of verbouw

Workshop Metaalunie Nieuwbouw en/of verbouw

Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Programma ■ ■ ■ ■

■ ■ ■

14.00 - 14.30 Inloop met koffie 14.30 - 14.45 Welkom Koninklijke Metaalunie door Gerard Wyfker 14.40 - 14.50 Proces verbouw – nieuwbouw 14.50 - 17.00 Praktijk en theorie aan de hand van Trias energetica • Energiebehoefte minimaliseren, bouwkundige maatregelen • Duurzaam bouwen • Duurzame energieopwekking • Gebruik energiezuinige installaties • Verlichting 17.00 - 17.15 Subsidiemogelijkheden 17.15 - 17.45 Praktijkvoorbeelden Green Deal KMU 17.45 - 18.00 Afsluiting


Proces verbouw - nieuwbouw ■

Aanleiding verbouw – nieuwbouw

■

Opstellen Programma van Eisen

■

Samenstellen ontwerpteam - bouwteam

■

Verwerken in een schetsontwerp

■

Toetsing aan regelgeving

■

Uitwerking naar definitief ontwerp, bestek, bouwaanvraag en uitvoeringsdocumenten


Regelgeving verbouw - nieuwbouw ■

Bouwbesluit – kwaliteitsniveaus • • •

■

Nieuwbouw Verbouw (veelal rechtens verkregen niveau) Bestaande bouw

Bouwbesluit – voorschriften • • • • • •

Uit het oogpunt van veiligheid (hoofdstuk 2) Uit het oogpunt van gezondheid (hoofdstuk 3) Uit het oogpunt van bruikbaarheid (hoofdstuk 4) Uit het oogpunt van energiezuinigheid en milieu (hoofdstuk 5) Inzake installaties (hoofdstuk 6) Inzake het gebruik van bouwwerken, open erven en terreinen (hoofdstuk 7)


Principes: Trias Energetica Efficiënte productie Lagere ruimtetemperatuur Hergebruik restwarmte Goede thermische isolatie

1. Reduceer de energievraag

Bijvoorbeeld: Gebruik PV voor elektra

2. Zet duurzame energiebronnen in

3. Gebruik fossiele brandstoffen zo schoon mogelijk

Bijvoorbeeld warmtepomp WKK, HR-107 ketel


Energiezuinigheid utiliteitsbouw

Aanpak sterk afhankelijk van aard gebouw: ■ Energie hoofdvraag: warmte of koude ■ Bedrijf: continu versus variabel bedrijf ■ Locatie (mogelijkheden) ■ Gebruik eventuele restwarmte


Energiezuinigheid - Bouwbesluit

Artikel 5.2 Energieprestatiecoëfficiënt

Nieuwbouw: ■ Een energieprestatiecoëfficiënt van ten hoogste de waarde in de tabel. Bij een combinatiegebouw geldt Qpres;tot / Qpres;toel ≤ 1


Praktijk energiezuinigheid


Praktijk energiezuinigheid Ontwerpprincipes, omhulling

■

Compacte bouwvorm

■

Optimale verhouding open/dicht •

zuidoost, zuid en zuidwest – zonnewarmte via grote glasvlakken

•

overige gevels – beperk glasoppervlakte tot vereiste daglichttoetreding



Ontwerpprincipes, thermische schil: ■ ■ ■

Vermijd koudebruggen Goede luchtdichting Zeer goede thermische isolatie •

Dichte delen Rc van 6,5 tot 10 m²K/W Geïsoleerde deuren

•

Drievoudige beglazing in geïsoleerde kozijnen

•


Bouwbesluit energiezuinigheid

Artikel 5.3 Thermische isolatie Nieuwbouw: ■ Ramen, deuren, kozijnen en dergelijke (panelen en zijwangen dakkapel) een U-waarde ten hoogste 1,65 W/m²K ■ Overig (m.u.v. woonwagens) een Rc-waarde van ten minste 3,5 m²K/W Verbouw (rechtens verkregen niveau met minimum), bestaande bouw: ■ Ramen, deuren, kozijnen en dergelijke een U-waarde ten hoogste 4,2 W/m²K ■ Overig (m.u.v. woonwagens) een Rc-waarde van ten minste 1,3 m²K/W ■ Dakkapellen en aan/uitbouwen bestaande woningen: nieuwbouweisen

1-1-2015: Rc ≥ 5,0 m²K/W ?? Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Theorie energiezuinigheid

Warmtedoorgangscoëfficiënt U



Warmteweerstand van een constructie, R Homogene constructie

Meerlaagse constructie, m.u.v. een luchtspouw





Thermische isolatie, bepaling Rc-waarde

De Rc-waarde vermindert sterk!



Thermische isolatie, toename Rc-waarde Rc-waarde 5 m²K/W veelvoorkomend, zelfs 8 - 10 m²K/W Om dikte gevel te beperken hoogwaardige isolatie?!

Voordeel harde isolatie is minimale dikte, nadelen: -

prijs? uitvoeringsgevoeligheid (schotelen) slechte geluidisolatie

λ = 0,035 W/mK, ca. 120 mm minerale wol voor Rc van 3,5 m²K/W

λ = 0,021 W/mK, ca. 70 mm hoogwaardige isolatie voor Rc van 3,5 m²K/W



Thermische isolatie, toename Rc-waarde Voordeel harde isolatie is minimale dikte, nadelen: prijs? uitvoeringsgevoeligheid (schotelen) slechte geluidisolatie



Thermische isolatie, bepaling U-waarde Combinatie van glas én kozijn (gewogen naar oppervlakte) en de aansluiting tussen beide (ψgl)

U = 1,65 m²W/K -> Rc-waarde 0,43 m²W/K



Thermische isolatie, U-waarde panelen ■ ■

Voor dichte delen in kozijnen (panelen) geldt een U-waarde, geen Rc-waarde Door de randinvloeden van de kozijnen zijn dergelijke gevels qua thermische prestatie niet vergelijkbaar met gevels met Rc= 3,5 m²W/K


Praktijk energiezuinigheid Effect witte dakbedekking ■ Verlaging oppervlaktetemperatuur van het dak ■ Verlaging temperatuursverschil tussen binnen – buiten ■ Minder opwarming in de zomer- en winterperiode via het dak ■ Massa dakconstructie van invloed op het effect ■ Lagere koelbehoefte



Naast warmteverlies door transmissie, ook door ventilatie Gewenste (ventilatie) en ongewenst (infiltratie)


Energiezuinigheid …

…en comfort ■ (automatische) zonwering ■ goedwerkende ventilatievoorziening (ventilatie en geluid) ■ inbraakveilige zomernacht-spuiventilatievoorziening


Praktijk duurzaamheid Duurzaamheid = kwaliteitseisen Beoordelingsmethodieken om de kwaliteit van gebouwen inzichtelijk te maken


Duurzaamheid


Bouwbesluit duurzaamheid

Afdeling 5.2 Milieu <1 januari 2013> Voor nieuw te bouwen woonfuncties en kantoorfuncties (gbo > 100 m²) vaststellen van de milieubelasting t.g.v. materialen: de uitstoot van broeikasgassen ■ de uitputting van grondstoffen ■

Conform de ‘Bepalingsmethode Milieuprestatie Gebouwen en GWW-werken’ Voorlopig alleen een berekening, nog geen eis ten aanzien van het resultaat! Bij ministeriële regeling kunnen nadere voorschriften worden gegeven.


Praktijk duurzaamheid

Rekeninstrumenten milieuprestatieberekening MRPI Freetool MPG ■ GPR Bouwbesluit ■ DGBC Materialentool ■

Gebaseerd op genoemde bepalingsmethode en gebruikmakend van geharmoniseerde database Zie www.nationalemilieudatabase.nl (tabblad ‘instrumenten’)


Praktijk duurzaamheid Landgebruik & Ecologie ■ Planten en dieren als medegebruiker van het gebouw / plangebied Scholekster ■ Duurzaam landgebruik

Nestkasten mussen

Vleermuizen in spouwmuren

Nestkasten gierzwaluwen

Planten, insecten en vogels


Uitvoering verbouw - nieuwbouw

■

Bewezen kwaliteit ■ Wordt er geleverd wat is aanbesteed ■ Kan onderdeel in bestek zijn

■

Controle op de uitvoering (uitvoeringsfase en bij oplevering) blijkt nodig ■ Juist aanbrengen van thermische isolatie ■ Controle aanbrengen luchtdichting ■ Goede uitvoering brandscheidingen ■ Goede uitvoering akoestische scheidingen ■ Goede inregeling van de installaties








Oorzaken voor klimaatproblemen: warmte

■ ■ ■ ■

Vrijkomende warmte en vocht proces/product) Onvoldoende afvoer Onvoldoende isolatie Aandachtspunten: zonbelasting, accumulerend vermogen, warmteproductie, vochtproductie, hete oppervlakten, ventilatievoorzieningen, klimaatinstallatie


Oorzaken voor klimaatproblemen: tocht

■

■ ■ ■

Open deuren (transport, laden en lossen) Onderdruk a.g.v. afzuiging Koude vlakken Aandachtsgebieden: luchtsnelheden, balans toe-af, lage buitentemperaturen, koudeval (glas) stralingsasymmetrie, worp toevoerlucht


Maatregelen voor beheersing van het klimaat

■

Maatregelen bij de bron: ■ ■

■ ■

Afscherming en lokale afzuiging Plaatsen in afzonderlijke ruimte

Persoonlijke beschermingsmiddelen Beïnvloeding van het klimaat: gebouw en klimaatinstallatie ■ ■ ■ ■ ■

Zonwering Gebouwmassa en glasoppervlakte Isolatie en lekken Ventilatie: natuurlijk of mechanisch Verwarming: lucht of straling


Luchtverwarming

■

Menging •

Hoge luchtsnelheid

■

Verdringing • •

Lage luchtsnelheid Groot rooster oppervlakte


Luchtverwarming

■

Verdringing • •

Lage luchtsnelheid Groot rooster oppervlakte


Stralingsverwarming Wanneer: ■

■ ■ ■ ■

Grote en hoge hallen, geringe bezetting Hoog ventilatievoud Lagere luchttemperatuur Incidenteel gebruik ‘Open ruimtes’

Voordeel: ■ ■

Snelle reactie Plaatselijk effect


Lasrook


Toepassen van duurzame installatieconcepten

■ ■

Energie opwekking (workshop) Klimaat • • • •

■

Procesinstallatie •

■

Warmtewiel (workshop) Warmtepomp Warmte koude opslag Warm water systeem WKK

Verlichting


Warmtepomp (WP)

■

■ ■ ■ ■ ■

■

Veel voorkomend: lucht/water, standaard/combi Elektrisch of gasgestookt Laag Temperatuur Verwarming Nieuwbouw Verwarmen en koelen Globale Kosten: € 25.000,- voor 100kW excl. bron TVT: >10 jaar


Dimensionering WP

■

Coefficient of Performance (COP) •

■

Verhouding tussen input/output

Seasonal Performance Factor (SPF) • • • • •

Klimaat Bouwschil T-instelling Gebruikersgedrag Regeling

Warmte-koudeopslag

■

Drie basistechnieken • • •

Open systeem (warmte koude opslag) Gesloten systeem (bodemwarmtewisselaars) Geothermie

Open systemen

plaatje

Gesloten systeem

Kosten 10 kW – tussen 14 en 20 k€ Baten: gasverbruik 2000 aeq (= 1 k€) en koeling Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Energiepaal

Gefabriceerde betonnen palen als fundatie ■ Integratie in bestaande bouwdelen ■ Geen onderhoud


Geothermie

■ ■ ■

In kassenbouw veel voorkomend Duur Hoge energiepotentie


Warmwater systeem


Warmte Kracht Koppeling (WKK)

■

■ ■

Een essentieel kenmerk van WKK is dat zowel elektriciteit als warmte nuttig aangewend worden. Warmte is leidend. ‘Peak-shaving' en 'noodgroepen', Biogas of fossiel


Situatie zonder WKK

Ideale situatie WKK

Praktijksituatie WKK Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

WKK met gasmotor


WKK - rendement

■ ■

Elektrisch 30 – 40% Thermisch rendement 45 – 55%



Toepassing in metaal


Energiebesparing verlichting

■

Het aandeel verlichting in het totale elektriciteitsverbruik is substantieel

Verlichting tussen de 15 en 25%

Gemiddelde elektriciteitsbalans

Verlichting 18%

Productieapparatuur 54%

Overig 13%

Schatting: 80% van de lampen is conventioneel

Klimaatinstallaties 6%

Persluchtcompressor 9%


Enkele belangrijke aandachtspunten

■

Voldoende licht… •

•

Dit is afhankelijk van de ruimte en de werkzaamheden (géén milieueisen, maar wel vanuit arbeidsomstandigheden). Een paar voorbeelden

Voldoende?

Gemeten = 200 Lux in het gangpad = JA Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Voldoende licht of niet?

Voldoende?

Gemeten = 1810 Lux = JA



Voldoende?

Gemeten = 1810 Lux = JA, maar zonder daglicht: 447 Lux = Nee Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl


Voldoende?

Gemeten = 216 tot 320 Lux = Nee


Enkele belangrijke aandachtspunten

■

Gebouw- en proceskenmerken • • • •

Schone of vuile omgeving Ophang hoogte van de lampen Beschikbaar daglicht Beschikbare ruimte (kraanbaan etc.)


Wat is de huidige stand der techniek?

Huidige stand der techniek: 1. TL 5 ook wel HF TL-verlichting genoemd 2. Hogedruk lampen bij hoge hallen 3. LED (nieuwbouw) Toekomst: LED


Wanneer is er sprake van energiezuinige verlichting?

■

FO Industrie hanteert de volgende uitgangspunten (500Lx bij kantoren en productieruimten):


Toepassing van TL5 ■

Uitgangssituatie

• Constructiewerk • 382 lampen 58W TLD • 14 W/m2


Rekenvoorbeeld

Maak gebruik van TL5 lampen De lampen hangen ongeveer op 8 meter hoogte, bij TL5 lampen is dan een 49W lamp een vervangingsmogelijkheid Besparing per armatuur van 2 lampen 23% Terugverdientijd +- 18 jaar (bij 10ct/kWh) Resultaat 11 W/m2 (hoeveelheid lux onbekend)

Nieuwbouw? Dan is TL5 de huidige stand der techniek Meerinvestering ten opzichte van TLD in minder dan 2 jaar terugverdiend Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Toepassing van daglichtschakeling ■

Uitgangssituatie

• Spuitwerk • 80 lampen 58W TLD • 7 W/m2 • Veel daglicht • Geen regelingen


Rekenvoorbeeld

Maak gebruik van daglichtregeling Via de lichtstraat is van daglichttoetreding, bij automatisch dimmen kan veel bespaard worden. Besparing bedraagt naar verwachting 30% Terugverdientijd +- 3 jaar (bij 10ct/kWh) Resultaat: verlichting 1/3 v/d tijd gedimd


Toepassing van LED bij nieuwbouw


Subsidie: Algemeen

■

Milieu-investeringen kennen een aantal Rijkssubsidies • • • •

Energie-investeringsaftrek (EIA)* Milieu-investeringsaftrek (MIA) Kleinschaligheidinvesteringsaftrek (KIA)* Willekeurige afschrijving milieu-investeringen (Vamil) (rente &liquiditeitsvoordeel)


Algemeen

■

Naast de Rijkssubsidies zijn er ook veel lokale en regionale subsidies.

■

Provincie Overijssel • •

■

Energiescans Duurzame opwekking en besparing

Gemeente Utrecht • •

Subsidie zonnestroom Initiatief Utrechtse Energie


Algemeen - EIA

■ ■

■ ■ ■

In praktijk is de EIA de meest gebruikte energiesubsidie Per jaar wordt een lijst opgesteld waarop maatregelen benoemd staan die in aanmerking komen voor EIA EIA is een fiscale subsidie EIA geeft een voordeel van ongeveer 10% Minimaal € 2.300 investeren


Algemeen - EIA

■

Voorbeelden van maatregelen die in aanmerking komen voor EIA zijn:


Detail omschrijving


Praktijk EIA

■ ■

Aanvraag indienen bij AgentschapNL / goedkeuring vooraf Toezenden benodigde onderbouwing •

formulier is te downloaden van de website belastingdienst


Voorbeeld berekening – TL5 Zonder EIA subsidie: Vervanging 191 armaturen € 150 per stuk € 28.650 in totaal Besparing 23% Terugverdientijd 17,9 jaar

Met EIA subsidie Vervanging 191 armaturen € 28.650 in totaal € 2.378 voordel Netto investering € 26.272 Terugverdientijd 16,4 jaar 1,5 jaar ‘winst’ Kelvinbaan 40, Postbus 1461 3430 BL NIEUWEGEIN tel: +31 (0)30 693 00 55 fax: +31 (0)30 693 00 57 [email protected] www.metaaladvies.nl

Algemeen KIA

■ ■ ■ ■

Bedoeld om kleinschalige investeringen te stimuleren Net als EIA, een fiscale maatregel, de belastbare winst wordt verlaagd Geen goedkeuring vooraf benodigd Grote afhankelijk van de investering:


Voorbeeld berekening – TL5 Zonder KIA subsidie: Vervanging 191 armaturen € 150 per stuk € 28.650 in totaal Besparing 23% Terugverdientijd 17,9 jaar

Met KIA subsidie 191 armaturen € 28.650 in totaal € 1.604 voordeel Netto investering € 27.046 Terugverdientijd 16,9 jaar 1 jaar ‘winst’

Cumulatief € 28.650 in totaal € 2.378 EIA € 1.604 KIA Netto investering € 24.668 Terugverdientijd 15,4 jaar 2,5 jaar ‘winst’


Voorbeeldprojecten

■

JEKO Tech BV te Ysselsteyn (Limburg) Een onderneming die bedrijven ondersteund bij het automatiseren van bijvoorbeeld bedrijfsprocessen

■

Vraag: Ik ben voornemens een oude varkensstal van 520m2 volledig te verbouwen tot 260m2 kantoorruimte en 185m2 testruimte. Daarbij wil ik de energiebelasting zo laag mogelijk maken met tevens een technische uitstraling d.m.v. zonnepanelen


JEKO-Tech BV

■

Aanpak onderzoeksvraag • • •

Persoonlijk gesprek op locatie over kansen en mogelijkheden Beoordeling energetische prestatie huidig ontwerp Beoordeling effect energetische verbetermaatregelen


JEKO Tech BV Basis uitgangspunten ■ Rc begane grondvloer = 3,5 m2K/W ■ Rc gevels aan buitenzijde = 3,5 m2K/W ■ Rc dakconstructie = 5,0 m2K/W ■ Houten kozijnen ingevuld met HR++-beglazing (Uglas = ≤ 1,2 W/m2K) ■ Thermisch niet-geïsoleerde deuren ■ HR-107 CV-ketel ■ Compressie koelmachine ■ Elektrische boiler voor warmtapwater ■ Gebalanceerde ventilatie met WTW ■ Geïnstalleerd verlichtingsvermogen 10 W/m2 ■ Vertrekschakeling en aanwezigheidsdetectie


JEKO Tech BV


JEKO Tech BV

Beoordeelde energiebesparende maatregelen 1. Verhogen Rc dakconstructie van 5,0 m2K/W tot 10,0 m2K/W 2. Verhogen Rc gevels van 3,5 m2K/W tot 5,0 m2K/W 3. Verlagen U-waarde beglazing en kozijnen van 1,6 W/m2K tot 0,8 W/m2K 4. Geen koeling 5. Toepassing van 150 m2 PV-cellen 6. Toepassing warmtepomp en LTV ■

In het kader van de Trias Energetica vallen de maatregelen ■ ■ ■

1 t/m 4 onder het beperken van de energievraag. 5 onder het duurzaam opwekken van energie en 6 betreft het op energieefficiënte wijze opwekken van energie


JEKO Tech BV


JEKO Tech BV Hoe nu verder ■

Vaststellen ambitie (energetisch, binnenmilieu)

■

Duidelijk formuleren van een uitvraag / bestek

■

Offertes aanvragen bij diverse aannemers / installateurs

■

Beoordelen van de aanbiedingen


Voorbeeldprojecten

■

Lasto BV te Almelo Een onderneming die veel laswerk en assemblage doet voor food-sector

■

Vraag: Bij deze melden wij ons aan, omdat wij van plan zijn te verhuizen naar een nieuwe locatie. Wij denken dat wij op deze nieuwe locatie op bijna alle punten die jullie aanbieden ondersteuning kunnen gebruiken. De bedoeling is om nieuw te bouwen op een plek waar het bestemmingsplan gewijzigd moet gaan worden, dit moet passen binnen het landschap, tevens moet er verbouwd/ gerenoveerd gaan worden en willen wij duurzaam gaan bouwen en energie opwekken.


LASTO BV ■

Aanpak onderzoeksvraag • • • •

Persoonlijk gesprek op locatie over kansen en mogelijkheden Beoordeling bouwplan (bodemonderzoek/bestemmingsplantoets) Beoordeling effect energetische mogelijkheden Beoordeling bestek/aanbieding installateur


LASTO BV Basis uitgangspunten ■ Voldoen aan wet- en regelgeving ■ Economisch renderend ■ Duurzaam ■ Multifunctioneel


LASTO BV Beoordeelde verwarmingsopties: 1. Verwarming: direct gestookte luchtverwarming 2. Voorzien van klokthermostaat met intelligente regeling 3. Toepassing van Ecofans 4. Kantoorverwarming met HR-ketel Beoordeelde warmwateropties: 1. Combi toepassing HR Beoordeelde Isolatie: 1. Als Bouwbesluit 2. Extra: vloer strook 5m 3. Extra: dak isolatiewaarde Rc= 5.0 m2 K/ W


LASTO BV Beoordeelde ventilatie:

■

Bronafzuiging geen WTW

•

Verlichting (reeds behandeld) Opwekking duurzame energie

■ ■

PV-panelen

•

Subsidie mogelijkheden MIA Vamil

■

opbrengstoverzicht bedrijf € 70 000

€ 60 000

€ 50 000

bank zonder sde SDEfase 1

€ 40 000 €

SDEfase 2 SDEfase 3 € 30 000

SDEfase 4 SDEfase 5 SDEfase 6

€ 20 000

€ 10 000

€0 1

2

3

4

5

6

7

8

9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 Jaar na installatie


Einde

■

Bespreking, vragen, discussie


of verbouw

Recommend Documents