongeval. Dit is vreselijk voor Erna (menselijk leed), maar dit drama heeft verder geen nadelige financiële consequenties voor Erna. Jeroen Heuvelaar geeft een auto van rechts geen voorrang. Met als gevolg: schade aan de andere auto en aan zijn eigen auto. Niemand is gewond, er is alleen blikschade. Dit veroorzaakt wel financiële schade, maar geen menselijk leed. N i c o l e t t e v a n Wa t e r e n i s d e k o s t w i n n e r i n e e n g e z i n . A l s Wat is verzekeren?

Nicolette overlijdt laat zij een hevig verdrietige man en drie zeer verdrietige kinderen achter (menselijk leed). Daarnaast blijkt dat het inkomen door het overlijden van Nicolette enorm terugvalt (financiële gevolgen).

D e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n k u n n e n d i r e c t m e r k b a a r z i j n o f p a s l a t e r. I n b e i d e g e v a l l e n g a a t het om het (verlies van) geld of anders gezegd: vermogensachteruitgang. Bij Jeroen uit het voorbeeld hierboven bestaat zijn vermogensachteruitgang uit de schade aan beide auto’s. Als de schade is vastgesteld weet Jeroen hoeveel geld het hem gaat kosten. D e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n v o o r N i c o l e t t e s m a n z i j n p a s i n d e t o e k o m s t m e r k b a a r. Zijn vermogensschade bestaat uit het verschil tussen wat Nicolette aan netto inkomen m a a n d e l i j k s b i n n e n b r a c h t e n h e t i n k o m e n d a t h i j n u , a l s w e d u w n a a r, o n t v a n g t u i t d e regelingen voor nabestaanden, zoals de Algemene Nabestaandenwet (ANW) en het n a b e s t a a n d e n p e n s i o e n v a n d e w e r k g e v e r. ( Va n d i t v e r s c h i l m o e t w e e r w o r d e n a f g e t r o k ken het bedrag dat Nicolette zelf gebruikte van het verdiende geld.)

208

Vo o r b e e l d d i r e c t e e n t o e k o m s t i g e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n v a n r i s i c o ’ s Mark de Graaf en Evelien Hopman zijn al zes jaar getrouwd. Zij leiden een zuinig en spaarzaam leven. Ze sparen per maand maar liefst € 650. Hun spaarsaldo is inmiddels opgelopen tot € 30.000. Als Mark de auto total loss rijdt, moeten zij direct € 12.500 betalen voor een andere auto. Als Evelien 2,5 jaar arbeidsongeschikt raakt is haar netto maandelijkse inkomen gedurende die periode € 430 lager d a n e r v o o r. D e v e r m o g e n s a c h t e r u i t g a n g d o o r d e t i j d e l i j k e arbeidsongeschiktheid van Evelien is uiteindelijk (30 maanden * € 430 =) € 12.900. Bij voortzetting van periode nog € 220 sparen per maand. Bij beide bovenstaande gebeurtenissen is er sprake van een vermogensachteruitgang v a n m e e r d a n € 1 2 . 0 0 0 . Va n h e t a u t o - o n g e v a l z i j n d e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n d i r e c t m e r k b a a r, v a n d e a r b e i d s o n g e s c h i k t h e i d z i j n d e f i n a n c i ë l e g e v o l g e n v o o r h e t g r o o t s t e d e e l i n d e t o e k o m s t m e r k b a a r. NB: in dit voorbeeld zijn intrest en inflatie-effecten gemakshalve buiten beschouwing gelaten.

B e z i t, v e r m o g e n , l e v e n , d o o d e n g e z o n d h e i d Risico’s zijn ook onder te verdelen in:

• B e z i t s r i s i c o ’ s :





• Ve r m o g e n s r i s i c o ’ s :

schade aan bezittingen f i n a n c i ë l e s c h a d e ( b i j v o o r b e e l d a a n s p r a k e l i j k h e i d , bedrijfsschade, rechtshulp)



• G e z o n d h e i d s r i s i c o ’ s :

ziekte of ongeval



• L e v e n r i s i c o ’ s :

o v e r l i j d e n e n h e t l a n g - l e v e n r i s i c o ( l a n g e r l e v e n d a n



er inkomen kan worden gegenereerd) Als je met je auto tegen een paaltje rijdt, is je bezit in waarde achteruitgegaan. Als j e f i e t s w o r d t g e s t o l e n , b e n j e j e b e z i t k w i j t . D i t z i j n v o o r b e e l d e n v a n b e z i t s r i s i c o ’s . Bezitsrisico’s kun je dan ook omschrijven als alle risico’s die betrekking hebben op het verloren gaan en beschadigd raken van iemands bezittingen. In het jargon spreekt men over verlies (geheel of gedeeltelijk) en beschadiging. I n d e c a t e g o r i e v e r m o g e n s r i s i c o ’s v a l l e n a l l e r i s i c o ’s d i e n i e t v a l l e n i n d e c a t e g o r i e ë n bezitsrisico’s en risico’s die betrekking hebben op leven, dood en gezondheid. Het meest in het oog springende vermogensrisico is dat van het aansprakelijk gesteld worden door derden.In het voorbeeld van Jeroen Heuvelaar hiervoor is de (schade aan de) eigen auto van Jeroen voor hem een bezitsrisico. Maar de schade aan de andere auto moet Jeroen ook betalen. Hij heeft een verkeersfout gemaakt. Zowel de schade aan zijn eigen auto, als de schade aan de andere auto tasten zijn vermogen aan.

209

Wat is verzekeren?

hetzelfde spaarzame leven kunnen Mark en Evelien in deze

Naast aansprakelijkheid zijn er andere vermogensrisico’s te benoemen. Een winkelier bijvoorbeeld die wordt geconfronteerd met brand in zijn winkel. Naast de schade aan zijn winkelpand (zijn eigendom) en zijn inventaris (beiden bezitsrisico’s) komt er nog een geheel ander financieel nadeel op zijn weg: dat van de bedrijfsschade. Door de brand kan de winkelier enkele maanden geen omzet (en daardoor ook geen winst) meer maken, terwijl zijn vaste lasten (zoals salarissen en de betaling van rente en aflossing aan de bank) toch doorgaan. Weer een ander vermogensrisico is dat van de kosten voor rechtshulp. Stel dat iemand ruzie krijgt met zijn buurman. Dit conflict draait uit op een rechtszaak en beiden worden geconfronteerd met de hoge kosten die daarmee gepaard gaan (zoals advocaatWat is verzekeren?

en proceskosten). Ruzie krijgen, of netter gezegd: in conflict raken is een risico dat niet altijd te voorkomen is. En wanneer het zich voordoet, dan kost het veel geld. Dus ook deze onverwachte gebeurtenissen zijn te benoemen als een vermogensrisico. Overigens zijn bedrijfsschade en kosten voor rechtshulp (rechtsbijstand) onder bepaalde voorwaarden te verzekeren. Als iemand ziek wordt (risico) of een ongeval krijgt (risico) is dat niet prettig (menselijk leed). Maar ziek zijn kan ook geneeskundige kosten met zich meebrengen, zoals d o k t e r s r e k e n i n g e n e n k o s t e n v a n z i e k e n h u i s o p n a m e . Va n a f 1 j a n u a r i 2 0 0 6 i s e r e e n nieuw zorgstelsel van kracht, waarin elke Nederlander een basisverzekering voor ziektekosten (geneeskundige kosten) heeft, met de mogelijkheid tot aanvullende dekking. Ziek worden heeft ook nog andere financiële gevolgen: inkomensderving. Om het eenvoudig te zeggen: als je (ernstig) ziek bent, kun je niet werken en ben je niet in staat om geld te verdienen.Ook hiervoor (voor arbeidsongeschiktheid) kunnen consumenten zich verzekeren. De risico’s van het overlijden of juist in leven blijven van iemand hebben met name gevolgen voor het inkomen. Als de hoofdkostwinner in een gezin overlijdt, zoals in het eerder gegeven voorbeeld, kan dat vergaande financiële consequenties hebben voor het inkomen van de nabestaanden. Dit wordt ook wel het kort levenrisico genoemd. Maar ook heel lang leven is vanuit de optiek van de risicoanalyse een gebeurtenis met soms vergaande financiële gevolgen.

210

Vo o r b e e l d l a n g - l e v e n r i s i c o B a r e n d v a n D o o r s u m i s z e l f s t a n d i g o n d e r n e m e r. U i t z i j n e i g e n zaak genereert hij jaarlijks een bruto inkomen van ongeveer € 90.000. Barend wil op zijn 58e stoppen met werken. Omdat hij dan niet meer werkt, heeft hij geen inkomen terwijl hij wel o p o n g e v e e r d e z e l f d e v o e t w i l d o o r l e v e n . Va n a f z i j n 6 5 e ontvangt Barend een AOW-uitkering, maar deze is veel lager dan het inkomen dat hij wenst. Stel dat Barend in goede gezondheid de 90 haalt (je weet het nooit, misschien wordt hij wel honderd). Dat betekent een fors inkomenshiaat van 58-jarige leeftijd tot zijn overlijden. Barend denkt bij zichzelf dat verkoop van zijn hoeveel levert hem dat werkelijk op? Als op het moment van verkoop het economisch tij wat tegenzit, kan het zijn dat de opbrengst slechts voldoende is om tot een leeftijd van 62 jaar op dezelfde voet te kunnen blijven doorleven. En daarna?

Levensverzekeringen bieden oplossingen voor inkomenstekorten die ontstaan door kort, of juist lang leven. Hiernaast zijn de financiële gevolgen van risico’s samengevat in een schema.

mogelijke gevolgen van gebeurtenissen

financieel

bezit

verlies

beschadiging

vermogen

menselijk leed

kort/lang leven

aansprakelijkheid

kosten bedrijfsschade, e.d.

gezondheid/ ongeval

inkomen

geneeskundige kosten

211

Wat is verzekeren?

zaak genoeg zal opleveren om te voorzien in zijn inkomen voor de oude dag. Maar

Risicomanagement Particulieren, maar ook ondernemingen, stichtingen en overheden lopen allerlei risico’s. Het is niet nodig al deze risico’s over te dragen aan verzekeraars (verzekeren). Dat zou wel eens zeer (misschien wel te) kostbaar kunnen zijn. Daarnaast zijn somm i g e r i s i c o ’ s a l h e l e m a a l n i e t v e r z e k e r b a a r. H e t a d e q u a a t o m g a a n m e t r i s i c o ’ s w o r d t risicomanagement genoemd.

Wat is verzekeren?

Bij risicomanagement zijn zes stappen te onderscheiden:

1. Risico’s inventariseren.



2. Risico’s analyseren.



3. Risico’s mijden.



4. Risico’s verminderen (preventie).



5. Risico’s overdragen.



6. Risico’s voor eigen rekening nemen.

Vo l g e n d v o o r b e e l d l a a t e e n e e n v o u d i g e v o l g o r d e v a n b e s l i s m o m e n t e n z i e n , v o o r iemand die naar een ver land op vakantie wil.

Vo o r b e e l d r i s i c o m a n a g e m e n t Stel dat je met je partner op vakantie wilt naar een ver land. Je vraagt je samen af aan welke gevaren je blootstaat bij zo’n onderneming (risico-inventarisatie). Jullie speuren het internet af en een van de gevaren die jullie onderkennen is het oplopen van nare ziekten. Als je wilt voorkomen dat je in een ver land een nare ziekte oploopt kun je dat vermijden (risico mijden) door thuis te blijven. Maar je kunt je ook inenten tegen allerlei ziekten als je toch op vakantie gaat (risico verminderen). En als je dan toch ziek wordt kan je in ieder geval de financiële gevolgen van dat risico overdragen aan een verzekeraar (reisverzekeraar en/of zorgverzekeraar). Je kunt ervoor kiezen om een deel van de financiële gevolgen van het ziek worden zelf te dragen (eigen risico).

Maar wordt dit stappenplan altijd bewust doorlopen? De één is nu eenmaal zorgelozer i n g e s t e l d d a n d e a n d e r. Bedrijven en organisaties gaan bewuster met risico’s om. Grotere ondernemingen hebben vaak een eigen riskmanager in dienst (of hebben zelfs een eigen afdeling riskmanagement). Sommige ondernemingen maken gebruik van de diensten van riskmanagementbureaus. Bij het Midden- en Kleinbedrijf (MKB) is het vaak de verzekeringsadviseur die samen met de ondernemer en specialisten van verzekeraars, aan riskmanagement doet. Zoals gezegd is het afsluiten van verzekeringen slechts een stap in het gehele proces. Het komt ook voor dat verzekeren pas mogelijk is als meer werk is gemaakt van de twee voorgaande stappen.

212

Vo o r b e e l d r i s k m a n a g e m e n t i n h e t M K B Rotex BV maakt hoogwaardige machines voor metaalverwerking. Het bedrijf draait uitstekend en wil de aankomende jaren de productie verviervoudigen. Het plan is om een nieuw bedrijfspand te bouwen en om te gaan exporteren naar diverse landen, w a a r o n d e r d e Ve r e n i g d e S t a t e n . D e e i g e n a a r v a n R o t e x B V s c h a k e l t e e n r i s k m a n a g e mentbureau in. Na uitvoerig onderzoek (risicoanalyse) is het advies: Schrap het plan om te exporteren naar Amerika vanwege de kans op enorme aansprakelijkheidsclaims (risico mijden). Breng een aantal voorzieningen aan in het nieuw te bouwen pand om de kans op brand fors te verkleinen (risico verminderen/ preventie). Alleen door de hiervoor bedoelde preventieve maatregelen te nemen, blijkt dat er enkele verzekeraars Wat is verzekeren?

zijn die het nieuwe pand willen verzekeren tegen brand (risico overdragen). Door de uitstekende financiële positie van Rotex BV (het zogenoemde weerstandsvermogen) is het mogelijk om voor de verzekering van het nieuwe bedrijfspand een zeer hoog eigen risico te nemen van € 70.000. Dit heeft een fikse premiebesparing tot gevolg.

213

D e t e c h n i e k va n v e r z e k e r e n Ve r z e k e r e n i s n i e t s a n d e r s d a n h e t o v e r n e m e n v a n f i n a n c i ë l e r i s i c o ' s . R i s i c o ’ s d i e p a r t i c u l i e r e n o f b e d r i j v e n n i e t z e l f w i l l e n o f k u n n e n d r a g e n . Wa a r o m k u n n e n v e r z e k e r a a r s deze risico’s dan wel dragen? Ve r z e k e r a a r s k u n n e n h u n r o l v e r v u l l e n o m d a t z e d e v e r s c h i l l e n d e r i s i c o ’ s k u n n e n berekenen. De afgelopen jaren hebben er steeds ongeveer 9.500 verkeersongevallen met letsel per jaar plaatsgevonden. Afgezet tegen het grote aantal weggebruikers in Nederland, is dit een redelijk stabiel gemiddelde. Men noemt het kunnen inschatten van de risico’s, omdat het in het algemeen wel een stabiel gemiddelde betreft, ook wel de wet van de grote aantallen. Het is voor een verzekeraar van belang om een groot aantal verzekerden te hebben om Wat is verzekeren?

de gemiddelde schadekans goed te kunnen berekenen en om de risico’s te kunnen dragen.

Vo o r b e e l d e n ‘ w e t v a n d e g r o t e a a n t a l l e n ’ e n v e r z e k e r e n Ve r z e k e r a a r P e d a l e P l u s v e r z e k e r t d e d i e f s t a l v a n f i e t s e n . A l s e e n f i e t s b i n n e n e e n jaar gestolen wordt, betaalt PedalePlus de nieuwwaarde. Fietsen ouder dan een jaar vallen niet meer onder de verzekering. De statistieken uit het verleden wijzen uit dat jaarlijks één op de vijftig fietsen wordt gestolen. De nieuwwaarde van de fietsen bedraagt € 650. De premie (zonder kosten en winstopslag) moet dan bedragen: € 650 g e d e e l d d o o r 5 0 = € 1 3 p e r j a a r. Vo o r k o s t e n e n w i n s t o p s l a g k o m t d a a r n o g b i j : € 5 . De totale premie komt daarmee op € 18. PedalePlus is net begonnen en heeft twintig fietsen verzekerd. In het eerste jaar worden zes fietsen gestolen. Beginnerspech voor PedalePlus, want er is te weinig premie ontvangen om de schade te betalen. Bij een aantal verzekerde fietsen van bijvoorbeeld 50.000 zou de gemiddelde schadekans ( 1 o p 5 0 ) w e l u i t g e k o m e n z i j n . Ve r z e k e r e n m o e t n u e e n m a a l m e t g r o t e a a n t a l l e n o m de gemiddelde schadekans te halen. L e v e n s v e r z e k e r a a r E l a n v e r z e k e r t e e n g r o e p v a n 1 . 0 0 0 m a n n e n v a n 5 4 j a a r. D e afspraak is dat Elan € 100.000 uitkeert bij overlijden van de mannen binnen één jaar na het afsluiten van de verzekering. De sterftestatistieken geven aan dat een 54-jarige man een kans heeft van (ongeveer) een op honderd om in het aankomende jaar te overlijden. De premie (zonder winstopslag en kosten) zou dan gecalculeerd worden moeten worden op: 1% (eenhonderdste) van de uitkering: € 100.000 = € 1 . 0 0 0 . I n h e t b e t r e f f e n d e j a a r o v e r l i j d e n e r ‘ s l e c h t s ’ z e s m a n n e n . Te r w i j l h e t g e m i d delde tien is. Beginnersgeluk voor Elan want nu houdt ze extra veel van de premie o v e r. M a a r a l s e r t w i n t i g m a n n e n w a r e n o v e r l e d e n , z o u E l a n e e n f i k s t e k o r t h e b b e n . De binnengekomen premie zou niet voldoende geweest zijn om de uitkeringen te doen. Bij een aantal van 100.000 mannen van 54 jaar zou de gemiddelde sterftekans dichter bij het berekende gemiddelde hebben gelegen.

214

Ve r z e k e r e n i s d u s g e b a s e e r d o p g r o t e a a n t a l l e n . E e n v e r z e k e r a a r m o e t e e n h e l e b o e l verzekerden hebben (of een heleboel gelijksoortige risico’s) om te voldoen aan de werking van de ‘wet van de grote aantallen’. Anders gezegd: alleen bij grote aantallen komt de gemiddelde - gecalculeerde - uitkeringkans uit. En pas dan is een verzekeraar in staat een adequate premie te berekenen. Ook als bij het calculeren van de premie voor een verzekeringsvorm verantwoord rekening is gehouden met waarnemingen uit het verleden (statistieken), komt het voor dat de ‘wet van de grote aantallen’ in een bepaald jaar niet goed uitkomt. Ondanks dat er een grote, representatieve groep verzekerden (en/of objecten) verzekerd is. Denk bijvoorbeeld aan een jaar waarin er een uitzonderlijk harde storm voor extreem veel schade zorgt. Ook daar

Solidariteit vormt de basis van verzekeren. Alle mensen die eenzelfde risico willen verzekeren (bijvoorbeeld het risico van een aanrijding) maken periodiek een bedrag ( p r e m i e ) o v e r a a n e e n v e r z e k e r a a r. D e v e r z e k e r a a r b e h e e r t d i t g e l d e n k e e r t e e n bedrag uit (schadeloosstelling) aan degene die schade heeft geleden. Op de schadeuitkering is het zogenaamde indemniteitsbeginsel (of schadeloosstellingsbeginsel) van toepassing. Dit betekent dat de belanghebbende (de cliënt) door een uitkering uit een schadeverzekering niet in een financieel gunstiger positie mag komen dan het geval was voor de schade. Dit komt er dus op neer dat verzekeraars na een schade niet meer zouden hoeven uitkeren dan de vermogensachteruitgang die een verzekerde l i j d t . To c h k o m t d i t i n d e p r a k t i j k w e l v o o r, o m d a t v e r z e k e r a a r s e r i n h u n p o l i s v o o r waarden van mogen afwijken.

Vo o r b e e l d h o g e r e u i t k e r i n g d a n d e s c h a d e Sander Hoogvliet heeft zijn inboedel verzekerd bij Enerko verzekeringen. In de polisvoorwaarden van Enerko staat dat er in geval van schade vergoed wordt op basis van de ( h u i d i g e ) n i e u w w a a r d e . Ve r v o l g e n s w o r d t t i j d e n s e e n i n b r a a k e e n d u r e T V g e s t o l e n b i j S a n d e r. D e T V i s d r i e jaar oud en heeft destijds € 760 gekost. Nu moet Sander er in de winkel € 890 voor betalen. Sander krijgt van Enerko € 890 uitbetaald.

215

Wat is verzekeren?

moet een verzekeraar rekening mee houden.

Verzekeringsvormen Er zijn twee soorten verzekeringen voor particulieren, sociale verzekeringen en particuliere verzekeringen:

1. Sociale verzekeringen Deze verzekeringen zijn door de overheid voor de hele bevolking of voor bepaalde groepen verplicht gesteld. De sociale verzekeringen zijn weer onder te verdelen in:

• Werknemersverzekeringen

Wat is verzekeren?

Deze verzekeringen zijn alleen verplicht voor werknemers in loondienst en voor h e n d i e d a a r a a n g e l i j k g e s t e l d z i j n . Vo o r b e e l d : W I A ( W e t W e r k e n I n k o m e n n a a r Arbeidsvermogen).

• Vo l k s v e r z e k e r i n g e n Vo l k s v e r z e k e r i n g e n z i j n v e r p l i c h t v o o r a l l e i n w o n e r s v a n N e d e r l a n d . Vo o r b e e l d e n : A l g e m e n e O u d e r d o m s w e t ( A O W ) , A l g e m e n e N a b e s t a a n d e n w e t ( A N W ) e n A l g e m e n e We t B i j z o n d e r e Z i e k t e k o s t e n ( AW B Z ) .

Kenmerkend voor sociale verzekeringen is:

• D e p r e m i e w o r d t b e p a a l d d o o r d e o v e r h e i d e n i s n i e t g e r e l a t e e r d a a n h e t d a a d werkelijke risico.



• D e p r e m i e i s ( v a a k ) e e n p e r c e n t a g e v a n h e t i n k o m e n .



• D e o v e r h e i d b e p a a l t w i e i n w e l k g e v a l e e n u i t k e r i n g k r i j g t .



• H e t d e e l n e m e n a a n s o c i a l e v e r z e k e r i n g e n i s v e r p l i c h t v o o r i n d e w e t b e s c h r e v e n groepen.

2 . Pa r t i c u l i e r e v e r z e k e r i n g e n Bij deze verzekeringen bieden verzekeraars zekerheid door het overnemen van de financiële gevolgen van risico’s. Naast de overheid biedt ook de particuliere verzekeringsbedrijfstak zeer veel (meer) mogelijkheden om risico’s over te dragen. Sociale verzekeringen zijn beperkt tot verzekeringen voor inkomen of geneeskundige kosten. Particuliere verzekeringen bestrijken een veel breder terrein. Zij zijn enerzijds een aanvulling op de sociale verzekeringen en daarnaast bieden zij dekking van allerlei bezitsrisico’s en vermogensrisico’s zoals aansprakelijkheid en rechtsbijstand. Zonder particuliere verzekeringen zou de economie zich niet zo snel hebben ontwikkeld als nu het geval is. Zonder verzekeringsdekking tegen de enorme financiële gevolgen zouden er geen grote zeeschepen varen, grote goederentransporten plaatsvinden of vliegtuigen kunnen vlieg e n . H e t f i n a n c i ë l e r i s i c o i s v o o r e e n e n k e l e o n d e r n e m i n g s i m p e l w e g t e g r o o t . Va n u i t economisch perspectief is verzekeren daarom noodzakelijk.

216

I n d e l i n g i n br a n c h e s Particuliere verzekeringen worden van oudsher ingedeeld in twee hoofdbranches:

• L e v e n s v e r z e k e r i n g e n



• S c h a d e v e r z e k e r i n g e n

Branche Leven Binnen deze branche vallen alle verzekeringsvormen die te maken hebben met het leven en de dood van de mens, ofwel de levensverzekeringen (ook wel sommenverzekeringen genoemd). Het kan gaan om verzekeringen die mensen individueel sluiten, maar ook om levensverzekeringen die worden gesloten in het kader van de relat i e w e r k n e m e r / w e r k g e v e r. I n d a t g e v a l s p r e e k t m e n o v e r p e n s i o e n v e r z e k e r i n g e n . B i j

Bij schadeverzekeringen dient de schadeloosstelling om de kosten te vergoeden die gemaakt zijn om de schade te repareren (bijvoorbeeld in geval van een aanrijding). Schadeverzekeringen worden meestal weer ingedeeld in drie subbranches:

• B r a n d v e r z e k e r i n g e n ,



• T r a n s p o r t v e r z e k e r i n g e n ,



• V a r i a v e r z e k e r i n g e n .

Branche Brand Onder de branche brandverzekeringen vallen voornamelijk bezitsverzekeringen. Deze verzekeringen hebben dan ook een verzekerd object, zoals een woonhuis, een winkelinventaris of een partij handelsgoederen. Andere benamingen voor het begrip verzekerd object zijn gevaarsobject of verzekerde zaak. Binnen de particulierenmarkt valt onder deze branche:

• W o o n h u i s v e r z e k e r i n g e n



• I n b o e d e l v e r z e k e r i n g e n

Binnen de bedrijvenmarkt valt onder deze branche:

• O p s t a l v e r z e k e r i n g e n ( o p s t a l i s e e n a n d e r w o o r d v o o r g e b o u w )



• I n v e n t a r i s - o f i n h o u d v e r z e k e r i n g ( d e n k a a n d e i n b o e d e l v a n e e n b e d r i j f z o a l s stellingen en kassa’s).



• G o e d e r e n v e r z e k e r i n g ( n a a s t e e n i n v e n t a r i s h e b b e n s o m m i g e b e d r i j v e n o o k h a n delsgoederen die binnen het bedrijf zijn opgeslagen).

Het risico van brand is het belangrijkste risico dat gedekt is. Maar vaak bieden verzekeringen binnen deze branche ook dekking voor schade die ontstaat door storm, inbraak en sommige waterschades. B r a n c h e Tr a n s p o r t Onder de branche transportverzekering worden die verzekeringen gerangschikt die te maken hebben met onder andere het transport van (handels)goederen. De wet spreekt o v e r i g e n s o v e r ‘ z a k e n ’ . B i j h e t v e r v o e r e n v a n z a k e n ( b i j v o o r b e e l d e l e k t r o n i c a , v e e v o e r, porselein of fruit) kan er onderweg van alles misgaan. 217

Wat is verzekeren?

levensverzekeringen is het eventueel uit te keren bedrag van te voren bepaald.

De zaken kunnen zinken (als ze met een schip vervoerd worden), gestolen worden, b e d e r v e n o f k w i j t r a k e n . Ve e l v a n d e z e g e v a r e n k u n n e n v e r z e k e r d w o r d e n o n d e r e e n goederentransportverzekering. Ook de verzekering van binnenvaart, en zeeschepen valt (traditioneel) onder deze branche. B r a n c h e Va r i a Brand- en transportverzekeringen zijn al vele eeuwen oud. Een tamelijk jonge branche is de branche variaverzekeringen. Alle verzekeringsvormen die niet onder transport of brand vallen, zijn ingedeeld in de branche variaverzekeringen. In deze branche zijn weer subcategorieën te herkennen: Wat is verzekeren?



• m e d i s c h e v a r i a v e r z e k e r i n g e n , d i t z i j n v e r z e k e r i n g e n d i e m e t d e g e z o n d h e i d v a n de mens te maken hebben, maar geen levensverzekering zijn (voorbeeld: de zorgverzekering).



• a a n s p r a k e l i j k h e i d s v e r z e k e r i n g e n , d i t z i j n v e r z e k e r i n g e n d i e d e s c h a d e a l s



• m o t o r r i j t u i g e n v e r z e k e r i n g e n , d i t z i j n d e W ( e t t e l i j k e ) A ( a n s p r a k e l i j k h e i d s ) v e r z e -

gevolg van fouten dekken. keringen die door een motorrijtuig veroorzaakte schade aan anderen vergoeden en tevens de schade aan het eigen motorrijtuig (cascoverzekering).

• B e d r i j f s s c h a d e v e r z e k e r i n g e n ( a l s e e n b e d r i j f s p a n d a f b r a n d t k a n d a t o o k o m z e t verlies veroorzaken, terwijl de vaste kosten doorbetaald moeten worden).



• o v e r i g e v a r i a v e r z e k e r i n g e n , d i t z i j n b i j v o o r b e e l d d e r e i s - e n a n n u l e r i n g s v e r z e kering en pleziervaartuigverzekering.

De indeling in de branches brand, transport en varia is niet maatgevend voor alle verz e k e r a a r s . I n d e v e r z e k e r i n g s b e d r i j f s t a k k o m e n o o k a n d e r e i n d e l i n g e n v o o r. Z o z i j n e r verzekeraars met een afdeling recreatieverzekeringen of een afdeling technische verzekeringen (computers, machines en dergelijke). Andere verzekeraars maken alleen een scheiding tussen de particuliere markt en de zakelijke markt.

218

S o c i a l e v e r z e k e r i n g v e r s u s pa r t i c u l i e r e v e r z e k e r i n g Premiedifferentiatie Een werknemer is automatisch (van rechtswege) door bijvoorbeeld de WIA of de basisverzekering verzekerd. Leeftijd en gezondheidstoestand spelen absoluut geen rol. Dat is anders bij arbeidsongeschiktheidsverzekeringen en aanvullende zorgverzekeringen die iemand kan afsluiten bij een verzekeringsmaatschappij. Iemand die heel jong is, kerngezond en met een niet risicovol beroep (bijvoorbeeld administrateur), betaalt minder premie voor dezelfde arbeidsongeschiktheidsverzekering dan iemand van hogere leeftijd, met diverse gezondheidsklachten en een risicovol

Antiselectie Iedereen mag zelf beslissen of hij bij een particuliere verzekeringsmaatschappij een a r b e i d s o n g e s c h i k t h e i d s v e r z e k e r i n g a f s l u i t . Ve r z e k e r a a r s k u n n e n , i n t e g e n s t e l l i n g t o t d e overheid, niemand dwingen zich bij hen te verzekeren. In de praktijk doet zich dan het fenomeen antiselectie voor: diegenen die verwachten in de toekomst (meer dan gemiddeld) gebruik te zullen maken van de verzekering zijn sneller geneigd zich te verzekeren dan diegenen die verwachten minder dan gemiddeld gebruik te maken van een verzekering. Als verzekeraars zich niet wapenen tegen antiselectie, dan moeten zij meer uitkeren d a n z i j o p g r o n d v a n s t a t i s t i e k e n h a d d e n b e r e k e n d . Ve r z e k e r a a r s w a p e n e n z i c h t e g e n antiselectie onder meer door kritisch te zijn bij het accepteren van verzekeringsaanvragen. Zo vormen verzekeraars zich bij iedere verzekeringsaanvraag een oordeel of de aanvrager van de verzekering een gemiddeld risico vormt. Houdt de aanvraag een meer dan gemiddeld risico in, dan kan een verzekeraar:

• e e n h o g e r e p r e m i e b e d i n g e n ; e n / o f



• b e p e r k e n d e v o o r w a a r d e n s t e l l e n ( b i j v o o r b e e l d b e p a a l d e s c h a d e o o r z a k e n uitsluiten); of, in het uiterste geval,



• d e v e r z e k e r i n g s a a n v r a a g w e i g e r e n .

219

Wat is verzekeren?

beroep (bijvoorbeeld: stratenmaker). Dit wordt premiedifferentiatie genoemd.

Samenvatting Risico's die de klant bedreigen

onderwerp



voorbeeld

risico's die je kunt verzekeren

gezondheid



zorgverzekeringen



leven en dood



levensverzekering/pensioen



bezit en vermogen



inboedel- en woonhuisverzekering

Wat is verzekeren?

risico's die je moet verzekeren

verplicht door de overheid



WA - m o t o r r i j t u i g e n



sociale verzekeringen



W I A / W W / A O W / A N W / AW B Z

niet te verzekeren risico's

komt te vaak voor



winkeldiefstal



onberekenbaar



ondernemersrisico

Het principe van verzekeren

• a f d e k k e n v a n f i n a n c i ë l e r i s i c o ’ s



• r i s i c o ’ s : b e z i t , v e r m o g e n , g e z o n d h e i d , l e v e n o f d o o d



• r i s i c o m a n a g e m e n t ( r i s k m a n a g e m e n t )



• t e c h n i e k v a n h e t v e r z e k e r e n ; d e w e t v a n d e g r o t e a a n t a l l e n



• s o l i d a r i t e i t



• i n d e m n i t e i t s b e g i n s e l

De verzekeringsvormen en indeling in branches Sociale verzekering

werknemersverzekering



volksverzekering

Particuliere verzekering

220



levensverzekering



schadeverzekering



branche brand



branche transport



branche varia



medisch



aansprakelijkheid



motorrijtuigen



overig



• premiedifferentiatie



• antiselectie

Wat is verzekeren?

Sociale verzekering versus particuliere verzekering

221