Prof. Dr. Kristof Steyvers Dr. Koenraad De Ceuninck Centrum voor lokale politiek Universiteit Gent

Prof. Dr. Kristof Steyvers Dr. Koenraad De Ceuninck Centrum voor lokale politiek Universiteit Gent

Interne staatshervorming

   

Wat? Context? Doel?

Regioscreening

  

Wat? Doel?

Bestuurskracht en schaalvergroting

  

Bestuurskracht gemeten, geproblematiseerd & aangepakt In relatie tot schaal 2

Koenraad De Ceuninck

3



4



Oude discussie:  1997: rapport van de commissie voor Bestuurlijke

Organisatie (CBO)  1999: Pact met de gemeenten  2001-2003: kerntakendebat 

Wat zijn overheidstaken?



Op welk niveau welke taak?

 2005: gemeente- en provinciedecreet, na

Lambermontakkoord (2001)

5



Aantreden regering Peeters II in 2009 

Regeerakkoord: interne Vlaamse staatshervorming



Beleidsnota minister Bourgeois: vernieuwde relatie Vlaanderen en de lokale / provinciale besturen



Groenboek (2010) (inventarisatie van de problemen) 



Discussienota (adviezen, reacties stakeholders, …)

Witboek (2011) (beleidsvoorstellen) 

Doorbraken (…)



Bijkomend regeerakkoord 6

     

Zwaartepunt bij lokale besturen en Vlaamse overheid Per beleidssector, slechts twee bestuursniveaus actief Sluitende lijst grondgebonden bevoegdheden voor de provincies Provincies en persoonsgebonden materies: bestuursakkoorden Subsidiariteit (wat lokaal kan, ook lokaal uitvoeren) Vereenvoudiging van de vele intermediaire structuren 7



Teveel intermediaire structuren (gedeelde verantwoordelijkheid)



Bestuurlijke drukte: ‘verrommeling’



Weinig transparant



Weinig efficiënt (lees: te duur)



Problemen qua aansturing



Democratische controle is zoek (IGS en terugkoppeling naar gemeenteraad is problematisch)



Grote verantwoordelijkheid voor lokale besturen: goede opvolging van bovenlokale structuren 8



Verkleuring van Groen- naar Witboek 

Rol bestuursforum (mislukt)



Concrete doorbraken per beleidsdomein (69)



Op vlak van sport: 

D. 44, Subsidiëring van bovenlokale sportverenigingen (exit provinciale subsidiestromen) Voortaan enkel nog een Vlaamse materie



Verder (maar minder expliciet); IGS en sport, exit provincies in sportbeleid?, een geïntegreerd Vlaams sportinfrastructuurbeleid

 Implementatie: vanaf 2012 tot op heden 9

Actieplan voor vereenvoudiging van het intermediaire niveau  Leiden tot uniforme geografische afbakening 





Realistisch?

Methodologie Vlabest:  Inventarisatie (regiofoto)  Audit / evaluatie

 Actieplan (clusteren van bestaande IGS, shared services, verschuiven van bevoegdheden, fusies, …. met een sanering 10 als resultaat)

   



Totaal: 2.229 samenwerkingsverbanden Per Vlaamse gemeente gemiddeld 68 Recent fenomeen, sterke stijging sinds tweede helft van de jaren ‘90 Hoe groter een gemeente, hoe meer IGS 85% buiten decreet op de IGS  Vaak gaat het om informele overlegorganen

(cultuuroverleg, burgemeestersoverleg, overleg van ambtenaren,…) of sectorale overlegfora 11



Clusteranalyse  Er is wel degelijk regiovorming

 Gemeenten werken per regio intenser samen dan

met gemeenten buiten die regio  Casus Oost-Vlaanderen: ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Gent en omgeving Meetjesland Leiestreek Vlaamse Ardennen Waasland 12

Beperkingen decreet IGS (2001), zie populariteit vzw’s (rol private partners)  Sectorale Vlaamse regelgeving legt afbakeningen op (vb. zorgregio’s, regionale landschappen, onderwijszones...) die andere dynamieken soms doorkruisen  Zowel Vlaanderen, provincies en gemeenten richten structuren op  Merk op: ook nog federale entiteiten (politiezones, hulpverleningszones brandweer) 

13

 

Regioscreening: drie fasen Tweede fase: audit en evaluatie  Uitwerken methodiek (Idea Consult) ▪ Samenwerking op vlak van democratie, doelmatigheid en herkenbaarheid ▪ Verhogen van de bestuurskracht ▪ Territoriale afbakeningen ▪ Instrumenten om lokale samenwerking te optimaliseren ▪ Ondersteuning om lokale samenwerking te optimaliseren 14



Start evaluatiefase voorjaar 2013  Begeleiding gouverneurs en externe

procesbegeleiders  Regiotafels  Eindrapport gouverneurs: december 2013  Op basis daarvan: actieplannen opstellen 

2014: start derde (en laatste) fase van de regioscreening: acties implementeren 15

 Genuanceerde evaluatie  Positief 

De vinger werd op meerdere wonden gelegd (gebrek aan bestuurskracht, bestuurlijke verrommeling)



Samenwerking gemeente en ocmw

 Negatief 

Doorvertaling planlastendecreet



Resultaat regioscreening blijft onduidelijk



Vlaanderen stelt zichzelf te weinig in vraag 16

Kristof Steyvers

17

Er is een aantoonbaar probleem met de bestuurskracht van de gemeenten En dat probleem lossen we op met schaalvergroting



Tussen mode- en toverwoord  Constante in naoorlogs bestuurlijk denken; wisselend ingevuld



Vermogen om maatschappelijke opgaven te realiseren  Tussen capaciteit & opdracht  verplicht, (half)vrij of verwacht?

 Vanuit kwaliteit van bestuur



Vaak gerelateerd aan schaal en gereduceerd tot inwonertal  Veronderstelling van minder ‘kwetsbaar’ bestuur  Vragen bij causaliteit relatie schaal & bestuurskracht  Vragen bij eenvormigheid relatie  complex & contingent  Voorbij intern organisatieperspectief als kwaliteitscriterium



Over de aantoonbaarheid van het probleem  Welk niveau van bestuurskracht voor wie wenselijk?  Hoe bestuurskracht meten & opvolgen?  Wat met resultaten van bestuurskrachtmetingen?



Beperkte ervaring in Vlaanderen  SBOV I  monitoringssysteem voor lokale bestuurskracht  Bestuurskrachtmeting in plattelandsgemeenten  SBOV III  Bestuurskrachtmonitoring [B-2014]



Uitgebreide ervaring in Nederland  Op aansturen provincies  cf. bestuurskrachtmonitor Limburg  Prestatiegerichte totaaldoorlichting vanuit kwaliteitsstreven  Vaak hefboom voor herindelingen

Doel

Perspectief

Aanpak

Monocentrisch

Herdenk bestaande gemeente

[government] Bestuurskracht verhogen Pluricentrisch

[governance]

Fuseer met andere gemeente(n) Werk lokaal samen

Werk bovenlokaal samen

= Schaal vergroten



Ervaring in Vlaanderen  Grootschalige opgelegde fusies in 1976  gemengd bilan  Kader vrijwillige fusies  financiële incentive & administratieve

ondersteuning 

Ervaring buiten Vlaanderen  SBOV III  Doet grootte ertoe?  Vergelijkend onderzoek succes- en faalfactoren lokale

schaalhervormingen  Europees breedbeeld, vergelijkende gevalstudie & lessen voor Vlaanderen  Belangrijkste conclusies/lessen 1. 2. 3. 4. 5.

Wijdverspreid debat & agenda  vanuit efficiëntie…en decentralisering Belang beleidsondernemers  versnelde besluitvorming op regeringsniveau Proces van gestuurde vrijwilligheid Evaluatie  professionalisering lokale administratie Intergemeentelijke samenwerking als complement



Mozaïek schalen vraagt geïntegreerde & radiale strategie 1. Herdenk de bestaande gemeente ▪ Bepaal opgaven, rollen & niveaus ▪ BBC als instrument 2. Werk lokaal samen ▪ In de ‘groep’ van het lokale bestuur…en daarbuiten ▪ Regie als instrument  netwerkmanagement 3. Werk bovenlokaal samen ▪ Tussen lokale besturen en/of met andere bestuursniveaus ▪ Regioscreening met afwegingskader als instrument [SBOV II]  schaalharmonisering 4. Fuseer met andere gemeente(n) ▪ Vanuit functionele noden en grenzen  effectbepaling als sluitstuk ▪ Tussen politiek primaat en maatschappelijk draagvlak



Elk aspect dilemma's  vraagt keuzes met randvoorwaarden  Vb. decentralisering (3) en (4), democratische verankering (2) en (3),…

1. 2. 3. 4.

5. 6.

We hebben nood aan perspectiefverandering m.b.t. bestuurskracht: eerst de opgaven, dan de schaal Bij bepalen van bestuurskracht moeten kwalitatieve elementen doorwegen op kengetallen Voor bestuurskrachtverhoging zijn gemeentelijke fusies de laatste optie, als andere instrumenten falen Bestuurskrachtverhoging doorheen schaalvergroting kan niet zonder decentralisering Herdenk de rol van bestuurslagen in het debat en het proces vanuit gestuurde vrijwilligheid Vermaatschappelijk schaal en bestuurskracht: betrek de burgermaatschappij actief bij het debat en het proces

[*] Zie SBOV (2013). Bijdrage steunpunt bestuurlijke organisatie Vlaanderen (SBOV) aan het regeerprogramma van de aantredende Vlaamse Regering (2014-2019). Op: http://www.steunpuntbov.be/ned/studiedag/pdf/SBOVbijdrageVR.pdf.