Naar een Sportieve Metropool Ruimtelijke borging van sportieve beweging in Amsterdam
Het advies ‘Naar een Sportieve Metropool’ is op 5 juni 2009 verzonden aan Wethouder Sport, mevrouw drs. C.G. Gehrels en Wethouder Ruimtelijke Ordening, de heer M. van Poelgeest.
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
Inhoudsopgave 1. Aanleiding en vraagstelling
4
- Ruimtelijke toekomstplannen
4
- Sociale beleidsplannen
4
- Sportplan en ruimte voor sport
4
2. Sport als noodzaak en als kans voor Amsterdam - Sportief bewegen als noodzaak
7
- Sportief bewegen als kans
7
3. Laboratorium IJburg
12
Contactgegevens
15
Colofon: Vanaf 1952 is de Sportraad Amsterdam een onafhankelijk adviesorgaan van de Gemeente Amsterdam. De Sportraad adviseert de gemeenteraad, het gemeentebestuur, de stadsdeelbesturen en stadsdeelraden van Amsterdam. Het hoofddoel van de Sportraad Amsterdam is het bevorderen van sport en bewegen van Amsterdammers: ‘Alle Amsterdammers een levenlang actief’. Goed sportbeleid, doet goed sporten en bevordert het algemene welzijn en de leefbaarheid van een stedelijke omgeving. Daarom adviseert de Sportraad zowel gevraagd als ongevraagd over het totale sportbeleid in Amsterdam. De Sportraad vindt zijn denktankfunctie belangrijk. Om deze functie optimaal te kunnen uitoefenen streeft de Sportraad ernaar alle voor de sport en sportbeleid relevante sectoren in haar personele samenstelling vertegenwoordigd te hebben
2
6
3
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
1.
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
Aanleiding en vraagstelling
Ruimtelijke toekomstplannen Amsterdam is bezig met de structuurvisie 2040.
plezier, maar ook een belangrijk vehikel voor
toekomst voldoende ruimte voor sporten en
Centraal staat de ontwikkeling tot metropool
gezondheid, sociale cohesie en economische
bewegen in Amsterdam veilig gesteld worden?
met Amsterdam als kernstad. IJburg is de laatste
groei. Voor meer sporters en meer bewegen is
Deze vraagstelling heeft betrekking op de breed-
uitbreidingslocatie van Amsterdam. De stad heeft
echter ook ruimte nodig. Zolang een ruimtelijke
tesport en zal in dit advies in twee gedeelten aan
als ambitie om de woningvoorraad tot 2040 met
vertaalslag ontbreekt, komen belangrijke sociale
de orde komen. Ten eerste op het niveau van de
70.000 woningen uit te breiden. De stad moet
functies als sporten en bewegen in een verder
hele stad Amsterdam. Ten tweede toegespitst
verdichten. Op hetzelfde aantal vierkante meters
dichtgroeiende stad in de verdrukking.
op de wijk IJburg.
moeten meer bewoners gehuisvest worden, meer
Sportplan en ruimte voor sport
voorzieningen een plaats krijgen en meer activiteiten plaatsvinden. Tegelijkertijd moet het karakter van Amsterdam als gastvrij, duurzaam, recreatief,
Door ‘ruimte en infrastructuur’ op te nemen als
ondernemend, dienstbaar en bereikbaar versterkt
één van de vijf sterpunten doet het Sportplan
worden. Voorwaar geen eenvoudige opgave. De
recht aan het belang van deze beleidsterreinen
oplossing ligt – aldus de notitie – in het optimali-
voor de realisatie van de doelstellingen. Te-
seren van ruimtegebruik: multifunctioneel, meer-
gelijkertijd ontbreekt een gedegen ruimtelijke
voudig en flexibel gebruik van voorzieningen.1
onderbouwing van de hoofddoelstelling - meer
Sport en beweging worden ingepast in bredere
sporten en bewegen. Dit is door de Sportraad
– deels nog te ontwikkelen – concepten. Mono-
eerder al als zorgelijk aangemerkt.2 Daarnaast
functionele sportvoorzieningen hebben geen
is aan andere in het Sportplan aangekondigde
prioriteit. Bestaande sportparken moeten worden
ruimtelijke relevante acties nog geen gevolg
geoptimaliseerd en ruimte bieden voor recreatief
gegeven. Het huidige accommodatieplan (2006)
medegebruik.
is nog niet geactualiseerd en met de instelling van een stimuleringsfonds voor de sportieve
Sociale beleidsplannen
inrichting van de openbare ruimte is geen begin gemaakt. Ook de doelstelling meer bewegen in
Binnen deze ruimtelijke toekomstvisie hecht het
en rond scholen heeft nog geen adequaat ruim-
stadsbestuur veel waarde aan de sociale ontwik-
telijk eisenpakket opgeleverd.
keling van Amsterdam. Zowel het programmaakkoord “Kinderen Eerst” als het “Sportplan
De Sportraad constateert dat Amsterdam bezig
2009-2012” onderstreept deze ambitie. Zo moet
is met een opdracht tot verdere verdichting,
in het Amsterdam van de toekomst meer, en
waarbij de mogelijkheden voor sporten en be-
door meer mensen dan nu het geval is, gesport
wegen onvoldoende zijn veilig gesteld. Daarom
worden. Kinderen zijn daarbij een belangrijke
komt de Sportraad nu met een vervolgadvies dat
doelgroep. Sport is niet alleen een bron van
als vraagstelling heeft: hoe kan nu en in de
1 2
Vertrekpuntennotitie, 2008 Advies Sportraad dd. 28 maart 2008
4
5
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
2.
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
Sport als noodzaak en als kans voor Amsterdam
In Amsterdam is er gelukkig een algemeen besef
dientengevolge een onvolledig beeld van de
kinderen kunnen spelen en bewoners kunnen
dat sporten en bewegen belangrijk is. De inten-
daadwerkelijke tekorten.
sporten. Als daar geen antwoord op komt, kun-
ties van het sportplan zijn door de gemeente-
Sportief bewegen als kans
nen wijken gemakkelijk in een negatieve spiraal
In het verlengde van het Sportplan en de dis-
raad breed onderschreven. Maar in het sportplan
Het sportaccommodatieplan (2006) is in dit op-
terechtkomen van overlast en vandalisme. Het
cussies binnen de gemeente ziet de Sportraad
worden slechts zachte eisen gesteld als het gaat
zicht illustratief. Het schetst slechts een globaal
herstructureren van bestaande wijken heeft ons
kansen voor het integreren van sportief bewe-
om de benodigde vierkante meters. De doelstel-
beeld, waarbij kwaliteit, locatie en bereikbaar-
geleerd dat het simpel opknappen van woningen
gen in nieuw te ontwikkelen vrijetijdsmilieus. De
ling om meer mensen aan het sporten te krijgen
heid van de sportvoorzieningen niet zijn meege-
niet voldoende is om een ‘prachtwijk’ te worden.
vormgeving van vrijetijdsmilieus staat nog in de
kan echter zonder een adequate ruimtelijke
nomen. Dat leidt er toe dat op het niveau van de
Kortom: sociale doelstelling rond sporten en be-
kinderschoenen maar biedt daardoor kansen om
vertaling niet gerealiseerd worden.
stad Amsterdam nauwelijks tekorten worden ge-
wegen hebben een ruimtelijke vertaling nodig.
sociaal en ruimtelijk beleid gezamenlijk te laten
Bewegingsarmoede van kinderen kan niet wor-
signaleerd waar die lokaal wel degelijk aanwezig
De urgentie hiervan is groot.
optrekken. De inrichting van een sportieve open-
den bestreden zonder de benodigde ruimte te
zijn. Bovendien wordt geen aandacht besteed
reserveren om buiten te spelen, te sporten en
aan de gevolgen van andere recente beleids-
zich zelfstandig te verplaatsen.
ontwikkelingen. Zo neemt de behoefte aan
bare ruimte kan hieronder geschaard worden.
Sportief bewegen als noodzaak Dit alles leidt tot de volgende aanbevelingen:
sportaccommodaties door de herinvoering van
Het ontwikkelen van eigentijdse normen voor
Vierkante meters voor sport zijn nu geen kei-
bewegingsonderwijs in het mbo toe en groeit de
sport en bewegen is noodzakelijk. De Sportraad
signaal noodzakelijk dat pleit voor het
harde voorwaarden in de planontwikkeling.
vraag naar ‘schoolsport’ door de brede school.
acht het van belang dat dit uitgangspunt politiek
vroegtijdig en structureel betrekken van
Tegelijkertijd zien we dat de stad steeds voller
De gebruikte normen laten een gedateerd beeld
onderschreven wordt. Harde normen voor het
de sector sport bij de verdere ontwik-
bebouwd gaat worden. Nu al zijn tal van school-
zien van de bestaande ruimtelijke behoeften
reserveren van sportieve- en bewegingsruimte
keling van de structuurvisie ruimtelijke
pleinen bebouwd met opvangvoorzieningen,
voor sport en bewegen en zijn niet toepasbaar
zijn hierbij essentieel. Ook gezien de ruimtelijke
ontwikkeling.
zijn trapveldjes opgeofferd voor bouwlocaties en
op ongebonden sporten. Daar komt bij dat waar
ambitie van het Olympisch Plan 2028. Bovendien
ondergaan sportvelden een functieverandering
in de sociale sector (o.a. in het sportplan) ge-
moeten er naast normen voor bestaande sporten
de ruimtelijke vertaling van de sportieve
of worden niet aangelegd. Vrijwel alle stadsdelen
werkt wordt met doelgroepen (van allochtone
ook normen komen voor sportieve ruimten in en
doelstellingen uit het Sportplan alsnog
vrouwen tot peuters en bejaarden) dat in de
bij scholen en opvangfaciliteiten. Deze normen
gestalte krijgt.
ruimtelijke ordeningspraktijk minder gebruikelijk
behelzen niet alleen vierkante meters, maar
kampen met tekorten aan velden en zaalruimten,
is. In ruimtelijke plannen wordt in algemene zin
ook kwaliteitskenmerken waaronder de locatie
eerdere advies over de noodzakelijke
ongeschikte accommodaties en een gebrek aan
gesproken over bewoners, als er al een sociale
en bereikbaarheid. In het licht van de opdracht
actualisatie van het sportaccommodatie-
kwaliteit van de bestaande sportinfrastructuur.
paragraaf is opgenomen. Dit alles bemoeilijkt
tot verdichting zijn integratie van functies, zoals
plan. Naast de behoefte aan sportvelden
Ter illustratie van deze problematiek heeft de
niet alleen de communicatie tussen de sociale
sportvoorzieningen en kinderopvang, en vormen
en indooraccommodaties dient ook de
Sportraad een Quickscan (bijlage) uitgevoerd
en de ruimtelijke sector, het heeft ook tot gevolg
van medegebruik van sportvoorzieningen door
behoefte aan buitenruimten bij scholen
onder de stadsdelen. De uitkomsten zijn echter,
dat specifieke behoeften van doelgroepen geen
andere dan de traditionele sportverenigingen
en opvangvoorzieningen en de eventuele
net als bij recente vergelijkbare onderzoeken,
ruimtelijke vertaling krijgen.
gewenst.
behoefte van ongebonden sporten in
volledig gebaseerd op ambtelijk of door de bon-
Ondertussen blijkt steeds weer dat voor het reali-
kaart gebracht te worden. Het geactuali-
den geregistreerde tekorten. Deze achterhaalde
seren van een leefbare stad het stapelen van ste-
seerde accommodatieplan omvat behal-
meetsystematiek registreert de problematiek
nen niet genoeg is. Nieuwe wijken worden kort
ve vierkante meter normen ook locatie-
vanuit een eenzijdig perspectief en schetst
na oplevering geconfronteerd met de vraag waar
eisen en andere kwaliteitskenmerken.
6
a.
b.
c.
7
De Sportraad vindt een krachtig politiek
De Sportraad acht het van belang dat
Daarbij houdt de Sportraad vast aan het
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
d.
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
De Sportraad is van oordeel dat het geactualiseerde sportaccommodatieplan niet alleen mag bestaan uit een tabellenrapport van overschotten en tekorten, maar ook voorzien dient te worden van een uitgeschreven advies en onderbouwing van de implicaties van de overschotten en tekorten voor het gemeentelijk sportaccommodatiebeleid.
e.
De Sportraad deelt de ambitie van het Sportplan om de sport in het midden van het beleid te plaatsen en te verbinden met andere beleidsvelden en vraagt in het verlengde hiervan om het opstarten van een interdisciplinaire denktank over vernieuwing in de sport.
8
9
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
‘Kaart: Dienst Ruimtelijke Ontwikkeling Amsterdam’
10
11
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
3.
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
Laboratorium IJburg
IJburg kent een ernstig tekort aan sportvoor-
bebouwde wijk waar de druk op de schaarse
sporters en tussen sporters onderling. De
sport onmiddellijk wordt betrokken bij
zieningen Op dit moment wonen ruim 13.000
openbare ruimte groot is. Speelplekken en trap-
Sportraad adviseert de instelling van een
de verdere uitwerking van het bestem-
mensen op IJburg, onder wie voor Amsterdamse
veldjes zijn schaars, tijdelijk, ongelukkig gesitu-
werkgroep van stakeholders die samen
mingsplan. Ten tweede moet bij het
begrippen heel veel kinderen. De eerste fase
eerd (overlast op binnenterreinen) en van een
met stadsdeel Zeeburg een planmatige
ontwerpen van de openbare ruimte in
van IJburg staat volop in de steigers; de tweede
te geringe omvang. Van een geslaagde spor-
her-inrichting van het Theo van Gogh-
de tweede fase een sportieve inrich-
fase is in ontwikkeling, maar zal veel later gereali-
tieve inrichting van de openbare ruimte is geen
park bewerkstelligen waarbij sportief en
ting centraal staan. Met dit laatste is in
seerd worden dan aanvankelijk gepland. Volgens
sprake.
recreatief gebruik naast elkaar geaccom-
Amsterdam nog weinig ervaring opge-
modeerd wordt.
daan. De Sportraad wil de tweede fase
De Sportraad dringt aan op het versneld
van IJburg als laboratorium gebruiken
IJburg gebeurt, is grotendeels te danken aan de
aanleggen van de sportvelden. Een situ-
voor een pilot die de inrichting van een
3
het Sportaccommodatieplan 2006 is voor IJburg Wat er op dit moment aan sport en bewegen op
vereist:
b.
•
9 kunstgrasvelden
inzet van groepen bewoners. Hoewel accommo-
atie van verenigingen zonder accommo-
sportieve openbare ruimte tot doel heeft.
•
3 hockey velden
daties ontbreken, zijn er een voetbalvereniging,
daties kan niet langer voortduren. Daarbij
Mogelijkheden van financiering van deze
•
22 tennisbanen plus hal
een hockeyvereniging, een basketbalvereniging
adviseert de Sportraad de gemeente om
pilot liggen er onder andere in het fonds
•
1 korfbalveld
en een tennisvereniging opgericht. Er wordt
kaderafspraken te (doen) ontwikkelen
Sportieve Inrichting van de Openbare
•
2 sporthallen en een sportzaal
inmiddels met veel improvisatietalent gesport
voor (recreatief) medegebruik van sport-
Ruimte.
in het Theo van Goghpark en het Diemerpark.
accommodaties door nieuwe groepen
Omkleedaccommodaties en andere faciliteiten
zoals, scholen, wijkbewoners en kinder-
De Sportraad hoopt met deze voorstellen een
Om allerlei redenen is tot nu toe slechts één
ontbreken. Momenteel geldt de regel: wie het
opvang.
constructieve bijdrage te hebben geleverd aan
tijdelijke sporthal uit bovenstaand rijtje gerea-
eerst komt, wie het eerst maalt. Dat zal in de
In een waterrijke wijk is het beslist nood-
de vormgeving van de sportieve metropool Am-
liseerd. Bovendien zijn de geplande sportvoor-
huidige setting en in zomerse tijden moeilijk te
zakelijk dat kinderen leren zwemmen.
sterdam. Wij gaan graag met u in gesprek over
zieningen voor de tweede fase ontoereikend om
handhaven zijn als naast pupillen en trainers ook
Daarom dringt de Sportraad aan op het
de verdere uitwerking van onze adviezen.
aan bovenstaande eisen te kunnen voldoen, laat
andere bewoners in het park willen verblijven. De
versneld toestaan van een tijdelijk zwem-
staan om de bestaande tekorten in IJburg en an-
ruimtelijke inrichting van het park is niet geëqui-
voorziening. Zwemaccommodatie is een
dere stadsdelen te compenseren. De summiere
peerd voor het huidige gebruik. Te veel wordt op
must, zeker als we in ogenschouw nemen
Hoogachtend,
aandacht die ten slotte in het bestemmingsplan
basis van ad-hoc ingrijpen een noodvoorziening
dat bestaande accommodaties in omrin-
Sportraad Amsterdam
tweede fase aan sport wordt besteed biedt in dit
gerealiseerd.
gende buurten ook met wachtlijsten kam-
•
4
1 overdekt zwembad
c.
steeds groeit.
De Sportraad maakt zich ernstig zorgen over de De Sportraad constateert dat op IJburg een
sportieve leefbaarheid van IJburg en doet de
generatie kinderen opgroeit die hier niet kunnen
volgende aanbevelingen:
d.
IJburg is het van belang dat de sportieve achterstand uit de eerste fase wordt
zwemles kunnen volgen. De motorische ontwik-
ingelopen. Dat vraagt om actie op twee De huidige druk op het Theo van Gogh
fronten. Ten eerste moet in de tweede
Basisscholen zijn niet of nog niet uitgerust met
park is groot. Conflicterende aanspraken
fase voorrang worden gegeven aan de
gymlokalen en schoolpleinen zijn krap bemeten
op de groene ruimte leiden gemakkelijk
verwezenlijking van sportvoorzieningen.
of afwezig. IJburg wordt een steeds dichter
tot botsingen tussen bewoners en
Het is hiervoor essentieel dat de sector
a.
keling van kinderen wordt weinig gestimuleerd.
4
Voorzitter
Bij de planning van de tweede fase voor
voetballen (competitie), tennissen of simpelweg
3
R.D. Geerlings
pen en de kinderpopulatie op IJburg nog
opzicht weinig reden tot optimisme.
27% van de inwoners van IJburg is jonger dan 10 jaar. (DRO: PlanAmsterdam 2, maart 2009, 17) Sportaccommodatieplan 2006, p. 40 12
13
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
NAAR EEN SPORTIEVE METROPOOL
Contactgegevens Sportraad Amsterdam Postadres: Postbus 1530 1000BM Amsterdam Tel: 020 – 251 8586 Fax: 020 - 251-8580 Email:
[email protected] Website: www.sportraadamsterdam.nl Bezoekadres: Weesperstraat 101 1018VN Amsterdam Ledenlijst Sportraad Amsterdam: dhr. mr. drs. R.D. (Robert) Geerlings (voorzitter) dhr. drs. A.S.M. (Arnoud) Sterk (vice-voorzitter) mw. dr. ir. C.J.M. (Lia) Karsten mw. mr. M.D. (Maddie) Wisman dhr. J.P.A. (Peter) Jansen dhr. M. (Mounir) Dadi dhr. drs. Th.M.J.L. (Theo) van Uden mw. S.M. (Monica) Visser Bureau Sportraad Amsterdam: dhr. drs. J.O.R. (Julius) Egan (Secretaris) dhr. drs. G.J. (Gertjan) Dol (Beleidsmedewerker)
14
15