Stedelijke transformatie en energietransitie Vastgoedlezing 2014 Maarten Hajer www.pbl.nl @leefomgeving @maartenhajer
Vastgoed in crisis
Grond in crisis
‘Das war einmal’
Van krappe naar ruime woningmarkt
Van krappe naar ruime woningmarkt
Van krappe naar ruime woningmarkt
Regionale verschillen en onzekerheid
Crisis + structuur = einde bouwsector?
Nee, de toekomst is aan de (bestaande) stad
De stad als oplossing van het klimaat- en energieprobleem
‘Stadt der kurzen Wege’
Opgave: sterke ontkoppeling CO2uitstoot en economische groei
Een nieuwe Kondratieff-golf?
All 5 previous global growth periods were able to access cheap primary resources
?????
CO2 Nu rond €7, straks €70?
Technologische ontwikkeling gaat snel • Powerwindow / stroomraam: elektriciteit uit ramen • TU Delft onderzoek
• Nog niet in fabriek • Toepassing: ramen, gevels, kassen of geluidsschermen
Illustratie: © 2011 www.kennisinbeeld.nl
www.vanderkolklab.com
Smartpolder - Energie uit waterbeheer
www.smartpolder.nl
Start energietransitie Nederland zichtbaar… • Aanzienlijke groei hernieuwbare energie, maar met forse onzekerheden • Positie van aardgas wankelt • De dalende trends voor broeikasgassen • Verschuiving werkgelegenheid naar hernieuwbare energie & energiebesparing
…maar realisatie naar verwachting onvoldoende
Klimaatdoel: 80 tot 95% minder uitstoot broeikasgassen in 2050 65% van koolstofbudget is al verbruikt om opwarming tot 2 graden te beperken Amount Remaining:
275
Total Carbon Budget:
790 GtC
GtC
Amount Used 1870-2011:
515 GtC
AR5 WGI SPM
IPCC AR5 Synthesis Report
Klimaatdoel: 80 tot 95% minder uitstoot broeikasgassen in 2050
Klimaatdoel: 80 tot 95% minder uitstoot broeikasgassen in 2050
Bestaande besparingsopties ontoereikend
30% reductie ten opzichte van het referentiebeeld
80% CO2-reductie vereist radicale innovaties
Maar ..… jaarlijkse investeringen lopen op van 1 miljard naar 5 miljard in 2050
Toch kunnen jaarlijkse uitgaven (10 à 20 miljard euro) vrijwel gelijk blijven
Rendement en financiering zijn het probleem
Nul Op de Meter (NOM) • • • •
45.000 tot 60.000 euro 7-10 dagen Energienota = 0 Oude energienota als ‘energieprestatievergoeding’ voor investerende verhuurder
• ‘Technology pull’ • Deal Stroomversnelling Huur/Koop www.stroomversnelling.net www.stroomversnellingkoopwoningen.nl
Consortium renoveert zuiniger dan vereist
Uitvraag: ‘C’ / ontwerp: ‘A’
www.b30.nl
OBS De Wilgenstam, Rotterdam (2011)
• Van energielabel G naar A++ in 8 weken • DBM-contract (design-buildmaintain) • Nieuwe prefab schil • Vloerverwarming met WKO en warmtepomp • 300 m2 PV en windenergie • Slim lichtplan www.wilgenstam.nl www.sustinno.nl/projecten/obs-de-wilgenstam-meest-duurzaam-gerenoveerde-school.html
Voor echte innovatie • Eerst (nog) complexer maken • Denken buiten bestaande categorieën / functies
Hybridisering van plekken
Hybridisering van plekken
Hybridisering van plekken
Gebouwen leveren energie aan elektrische auto’s Solar Energy Village, Freiburg, Duitsland
Plusenergiehaus® Concept van Rolf Disch SolarArchitektur
www.plusenergiehaus.de www.thesolarvillage.com
Ecowijk in waterwingebied met water als energiebron – Wijk: Eva Lanxmeer – Warmtenet in handen van bewoners: Thermo Bello – Lage temperatuur (40-50° C) – Bron: drinkwaterbasin Vitens
www.eva-lanxmeer.nl www.thermobello.nl
Van kantoor naar sociale huur • Nieuwegein (Jupthaas Wonen) Toekomstige bewoners betrokken • LEGOlisering • “Residuele” prijs: < € 1 mln (boekwaarde € 6 mln)
Geen grand designs Van tightly coupled system naar
loosely coupled system
Still uit ‘Der Lauf der Dinge (Fischli & Weiss 1987)
www.unstudio.com
Kortom • Verlangen naar pre-crisis situatie is maatschappelijk misplaatst • Er ligt een enorme bouwopgave in de transitie • De facto een dubbele transitie: energie & nieuwe typologie • Geld genoeg maar business cases ontbreken • Crossovers helpen bij het vinden van winnende combinaties
Vastgoedlezing 2014 Maarten Hajer Met dank aan Edwin Buitelaar, Manon van Middelkoop en Ruud van den Wijngaart Volg PBL: @leefomgeving @maartenhajer
