UNIVERZITA PALACKÉHO V OLOMOUCI PEDAGOGICKÁ FAKULTA Ústav pedagogiky a sociálních studií
Bakalářská práce Hana Ludvíková
Kriminalita přes sociální sítě se zaměřením na děti a mladistvé
Olomouc 2014
vedoucí práce: PhDr. Vladimíra Kocourková, Ph.D.
Prohlašuji, že jsem diplomovou práci vypracovala samostatně a použila jen uvedené informační zdroje.
V Otrokovicích dne 18. 4. 2014
............................................ Mgr. Hana Ludvíková
Děkuji vedoucí této bakalářské práce PhDr. Vladimíře Kocourkové, Ph.D. za odbornou pomoc, metodické vedení práce a ochotu při poskytování hodnotných rad a komentářů, kdykoliv jsem ji o to požádala. Dále děkuji učitelům Základní školy Komenského I Zlín, kteří mi umožnili realizovat výzkumné šetření ve svých třídách.
OBSAH
Úvod ........................................................................................................................................... 6 TEORETICKÁ ČÁST ................................................................................................. 7
I 1
TEORETICKÁ VÝCHODISKA .............................................................................. 8
2
CHARAKTERISTIKA VÝVOJOVÉHO OBDOBÍ ............................................. 11
3
2.1
Mladší školní věk ............................................................................................... 11
2.2
Období prepuberty a puberty .............................................................................. 13
SOCIÁLNÍ SÍTĚ...................................................................................................... 16 3.1
Psychologie sociálních sítí ................................................................................. 17
3.1.1
Výhody sociálních sítí ................................................................................. 17
3.1.2
Nevýhody sociálních sítí ............................................................................. 19
3.2
Facebook ............................................................................................................. 21
EMPIRICKÁ ČÁST ................................................................................................... 23
II 4
CHARAKTERISTIKA VÝZKUMU ..................................................................... 24 4.1
Cíle práce ............................................................................................................ 24
4.2
Stanovení hypotéz .............................................................................................. 24
4.3
Metodologie výzkumu ........................................................................................ 25
4.3.1 4.4 5
Popis dotazníku ........................................................................................... 25
Popis vzorku ....................................................................................................... 26
PRŮBĚH A VÝSLEDKY VÝZKUMU .................................................................. 27 5.1
Průběh výzkumu ................................................................................................. 27
5.2
Výsledky výzkumu ............................................................................................. 28
5.3
Diskuse ............................................................................................................... 33
Závěr ........................................................................................................................................ 36 SEZNAM LITERATURY ..................................................................................................... 38 Internetové zdroje............................................................................................................... 39
SEZNAM TABULEK ............................................................................................................ 40 SEZNAM PŘÍLOH ................................................................................................................ 41 PŘÍLOHY ............................................................................................................................... 42 ANOTACE .............................................................................................................................. 48
Úvod
Ne nadarmo se říká, že svět dvacátého a jednadvacátého století je světem, kde virtuální realita často předčí realitu skutečného života, kdy lidé více času a úsilí věnují do vztahů virtuálních než do reálných mezilidských vztahů. Tuto ne příliš šťastnou avšak pravdivou skutečnost pozorujeme napříč věkových spektrem i generacemi, děti nevyjímaje. Generace dnešních dětí a dospívajících je generací, která si svět bez internetu, sociálních sítí, veškerých digitálních technologií a vymožeností už ani neumí představit zejména proto, že v jiném světě vlastně nikdy nežila a dobu, kdy takto společnost fungovala, bere jako dávnou historii. Dítě předškolního věku mnohdy umí mobilní telefon, tablet nebo počítač ovládat lépe než jeho rodiče nebo učitelé a všechna digitální média považuje za vstupní metu při svém poznávání a zkoumání reálného světa. V období neranějšího dětství využívá dítě digitální technologie ke hrám, učení nebo komunikaci, s rostoucím věkem však přichází na nové a nové možnosti, které mu virtuální svět skýtá a ne vždy je schopno rozhodnout, co je správné a co ne, co je realita a co reálné není. Tato dětská nezkušenost poté někdy vede k chování a jednání, ke kterému by se dítě v reálném světě neuchýlilo, avšak pod rouškou anonymity, přezdívek a fiktivních profilů padají zábrany a bariéry stranou. Tato bakalářská práce je členěna do dvou částí: části teoretické a empirické. V teoretické
části
se
ve
třech
kapitolách
snažíme
o
vymezení
nejčastějších
a nejfrekventovanějších pojmů týkající se problematiky bezpečného chování ve virtuálním světě, dále potom blíže specifikujeme z psychologického hlediska období mladšího a staršího školního věku a třetí kapitola je věnována nosnému tématu celé práce – sociálním sítím. V empirické části se pak výzkumem zaměřujeme na vnímání virtuálního světa samotnými dětmi, na jejich vlastní zkušenosti s internetem a sociálními sítěmi. Pomocí dotazníkového šetření jsme se snažily zjistit, do jaké míry považují děti virtuální svět za bezpečný, zda se někdy setkaly na internetu s chováním, které se jim zdálo nevhodné nebo vulgární, ale také, zda někdy ony samy využívají při svém pohybu na internetu a sociálních sítích virtuální anonymity.
6
I
TEORETICKÁ ČÁST
7
1
TEORETICKÁ VÝCHODISKA Tato kapitola je věnována objasnění důležitých pojmů, s nimiž se budeme v této
bakalářské práci často setkávat a které jsou důležité pro správnou orientaci v dané problematice.
Internet „Jde o celosvětovou počítačovou síť, která propojuje jednotlivé sítě pomocí sady protokolů IP. Slouží k přenosu informací a poskytování mnoha služeb (např. e-mail, chat, webové stránky, atd.).“1 „Jde o celosvětovou počítačovou síť, kterou lidé využívají k provozování mnoha služeb. Nejpoužívanější a stále rostoucí službou je web.“2 „Internet vytváří celosvětovou počítačovou síť. Jeho opravdu fantastickým přínosem je, že v podstatě umožňuje každému počítači na této planetě komunikovat s libovolným jiným počítačem, nezávisle na tom, ve které zemi, městě a budově je umístěn. Je pro to zapotřebí udělat jediné – připojit se.“3 Vznik Internetu můžeme spatřovat v období tzv. Studené války, které je typické intenzivní politickou a vojenskou rivalitou mezi Spojenými státy a Sovětským svazem. Úsilí Američanů podpory rozvoje vzniku nových technologií vyústilo ve vznik experimentálního programu Advanced Research Project Agency (ARPA), jehož cílem bylo propojení armády, národní obrany a univerzitních laboratoří a rychlý přenos informací mezi těmito subjekty bez potřeby kontroly lidským faktorem. Z této původně malé experimentální počítačové sítě se počátkem 90. let stalo globální aktivní médium. V České republice proběhly první pokusy připojení k internetu v listopadu roku 1991.4
1
Internet [online]. Bezpečně online, [cit. 3. 10. 2013] dostupné z: http://www.bezpecne-online.cz/projektbezpecne-online/slovnik.html#i 2 PFAFFENBERGER, B. Internet: adresář a slovník pojmů, s. 154 3 KOLEKTIV AUTORŮ. Internet: jednoduše, srozumitelně, názorně, s. 2 4 Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 17 – 19
8
Kriminalita „Kriminalita je úhrn činů uvedených v trestním zákoníku obvykle popisovaných podle prostoru, času, rozsahu, struktury a pohybu. V obecném slova smyslu je to zločinnost, tedy společenský jev, kterým se rozumí souhrn trestné činnosti.“5 Součástí celkové kriminality je i kriminalita mládeže, jež zahrnuje jednání osob do osmnácti let věku, jejichž důsledkem je překročení právních a společenských norem, které jsou charakteristické pro trestný čin a také dětská kriminalita, která se zaměřuje na takovéto jednání u osob do patnácti let věku.6 Pojem kriminalita mládeže musíme však odlišovat od pojmu kriminalita páchaná na mládeži, který zahrnuje všechny protispolečenské činy, které jsou označovány jako trestné činy a které pachatelé spáchali proti osobám mladším osmnácti let.7 V této práci se také setkáme s pojmem internetová kriminalita, která obecně zahrnuje trestnou činnost, kde je právě síťové připojení zdrojem, nástrojem, cílem nebo místem spáchání daného trestného činu.8 Dále se můžeme ještě setkat s pojmem počítačová kriminalita, který se ve světě objevil v souvislosti s rozvojem moderních digitálních technologií, a jde v podstatě o spáchání kriminálního činu s využitím digitálních technologií.9
Sociální síť Sociální sítě jsou webové služby a portály, které svým uživatelům umožňují vzájemnou komunikaci a interakci. Volně by se toto tvrzení dalo interpretovat jako místa pro setkávání lidí, sdílení zážitků a obsahu.10 Uživatelé se zde mohou zaregistrovat, vyplnit si své uživatelské profily a následně mohou např. diskutovat, chatovat, psát si blogy, sdílet fotografie apod. Jak už název vypovídá, 5
Kriminalita [online]. Národní informační centrum pro mládež, [cit. 15. 2. 2014] dostupné z: http://www.nicm.cz/kriminalita-a-delikvence-charakteristika 6 Srov. Kriminalita mladistvých [online]. Metodický portál RVP, [cit. 15. 2. 2014] dostupné z: http://clanky.rvp.cz/clanek/k/n/16439/KRIMINALITA-DETI-A-MLADEZE.html 7 Srov. CHROMÝ, J. Kriminalita páchaná na mládeži, s.17 8 Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 208 – 209 9 Srov. MATĚJKA, M. Počítačová kriminalita, s. 1 10 Srov. Sociální sítě [online]. Šance dětem, [cit. 31. 3. 2014] dostupné z: http://www.sancedetem.cz/srv/www/content/pub/cs/clanky/deti-a-rizika-socialnich-siti-112.html
9
klíčové jsou vztahy a vazby – tedy vytváření „sítí“ mezi přáteli, kolegy, zájmovými skupinami atd. Mezi nejznámější sociální sítě patří Facebook, MySpace, Twitter, u nás pak Lidé a Spolizaci.cz.11
Kyberšikana Jedná se o specifický druh šikany, který probíhá ve virtuálním prostředí a využívá moderních technologií.12 Tato může mít různou podobu. Agresor může oběti zasílat výhrůžné zprávy (email, chat, SMS), může ji obtěžovat výhružnými telefonáty, spadá sem také tvorba webových stránek, které určitým způsobem oběť zesměšňují a uráží. Typické může být také posílání a sdílení obrázků, fotografií a videí, na kterých je oběť zesměšňována, nebo také získání hesel a identifikačních údajů oběti a jejich následné zneužití agresorem.13
11
Srov. Sociální síť [online]. Bezpečně online, [cit. 3. 10. 2013] dostupné z: http://www.bezpecneonline.cz/projekt-bezpecne-online/slovnik.html#s 12 Srov. ECKERTOVÁ, L., DOČEKAL, D. Bezpečnost dětí na Internetu, s. 64 13 Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 37
10
2
CHARAKTERISTIKA VÝVOJOVÉHO OBDOBÍ Touto kapitolou bychom rády přiblížily charakteristické rysy a zvláštnosti dětí
mladšího školního věku a dětí v období prepuberty a puberty, na které je tato práce zvlášť zaměřená. Každé stadium vývoje lidského jedince má svá specifika, která se v daném období silně projevují a na která je nutno brát zřetel. Tato bakalářská práce je zaměřena na děti 4. a 5. tříd navštěvující první stupeň základní školy a dále na žáky druhého stupně základních škol. Z psychologického hlediska se tedy jedná o jedince mladšího školního věku a staršího školního věku.
2.1
Mladší školní věk
Období mladšího školního věku nastupuje současně se vstupem dítěte do školy. Nejčastěji je vymezováno časovým úsekem od 6 do 11 let. Toto období bývá označováno spíše jako klidové. Typická je aktivita a snaživost dítěte.
Tělesný vývoj a rozvoj motoriky Tělesný vývoj je v tomto období charakteristický individuálními rozdíly u různých jedinců a to včetně rozdílů pohlavních. Biologický věk ne vždy koresponduje s věkem kalendářním. Často je pozorována akcelerace vývoje u děvčat. V tomto období se také posiluje odolnost organismu, zvyšuje se objem srdce, dochází ke zdokonalování činnosti svalů a pohyblivosti kloubů. Vývoj motoriky se postupně zklidňuje. Pohyby se stávají účelnější, rychlejší, přesnější a úspornější. Dochází také k výraznému zlepšení koordinace, zlepšuje se hrubá i jemná motorika. Období mladšího školního věku je typické všeobecnou aktivitou dítěte a značnou radostí z pohybu.
11
Vývoj kognitivních procesů Také v oblasti poznávacích procesů zaznamenáváme rostoucí aktivitu dítěte. Vnímání se postupně mění z bezděčného a na záměrné a cílevědomé. Roste schopnost analýzy a diferenciace. V oblasti myšlení dítě postupně přechází ze stadia konkrétních operací do stadia operací abstraktních. Typický je také rozvoj představivosti, dítě již ale dokáže rozlišit fantazii a realitu. Velkým vývojem také prochází paměť, která je zpočátku období vázána na názornost a bezprostřední vjemy. Ke konci období se však zdokonaluje – uplatňuje se záměrné zapamatování, logický úsudek, racionalita. S kognitivními procesy také souvisí pozornost, která rozhoduje o kvalitě dalších poznávacích procesů, proto je tedy velmi důležitá. Na začátku tohoto období je pozornost spíše krátkodobější a nese rysy spontánního zaměření. Postupným vývojem se však dítě učí pozornost ovládat vlastní vůlí a lépe tak odolává jejímu přerušení. Velkého rozvoje dosahuje také v období mladšího školního věku řeč. Dítě si postupně rozšiřuje vlastní slovní zásobu, dokáže sestavit a užít složitějších vět i souvětí, dodržuje gramatická pravidla V této rovině však můžeme opět spatřovat značné individuální rozdíly.
Emocionální vývoj a socializace S nástupem dětí do školy ustupuje dětská labilita, impulzivita a egocentrismus typický pro předškolní věk. Dítě je schopno seberegulace, začíná chápat široké spektrum citů a dochází k rozvoji vyšších citů. Dítě je v tomto období značně citově ovlivnitelné a emocionální stránka má značný vliv na jeho úspěšnost a spokojenost. Velkou roli zde hraje osoba vychovatele (rodiče, učitel). Vzhledem k nástupu dítěte do školy je pro dítě podstatná potřeba školního úspěchu. V případě neúspěšnosti žáka hrozí pocity nespokojenosti, nejistoty a méněcennosti. Dítě mladšího školního věku je typické svou extraverzí, potřebou kolektivního života, potřebou sociálních vztahů, rozmanitých společenských rolí a sociálních zkušeností. Typické je odpoutávání se od rodiny a navazování vztahu s vrstevnickou skupinou. Základní činností mladšího školáka je učení a práce, avšak své důležité a nezastupitelné místo má zde také hra. Hra se v průběhu tohoto období stává diferencovanější a dochází také k zesložiťování jejích pravidel. Oblíbené jsou hry pohybové, soutěživé, společenské a konstruktivní. S potřebou seberealizace a aktivity dítěte souvisí také zájmy, které se u dětí 12
v mladším školním věku vytvářejí. I když mají spíše přechodný charakter, jde o oblast pro děti velmi důležitou.14
2.2 Období prepuberty a puberty
Období dospívání bývá v odborné literatuře rozdílně děleno. Můžeme se setkat s dělením na fázi puberty a adolescence, s dělením na časnou a pozdní adolescenci, a nebo s dělením propracovanějším a diferencovanějším, kdy toto období dělíme na fázi prepuberty, puberty a adolescence. Poněvadž je tato práce zaměřena na žáky základní školy, budeme naši pozornost věnovat právě období prepuberty a puberty, do kterých žáci druhého stupně základních škol spadají. Období dospívání je obdobím přerodu dětského jedince v jedince dospělého, je to období typické celou řadou změn a to jak v psychickém, tak ve fyzickém vývoji jedince. Charakteristické jsou individuální rozdíly nejen u odlišného pohlaví. Období prepuberty nastupuje u děvčat kolem 10. roku věku, u chlapců kolem 11 let. Vlastní puberta začíná u dívek přibližně ve 12,5 letech, u chlapců kolem 13. roku věku.
Motorický vývoj S příchodem
prepubertálního
období
přichází
přechodné
stadium
neobratnosti,
nekoordinovanosti pohybů, které se projevuje zejména u chlapců. Zrychluje se růst, který může způsobovat zhoršení fyzické výkonnosti, únavu až apatii. V oblasti sexuální se mnohem silněji projevuje sexuální pud, jehož následkem může být citová labilita a časté střídání nálad. V pubertálním období dochází ke zpomalování růstu, mohutnění svalstva, ustalování váhy a tvar těla dostává podobu dospělého jedince. Sexuální pud se ozývá pravidelněji, a proto jej pubertální jedinec snadněji zvládne.
14
Srov. ŠIMÍČKOVÁ-ČÍŽKOVÁ, J. a kol. Přehled vývojové psychologie, s. 93 – 99
13
Vývoj kognitivních procesů Období prepuberty je typické vzrůstem významu fantazie, pomoci níž jedinec propojuje reálný svět s ideálem. Postupem času začínají mít představy obecnější charakter, což souvisí s rozvojem abstraktního myšlení a přechodem od stadia konkrétních myšlenkových operací k operacím formálním. Rozvíjí se také schopnost usuzování a vyvozování logických závěrů, objevuje se samostatnost v myšlení. V období puberty se veškeré kognitivní funkce precizují a zdokonalují. Výrazně se rozvíjí logická paměť, ale stále přetrvává silný význam fantazijní produkce. Tato se projevuje nápaditostí, originalitou, volbou jedinečných postupů atd. Se světem fantazie a snění jsou také často spojeny představy se sexuálně-erotickým zabarvením a ve skutečnosti nahrazují neuskutečněné sexuálně-erotické zážitky a také idealizují kontakt s opačným pohlavím. V oblasti myšlení se zdokonaluje schopnost abstrakce a usuzování a jedinec dosahuje úrovně dospělého. Typický je racionalismus a lpění na rozumových zdůvodněních a radikalismus.
Emocionální vývoj Citový vývoj se mění a následně odráží v chování jedince. Příznačná je labilita citů a chování. Prepubescent se snaží skrývat city vůči rodičům a také se brání jejich citovým projevů, naopak je otevřený citovým projevům svých vrstevníků, zejména opačného pohlaví. Postupně emocionální labilita ustupuje a v období puberty již není tak znatelná a více se projevuje pozitivní ladění člověka. V pubertálním období se ještě více projevuje citové odpoutání od rodičů a potřeba emocionálního sblížení s někým jiným. Dochází zde k prvním zkušenostem vztahu s opačným pohlavím, který má zpočátku převážně erotický charakter. Pubertální jedinec je také typický nevyrovnanými sebecity. Staví se ke své osobě značně kriticky, pochybuje o svých kvalitách, reaguje přecitlivěle na jakoukoli kritiku. V období dospívání dochází také k rozvoji vyšších citů, přijímání morálních hodnot nejen vlastní rodiny, ale i celé společnosti.
14
Sociální vývoj Začátek tohoto období je spojen s osamostatňováním a odpoutáváním od rodiny. Uvolňují se citové vazby k rodičům a mnohem větší důraz je kladen na citové vazby s vrstevníky. Období dospívání je typické snahou o nezávislost a samostatnost, avšak v rámci vrstevnické skupiny je příznačná uniformita názorů a chování. V rámci vrstevnické skupiny se dospívající jedinec snaží potlačit svou individualitu, přejímá skupinové hodnoty a vzory. Nesporným vlivem vrstevnické skupiny je jeho nezastupitelná role pro vyzrávání osobnosti a posilování sebepojetí a sebevědomí jedince.15
15
Srov. ŠIMÍČKOVÁ-ČÍŽKOVÁ, J. a kol. Přehled vývojové psychologie, s. 101 – 109
15
3
SOCIÁLNÍ SÍTĚ Internetové sociální sítě jsou velmi oblíbeným prostředkem komunikace 21. století.
Obecně se dá říci, že sdružují jednotlivce, kteří poté vytvářejí rozmanité specifické skupiny. Přestože se skupiny tohoto typu mohou vytvářet na různých místech (např. ve školách, univerzitách), v posledních letech se nejoblíbenějším místem vzniku stal právě internet. Jedním z důvodů popularizace internetu je jeho možnost neomezeného sdružování lidí z celého světa, kteří se chtějí setkávat, navozovat přátelské vztahy, vztahy v oblasti své profese, sdílení a shromažďování informací či vyměňování si zkušeností. Sociální sítě v on-line prostředí využívají možností, které jim nabízejí webové stránky, a tyto webové stránky jsou pak označovány jako sociální weby. Některé sociální sítě (např. Facebook, MySpace, Twitter) umožňují svým uživatelům vytváření vlastních sociálních sítí a udržování kontaktu s ostatními uživateli. Jestliže se člověk přidá k on-line sociální síti, začíná se také tzv. proces socializace v on-line prostředí. Projevem tohoto procesu může být např. čtení profilů ostatních členů, popř. přímá interakce s nimi. Během posledních let se užívání sociálních sítí stalo nejpopulárnější aktivitou internetových uživatelů. Vysvětlit si to můžeme tím, že lidský jedinec má psychologickou potřebu být svým vlastním samostatným individuem, ale zároveň má potřebu být ve spojení a být přijímán v určitém sociálním prostředí. Již Maslow ve své hierarchii potřeb vyzdvihuje potřebu úcty, uznání a seberealizace člověka. Uživatelé sociálních sítí mají mnohem rychlejší a někdy i snadnější přístup k různým informacím týkajících se dalších uživatelů než ti, kteří účet na sociální síti založený nemají.16 Mezi nejzranitelnější skupinu uživatelů sociálních sítí patří děti a mladiství, poněvadž ještě nedisponují takovým smyslem pro zodpovědnost a neuvědomují si, jaké důsledky jejich chování může mít. Mnohem méně také řeší otázky soukromí a s tím související nastavení uživatelského profilu.17
16
Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 84 – 88 Srov. Sociální sítě [online]. Šance dětem, [cit. 31. 3. 2014] dostupné z: http://www.sancedetem.cz/srv/www/content/pub/cs/clanky/deti-a-rizika-socialnich-siti-112.html 17
16
3.1 Psychologie sociálních sítí
Jak jsme již zmínili v úvodu této kapitoly, internetové sociální sítě poskytují celou řadu způsobů a možností, pomocí nichž může člověk překonávat osamělost a může nabývat pocitu, že lidé o něj mají zájem. Být atraktivním a zajímavým pro ostatní je u dětí a mládeže velmi žádoucí. Často tedy vstupují do světa sociálních sítí s velkým nadšením a nechají se tímto virtuálním světem zcela pohltit. Je však nutno podotknout, že děti mají v tomto směru sníženou obranyschopnost a pokud se v prostředí sociální sítě setkají s něčím negativním, může je to značně po psychické stránce poznamenat. Navíc se nemohou tak účinně bránit a mnohdy se do problémové situace dostanou samy svou vinou pramenící z nevědomosti. 18 Psychologická nevyzrálost dětí a mladistvých také může být viníkem toho, že se tito jedinci sami dopouštějí na sociálních sítích vulgárního, zesměšňujícího nebo šikanizujícího chování. Kriminalita mladých lidí je typická svou nepřiměřeností jednání. Souvisí to s nedostatečnou schopností odložit uspokojení svých potřeb na později nebo se některých třeba i vzdát. Děti a mladiství v tomto případě jednají velmi impulzivně a chtějí svých cílů dosáhnout co nejdříve.19 Svět sociálních sítí má své výhody a nevýhody, které si jejich uživatelé, a zejména děti, mnohdy ani nejsou vědomi.
3.1.1 Výhody sociálních sítí
K výhodám sociálních sítí bychom mohli zařadit:
Sociální dovednosti Sociální sítě dávají svým uživatelům možnost celé řady sociálních interakcí, které neprobíhají přímým osobním kontaktem jednotlivých zúčastněných. Sociální interakce tváří v tvář je
18
Srov. Sociální sítě [online]. Šance dětem, [cit. 31. 3. 2014] dostupné z: http://www.sancedetem.cz/srv/www/content/pub/cs/clanky/deti-a-rizika-socialnich-siti-112.html 19 Srov. SKOPALOVÁ, J. Záblesky bezpečí dítěte, s. 25 – 26
17
často pro lidi, zvláště pak dospívající, nepříjemná a obtížná. Využívání sociálních sítí podporuje zlepšování osobních sociálních dovedností, podporuje budování nových sociálních vazeb a přátelství. V jednotlivých specifických skupinách těchto sítí má člověk možnost zkoumat svou vlastní osobnost, zažít pocit porozumění, nebo získat na určitou věc či situaci nový pohled. Všechny tyto zkušenosti může pak jedinec využít v reálných interakcích tváří v tvář.
Rozvoj technických dovedností Užívání počítače, internetu a sociálních sítí podporuje také rozvoj technických dovedností. V oblasti internetu dochází k neustálému vývoji, zdokonalování a změnám a lidé, kteří se v tomto prostředí pohybují, musí na tyto změny reagovat. Největší flexibilitou a vynalézavostí na internetovém poli oplývají děti a mladiství, i když průměrný věk uživatelů sociálních sítí se zvyšuje.
Vnímání rozmanitostí Jednou z dalších výhod internetu a sociálních sítí je rozmanitost různých pohledů a názorů. Dříve nebo později uživatel narazí na informace, které mohou rozšířit jeho obzory a ukázat mu rozdílný pohled na věc. Sociální sítě jsou často místem diskuse o aktuálních problémech a tématech, místem sdílení životních zkušeností a získávání informací o jiném prostředí, než ve kterém se uživatel pohybuje. Toto všechno vede k rozšíření jeho obzorů, větší toleranci a respektu k odlišnostem.
Sociální srovnávání Sociální sítě jsou ideálním místem pro porovnávání a srovnávání sebe a ostatních, což může mít své výhody i nevýhody. Záleží na tom, zda se uživatel po tomto srovnávání s jinými cítí lépe nebo hůře. Je důležité si uvědomit, že v prostředí sociálních sítí člověk vždy narazí na někoho, kdo bude lepší než on sám, nebo něco, v čem lepší nebude. Důležitou roli zde hraje zdravé sebevědomí a sebepojetí, které zamezí nezdravým pocitům méněcennosti z procesu srovnávání. 18
Informace Poměrně snadné a rychlé získávání informací je další výhodou sociálních sítí. Díky těmto informacím člověk může snáze dosahovat osobních cílů, a tím podporovat pocit vlastního bezpečí a jistoty. Sociální sítě jsou také vhodným prostředím pro získání rady či pomoci od ostatních uživatelů. Je zde možnost téměř okamžité zpětné vazby, někdy i úplného řešení dané situace či problému.
Navazování vztahů Jednoduché navazování sociálních vztahů je jednou z dalších výhod sociálních sítí. Tento aspekt je důležitý zejména pro lidi, kteří mají s navazováním kontaktů tváří v tvář problémy. Ve světě virtuálních interakcí se nemusí tolik obávat stresu a strachu z odmítnutí a následného zklamání.20
3.1.2 Nevýhody sociálních sítí
K nevýhodám sociálních sítí bychom mohli zařadit:
Záměna on-line intimity s intimitou reálnou Skutečná intimita v interpersonálních vztazích přichází se sdílením zkušeností a významů v reálném čase, tváří v tvář. Uživatel sociálních sítí může velmi snadno uvíznout v jakési iluzi virtuální popularity a nemusí si být vědom, že ve skutečném světě je jeho sociální postavení zcela odlišné. Je tedy třeba nalézt přirozenou rovnováhu mezi reálným a virtuálním světem v oblasti lidské intimity.
20
Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 88 – 90
19
Transparentnost sociálních sítí To, co v prostředí sociálních sítí sdílíme, jaké informace o sobě sdělujeme a zpřístupňujeme ostatním, to všechno se ve virtuálním prostředí poměrně dlouhou dobu uchovává (někdy je to doba omezená, někdy to může být na celý život). Může se nám stát, že toho, co ostatním uživatelům zpřístupníme, později litujeme a vymyká se nám kontrola nad těmito zveřejňovanými informacemi. V určitých případech toto může mít velmi vážný a negativní psychologický dopad na jedince.
Virtuální vztahy versus vztahy reálné Mnoho uživatelů si virtuálními vztahy nahrazuje reálné mezilidské vztahy, a co hůř virtuální vztahy upřednostňuje před vztahy skutečnými. Pro tyto uživatele má mnohdy větší hodnotu, kolik přátel na sociální síti mají, kolik z nich reagovalo na vzkaz, který jim poslali, a virtuální popularita je pro ně přednější než skutečné postavení ve společnosti.
Závislost V současné době jsou již známy případy, kdy sociální sítě převzaly život některých jejich uživatelů a tito si život bez virtuálního světa už neumí představit. Zde bychom se měli nejvíce zaměřit na děti a mladistvé, u nichž toto riziko hrozí častěji než u dospělých.21
V souvislosti s bezpečným chováním na internetu a kyberšikanou proběhla již celá řada výzkumných šetření, ze kterých jsme vycházely i při našem výzkumném šetření, jehož výsledky přinášíme v empirické části naší práce. Kvantitativní výzkum PhDr. Lenky Hulanové, který proběhl v květnu roku 2009, prokázal, že iniciátory šikanizujícího a ponižujícího chování jsou v prostředí sociálních sítí častěji chlapci než dívky, což může být důsledkem toho, že chlapci mají obecně větší
21
Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 90 - 92
20
schopnosti v oblasti techniky a na internetu a sociálních sítích je pak mohou uplatňovat i takovým způsobem. 22 Kvantitativní studie společnosti GFI Software přišla v roce 2011 s výsledky, kdy 37 % dětí a mladistvých zareagovalo na to, když byli kontaktováni na sociálních sítích cizím člověkem. Polovina respondentů, která už někdy absolvovala schůzku s osobou, jež poznala přes internet, byla dívčího pohlaví.23 Výzkum zaměřený na kyberšikanu, který probíhal na Základní škole Hálkova v Olomouci v lednu a únoru roku 2013 zase přišel s pozitivními výsledky v oblasti bezpečnosti internetu. Z tohoto výzkumného šetření vyplynulo, že si žáci v dostatečné míře uvědomují rizika, která jsou spojena s užívání nejen internetu, ale všech moderních komunikačních technologií a snaží se na tato rizika dávat pozor.24
3.2
Facebook
Jednou z nejvíce využívanou sociální sítí je sociální síť Facebook a to nejen v České republice, ale po celém světě. Počet jejich uživatelů k říjnu roku 2013 byl 1,19 miliardy a toto číslo se i nadále zvyšuje.25 Facebook je rozsáhlý společenský webový systém, který slouží zejména k tvorbě sociálních sítí, komunikaci mezi jednotlivými uživateli, sdílení multimediálních dat, navazování a udržování vztahů a také k zábavě. Patří k největším společenským sítím na světě.26 Jak již bylo zmíněno výše v negativních aspektech sociálních sítí, i Facebook často ve svých uživatelích vzbuzuje dojem, že zde mohou mít své soukromí a mohou zde zveřejňovat informace, které jsou určeny pouze určenému okruhu lidí. Je však známo, že i když jakoukoli informaci zveřejněnou na internetu opatříte heslem, toto heslo je možné získat, a tak se k dané
22
Srov. HULANOVÁ, L. Internetová kriminalita páchaná na dětech, s. 146 – 153 Tamtéž, s. 150 – 157 24 Srov. Výskyt kyberšikany u žáků 2. stupně ZŠ Hálkova, Olomouc [online]. E-bezpeci, [cit. 2014-04-13] dostupné z: http://www.e-bezpeci.cz/index.php/temata/kyberikana/691-vyskyt-kybersikany-halkova 25 Srov. Investor Relations [online]. Facebook, [cit. 2014-04-17] dostupné z: http://investor.fb.com/releasedetail.cfm?ReleaseID=802760 26 Tamtéž, s. 206 23
21
informaci dostat. I na Facebooku můžete své informace, fotky a jiná data zabezpečit, aby je viděli pouze vaši přátelé, ve výsledku se však jedná spíše o iluzi a kdokoli získá přístup k vašemu účtu, popř. pokud vaší přátelé nějaká vaše data sdílí, může je vidět prakticky každý, kdo se ve světě internetu pohybuje. Tak se mnohdy původně neveřejné a soukromé informace stávají veřejnými. Hlavním problémem, který se dotýká zejména dětí, je věková hranice, odkdy se mohou stát uživateli Facebooku. Dle oficiálních pravidel se na Facebook může zaregistrovat člověk, který uvede věk nad 13 let. Avšak zda daná osoba, která se zde zaregistrovala, opravdu danou věkovou hranici splňuje, již nikdo neřeší. Mnohdy samotní rodiče jsou ti, kdo dítěti s jeho registrací ještě pomohou. Nutno však říci, že orientace a užívání aplikací a služeb, které Facebook zaregistrovaným uživatelům nabízí, je mnohdy složitá pro dospělé jedince, natož tak pro děti. V důsledku toho pak dochází rozepřím, jejichž viníkem není snaha někomu ublížit či někoho zesměšnit, ale pouhá neznalost a nedomýšlení následků svého jednání.27
27
Srov. ECKERTOVÁ, L, DOČEKAL, D. Bezpečnost dětí na Internetu, s. 28 – 29
22
II
EMPIRICKÁ ČÁST
23
CHARAKTERISTIKA VÝZKUMU
4 4.1
Cíle práce
Hlavním cílem našeho výzkumu bylo zjistit, zda se děti a mladiství navštěvující základní školu, setkali s náznaky kriminálního, šikanizujícího nebo jinak ubližujícího chování a jednání prostřednictvím sociálních sítí a také, zda někdy sami respondenti vystupovali v roli iniciátorů takového chování. Mezi dílčí cíle bychom zařadily zjištění vlastnění a využívání účtů na sociálních sítích. Tedy na kolik děti a mládež školního věku využívá při pohybu na internetu možností sociálních sítí a jestli si na těchto sítích zřizuje uživatelské účty. Za zmínku také stojí fakt, zda se nějak výrazně liší postoj k využívání sociálních sítí napříč věkem a pohlavími.
4.2
Stanovení hypotéz
Hypotézy jsou neodmyslitelně spjaty s jádrem kvantitativně orientovaných výzkumů. Při jejich formulování je třeba brát v potaz, že jde o tvrzení vyjádřená oznamovací větou, která vyjadřují vztah mezi dvěma proměnnými a tato musí být empiricky ověřitelná.28 Hypotéza 1 Domníváme se, že chlapci jsou častějšími iniciátory vulgárního a zesměšňujícího chování na sociálních sítích než dívky. Hypotéza 2 Předpokládáme, že dívky častěji podlehnou nátlaku jiné osoby přes sociální sítě než chlapci.
28
Srov. CHRÁSKA, M. Metody pedagogického výzkumu, s. 17 – 18
24
Hypotéza 3 Domníváme se, že dívky považují sociální sítě za bezpečné častěji než chlapci.
Metodologie výzkumu
4.3
Pro
tento
výzkum
jsme
zvolily
metodu
dotazníku,
která
patří
mezi
nejfrekventovanější metody pedagogického výzkumu. Dotazník je možno vymezit jako písemné kladení otázek a získávání písemných odpovědí. Jde tedy o soustavu předem připravených položek, na které respondent písemně odpovídá. Dotazník je vhodný pro hromadné získávání údajů a je tedy považován za ekonomický výzkumný nástroj. Osoba, jež dotazník vyplňuje, se nazývá respondent a jednotlivé prvky dotazníku se označují jako položky.29 Dotazník, který byl použit pro tento výzkum, byl sestaven za metodické pomoci vedoucí práce PhDr. Vladimíry Kocourkové, Ph.D. na jaře roku 2014. Tento dotazník obsahoval třináct položek a všechny položky byly uzavřené. S vyplňováním dotazníku oslovení respondenti neměli problém i díky tomu, že jsme před samotným zahájením dotazníkového šetření provedly předvýzkum v jedné třídě 4. ročníku, abychom zjistily, zda jsou jednotlivé dotazníkové položky pro respondenty srozumitelné.
4.3.1
Popis dotazníku
Dotazník obsahuje úvodní část, v níž jsou respondenti seznamováni s mou osobou, důvodem a účelem šetření a s propozicemi důležitými k jeho vyplnění.
29
Položka č. 1. zjišťuje pohlaví respondenta.
Položka č. 2 zjišťuje věk respondenta.
Položka č. 3 je zaměřena na přibližnou dobu, kterou respondent tráví na internetu.
Položka č. 4 zjišťuje, zda respondent již někdy navštívil sociální síť.
Srov. GAVORA, P. Úvod do pedagogického výzkumu, s. 121
25
Položka č. 5 se zaměřuje na to, zda má respondent založený na sociální síti svůj vlastní účet.
Položka č. 6 sleduje důvody založení účtu na sociální síti.
Položka č. 7 se věnuje zjištění, zda respondentovi psal někdo něco, co se mu nelíbilo, na sociální síti.
Položka č. 8 je zaměřena na to, komu se dotyčný s tímto problémem svěřil, pokud se svěřil.
Položka č. 9 zjišťuje, jestli sám respondent psal někdy na sociální síti něco vulgárního.
Položka č. 10 se věnuje zjištění, zda se respondent na sociální síti setkal s nabídkou schůzky, požadování osobních informací nebo osobních fotek.
Položka č. 11 poté sleduje, zda toto dotyčný udělal, nebo ne.
Položka č. 12 zjišťuje názor respondenta na bezpečnost sociálních sítí.
Položka č. 13 se zaměřuje na to, zda by si respondent dokázal představit život bez sociálních sítí. Při vyhodnocování hypotéz našeho výzkumu jsme nevycházely ze všech třinácti
dotazníkových položek, tyto nám sloužily jako průzkumné položky dané problematiky.
4.4
Popis vzorku
Výzkumným vzorkem pro šetření k této bakalářské práci byli žáci 4. – 9. tříd Základní školy Komenského I ve Zlíně. Celkem se tohoto šetření zúčastnilo 164 žáků. Výzkum proběhl v březnu a dubnu roku 2014. Základní škola Komenského I Zlín je plněorganizovaná škola a výzkum zde probíhal ve třech třídách 4. ročníku, třech třídách 5. ročníku, v jedné třídě 6., 7., 8. a 9. ročníku prostřednictvím třídních učitelů, popřípadě jiných pedagogů, kteří v dané třídě vyučují. Při vyhodnocování dotazníku jsme vycházely z celkového počtu 164 respondentů, z nichž bylo 116 dívek a 48 chlapců.
26
5 5.1
PRŮBĚH A VÝSLEDKY VÝZKUMU Průběh výzkumu
Dotazník k této bakalářské práci byl sestaven tak, abychom zjistily, zda se žáci 4. – 9. tříd setkali na sociálních sítích s nevhodným, urážejícím, šikanizujícím chováním nebo alespoň s jeho náznaky. V březnu roku 2014 proběhl předvýzkum u žáků 4. třídy základní školy, kde se poté dané dotazníkové šetření uskutečnilo. Na přelomu března a dubna roku 2014 byl dotazník distribuován do 4. – 9. tříd Základní školy Komenského I Zlín. Samotnému dotazníkovému šetření předcházela domluva s ředitelkou školy, s třídními učiteli, nebo učiteli, kteří měli dané dotazníkové šetření ve třídě provést. Po společné domluvě byl zvolen termín a vyučovací hodina, ve které šetření probíhalo, a učitelé byli seznámeni s krátkými instrukcemi k dotazníkovému šetření. Ředitelka školy i oslovení učitelé reagovali na žádost o provedení výzkumu převážně pozitivně. Při výzkumu bylo žákům nejprve stručně vysvětleno, o co jde, co se daným dotazníkovým šetřením snažíme zjistit a také byli ubezpečení, že dotazník je zcela anonymní a nemají tedy dotazníkové archy podepisovat. Následně jim byly zadány přesné instrukce, jak mají při vyplňování dotazníku postupovat, a byl zde i prostor na případné dotazy. V průběhu vyplňování se žáci mohli kdykoli ozvat, pokud něčemu nerozuměli. Dotazů během vyplňování však bylo velmi málo. S vyplňováním dotazníku neměli problém ani mladší žáci ve 4. a 5. ročnících. Vyplnění dotazníku trvalo žákům přibližně 10 minut, mladší žáci potřebovali času více, starší žáci byli hotovi dříve.
27
5.2
Výsledky výzkumu
Tabulka 1: Pohlaví respondentů
odpověď chlapec dívka ∑
ni 48 116 164
fi 0,30 0,70 1
% 29 71 100
Tohoto výzkumného šetření se zúčastnilo celkem 164 žáků základní školy, z nichž bylo 48 (29 %) chlapců a 116 (71 %) dívek.
Tabulka 2: Věk respondentů
odpověď 9-12 let 13-15 let více než 15 let ∑
dívky
chlapci ni 35 10
fi 0,74 0,20
ni 87 23
fi 0,75 0,20
∑
%
122 33
74 20
3
0,06
6
0,05
9
6
48
1
116
1
164
100
Co se týká věkového rozložení dotazovaných respondentů, není zcela vyrovnané. Ve věku 9 – 12 let bylo 122 žáků, ve věku 13 – 15 let bylo 33 žáků a věkovou skupinu nad 15 let tvořilo 9 žáků.
Tabulka 3: Doba strávená denně na internetu
odpověď méně než 30 minut 30 minut až 1 hodinu 1 – 2 hodiny více než 2 hodiny ∑
dívky
chlapci
∑
%
0,33
49
30
45
0,39
60
37
0,25
20
0,17
32
19
10
0,20
13
0,11
23
14
48
1
116
1
164
100
ni
fi
ni
fi
11
0,24
38
15
0,31
12
28
Dotazníková položka číslo 3 zjišťovala, jakou dobu oslovení respondenti přibližně stráví denně na internetu. 37 % z nich uvedlo, že na internetu tráví denně 30 minut až 1 hodinu, 30 % uvedlo, že denně netráví na internetu více než 30 minut, 19 % oslovených tráví denně na internetu 1 – 2 hodiny a 14 % dotázaných stráví přes den u internetu více než 2 hodiny.
Tabulka 4: Návštěvnost sociálních sítí
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 37 11 48
fi 0,77 0,23 1
ni 81 35 116
fi 0,70 0,30 1
∑
%
118 46 164
72 28 100
Čtvrtá dotazníková položka sledovala, zda oslovení respondenti již někdy navštívili libovolnou sociální síť. Drtivá většina dotázaných (72 %) vybrala kladnou odpověď, tedy přiznali, že někdy již sociální síť navštívili. Pouze 28 % dotázaných tvrdí, že žádnou sociální síť doposud nenavštívilo.
Tabulka 5: Vlastnění účtu na sociální síti
odpověď Facebook Lide.cz Spoluzaci.cz Libimseti.cz Twitter jiná neměl jsem nikdy účet ∑
dívky
chlapci ni 28 0 0 0 4 5
fi 0,58 0 0 0 0,08 0,11
ni 53 2 2 0 7 21
fi 0,45 0,02 0,02 0 0,06 0,18
∑
%
81 2 2 0 11 26
49 1 1 0 7 16
11
0,23
31
0,27
42
26
48
1
116
1
164
100
Položka číslo 5 byla určena zejména pro ty, kteří již někdy sociální síť navštívili, a zaměřovala se na osobní vlastnění účtu na libovolné sociální síti. Téměř polovina (49 %) respondentů uvedla, že vlastní účet na sociální síti Facebook, 26 % tvrdí, že nikdy na sociální 29
síti zřízený účet neměli. 16 % vybralo možnost jiné sociální sítě, než která byla v nabídce, nejčastěji se mezi jinými sociálními sítěmi objevovala síť Ask.fm či Whatsapp.
Tabulka 6: Důvody založený účtu na sociální síti
odpověď nudil jsem se kvůli kamarádům abych si měl s kým povídat Jiné ∑
dívky
chlapci ni 4
fi 0,11
ni 8
fi 0,10
∑
%
12
10
16
0,42
40
0,48
56
46
10
0,26
25
0,30
35
29
8 38
0,21 1
10 83
0,12 1
18 121
15 100
V této položce jsme zjišťovaly, jaké důvody respondenty vedou k tomu, aby si na sociální síti založili vlastní účet. Téměř polovina z nich (46 %) udala jako důvod kamarády, 29 % oslovených si založilo účet proto, aby si měli s kým povídat, 15 % uvedlo jiný důvod (kvůli rodičům, kvůli škole, kvůli přátelům či rodině v zahraničí). 10 % z dotázaných pak udalo jako důvod to, že se nudili.
Tabulka 7: Zkušenost s nevhodným a zesměšňujícím chováním na sociální síti
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 7 33 40
fi 0,18 0,82 1
ni 23 50 73
fi 0,32 0,68 1
∑
%
30 83 113
27 73 100
Položka číslo 7 byla zaměřena na nevhodné chování v prostředí sociálních sítí. Dotazovaní odpovídali na dotaz, zda jim někdo psal na sociální síti něco, co se jim nelíbilo. Naprostá většina (73 %) z dotázaných se s takovým chováním a jednání na sociální síti nesetkala, pouze 27 % oslovených přiznalo, že jim už někdo něco nehezkého na sociální síti psal.
30
Tabulka 8: Svěření se s problémem týkajícím se nevhodného chování na sociální síti
odpověď rodičům sourozencům kamarádům Učiteli někomu jinému nikomu ∑
dívky
chlapci ni 0 0 0 0
fi 0 0 0 0
ni 4 0 13 0
fi 0,17 0 0,57 0
∑
%
4 0 13 0
14 0 43 0
0
0
0
0
0
0
7 7
1 1
6 23
0,26 1
13 30
43 100
Následující položka poté zkoumala, zda ti, co se s nehezkým chováním na sociálních sítích setkali, o této nepříjemné zkušenosti někomu řekli, někomu se svěřili. 43 % se svěřilo kamarádům, 14 % rodičům a 43 % se nesvěřilo nikomu. Zajímavostí je znatelná diferenciace odpovědí mezi pohlavími. Všichni chlapci, kteří se s tímto nepříjemným zážitkem setkali, se s touto zkušeností následně nikomu nesvěřili. Naopak děvčata se častěji s tímto problémem svěřila buď to svým rodičům, nebo alespoň kamarádům.
Tabulka 9: Iniciování vulgárního chování na sociální síti
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 8 33 41
fi 0,20 0,80 1
ni 18 65 83
fi 0,22 0,78 1
∑
%
26 98 124
21 79 100
Devátá dotazníková položka byla zaměřena na vlastní chování a jednání v prostředí sociálních sítí, zejména na to, zda oslovení respondenti sami někdy někomu psali na sociální síti něco vulgárního. 79 % dotázaných odpovědělo záporně, tedy že nikomu nic vulgárního nepsali, 21 % oslovených přiznalo, že někdy při pohybu na sociálních sítích vulgarismů užilo.
31
Tabulka 10: Zkušenost s žádostí o schůzku, zaslání fotografie či osobních údajů na sociální síti
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 2 39 41
fi 0,05 0,95 1
ni 6 76 82
fi 0,07 0,93 1
∑
%
8 115 123
7 93 100
Položka číslo 10 zjišťovala, zda se dotázaní žáci někdy na sociálních sítích setkali s tím, že by je někdo lákal na schůzku, vyžadoval od nich osobní informace nebo fotky. Naprostá většina z oslovených (93 %) se s žádným podobným jednáním na sociálních sítích nesetkala, pouze 7 % oslovených přiznalo, že se jim někdy podobná situace stala.
Tabulka 11: Reakce na žádost o schůzku, zaslání fotografie či osobních údajů na sociální síti
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 0 2 2
fi 0 1 1
ni 0 2 2
fi 0 1 2
∑
%
0 4 4
0 100 100
Jedenáctá položka byla navazující položkou a zjišťovala, zda osoby, které byly přes sociální síť kontaktovány na schůzku, zaslání osobních fotografií či zjišťování osobních údajů, udělaly to, co po nich daná osoba žádala. Zde se projevila 100% úspěšnost, poněvadž nikdo z těchto respondentů nevybral možnost ano, ale všichni zvolili možnost ne – tedy že požadovanou věc neudělali.
Tabulka 12: Bezpečnost sociálních sítí
odpověď ano ne ∑
dívky
chlapci ni 12 34 46
fi 0,26 0,74 1
ni 43 65 108
fi 0,40 0,60 1
∑
%
62 92 154
40 60 100
32
Předposlední dotazníková položka byla zaměřena na názor oslovených respondentů k bezpečnosti sociálních sítí. 60 % oslovených považuje sociální sítě za bezpečné a 40 % z dotázaných je za bezpečné nepovažuje.
Tabulka 13: Život bez sociální sítě
odpověď si nedokážu představit si dokážu představit ∑
dívky
chlapci
∑
%
0,18
31
19
92
0,82
131
81
112
1
162
100
ni
fi
ni
fi
11
0,22
20
39
0,78
50
1
Poslední položka v dotazníku zjišťovala, zda si žáci vůbec dokáží život bez sociálních sítí představit. Je potěšujícím zjištěním, že 81 % z nich by se bez sociálních sítí obešla, tedy že si život bez sociálních sítí představit dokáže. Pouze 19 % oslovených si život bez sociálních sítí představit nedokáže.
5.3
Diskuse
V předchozí kapitole této bakalářské práce jsme zveřejnily výsledky našeho výzkumného šetření týkajícího se užívání sociálních sítí a internetu u žáků na prvním i druhém stupni základní školy. Nyní se budeme věnovat ověřování hypotéz, které jsme stanovily v úvodu empirické části této práce. Verifikaci těchto hypotéz provedeme na základě získaných dat v provedeném dotazníkové šetření.
33
Hypotéza 1 Domníváme se, že chlapci jsou častějšími iniciátory vulgárního a zesměšňujícího chování na sociálních sítích než dívky. Tuto stanovenou hypotézu můžeme vyvrátit. Jak dokazuje Tabulka 9, není v iniciování vulgárního a zesměšňujícího chování mezi jednotlivými pohlavími nijak výrazná diferenciace. Oslovení respondenti mužského i ženského pohlaví iniciovali takovéto chování přibližně ve stejné míře. Naše domněnka, že chlapci budou v tomto ohledu aktivnější, se tedy nepotvrdila.
Hypotéza 2 Předpokládáme, že dívky častěji podlehnou nátlaku jiné osoby přes sociální sítě než chlapci. I tuto hypotézu můžeme vyvrátit, poněvadž Tabulka 11 jasně dokazuje, že nátlaku jiné soby přes sociální síť nepodlehl ani jeden z dotázaných respondentů, nemůžeme tedy říci, že dívky podlehnou nátlaku častěji než chlapci. Toto zjištění může být výsledkem kvalitní prevence v oblasti virtuálního prostoru, která v současné době zaujímá ve výchově a vzdělávání žáků primární místo.
Hypotéza 3 Domníváme se, že dívky považují sociální sítě za bezpečné častěji než chlapci. Poslední stanovená hypotéza se naším výzkumem potvrdila. Jak je zřetelné v Tabulce 12, sociální sítě považují za bezpečné mnohem častěji dívky než chlapci. Relativní četnost (fi) je u oslovených respondentů mužského pohlaví výrazně nižší než u respondentů pohlaví ženského. Toto nám potvrzuje, že dívky jsou mnohem důvěřivější než chlapci a také si méně uvědomují rizika, která daná činnost může přinášet.
34
V předchozích hypotézách jsme se zabývaly jen některými výsledky z výzkumem zjištěných dat. Vzhledem k tomu, že dotazníkových položek bylo třináct, rády bychom ještě v samotném závěru této podkapitoly shrnuly další důležité skutečnosti, které jsme naším šetřením zjistily. Základním stavebním kamenem celé naší práce je prostředí sociálních sítí. Jednak jak často se v něm děti pohybují, co na sociálních sítích dělají, ale také, zda si jsou vědomy rizik, které tento kyberprostor může přinášet. Provedený výzkum potvrdil, že prostředí sociálních sítí není pro dnešní děti a mladistvé ničím neznámým. Z Tabulky 4 jasně vyplývá, že naprostá většina dnešních žáků základních škol alespoň někdy libovolnou sociální síť navštívila a celá řada z nich zde má také založený svůj účet. Nikoho asi nepřekvapí, že nejrozšířenější je zakládání účtu na sociální síti Facebook, který zde má 49 % námi dotázaných respondentů. Důvodem k založení účtu na sociální síti byli, jak je patrno z Tabulky 6, nejčastěji označováni kamarádi. Jak již víme z kapitoly o charakteristice daného věkového období, pro děti mladšího i staršího školního věku má velký význam vrstevnická skupina. I toto může být důsledkem té velké touhy splynout se skupinou a nijak nevyčnívat. Mnohem smutnějším zjištěním je však 29 % dotázaných respondentů, kteří si založili svůj účet na sociální síti, aby si měli s kým povídat. Tento fakt je jasným důkazem toho, jak svět virtuálních komunikací ničí vzájemné osobní interakce ve světě reálném, a bohužel se s touto situací musí vyrovnávat již děti. Potěšujícím výsledkem, který nám přináší Tabulka 7, je nepříliš vysoké procento (27 %) osob, které se už někdy setkaly na sociální síti s urážlivým či nehezkým chováním vůči své osobě. Naopak 73 % dotázaných tvrdí, že s takovýmto chováním na sociální síti nesetkali. Trochu zarážející je však fakt, že z osob, které již s takovýmto negativním chováním mají zkušenost, se ne všichni s tímto problémem někomu svěřili. Zejména u chlapců je zjištěný výsledek dost alarmující, poněvadž ani jeden se nikomu nesvěřil. Pozitivní byla však závěrečná část dotazníkového šetření, respektive poslední položka dotazníku, jejímž vyhodnocením v Tabulce 13 jsme zjistily, že naprostá většina všech dotázaných si umí představit život bez sociálních sítí.
35
Závěr
Téma této bakalářské práce bylo zvoleno záměrně, protože virtuální svět a digitální technologie ovlivňují naši společnost dnes a denně a generace dnešních dětí a mladistvých už ani jiný svět, svět bez těchto moderních vymožeností, nezná. Zajímal nás hlavně fenomén posledních let – sociální sítě, které si za poměrně krátký čas získaly miliony příznivců a uživatelů nejen mezi dospělými, ale i mezi dětmi. V teoretické části práce jsme věnovaly vysvětlením základních pojmů souvisejících s touto problematikou, charakteristickým rysům daného věkového období a hlavně sociálním sítím jako takovým, jejich psychologii, výhodám a nevýhodám. Pro empirickou část byl nosný výzkum, který proběhl pomocí dotazníkového šetření u žáků na základní škole, na jehož základě bylo potvrzeno, že prostředí sociálních sítí není pro dnešní děti a mladistvé nic neznámého, naopak této virtuální komunikace velmi často využívají. Jsme velmi rády, že i přes veškeré na první pohled zdající se výhody těchto sítí, si jejich nejmladší uživatelé uvědomují rizika, která jim svět internetu a sociálních sítí přináší. Máme za to, že nespornou zásluhu na tom mají preventivní programy a aktivity, které v souvislosti s rozvojem moderních technologií a stále častěji užívanou virtuální komunikací souvisí. Je velkou výhodou, když na děti působíme preventivně v různých rovinách. Základem je samozřejmě rodina, její výchova a rodinné prostředí, ve kterém dítě vyrůstá a odkud si dítě odnáší ty nejzákladnější hodnoty a vzorce chování. Dalším nezbytným pilířem je samozřejmě škola nebo jiné výchovně-vzdělávací instituce, které dítě i mladistvé formují a podporují tak výchovné tendence rodiny. V tomto ohledu vidíme za poslední léta velký posun, kdy se prevence před rizikovým chováním na internetu a s tím souvisejících sociálních sítích, značně zintenzivnila a tato práce zároveň nese pozitivní výsledky. Psaním této bakalářské práce, a zejména sbíráním a následným vyhodnocováním dat ve výzkumném šetření, jsem měla možnost zmapovat situaci v orientaci na internetu a sociálních sítích u dětí základních škol. Vzhledem ke svému povolání učitelky na prvním stupni základní školy pro mě toto výzkumné šetření bylo velmi zajímavé a zjištěných dat zajisté využiji při své další práci.
36
Pevně doufáme, že tato práce a zejména naše výzkumné šetření, bude přínosem pro všechny, kdo se problematikou virtuálního světa sociálních sítí zabývají a také všem, kteří jsou vychovateli dětí mladšího a staršího školního věku, ať už se jedná o učitele, nebo rodiče.
37
SEZNAM LITERATURY
Dětská kybernetická kriminalita a sociální sítě: sborník příspěvků z konference. Jihlava: Vyšší policejní škola Ministerstva vnitra v Jihlavě, 2011. 113 s. ISBN 978-80-260-0723-4. Eliminace dětské kybernetické kriminality: sborník příspěvků z mezinárodní konference: Jihlava [11.-12.10.] 2012. Jihlava: Vyšší policejní škola Ministerstva vnitra v Jihlavě, 2012. 77, [57] s. ISBN 978-80-260-3492-6. ECKERTOVÁ, Lenka a DOČEKAL, Daniel. Bezpečnost dětí na internetu: rádce zodpovědného rodiče. 1. vyd. Brno: Computer Press, 2013. 224 s. ISBN 978-80-251-3804-5. GAVORA, Peter. Úvod do pedagogického výzkumu. 2., rozš. české vyd. Brno: Paido, 2010. 261 s. ISBN 978-80-7315-185-0. HULANOVÁ, Lenka. Internetová kriminalita páchaná na dětech. Vyd. 1. Praha: Triton, 2012. 217 s. ISBN 978-80-7387-545-9. CHRÁSKA, Miroslav. Metody pedagogického výzkumu: základy kvantitativního výzkumu. Vyd. 1. Praha: Grada, 2007. 265 s. ISBN 978-80-247-1369-4. CHROMÝ, Jakub. Kriminalita páchaná na mládeži: aktuální jevy a nová právní úprava v České republice. Praha: Linde, 2010. 239 s. ISBN 978-80-7201-825-3. Internet: jednoduše, srozumitelně, názorně. 2. aktualiz. vyd. Brno: CP Books, 2005. 194 s. ISBN 80-251-0789-2. KULHÁNKOVÁ, Hana a ČAMEK, Jakub. Fenomén Facebook. 1. vyd. Kladno: BigOak, 2010. 128 s. ISBN 978-80-904764-0-0. MARTÍNEK, Zdeněk. Agresivita a kriminalita školní mládeže. Vyd. 1. Praha: Grada, 2009. 152 s. ISBN 978-80-247-2310-5. MATĚJKA, Michal. Počítačová kriminalita. Vyd. 1. Praha: Computer Press, 2002. 106 s. ISBN 80-7226-419-2. MUSIL, Stanislav. Počítačová kriminalita: nástin problematiky: kompendium názorů specialistů. Vyd. 1. Praha: Institut pro kriminologii a sociální prevenci, 2000. 281, [22] s. ISBN 80-86008-80-0. 38
PFAFFENBERGER, Bryan. Internet: adresář a slovník pojmů. Praha: Lidové noviny, 2000. 175 s. ISBN 80-7106-416-5 SKOPALOVÁ, Jitka. Záblesky bezpečí dítěte. Vyd. 1. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, 2010. 38 s. ISBN 978-80-244-2567-2. ŠIMÍČKOVÁ-ČÍŽKOVÁ, Jitka a kol. Přehled vývojové psychologie. Vyd. 2. Olomouc: Univerzita Palackého v Olomouci, 2008. 175 s. ISBN 978-80-244-2141-4.
Internetové zdroje
Internet [online]. Poslední aktualizace [cit. 2013-10-03], Bezpečně online. Dostupné z: http://www.bezpecne-online.cz/projekt-bezpecne-online/slovnik.html#i Investor Relations [online]. Poslední aktualizace [cit. 2014-04-17], Facebook. Dostupné z: http://investor.fb.com/releasedetail.cfm?ReleaseID=802760 Kriminalita [online]. Poslední aktualizace [cit. 2014-02-15], Národní informační centrum pro mládež. Dostupné z: http://www.nicm.cz/kriminalita-a-delikvence-charakteristika Kriminalita mladistvých [online]. Poslední aktualizace [cit. 2014-02-15], Metodický portál RVP.
Dostupné
z:
http://clanky.rvp.cz/clanek/k/n/16439/KRIMINALITA-DETI-A-
MLADEZE.html Sociální síť [online]. Poslední aktualizace [cit. 2013-10-03], Bezpečně online. Dostupné z: http://www.bezpecne-online.cz/projekt-bezpecne-online/slovnik.html#s Sociální sítě [online]. Poslední aktualizace [cit. 2014-03-31], Šance dětem. Dostupné z: http://www.sancedetem.cz/srv/www/content/pub/cs/clanky/deti-a-rizika-socialnich-siti112.html Výskyt kyberšikany u žáků 2. stupně ZŠ Hálkova, Olomouc [online]. Poslední aktualizace [cit. 2014-04-13],
E-bezpeci.
Dostupné
z:
http://www.e-
bezpeci.cz/index.php/temata/kyberikana/691-vyskyt-kybersikany-halkova
39
SEZNAM TABULEK
Tabulka 1: Pohlaví respondentů ............................................................................................... 28 Tabulka 2: Věk respondentů .................................................................................................... 28 Tabulka 3: Doba strávená denně na internetu .......................................................................... 28 Tabulka 4: Návštěvnost sociálních sítí ..................................................................................... 29 Tabulka 5: Vlastnění účtu na sociální síti ................................................................................ 29 Tabulka 6: Důvody založený účtu na sociální síti .................................................................... 30 Tabulka 7: Zkušenost s nevhodným a zesměšňujícím chováním na sociální síti .................... 30 Tabulka 8: Svěření se s problémem týkajícím se nevhodného chování na sociální síti ........... 31 Tabulka 9: Iniciování vulgárního chování na sociální síti ....................................................... 31 Tabulka 10: Zkušenost s žádostí o schůzku, zaslání fotografie či osobních údajů na sociální síti ............................................................................................................................................. 32 Tabulka 11: Reakce na žádost o schůzku, zaslání fotografie či osobních údajů na sociální síti .................................................................................................................................................. 32 Tabulka 12: Bezpečnost sociálních sítí .................................................................................... 32 Tabulka 13: Život bez sociální sítě........................................................................................... 33
40
SEZNAM PŘÍLOH
Příloha 1: Dotazník k bakalářské práci ..................................................................................... 42 Příloha 2: Případ kybernetické kriminality 1 ............................................................................ 44 Příloha 3: Případ kybernetické kriminality 2 ............................................................................ 47
41
PŘÍLOHY Příloha 1: Dotazník k bakalářské práci
DOTAZNÍK
K bakalářské práci Kriminalita přes sociální sítě se zaměřením na děti a mladistvé Ahoj holky, ahoj kluci! Ráda bych vás poprosila o pomoc při psaní mé bakalářské práce, která se týká sociálních sítí, vyplněním tohoto krátkého dotazníku. Dotazník je zcela anonymní a údaje budou použity jen pro výzkumné účely této bakalářské práce. Díky za Váš čas a ochotu! Mgr. Hana Ludvíková
Zakroužkuj vždy alespoň jednu odpověď, se kterou souhlasíš. 1. Jsem chlapec dívka 2. Mám
9 – 12 let 13 – 15 let více než 15 let
3. Na internetu trávím denně přibližně
méně než 30 minut 30 minut až 1 hodinu 1 – 2 hodiny více jak 2 hodiny
4. Navštívil jsem někdy sociální síť (např. Facebook, Twitter, MySpace, Lide.cz, Libimseti.cz) ano ne 5. Mám (nebo měl jsem někdy) účet na sociální síti Facebook Lide.cz Spoluzaci.cz Libimseti.cz Twitter jiná (napiš jaká) neměl jsem nikdy účet na sociální síti
6. Pokud jsi v položce 5 vybral poslední možnost, přeskoč až na položku 12. Proč jsem si založil účet na sociální síti
nudil jsem se kvůli kamarádům abych si měl s kým povídat jiné (napiš co)
7. Psal mi někdo na sociální síti něco, co se mi nelíbilo ano ne 8. Pokud jsi v položce 7 vybral odpověď ne, pokračuj na položku 9. Svěřil jsem se s tímto problémem
rodičům sourozencům kamarádům učiteli někomu jinému (napiš komu) nikomu
9. Psal jsem někdy na sociální síti něco vulgárního ano ne 10. Zažil jsem, že mě někdo přes sociální síť lákal ven na schůzku, nebo po mně chtěl nějaké informace (např. kde bydlíš), nebo chtěl poslat fotky? ano ne 11. Pokud jsi v položce 10 vybral odpověď ne, pokračuj na položku 12. Udělal jsem to, co po mě daný člověk vyžadoval ano ne 12. Myslím si, že sociální síť je bezpečná ano ne 13. Život bez sociální sítě
si nedokážu představit si dokážu představit
Příloha 2: Případ kybernetické kriminality 1
Dvanáctiletá americká školačka si vzala život, rok ji šikanovali na internetu 16. září 2013 10:33 Dvanáctiletá americká školačka spáchala sebevraždu poté, co ji několik měsíců soustavně na internetu šikanovaly její spolužačky. Rebecca Ann Sedwicková z Floridy skočila minulý týden z rampy v opuštěné betonárce nedaleko domu svých rodičů ve městě Lakeland. Její smrt je další ze série sílícího fenoménu mladých lidí, kteří si berou vlastní život, protože se stali terčem krutých útoků na internetu. Důkazy zůstaly přímo v její ložnici. Než odešla do školy, schovala Rebecca Ann Sedwicková učebnice pod hromadu oblečení a nechala doma mobilní telefon. To tahle dvanáctiletá dívka ještě nikdy neudělala. Rebečina matka Tricia Normanová uvedla, že neměla tušení, že její dceru opět šikanuje asi 15 středoškolaček. Tenhle problém se poprvé objevil o rok dříve a rodina ho řešila. Uvnitř virtuálního světa ve svém telefonu změnila Rebecca své uživatelské jméno na aplikaci Kik Messenger na "Ta mrtvá holka" a poslala vzkaz na rozloučenou dvěma kamarádům. Pak vylezla na rampu v opuštěné betonárce nedaleko domova ve floridském městě Lakeland a skočila dolů. Tímto činem se Rebecca stala jednou z nejmladších obětí čím dál delšího seznamu dětí a teenagerů, které dohnaly k sebevraždě - nebo k ní alespoň do značné míry přispěly pomluvy, útoky a úsměšky on-line. Ty většinou proudí přes nové mobilní aplikace, které vedle textu umožňují sdílet i fotografie. Rebečina sebevražda vyvolává nové otázky o rozšíření a oblibě těchto aplikací a webových serverů mezi dětmi, a také ohledně schopnosti rodičů sledovat online vztahy svých potomků. Po dobu více než jednoho roku byla Rebecca, hezká a chytrá holka, kyberneticky šikanována spolkem středoškolaček, které ji vyzývaly, aby se zabila. Úřad šerifa okrsku Polk jejich úlohu v šikaně vyšetřuje a zvažuje, zda proti těm, kdo ji zasypávali lavinou nepřátelských vzkazů, podá žalobu. Florida letos přijala zákon, který usnadňuje vznést obvinění z těžkého zločinu v případech on-line šikany.
Krom smutku ze ztráty dcery nyní Tricia Normanová čelí i frustraci z otázek, zda a co mohla ještě udělat, aby dceru ochránila. Několik měsíců si na šikanu stěžovala u vedení školy, a když se nic nezměnilo, dceru přihlásila do jiné. Zrušila její facebookový účet a změnila jí číslo mobilního telefonu. V prosinci byla Rebecca tak na dně, že se začala sebepoškozovat, a proto ji matka nechala hospitalizovat a sehnala pro ni poradenství. A pokud mohla, sledovala, jaké stopy po sobě dcera nechává na internetových sítích. Zdálo se, že to všechno zabralo. Rebecca vypadala v nové škole spokojená. Chystala se na konkurz do pěveckého sboru a chtěla si znovu navléknout kostým roztleskávačky. Ale aniž o tom věděla její matka, před časem se přihlásila k novým aplikacím - ask.fm a Kik a Voxer, a to nastartovalo novou vlnu šikany. "Nikdy jsem o nich ani neslyšela. Prohlížela jsem jí telefon a nic jsem nepoznala," řekla dvaačtyřicetiletá Normanová, která pracuje na zákaznické lince. "Neměla jsem důvod myslet si, že se něco děje. Rebecca se smála a žertovala," citoval ji deník The New York Times. Úřad šerifa uvedl, že Rebecca tyto aplikace používala k posílání a přijímání zpráv a fotografií. Normanové policisté ukázali zprávy a fotografie včetně jedné, na níž Rebecca drží v ruce žiletky a má na pažích a těle krvavé řezné rány. Zprávy, které se našly v jejím telefonu, byly plné nenávisti, potvrdila její matka. "Proč jsi pořád ještě naživu? Jsi hnusná." Na další ze zpráv, která zněla: "Nemohla bys umřít, prosím?" Rebecca odpověděla s náznakem vzdoru: "Ne, ale můžu žít." Šikana podle rodiny začala kvůli sporu o chlapce, se kterým se Rebecca nějakou dobu scházela, ale pak vztah ukončila. Podle odborníků se aplikace pro posílání zpráv a fotografií z mobilních telefonů objevují a šíří tak rychle, že je pro rodiče čím dál těžší udržet krok s digitálním životem svých potomků. "Je to úplně nová kultura a je pravda, že coby dospělí o tom nevíme nic, protože se to mění s každým dalším dnem," řekla Denise Marzullová z organizace Duševní zdraví Ameriky v Jacksonville, která spolupracuje se školami v případech šikany. Rodiče se ještě nenaučili pořádně pochopit Facebook, Twitter nebo Instagram a jejich děti se už přesunuly na další hranici. "Teď se to děje na všech těch menších (aplikacích)," dodala Marzullová. Ve Velké Británii byla řada sebevražd mladých lidí spojována s aplikací ask.fm a na internetu se objevily petice, aby se server začal stavět odpovědnějším způsobem vůči šikaně. Společnost letos konečně zareagovala tím, že na stránky umístila viditelné tlačítko pro nahlášení šikany a slíbila, že najme víc správců.
"Slyšíte o tom ze všech stran," přiznává Normanová o kybernetické šikaně. "Vůbec nikdy by mě ale nenapadlo, že by se to mohlo stát mně nebo mé dceři."
Zdroj: http://zpravy.idnes.cz/americka-skolacka-spachala-sebevrazdu-kvuli-kybersikane-pef/zahranicni.aspx?c=A130916_101952_zahranicni_im
Příloha 3: Případ kybernetické kriminality 2
Britská školačka skočila z mostu. I kvůli šikaně na Facebooku Ve Velké Británii spáchala sebevraždu teprve patnáctiletá dívka, podle rodičů kvůli šikanování na sociální síti Facebook. Holly Groganová ukončila svůj život minulý týden skokem z mostu poblíž svého domova v hrabství Gloucestershire. Vypadá to, že děvče bylo obětí kyberšikany měsíce ne-li roky, uvedl deník The Guardian. "Holly zápolila s obrovskými tlaky, které na ni uvalily složitosti skupin přátel a sociálních sítí," uvádí ve svém prohlášení rodina mrtvé školačky. Na takzvané Zdi dívčina profilu na síti Facebook přistály podle nich desítky hrubých a ponižujících vzkazů. Holly Groganová ale neměla lehký život ani ve škole. Kvůli problémům se spolužáky v posledním roce školní zařízení změnila. "Holly byla hodná a vždy se jí ve škole dařilo, ale ostatní dívky na ní měly spadeno. Ona neměla sebevědomí, to byl problém," uvedla její kamarádka šestnáctiletá Chloe Davisová. "Holky se proti ní spolčily a urážely ji. Nevěděla, co by jim odpověděla. Prostě ztuhla. Zvykly si nechávat urážlivé vzkazy na jejím facebookovém profilu," dodala. Ředitel školy Andrew Nash uvedl, že škola je v šoku, ale odmítl spekulovat, zda učitelé o šikaně věděli. Problému s internetovou šikanou si je dobře vědoma i Evropská unie a samotné sociální sítě. Letos se 17 internetových společností, mimo jiné Facebook či Google, zavázalo lépe chránit své dětské uživatele. Domluvily se například na tom, že na svých webech vytvoří odkaz, aby mohl uživatel okamžitě nahlásit nevhodný obsah internetových stránek. Profily uživatelů mladších osmnácti let mají být nastaveny jako neveřejné a nemělo by být možné je ani vyhledat. Nebezpečí na internetu totiž dětem hrozí také v podobě chatu s neznámými a stránky brázdí i spousta pedofilů.
Zdroj: http://zpravy.idnes.cz/britska-skolacka-skocila-z-mostu-i-kvuli-sikane-na-facebooku-pla/zahranicni.aspx?c=A090921_160042_zahranicni_ipl
ANOTACE Jméno a příjmení:
Hana Ludvíková
Katedra:
Ústav pedagogiky a sociálních studií
Vedoucí práce:
PhDr. Vladimíra Kocourková, Ph.D.
Rok obhajoby:
2014
Název práce:
Kriminalita přes sociální sítě se zaměřením na děti a mladistvé
Název v angličtině:
Crime and Social Networks with Focus on Children and Adolescents
Anotace práce:
Tato bakalářská práce se zaměřuje na problematiku kriminality dětí a mladistvých přes sociální sítě. V teoretické části se věnuje vymezení nejčastěji užívaných pojmů spojených s tímto tématem, bližší charakteristice daného vývojového období a ve zvláštní kapitole poté sociálním sítím, jejich výhodám a nevýhodám. Cílem empirické části bylo zjistit, zda žáci navštěvující základní školy setkali na sociálních sítích s nevhodným, vulgárním či šikanizujícím chováním a jestli někdy sami vystupovali v roli iniciátorů takového chování.
Klíčová slova:
Kriminalita, internet, sociální sítě, Facebook, děti, mladiství
Anotace v angličtině:
This Bachelor’s thesis deals with the issue of social networks delinquency among children and adolescents. The theoretical part focuses on the definitions of the most commonly used terms associated with this topic and a more detailed description of the given period of development and then devotes a chapter to social networks, their advantages and disadvantages. The goal of the empirical part was to find out whether primary school pupils have
encountered an inappropriate, vulgar or bullying behaviour on social networks and whether they have ever taken the role in initiating such behaviour. Klíčová slova v angličtině:
Crime, Internet, social networks, Facebook, children, adolescents
Přílohy vázané v práci:
Dotazník pro žáky Případ kybernetické kriminality 1 Případ kybernetické kriminality 2
Rozsah práce:
41 s.
Jazyk práce:
Čeština