ŠKOLNÍ VZDĚLÁVACÍ PROGRAM 1. Identifikační údaje Název ŠVP Školní vzdělávací program pro základní vzdělávání „Výchovami k výchově a vzdělání“ Údaje o škole Základní škola a Mateřská škola generála Františka Fajtla DFC Rychnovská 350 199 00 Praha – Letňany Ředitel školy: Mgr. Eva Duchková Kontakty: 228 808 811
[email protected] www.zsfajtla.cz IČ: 60446005 RED IZO: 600040623 IZO: 102301786 Zřizovatel MÚ Praha - Letňany Bechyňská 639 199 00 Praha - Letňany tel. 284 028 111
Platnost dokumentu od Datum: 1. 9. 2016
Podpis ředitele: Razítko školy:
Projednáno v pedagogické radě dne 25. 8. 2016 Schváleno školskou radou dne 29. 8. 2016 Přílohy ŠVP: Vzdělávací standardy Čj, M, Aj.
1
2. Charakteristika školy Velikost a prostorové uspořádání ZŠ Základní škola a Mateřská škola generála Františka Fajtla DFC je příspěvkovou organizací, jež vykonává činnost těchto škol a školských zařízení: mateřská škola, základní škola a školní družina. Kapacita základní školy je 620 žáků. Kapacita mateřské školy je 115 dětí, které jsou rozděleny do 5 tříd zahrnujících všechny tři ročníky. Školní družina má kapacitu 230 žáků. Škola má k dispozici 2 budovy, které splňují požadavky výuky – budovu I. stupně (ulice Rychnovská), kde je umístěna také mateřská škola a školní družina, budovu II. stupně (ulice Třinecká) se školní kuchyní a školní jídelnou (jiná příspěvková organizace) . Škola má k dispozici učebny na výuku výpočetní techniky, přírodovědných předmětů, hudební a výtvarné výchovy a cvičnou kuchyňku. Pro přípravnou práci a uložení pomůcek jsou vyučujícím k dispozici kabinety. Na výuku TV škola využívá nedalekou tělocvičnu v ulici Třinecká. Přístup do školy není bezbariérový. Integrace tělesně postižených žáků by byla možná jen po potřebných stavebních úpravách. Materiální vybavení školy Škola je vybavena učebnicemi, které jsou průběžně dle potřeby doplňovány a obměňovány. K dispozici je školní knihovna. Při výuce je využíván výukový software. Na odborné učebny navazují kabinety se sbírkami učebních pomůcek. Technické vybavení školy Počítače jsou ve všech prostorách školy propojeny v síti. ICT je využívána pro výuku, organizační a administrativní potřeby , prezentaci školy a komunikaci s rodiči. Pedagogický sbor Při přijímání nových pedagogických pracovníků jsou upřednostňováni pedagogové s odbornou a pedagogickou způsobilostí. Věkové složení pedagogického sboru je vyrovnané, jsou zde zastoupeni jak mladí, tak i pedagogové středního a staršího věku. Škola dává přednost pedagogům, kteří jsou ochotni se dále celoživotně vzdělávat a podílet se na doplňkových aktivitách školy. Na škole pracují též vychovatelky, speciální pedagogové a logopedka. Vedení školy má za cíl vytvořit z pedagogického sboru spolupracující tým. Dlouhodobé projekty Škola je zaměřena na estetickou výchovu – hudební a výtvarnou. Na škole působí školní orchestr „Hra je to“, který reprezentuje naši školu na mnoha koncertech v České republice i v zahraničí. Práce orchestru a hudebních tříd navazuje na tradici Orffovské školy. Škola pořádá pravidelné koncerty školního orchestru, vystoupení se konají i při slavnostních příležitostech naší školy. Výtvarná výchova je vedena odborníky, kteří prezentují práce našich žáků na mnoha výstavách. Navázali jsme kontakt s Mezinárodní agenturou vysokoškolských studentů AIESEC – projekt Edison.
2
Škola pravidelně pořádá: - výjezdy žáků do zahraničí - projektové dny - lyžařský výcvik - školy v přírodě - plavecký kurz Škola se účastní : - vědomostních , sportovních soutěží a olympiád - preventivních programů ( spolupráce s Policií ČR , a.j.) - výchovných a kulturních akcí - dopravní výchovy Škola se snaží projekty rozšiřovat, obměňovat a přizpůsobovat podle nabídky spolupracujících organizací a podle zájmu a potřeb žáků a pedagogů. Spolupráce se zákonnými zástupci žáků a dalšími sociálními partnery Spolupráce se zákonnými zástupci žáků probíhá zejména prostřednictvím Sdružení rodičů a přátel školy (SRPŠ Rychnovská). Ve výboru SRPŠ pracuje zástupce z každé třídy. Zákonní zástupci jsou průběžně informováni o výsledcích vzdělávání pomocí žákovských knížek, třídních schůzek a konzultačních hodin. Na webových stránkách školy jsou vyvěšeny informace týkající se organizace výuky, učebního plánu a provozu školy. Na stránkách škola také prezentuje své aktivity a úspěchy svých žáků. Jako fakultní škola spolupracujeme zejména s Pedagogickou fakultou UK (pedagogická praxe studentů). Poradenskou, diagnostickou a metodickou službu zajišťuje rodičům a žákům Školní poradenská služba ve složení – výchovný poradce, metodik prevence, speciální pedagog. Škola spolupracuje s Pedagogicko-psychologickou poradnou pro Prahu 3 a 9 (diagnostická práce, metodická pomoc), se sociálním odborem ÚMČ, Policií ČR a případně dalšími potřebnými institucemi. Spolupracujeme se zřizovatelem (MÚ Praha – Letňany), s orgány péče o děti, s pracovníky sociální odboru, Hasiči, ČČK, Svazem letců a dalšími organizacemi (ekocentra, muzea, apod.) Umístění školy Letňany bývaly převážně dělnickou čtvrtí. Škola vznikla jako součást výstavby ve 30. letech 20. století pro děti zaměstnanců moderní letecké továrny a rozrůstajícího se letiště (stará budova v Rychnovské ulici a přístavba z 60. let, kdy vzniklo na okraji staré zástavby sídliště pro pracovníky letňanských podniků). Naši školu navštěvují i děti z okolních obcí i z ostatních pražských čtvrtí. Dopravní spojení je dobré.
3
3. Charakteristika ŠVP Zaměření školy Základní škola a Mateřská škola generála Františka Fajtla DFC je vzdělávací vnitřně diferencovaná škola, která plní funkci poskytování předškolního a základního vzdělání v oboru 79-01-C/01 Základní škola. V rámci školního vzdělávacího programu se škola zaměřuje na estetickou výchovu – hudební a výtvarnou. Tomu je přizpůsoben i učební plán. V rámci školního roku jsou zařazeny rozmanité formy výuky – včetně výuky projektové a četné tematické akce. Škola má fungující školní družinu pro děti od přípravné třídy do IV. ročníku. Snažíme se žáky oslovit zajímavým programem ve školní družině a nabídkou kroužků. Výchovné a vzdělávací strategie. Kompetence k učení: Žáky motivujeme k tomu, aby se učili pro sebe a pokud možno samostatně přistupovali k procesu učení, vyhledávali zdroje informací, dokázali rozeznat podstatné od nepodstatného a vyvozovat logické závěry. K tomu je nutné čtení s porozuměním a rozvíjení schopnosti reprodukovat text. Nepodceňujeme však ani pamětní učení. Žáci zpracovávají samostatné práce na zadaná témata a řeší projektové úkoly. Své práce prezentují. Kompetence k řešení problémů: Vedeme děti k tomu, aby problémy byly řešeny. Tedy problém jako výzva, nikoli jako překážka. Samozřejmě úroveň obtížnosti úkolů musí odpovídat věku i nadání žáků. Preferujeme předkládání problémů z praktického života, tak abychom zajistili názornost a motivaci. Žáci se účastní různých soutěží a olympiád. Prioritou je tvořivé řešení problémů, hledání různých cest k jednomu cíli včetně schopnosti své vlastní řešení obhájit. Kompetence komunikativní: Rozvoj komunikativních dovedností považujeme za základ úspěšnosti v životě, a to jak profesionálním, tak soukromém. Dbáme na to, aby žáci dokázali správně a srozumitelně formulovat své myšlenky a postoje, a to jak ústní, tak písemnou formou. Důležitý je jak obsah a logická struktura, tak forma sdělení, včetně složky neverbální. Učíme děti nejen formulovat a prezentovat své názory, ale i umění naslouchat a respektovat názory druhých. Děti se učí pracovat se všemi nástroji umožňujícími předávání informací (práce s tělem, s hlasem, výtvarnými prostředky, písmem, informační technologie, Internet, masmédia apod.). Kompetence sociální a personální: Základem rozvíjení této kompetence je přístup k žákům jako individualitám, pěstování zdravého sebevědomí, tak aby si žák uvědomil své silné stránky a uměl je využít a rozvíjet ku prospěchu svému i svého okolí. Druhou stránkou téhož je umění spolupráce a soužití s druhými lidmi, a to jak v pracovním kolektivu, tak v rodině a neformálních skupinách. Důležité je naučit se sladit své osobní cíle s cíli skupiny, umět prosadit odpovídající formou své názory, ale zároveň být tolerantní a otevřený k názorům druhých. Vedeme děti k odpovědnosti za sebe i za druhé. Kompetence občanské: Připravujeme žáky na život v občanské společnosti, vedeme je k principu demokracie, uznávání pravidel a řádů, k zodpovědnosti ve volbě. Žáci se učí svá vlastní pravidla vytvářet a následně respektovat a zároveň si uvědomovat důsledek jejich neplnění. Důležité je, aby si žáci uvědomili nutnost a důležitost pravidel soužití ve společnosti (počínaje školní třídou a rodinou až po stát a svět). Do této oblasti patří i environmentální výchova. Vedeme děti k odpovědnosti k prostředí, ve kterém žijí, a k uvědomování si souvislostí. Kompetence pracovní: Žáci se během školní docházky seznamují s nejrůznějšími pracovními činnostmi. Učí se nepohrdat fyzickou prací, ověřují si své možnosti a nadání. Poznatky o sobě konfrontují s požadavky jednotlivých profesí a profesních skupin, vedeme je k realistickému hodnocení sama sebe. Téma volby povolání a seznámení se se světem práce je zařazeno jako samostatný předmět v VIII. a IX. ročníku a prolíná i ostatními předměty. 4
Zabezpečení vzdělávání žáků se speciálními vzdělávacími potřebami Žáky u kterých se projevují příznaky některé z vývojových poruch učení , posílá výchovný poradce se souhlasem rodičů na vyšetření do pedagogicko-psychologické poradny. Na základě doporučení školského poradenského zařízení sestavuje třídní učitel nebo učitel konkrétního vyučovacího předmětu za pomoci výchovného poradce plán pedagogické podpory žáka(PLPP). PLPP má písemnou podobu. Před jeho zpracováním probíhají rozhovory s jednotlivými vyučujícími, s cílem stanovení např. metod práce se žákem, způsobů kontroly osvojení znalostí a dovedností. Výchovný poradce stanoví termín přípravy PLPP a organizuje společné schůzky s rodiči, pedagogy, vedením školy a žákem samotným. IVP obsahuje závěry a doporučení z vyšetření v PPP, pomůcky, které se budou při nápravě používat, metody práce, způsob hodnocení a spolupráce s rodiči. IVP může být v průběhu roku upravován podle potřeb žáka. Učitelé pracující s těmito dětmi uplatňují toleranci v hodnocení podle Metodického pokynu MŠMT č.j. 23472/91-21. V případě podpůrného opatření ( spočívajícího v úpravě očekávaných výstupů) pro žáky s LMP od třetího stupně podpory, bude pro tvorbu IVP využívána minimální doporučená úroveň pro úpravy očekávaných výstupů v rámci podpůrných opatření stanovená v RVP ZV. Úkolem učitele je připravit spolužáky na přítomnost žáka se speciálními vzdělávacími potřebami a stanovit přesná pravidla chování a způsobu komunikace ve třídě i mimo vyučování. Při tvorbě IVP bude využíváno metodické podpory školního poradenského pracoviště a metodická podpora na Metodickém portále RVP.CZ. Zabezpečení vzdělávání žáků nadaných a mimořádně nadaných Na základě doporučení školského poradenského zařízení sestavuje třídní učitel ve spolupráci se školským poradenským zařízením, výchovným poradcem a učiteli vyučovacích předmětů, ve kterých projevuje žák mimořádné nadání, individuální vzdělávací plán žáka(IVP). IVP nadaného žáka má písemnou podobu a při jeho sestavování spolupracuje třídní učitel s rodiči nadaného žáka, výchovným poradcem. Při sestavování IVP vycházíme z obsahu IVP stanoveného v §28 vyhlášky č. 27/2016 Sb. .. Součástí IVP je termín vyhodnocení naplňování IVP. IVP může být doplňován a upravován v průběhu školního roku. Výchovný poradce seznámí s IVP zákonného zástupce žáka. IVP může být prováděn pouze s písemným informovaným souhlasem zákonného zástupce žáka . Začlenění průřezových témat Průřezová témata jsou realizována v rámci jednotlivých vyučovacích předmětů tak, aby každé z témat bylo obsaženo alespoň v jenom předmětu a alespoň v jenom ročníku na každém stupni. Konkrétní zařazení průřezových témat je uvedeno u jednotlivých vyučovacích předmětů.
5
Přehled průřezových témat: Průřezová témata: osobnostní a sociální výchova
OSV
Tematické okruhy 1 2 3 4 5 6
Rozvoj schopností poznávání Sebepoznání a sebepojetí Seberegulace a sebeorganizace Psychohygiena Kreativita Poznávání lidí
Předmět všechny všechny všechny Prv, VZ, Ov všechny Prv, VZ, Ov, Čj, Aj Prv, Vz, Čj, všechny všechny všechny
Mezilidské vztahy Kooperace a kompetice Komunikace Řešení problémů a rozhodovací dovednosti 11 Hodnoty, postoje, praktická etika Prv, VZ, Ov, Čj, Pč Environmentální EV 1 Ekosystémy Prv, Př, P, Z, výchova 2 Lidské aktivity a problém ŽP Prv, Př, P, Z, F, Ch 3 Základní podmínky života Prv, Př, P, Z, F, Ch, D 4 Vztah člověka k prostředí Prv, Př, P, Z, F, Ch, Čj, Aj, D Multikulturní výchova MKV 1 Kulturní diference Čj, Aj, Nj, Prv, Vl, Ov, Hv, Vv 2 Lidské vztahy Prv, Ov, VZ, Čj 3 Etnický původ Prv, Ov, VZ, Čj, Aj, D 4 Multikulturalita Čj, Aj, Nj, D, Ov, Prv 5 Princip sociálního smíru a Ov, D, Čj solidarity Výchova VDO 1 Občanská společnost a škola všechny demokratického občana 2 Občan, občanská společnost a všechny stát 3 Formy participace občanů v Ov politickém životě 7 8 9 10
Výchova k myšlení v evropských a globálních souvislostech Mediální výchova
Ročník všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny všechny 7,8,9 všechny všechny 6,9
4
Principy demokracie jako formy vlády a způsobu rozhodování
všechny
EGS
1 2 3
Evropa a svět nás zajímá Objevujeme Evropu a svět Jsme Evropané
Ov, D, Z, Aj, Nj, všechny Čj
MV
1
Kritické čtení a vnímání mediálních sdělení Interpretace vztahu mediálních sdělení a reality Stavba mediálních sdělení Vnímání autora mediálních sdělení Fungování a vliv médií ve společnosti
všechny
2 3 4 5
6
všechny
všechny
4. Učební plán
Matematika a její aplikace Inform. a komun. technologie
II. st.
35
15
9
12
-
6
20
15
Český jazyk a literatura Anglický jazyk Německý jazyk Matematika Počítače
1 1
Informatika Prvouka
Člověk a jeho svět
12
-
Vlastivěda Přírodověda Dějepis
Člověk a společnost
-
11
Občanská výchova Finanční gramotnost Fyzika Chemie
Člověk a příroda
-
21
Přírodopis Zeměpis
Umění a kultura
Člověk a zdraví Člověk a svět práce Volitelné předměty Týdenní čas. dotace
12
10
5
10
10
3
Hudební výchova Výtvarná výchova Tělesná výchova Výchova ke zdraví Pracovní činnosti Povinně volitelné př.
minimální Závazná čas. dot.
118
122
maximální
Časová dotace v ročníku 6.
7.
8.
9.
II. st.
Disp. hod.
Jazyk a jazyková komunikace
I. st.
Samostatné předměty
Disp. hod.
Vzdělávací oblast
Minimální časová dotace
1.
2.
3.
4.
5.
I. st.
9
8
8
7
7
39
4
5
4
4
5
18
3
-
1
3
3
3
10
1
3
3
3
3
12
-
-
-
-
-
-
0
-
-
2
2
2
6
-
4
5
5
5
5
24
4
4
4
5
5
18
3
-
-
-
1
1
2
1
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
-
1
-
-
-
1
-
2
2
2
-
-
6
-
-
-
-
0
-
-
-
2
2
4
-
-
-
-
0
-
-
-
1
2
3
-
-
-
-
0
-
-
-
-
-
0
2
2
2
2
8
-
-
-
-
-
0
-
1
1
1
3
-
-
-
-
-
0
1
-
-
-
1
-
-
-
-
-
0
2
1
2
2
7
-
-
-
-
-
0
-
-
2
2
4
1
-
-
-
-
-
0
2
2
2
1
7
-
-
-
-
-
0
2
2
1
2
7
2/1 * 1/2 *
2/1 * ½ *
1
1
1
1
2
2
2
2
8
1
1
-
-
2
2
2
2
2
2
3
10
1
4
-
2/1 2/1 2/1 2/1 2/1 10/ * * * * * 5* ½ ½ ½ ½ ½ 5/ * * * * * 10*
-
6/4 * 4/6 *
-
-
-
-
-
-
-
-
0
1
1
1
1
1
5
-
1
1
1
1
4
1
-
-
-
-
-
0
-
-
2
2
2
6
6
21
22
24
25
26 118 14
29
30
31
32 122 18
18
18
22
22
22
28
28
30
30
22
22
26
26
26
30
30
32
32
7
Hudební zaměření třídy – 2 hodiny Hv, 1 hodina Vv, výtvarné zaměření třídy – 2 hodiny Vv, 1 hodina Hv
Nabídka povinně volitelných předmětů se může měnit podle zájmu žáků a organizačních možností školy. Seznam povinně volitelných předmětů : - Cvičení z českého jazyka a matematiky - Konverzace v anglickém jazyce - Ruský jazyk - Zeměpisně-dějepisný seminář - Technický seminář - Orchestr a orchestrální hra - Základy administrativy
8
9
5. Učební osnovy 5.1. Český jazyk Charakteristika předmětu: Časové vymezení předmětu: Časová dotace je uvedena v učebním plánu. Oproti závazné časové dotaci jsme český jazyk posílili, a to na obou stupních. Uvedené vyučovací hodiny jsou rozděleny na jednotlivé oblasti jazykové výchovy. V prvních třech ročnících je součástí jazykové výchovy i výuka psaní. Na druhém stupni jsou hodiny z poloviny zaměřeny na jazykové vyučování, další dvě hodiny jsou věnovány literární výchově a slohu. V ročnících, kde je český jazyk dotován 5 hodinami, je navýšená hodina věnována především mluvnici. Jednotlivé složky jazykového vyučování se prolínají, takže rozdělení hodin není striktní. Dramatická výchova a rozvoj komunikace je začleněn podle vhodnosti témat průběžně. Obsahové a organizační vymezení předmětu: Při tvorbě osnov vyuč. předmětu český jazyk vycházíme z toho, že národní jazyk a jazyková komunikace zaujímá stěžejní postavení ve vyučovacím procesu. Je základem všeobecné kulturnosti a vyspělosti člověka. Žák základní školy získává všechny ostatní znalosti, vědomosti a většinu dovedností právě prostřednictvím českého jazyka a pomocí tohoto jazyka své znalosti prezentuje, dále rozvíjí, zpracovává, případně předává dál. Správné pochopení a zvládnutí jazyka vede k rozvoji přesného logického myšlení a následně k pregnantnímu, srozumitelnému vyjadřování. Ve svém důsledku tedy jazyk v mluvené i psané formě otevírá bránu k poznání a pochopení přírodních a společenských zákonitostí. Výuka probíhá ve třech základních oblastech, což je jazyková výchova, literární výchova a komunikační a slohová výchova. V hodinách jazykové výchovy si žáci osvojí psanou i mluvenou formu spisovného jazyka, jeho logickou strukturu, tak aby se český jazyk mohl stát pro daného žáka nástrojem správného vyjadřování. Žák dále pochopí logiku vzniku jazyka v historických souvislostech, jeho proměnlivost a různé podoby. V hodinách literární výchovy se žáci postupně seznamují prostřednictvím vhodné četby s různými literárními žánry, s rozvojem literatury v různých historických obdobích, s propojeností literatury se společenským a politickým děním v té které době, tedy se společenskou podmíněností literatury. Žáci se učí pochopit umělecký záměr autora, kriticky zhodnotit přečtené literární dílo a reprodukovat základní obsah přečteného. Klademe důraz na to, aby se žáci naučili hodnotit přečtené nejen z hlediska formy a obsahu, ale aby k dílu zaujímali i citový postoj, který je následně může kladně ovlivnit při rozvoji celé osobnosti, učí se také rozlišovat literární fikci od skutečnosti. 10
V rámci komunikační a slohové výchovy žáci zhodnotí poznatky získané v hodinách jazykové výchovy. Učí se správně formulovat myšlenky, pocity a prožitky, analyzovat texty a kriticky hodnotit jejich obsah. Žáci se naučí volit vhodné výrazové prostředky ve vztahu k obsahu sděleného a cíli sdělení. Rozšiřují si slovní zásobu tak, aby co nejvíce dokázali využít bohatosti českého jazyka. Dramatická výchova je určitou nadstavbou, která žáky učí jazykové obsahy vhodně prezentovat. Důraz není kladen pouze na rozvoj verbální složky komunikace, ale i na komunikaci neverbální a sladění těchto forem komunikace v sociálním kontaktu. Při práci využíváme audiovizuální techniky. Děti se učí prezentovat svá díla také prostřednictvím médií. Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: K. k učení : - Základem této kompetence je čtení s porozuměním. Důležitá je též formulace otázek a schopnost reprodukovat text i vlastní myšlenky a názory s využitím naučených mluvnických, pravopisných, stylistických pravidel. Žáci píší slohové práce, v nichž využívají osobní zkušenosti, vědomosti získané v jiných předmětech či četbou. Učí se volit vhodné výrazové prostředky, rozšiřovat si slovní zásobu. - K. k řešení problémů: - Žáci se učí kriticky hodnotit přečtené literární dílo, zaujmout k němu citový postoj, učí se řešit problémy týkající se větné skladby, vhodnosti použitých výrazových prostředků. Účastní se různých literárních soutěží a olympiády. Učí se respektovat jiný názor, odlišnou kulturu - K. komunikativní: Komunikace zaujímá stěžejní postavení ve vyučovacím procesu, a tedy i v českém jazyce. Dbáme na to, aby žáci dokázali správně a srozumitelně formulovat své myšlenky a postoje, a to jak ústní, tak písemnou formou. Důležitý je jak obsah a logická struktura, tak forma sdělení, včetně složky neverbální. - K. sociální a personální: Žáci se učí vzájemné komunikaci, schopnosti aktivně naslouchat a respektovat názory druhých. Učí se pečlivosti, soustředěnosti a píli. - K. občanská: Učíme žáky formulovat své myšlenky a postoje, a to odpovídající formou. Žákům jsou zadávány úkoly, které je připravují na život v občanské společnosti (žádost, vyplňování tiskopisů, úvahy na aktuální a společenská témata). - K. pracovní: Žáci si ověřují své nadání, pokoušejí se o vlastní tvorbu, učí se tomu, jak se učit, jak si zpracovat výtah a výpisky, referát, životopis, učí se základním prvkům úvahy, učí se formulovat a prezentovat své myšlenky a názory. - Dále se žáci v rámci těchto kompetencí učí pochopit jazyk jako prostředek historického a kulturního vývoje národa, jako nástroj celoživotního vzdělávání.
11
1. ročník KOMUNIKAČNÍ A SLOHOVÁ VÝCHOVA :
porozumí písemným nebo mluveným pokynům přiměřené složitosti, respektuje základní komunikační pravidla v rozhovoru, pečlivě vyslovuje, opravuje svou nesprávnou nebo nedbalou výslovnost,volí vhodné verbální i nonverbální prostředky řeči v běžných školních i mimoškolních situacích, na základě vlastních zážitků tvoří krátký mluvený projev, zvládá základní hygienické návyky spojené se psaním, píše správné tvary písmen a číslic, správně spojuje písmena a slabiky, kontroluje vlastní písemný projev, seřadí ilustrace podle dějové posloupnosti a vypráví podle nich jednoduchý příběh
12
obsah učiva
metody, poznámky
vyvození samohlásek, uvolňovací cviky
básničky, rýmovačky, rozpočítadla, hláskování slov, práce v textu(kroužkování již známých písmen, vytleskávání ZÁŘÍ
vyvození hlásek a písmen m, M, t, T, j, J, s, S, y, Y, v, V, tvoření slabik, čtení slabik, uvolňovací cviky, naslouchání čtenému textu, reagování na otázky
ŘÍJEN
základní hygienické návyky při psaní(správné sezení, držení psacího náčiní, hygiena zraku, zacházení s grafickým materiálem), technika psaní, nácvik psaní písmen e, i, u, a, A, au, Au, o, O, ou, Ou, m, M, t, psaní jednoduchých slov a vět, čtení jednoduchých slov a vět, četba na pokračování
dodržování správných hygienických návyků, při psaní používáme přepisy, opisy, diktáty, ŘÍJEN
vyvození hlásek a písmen ů, Ů, n, N,k, K, z, Z, d, D, slabiky ni, ní, di, dí, dvojhlásky au, ou, nácvik psaní písmen j, l, s, y, ů, V, v, slabiky ti, psaní slov vět, poslech pohádek či četby na pokračování
neustále dohlížet na hygienické návyky při psaní, dobří písaři mohou psát perem, LISTOPAD
vyvození hlásek a písmen c, C, r, R, b, B, nácvik psaní n, N, p, P, k,slova, věty, dramatizace pohádky, koledy
PROSINEC
vyvození hlásek a písmen h, H, č, Č, š, Š, čtení obtížnějšího textu po přípravě, nácvik čtení předložek se jmény, nácvik psaní z, Z, S, d, D, T, I, U, c, C, r, stále píšeme obtížnější texty, slova, věty
LEDEN
průřezová témata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, praktická etika, MKV:Lidské vztahy Psychohygiena
výstupy
13
vyvození hlásek a písmen ž, Ž, ch, Ch, ř, Ř, g, G, f, F, nácvik psaní jmen se slabičnými předložkami, nácvik psaní J, L, b, R, B, h, H, slova, věty, obrázková osnova- vypravování
nástěnné obrazy pohádek, ÚNOR
vyvození hlásek a písmen ď, ť, ň, slabik dě, tě, ně, mě, nácvik čtení obtížnějších slov, nácvik psaní č,Č, E, š, Š, Ž, ž, ch, Ch, ř, Ř, G, g, slova, věty
BŘEZEN
čtení skupin bě, pě, vě, čtení obtížnějšího textu, nácvik psaní K, F, f, dě, tě, ně, mě, ď, ť, ň, bě, pě, vě,slova věty
DUBEN
procvičování techniky čtení, otázky k přečtenému textu, doplňování textu, opisy a přepisy textů, přepis básně procvičování techniky čtení, plynulé čtení, pozorné čtení, opis a přepis jednoduchého textu, tvoření vlastních jednoduchých vět - jejich zápis, zdokonalování techniky psaní
KVĚTEN ČERVEN
JAZYKOVÁ VÝCHOVA :
rozlišuje zvukovou a grafickou podobu slova, člení slova na hlásky, odlišuje krátké a dlouhé samohlásky, užívá v mluveném projevu správné gramatické tvary podstatných jmen, přídavných jmen a sloves,odůvodňuje a píše správně velká písmena na začátku vět a v typických případech vlastních jmen
14
obsah učiva
metody, poznámky
sluchová analýza hlásek, písmeno x hláska, počet slabik ve slově, správná výslovnost
vytleskávání, hra na " Mimozemšťany" hláskování slov, nástěnné obrazy ZÁŘÍ
slabičná stavba slova, grafická podoba věty, i, í/y, ý - seznámení
ŘÍJEN
dlouhé samohlásky, vlastní jména - seznámení dvojhlásky
LISTOPAD
seznámení s ú a ů, vlastní jména znaménka na konci vět, vlastní jména tvoření slov, vět, pořádek slov ve větě, funkce znamének ve slově (drahá x dráha) změkčování d, t, n, skupiny dě, tě, ně, mě skupina bě, pě, vě, změkčování souhlásek věta, slovo, hláska, písmeno, správné psaní vět tvoření vět, psaní vlastních jmen
PROSINEC LEDEN ÚNOR BŘEZEN DUBEN KVĚTEN probrané učivo opakovat neustále ve všech měsících, ČERVEN
průřezová témata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, MKV:Lidské vztahy praktická etika, Psychohygiena
výstupy
LITERÁRNÍ VÝCHOVA :
čte a přednáší zpaměti ve vhodném frázování a tempu literární texty přiměřené věku, vyjadřuje pocity z přečteného textu, rozlišuje vyjadřování v próze a ve verších, odlišuje pohádku od ostatních vyprávění, pracuje tvořivě s literárním textem podle pokynů učitele
obsah učiva pohádky - reprodukce známých pohádek, četba na pokračování pohádka - dramatizace jednoduchých pohádek, poslech - četba na pokračování pohádka klasická a autorská, poslech - četba na pokračování vánoční koledy, veršované pohádky - dramatizace poslech - četba s vánoční tematikou
Červená Karkulka, Hrnečku, vař, Budulínek, Smolíček pacholíček aj. Četba na pokračování dle volby učitele, ZÁŘÍ ŘÍJEN LISTOPAD PROSINEC
příběhy o zvířatech, dětské časopisy, hádanky, říkadla, rozpočítadla
říkadla, rozpočítadla, hádanky se používají během celého šk. roku LEDEN
básně - rýmy, obrázková osnova - vypravování podle obrázkové osnovy, domov, škola
ÚNOR
velikonoční koledy, vypravování - velikonoční zvyky, autor, ilustrátor
seznámení s nejznámějšími autory a ilustrátory dětských knížek - výstava knih ve třídě, výlety - rodiště spisovatelů a ilustrátorů, BŘEZEN DUBEN KVĚTEN
recitace krátkých básní, přednes dětské časopisy,vyhledávání básniček na dané téma, dramatizace pohádek volná reprodukce přečteného textu, vlastní výtvarný doprovod, texty s tematikou prázdnin
15
metody, poznámky
ČERVEN
průřezová temata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, praktická MKV:Lidské vztahy etika, Psychohygiena
výstupy
2.ročník KOMUNIKAČNÍ A SLOHOVÁ VÝCHOVA : obsah učiva
plynule čte s porozuměním texty přiměřeného rozsahu a náročnosti, porozumí písemným nebo mluveným pokynům dle přiměřené složitosti, respektuje základní komunikační pravidla při rozhovoru, pečlivě vyslovuje, opravuje svou nesprávnou nebo nedbalou výslovnost, v krátkých mluvených projevech správně dýchá a volí vhodné tempo řeči, volí vhodné verbální i nonverbální prostředky řeči v běžných školních i mimoškolních situacích, na základě vlastních zážitků tvoří krátký mluvený projev, zvládá základní hygienické návyky spojené se psaním, píše správné tvary písmen a číslic, správně spojuje písmena i slabiky, kontroluje vlastní písemný projev, píše věcně i formálně správně jednoduchá sdělení, seřadí ilustrace podle dějové posloupnosti a vypráví podle nich jednoduchý příběh
technika čtení, čtení pozorné, plynulé, základy techniky mluveného projevu (dýchání, tvoření hlasu, výslovnost) Základní hygienické návyky při psaní, úhledný, čitelný a přehledný písemný projev, formální úprava textu
tematika podzimu ZÁŘÍ
čtení s porozuměním, otázky k přečtenému textu, komunikační žánry,vyprávění podle osnovy (sklizeň ovoce), pozdrav, oslovení, omluva, opakování správného psaní písmen
ŘÍJEN
žánr písemného projevu, adresa, telegram, popis jednoduchého předmětu
LISTOPAD
žánr písemného projevu, adresa, vánoční přání, vypravování o Vánocích, věcné čtení, čtení vyhledávací
PROSINEC
vypravování na základě obrazového materiálu
LEDEN
popis jednoduchého děje, dodržování posloupnosti, žánr písemného projevu - dopis
ÚNOR
písemný projev, nadpis, jednoduchý popis
BŘEZEN
vyjadřování závislé na komunikační situaci, pozdrav, oslovení, žánr písemného projevu - adresa
DUBEN
tiskací písmena, dokončení jednoduchého příběhu
KVĚTEN
žánr písemného projevu - blahopřání, pozdrav z prázdnin, pozvánka, základní komunikační pravidla, oslovení
plynulé čtení s porozuměním textu se procvičuje během celého školního roku, stejně jako správná technika psaní v diktátech, přepisech a opisech ČERVEN
16
metody, poznámky
průřezová temata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, praktická etika, MKV:Lidské vztahy Psychohygiena
výstupy
JAZYKOVÁ VÝCHOVA :
rozlišuje zvukovou a grafickou podobu slova, člení slova na hlásky, odlišuje dlouhé a krátké samohlásky, porovnává významy slov, zvláště slova opačného významu a slova významem souřadná, nadřazená a podřazená, rozlišuje slovní druhy v základním tvaru, užívá v mluveném projevu správné gramatické tvary podstatných jmen, přídavných jmen a sloves, rozlišuje v textu druhy vět podle postoje mluvčího a k jejich vytvoření volí vhodné jazykové i zvukové prostředky, odůvodňuje a správně píše i/y po tvrdých a měkkých souhláskách, dě,tě,ně, bě,pě,vě,mě mimo morfologický šev, ú,ů, velká písmena na začátku věty a v typických případech vlastních jmen osob, zvířat a místních pojmenování
17
obsah učiva
metody, poznámky
vlastní jména, slovo, slabika
ZÁŘÍ
uspořádání vět, pořádek slov ve větě, druhy vět podle postoje mluvčího
ŘÍJEN
slovní význam, slova nadřazená, podřazená, souřadná, věta, slovo, slabika rozlišování hlásek, výslovnost dlouhých a krátkých hlásek, pravopis ú/ů, dvojhlásky, slabikotvorné r,l, písmeno "ě" (dě,tě,ně,bě,pě,vě,mě)
LISTOPAD
dělení hlásek, psaní i/y po měkkých a tvrdých souhláskách
LEDEN
souhlásky znělé a neznělé (vyslovování a psaní souhlásek na konci a uvnitř slova)
ÚNOR
abeceda, řazení podle abecedy
BŘEZEN
seznámení s názvy slovních druhů, poznávání a vyhledávání podstatných jmen v různých tvarech, vlastní jména, rozlišování obecných a vlastních jmen
DUBEN
poznávání a vyhledávání sloves, předložek, spojek a jejich funkce
KVĚTEN
předložky, spojky opakování probraného učiva za 2. ročník
ČERVEN
PROSINEC
průřezová temata OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, MKV:Lidské vztahy postoje, praktická etika, Psychohygiena
výstupy
LITERÁRNÍ VÝCHOVA :
čte a přednáší zpaměti ve vhodném frázování a tempu literární texty přiměřené věku, vyjadřuje své pocity z přečteného textu, rozlišuje vyjadřování v próze a ve verších, odlišuje pohádku od ostatních vyprávění, pracuje tvořivě s literárním textem podle pokynů učitele a podle svých schopností
18
obsah učiva
metody, poznámky
říkadla a básně o podzimu
ZÁŘÍ
přednes básně, rýmy
ŘÍJEN
dramatizace pohádky, orientace v přečteném textu, četba na pokračování
LISTOPAD
domýšlení příběhů, pohádky, příběhy s vánoční tématikou, koledy autoři a ilustrátoři dětských knížek, příběhy o dětech, návštěva knihovny
PROSINEC LEDEN
četba na pokračování, dětské časopisy, vyhledávání materiálu v časopisech na dané téma
ÚNOR
výtvarný doprovod, ilustrace, ilustrátor, četba na pokračování, bajka, velikonoční koledy
BŘEZEN
povídáme si nad knihou, básně, básník, verš, rým, četba na pokračování
DUBEN
přednes jarních básní a říkadel
KVĚTEN
práce s literárním textem, volná reprodukce přečteného textu, hádanky, slovní hříčky
čtenářský deník během celého školního roku, návštěvy divadelních představení, připomínání lidových tradic ČERVEN
průřezová témata OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, MKV:Lidské vztahy praktická etika, Psychohygiena
výstupy
19
3. ročník KOMUNIKAČNÍ A SLOHOVÁ VÝCHOVA :
plynule čte s porozuměním texty přiměřeného rozsahu a náročnosti, porozumí písemným nebo mluveným pokynům dle přiměřené složitosti, respektuje základní komunikační pravidla při rozhovoru, pečlivě vyslovuje, opravuje svou nesprávnou nebo nedbalou výslovnost, v krátkých mluvených projevech správně dýchá a volí vhodné tempo řeči, volí vhodné verbální i nonverbální prostředky řeči v běžných školních i mimoškolních situacích, na základě vlastních zážitků tvoří krátký mluvený projev, zvládá základní hygienické návyky spojené se psaním, píše správné tvary písmen a číslic, správně spojuje písmena i slabiky, kontroluje vlastní písemný projev, píše věcně i formálně správně jednoduchá sdělení, seřadí ilustrace podle dějové posloupnosti a vypráví podle nich jednoduchý příběh
20
obsah učiva
metody, poznámky
prázdninové příběhy, vypravování zážitků z prázdnin, adresa, dopis utváření osnovy k vyprávění
ZÁŘÍ
jednoduchý popis děje, posloupnost, osnova, čtení knih, zápis do čtenářských deníků, přepis básně psaní vlastních jmen, vymýšlení vět k obrázkům, časopisy, biblické příběhy, vánoční pozdravy, popis pracovního postupu (mikulášská maska) četba na pokračování, psaní delšího souvislého textu, psaní číslovek, popis pracovního postupu (krmítko)
LISTOPAD
popis pracovního postupu, výcvik souvislého jazykového projevu, odpovědi na otázky, četba na pokračování
ÚNOR
rozhovor, oslovení, pořádek slov ve větě, četba na pokračování formy společenského styku, vypravování podle obrázků(nehoda), četba na pokračování, referáty o přečtených knihách pořádek slov ve větě, nadpis, telegram, inzerát, omluvenka, vyplňování jednoduchých tiskopisů, četba na pokračování, popis hračky
BŘEZEN
ŘÍJEN
PROSINEC
LEDEN
DUBEN
KVĚTEN
průřezová témata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, praktická etika, MKV:Lidské vztahy Psychohygiena
výstupy
přihláška, popis dějové posloupnosti (můj den), telefonování, četba na pokračování
plynulé čtení s porozuměním textu se procvičuje během celého školního roku, stejně jako správná technika psaní v diktátech, přepisech a opisech ČERVEN
JAZYKOVÁ VÝCHOVA :
rozlišuje zvukovou a grafickou podobu slova, člení slova na hlásky, odlišuje dlouhé a krátké samohlásky, porovnává významy slov, zvláště slova opačného významu a slova významem souřadná, nadřazená a podřazená,vyhledá v textu slova příbuzná, porovnává a třídí slova podle zobecněného významu - děj, věc, okolnost, vlastnost rozlišuje slovní druhy v základním tvaru, užívá v mluveném projevu správné gramatické tvary podstatných jmen, přídavných jmen a sloves,spojuje věty do jednodušších souvětí vhodnými spojkami a jinými spojovacími výrazy, rozlišuje v textu druhy vět podle postoje mluvčího a k jejich vytvoření volí vhodné jazykové i zvukové prostředky, odůvodňuje a správně píše i/y po tvrdých a měkkých souhláskách i po obojetných ve vyjmenovaných slovech, dě,tě,ně, bě,pě,vě,mě mimo morfologický šev, ú,ů, velká písmena na začátku věty a v typických případech vlastních jmen osob, zvířat a místních pojmenování
21
obsah učiva
metody, poznámky
aktivizace poznatků z 2. ročníku, pořádek slov ve větě, měkké a tvrdé souhlásky, znělé a neznělé souhlásky
ZÁŘÍ
vlastní jména, řazení podle abecedy, druhy vět podle postoje mluvčího , opakování podstatných jmen, sloves, předložek a spojek
ŘÍJEN
tvoření rozvité věty, význam slov, významové okruhy, slova citově zabarvená, slova opačného významu, slova spisovná a nespisovná
LISTOPAD
vyjmenovaná slova po B, F,
PROSINEC
vyjmenovaná slova po L, M
LEDEN
vyjmenovaná slova po P, S
ÚNOR
vyjmenovaná slova po V, Z
BŘEZEN
opakování a procvičování vyjmenovaných slov, slovní druhy - přídavná jména, zájmena
DUBEN
slovní druhy - číslovky, příslovce, citoslovce, částice věta jednoduchá
KVĚTEN
věta jednoduchá a souvětí, vlastní jména
ČERVEN
průřezová temata OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, MKV:Lidské vztahy praktická etika, Psychohygiena
výstupy
LITERÁRNÍ VÝCHOVA :
čte a přednáší zpaměti ve vhodném frázování a tempu literární texty přiměřené věku, vyjadřuje své pocity z přečteného textu, rozlišuje vyjadřování v próze a ve verších, odlišuje pohádku od ostatních vyprávění, pracuje tvořivě s literárním textem podle pokynů učitele a podle svých schopností
22
obsah učiva
metody, poznámky
dětské časopisy, referáty o přečtených knihách o prázdninách, vyhledávání odpovědí na otázky v textu, vyhledávání neznámých slov čtenářské deníky, poslech literárních textů, recitace básní
ZÁŘÍ
referáty o autorech dětských knih, pohádky, pohádkové bytosti volná reprodukce přečteného textu, přísloví, vánoční koledy, texty s vánoční tematikou referáty o ilustrátorech dětských knih, posezení nad knihou, vlastní výtvarný doprovod k textu vyjadřování pocitů z přečteného textu, návštěva knihovny, kniha, čtenář lidové pranostiky, dokončování příběhů, přednes delších básní, rým, verš
skupinová práce - vlastní pohádky LISTOPAD PROSINEC
divadelní představení, herec, režisér, vypravování shlédnutého představení, vlastní pocity z představení příběhy o zvířatech, bajka, dobrodružné příběhy
DUBEN
rozpočitadla, hádanky, říkanky, jazykolamy
ČERVEN v průběhu celého roku žáci referují o přečtených knihách a pracuje se s texty v čítankách
ŘÍJEN
LEDEN ÚNOR BŘEZEN
KVĚTEN
průřezová temata
OSV: Kreativita, Mezilidské vztahy, Komunikace, Hodnoty, postoje, praktická etika, Psychohygiena MKV:Lidské vztahy
výstupy
23
4.ročník Jazyková výchova: obsah učiva
Porovnává významy slov, zvláště slova Nauka o slově stejného nebo podobného významu a slova vícevýznamová
Hlásková podoba slova
Rozlišuje slova spisovná a jejich nespisovné tvary
Slova spisovná a nespisovná
metody, poznámky Možno používat velkou škálu didaktických her se slovy
Význam slova
Slova citově zabarvená Rozvoj slovní zásoby – přívlastky - popis Rozlišuje ve slově kořen, část příponovou, předponovou a koncovku
Slova opačného významu, Slova souřadná, nadřazená, podřazená Stavba slova Kořen, předpona a přípona Předložky a předpony
Píše správně i/y ve slovech po obojetných souhláskách
Vyjmenovaná slova
Vyjmenovaná slova po B,L Vyjmenovaná slova po M,P Vyjmenovaná slova po S, Z Vyjmenovaná slova po V,
24
Využít tabulkové přehledy vyjmenovaných a příbuzných slov, vrátit se zpět ke stavbě slova a odůvodňovat příbuznost
průřezová témata OSV: Rozvoj schopností poznávání, kreativita, hodnoty, postoje, praktická etika ( projekt Harry Potter); Sebepoznání a seberegulace; Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhodov., MKV: Mezilidské vztahy, Princip sociálního smíru a solidarity, multikulturalita – respektovat jiný životní způsob a odlišnosti
výstupy
Určuje slovní druhy plnovýznamových slov a využívá je v gramaticky správných tvarech ve svém mluveném projevu
Podstatná jména
Mluvnické kategorie podstatných jmen
Soubory tabulek, procvičovat na PC – výukový program ČJ
Rod a číslo podstatných jmen Pád podstatných jmen
Slovní druhy plnovýznamových slov využívá v gramaticky správných tvarech Používá gramaticky správných tvarů u podstatných jmen
Podstatná jména rodu středního
Skloňování podst. jmen rodu středního Vzor tvrdý - město
Různé koncovky 1 a 2. pádu – barevně zdůraznit- používání tabulek pro podstatná jména
Vzory měkké – moře, kuře, stavení
Slovní druhy
Psaní Y-I v koncovkách podst. jmen rodu středního Podstatná jména rodu ženského
Skloňování podst. jmen rodu ženského Vzor tvrdý - žena Vzory měkké – růže, píseň, kost
Didaktické hry na rozvoj slovní zásoby a správného tvarosloví, upevnit spisovné podoby českého jazyka
Psaní Y-I v koncovkách podst. jmen rodu ženského Podstatná jména rodu mužského
Vzory tvrdé – pán, hrad, předseda Vzory měkké – muž, stroj, soudce Psaní Y-I v koncovkách podst. jmen rodu mužského
Používá gramaticky správných tvarů u sloves
Slovesa
Rozlišuje slova spisovná a jejich nespisovné tvary Odlišuje větu jednoduchou a souvětí, vhodně změní větu jednoduchou v souvětí Vyhledává základní skladební dvojici a v neúplné základní skladební dvojici označuje základ věty
25
Tvar určitý a neurčitý, složený a jednoduchý Zvratná slovesa
Pomocí tabulek, přehledů a praktických zkušeností vést k logice tvarosloví
Časování sloves – mluvnické kategorie Stavba věty
Věta jednoduchá a souvětí Podmět a přísudek Shoda podmětu a přísudku Psaní Y-I v koncovkách příčestí minulého Opakování větné stavby
Používat souborů tabulek
Rozlišuje vyjadřování v próze a ve verších, odlišuje pohádku od ostatních vyprávění Při jednoduchém rozboru literárních textů používá elementární literární pojmy
Pohádky
Rozvoj slovní zásoby – přívlastky - popis
Lidová slovesnost
Slova citově zabarvená
Vyjadřuje své dojmy z četby a zaznamenává je
Vyprávění podle dějových obrázků ( komiks ) Vyprávění
Volně reprodukuje text podle svých schopností
K vyprávění lze použít dokončení již započatého textu
Tvoří vlastní literární text na dané téma Rozlišuje různé typy uměleckých a neuměleckých textů
Pověsti a báje Poezie
Propojit s výukou vlastivědy dějiny Texty písní – zhudebněné básně ( lyrické x epické )
Propojení poezie s hudbou – texty písní Propojit s výukou hudební výchovy –texty Možno zařadit koncert, využití mezipředmětových vztahů
Verš, rým – vlastní tvorba Použití různých forem textů – úřední, soukromé Vyjadřuje své dojmy z divadelních a filmových představení
Pozvánka, dopis Dětský hrdina
Vhodně zařadit divadelní nebo filmové představení
Pohádky ze světa Dramatizace
Rozlišuje různé typy uměleckých a neuměleckých textů
26
Moderní formy komunikace – E-mail, Chat
Divadlo, film, televize
Využití výpočetní techniky, moderní komunikační způsoby
OSV: Rozvoj schopností poznávání, kreativita, hodnoty, postoje, praktická etika ( projekt Harry Potter )-pohádky a jejich morální prvky – vítězství dobra nad zlem, řšení problémů a rozhodovací dovednosti; Psychohygiena- relax.techniky – muzikoterapiezhudebněné básně; MKV:Kulturní diference, světové pohádky, porovnání s českými; Mezilidské vztahy, postoje v příběhu hrdinů dětské knihy HP; Princip sociálního smíru a solidarity, multikulturalita – respektovat jiný životní způsob a odlišnosti ( mudlové x kouzelníci ); VDO: Obč.spol.a škola, na příkladu Bradavické kouzelnické školy posoudit vlastní školu a aktivně se podílet na procesu učení; Principy demokracie jako formy vlády a způsobu rozhodování, organizace školní práce, fungování demokratických principů ( projekt Harry Potter )
Literatura a sloh:
27
5.ročník Jazyková výchova: obsah učiva
Porovnává významy slov, zvláště slova Národní jazyk stejného nebo podobného významu a slova vícevýznamová
Mateřský jazyk
Rozlišuje slova spisovná a jejich nespisovné tvary
Významová stránka slov
Rozlišuje ve slově kořen, část příponovou, Nauka o slově předponovou a koncovku
Stavba slova
Verbální a neverbální kom.
metody, poznámky, Možno používat velkou škálu didaktických her se slovy
Vhodné použití slovních spojení v textu Opakování ze 4.roč., vstupní porovnání vědomostí
Kořen, předpona a přípona Tvoření slov - odvozování, skládání
Skládání slov pomocí jednotlivých kořenů, předpon a přípon, hledání příbuzných slov
Příbuzná slova Slova jednoznačná a mnohoznačná Zdvojené souhlásky
Ve styku kořene a předpony Dělení slov Ve styku kořene a přípony Přídavná jm. s příponou -ský
Píše správně i/y ve slovech po obojetných souhláskách
Pravopis psaní Y-I po obojetných souhláskách
Vyjmenovaná a příbuzná slova Koncovky podstatných jmen Koncovky sloves
28
Uchopené čtení a psaní, skládat části slov, spojovat kolíčky, barevně zvýrazňovat souhlásky
průřezová témata OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhodovací dovednosti, sledování dějů, hledání variant řešení, Hodnoty, postoje, praktická etika ( vyjádření svých postojů prostřednicvím literárních děl s použitím metod kritického myšlení; Mezilidské vztahy- různé úrovně, v dramatickém zpracování ( komedie, tragedie );Seberegulece a sebeorganizace (samostatné řešení úkolů v zadaných projektech; EV: ekosystémy, Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí ( texty a pracovní listy s ekologickou tématikou; VDO: Formy participace občanů v politickém životě, nutnost zapojení v občanském životě
výstupy
Určuje slovní druhy plnovýznamových slov a využívá je v gramaticky správných tvarech ve svém mluveném projevu
Podstatná jména
Mluvnické kategorie podstatných jmen Rod a číslo podstatných jmen
Didaktické hry na rozvoj slovní zásoby a správného tvarosloví, upevnit spisovné podoby českého jazyka
Pád podstatných jmen Slovní druhy plnovýznamových slov využívá v gramaticky správných tvarech
Přídavná jména
Skloňování přídavných jmen, začlenění Přídavná jména měkká Přídavná jména tvrdá Přídavná jména přivlastňovací
Používá gramaticky správných tvarů u jednotlivých slovních druhů, časuje a skloňuje
druhy
Psaní koncovek přídavných jmen Slovesa
Časování sloves Tvary oznamovacího způsobu u sloves
Využití nonverbální komunikace v různých hrách – např . licitace
Slovní
Tvary podmiňovacího způsobu u sloves Tvary rozkazovacího způsobu u sloves Zájmena
Osobní a zvratná Přivlastňovací Ukazovací Tázací a vztažná Neurčitá a záporná
Číslovky
Druhy číslovek Skloňování číslovek základních Číslovky dva, oba, dvě, obě Číslovky tři, čtyři Číslovky 5 - 99
29
Používání pohybových aktivit a her pro snadnější zapamatování, multisenzoriální přístup ( hry se slovy, vytváření skupin a dvojic podle jazykového zadání )
Odlišuje větu jednoduchou a souvětí, vhodně změní větu jednoduchou v souvětí
Skladba
Podmět vyjádřený, nevyjádřený
Didaktické hry, využití výukových programů k opakování, časté využívání názornosti – dataprojektor, meotar
Podmět několikanásobný Podmět rozvitý Přísudek slovesný Shoda podmětu s přísudkem, psaní Y-I v koncovkách příčestí minulého a přítomného Přímá a nepřímá řeč, dramatizace jednoduchých textů
Zvládá základní příklady syntaktického pravopisu Používá vhodných spojovacích výrazů, podle potřeby projevu je obměňuje
Rozlišuje vyjadřování v próze a ve verších, odlišuje jednotlivé literární žánry Vyjadřuje své dojmy z dramatické tvorby, zaznamenává je Volně reprodukuje text podle svých schopností Tvoří vlastní literární text na dané téma
Při jednoduchém rozboru literárních textů používá elementární literární pojmy
Rozlišuje různé typy uměleckých a neuměleckých textů
Povídka, román, dram. tvorba
Možné zařadit besedu v místní knihovně
Vyprávění na základě uměleckého prožitku Klíčová slova – osnova textu Vyjádření hlavní myšlenky Popis vlastností člověka – mezilidské vztahy, komunikace, vzájemná pomoc, pravidla slušného chování Popis děje na základě obrázků Vyprávění Příběhy ze života dětí Dětský hrdina
Divadelní konflikt děje – komedie, tragedie
Reprodukce textu, textová zkratka ( klíčová slova )
Hry na rozvoj slovní zásoby, zařazení vhodných projektů pro rozvoj vnímání uměleckého díla a posílení kritického myšlení, schopnosti abstrakce a konkretizace Vhodné zařadit filmové představení, využít mezipředmětových vztahů ( přírodovědný )
Divadelní představení Beseda o rozhlasových a televizních pořadech, pantomima jako forma komunikace Rozlišuje různé typy neuměleckých textů
30
Pozvánka, dopis Tiskopisy
OSV: Hodnoty, postoje, praktická etika ( vyjádření svých postojů prostřednictvím literárních děl s použitím metod kritického myšlení; Mezilidské vztahy- různé úrovně, v dramatickém zpracování ( komedie, tragedie )MV: rychlé komunikační cesty – internet,( e-mail, chat ) MKV: Multikulturalita – srovnání divadelní a filmové tvorby u nás a v cizině, hledání odlišností MV: vytváření postojů na základě co nejširších informačních zdrojích –knihy, časopisy, divadlo, film, internet,rozhlas….
Literatura a sloh:
E – mail, chat –nebezpečí virtuálního světa – po celý rok na základě Práce na počítači, umět používat literárních příběhů, modelových situací i při řešení praktických problémů mail a chat, vyhledávat potřebné dbát na rozvoj citové a mravní zralosti dětí, schopnosti prožívat pocity, informace na internetu odhalovat jejich příčiny, uvědomění si násilí psychického i fyzického. Uvědomění si rizik při kontaktu s cizími lidmi.
31
6.ročník Jazyková výchova a sloh Obsah předmětu
Pracuje s jazykovými příručkami, nácvik spisovné výslovnosti a výrazného čtení
Jazyk a jeho útvary
Poznámky, metody
Jazykověda a její složky
pouze informačně
Seznámení s jazykovými příručkami Spisovná výslovnost
nevyžadovat pojmy: souhlásky znělé a neznělé, spodoba znělosti
Slovní přízvuk (hlavní, přízvuk v předložkových spojeních) Větná melodie
nacvičovat v hodinách čtení
Důraz, tempo, pauzy Chápe pravopis na základě znalosti stavby slova
Stavba slova
Rozbor stavby slova, slova příbuzná
nezabývat se slovotvorným rozborem
Střídání hlásek při odvozování
nevyžadovat pojmy, krácení, dloužení a střídání s jinou samohl.
Skupiny hlásek při odvozování
práce s pravidly českého pravopisu
Zdvojené souhlásky Skupiny bě – bje, vě – vje, pě, mě – mně Předpony s-,z-, vzPředložky s, z i/y po obojetných souhláskách Vyjmenovaná slova Vyjadřuje se spisovným jazykem; rozvíjí si logické myšlení a správně formuluje věty
32
Tvarosloví
Druhy slov-podstatná jména, přídavná jména, zájmena-druhy zájmen a skloňování, číslovky, slovesa
Skladba
Základní větné členy - podmět, přísudek, shoda přísudku s podmětem, shoda přísudku s několikanásobným podmětem
sledování frekvence slovních druhů v literárních textech, hry se slovy
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Rozvíjející větné členy (mimo doplněk) - předmět, příslovečné určení, přívlastek Věta jednoduchá, souvětí - stavba textová, přímá řeč Používá vhodné jazykové prostředky Sloh a komunikace Vypravování při písemných slohových pracích, najde hlavní myšlenku textu Popis
nacvičovat ve slohu
mimo popis děje
Zpráva a oznámení Jak se učíme Výpisky Výtah Dopis – osobní, úřední
33
hlavní myšlenky zajímavých textů z různých oblastí (např.sportovní časopisy)
Literární výchova
Co je to literatura? Vnímá dobro a zlo
Obsah předmětu
Pojem literatura x čtení jako vyučovací předmět na 1. stupni Pohádky
Literární druhy – poezie, próza, drama X lyrika, epika, drama Literární žánry Rozdělení - klasické, moderní, české a jiných národů
Poznámky, metody
Terminologie, praktické užívání v textech Ukázky z tvorby např. Erbena, Němcové, Wericha, Čapka aj.
Znaky pohádek Chápe alegorii
Vnímá mnohostrannost jazyka
Bajka
Lidová slovesnost bohatství národa a zdroj inspirace
Seznamuje se s tím, jak si lidé Báje, mýty a pověsti dříve vysvětlovali svět Balady a romance
Rozdělení -veršované, prozaické,klasické, moderní Znaky bajek
Zaměření na alegorii a ponauční
Přísloví, pořekadla, pranostiky, poezie, hádanky
Mezipředmětové vztahy s hudební výchovou
Lidová slovesnost a umělá tvorba
Pokus o vlastní tvorbu
Charakteristika jednotlivých literárních útvarů Rozdělení balad - lidové, umělé
Např. Erben, Sládek
Znaky balad Reprodukuje slyšený a čtený text
Dětská literatura
Námět, literární hrdina
Chápe literaturu jako zdroj informací
Umělecko-naučná a naučná literatura
Životopisná literatura Cestopis
Rozlišuje kladné a záporné hrdiny, uvědomuje si, že překonávání překážek člověka zušlechťuje
34
Dobrodružná literatura
využití encyklopedií
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí; MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity; VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
35
7.ročník Jazyková výchova a sloh Obsah učiva
Užívá správných tvarů a Tvarosloví písemné podoby slov, dovede najít synonymní výrazy
Poznámky, metody
Podstatná jména Duální číslo Přídavná jména
Slovní druhy používané v textech K. Čapka, Fr. Nepila ; Vynechat kapitoly:Některé obtížné tvary sloves; Rod činný a trpný
Zájmena - skloňování vztažných zájmen Číslovky Slovesa Příslovce Předložky Volí nejvhodnější výrazy v souvětích
Spojky Částice Citoslovce
Vyhledává obtížné tvary v jazykových příručkách
Pravopis
Vhodně volí výrazy ve vztahu k určitému prostředí
Význam slov
Vlastní jména Procvičování pravopisu i/y Slovo Věcný význam Sousloví
práce se slovníky i v hodinách slohu
Rčení Slova jednoznačná, mnohoznačná Odborné názvy
Rozšiřuje si slovní zásobu
36
Slovní zásoba a tvoření
Její obohacování
návody u různých pracovních nástrojů a pomůcek
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Rozlišuje větné členy, zvládá pravopisné jevy na základě znalostí stavby věty
slov
Odvozování: podstatných jmen, přídavných jmen, sloves - příponami a předponami Skládání slov a zkracování
Skladba
Věty dvojčlenné a jednočlenné, větné ekvivalenty Druhy vět podle funkce Přísudek – slovesný, jmenný se sponou, jmenný bez spony, tvořený citoslovcem Přísudek slovesný jednoduchý a složený (fázová a způsobová slovesa) Podmět
Nepoužívat pojmy otázky zjišťovací, doplňovací Doplněk – přesunout do 8.ročníku
Shoda přísudku s podmětem i s několikanásobným podmětem Předmět Příslovečné určení Přívlastek - postupně rozvíjející, několikanásobný, těsný, volný Větné členy několikanásobné
Přívlastek těsný a volný přesunout do 8.ročníku
Druhy vedlejších vět Tvoření vět Stavba textová Slova nadřazená a podřazená Orientuje se v různých Sloh a komunikace slohových útvarech a využívá vhodné slovní zásoby
Vypravování Popis Životopis Žádost Pozvánka Výtah
37
spojení s výtvarnou výchovou plakát
Literární výchova Obsah předmětu
Rozšiřuje si slovní zásobu a uvědomuje si, že literatura je i zdrojem zábavy a poučení a poznává další literární pojmy
Literatura
Seznámení se starší literaturou
Kroniky, letopisy
Pojem kronika
Biblické mýty a legendy
Pojmy - mýtus a legenda
Poezie
Literární druhy (próza, poezie, drama, lyrika, epika a drama) a žánry Lyrika - osobní, milostná, společenská, přírodní. Vyjadřování, přenesený význam, přirovnání, zosobnění. Smích, humor a slovní hříčky v poezii, etymologie, jazyk básně – obrazné) Rým - sdružený, střídavý
Části Bible - Starý a Nový zákon Balady a romance
Pojem romance Umělé balady 19. a 20.století Balada sociální
Blíže se seznamuje Divadlo, televize, s dalšími literárními žánry, vnímá komiks, film krásu literatury a jazyka Povídky
Lidová hra, drama - dramatik, režisér, dialog,monolog, jednání, výstup, scénické poznámky, scénář Znaky povídek Humoristická povídka
38
Poznámky, metody
Obecné pojmosloví, rozpoznání v textech
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Učí se pracovat s textem z četby, formulovat vlastní názory
Memoárová a životopisná literatura Cestopisná literatura
Součást věcné literatury
Fejetony, anekdoty, epigramy, aforismy
Vysvětlení pojmů a ukázky
Román
Charakteristika Literární hrdina Životopisný román
Písňové texty
39
Písně národní, umělé
8.ročník Jazyková výchova a sloh Obsah předmětu
Poznámky, metody
Útvary českého jazyka Slovanské jazyky
Čeština součástí slovanských jazyků
Rozpozná nejdůležitější způsoby obohacování slovní zásoby a zásady tvoření českých slov
Nauka o slovní zásobě
Slovní zásoba a tvoření slov
Užívá správné tvary slov přejatých, sloves a zájmen
Tvarosloví
Slova přejatá Procvičování probraného učiva Nepravidelnost ve skloňování podstatných jmen
Informativně, odkaz na jazykové příručky
Skloňování obecných jmen přejatých
Práce s články odborných časopisů; práce s jazykovými příručkami; více se věnovat procvičování správných tvarů nežli teorii
Skloňování vlastních jmen přejatých Skloňování zájmena týž/tentýž Slovesný vid Kmen minulý a přítomný Slovesné třídy Využití různých slovesných tvarů Pravopis koncovek jmen a sloves, další pravopisné jevy, procvičování
40
Práce se Slovníkem cizích slov
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Rozlišuje druhy vět, snaží se využívat významový poměr vět v souvětí souřadném při komunikaci
Skladba
Věta jednočlenná a dvojčlenná, větný ekvivalent Opakování – základních větných členů, rozvíjejících větných členů, přívlastek těsný a volný s doplňkem – výklad Významový poměr v několikanásobném větném členu Větné členy v přístavkovém vztahu Znázornění stavby věty jednoduché Souvětí podřadné – druhy vedlejších vět Tvoření vět
Vyhledávání souvětí v literárních textech
Souvětí souřadné Významový poměr mezi větami hlavními Používá vhodné jazykové prostředky Sloh a komunikace Charakteristika literárních postav pro různé stylistické útvary Líčení Výklad Výtah
41
Využití vlastní četby žáků; výchova k estetickému cítění
Literární tvorba Obsah předmětu
Poznámky, metody
Seznamuje se s chronologickým vývojem literatury, prohlubuje práci s textem, vybírá si hodnotnou četbu
Období před vznikem česky psané literatury
Lidová slovesnost Legendy, kroniky, duchovní píseň
Počátky a rozvoj česky psané literatury
Dalimilova kronika, nejstarší česky psané literární památky
Vrcholné období středověké české literatury a doba husitská
Legendy, životopis Karla IV., světská lyrika
Literatura období humanismu a renesance
Václav Hájek z Libočan
Žákovská poezie Jan Hus, husitské písně, Husitská kronika
Mikuláš Dačický z Heslova Jan Ámos Komenský
Česká barokní literatura Období národního obrození
Adam Michna z Otradovic
Literatura 2. poloviny 19. století
Generace májovců – Neruda, Hálek, Arbes, Světlá
Dobrovský, Jungmann, Rukopisy, Klicpera, Čelakovský, Tyl, Mácha, Erben, Borovský, Němcová
Generace ruchovců a lumírovců – Sládek, Čech, Vrchlický
42
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Česká realistická próza
Jirásek, Rais, bratři Mrštíkové
Světová literatura
Starověk – orientální a antická literatura Renesanční literatura Barokní literatura Klasicistická literatura, osvícenství Preromantická a romantická literatura Realistická literatura
43
Mezopotámie, Egypt, Hebrejská literatura, Indie, Čína Persie, Řecké a Řím (díla, písma atd.) Výběr z těchto autorů: Shakespeare, Cervantes, Moliére, Scott, Goethe, Puškin, Balzac, Hugo, Gogol, Čechov, Tolstoj, Dickens, Andersen, Poe aj.
9.ročník Jazyková výchova a sloh Obsah učiva
Poznámky, metody
Má přehled o slovanských jazycích, seznamuje se s vývojem češtiny
Jazyky slovanské
Vývoj českého jazyka – informativně
Využití jazyka V.Vančury, A.Jiráska
Změny ve slovní zásobě Zvuková stránka jazyka
Pojmy archaismy, historismy a neologismy
Využití slovníků
Spisovná výslovnost
Využití jazykových příruček
Psaní a výslovnost slov přejatých Prohlubuje si znalost pravopisu
Chápe správně významy slov a využívá je ve slohových útvarech
Tvoření slov
Význam slova
Stavba slova a tvoření slov Pravopis – psaní i/y po obojetných souhláskách, Využívání testů k přijímacím pohovorům skupiny souhlásek, skupiny bě/bje, vě/vje, pě, mě/mně Slova jednoznačná a mnohoznačná Vyhledávání v literárních textech; odborné časopisy; synonyma v tvorbě Karla Čapka Synonyma, antonyma, homonyma Odborné názvy
Užívá ve správných tvarech frekventovaná slova
Tvarosloví
Slovní druhy
Jednoslabičná slova v pohádce J. Wericha
Jména, jejich druhy a tvary Skloňování obecných jmen přejatých Skloňování cizích vlastních jmen Slovesa a jejich tvary Trpný rod, vid Přechodníky Pravopis koncovek jmen a sloves – opakování Vlastní jména a názvy – pravopis
44
informativně! - v ukázkách ze starší literatury
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
Proniká do logiky skladby českého jazyka, má přehled o členění složitých souvětí, respektuje interpunkci na základě znalosti skladby
Skladba
Opakování – přísudek, podmět, ostatní větné členy Větné členy holé, rozvité, souřadně spojené, grafické znázornění stavby věty
U schopnějších žáků tvoření souvětí podle grafů. Tvoření vět – vynechat pojmy valence, val. členy, celou kapitolu vypustit – přesahuje rámec ZŠ
Shoda přísudku i s několikanásobným podmětem Věta dvojčlenná, jednočlenná, vět. ekvivalent Samostatný větný člen Elipsa (neúplná věta) Věta a souvětí Souvětí podřadné Souvětí souřadné Poměry mezi větami hlavními Vsuvka Orientuje se v různých slohových útvarech, využívá vhodně slovní zásoby
Sloh a komunikace Vypravování Vypravování v umělecké oblasti Popis a charakteristika Tiskopisy Životopis Úvaha
45
Životopisy slavných osobností (sportovců, zpěváků, herců…) Proslov, diskuse, publicistické útvary - převést na střední školy
Literární výchova Obsah učiva
Žák charakterizuje jednotlivé literární žánry a základní umělecké směry, má přehled o významných představitelích české a světové literatury, chápe význam literatury pro život člověka
Česká literatura 20.století
Světová literatura
Metody, poznámky
Počátek 20.století
Umělecké směry (Sova, Březina, Bezruč, Machar)
Generace buřičů
Např. Šrámek, Neumann
20.léta20.století
Protiválečná tvorba (Hašek, Šrámek); proletářská literatura (Wolker)
Meziválečná literatura Drama Humanistická prozaická a dramatická tvorba
Nezval, Vančura, Seifert, Halas V+W, K. Čapek K.a J.Čapkové, Poláček
Počátky socialistického realismu
Olbracht, Majerová, Pujmanová
Období nástupu fašismu 2.světová válka Poválečná literatura 50.léta
Halas, Seifert, Hora Bass, Orten Drda, Kainar, Hrubín Neff, Lustig, Škvorecký, Otčenášek, Hrubín, Blažek, Kohout
60.léta
Kundera, Hrabal, Vaculík
Exilová literatura
Salivarová, Kryl
Domácí tvorba Konec 20.stol.
Žáček, Křesťan, Havel, Suchý, Šlitr Viewegh Baudelaire Feuchtwanger Remarque Solženicin Exupéry Hemingway Lenon Shaw, Fulghum
46
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schp.poznání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah člověka k prostředí MKV: kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc.smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; EGS; MV
Výstupy
47
5.2. Anglický jazyk: 1.stupeň Charakteristika předmětu: Časová dotace: Předmět anglický jazyk se vyučuje jako samostatný předmět ve 2. ročníku 1 hodina týdně, ve 3.–5. ročníku 3 hodiny týdně. Je-li počet žáků ve třídě vyšší než 24, dělí se třída na dvě skupiny. Vzdělání je zaměřeno na: - osvojení a používání základní slovní zásoby - nácvik porozumění mluvenému a psanému slovu - osvojení zvukové podoby angličtiny - gramatiku Žáci pracují s bohatým obrazovým materiálem v učebnici a v pracovním sešitě. V kombinaci se zvukovou nahrávkou napodobují správnou výslovnost rodilých mluvčích. Bohatě jsou využívány jednoduché říkanky, písně, nacvičování dialogů a konverzace.
Průřezová témata : Jsou v tomto předmětu jsou realizována: OSV, EGS, MKV.
Výchovné a vzdělávací strategie pro rozvoj klíčových kompetencí žáků Kompetence k učení - žáci chápou důležitost schopnosti komunikovat anglicky pro další studium i praktický život - žáci propojují probraná témata a jazykové jevy - žáci samostatně vyhledávají nástroje k odstraňování problémů při komunikaci v angličtině
48
Kompetence k řešení problémů - žáci řeší jednoduché problémové situace v cizojazyčném prostředí - žáci se nebojí mluvit anglicky s cizím člověkem - naučit se vyjádřit myšlenku Kompetence komunikativní - žáci rozumějí jednoduchému sdělení v anglickém jazyce - žáci umí formulovat jednoduché myšlenky anglicky - žáci rozumějí promluvě i přiměřenému textu v anglickém jazyce - žáci využívají dovednosti osvojené v anglickém jazyce k navázání kontaktu či vztahu Kompetence sociální a personální - žáci v jednoduchých situacích umí požádat a poskytnout pomoc a radu - žáci dodržují zásady slušného chování - žáci spolupracují ve skupině na jednoduchém úkolu Kompetence občanské - žáci si rozvíjejí pozitivní vztah k mnohojazyčnosti a k respektování kulturní rozmanitosti - žáci získávají představu o zvycích v anglicky mluvících zemích a porovnávají je s domácími zvyky - žáci porovnávají ekologické a environmentální otázky týkající se anglicky mluvících zemí a České republiky Kompetence pracovní - žáci samostatně pracují s dvojjazyčným a obrázkovým slovníkem - žáci využívají anglický jazyk k získávání informací z různých oblastí
49
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
umí pozdravit, představí se, rozloučí se,
osloví osobu, vyjádří souhlas a nesouhlas, poděkuje rozumí jednoduchým pokynům a větám a adekvátně na ně reaguje pochopí obsah a smysl jednoduché a pečlivě vyslovované konverzace ovládá anglickou abecedu a umí ji užívat při hláskování rozlišuje grafickou a mluvenou podobu slova vyslovuje a čte foneticky správně v přiměřeném rozsahu slovní zásoby, osvojuje si její psaní umí v textu vyhledat specifickou informaci a odpovědět na otázky umí napsat krátké texty konverzuje na příslušné úrovni dozví se základní informace o druhých dovede požádat o pomoc a službu vypráví o sobě, o své rodině a kamarádech, zálibech mluví o svých věcech, domácích mazlíčcích, škole, o svých činnostech a činnostech jiných umí jednoduše popsat předměty, místa, osoby rozumí obsahu a smyslu jednoduchých autentických materiálů používá dvojjazyčný slovník
50
OBLAST UČIVA
POZNÁMKY K TÉMATU
PRŮŘEZOVÁ TÉMATA
základní pravidla výslovnosti abeceda a hláskování podstatná jména, množné číslo člen určitý a neurčitý přídavná jména přivlastňovací –‘S zájmena (osobní, přivlastňovací, tázací, ukazovací) číslovky základní předložky místa a času slovesa BE, HAVE (GOT), CAN vazba THERE IS/THERE ARE slovesa v přítomném čase (prostý a průběhový) rozkazovací způsob tvorba otázky a záporu, krátké odpovědi
Od 2. pololetí 4. ročníku žáci každé pololetí píšou slohové práce a vytváří projekty ve vztahu k tematickým okruhům
OSV EGS MKV
Tematické okruhy: pozdravy a rozloučení, čísla, barvy, domov a škola, rodina a přátelé, volný čas, zájmy, tělo a oblečení, zdraví a pocity, nákupy, jídlo, roční období/měsíce a počasí, dny v týdnu, čas, svátky a tradice, město/venkov, příroda, základní zeměpisné údaje
51
2. stupeň Charakteristika vyučovacího předmětu Na druhém stupni pracují žáci ve větší míře s autentickými texty, konverzují spolu ve větších celcích. V souvislosti s probíraným zeměpisným a dějepisným učivem se žáci seznamují s reáliemi anglicky mluvících zemí. Angličtinu používají při práci s internetem i v částech jiných vyučovacích předmětů.
Časová dotace Na druhém stupni je časová dotace 3 hodiny týdně pro 6.-9. ročník. Je-li počet žáků ve třídě vyšší než 24, dělí se třída na dvě skupiny.
Vzdělávací obsah předmětu
získávání zájmu o studium angličtiny a vytváření pozitivního vztahu k tomuto předmětu osvojení potřebných jazykových znalostí a dovedností a aktivní využití účinné komunikace v angličtině získávání schopností číst s porozuměním přiměřené texty v angličtině porozumění přiměřeně (jazykově, obsahově, rozsahem) náročnému ústnímu sdělení na úrovni osvojení znalostí poznání kultury zemí příslušné jazykové oblasti, vyhledání nejdůležitějších informací o zemích studovaného jazyka a práce s nimi pochopení významu znalosti cizích jazyků pro osobní život, formování vzájemného porozumění mezi zeměmi, respektu a toleranci k odlišným kulturním hodnotám jiných národů
Pomůcky: audio a video technika, počítače, časopisy, autentické texty, slovníky, jazykové příručky, encyklopedie, mapy, hry, obrazový materiál, tabule gramatických přehledů, kopírovaný materiál, názorné pomůcky
Výchovné a vzdělávací strategie pro rozvoj klíčových kompetencí žáků Kompetence k učení
52
pochopit důležitost schopnosti komunikovat anglicky pro další studium i praktický život propojovat probraná témata a jazykové jevy samostatně vyhledávat nástroje k odstraňování problémů při komunikaci v angličtině
Kompetence k řešení problémů
řešit jednoduché problémové situace v cizojazyčném prostředí nebát se mluvit anglicky s cizím člověkem naučit se opsat obsah myšlenky, chybí-li slovní zásoba
Kompetence komunikativní
porozumět jednoduchému sdělení v anglickém jazyce umět zformulovat jednoduché myšlenky anglicky porozumět promluvě i přiměřenému textu v anglickém jazyce využívat dovednosti osvojené v anglickém jazyce k navázání kontaktu či vztahu
Kompetence sociální a personální
v jednoduchých situacích vyžádat a poskytnout pomoc, radu dodržovat v anglicky mluvícím prostředí zásady slušného chování spolupracovat v anglicky hovořící skupině na jednoduchém úkolu
Kompetence občanské
získat představu o zvycích v anglicky mluvících zemích a porovnávat je se zvyky našimi umět srovnávat ekologické a environmentální otázky týkající se anglicky mluvících zemí a České republiky
Kompetence pracovní
53
samostatně pracovat s dvojjazyčným a výkladovým slovníkem využívat anglického jazyka k získávání informací z různých oblastí
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY dorozumí se v běžných každodenních situacích rozumí přiměřeným projevům našich i rodilých
mluvčích čte nahlas a foneticky správně přiměřeně jednoduché texty rozumí obsahu autentických materiálů s využitím vizuální opory, v textech vyhledá známé výrazy, fráze a odpovědi na otázky odvodí pravděpodobný význam nových slov z kontextu neznámá slova vyhledá v dvojjazyčném slovníku sestaví jednoduché (ústní a písemné) sdělení týkající se situací souvisejících s probranými tematickými okruhy umí vyžádat jednoduchou informaci či pomoc a následně na ni správně reagovat vypráví o událostech v přítomném nebo minulém čase, mluví o budoucnosti vyjádří záměr, rozhodnutí, povinnost, nejistotu umí navrhnout nějakou činnost, nabídnout pomoc, souhlasit nebo odmítnout umí popsat a porovnat věci, lidi a jevy dozví se informace o lidech, událostech, jevech atd.
OBLAST UČIVA
slovesa BE, CAN, HAVE (GOT) přítomný čas prostý přítomný čas průběhový minulý čas prostý minulý čas průběhový vyjadřování budoucnosti modální slovesa předpřítomný čas prostý rod činný a trpný podmiňovací způsob tvorba věty: oznamovací věta, otázka a zápor, krátké odpovědi zjišťovací a doplňovací otázky souvětí a spojovací výrazy slovesné vazby počitatelná a nepočitatelná podstatná jména použití určitého a neurčitého členů zájmena (osobní, přivlastňovací, tázací, ukazovací, neurčitá, vztažná) základní a řadové číslovky přídavná jména, jejích stupňování příslovce předložky místa a času
Tematické okruhy: volný čas, sport, kultura, zdraví, pocity a nálady, domov a rodina, škola a přátelé, bydlení, vzhled a povaha člověka, nákupy, jídlo a pití, město/venkov, příroda, životní prostředí, cestování, časové údaje, počasí, zeměpisné údaje, moderní technologie, plány do budoucna
54
POZNÁMKY K TÉMATU Během každého pololetí žáci píšou slohové práce a vytváří projekty ve vztahu k tematickým okruhům
PRŮŘEZOVÁ TÉMATA
OSV EGS MKV EV
55
5.3. Německý jazyk Charakteristika vyučovacího předmětu Cizí jazyk a další cizí jazyk přispívají k chápání a objevování skutečností, které přesahují oblast zkušeností zprostředkovaných mateřským jazykem. Poskytují živý jazykový základ a předpoklady pro komunikaci žáků v rámci integrované Evropy a světa. Osvojování cizích jazyků pomáhá snižovat jazykové bariéry a přispívá tak ke zvýšení mobility jednotlivců jak v jejich osobním životě, tak v dalším studiu a v budoucím pracovním uplatnění. Umožňuje poznávat odlišnosti ve způsobu života lidí jiných zemí i jejich odlišné kulturní tradice.
Vzdělávací obsah vyučovacího předmětu: Výuka německého jazyka začíná tematickými okruhy, které jsou žákovi nejbližší, tj. já a moje okolí, rodina, škola a postupně se rozšiřují i na témata týkající se Německa a dalších německy mluvících zemí a jejich reálií. V rámci těchto tematických okruhů se procvičuje slovní zásoba a základní gramatické jevy s důrazem na pochopení čteného a slyšeného textu a na aktivní komunikaci žáka. Německý jazyk jako další cizí jazyk se tak nejvíce dotýká zeměpisu a občanské výchovy, ale i průřezových témat OSV, MDV, MKV a EGS.
Časové vymezení vyučovacího předmětu Vyučovací předmět Německý jazyk jako další cizí jazyk je vyučován ve 2 hodinové týdenní dotaci v 7.- 9. ročníku.
Organizační vymezení vyučovacího předmětu Výuka probíhá v jazykové učebně nebo v počítačové učebně s využitím učebnic, pracovních sešitů, slovníků, audio nahrávek, počítačových programů, online cvičení na internetu apod. Hojně je využívána práce ve skupinách, konverzace mezi žáky či s vyučujícím, práce s textem, hry, soutěže, křížovky, kvízy.Důraz je kladen na konverzaci,sdělení základních informací, odpovědí na jednoduché otázky Při výuce je kladen důraz na správnou výslovnost a přízvuk, které jsou důležité pro správné porozumění a významové pochopení jazyka v kontextu. Získané jazykové dovednosti žáci rozvíjejí a ověřují v praxi během edukačně-poznávacích h pobytů, které tradičně pořádá naše škola. Žáci mohou vyjet do Anglie, Německa, Francie, ale i dalších států Evropy , kde jsou obvykle ubytováni přímo v rodinách.. Naši školu také navštěvují pedagogové a studenti z dalších zemí .
56
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
57
K. k učení Žáky tedy vedeme k co největší samostatnosti a aktivitě při získávání poznatků. Naším cílem je vštípit jim zájem o sebevzdělávání a porozumění principům a metodám. Principům – proč se samostatně učit. Metodám – jak poznatky získávat, třídit a dávat do souvislostí. K. k řešení problémů: Vyučování jazykům je pojímáno jako řešení problémů – tzn. co nejvíce se přibližuje praxi. Snažíme se ukázat, že znalost jazyka vede k dorozumění ve zcela praktických životních situacích. K tomu slouží řada výukových tematických celků, které jsou během roku probírány. Žáci jsou vedeni k tomu, aby samostatně v cizím jazyce zpracovávali jednotlivá témata z běžného života s dokázali si poradit v běžných komunikačních situacích, v nichž se mohou kdykoliv ocitnout v cizím jazykovém prostředí. K tomu slouží práce ve dvojicích či skupinách, práce s autentickými texty v cizím jazyce, poslechová cvičení, diskuse o určitých tématech z okruhu rodiny, školy, atp. K. komunikativní: Schopnost komunikovat v cizím jazyce je jednou z klíčových kompetencí, které si žáci osvojují během studia na základní škole. V jazykovém prostředí mateřského jazyka se odvíjí zcela nepochybně od schopnosti komunikace v jazyce mateřském. Z toho plyne, že jsou pro nás zásadní kompetence, rozvíjené ve výuce mateřského jazyka. Ve výuce cizího jazyka jsou rozvíjeny za pomoci řešení problémových situací, diskusí nad tématy z běžného života žáka, samostatnou prací či prací ve skupině. Žák je veden k tomu, aby dokázal sdělit svoje přání, požadavky, názory, formou mluveného či psaného slova. Je veden k celistvému uchopení problému. Je veden především k tomu, aby si uměl za všech okolností poradit, aby se dokázal dorozumět i s použitím omezených jazykových prostředků. Za zásadní považujeme, že vedeme žáky k dalšímu samostatnému rozvíjení komunikačních dovedností s využitím veškerých kreativních možností, jichž jsou na dané úrovni znalostí schopni. Snažíme se jim vštípit nutnost trvalého rozvoje těchto schopností, přesahujícího rámec školy. K. sociální a personální: Jazykové vyučování vede žáky k upevňování řady osobních vlastností a pozitivních návyků. Buduje v nich píli, vytrvalost, samostatnost, systematičnost, dobrou paměť, rozvíjí tvůrčí schopnosti. Výuka jazyků pomocí řešení problémů, skupinové práce, prezentování samostatných projektů, diskuse nad jednotlivými okruhy a tématy ze života vede žáky k samostatnosti, rozvíjí v nich schopnost vystupovat před jinými lidmi, schopnost formulovat myšlenky, vyslovit nahlas svůj názor a obhájit určité stanovisko. Žáci se také učí spolupráci ve skupině, toleranci a respektu k názorům druhých, učí se rozumně argumentovat a obstát v konstruktivní diskusi. Jsou vedeni ke spolupráci s jinými lidmi, k respektu k jiným názorům a schopnosti obhájit rozumně a neagresivně názory svoje. K. občanská: Žáci se učí porozumět skutečnosti, že jako Češi jsou příslušníky jednoho z národů Evropy a jako Evropané jsou součástí celosvětového společenství národů. To s sebou přináší řadů důsledků ve všech oblastech života. Jazyková výuka se snaží podporovat v dětech hrdost na vlastní národní příslušnost s respektem ke všem ostatním lidem libovolné národnosti, rasy, vyznání, jazykové a státní příslušnosti. Výuka cizím jazykům směřuje k vzájemnému porozumění mezi lidmi, k respektu a toleranci, která přesahuje hranice jednotlivých zemí i kontinentů. V tomto smyslu najdeme při výuce jazyků přesah do všech dalších vzdělávacích okruhů, s nimiž se žáci při výuce seznamují.
-
K. pracovní: Tato úzce souvisí s kompetencí sociální a personální, neboť studiem jazyků si žáci vytvářejí osobní návyky, nezbytné pro další úspěšné působení v dnešním složitém multikulturním světě. Schopnost systematického sebevzdělávání v libovolné etapě života člověka, schopnost samostatného vyhledávání informací a jejich využití v praktickém životě – to je jedna z klíčových věcí, které si žák odnese ze školy. Žáci se učí samostatné práci se slovníkem, cizojazyčným textem, slyšeným sdělením, práci s knihou, vedení zápisků, schopnosti najít v textu či mluvené řeči podstatnou informaci a sdělit ji dále. Žák pracuje s internetem, videem, multimediální výuka je součástí učebního programu. Děti se učí samostatně myslet, rozvíjejí schopnost nespoléhat se na již získané pensum informací, tvořivě vyhledávat další a vkládat je do souvislostí.
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
OBLAST UČIVA
POZNÁMKY K TÉMATU
Receptivní dovednosti: žáci jsou vedeni se stejnými očekáváními receptivních dovedností, jak je popsáno v části o hlavním CJ. Druhý CJ se vyučuje od 7. ročníku. Žáci jsou o něco starší a mají už zkušenost s prvním CJ. Mělo by být výhodou, že žák si již osvojil metody studia CJ. Již ví, že studium vyžaduje píli a soustavnost. Nevýhodou je, že se mu obvykle plete první a druhý CJ.
Gramatické jevy: žák se postupně seznamuje se základní Zde platí to samé, co bylo řečeno v případě prvního CJ. Výhodou je, gramatikou na podkladě studia mateřštiny stejně, jako v že žáci už mají praktické znalosti a dovednosti, získané při studiu případě prvního CJ. Opět je kladen důraz na důkladné prvního CJ. praktické procvičování základní komunikace stejným způsobem, jak je to popsáno u prvního CJ. Je přihlédnuto k nižší časové dotaci CJ a tím k o něco nižší míře osvojení druhého jazyka, než se to očekává u CJ prvního. Penzum znalostí gramatiky také není tak obsáhlé, jako u prvního CJ.
Produktivní dovednosti: i zde platí totéž, jako v případě prvního CJ. Lze očekávat, že žáci budou mít slabší produktivní dovednosti vzhledem k menší hodinové dotaci pro druhý jazyk. Výhodou může být, že žáci si již částečně osvojili metody práce a přístupy ke studiu CJ. To jim může usnadnit přípravu.)
Pro tematické okruhy platí totéž, jako v případě prvního cizího jazyka. Opět vzhledem k menší časové dotaci je jasné, že žákovy znalosti budou povrchnější.
Kontextuální jazykové znalosti: náš přístup a tím i očekávané výstupy se neliší od řečeného v případě prvního CJ
58
59
5.4. Matematika Obsahové a organizační vymezení předmětu: Předmět matematika a její aplikace je zaměřen především na aktivní činnosti, které jsou úzce propojeny s reálnými situacemi tak, aby žáci byli schopni využít nabyté dovednosti v běžných životních situacích. Základem matematického vzdělávání na základní škole je porozumět hlavním myšlenkám a pojmům matematiky a jejich logických souvztažností. Prostřednictvím osvojení matematických pojmů a pravidel žáci dospívají postupně k abstraktnímu způsobu myšlení, které jim napomáhá k porozumění složitosti reálného světa. Na základě pochopení logických struktur pak žáci vytvářejí vlastní matematické modely. Nemalou měrou přispívá výuka matematiky též k rozvoji morálně volních vlastností jako je důslednost, vytrvalost, vynalézavost, tvořivost, sebedůvěra, sebekontrola, přesnost. Oblast matematiky a jejích aplikací je rozčleněna na čtyři tematické okruhy. Jde o seznámení se a provádění operací s číslem a proměnnou, dále o tem. okruh zabývající se závislostmi a vztahy, dalším okruhem je geometrie v rovině a prostoru a poslední neméně důležitou složkou matematického vzdělávání jsou logické a kombinatorické úlohy.
Časové vymezení předmětu: Matematika je vyučována na prvním i druhém stupni s časovou dotací vyšší než je závazné. V každém ročníku jsou zařazeny minimálně čtyři hodiny matematiky. Přesná časová dotace je uvedena v učebním plánu. Ve výuce je využívána kombinace cyklického a lineárního rozvoje znalostí a dovedností, v každém dalším ročníku žáci navazují na poznatky získané v předchozích letech a tyto kompetence jsou dále prohlubovány, rozšiřovány a doplňovány o nová témata odpovídající příslušnému vývojovému stupni myšlení.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: K. k učení : - V průběhu výuky vedeme žáky k tomu, aby dokázali využívat co nejrozmanitější zdroje informací, získané informace nepřijímali nekriticky, rozlišovali podstatné od nepodstatného, jednotlivé poznatky dokázali propojovat a začleňovat do vlastní „informační struktury“. Vedeme žáky k samostatnosti při získávání poznatků, učíme je plánovat proces učení, volit vhodné postupy, být k sobě kritičtí, volit odpovídající cíle, soustavně se zdokonalovat. Teoretické poznatky jsou propojovány s praxí, dbáme na to, aby žáci byli připraveni využívat získané znalosti a dovednosti v praktickém životě. Vedeme žáky k ochotě věnovat se dalšímu studiu a celoživotnímu vzdělávání.
60
K. k řešení problémů: - Výuku v hodinách matematiky vedeme tak, aby žák byl schopen rozpoznat podstatu problému v zadaných úlohách, uměl se na problémovou situaci podívat z různých hledisek, analyzoval správně zadání (především z hlediska dostatečnosti vstupních dat), dokázal zvolit vhodný postup řešení, případě dokázal úlohu vyřešit různými způsoby s tím, že rozlišuje z hlediska výhodnosti rozdílných strategií - vzhledem k zadání. Při výběru témat zohledňujeme vztah k praxi, aktuálnost a zájem dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly. Vedeme je k využívání vlastního úsudku a zkušeností, k samostatnému řešení problému. Osvojené postupy aplikujeme při řešení obdobných nebo nových problémových situací. K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, správně a srozumitelně se vyjadřovat, logicky a věcně argumentovat. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při skupinové práci musí žáci efektivně komunikovat. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Vedeme je k systematičnosti, soustavné sebekontrole, přesnosti. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci, odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme je na týmovou práci. Učí se utvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. K. občanská: - Děti se učí během hledání a nalézání vhodných postupů při řešení úloh respektu k názoru druhých, dovednosti zvládat situaci nezdaru, ochotě pomáhat v případě potřeby. Volíme pokud možno takové úlohy, které děti nutí zamýšlet se nad situacemi souvisejícími se životním prostředím, s ekonomikou (statistika, finanční matematika) a dalšími oblastmi praktického života. K. pracovní: - Žáci se učí samostatnosti, dodržování vymezených pravidel, zodpovědnosti za to, že dokončí zadané úkoly podle svých schopností co nejlépe, a to nejen obsahově, ale i formálně, zdokonalují svůj grafický projev. Při řešení úloh se seznamují s různými obory lidské činnosti. Zvládnutí matematiky je nezbytným předpokladem dalšího studia na téměř všech typech škol.
61
1. ročník
používá přirozená čísla k modelování reálných situací, počítá předměty v daném souboru, vytváří soubory s daným počtem prvků, čte, zapisuje a porovnává přirozená čísla do 20, užívá a zapisuje vztah rovnosti a nerovnosti, užívá lineární uspořádání, zobrazí číslo na číselné ose, provádí zpaměti jednoduché početní operace s přirozenými čísly do 20, řeší a tvoří úlohy, ve kterých aplikuje a modeluje osvojené početní operace
rozezná, pojmenuje, vymodeluje a popíše základní rovinné útvary a nachází a v realitě jejich reprezentaci
62
obsah učiva
metody, poznámky
posloupnost čísel 0 - 5, čtení čísel 0 - 5, vytváření souborů o daném magnetické aplikace, pastelky, počtu, znaménka = , porovnávání čísel 0 - 5 korálky, počítadla, kartičky čísel ZÁŘÍ posloupnost čísel 0 - 10, čtení čísel 0 - 10, porovnávání čísel 0 - 10, ŘÍJEN uspořádání čísel - před, za, hned před, hned za, první, poslední, nácvik psaní číslic 1,2,3 nácvik psaní číslic 4,5,0, znaménka +,-,=, sčítání a odčítání do 5, práce se stavebnicemi, domino, rozklad čísel 1 až 5 zástupy, řady dětí, pohádka "O veliké řepě" LISTOPAD procvičování sčítání a odčítání do 5, rovnost nerovnost, rozklad PROSINEC čísel 0-5jednoduché slovní úlohy v oboru 0 - 5 nácvik psaní číslic 6,7, sčítání a odčítání do 7, rozklad čísel 0 - 7, nácvik psaní číslic 8,9, sčítání a odčítání do 8, jednoduché slovní úlohy rozklad čísel 0 - 8 ÚNOR nácvik psaní číslice 10, sčítání a odčítání do 9, BŘEZEN rozklad čísel 0 - 10 posloupnost do 20, vytváření souborů v daném počtu do 20, psaní a DUBEN rozklad čísel 11,12,13,14, sčítání a odčítání do 13 bez přechodu 10, porovnávání čísel psaní a rozklad čísel 15,16,17,18,19,20, sčítání a odčítání do 19 bez KVĚTEN přechodu 10 sčítání a odčítání do 20 bez přechodu 10, porovnávání čísel, slovní ČERVEN úlohy vedoucí k porovnávání čísel, ke sčítání a odčítání, ke vztahu opakování o n-více, o n-méně magnetické aplikace, modelína, provázek, kresba obrázků z geometrických tvarů LEDEN
průřezová témata
OSV:Rozvoj schopnosti poznávání, Kreativita, Komunikace, Řešení problémů a rozhodovací dovednosti
výstupy
63
2. ročník
používá přirozená čísla k modelování reálných situací,čte,zapisuje a porovnává přirozená čísla do 100,užívá a zapisuje vztah rovnosti a nerovnosti, užívá lineární uspořádání, zobrazí číslo na číselné ose,provádí zpaměti jednoduché početní operace s přirozenými čísly, řeší a tvoří úlohy, ve kterých aplikuje a modeluje osvojené početní operace
obsah učiva číselná řada do 20 , sčítání a odčítání do 20 bez přechodu desítky, rozklady čísel do 20, porovnávání čísel do 20, slovní úlohy
ZÁŘÍ
sčítání a odčítání do 20 s přechodem desítky
barevná kolečka po 10 a mističky ŘÍJEN čtvercová síť s čísly do 100 čtverečkovaný sešit 1cm x 1cm vybarvování políček s danými čísly číselná osa LISTOPAD
seznámení s přirozenými čísly do 100, procvičování rozkladů do 20, sčítání a odčítání s přechodem desítky do 20, slovní úlohy
sčítání a odčítání do 100(pouze desítky), rozklady přirozených čísel do 100 na desítky a jednotky, porovnávání čísel do 100
PROSINEC
zaokrouhlování čísel do 100 na desítky, odčítání do 100 jednotky (typ 45-5) , odčítání do 100 desítky(typ 45-20), sčítání a odčítání do 100 bez přechodu přes základ, slovní úlohy
LEDEN
procvičování předchozího učiva
ÚNOR
sčítání a odčítání do 100 s přechodem přes základ, rozklady čísel, slovní úlohy
BŘEZEN,DUBEN potřeba mnoho času na upevnění sčítání a odčítání do 100 s přechodem přes základ
seznámení s násobilkou, slovní úlohy na násobení, opakování sčítání a odčítání do 100
nevytváříme spoje násobilky, pouze seznamujeme, zápis pomocí sčítání a násobení KVĚTEN
opakování probraného učiva za 2. ročník
64
metody, poznámky
průřezová témata
OSV:Rozvoj schopnosti poznávání, Kreativita, Komunikace, Řešení problémů a rozhodovací dovednosti
výstupy
orientuje se v čase, popisuje jednoduché závislosti z praktického života
rok, měsíce, týden, den hodina, minuta, vteřina jednotlivé činnosti během dne
"Můj den" seznámení s hodinou, minutou, vteřinou, učivo možno spojit s prvoukou DUBEN
rozezná, pojmenuje, vymodeluje a popíše základní rovinné útvary a jednoduchá tělesa nachází a v realitě jejich reprezentaci, porovnává, měří a odhaduje délku úseček
opakování geometrických tvarů z 1.ročníku(čtverec, obdélník, trojúhelník, kruh)
ZÁŘÍ
kreslení a rýsování křivá čára, přímá čára, přímka, body úsečky, úsečka, rýsování úseček
ŘÍJEN
lomená čára, porovnávání úseček pomocí proužku papíru, odhad délky úseček a porovnání
LISTOPAD
seznámení s jednotkami délky kilometr, decimetr, centimetr, milimetr, měření v centimetrech, seznámení s jednoduchými tělesy(koule, kvádr, krychle)
modelína, stavebnice LEDEN
rýsování úseček, měření délky úsečky v centimetrech porovnávání úsečky, shodnost úseček tělesa poznávání těles v praxi
ÚNOR
65
DUBEN
3. ročník
používá přirozená čísla k modelování reálných situací, čte, zapisuje a porovnává přirozená čísla do 100, užívá a zapisuje vztah rovnosti a nerovnosti, užívá lineární uspořádání, zobrazí číslo na číselné ose, provádí zpaměti jednoduché početní operace s přirozenými čísly, řeší a tvoří úlohy, ve kterých aplikuje a modeluje osvojené početní operace
66
obsah učiva
metody, poznámky
sčítání a odčítání do 100 bez přechodu i s přechodem přes základ sčítání a odčítání do 100 jednotky a desítky rozklady čísel do 100 na desítky a jednotky zakreslení daného čísla na číselné ose čtení daných čísel z číselné osy
opakování učiva z 2. Ročníku ZÁŘÍ
utváření spojů násobilek 0 - 5, automatizace sčítání a odčítání do 100 slovní úlohy, rozklady čísel,
kostičkovaný sešit 1cm x 1cm, tabulky násobků ŘÍJEN
utváření spojů násobilek 5 - 10, automatizace sčítání a odčítání do 100 slovní úlohy, rozklady čísel,
kostičkovaný sešit 1cm x 1cm, tabulky násobků LISTOPAD
sčítání a odčítání dvojciferných čísel do 100 bez přechodu přes základ, rozklady čísel do 100 na jednotky a desítky, vztahy n-krát méně, n- krát více - slovní úlohy na tyto vztahy,
PROSINEC
sčítání a odčítání dvojciferných čísel do 100 s přechodem přes základ, písemné sčítání bez i s přechodem přes základ (se součtem jednotek 10), písemné odčítání do 100 bez přechodu přes základ
LEDEN
písemné odčítání s přechodem přes základ, přirozená čísla o - 1000 - seznámení, označení daného čísla na číselné ose, pojmenovat číslo vyznačené na číselné ose, porovnávání čísel do 1000, jednotky, desítky, sta, tisíc
řádové počítadlo, ÚNOR
sčítání a odčítání do 1000 bez přechodu přes 100(pamětné), sčítání a odčítání do 1000 s přechodem přes 100(pamětné) písemné sčítání a odčítání dvou trojciferných čísel
BŘEZEN
průřezová témata OSV:Rozvoj schopnosti poznávání, Kreativita, Komunikace, Řešení problémů a rozhodovací dovednosti
výstupy
násobení a dělení do 1000 čísly 10 a 100, násobení a dělení do 1000 čísly 20, 30, 40, 50, rozklady čísel, slovní úlohy, násobení a dělení do 1000 čísly 60, 70, 80, 90 rozklady čísel, slovní úlohy, dělení dvojciferného čísla jednociferným mimo obor násobilky(dělení se zbytkem), sčítání a odčítání do 1000, písemné sčítání a odčítání do 1000, slovní úlohy, orientuje se v čase, provádí jednoduché převody sudé a liché číslo, jednotek času, popisuje jednoduché závislosti z hodiny, převody minut na hodiny, hodin na minuty, praktického života, doplňuje tabulky, schémata, převody minut na sekundy, převod sekund na minuty, posloupnosti čísel jednotlivé činnosti během dne, v kolik hodin, tabulky násobků čísel 1-5
rozezná, pojmenuje, vymodeluje a popíše základní rovinné útvary a jednoduchá tělesa, porovnává velikost útvarů, měří a odhaduje délky úsečky, rozezná a modeluje jednoduché souměrné útvary v rovině
67
neustálé procvičování sčítání a odčítání do 1000 DUBEN KVĚTEN opakování probraného učiva ČERVEN
ZÁŘÍ ŘÍJEN
tabulky násobků čísel 5-10, sestavování tabulek ceníků rýsování úsečky, krajní body úsečky, porovnávání úsečky, měření délky úsečky v centimetrech, lomená čára, přímá čára, křivá čára rozlišování rovinných útvarů a těles, mnohoúhelníky, trojúhelník(vrcholy, strany, sousední strany) čtyřúhelník(vrcholy, strany, sousední strany, protější strany), čtverec(vrcholy, strany, sousední strany, protější strany, shodnost stran čtverce), mnohoúhelníky(vrcholy, strany) osová souměrnost
v průběhu celého školního roku
rýsování přímek, průsečík dvou přímek ,body přímky převody jednotek délky(metry na centimetry) jednotky délky (milimetr, centimetr, decimetr, metr, kilometr), jednoduché převody s užitím měnitele 100 a 10, měření a porovnávání délky úseček na centimetry a milimetry,
ÚNOR
určování obvodu trojúhelníku, čtverce a obdélníku pomocí sčítání jeho stran
ČERVEN
ZÁŘÍ stavebnice, věci z praktického života ŘÍJEN vystřihování a vytrhávání z barevného papíru, překládání papíru,dopravní značky PROSINEC, LEDEN
BŘEZEN KVĚTEN
4.ročník obsah učiva
Využívá při pamětném i písemném Numerace do 1000 počítání komutativnost a asociativnost sčítání a násobení
Aktivizace numerických poznatků z 3.ročníku Násobení jednociferného a dvojciferného čísla ( s 0 na místě jednotek )
metody, poznámky,
Využití výukových programů na pamětné počítání
Násobení jednociferného a dvojciferného čísla ( s 1 des. ) Násobení jednociferného a dvojciferného čísla ( s více des.) Vstupní kontrolní práce, opakování ze 3. ročníku Osvojí si základní početní operace
Dělení
Dělení dvojciferného čísla číslem jednociferným
Zpočátku používat metodu rozkladu čísel, využívat tabulku násobků
Dělení se zbytkem Rozlišuje základní trojrozměrné útvary a jejich vlastnosti
Tělesa
Dokáže využít asociativní, distributivní a komutativní zákon při pamětném počítání
Pořadí výpočtů
Narýsuje a znázorní základní rovinné útvary Provádí písemné početní operace v oboru přirozených čísel Narýsuje a znázorní základní rovinné útvary Sestrojí rovnoběžky a kolmice
Písemné sčítání a odčítání
Kvádr Čtyřboký jehlan Počítání se závorkami Násobení do 1000 zpaměti Dělení do 1000 zpaměti Přímka , polopřímka
Při pamětné počítání využívat různých forem her a soutěží pro procvičení a upevnění zapamatovaného Polohu přímek znázorňovat nejprve modelově – špejle a modelína
Písemné sčítání do 1000 000 Písemné odčítání do 1000 000
Poloha přímek v rovině
Orientace v rovině Rovnoběžné přímky Různoběžné přímky - kolmice Konstrukce rovnoběžek a kolmic
68
U prostorových těles využívat modely
Při rýsování dbát na přesnost
průřezová témata
OSV: Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Rozvoj schopností poznávání; Kooperace a kompetice; Hodnoty, postoje, praktická etika,zařazování slovních úloh z běžného života, vytváření názorů a postojů; MV: využití počítačů a jejich programů k procvičení jednotlivých početních dovedností EGS : zařazování slovních úloh s ekologickou tématikou, racionální a početní zhodnocení stavu ŽP
výstupy
Zaokrouhluje přirozená čísla, provádí odhady a kontroluje výsledky početních operací
Přirozená čísla do milionu
Rozvinutý zápis čísla Porovnávání čísel Zaokrouhlování čísel
Narýsuje a znázorní základní rovinné útvary (čtverec, obdélník, trojúhelník a kružnici);
Rovinné útvary
Konstrukce obdélníku
V oboru přirozených čísel řeší a tvoří úlohy, ve kterých aplikuje osvojené početní operace v celém oboru přirozených čísel
Slovní úlohy
Pravoúhlý trojúhelník Rovnoramenný trojúhelník Rovnostranný trojúhelník Úhlopříčky a střed čtverce Obvod čtverce
Řeší jednoduché praktické slovní úlohy a problémy, jejichž řešení je do značné míry nezávislé na obvyklých postupech a algoritmech školské matematiky
Slovní úlohy pro výpočet obvodu čtverce
Využití vlastností rovinných útvarů v běžném životě, řešení zajímavých úloh
U logických a zajímavých úloh možno využít materiálů ze soutěže Klokan, Filip a jiné
Nelpět na zaběhlých postupech, vést žáky k logickému úsudku
Jednoduché slovní úlohy Složené slovní úlohy Logické a zajímavé úlohy
Provádí písemné početní operace v oboru přirozených čísel
Početní operace s přirozenými čísly
Římské číslice Písemné sčítání
Naučit se využívat kalkulátorů při kontrole výpočtů
Pořadí výpočtů Zaokrouhluje přirozená čísla, provádí odhady a kontroluje výsledky početních operací
Odhady, kalkulačka Pamětné násobení a dělení Převody jednotek – j.hmotnosti
Využívá při pamětném i písemném Písemné násobení v oboru počítání komutativnost a asociativnost přirozených čísel do sčítání a násobení 1000000
69
Písemné násobení jednociferným činitelem Písemné násobení dvouciferným činitelem
Při víceciferných výpočtech je třeba dbát na úpravu, aby nedocházelo ke zbytečným chybám z hlediska špatného umístění číslice – dodržovat řády
Rozpozná a znázorní ve čtvercové síti jednoduché osově souměrné útvary a určí osu souměrnosti útvaru překládáním papíru Provádí písemné početní operace v Písemné dělení oboru přirozených čísel Výpočet obsahu
Osa úsečky - vlastnosti
Písemné dělení jednociferným dělitelem Obsah čtverce a obdélníku
Používání čtvercové sítě
Jednotky obsahu Zlomky
Zápis zlomku Sčítání zlomků se stejným jmenovatelem
Aplikovaná matematika
Písemné dělení se zbytkem
Využití tabulek v excelu, Základní početní algoritmy
Opakování početních výkonů v oboru přirozených čísel do 1000000
70
71
Využívá při pamětném i písemném počítání komutativnost a asociativnost sčítání a násobení
Numerace do 1000000
Osvojí si základní početní operace Dělení Rozlišuje základní trojrozměrné Tělesa útvary a jejich vlastnosti Provádí písemné početní operace v Dělení oboru přirozených čísel
Narýsuje a znázorní základní rovinné útvary Provádí písemné početní operace v Zlomky oboru přirozených čísel Narýsuje a znázorní základní rovinné útvary V oboru přirozených čísel řeší a tvoří úlohy, ve kterých aplikuje osvojené početní operace v celém oboru přirozených čísel
Geometrické útvary v rovině Desetinná čísla
Aktivizace numerických poznatků Využití výukových programů na pamětné z 4.ročníku počítání Asociativní zákon pro sčítání Asociativní zákon pro násobení Vstupní kontrolní práce, opakování ze 4. ročníku Slovní úlohy U logických a zajímavých úloh možno využít materiálů ze soutěže Klokan, Filip a jiné Nelpět na zaběhlých postupech, vést žáky k logickému úsudku Pořadí výpočtů Sítě těles U prostorových těles využívat modely, didaktické hry Hranol, válec, jehlan Jednotky objemu Dělení dvojciferným dělitelem Důležitý dobrý odhad výsledků s využitím pamětného počítání Dělení dvojciferným dělitelem – zkrácený zápis Dělení dvojciferným dělitelem – se zbytkem Procvičování písemného dělení Druhy čar Využití vlastností rovinných útvarů v běžném životě, řešení zajímavých úloh Zápis zlomku, grafické znázornění Porovnávání zlomků Smíšená čísla Rovnoběžníky Rovnoramenný trojúhelník Desetinný zlomek Desetinná čísla Porovnávání desetinných čísel Zaokrouhlování desetinných čísel
72
Využití pracovních činností pro pochopení desetinných čísel jako části celku – stříhání, lepení, vybarvování, řezání, atp.
OSV: Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Rozvoj schopností poznávání; Kooperace a kompetice; Hodnoty, postoje, praktická etika,zařazování slovních úloh z běžného života, vytváření názorů a postojů; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; MV: využití počítačů a jejich programů k procvičení jednotlivých početních dovedností EGS : zařazování slovních úloh s ekologickou tématikou, racionální a početní zhodnocení stavu ŽP
5. ročník
Rozpozná a znázorní ve čtvercové síti jednoduché osově souměrné útvary a určí osu souměrnosti útvaru překládáním papíru V oboru přirozených čísel řeší a Desetinná čísla tvoří úlohy, ve kterých aplikuje osvojené početní operace v celém oboru přirozených čísel Rozlišuje základní trojrozměrné útvary a jejich vlastnosti
Porozumí významu znaku „-„ pro zápis celého záporného čísla a toto číslo znázorní na číselné ose
Záporná čísla
Provádí písemné početní operace v Desetinná čísla oboru přirozených čísel
Vyhledává, sbírá a třídí data Čte a sestavuje jednoduché tabulky a diagramy
Operace s přirozenými čísly
Střed souměrnosti Souměrnost podle roviny Sčítání desetinných čísel Odčítání desetinných čísel Vzájemná poloha přímek v rovině Vzájemná poloha přímek v prostoru Povrch krychle Povrch kvádru Přirozená čísla Celá čísla Znázornění na číselné ose (teploměr, model apod.) Násobení desetinných čísel 10 a 100 Dělení desetinných čísel 10 a 100 Násobení desetinných čísel přirozeným číslem menším než 10 desetinných čísel přirozeným Dělení číslem menším než 10 Aritmetický průměr Diagramy a grafy
Systematizace učiva, opakování Geometrické útvary v rovině Řeší jednoduché praktické slovní Aplikovaná matematika Převody jednotek úlohy a problémy, jejichž řešení je Slovní úlohy do značné míry nezávislé na obvyklých postupech a Obvod, obsah, objem algoritmech školské matematiky Stavby z krychlí
73
Možno využít matematických projektů – Rabík ( Robinson Crusoe )
Při víceciferných výpočtech je třeba dbát na úpravu, aby nedocházelo ke zbytečným chybám z hlediska špatného umístění číslice a des. čárky - dodržovat řády desetinných čísel
Používání čtvercové sítě, sestavování diagramů v Excelu
Využití tabulek v Excelu, Základní početní algoritmy, procvičení ve výukových programech na PC
6.ročník obsah učiva
Provádí početní operace v oboru celých a racionálních čísel
desetinná čísla
metody, poznámky
porovnávání zaokrouhlování sčítání a odčítání násobení a dělení:a-desetinného čísla 10,100,1000,…;b-desetinného čísla desetinným číslem zpaměti v jednoduchých případech
Zaokrouhluje a provádí odhady s danou přesností, účelně využívá kalkulátor
užití kalkulátoru
práce s kapesním kalkulátorem
vlastnosti početních výkonů Užívá různé způsoby kvantitativního vyjádření vztahu celek - část (přirozeným číslem, poměrem, zlomkem, desetinným číslem)
převádění jednotek délek, obsahu a hmotnosti
spolupráce s fyzikou
písemné násobení desetinných čísel písemné dělení přiroz.čísel (dělitel je větší než dělenec) písemné dělení desetinných čísel
Modeluje a řeší situace s využitím dělitelnosti a dělitelnost oboru přirozených čísel přirozených čísel
násobek a dělitel daného čísla znaky dělitelnosti 2, 3, 4, 5, 9, 10, 25, 100 prvočísla, čísla složená rozklad na prvočinitele nejmenší společný násobek n a největší společný dělitel D
74
průřezová témata
určování největšího společného dělitele a nejmenšího společného násobku 2 až 3 přirozených čísel
OSV: Rozvoj schp. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika
výstupy
Charakterizuje a třídí základní rovinné útvary
rovinné obrazce, tělesa
Načrtne a sestrojí rovinné útvary
kruh, kružnice konstrukce čtverce, obdélníku, pravoúhlého trojúhelníku, kružnice
Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh Odhaduje a vypočítává obsah a obvod základních rovinných útvarů
jednotky obsahu, vztahy mezi nimi
Načrtne a sestrojí sítě základních těles
volné rovnoběžné promítání (kvádr, krychle)
Odhaduje a vypočítává objem a povrch těles
kvádr, krychle-charakteristika, výpočet povrchu, objemu krychlové jednotky - vztahy duté míry - vztahy
Určuje velikost úhlu měřením a výpočtem
úhel, jeho velikost
ve spolupráci s fyzikou ověřit skutečnost 1 dm³ =cca 1l
pojem úhlu velikost úhlu druhy úhlů podle velikosti
Načrtne a sestrojí rovinné útvary
osa úhlu
Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku
grafické sčítání a odčítání úhlů (ve stupních a minutách)
75
pomocí milimetrového papíru získat představu o mm2, cm2, dm2 - ověřit základní vztahy
naučit měřit úhly pomocí úhloměru
Využívá k argumentaci a při výpočtech věty o shodnosti a podobnosti trojúhelníků
úhly vedlejší a vrcholové
Načrtne a sestrojí obraz rovinného útvaru ve středové a osové souměrnosti, určí osově a středově souměrný útvar
osová souměrnost
shodnost geometrických útvarů osová souměrnost - osa souměrnosti obrazce osově souměrné
Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku
trojúhelník
bod a jeho obraz (jejich vlastnosti); na přeloženém obdélníku papíru vpichem špendlíku body souměrně sdružené
druhy trojúhelníku podle velikosti stran a podle velikosti úhlů - jejich vlastnosti
Určuje velikost úhlu měřením a výpočtem
výška trojúhelníku; těžnice a těžiště trojúhelníku; osy stran - kružnice trojúhelníku opsaná; osy úhlů - kružnice trojúhelníku vepsaná
spolupráce s fyzikou (určování těžnic a těžiště tělesa)
Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh
součet vnitřních úhlů trojúhelníku
grafický součet všech vnitřních úhlů
Načrtne a sestrojí rovinné útvary
76
77
7.ročník obsah učiva
Užívá různé způsoby kvantitativního vyjádření vztahu celek - část (přirozeným číslem, poměrem, zlomkem, desetinným číslem, procentem)
zlomky
metody, poznámky
pojem zlomku
zobrazení na úsečce
základní tvar zlomku
řešit jednoduché slovní úlohy k upevnění pojmu 1/2, 1/3, 1/4, 2/5, …
rozšiřování a krácení zlomků sčítání a odčítání zlomků s různým jmenovatelem násobení a dělení zlomků
Řeší modelováním a výpočtem situace vyjádřené poměrem; pracuje s měřítky map a plánů
složený zlomek převedení zlomku na smíšené číslo a naopak převedení zlomku na desetinné číslo a naopak zobrazení jednoduchého zlomku na číselné ose
Užívá různé způsoby kvantitativního vyjádření vztahu celek - část (přirozeným číslem, poměrem, zlomkem, desetinným číslem, procentem)
celá čísla, racionální čísla
čísla kladná a záporná čísla navzájem opačná zobrazení kladných a záporných čísel na číselné ose absolutní hodnota čísla uspořádání celých čísel sčítání a odčítání kladných a záporných čísel násobení a dělení kladných a záporných čísel uspořádání racionálních čísel početní operace s racionálními čísly - řešení jednoduchých slovních úloh
78
spolupráce s fyzikou, využití teplotní stupnice dvojí význam znaménka mínus, kladná a záporná čísla v praxi
průřezová témata
OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika
výstupy
periodická čísla Řeší modelováním a výpočtem situace vyjádřené poměrem; pracuje s měřítky map a plánů
poměr, přímá a nepřímá úměrnost
poměr převrácený poměr postupný poměr měřítko plánu a mapy
spolupráce Z 7.třída
soustava souřadnic, osa souřadnic řešení slovních úloh s užitím poměru Určuje vztah přímé a nepřímé úměrnosti
spolupráce F 6. a 7.třída
vysvětlení vztahu přímě a nepřímé úměrnosti řešení slovních úloh - užití trojčlenky dělení části v daném poměru změna v daném poměru
Užívá různé způsoby kvantitativního vyjádření vztahu celek - část (přirozeným číslem, poměrem, zlomkem, desetinným číslem, procentem)
procenta
pojem procenta základ, počet procent, procentová část
Řeší aplikační úlohy na procenta (i pro případ, že procentová část je větší než celek)
výpočet základu, počet procent v procentové části přechodem přes 1 %
Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel
řešení slovních úloh
79
graficky na úsečce, rozdíl mezi pojmy: rozděl úsečku v poměru 4:5 a změň danou úsečku v poměru 4:5 50% = 50/100 = 1/2 10% = 10/100 = 1/10 naopak 1/4 = 25/100 = 25%
Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku
shodnost geometrických útvarů
určování shodných útvarů pomocí průsvitky
Určuje velikost úhlu měřením a výpočtem
shodnost trojúhelníků
opakování osové souměrnosti
Využívá k argumentaci a při výpočtech věty o shodnosti a podobnosti trojúhelníků
věty o shodnosti trojúhelníků
konstrukce obrazu útvaru ve středové souměrnosti
Načrtne a sestrojí rovinné útvary Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh
shodná zobrazení středová souměrnost
Načrtne a sestrojí obraz rovinného útvaru ve středové a osové souměrnosti, určí osově a středově souměrný útvar
středově souměrné útvary
Charakterizuje a třídí základní rovinné útvary
shodnost, středová souměrnost
čtyřúhelníky, hranoly
rovnoběžník - vlastnosti
Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh
výšky, úhlopříčky rovnoběžníků
Odhaduje a vypočítává obsah a obvod základních rovinných útvarů
lichoběžník - obvod, obsah
Načrtne a sestrojí rovinné útvary
druhy lichoběžníků
společné a rozdílné vlastnosti obdélníku, čtverce, kosočtverce, kosodélníku, jejich obvody, obsahy, konstrukce z daných prvků
konstrukce lichoběžníku - jednoduché příklady Odhaduje a vypočítává objem a povrch těles
hranoly - výpočty objemu a povrchu úlohy z praxe
80
sestrojit síť hranolu s rovnoběžníkovou, trojúhelníkovou a lichoběžníkovou podstavou
81
8.ročník obsah učiva
Provádí početní operace v oboru celých a racionálních čísel; užívá ve výpočtech druhou mocninu a odmocninu Zaokrouhluje a provádí odhady s danou přesností, účelně využívá kalkulátor
druhá mocnina a odmocnina, Pythagorova věta
metody, poznámky
určování druhé mocniny a odmocniny pomocí tabulek a kalkulátoru
Pythagorova věta (algebraický i geometrický význam
Odhaduje a vypočítává obsah a obvod základních rovinných útvarů Provádí početní operace v oboru celých a racionálních čísel; užívá ve výpočtech druhou mocninu a odmocninu
užití Pythagorovy věty v praxi mocniny s přirozeným mocnitelem
užití kapesního kalkulátoru a tabulek
úlohy z praxe na užití druhé mocniny a odmocniny
Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku
mocniny s přirozeným mocnitelem - sčítání, odčítání, násobení, dělení mocnina součinu
čtení a psaní rozšířeného zápisu čísel v desítkové soustavě pomocí mocnin čísla 10
mocnina zlomku mocnina mocniny Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím proměnných; určí hodnotu výrazu, sčítá a násobí mnohočleny, provádí rozklad mnohočlenu na součin pomocí vzorců a vytýkáním
Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel
výrazy
číselný výraz určování hodnot číselného výrazu výrazy s proměnnou dosazování do výrazu jednočlen, mnohočlen sčítání a odčítání mnohočlenů násobení mnohočlenu jednočlenem a mnohočlenem vytýkání před závorku užití vzorců (a±b)2, (a+b)(a-b)
82
průřezová témata
kontrola provedených operací dosazením za proměnnou
OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská společnost a stát ; EGS
výstupy
Formuluje a řeší reálnou situaci pomocí rovnic a jejich soustav
lineární rovnice
rovnost - rovnice řešení lineárních rovnic s jednou neznámou pomocí ekvivalentních úprav zkouška - význam, provedení
Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím funkčních vztahů
řešení slovních úloh vedoucích k řešení lineárních rovnic výpočet neznámé ze vzorce
Vyhledává, vyhodnocuje a zpracovává data
základy statistiky
Porovnává soubory dat
spolupráce s fyzikou
konkrétní provádění statistických šetření zápis zjištěných údajů do tabulky výpočet aritmetického průměru
Vyjádří funkční vztah tabulkou, rovnicí, grafem
grafické znázornění dat a interpretace grafu
Charakterizuje a třídí základní rovinné útvary kruh, kružnice, válec Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh Zdůvodňuje a používá polohové a metrické vlastnosti základních rovinných útvarů při řešení úloh a jednoduchých praktických problémů; využívá potřebnou matematickou symboliku
kruh x kružnice vzájemná poloha přímky a kružnice
Odhaduje a vypočítává obsah a obvod základních rovinných útvarů Analyzuje a řeší aplikační geometrické úlohy s využitím osvojeného matematického aparátu
konstrukce tečny v bodě na kružnici tětiva kružnice vzájemná poloha dvou kružnic - soustředné kružnice Thaletova kružnice konstrukce tečny ke kružnici z bodu ležícího vně kružnice obsah kruhu, délka kružnice slovní úlohy na obvod a obsah kruhu
Určuje a charakterizuje základní prostorové útvary (tělesa), analyzuje jejich vlastnosti
válec - podstava, plášť
Načrtne a sestrojí obraz jednoduchých těles v rovině a jejich síť Odhaduje a vypočítává objem a povrch těles
síť válce
83
spolupráce s fyzikou
objem a povrch válce
síť válce nahradit nákresem potřebným k odvození povrchu válce
Načrtne a sestrojí rovinné útvary Využívá pojem množina všech bodů dané vlastnosti k charakteristice útvaru a k řešení polohových a nepolohových konstrukčních úloh
konstrukční úlohy
základní pravidla správného rýsování
dbát na pečlivě provedený rozbor při konstrukčních úlohách
množina bodů daných vlastností sestrojit osu úsečky, osu úhlu rozbor - jeho význam konstrukce zápis postupu řešení konstrukčních úloh na sestrojení trojúhelníku, rovnoběžníku, lichoběžníku sestrojit trojúhelník (podle věty sss, sus, usu)
84
dbát na přesnost rýsování
85
9.ročník obsah učiva
Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím proměnných; určí hodnotu výrazu, sčítá a násobí mnohočleny, provádí rozklad mnohočlenu na součin pomocí vzorců a vytýkáním
lomený výraz
metody, poznámky
lomený výraz - smysl
výraz, definiční obor
krácení a rozšiřování
početní operace s lomenými výrazy
sčítání, odčítání, násobení a dělení lomených výrazů složený lomený výraz - úprava Formuluje a řeší reálnou situaci pomocí rovnic a jejich soustav
lineární rovnice s neznámou ve jmenovateli
řešení lineárních rovnic s neznámou ve jmenovateli
uvádět podmínky pro smysl lomeného výrazu
Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel
soustavy lineárních rovnic se dvěma neznámými
jedna rovnice se dvěma neznámými nekonečně mnoho řešení
řešit soustavu lineárních rovnic se dvěma neznámými - provést zkoušku správnosti
řešení soustavy metodou dosazovací - zkouška správnosti řešení soustavy metodou sčítací řešení soustavy rovnic metodou srovnávací
Užívá logickou úvahu a kombinační úsudek při řešení úloh a problémů a nalézá různá řešení předpokládaných nebo zkoumaných situací
86
řešení slovních úloh "na pohyb", "na společnou práci", "na směsi"
rozšiřující učivo
průřezová témata
OSV: Rozvoj schp. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská společnost a stát ; EGS
výstupy
Vyhledává, vyhodnocuje a zpracovává data
funkce
funkce (definiční obor funkce, množina hodnot funkce)
Porovnává soubory dat
závisle a nezávisle proměnná
Vyjádří funkční vztah tabulkou, rovnicí, grafem
tabulka graf funkce
Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím funkčních vztahů
funkce rostoucí a klesající funkce konstantní lineární funkce - graf
Určuje vztah přímé a nepřímé úměrnosti
přímá úměrnost jako zvláštní případ lineární funkce graf přímě úměrnosti nepřímá úměrnost - graf, y=k/x grafické řešení soustavy lineárních rovnic
Určí podobné útvary v rovině Určuje a používá poměr podobnosti Využívá k argumentaci a při výpočtech věty o shodnosti a podobnosti trojúhelníků
podobnost, goniometrické funkce v pravoúhlém trojúhelníku
podobnost poměr podobnosti podobnost trojúhelníků věty o podobnosti, jejich užití užití podobnosti při práci s plány a mapami dělení úsečky v daném poměru poměr stran v podobných trojúhelnících
užívat funkce sinus a tangens ostrého úhlu při řešení úloh z praxe
odvození goniometrických funkcí ostrých úhlů jako poměr stran podobných trojúhelníků funkce sinus, kosinus, tangens užívání tabulek pro určování hodnot těchto funkcí užití funkce sinus a tangens k řešení úloh z praxe
87
užívat poměr podobnosti pro práci s plány a mapami (spolupráce Z 9.ročník)
Řeší aplikační úlohy na procenta (i pro případ, že procentová část je větší než celek)
základy finanční výpočet úroku z dané jistiny za určité období při dané úrokové míře matematiky
Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím funkčních vztahů
výpočet jistiny jednoduché a složené úrokování
Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel Určuje a charakterizuje základní prostorové útvary (tělesa), analyzuje jejich vlastnosti
Načrtne a sestrojí obraz jednoduchých těles v rovině
řešení konkrétních příkladů
jehlan, kužel, koule
jehlan, kužel - modelování, popis
koule - poloměr, objem a povrch (užití v praktických úlohách)
Načrtne a sestrojí sítě základních těles Analyzuje a řeší aplikační geometrické úlohy s využitím osvojeného matematického aparátu
88
výpočet objemu a povrchu - řešení úloh z praxe
při složeném úrokování používat kapesní kalkulačku
89
5.5. Počítače: Obsahové a organizační vymezení předmětu : Žáci a žákyně jsou rozděleni do skupin, takže počet žáků ve skupině odpovídá materiálním podmínkám – počtu stanic v počítačových učebnách. Výuka probíhá na počítačích vybavených operačním systémem Windows, kancelářské programy jsou k dispozici tyto: MS Office a Open Office. Dále využíváme program Macromedia Flash a další dostupné programové vybavení. V rámci tohoto vyuč. předmětu se žáci a žákyně učí využívat počítače k získávání informací, k jejich zpracování a k prezentaci svých znalostí a dovedností, ke komunikaci. Důležité je, aby žákyně a žáci nevnímali a nevyužívali moderní technologie samoúčelně, tedy pouze k hrám apod., ale aby je zcela přirozeně brali jako pracovní nástroj.
Časové vymezení předmětu: Na prvním stupni je zařazen povinný vyučovací předmět Počítače, který je vyučován ve 4. a 5. ročníku s týdenní časovou dotací jedna hodina.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení oblasti vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: - K.k učení: - V průběhu výuky vedeme žáky k tomu, aby dokázali využívat co nejrozmanitější zdroje informací, získané informace nepřijímali nekriticky, rozlišovali podstatné od nepodstatného, jednotlivé poznatky dokázali propojovat a začleňovat do vlastní „informační struktury“.Vedeme žáky k samostatnosti při získávání poznatků, učíme je plánovat proces učení, volit vhodné postupy, být k sobě kritičtí, volit odpovídající cíle, soustavně se zdokonalovat. Teoretické poznatky jsou propojovány s praxí, dbáme na to, aby žáci byli připraveni využívat získané znalosti a dovednosti v praktickém životě . Vedeme žáky k ochotě věnovat se dalšímu studiu a celoživotnímu vzdělávání. - K.k řešení problémů: - Výuku v hodinách informatiky vedeme tak, aby žák byl schopen rozpoznat podstatu problému v zadaných úlohách, uměl se na problémovou situaci podívat z různých hledisek, analyzoval správně zadání (především z hlediska dostatečnosti vstupních dat), dokázal zvolit vhodný postup řešení, případě dokázal úlohu vyřešit různými způsoby s tím, že rozlišuje z hlediska výhodnosti rozdílných strategií vzhledem k zadání. Při výběru témat zohledňujeme vztah k praxi, aktuálnost a zájem dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly. Vedeme je k využívání vlastního úsudku a zkušeností, k samostatnému řešení problému. Osvojené postupy aplikujeme při řešení obdobných nebo nových problémových situací. 90
- K.komunikativní: - Žáci se učí správně se orientovat v zadaných úkolech, správně a srozumitelně se vyjadřovat, logicky a věcně argumentovat. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při skupinové práci musí žáci efektivně komunikovat. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. - K. sociální a personální: - V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Vedeme je k systematičnosti, soustavné sebekontrole, přesnosti. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci, odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme je na týmovou práci. Učí se utvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. - K. občanská: - Děti se učí během hledání a nalézání vhodných postupů při řešení úloh respektu k názoru druhých, dovednosti zvládat situaci nezdaru, ochotě pomáhat v případě potřeby. Volíme pokud možno takové úlohy, které děti nutí zamýšlet se nad situacemi souvisejícími s praktickými oblastmi reálného života. - K. pracovní: - Žáci se učí samostatnosti, dodržování vymezených pravidel, zodpovědnosti za to, že dokončí zadané úkoly podle svých schopností co nejlépe, a to nejen obsahově, ale i formálně, zdokonalují svůj grafický projev. Při řešení úloh se seznamují s různými obory lidské činnosti. Zvládnutí základů informatiky a informačních technologií je dnes zcela nezbytným předpokladem dalšího studia na téměř všech typech škol.
91
Počítače
Využívá základní standardní funkce počítače a jeho nejběžnější periferie
Obsah učiva
základní seznámení s hardware počítače zásady bezpečnosti práce a prevence zdravotních rizik spojených s dlouhodobým využíváním výpočetní techniky
základní komponenty počítače periferie
Respektuje pravidla bezpečné práce s hardware i software a postupuje poučeně v případě jejich závady
dokázat odstranit běžné problémy při práci s hardwarem i softwarem (ztuhlý kurzor, restartovat počítač, apod.)
umět najít a odstranit příčinu nefunkčnosti počítače zapojení kabelů
chrání data před poškozením, ztrátou, zneužitím
nakládání s daty, bezpečnost dat
pečlivě uschovat zkopírované informace o uživateli - uživatelské jméno, heslo, přístupový kód
práce se soubory
rozlišovat formáty souborů (exe, doc, xls, html, jpg, apod.)
92
Metody, poznámky
klávesnice, myš, monitor, tiskárna sluchátka, mikrofon, reproduktory
využití v různých předmětech, především v jazykové výuce
umět přiřazovat koncovku souborů k jednotlivý typům programů ( textový, tabulkový, grafický…)
snažit se neustále propojovat získané informace s reálným využitím
Průřez.témata
OSV: Rozvoj schopností poznávání; Kreativita; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika MKV: Kulturní diference; Multikulturalita; VDO: Občan, občanská společnost a stát; EGS; MV
Očekávané výstupy
Pracuje s textem a obrázkem v textovém a grafickém editoru
práce s textovými a tabulkovými programy – Word, Excel
naučit se využívat co nejvíce nástrojů a možností programů
základní operace s obrázky, využití programů rozvíjejících výtvarné schopnosti a tvořivost Při vyhledávání informací na internetu používá jednoduché a vhodné cesty
vyhledávat požadované informace v základních informačních zdrojích internetu (webové stránky)
Komunikuje pomocí internetu či jiných běžných komunikačních zařízení
komunikace pomocí internetu naučit se v co nejširším (e-mail, mobil, chat) spektru využívat elektronické komunikace ( osobní, úřední, služby, informace)
Vyhledává informace na portálech, v knihovnách, v databázích
používat informace z různých informačních zdrojů – knihovny, CD-ROM, internet, databáze zpracovávat zadané tématické úkoly (referáty, tabulky, grafické práce)
seznámení s ostatními vyhledávači na internetu
porovnávat efektivitu různých způsobů dosažení cílové informace
upozornit na možnosti zneužití osobních dat a jejich ochrana; přiměřeně věku varovat před možností stát se obětí či pachatelem počítačové (mediální) kriminality propojit výuku informatiky s ostatními předměty, zadávat žákům témata související s právě probíranými tématy
pracovat i s větším množstvím oken na ploše a využívat všech dostupných informací při práci prezentovat výsledky své činnosti (výukové projekty – zeměpis, přírodopis, atp., školní časopis, webové stránky školy)
velmi důležitá spolupráce učitelů informatiky s ostatními pedagogy při zadávání a využití témat a projektů při výuce
93
5.6. Informatika Obsahové a organizační vymezení předmětu Informatika: Hlavním cílem výuky tohoto předmětu je dosažení počítačové gramotnosti všemi žáky.Žáci by se měli na konci třetího období orientovat v základní terminologii ICT, naučit se pracovat s osobním počítačem a jeho perifériemi, zvládat základní obsluhu a uživatelsky zvládnout základní kancelářské programy a práci s Internetem. Žáci se naučí základním technickým dovednostem při údržbě PC při běžných problémech s hardware a software. Usilujeme o prohloubení znalostí, dovedností a postojů získaných na prvním stupni. Stěžejní je opět rozvoj kompetencí při využívání informačních a komunikačních technologií, které rozšiřují možnosti žákyň a žáků v dalším studiu a praktickém životě. Jde o uživatelské schopnosti, kritický přístup při vyhledávání a zpracování informací, dodržování zásad bezpečného chování při využívání ICT. Důležitý je mezioborový přístup, využívání počítačů a dalších technologií (zvuková a obrazová technika) ve studiu a prezentaci výsledků studia a zájmových aktivit. Znalosti a dovednosti v tomto předmětu získané by měly být na takové úrovni, aby umožňovaly studium na všech typech středních škol.
Časové vymezení předmětu Na druhém stupni je v šestém ročníku zařazen povinný vyučovací předmět Informatika (ICT) s časovou dotací jedna hodina týdně.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení oblasti vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: K.k učení: V průběhu výuky vedeme žáky k tomu, aby dokázali využívat co nejrozmanitější zdroje informací, získané informace nepřijímali nekriticky, rozlišovali podstatné od nepodstatného, jednotlivé poznatky dokázali propojovat a začleňovat do vlastní „informační struktury“. Vedeme žáky k samostatnosti při získávání poznatků, učíme je plánovat proces učení, volit vhodné postupy, být k sobě kritičtí, volit odpovídající cíle, soustavně se zdokonalovat. Teoretické poznatky jsou propojovány s praxí, dbáme na to, aby žáci byli připraveni využívat získané znalosti a dovednosti v praktickém životě . Vedeme žáky k ochotě věnovat se dalšímu studiu a celoživotnímu vzdělávání. K.k řešení problémů: Výuku v hodinách informatiky vedeme tak, aby žák byl schopen rozpoznat podstatu problému v zadaných úlohách, uměl se na problémovou situaci podívat z různých hledisek, analyzoval správně zadání (především z hlediska dostatečnosti vstupních dat), dokázal zvolit vhodný postup řešení, případě dokázal úlohu vyřešit různými způsoby s tím, že rozlišuje z hlediska výhodnosti rozdílných strategií vzhledem k zadání. Při výběru témat zohledňujeme vztah k praxi, aktuálnost a zájem dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly. Vedeme je k využívání vlastního úsudku a zkušeností, k samostatnému řešení problému. Osvojené postupy aplikujeme při řešení obdobných nebo nových problémových situací. 94
K.komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v zadaných úkolech, správně a srozumitelně se vyjadřovat, logicky a věcně argumentovat. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při skupinové práci musí žáci efektivně komunikovat. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Vedeme je k systematičnosti, soustavné sebekontrole, přesnosti. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci, odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme je na týmovou práci. Učí se utvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. K. občanská: Děti se učí během hledání a nalézání vhodných postupů při řešení úloh respektu k názoru druhých, dovednosti zvládat situaci nezdaru, ochotě pomáhat v případě potřeby. Volíme pokud možno takové úlohy, které děti nutí zamýšlet se nad situacemi souvisejícími s praktickými oblastmi reálného života. K. pracovní: Žáci se učí samostatnosti, dodržování vymezených pravidel, zodpovědnosti za to, že dokončí zadané úkoly podle svých schopností co nejlépe, a to nejen obsahově, ale i formálně, zdokonalují svůj grafický projev. Při řešení úloh se seznamují s různými obory lidské činnosti. Zvládnutí základů informatiky a informačních technologií je dnes zcela nezbytným předpokladem dalšího studia na téměř všech typech škol.
95
Informatika: Očekávané výstupy
Zpracuje a prezentuje na uživatelské úrovni informace v textové, grafické a multimediální formě
Obsah učiva
dostupné informační technologie
telekomunikace
přenos informací hovorovými a datovými kanály analogové a digitální technologie
záznamové prostředky
uchování informací analogová a digitální forma spolehlivost záznamových médií
sdělovací média
tisk, rozhlas, televize, film
ostatní informační technologie
internet, intranet, GSM komunikace
Ovládá práci s textovými a grafickými editory i tabulkovými editory a využívá vhodných aplikací
orientace v základní softwarové nabídce, alternativní operační systémy
MS Office software pro úpravu obrázků a grafiky základní kancelářský software
Používá informace z různých informačních zdrojů a vyhodnocuje jednoduché vztahy mezi údaji
orientace v základní softwarové nabídce; posouzení aplikovatelnosti pro danou úlohu
praktická instalace softwaru do PC - pravidla a rizika; řešení problému nekompatibility
96
převody dat mezi programy
formáty ukládání dat a čitelnost
tvorba dokumentů z více programových zdrojů Uplatňuje základní estetická a typografická pravidla pro práci s textem a obrazem
tvorba dokumentů pro veřejnou prezentaci
PC - formální tvar dokumentu, jeho členění, uspořádání, vztah formaobsah
oficiální dokumenty - úřední dopis, žádost, životopis… volná tvorba - soukromá korespondence, blahopřání apod.
mail, SMS a ostatní média formální tvar dokumentu, jeho členění, uspořádání, vztah forma-obsah
Ověřuje věrohodnost informací a informačních zdrojů, posuzuje jejich závažnost a vzájemnou návaznost
práce s digitální fotografií
software pro úpravy fotografií k různým účelům(mail, internet, tisk, prezentace)
ostatní zdroje obrazových dokumentů
kamery, scannery,digitální kopírky, fotoaparáty v mobilu
práce s antivirovými programy; ochrana proti spamům a zneužití osobních dat použitelnost informací získaných z internetu a jiných informačních zdrojů tvorba vlastních webových stránek a odpovědnost za jejich obsah
97
využití freewaru a využití licencovaných produktů pro vlastní tvorbu
komerční využití a související legislativa
Pracuje s informacemi v souladu se zákony o duševním vlastnictví
98
využití internetových informací pro vlastní prezentaci
99
5.7. Člověk a jeho svět 1.stupeň : Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení vzdělávací oblasti vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků (toto vymezení se vztahuje k vyučovacím předmětům Prvouka (1.období), Vlastivěda a Přírodověda (2.období) -
-
-
-
-
-
100
K. k učení : Vedeme žáky k co největší samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, začleňovat do systému celého dosud získaného vědění, vyhledávat podstatné informace a odlišovat je od podružných. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají (např. referáty, projekty). Pracují s encyklopediemi, klíči, atlasy. K. k řešení problémů: V průběhu probíraného učiva jsou žákům zadávány témata k samostatnému zpracování, přičemž zohledňujeme individuální zájem dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly (herbáře a jiné sbírky, mikroskopování apod.). K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, sdělovat své poznatky správně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při zpracovávání kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, přičemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci (viz. výše), odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Naším cílem je nejen seznámit žáky s přírodou, ale především získané poznatky uplatňovat v praktickém životě, a to především s ohledem trvale udržitelnému rozvoji. K. pracovní: V hodinách přírodopisu žáci vytvářejí herbáře, modely, při této práci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky, učí se pravidlům bezpečnosti při práci.
5.7.1. Prvouka Charakteristika předmětu: V tomto předmětu se prolíná učivo společenskovědní s přírodovědným a s výchovou ke zdraví. Je to první vstup do poznání živé a neživé přírody, člověka a jeho souvztažností. Žáci si osvojí základní pracovní návyky a dovednosti, které později využijí v praktickém životě. Prostřednictvím tvůrčí a radostné atmosféry pozorují a poznávají, co vše zajímavého je možné najít ve světě kolem nás. Při tom všem si uvědomují širší souvislosti a vztahy. Hlavními cíli je podnícení zájmu o učení, rozvoj tvořivosti a zvídavosti, dále uvědomění si vztahu k domovu a rodině, pochopení vazby přírodního a životního prostředí. V neposlední řadě je naším cílem připravit děti na efektivní fungování v mezilidských vztazích, ve společnosti jako celku, na rozvoj žádoucích postojů a morálně volních vlastností žáků. Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět prvouka patří do tematického okruhu člověk a jeho svět, je zařazen v prvním období, tedy v prvním až třetím ročníku s dotací 2 hodiny týdně v každém z těchto ročníků. Na látku prvouky ve druhém období navazují předměty vlastivěda a přírodověda.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků viz.vzdělávací oblast Člověk a jeho svět
101
1. ročník
MÍSTO, KDE ŽIJEME vyznačí v jednoduchém plánu místo svého bydliště a školy, cestu na určené místo a rozliší možná nebezpečí v nejbližším okolí ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích LIDÉ KOLEM NÁS rozlišuje blízké příbuzenské vztahy v rodině, role rodinných příslušníků a vztahy mezi nimi, projevuje toleranci k přirozeným odlišnostem spolužáků a jiných lidí, jejich přednosti a nedostatky MÍSTO, KDE ŽIJEME vyznačí v jednoduchém plánu místo svého bydliště
LIDÉ A ČAS Využívá časové údaje při řešení různých situací v denním životě, rozlišuje děj v minulosti, přítomnosti a budoucnosti, uplatňuje elementární poznatky o zvycích a práci lidí, na příkladech porovnává minulost a současnost ROZMANITOST PŘÍRODY Pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích
obsah učiva škola - prostředí školy, činnosti ve škole, okolí školy, bezpečná cesta do školy , riziková místa a situace bezpečný odchod z domova – klíče, výtah chování při setkání s cizím člověkem, adresa bydliště Podzim- koloběh života rostlin, zvířata v lese – příprava na zimu
vycházka, prohlídka budovy školy ZÁŘÍ
naše rodina, postavení jedince v rodině, role členů rodiny, příbuzenské a mezigenerační vztahy, život a funkce rodiny, pravidla slušného chování, životní styl u nás a ve světě (porovnání se spolužáky cizí národnosti) , prostředí domova (náš dům, náš byt) vysvětlení pojmů a výrazů – kamarád, blízká osoba, cizí osoba, trápení, smutek, pomoc doma – neznámý člověk, zbraně, alkohol, vhodné a nevhodné dotyky, komunikace a pomoc rodičů a učitelů Roční období, denní režim, měření času, příprava na Vánoce, Vánoce zvyky dříve a dnes
LISTOPAD
Zima – příroda v zimě, stopy zvířat
LEDEN
ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ lidské tělo - základní části (hlava, krk, tělo, končetiny), uplatňuje základní hygienické režimové a jiné zdravotně rozdíly mezi lidmi , hygienické návyky, péče o zdravé preventivní návyky s využitím elementárních znalostí o lidském těle zoubky (P)
102
metody, poznámky
vycházka ŘÍJEN
PROSINEC
ÚNOR
průřezová témata OSV: Sebepoznání a sebepojetí, Seberegulace a sebeorganizace, Psychohygiena, Kreativita, Poznávání lidí, Mezilidské vztahy, Komunikace, Řešení problémů a rozhodovací dovednosti, EV: Lidské aktivity a problém ŽP, Vztah člověka k Hodnoty, postoje, praktická etika prostředí, MKV: Lidské vztahy, etnický původ
výstupy
ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ projevuje vhodným chováním a činnostmi vztah ke zdraví
denní režim, zdravý životní styl, správná výživa, výběr a uchování potravin, vhodná skladba stravy, pitný režim
BŘEZEN
ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích
jaro - rostliny na jaře, domácí zvířata a jejich mláďata (stavba těla, význam pro člověka), ptáci – stěhovaví, stálí
BŘEZEN – vycházka DUBEN
LIDÉ KOLEM NÁS odvodí význam a potřebu různých povolání a pracovních činností LIDÉ A ČAS – uplatňuje elementární poznatky o zvycích a práci lidí, na příkladech porovnává minulost a současnost MÍSTO, KDE ŽIJEME začlení svou obec (město) do příslušného kraje a obslužného centra ČR, pozoruje a popíše změny v nejbližším okolí, obci, městě
zaměstnání, práce dospělých Velikonoce –zvyky dříve a dnes
DUBEN
ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ rozezná nebezpečí různého charakteru, využívá bezpečná místa pro hru a trávení volného času, uplatňuje základní pravidla bezpečného chování účastníka silničního provozu, jedná tak, aby neohrožoval zdraví své a zdraví jiných
volný čas, úrazy a první pomoc, krizové situace – vhodná a nevhodná místa pro hru, bezpečné chování v silničním provozu, dopravní značky, předcházení rizikovým situacím (P) důležitá telefonní čísla tísňového volání, blízkých osob kdy a jak přivolat pomoc, koho požádat o pomoc, oheň – požár, prevence vzniku požáru doma, ochrana při požáru a přivolání pomoci, pravidlo – zastav se – lehni si – kutálej se Léto – zvířata a rostliny (plody) v létě
ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích
103
obec (město), její části, poloha v krajině, minulost a KVĚTEN současnost obce (města), význačné budovy, dopravní síť jak se chovat, když zabloudím v cizím prostředí nebo městě KVĚTEN Návštěva dopravního hřiště, hasičské stanice ČERVEN
ČERVEN
2. ročník obsah učiva
metody, poznámky
MÍSTO, KDE ŽIJEME Vyznačí v jednoduchém plánu místo svého bydliště a školy, cestu na určené místo a rozliší možná nebezpečí v nejbližším okolí. Chápe konkrétní nebezpečí spojená s riziky běžného života. Odhadne riziko / nebezpečnou situaci. ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích, roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ dopravní výchova – dopravní hřiště Odhadne riziko / nebezpečnou situaci LIDÉ A ČAS využívá časové údaje při řešení různých situací v denním životě, rozlišuje děj v minulosti, přítomnosti a budoucnosti
orientace v místě bydliště, školy – bezpečná cesta do školy, kontakt s cizí osobou riziková místa v okolí (dopravní situace)
ZÁŘÍ
podzim - proměny ročního období dělení zeleniny a ovoce, stromy rizika spojená s ročními obdobími, sezónními činnostmi (česání ovoce, hry dětí)
ŘÍJEN vycházka dopravní hřiště preventivní program „Hasík“ – prevence vzniku požáru, rizika, ochrana, přivolání pomoci LISTOPAD
ROZMANITOST PŘÍRODY roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků
okrasné květiny
LIDÉ A ČAS využívá časové údaje při řešení různých situací v denním životě, rozlišuje děj v minulosti, přítomnosti a budoucnosti
proměny způsobu života, bydlení, předmětů lidské potřeby Významné svátky, dny - Vánoce
ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích, roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků Odhadne riziko / nebezpečnou situaci
Zima - volně žijící zvířata LEDEN proměny přírody v zimě rizika při zimních sportech rizika při mimořádných událostech způsobených přírodními živly
104
orientace v čase a časový řád, kalendář, měsíce, dny v týdnu, hodina, minuta, sekunda režim dne
popisky k pokojovým květinám, práce s encyklopediemi PROSINEC PROSINEC
průřezová témata OSV: Sebepoznání a sebepojetí, Seberegulace a sebeorganizace, Psychohygiena, Kreativita, Poznávání lidí, Mezilidské vztahy, Komunikace, Řešení problémů a EV: Lidské aktivity a rozhodovací dovednosti, Hodnoty, postoje, praktická etika problém ŽP, Vztah člověka k prostředí, MKV: Lidské vztahy, etnický původ
výstupy
ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ uplatňuje základní hygienické režimové a jiné zdravotně preventivní návyky s využitím elementárních znalostí o lidském těle, projevuje vhodným chováním a činnostmi vztah ke zdraví, dodržuje zásady bezpečného chování tak, aby neohrožoval zdraví své a zdraví jiných. Přivolá pomoc (osvojeným způsobem), v případě potřeby použije linku tísňového volání MÍSTO, KDE ŽIJEME
Hygiena, zdravá strava, první pomoc – čísla tísňových Přednášky - protidrogová linek, škodlivost návykových látek, pitný režim, stavba prevence těla, základní funkce a projevy, úraz a nemoc – prevence, ÚNOR počítače, závislost, kdy a jak přivolat pomoc. Základní pravidla při poskytování pomoci při drobných poraněních Česká republika, symboly, Praha
BŘEZEN
ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích, roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků
Jaro - stromy, rostliny proměny přírody na jaře
Vypěstování nenáročné rostliny hasiči DUBEN
MÍSTO, KDE ŽIJEME rozliší přírodní a umělé prvky v okolní krajině a vyjádří různými způsoby její estetické hodnoty a rozmanitost ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ – dopravní hřiště LIDÉ KOLEM NÁS rozlišuje blízké příbuzenské vztahy v rodině, role rodinných příslušníků a vztahy mezi nimi Chápe konkrétní nebezpečí spojená s riziky běžného života Odhadne riziko / nebezpečnou situaci
dominanty v místní krajině, významná místa obec – okolí obce, minulost – současnost, významné budovy
KVĚTEN dopravní hřiště
rodina, role členů rodiny, příbuzenské a mezigenerační vztahy, život a funkce rodiny, profese rodičů, práce dospělých , obchod, firmy, mezilidské vztahy, soužití lidí, nevhodné chování příbuzenské vztahy, tolerance k přirozeným odlišnostem lidí, jejich přednostem i nedostatkům bezpečný odchod z domova, doma – neznámý člověk léto - ryby, obilí, trávy proměny přírody v létě, riziko při koupání, pobytu v lese, riziko povodní mimořádné události, rizika, požáry, návštěva hasičů
ČERVEN
ROZMANITOST PŘÍRODY pozoruje, popíše a porovnává viditelné proměny v přírodě v jednotlivých obdobích, roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ Chápe konkrétní nebezpečí spojená s riziky běžného života, s ohněm, s mimořádnou událostí, přivolá pomoc (některým z osvojených způsobů)
105
ČERVEN
3. ročník
MÍSTO, KDE ŽIJEME začlení svou obec (město) do příslušného kraje a obslužného centra ČR, pozoruje a popíše změny v nejbližším okolí, obci, městě, rozliší přírodní a umělé prvky v okolní krajině a vyjádří různými způsoby její estetické hodnoty a rozmanitost, vyznačí v jednoduchém plánu místo svého bydliště a školy, cestu na určené místo a rozliší možná nebezpečí v nejbližším okolí
obsah učiva místní krajina, poloha v krajině, orientační body a linie, světové strany, mapy obecně zeměpisné a tematické, riziková místa a situace škola-prostředí školy,činnosti ve škole,okolí školy,bezpečná cesta do školy
metody, poznámky práce s buzolou a kompasem, vycházka, práce s mapou a plánem ZÁŘÍ
MÍSTO, KDE ŽIJEME naše vlast, domov, krajina, národ, státní symboly, sousední začlení svou obec (město) do příslušného kraje a obslužného centra státy, místní krajina - minulost a současnost obce ČR, pozoruje a popíše změny v nejbližším okolí, obci, městě, rozliší přírodní a umělé prvky v okolní krajině a vyjádří různými způsoby její estetické hodnoty a rozmanitost, vyznačí v jednoduchém plánu místo svého bydliště a školy, cestu na určené místo a rozliší možná nebezpečí v nejbližším okolí
ZÁŘÍ
LIDÉ A ČAS využívá časové údaje proměny způsobu života, bydlení, předměty denní potřeby, při řešení různých situací v denním životě, rozlišuje děj v minulosti, minulost kraje a předků, domov, vlast, rodný kraj, báje, přítomnosti a budoucnosti, pojmenuje některé rodáky, kulturní či mýty, pověsti historické památky, významné události regionu, interpretuje některé pověsti nebo báje spjaté s místem, v němž žije, uplatňuje elementární poznatky o sobě, o rodině a činnostech člověka, o lidské společnosti, soužití, zvycích a o práci lidí, na příkladech porovnává minulost a současnost
ŘÍJEN
ROZMANITOST PŘÍRODY roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků, provádí jednoduché pokusy u skupiny známých látek, určuje jejich
ŘÍJEN
106
lidé a technika - třídění látek, změny látek a skupenství, vlastnosti, porovnávání látek, měření veličin s praktickým užíváním základních jednotek
průřezová témata OSV: Sebepoznání a sebepojetí, Seberegulace a sebeorganizace, Psychohygiena, Kreativita, Poznávání lidí, Mezilidské vztahy, Komunikace, Řešení problémů a EV: Lidské aktivity a rozhodovací dovednosti, Hodnoty, postoje, praktická etika problém ŽP, Vztah člověka k prostředí, MKV: Lidské vztahy, etnický původ
výstupy
společné a rozdílné vlastnosti a změří základní veličiny pomocí jednoduchých nástrojů a přístrojů
ČLOVĚK A JEHO ZDRAVÍ uplatňuje základní hygienické režimové a jiné zdravotně preventivní návyky s využitím elementárních znalostí o lidském těle, projevuje vhodným chováním a činnostmi vztah ke zdraví, dodržuje zásady bezpečného chování tak, aby neohrožoval zdraví své a zdraví jiných
ROZMANITOST PŘÍRODY roztřídí některé přírodniny podle nápadných určujících znaků
Vesmír a Země, sluneční soustava, den a noc, roční období, LISTOPAD voda a vzduch, výskyt vlastnosti a formy vody, oběh vody v přírodě, vlastnosti, složení, proudění vzduchu, význam pro život Nerosty a horniny, půda, některé hospodářsky významné horniny a nerosty, vznik půdy a její význam
PROSINEC
Lidské tělo, stavba těla, základní funkce a projevy člověka
kostra, svaly LEDEN
Lidské tělo, stavba těla, základní funkce a projevy člověka
kůže, plíce a srdce, trávicí ústrojí ÚNOR vylučovací ústrojí, mozek a nervová soustava, lidské smysly BŘEZEN
Lidské tělo, stavba těla, základní funkce a projevy člověka Postup v případě ohrožení – mimořádné situace, seznámení s pojmem,nejčastější mimořádné situace,varování před nebezpečím,chování při mimořádných situacích Integrační záchranný systém Tísňové linky – zásady volání na tísňové linky Páče o zdraví a prevence – bezpečné chování,chování při setkání s cizím člověkem,rizikové chování, stavba těla rostlin, dřeviny, byliny, ovocné stromy, zelenina DUBEN obratlovci, bezobratlí, savci, ptáci hmyz, rostliny na polích a na loukách, obiloviny, okopaniny, luštěniny typy lesů, lesní patra, lesní byliny, houby, lesní zvěř, voda, ryby, obojživelníci, plazi, vodní ptáci, vodní savci
107
KVĚTEN ČERVEN
5.7.2. Vlastivěda Charakteristika předmětu: Tento předmět obsahuje dvě základní tematické oblasti, a sice dějepisnou a zeměpisnou. Předmět navazuje na Prvouku. Cílem dějepisné části je poskytnout žákům základní přehled o historii naší země a naučit je hledat souvislosti mezi minulostí a dneškem, vážit si kulturního dědictví našich předků a poučit se z historických zkušeností. Ve výuce bohatě využíváme názorné pomůcky, děti jsou vedeny k samostatnému vyhledávání informací z různých zdrojů a jejich následnému zpracování a reprodukci. Do výuky zařazujeme tematické projekty, prvky dramatické výchovy, propojení s výtvarnou a hudební výchovou, stejně jako s literaturou. V zeměpisné části se děti seznamují s bezprostředním okolím bydliště, s regionem, geografií naší republiky, ale i s jejími evropskými sousedy. Učí se orientovat ve světových stranách, číst v různých typech map. Podrobněji se seznamují s jednotlivými regiony České republiky, a to ve vztahu k povrchu, vodstvu, průmyslu, biosféře, stejně jako s nejvýznamnějšími lidskými sídly.
Časové vymezení předmětu: Předmět je zařazen ve druhém období, tedy ve 4. a 5. ročníku s hodinovou dotací 2 hodiny týdně.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: viz. vzdělávací oblast Člověk a jeho svět
108
109
Rozeznává současné a minulé a orientuje se v hlavních reáliích minulosti a současnosti naší vlasti s využitím regionálních specifik
Obrazy ze starších českých dějin
Pravěk Dávní Slované – kupec Sámo, Velkomoravská říše, Konstantin a Metoděj
Vybrat z historického kontextu nejvýznamnější osobnosti a prostřednictvím nich přiblížit co nejrozmanitějšími metodami život té doby
V dobách přemyslovských knížat – Staré Dokázat zařadit jednotlivé historické osobnosti a události v časové přímce, pověsti české možno využít projektů a skupinových prací Kníže Václav a Boleslav na ztvárnění jednotlivých historických Slavníkovci a svatý Vojtěch etap Kníže Oldřich a Božena
Objasní historické důvody pro zařazení státních svátků a významných dnů
Břetislav a Jitka Kosmova kronika česká Pracuje s časovými údaji a využívá Za vlády přemyslovských zjištěných údajů králů k pochopení vztahů mezi ději a mezi jevy
Využívá archivů, knihoven, sbírek muzeí a galerií jako informačních zdrojů pro pochopení minulosti
Dědičný královský titul Anežka česká Král železný a zlatý
( Pražský hrad, výstavy, filmy, atp.)
Poslední Přemyslovci
Dramatizace
Lucemburkové na českém trůně
Král Jan a Eliška Přemyslovna
Husitské války
Život ve středověku
Vhodné využití různých forem audiovizuální techniky a názorných pomůcek, výukových programů na PC, pokračovat v započatých projektech a skupinových pracích
Karel IV. – císař a král ( Otec vlasti )
Jan Hus a jeho doba Bitva u Sudoměře Křižácké výpravy do Čech Bitva u Domažlic Bitva u Lipan
110
Vybrat a zařadit vlastivědnou vycházku pro bližší poznání a proniknutí do atmosféry doby
OSV:Rozvoj poznávání, poznávání lidí – historických osobností, kooperace, komunikace, řešení problémů; OSV: hodnoty, postoje, praktická etika; MKV: kulturní diference , historicko-etnický původ člověka; pojetí kultury v různých historických etapách; MV: zapojení co nejvíce mediálních forem pro co největší přiblížení historických souvislostí; propojení informačních zdrojů a médií při zpracovávání zadaných projektů; VDO: občan, občanská participace v občanském životě, společnost, stát principy demokracie jako způsob vlády a rozhodování;
4. ročník
Srovnává a hodnotí na vybraných ukázkách způsob života a práce předků na našem území v minulosti a současnosti s využitím regionálních specifik
Život v českých zemích po husitských válkách
Země bez krále – husitský král Jiří z Poděbrad Jagellonci – Vladislav II.
Možno zařadit vhodnou vlastivědnou tématikou ( husitství, alchymistická dílna na Pražském hradě, tématické výstavy a filmy…)
Počátek vlády Habsburků- české země součástí velké říše Císař Rudolf II České země po bitvě na Bílé Hoře
Možno zařadit projekt Rabík – Na dvoře Rudolfa II.
České povstání proti Habsburkům Třicetiletá válka Využívá archivů, knihoven, sbírek muzeí a galerií jako informačních zdrojů pro pochopení minulosti
Habsburkové na českém trůně Jan Ámos Komenský
Rozlišuje hlavní orgány státní moci a některé jejich zástupce, symboly našeho státu a jejich význam
Naše vlast
-Objasní pojem obrana státu a uvede, které subjekty se podílejí Na obraně státu - Objasní pojem ozbrojené síly ČR a uvede, kdo je vrchním velitelem ozbrojených sil - vysvětlí členění ozbrojených sil ČR -Uvede příklady použití ozbrojených sil ČR - uvede hlavní úkoly Armády ČR - pozná vojáka Armády ČR a odliší ho od příslušníka jiného ozbrojeného bezpečnostního nebo záchranného sboru
Život českých zemí po třicetileté válce První žena na českém trůně – císařovna Marie Terezie Osvícenský panovník – Josef II. Opakování historického celku z nejstarších dějin země české Kontrolní práce
Vhodné doplnění učiva procvičením na PC – dokončení a vyhodnocení započatých projektů
Česká republika – naše vlast, parlament, zákony, demokratická práva občanů, prezident vláda, státní symboly a svátky, památná místa
Propojení s historickou částí vlastivědy, souvislosti mezi historií a současným životem, vývojové zákonitosti
Obrana státu- odpovědnost za obranu státu, povinnost podílet se na obraně státu Ozbrojené síly ČR a vrchní velitel ozbrojených sil ČR Ozbrojené síly ČR- členění ozbrojených sil a hlavní úkoly Armády ČR Voják Armády ČR, uniformy, vojenská technika
111
Vlastivědná vycházka po stopách naší nejstarší minulosti
Práce s mapou – světové strany, glóbus, Vhodné využít vyhledávání potřebných mapy, plány, poledníky, rovnoběžky informací ve spojení s praktickým Okolní krajina – působení lidí na krajinu, životem na internetu orientační body a linie
Rozlišuje mezi náčrty, plány a základními typy map
Orientace na mapě – měřítko mapy, nadmořská výška, značky, využití map Praktické používání turistické mapy, plánu města při vlastivědné vycházce Jízdní řády
Vyhledá typické regionální zvláštnosti přírody, osídlení, hospodářství a kultury, jednoduchým způsobem, posoudí jejich význam z hlediska přírodního, historického, politického, správního a vlastnického
Poloha a povrch České republiky
Sousední státy, historické země Evropa a svět – cestování
Možné hledání a procvičování na výukovém programu na PC – Naše vlast
Pohraniční pohoří Vnitrozemská pohoří, vrchoviny a nížiny Práce se slepými mapami Vodstvo
Části řek Povodí Úmoří
Možno využít k získání poznatků projekt ( Cestovní kancelář – rozdělit do jednotlivých regionů a propojit poznatky z hlediska regionálního
Rozvodí Řeky Jezera Rybníky Přehradní nádrže Města
Vznik, vývoj a současná podoba měst
Městská architektura, jednotlivé historické slohy
Historické památky
Vlastivědná vycházka po Praze – historické centrum Propojení s historickou částí vlastivědy
Významná města Práce se slepými mapami
112
EV: lidské aktivity a vztah k životnímu prostředí; OSV: kooperace a kompetice – rozvoj při zpracování informací v rámci vytváření projektů; Rozvoj schopnosti poznávat nové a rozšiřovat hloubku poznatků; MV: propojení informačních zdrojů a médií při zpracovávání zadaných projektů; Možnosti prezentace na webových stránkách; MKV: pojetí kultury v různých historických etapách; EV: lidské aktivity a vztah k životnímu prostředí
Určí světové strany v přírodě i podle mapy, orientuje se podle nich a řídí se podle zásad bezpečného pohybu a pobytu v přírodě
Zprostředkuje ostatním zkušenosti, zážitky a zajímavosti z vlastních cest a porovná způsob života a přírodu v naší vlasti i v jiných zemích
Česká republika
Počasí a podnebí Půda a zemědělství
Možné hledání a procvičování na výukovém programu na PC – Naše vlast
Nerostné bohatství a průmysl Životní prostředí – ochrana přírody
Dokáže si uvědomit význam domova pro vlastní život, jako základní podmínku vlastního rozvoje
Náš domov
Souhrnné opakování zeměpisného celku Naše vlast Dokončení započatých projektů
Možnost prezentace nejúspěšnějších projektů na webových stránkách školy
Posouzení získaných informací Kontrolní práce Dvě vlastivědné vycházky Vlastivědné vycházky spojené na prohloubení učiva a praktické ověření se soutěživými hrami poznaného pro upevnění nově nabytých poznatků
113
5.ročník
Pojmenuje některé rodáky, kulturní či historické památky, významné události regionu, interpretuje některé pověsti nebo báje spjaté s místem, v němž žije
obsah učiva České země jako součást Rakouska
Uplatňuje elementární poznatky o Rakousko - Uhersko sobě, o rodině a činnostech člověka, o lidské společnosti, soužití, zvycích a o práci lidí; na příkladech porovnává minulost a současnost
využívá archivů, knihoven, sbírek muzeí a galerií jako informačních zdrojů pro pochopení minulosti
Samostatné Československo
Život poddaných
Blýskání na lepší časy Obrození českého jazyka Buditelé českého národa Vynálezy, které změnily svět Rozvoj kultury a umění
Propojit s názornými ukázkami obrozeneckých děl ( literatura, výtvarná díla, hudební tvorba ) Projekt Cesta za předky - Tereza
Návštěva technického muzea Možnost propojení s ČJ, návštěva divadelního představení v ND
Politické probuzení Nespravedlivé Rakousko Dualismus Hospodářský růst českých zemí Nové uspořádání společnosti Národ sobě První světová válka – hrůzy války, vznik, historické souvislosti a podmíněnost Tvář nového státu První prezident
Zdůraznit význam T.G.M a jeho přínos pro dnešního člověka Využít možnosti vyprávění pamětníků, zpracování vyprávěných příběhů z války z pohledu jednotlivých rodin
Život v první republice Republika se hroutí Druhá světová válka Život za okupace, boj proti nacistům Obnovená Československá republika Zrod nového Československa
114
metody, poznámky,
průřezová témata EV: Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí, lidské aktivity; OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace Hodnoty, postoje, praktická etika, řešení problémů;OSV: hodnoty a postoje v době válečných konfliktů a krizových obdobích; EGS:globální problémy lidstva, skleníkový efekt, význam deštných pralesů pro člověka, skleníkový efekt; VDO:občan, občanská společnost a stát – postoje lidí v době válečného konfliktu, osobní statečnost a lidskost; Principy demokracie v ostrém kontrastu s totalitním režimem
výstupy
využívá časové údaje při řešení různých situací v denním životě, rozlišuje děj v minulosti, přítomnosti a budoucnosti
Nové Československo
Období komunistické vlády
Porovnat život za totality a demokracie vzhledem k osobním potřebám dětí a jejich rodin (sociokulturní podmínky)
Vývoj od totality k demokracii
Výstava, exkurze
Návrat k demokracii Počátek nových nadějí
Rozlišuje mezi náčrty, plány a základními typy map; vyhledává jednoduché údaje o přírodních podmínkách a sídlištích lidí na mapách naší republiky, Evropy a polokoulí
Planeta země
Evropa
Evropa jako součást světa – cestování, rizika pobytu v cizích zemích Povrch
Vhodné využití různých forem audiovizuální techniky a názorných pomůcek Možno využít zpracovaný projekt – Rabbík - Evropa
Vodstvo Rostlinstvo a živočišstvo Vyhledá typické regionální zvláštnosti přírody, osídlení, hospodářství a kultury, jednoduchým způsobem posoudí jejich význam z hlediska přírodního, historického, politického, správního a vlastnického Zprostředkuje ostatním zkušenosti, zážitky a zajímavosti z vlastních cest a porovná způsob života a přírodu v naší vlasti i v jiných zemích
115
Evropské státy a hlavní města Německo
Rakousko
Možno využít k opakování výukový program Evropa, vyhledávání informací na webových stránkách, satelitní přenos informací www.googleearth.com
Slovensko
encarta
Polsko
OSV: rozvoj schopnost poznávání ; kooperace a kompetice, řešení problémů a schopnosti rozhodovat při zpracovávání projektů; EV: ekosystémy – člověk a planeta; EGS: Evropa jako součást světa, přírodní, hospodářské a sociokulturní propojení života na zemi, globalizace; MV: schopnost orientovat se v moderních médiích a rozšiřovat vlastní informační zdroje; využití internetu při hledání , třídění a zpracování aktuálních informací
Vznik České republiky
Vyhledá typické regionální zvláštnosti přírody, osídlení, hospodářství a kultury, jednoduchým způsobem posoudí jejich význam z hlediska přírodního, historického, politického, správního a vlastnického
Putování po České republice
Praha a její okolí
Vlastivědná vycházka
Vlastivědná vycházka – rozhledna Žižkov, skupinové vyhledávání objektů, propojení vyznačení na mapě, reálného pohledu z vysílače a obrazového materiálu
Střední Čechy Východní Čechy Severní Čechy
Zprostředkuje ostatním zkušenosti, zážitky a zajímavosti z vlastních cest a porovná způsob života a přírodu v naší vlasti i v jiných zemích
Západní Čechy Jižní Čechy Českomoravská vrchovina Severní Morava
Rozlišuje mezi náčrty, plány a základními typy map; vyhledává jednoduché údaje o přírodních podmínkách a sídlištích lidí na mapách naší republiky
116
Je možno zpracovat tematiku ČR skupinově z pohledu jednotlivých regionů – např. projekt cestovní kanceláře, kdy skupiny vytvoří katalogy jednotlivých regionů
Jižní Morava Brno Výlet po České republice
Výuku vhodně doplnit osobními zkušenostmi z výletů a s využitím výpočetní techniky a ostatních médií nebo možný projekt Stará česká řemesla Tereza
117
5.7.3. Přírodověda Charakteristika předmětu: Časové vymezení předmětu: Předmět je zařazen ve druhém období, tedy ve 4. a 5. ročníku. Hodinová dotace je ve čtvrtém ročníku 1 hodina týdně a v pátém 2 hodiny týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Do předmětu jsou zařazeny tematické oblasti živé a neživé přírody. V rámci učiva týkajícího se živé přírody se žáci seznámí s faunou a florou, stejně jako s lidským tělem. V kapitolách týkajících se přírody neživé se žáci seznamují se základy fyziky, s Vesmírem, technikou, ale i se základními poznatky geologie, chemie. Žáci se postupně seznamují s rozmanitostí organismů, stavbou těla, životem v různých přírodních podmínkách. Při vyučování klademe důraz na konkrétní zkušenosti žáků, využíváme metodu přímého pozorování při vycházkách a exkurzích. Ve výuce vedeme žáky k tomu, aby chápali život v souvislostech, učili se chápat vztahy v přírodě a přírodních společenstvech, zabývali se aktivně otázkami ochrany životního prostředí. Důležité je, aby si žáci uvědomili princip rovnováhy v přírodě a důsledky narušení této rovnováhy, a to především ve vztahu k lidské činnosti. V kapitolách zabývajících se stavbou a funkcí lidského těla klademe především důraz na otázky zdraví a zdravého životního stylu. Děti se seznamují se zásadami správné výživy, s důležitostí přiměřené pohybové aktivity apod. Dále děti učíme základům první pomoci a s nebezpečím spojeným se zneužíváním návykových látek, v tomto věku především se zaměřením na prevenci kouření. V kapitolách zabývajících se neživou přírodou seznamujeme děti se základními poznatky o látkách a jejich vlastnostech, o základních fyzikálních veličinách a jejich měření. Zvlášť se zabýváme vzduchem a vodou. Zde propojujeme problematiku přírody živé a neživé. Žáci se seznamují s pojmy půda, horniny, nerosty. Žáci si uvědomují postavení Země ve Vesmíru, příčiny střídání dne a noci a ročních období a význam Slunce pro život na Zemi.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: viz. vzdělávací oblast Člověk a jeho svět
118
119
4.ročník obsah učiva
Objevuje a zjišťuje propojenost prvků živé a neživé přírody, princip rovnováhy přírody a nachází souvislosti mezi konečným vzhledem přírody a činností člověka
Živá a neživá příroda, úvod,
Podmínky života na zemi
třídění
Třídění rostlin a živočichů
Zhodnotí některé konkrétní činnosti člověka v přírodě a rozlišuje aktivity, které mohou prostředí i zdraví člověka nebo poškozovat Zkoumá základní společenstva ve vybraných lokalitách regionů, zdůvodní podstatné vzájemné vztahy mezi organismy a nachází shody a rozdíly v přizpůsobení organismů prostředí
Porovnává na základě pozorování základní projevy života na konkrétních organismech, prakticky třídí organismy do známých skupin,využívá k tomu i jednoduché klíče a atlasy
V lese
metody, poznámky,
Význam půdy a potravní řetězec
Možno využít již připravené ekologické projekty a hry ( Tereza, Rabík) Praktické pozorování
Ekologie, ochrana podmínek života na Zemi Ohleduplné chování v přírodě a ochrana přírody – odpovědnost lidí, ochrana a tvorba životního prostředí Význam lesa
( vycházka, exkurze )
Vycházka do lesa, prakticky vyvozovat a porovnávat podmínky života a jednotlivé formy života
Jehličnaté a listnaté stromy a keře Možno využít nasbírané materiály v lesním porostu k vytvoření herbáře či katalogu
Lidská obydlí
Lesní byliny a houby Živočichové žijící ve společenství lesa Charakteristika společenstva Stromy a keře v blízkosti lidských obydlí, praktické využití člověkem Byliny Živočichové v blízkosti lidských obydlí
120
Vytvořit tabulky na třídění rostlin a živočichů a postupně zařazovat poznané
Možnost využití výukového programu pro 4a5.třídy – přírodní společenstva, zopakování a ověření získaných poznatků
průřezová témata EV: Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí, lidské aktivity; OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace Hodnoty, postoje, praktická etika, řešení problémů; EGS:globální problémy lidstva, skleníkový efekt, význam deštných pralesů pro člověka; MV: shromaždování a třídění informaci z médií – projekty; EGS: světový problém drogové závislosti, společenské důsledky; MKV:různé styly a směry výchovy v jednotlivých rodinách v porovnání s životem v jiných zemích a odlišných kultur, snaha o pochopení
výstupy
založí jednoduchý pokus, naplánuje a zdůvodní postup, vyhodnotí a vysvětlí výsledky pokusu
Na poli
Obilniny Ostatní užitkové byliny ( řepa, hrách, brambor ) Plevele
Založení pokusu ve třídě ( klíčení, škrob v bramborách… )
Vycházka – pozorování přírody a života na poli v době vegetačního klidu
Živočichové žijící na poli Život na poli v době vegetačního klidu – pozorování zimní přírody
Dokáže s přibývajícími informacemi Na louce třídit jednotlivé poznatky, posuzovat je a seskupovat v rámci zadávaných projektů
Význam luk pro jednotlivé rostlinné a živočišné druhy
Postupné doplňování již poznaných rostlin a živočichů podle návodu učitele
Trávy
Skupinové práce a projekty – výměna poznatků
Ostatní drobní živočichové a rostliny luk
Ověření poznatků na PC ( výukové programy, webové stránky )
Práce na dlouhodobém projektu, seskupování již získaných materiálů začleňování podle výsledků pozorování a prak. činností Dokáže porovnat a popsat život jednotlivých rostlinných a živočišných druhů v závislosti na jednotlivá přírodní společenstva
Ve vodě a v jejím okolí
Význam rybníků a řek, jejich regulace člověkem
Vhodně zvolená vycházka nebo exkurze, či filmové představení 3D přírodovědné filmy
Rostliny ve vodě a jejím okolí
Využít prostředky audiovizuální techniky – multisenzoriální přístup
Živočichové ve vodě a jejím okolí Celkové opakování jednotlivých přírodních společenstev
121
Dokáže praktickými pokusy poznat souvztažnosti živé a neživé přírody, pozorovat a měřit základní fyzikální veličiny
Vlastnosti látek
Měření vlastností látek ( délka, čas, hmotnost,objem, teplota ) Praktické ověřování vlastností látek – jednoduché pokusy
Při tomto tématu využíváme co nejvíce názorných pokusů, kdy žáci na základě pozorování a vlastních praktických zkušenostech vyvozují jednotlivé vlastnosti látek
Vlastnosti vzduchu Vlastnosti vody Vysvětlí rozdíly mezi jednotlivými objekty neživé přírody
Vlastnosti hornin, nerostů a půdy
Povrch, struktura a tvrdost hornin Vycházka se zaměřením na pozorování a nerostů vlastností hornin nerostů a půdy Význam a vznik půdy
Umí vysvětlit na základě elementárních poznatků o Zemi jako součásti vesmíru souvislost při střídání ročních období, dne a noci
Země jako součást sluneční soustavy
Využívá poznatků o lidském těle k vysvětlení základních funkcí jednotlivých orgánových soustav a podpoře vlastního zdravého způsobu života Využívá poznatků o lidském těle k vysvětlení základních funkcí jednotlivých orgánových soustav a podpoře vlastního zdravého způsobu života
Výchova ke zdraví
122
Zkoumání konkrétních vzorků hornin a nerostů ze školních sbírek Možnost propojení s vlastivědným učivem v projektu Na dvoře Rudolfa II - Rabík
Slunce Střídání ročních období Stručně charakterizuje specifické přírodní jevy a z nich vyplývající rizika vzniku mimořádných událostí; v modelové situaci prokáže schopnost se účinně chránit; rizika v přírodě – rizika spojená s ročními obdobími a sezónními činnostmi; mimořádné události způsobené přírodními vlivy a ochrana před nimi. Střídání dne a noci Zdraví a jeho ochrana
Možnost zařazení soutěží a her ( ochrana chrupu –celostátní projekty
Osobní hygiena Hygiena odívání Duševní hygiena v závislost na správném uspořádání dne Hygiena – stres a jeho rizika; reklamní vlivy
Autogenní trénink, schopnost relaxace, ochrana duševního zdraví před hlukem a ostatními negativními důsledky technického rozvoje
Účelně plánuje svůj čas pro učení, práci, zábavu a odpočinek podle vlastních potřeb s ohledem na oprávněné nároky jiných osob Vyjádří na základě vlastních zkušeností základní vztahy mezi lidmi, vyvodí a dodržuje pravidla pro soužití ve škole,mezi chlapci a dívkami, v rodině, v obci (městě) Rozpozná ve svém okolí jednání a chování, která se už tolerovat nemohou a která porušují základní lidská práva nebo demokratické principy
Uplatňuje účelné způsoby chování v situacích ohrožujících zdraví a v modelových situacích simulujících mimořádné události Uplatňuje základní dovednosti a návyky související s podporou zdraví a jeho preventivní ochranou
Výchova ke zdravému životnímu stylu
Zdravý životní styl, denní režim, správná výživa, výběr a způsoby uchovávání potravin, vhodná skladba stravy, pitný režim Základy rodinné výchovy Soužití lidí - mezilidské partnerství, manželství, vztahy, komunikace, pomoc rodičovství, základy sexuální nemocným, sociálně slabým výchovy – rodina, vztahy v rodině, partnerské vztahy, osobní vztahy, etická stránka Chování lidí – vlastnosti lidí, vztahů, sexuality. pravidla slušného chování Orientace v problematice peněz a cen a k odpovědnému spravování osobního (rodinného) rozpočtu s ohledem na měnící se životní situaci. Bezpečné chování doma, ve Vnímá dopravní situaci, škole, na ulici, správně ji vyhodnotí a vyvodí v dopravě, při jednání odpovídající závěry pro své s cizími lidmi chování jako chodec i cyklista. Vysvětlení významu pojmů: Přivolá pomoc v případě poznávání prostředí, strach, ohrožení fyzického a duševního stres, zbabělost zdraví, zná čísla tísňového Rizika letních prázdnin volání, správný způsob volání na tísňovou linku. Vyhodnotí Osobní bezpečí – bezpečné mimořádné události a rizika chování v rizikovém prostředí, ohrožení s nimi spojená – bezpečné chování v silničním postup v případě ohrožení provozu v roli chodce a (varovný signál, evakuace, cyklisty, krizové situace zkouška sirén); požáry (příčiny (šikana, týrání, sexuální a prevence vzniku požárů, zneužívání atd.), brutalita a ochrana a evakuace při jiné formy násilí v médiích, požáru); integrovaný služby odborné pomoci záchranný systém Situace hromadného ohrožení Požáry a jejich rizika Různý obvazový materiál a technika vzhledem k poraněné části těla, nácvik Rizika u vody (bazény, vodní
123
Sestavování jídelníčku, porovnávání s jídelníčky sestavované odborníky na výživu Zařazení dramatizace možných situací v rodině, optimální řešení problémů
plochy, horské potoky, řeky, moře, tobogany), přecenění sil, nebezpečí jezů na řekách, skok do neznámé vody, vodní víry, tonutí, záchrana tonoucího, pohyb na zamrzlých přírodních vodních plochách Co se se mnou může dít v nebezpečných situacích
Základy první pomoci
Předvede v modelových situacích osvojené jednoduché způsoby odmítání návykových látek
Rozpozná život ohrožující zranění; ošetří drobná poranění a zjistí lékařskou pomoc. Prevence zneužívání návykových látek, odmítání návykových látek, hrací automaty a počítače, závislost, nebezpečí komunikace prostřednictvím elektronických médií Shrnutí celého tématu ochrany zdraví, uzavření a zhodnocení projektů
124
Využití školních protidrogových projektů a výukových programů na PC
125
5.ročník obsah učiva
Objevuje a zjišťuje rozmanitost živé a neživé přírody, princip rovnováhy přírody a nachází souvislosti mezi konečným vzhledem přírody a činností člověka v globálních souvislostech života na planetě zemi
Rozmanitost přírodních podmínek na Zemi
metody, poznámky,
Podnebné ( klimatické ) podmínky Počasí a podnebí
Vhodné využití různých forem audiovizuální techniky ( přiblížení života na naší planetě – globální hlediska) Filmy ,exkurze, dataprojektor,atp.
Přizpůsobivost rostlin a živočichů Cesty za potravou
Zkoumá základní společenstva v Podnebné pásy jednotlivých podnebných pásech naší Země, zdůvodní podstatné vzájemné vztahy mezi organismy a nachází shody jednotlivých podnebných pásech naší Země, zdůvodní podstatné vzájemné vztahy mezi organismy a nachází shody a rozdíly v přizpůsobení organismů prostředí
Tropický pás – 1.Tropické deštné pralesy
Návštěva zoologické zahrady s výkladem k danému tématu
2.Savany
Vhodné zařazení skupinové práce- skupiny shromažďují informace k danému tématu
3.Pouště Mírný pás – 1.Jehličnaté lesy (tajga) 2.Smíšené a listnaté lesy 3.Stepi (prérie a pampy) Polární pás – 1.Jižní ( Antarktida ) 2.Severní ( Arktida ) Oceány
126
průřezová témata
EV: Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí, lidské aktivity; OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace Hodnoty, postoje, praktická etika, řešení problémů; EGS:globální problémy lidstva, skleníkový efekt, význam deštných pralesů pro člověka, EV: Zákl.podmínky života, souvztažnosti Sluneční soustavy; OSV. Řešení problémů a rozhodovací dovednosti při vytváření modelových situací; MV: získávání nejnovějších poznatků z oblasti vědy a vesmíru z různých inf. Zdrojů; EGS: fungování naší planety v globálních souvislostech celé Sluneční soustavy, galaxie, vesmíru
výstupy
Využívá poznatků o lidském těle k vysvětlení základních funkcí jednotlivých orgánových soustav a podpoře vlastního zdravého způsobu života
Člověk
Člověk, jeho životní podmínky a vztahy k prostředí
Vhodné využití různých forem audiovizuální techniky a názorných pomůcek
Další podmínky života člověka
Možno zařadit skupinovou práci – výtvarně zpracovat jednotlivé kosterní soustavy, doplňovat postupně probíranými orgány
(Teplo, světlo, vzduch, voda, potrava ) Kostra ( kostra hlavy-lebka, páteř, kostra hrudníku, kostra horních a dolních končetin) Svaly, kůže Oběhová soustava Dokáže rozlišit jednotlivé etapy lidského života a orientuje se ve vývoji dítěte před a po jeho narození, zná zásady ochrany zdraví a první pomoci
Funkce jednotlivých orgánů a soustav člověka
Dýchací soustava ( Plíce a dýchací cesty )- důsledky kouření na dýchací soustavu Trávicí soustava ( ústní dutina, hltan, jícen, žaludek, tenké střevo, tlusté střevo, konečník ) Vylučovací soustava (ledviny, močovody, močový měchýř, močová trubice) Rozmnožovací soustava (ženské a mužské pohlavní orgány a jejich funkce) – sexuální zneužívání Nervová soustava a smyslové orgány (zrak, sluch čich, chuť, hmat)ochrana sluchu i zraku Zdravý způsob života – péče o zdraví, zdravá výživa – rizika otrav, příčiny a příznaky, režim dne, duševní hygiena, návykové látky a zdraví – drogy a alkohol. První pomoc - úrazy
127
Vysvětlí rozdíly mezi jednotlivými objekty neživé přírody a jejich vzájemné vztahy a přírodní zákonitosti
Vzhled a zákonitosti života na zemi
Magnet a magnetická síla Působení magnetu na věci kolem nás Póly magnetu
Vhodné využití různých forem audiovizuální techniky a názorných pomůcek Různé pokusy s magnety a magnetickou silou Možnost výroby jednoduchého kompasu ( voda, korek, zmagnetizovaná jehla )
Kompas – světové strany Vzájemné působení dvou magnetů Jak vypadá Země Gravitační síla a její měření Siloměr Gravitační pole země Porovnávání magnetické a gravitační síly Umí vysvětlit na základě elementárních Země jako součást Sluneční poznatků o Zemi jako součásti vesmíru soustavy souvislost při zemské gravitaci, střídání ročních období, dne a noci v závislosti na oběhu Země kolem Slunce a kolem své osy
Umělé družice Země Měsíc jako přirozená družice Země Pozorujeme Měsíc Podoby ( fáze ) Měsíce Slunce Sluneční soustava Střídání dne a noci Střídání ročních období Rok na severní a jižní polokouli Výpravy do vesmíru
128
Návštěva planetária ( Sluneční soustava ) Názorné a modelové vyučování pro co největší názornost fungování naší Země a celé Sluneční soustavy
Stroje ve službách člověka
Jednoduché stroje ( páka, kladka, nakloněná rovina, kolo )
Vhodně zvolená exkurze, Technické muzeum, propojení s učivem vlastivědy – vědecko-technická revoluce
Parní stroj Rozeznává současné a minulé a orientuje se v hlavních reáliích minulosti a současnosti naší vlasti s využitím regionálních specifik _ srovnává a hodnotí na vybraných ukázkách způsob života a práce předků na našem území
Dokáže popsat na základě pokusů a přímého pozorování pracovních činností postup při výrobě různých materiálů potřebných pro život
Spalovací motory Energie-formy, druhy, zdroje
Elektrická energie
Jak se co vyrábí
zdroje elektrické energie vedení elektrické energie
Modelové situace
elektrické spotřebiče – rizika v souvislosti s jejich použitím elektrický proud
výroba elektrického proudu
elektrický obvod
sestavení jednoduchého elektrického obvodu
Výroba skla
Exkurze – výroba některého z materiálů
Výroba papíru Výroba plastů Recyklace materiálů Ochrana životního prostředí – konkrétní činnosti člověka podporující či poškozující přírodu
129
Využití recyklace materiálů a třídění odpadů k výtvarné činnosti ( např. z víček od pet lahví vytvořit mozaiku nebo vlastní výroba papíru )
OSV: rozvoj schopnost poznávání (funkce jednoduchých strojů; EGS : Vědecko-technická revoluce a její dosah v Evropě i Českých zemích; OSV : kooperace a kompetice, řešení problémů a schopnosti rozhodovat při ověřování některých přírodních zákonitostí a pokusech; MV : využití internetu při hledání , třídění a zpracování aktuálních informací
Využívá archivů, knihoven, sbírek muzeí a galerií jako informačních zdrojů pro pochopení minulosti; Dokáže zdůvodnit základní význam chráněných částí přírody, nemovitých i movitých kulturních památek
Umí využívat moderní techniku pro Přenos informací přenos zvukových, obrazových a jiných informací, zná jejich základní funkce
Příjem informací a jejich důležitost a význam v životě člověka
Návštěva výstavy, exkurze k danému tématu
Fotografické a kopírovací techniky
Využití internetu při rozšíření vědomostí o nových informačních technologiích
Přenos zvuku a obrazu Možnosti výpočetní techniky Integrovaný záchranný systém
Požáry a jejich rizika – chování při požárech, nácvik evakuace, evakuační plán, hasicí přístroje Šikana, sexuální zneužívání
Krizové situace Dopravní výchova
130
Bezpečné chování v roli chodce a cyklisty
131
5.8. Člověk a společnost 5.8.1. Dějepis Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Tento předmět je vyučován na druhém stupni s časovou dotací dvou hodin týdně v šestém až devátém ročníku.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Vzhledem k tomu, že je naše škola zaměřena na výtvarnou a hudební výchovu a má k tomu i časovou dotaci, spatřujeme v tom přínos pro rozvinutí mezipředmětových vztahů, zvláště v dějepise a výtvarné výchově. Považujeme za důležité, aby žáci pochopili kulturní přínos každé vývojové etapy lidstva. Žáci ZŠ by měli získat celkový přehled, na který by mohli v budoucnu navazovat. Měli by si vypěstovat úctu ke kulturnímu a duchovnímu odkazu vlastního národa a vytvořit si pozitivní hodnotový systém opírající se o historickou zkušenost lidstva.
Vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: K. k učení : Osvojuje si dovednosti vyhledávat různé zdroje informací a pracovat s nimi. K. k řešení problémů: Řešení problémů je východiskem pro rozvoj spolupráce a komunikace. Vnímá nejrůznější problémové situace, rozpozná a pochopí problém, přemýšlí o nesrovnalostech a jejich příčinách, promyslí a naplánuje způsob řešení problémů a využívá k tomu vlastního úsudku a zkušeností. Vyhledá informace vhodné k řešení problému, nachází jejich shodné, podobné a odlišné znaky, využívá získané vědomosti a dovednosti k objevování různých variant řešení, nenechá se odradit případným nezdarem a vytrvale hledá konečné řešení problému. 132
Samostatně řeší problémy, volí vhodné způsoby řešení. Ověřuje prakticky správnost řešení problémů a osvědčené postupy aplikuje při řešení obdobných nebo nových problémových situací, sleduje vlastní pokrok při zdolávání problémů. Kriticky myslí, činí uvážlivá rozhodnutí, je schopen je obhájit, uvědomuje si zodpovědnost za svá rozhodnutí a výsledky svých činů zhodnotí. K. komunikativní: Formuluje a vyjadřuje své myšlenky a názory v logickém sledu, vyjadřuje se výstižně, souvisle a kultivovaně v písemném i ústním projevu. Naslouchá promluvám druhých lidí, porozumí jim, vhodně na ně reaguje, účinně se zapojuje do diskuse, obhajuje svůj názor a vhodně argumentuje. Rozumí různým typům textů a záznamů, obrazových materiálů, běžně užívaných gest, zvuků a jiných informačních a komunikačních prostředků, přemýšlí o nich, reaguje na ně a tvořivě je využívá ke svému rozvoji a k aktivnímu zapojení se do společenského dění. Využívá informační a komunikační prostředky a technologie pro kvalitní a účinnou komunikaci s okolním světem. Využívá získané komunikativní dovednosti k vytváření vztahů potřebných k plnohodnotnému soužití a kvalitní spolupráci s ostatními lidmi K. sociální a personální: V průběhu řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morální a volní vlastnosti, dovednost rozdělení si úkolů v rámci práce ve skupinách, učí se spolupracovat. Účinně spolupracuje ve skupině, podílí se společně s pedagogy na vytváření pravidel práce v týmu, na základě poznání nebo přijetí nové role v pracovní činnosti pozitivně ovlivňuje kvalitu společné práce. Podílí se na utváření příjemné atmosféry v týmu, přispívá k upevňování dobrých mezilidských vztahů, v případě potřeby poskytne pomoc nebo o ni požádá. Přispívá k diskusi ve skupině i k debatě celé třídy, chápe potřebu efektivně spolupracovat s druhými při řešení daného úkolu, oceňuje zkušenosti druhých lidí, respektuje různá hlediska a čerpá poučení z toho, co si druzí lidé myslí, říkají a dělají. Vytváří si pozitivní představu o sobě samém, podporuje svou sebedůvěru a samostatný rozvoj, ovládá a řídí svoje jednání a chování, aby dosáhl pocitu sebeuspokojení a sebeúcty.
133
K. občanská: Rozvíjí zájem o současnost a minulost vlastního národa. Váží si vnitřních hodnot druhých lidí, odmítá útlak a hrubé zacházení, uvědomuje si povinnost postavit se proti fyzickému i psychickému násilí. Respektuje, chrání a ocení naše tradice a kulturní i historické dědictví, projevuje pozitivní postoj k uměleckým dílům, smysl pro kulturu a tvořivost, aktivně se zapojuje do kulturního dění. K. pracovní: Dodržuje vymezená pravidla, plní povinnosti a závazky, adaptuje se na změněné nebo nové pracovní podmínky. Přistupuje k výsledkům pracovní činnosti nejen z hlediska kvality, funkčnosti, hospodárnosti a společenského významu, ale i z hlediska ochrany kulturních a společenských hodnot.
134
135
6. ročník Pravěk a starověk
Očekávané výstupy Charakterizuje život pravěkých sběračů a lovců, jejich materiální a duchovní kulturu
Objasní význam zemědělství, dobytkářství a zpracování kovů pro lidskou společnost
Obsah učiva Pravěk
Poznámky k tématu
Vývoj Země a vývoj člověka
Pochopení významu dějin pro člověka i současnou společnost
Starší doba kamenná
Historická periodizace, práce s časovou osou
Změny v životě lidí v mladší době kamenné - počátky náboženství, počátky zemědělství a řemesel
Archeologie, archivy, muzea, informační media
Rozšiřující učivo a doporučení přisvojovací hospodářství, výrobní hospodářství
Objevení kovů - doba bronzová - řemesla Pravěké osídlení Evropy a Čech a obchod
Uvede příklady archeologických kultur na našem území
136
Doba železná - zdokonalení řemeslné výroby
Vypustit: rozlišení - doba halštatská, doba laténská
Keltové - civilizační vrchol pravěku
Letopočty jen orientačně Doporučit - návštěva Národního muzea oddělení pravěk
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení probl. A rozhod. Dovednosti; hodnoty, postoje a praktická etika EV: Ekosystémy; lidské aktivity a probl. ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská spol.a stát; Formy participace občanů v polit.životě; Principy demokracie jako formy vlády a zp. rozhod.; MV
Téma ročníku:
Rozpozná souvislost mezi přírodními podmínkami a vznikem prvních velkých zemědělských civilizací
Nejstarší státní útvary na světě
Oblasti starověkého východu
Pochopit vliv přírodních podmínek na vznik starověkých států
Egypt, Mezopotámie, Čína, Indie
Přínos starověkých států pro rozvoj světové kultury
Rozšiřující učivo dějiny jednotlivých států a přesné letopočty
Vývoj a složení společnosti, způsob života Vznik písma, prvních zákonů, věd, kulturní přínos starověkých civilizací
Demonstruje na konkrétních příkladech přínos antické kultury a uvede osobnosti antiky důležité pro evropskou civilizaci
Porovná formy vlády a postavení společenských skupin v jednotlivých státech a vysvětlí podstatu antické demokracie
Ostatní starověké státy na Předním východě, Židé, judaismus
Starověk
Demonstruje na konkrétních příkladech přínos židovské kultury pro evropskou civilizaci, zrod křesťanství
Starověké Řecko
Nejstarší kulturní oblasti v Americe
Jen informace, bez letopočtů
Kořeny řecké civilizace (Kréta)
Rozlišit mýty a historickou skutečnost
Archaické období řeckých dějin, báje a mýty Klasické období řeckých dějin - městské státy, Atény (počátky demokracie), Sparta
Pochopit státní zřízení (rozdíl despocie x demokracie)
Řecko - perské války, peloponéská válka Uvede nejvýznamnější typy památek, které se staly součástí světového kulturního dědictví
137
Kultura, věda, umění, divadlo, olympijské hry
Přínos řecké kultury evropské civilizaci
Rozšiřující učivo jména spisovatelů, vědců (mezipředmětové vztahy - například Archimédes)
Makedonie, Alexandr Makedonský Porovná formy vlády a postavení společenských skupin v jednotlivých státech a vysvětlí podstatu antické demokracie
Starověký Řím
Osídlení, Etruskové, Latinové, založení Říma
Umění - doplnit ve Vv, helénismus Rozlišit království, republiku, císařství
Římská republika Občanské války a výbojné války, provincie
Svobodní občané x otroci Války v dějinách Říma
Vypustit - populáři a optimáti; Sullova diktatura, principát
Císařství Uvede nejvýznamnější typy památek, které se staly součástí světového kulturního dědictví
Vzdělanost, kultura (státověda, řečnictví, právo, vojenství)
Demonstruje na konkrétních příkladech přínos antické kultury a uvede osobnosti antiky důležité pro evropskou civilizaci, zrod křesťanství a souvislost s judaismem
Náboženství (křesťanství)
138
Umění, stavitelství Střední Evropa v době římské Krize a rozpad říše západořímské, konec starověku
Přínos římské kultury
Rozšiřující učivo dílo a odkaz významných osobností
Doplnit ve Vv stavitelství
139
7. ročník Středověk a počátky novověku
Očekávané výstupy Popíše podstatnou změnu evropské situace, která nastala v důsledku příchodu nových etnik, christianizace a vznik států Porovná základní rysy západoevropské, byzantskoslovanské a islámské kulturní oblasti
Objasní situaci Velkomoravské říše a vnitřní vývoj českého státu a postavení těchto státních útvarů v evropských souvislostech
Obsah učiva Raný středověk od 5. do 12. století
Osídlení Evropy po rozpadu západořímské říše
Vznik nových státních útvarů, říše byzantská, arabská, francká - jejich kulturní přínos, náboženství, postupné vytváření feudálních vztahů Slované v Evropě a na našem území První státní útvary na našem území (význam Velké Moravy a cyrilometodějské mise)
Rozšiřující učivo a doporučení
Vznik nových států v Evropě a Malé Asii, různé etniky a náboženství (křesťanství, islám) Historie jednotlivých států; naturální dávky, peněžní dávky
První státní útvary na našem území
Společnost a kultura Velké Moravy
Český stát v době knížecí, první Přemyslovci, šíření křesťanství Formování prvních státních celků v Evropě
Vymezí úlohu křesťanství a víry v životě středověkého člověka, konflikty mezi světskou a církevní mocí, vztah křesťanství ke kacířství a jiným věroukám
Boj mezi mocí světskou a církevní
Ilustruje postavení jednotlivých vrstev středověké společnosti, uvede příklady románské a
Románská kultura a životní styl raného středověku
140
Poznámky k tématu
Jména jejich panovníků, Vikingové, Normani
Křížové výpravy
Architektura, doplnit ve Vv
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení probl. A rozhod. Dovednosti; hodnoty, postoje a praktická etika EV: Ekosystémy; lidské aktivity a probl. ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská spol.a stát; Formy participace občanů v polit.životě; EGS; MV
Téma ročníku:
gotické kultury
Vrcholný středověk od 13. do 15. století
Změny hospodářské, politické, sociální, kulturní. Změny v zemědělství, kolonizace, rozvoj řemesel, obchodu, vznik měst - jejich význam
Úloha církve ve společnosti
Struktura středověké společnosti a způsob života jednotlivých vrstev (šlechta, kněží, měšťané, poddaní) Český stát za vlády posledních Přemyslovců a Lucemburků - Čechy - středoevropská velmoc
Evropské válečné konflikty ve 13. až 15. Století - př. Anglie a Francie
Význam českého státu v Evropě Rozšiřující učivo: za posledních Přemyslovců a Židovské město v Lucemburků; Praha za Karla IV. Praze, soužití různých kultur; doporučení - návštěva Židovského muzea; letopočty Jména panovníků
Pronikání kočovných kmenů do Evropy Tataři, Turci, Mongolové Vysvětlí myšlenky žádající reformu církve včetně reakce církve na tyto požadavky
Kritika poměrů v církvi - Jan Hus, husitství
Vymezí význam husitské tradice pro český politický a kulturní život Uvede příklady gotické kultury
141
Gotická kultura a vzdělanost
Výtvarné umění doplnit ve Vv
Objasní postavení českého státu v podmínkách Evropy rozdělené do řady mocenských a náboženských center a jeho postavení uvnitř habsburské monarchie
Čechy a Evropa za vlády Jiřího z Pozdní Poděbrad a Jagellonců (stavovská středověk a raný novověk - monarchie) konec 15. století polovina 17. století
Vysvětlí znovuobjevení antického ideálu člověka, nové myšlenky žádající reformu církve včetně reakce církve na tyto požadavky
Hospodářský a technický rozvoj v západní Evropě a v našich zemích
Rozpozná základní znaky jednotlivých kulturních stylů a uvede jejich představitele a příklady významných kulturních památek
Kultura
Popíše a demonstruje průběh zámořských objevů, jejich příčiny a důsledky
Objevné plavby a jejich společenské důsledky (civilizace v Americe a v Asii, kolonie)
Rozšiřující učivo: Jednota bratrská
Pochopit pojmy humanismus, renesance, reformace v minulosti i s přesahem do současnosti Umění - doplnit ve Vv
Humanismus a renesance Příčiny, význam a důsledky objevných plaveb
Názvy dynastií a letopočty vynechat
Španělsko a Portugalsko Vysvětlí znovuobjevení antického ideálu člověka, nové myšlenky žádající reformu církve včetně reakce církve na tyto požadavky Objasní příčiny a důsledky vzniku třicetileté války a posoudí její důsledky
Náboženská reformace
Náboženská nesnášenlivost x tolerance
Počátky absolutních monarchií v Evropě
Anglie alžbětinská, Shakespeare
Český stát v habsburské monarchii
Rudolfinská Praha
Třicetiletá válka Jan Amos Komenský
142
Doporučení - exkurze na Pražský hrad - kultura gotická i renesanční
143
8. ročník Novověk od poloviny 17. století do roku 1914
Očekávané výstupy Vysvětlí podstatné ekonomické, sociální, politické a kulturní změny ve vybraných zemích a u nás, které charakterizují modernizaci společnosti
Obsah učiva Od poloviny 17. století do konce století 18.
Situace v Evropě po třicetileté válce
Poznámky k tématu
Rozšiřující učivo a doporučení
Pochopit změny ve způsobu výroby a jejich odraz ve společnosti
Občanská válka v Anglii České země v Habsburské monarchii hospodářské, národnostní a kulturní poměry Barokní kultura Osvícenství - rozvoj vzdělanosti, vědy, souvislost rozvoje výroby se změnami ve společnosti (měšťanstvo - buržoazie)
Barokní kultura doplnit v Hv a Vv Osvícenství - myšlenkový předěl
České země za Marie Terezie a Josefa II.
Rozšiřující učivo: osvícenský absolutismus
Počátky národního obrození Vrchol absolutismu ve Francii, Rusku, rozdělení Polska
Počátky odlišného vývoje západní a střední Evropy
Velká Británie, kolonie evropských států Vznik USA
144
demokracie a útlak domorodců
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení probl. A rozhod. Dovednosti; hodnoty, postoje a praktická etika EV: Ekosystémy; lidské aktivity a probl. ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská spol.a stát; Formy participace občanů v polit.životě; Principy demokracie jako formy vlády a zp. rozhodování EGS; MV
Téma ročníku:
objasní souvislost mezi událostmi francouzské revoluce a napoleonských válek na jedné straně a rozbitím starých společenských struktur v Evropě na straně druhé Na vybraných příkladech demonstruje základní politické proudy
Charakterizuje emancipační úsilí významných sociálních skupin; uvede požadavky formulované ve vybraných evropských revolucích Porovná jednotlivé fáze utváření novodobého českého národa v souvislosti s národními hnutími vybraných evropských národů
Dějiny od konce 18. století do začátku 20. století
Velká francouzská revoluce - význam pro Osvobození třetího stavu se Francii a kulturní dějiny obvykle neobejde bez revolucí v Evropě Napoleonské války, jejich důsledky pro Evropu
Rozšiřující učivo: direktorium, konzulát
Obnovení absolutismu v evropských státech, národní a osvobozenecké hnutí v Evropě Rozvoj průmyslu a podnikání modernizace společnosti, sociální důsledky, počátky socialistických teorií Vznik občanské společnosti
Revoluce 1830
Kultura - romantismus
Romantismus předpokládá doplnění v Hv a Vv
Hospodářský liberalismus - jen pro výborné žáky
Rozvoj českého národního obrození, utváření novodobého českého národa Rok 1948 v Evropě a v Čechách - přínos, změny Pokus o sjednocení Itálie a Německa Porevoluční Evropa, Anglie, války mezi evropskými státy
Jen informace (V. Británie parlamentní monarchie)
Rakousko a české země - znovu absolutismus Obnovení ústavnosti v Čechách Rakousko - uherské vyrovnání Sjednocení Itálie a Německa Vysvětlí rozdílné tempo modernizace a prohloubení nerovnoměrnosti vývoje jednotlivých částí Evropy a světa včetně důsledků, ke kterým tato nerovnoměrnost vedla; charakterizuje soupeření mezi velmocemi a vymezí význam kolonií
145
Občanská válka v USA Imperialismus a kolonialismus Japonsko - nová asijská velmoc Rusko - revoluce 1905 Společnost, věda a kultura před první světovou válkou Kapitalistická společnost, vědecký a technický pokrok
Nerovnoměrný vývoj v Evropě a rozpory mezi státy, vede k vzájemným konfliktům - příčiny první světové války
Rozšiřující učivo: bůrská válka; změny na mapě světa
Významné vědecké objevy
Umění - doplnit ve Vv, impresionismus
Pochopit jevy, kterými definitivně končí středověk - konec feudálních vztahů, vznik kapitalismu
9.ročník Moderní doba
Očekávané výstupy Na příkladech demonstruje zneužití techniky ve světových válkách a jeho důsledky
Obsah učiva 1914 - 1938
Poznámky k tématu
Rozšiřující učivo a doporučení
První světová válka
Ruská revoluce a občanská válka Rozpozná klady a nedostatky demokratických systémů
Vznik ČSR a její mezinárodní postavení - Z českých dějin pochopit politický systém, sociální a národnostní okolnosti vzniku ČSR, vnitřní i problémy zahraniční situaci v období první a druhé republiky Evropa ve 20. letech
Charakterizuje jednotlivé totalitní systémy, příčiny jejich nastolení v širších ekonomických a politických souvislostech a důsledky jejich existence pro svět; rozpozná destruktivní sílu totalitarismu a vypjatého nacionalizmu
SSSR v meziválečném období (stalinismus) Počátky fašismu Světová hospodářská krize - její důsledky Nástup nacismu v Německu Válečná nebezpečí v Evropě a v Asii
Na příkladech vyloží antisemitismus, rasismus a jejich nepřijatelnost z hlediska lidských práv
146
Demokracie a totalita Kultura, věda a technika před druhou světovou válkou - zaměřit se na ČSR
Doplnit ve Vv, architektura, malířství
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Kreativita; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení probl. A rozhod. Dovednosti; hodnoty, postoje a praktická etika EV: Lidské aktivity a probl. ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí ; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity ; VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská spol.a stát; Formy participace občanů v polit.životě; Principy demokracie jako formy vlády a zp. rozhodování EGS; MV
Téma ročníku:
1938 - 1945 Zhodnotí postavení ČSR v evropských souvislostech a její vnitřní sociální, politické, hospodářské a kulturní prostředí
Mnichovská dohoda a její důsledky pro ČSR. Protektorát Čechy a Morava Druhá světová válka - v Evropě a ve světě Protihitlerovská koalice Český odboj - domácí, zahraniční
Boj demokratických sil proti totalitním režimům
Dle možnosti - beseda s veterány druhé světové války
Výsledky druhé světové války Vysvětlí příčiny a důsledky vzniku bipolárního světa; uvede příklady střetávání obou bloků
Vysvětlí a na příkladech doloží mocenské a politické důvody euroatlantické hospodářské a vojenské spolupráce
Posoudí postavení rozvojových zemí
1945 současnost
Mezinárodní konference a poválečné uspořádání Evropy a světa Řešení německé otázky Poválečné Československo 1945 - 1948 Únorový převrat 1948 ČSR ve sféře vlivu SSSR, kulturní a duchovní vývoj, poúnorový exil Vývoj mezinárodních vztahů - studená válka, úloha OSN, vojenské bloky (NATO, Varšavská smlouva)
Rozšiřující učivo: rozpad protihitlerovské koalice, berlínská krize, karibská krize Rozšiř.učivo:Země třetího světa, dekolonizace, válka v Koreji, ve Vietnamu Rozšiřující učivo: RVHP
Rozpad koloniálního systému, mimoevropský svět
Situace v zemích východního bloku - tzn. tábora socialismu (projevy krize) Světová hospodářská centra (USA, Japonsko, západní Evropa - EHS) Uvolnění politického nátlaku v ČSR v 60. Letech, rok 1968
Prokáže základní orientaci v problémech současného světa
Období tzv. "normalizace" v ČSR Obnova demokracie ve východní Evropě, ČSR - "sametová revoluce", rozpad ČSR, vznik ČR Kultura
147
Rozvoj vzdělanosti, vědy, techniky ve 20. století
Doplnit ve Vv
Výstupy realizované v průběhu celého 2. stupně Uvede konkrétní příklady důležitosti a potřebnosti dějepisných poznatků Uvede příklady zdrojů informací o minulosti; pojmenuje instituce, kde jsou tyto zdroje shromažďovány Orientuje se na časové ose a v historické mapě, řadí hlavní historické epochy v chronologickém sledu
Poznámky k dějepisu: Mezipředmětové vztahy: Učivo, které by bylo vhodné zařadit v hodinách výtvarné výchovy:
a) dějepis - výtvarná výchova: 6.ročník
ve 3.čtvrtletí šk.roku-
antická kultura antické stavební památky ve světě
7.ročník
8.ročník
148
1.čtvrtletí
románský sloh
2.čtvrtletí
gotika, naše sochařství, malířství
3./4.čtvrtletí
renesance, stavitelství Itálie, malíři v Čechách
1.čtvrtletí
baroko-stavitelství, světoví a čeští sochaři a malíři
2.čtvrtletí
klasicismus, romantismus - čeští malíři
3.čtvrtletí
secese - stavitelství, malíři, impresionismus - Franci, vliv v Čechách, Čechy - novorenesanční sloh - generace Národního dovadla, malíři 2.pol.19.stol., realismus
9.ročník
1.pololetí
umění v ČSR za 1.republiky, funkcionalismus, kubismus, surrealismus Významné osobnosti: Hlávka, Gočár, Kotěra, Hillbert, Štursa, Kafka, Švabinský, Rabas, Rada, Sedláček, Lada, Filla, Špála, Zrzavý, J.Čapek, Kupka, Šíma, Štyrský, Toyen
2.pololetí
poválečné umění - po roce 1945 stavitelství, sochařství, malířství Učivo, které by bylo vhodné zařadit v hodinách hudební výchovy:
b) dějepis - hudební výchova
149
7.ročník
Středověká a renesanční hudba - ukázky hudebních skladeb
8.ročník
barokní hudba klasicismus romantismus ze všech těchto období ukázky hudebních děl i autoři
9.ročník
hudba 20.století - ukázky i nejvýznamnější autoři
5.8.2. Občanská výchova Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Předmět občanské výchova je vyučován s časovou dotací jedné hodiny týdně v 7.-9.ročníku Obsahové a organizační vymezení předmětu: Hlavním cílem práce v hodinách občanské výchovy je výchova člověka pro život, soužití mezi lidmi. Upřednostňujeme etické a mravní poslání občanské výchovy. Chceme žáky seznamovat s různými pojmy ze společenských věd, měli by pochopit význam pojmů rodina, vlast, vlastenectví, zamýšlet se nad svým postavením ve společnosti, pochopit společenskou podmíněnost osobnostního rozvoje jedince. Žáci by měli na konci období být schopni rozlišovat mezi vlastenectvím a nacionalismem, mezi zdravým sebevědomím a sebecitem na straně jedné a egoismem na straně druhé. Naším cílem je vychovat sebevědomého a odpovědného občana, který se orientuje v základních právních předpisech, ví, kam se obrátit v různých životních situacích, zná strukturu a smysl různých úřadů a státních orgánů, ví, jakým způsobem se může podílet na rozvoji demokratické společnosti. Ve výuce chceme co nejvíce využívat vlastní aktivitu žáků, ať již při práci s informacemi, tak při zážitkových formách výuky, ať jde o různé kvizy, soutěže, sebepoznávací metody, metody sociálního výcviku, dramatizace problémových situací, zařazování dlouhodobých projektů na různá témata. Učivo občanské výchovy se opírá o znalosti žáků z dějepisu, zeměpisu a rodinné výchovy. Znalosti získané v těchto předmětech doplňuje a rozvíjí. Jde především o přehled uměleckých slohů, formy společenského zřízení, různé vývojové formy demokracie. S učivem rodinné výchovy souvisí rozšiřování poznatků o rodině z různých úhlů pohledu, rozvoj osobnosti, kategorie jako sebevědomí, sebepojetí, socializace, komunikace apod.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
150
K. k učení: Vedeme žáky k tomu, aby dokázali logicky spojovat již známá fakta a poznatky, využíváme mezipředmětových vztahů i osobní zkušenosti žáků. Děti pracují se slovníky, encyklopediemi, s médii, zpracovávají samostatné či skupinové práce K. k řešení problémů: V průběhu celé výuky občanské výchovy jsou žákům zadávána témata k samostatnému nebo skupinovému zpracování – výběr témat záleží především na zájmu žáků. Důraz je kladen i na aktuálnost. Preferujeme předkládání problémů z praktického života. K. komunikativní: Na rozvoj komunikativních dovedností se orientujeme průběhu celé výuky. Žáci se učí nejen formulovat své myšlenky a názory a prezentovat je před kolektivem, ale též používat prvky nonverbální komunikace (dramatizace). Učí se aktivnímu naslouchání a důrazem na správné formulování otázek. K. sociální a personální: Vedeme žáky k tomu, aby si dokázali uvědomit své kvality, aby je dokázali využít při soužití s druhými lidmi – aby byli zdravě sebevědomí. Učíme je využívat jak spolupráce, tak soutěže, samozřejmě je kladen důraz na odpovídající formu komunikace.
-
151
K. občanská: Připravujeme žáky na život v občanské společnosti, vedeme je k principu demokracie, uznávání pravidel a řádů, k zodpovědnosti ve volbě. Žáci se učí svá vlastní pravidla vytvářet a následně respektovat a zároveň si uvědomovat důsledek jejich neplnění. Důležité je, aby si děti uvědomily nutnost a důležitost pravidel soužití ve společnosti (počínaje školní třídou a rodinou až po stát a svět). Do této oblasti samozřejmě patří i environmentální výchova. Vedeme děti k odpovědnosti k prostředí, ve kterém žijí, a k uvědomování si souvislostí. K. pracovní: Při zpracovávání zadaných úkolů a problémů učíme žáky pracovním návykům – umět odhadnout své síly, dokázat si práci naplánovat a dovést ji do konce. Klademe důraz na spojení s praktickým životem
7. ročník
Pochopí závislost člověka na přírodě v návaznosti na vegetační cyklus přírody.
obsah učiva cyklus dne, týdne a roku - průběžné seznamování žáků s lidovými zvyky a slavnostmi
metody, poznámky využití mezipředmětových vztahů se zeměpisem (pohyb planet), s matematikou (římské číslice-letopočet), rodinnou výchovou (režim dne, volný čas) sestavení optimálního denního režimu připomenout hygienické a ekologické zásady navazující na proměny v přírodě
Posoudí a na příkladech doloží přínos spolupráce lidí při řešení konkrétních úkolů a dosahování některých cílů v rodině, ve škole, v obci.
domov a rodina (od pojmu domova - první známý svět přejít k pojmům obec, vlast, cizina, Evropa, svět)
pocit domova, domov a přírodní okolí
prohloubení znalostí z vlastivědy a z žákova osobního života
rodina (funkce, příbuzenské vztahy, plánované rodičovství, manželství, náhradní rodinná výchova)
rozdíl mezi ideálem a realitou; otevřít výhled k hodnotám spořádaného rodinného života; důvěra, pravidla společenského chování
Pochopí důležitost vzdělávání pro život.
život ve škole
důležitost školy v životě, pravidla ve škole, systém školství, typy škol, umění učit se, šikana, práva a povinnosti žáků, význam žákovské samosprávy, pravidla a normy moje obec - historie, současnost, památky, rodáci
plánování a organizace práce, odpovědnost za učení, pracovní metody pro lepší přijímání informací, duševní příprava
Uvědomí si nejen práva, ale i povinnosti, související se školou.
Vyloží smysl voleb do zastupitelstev v demokratických státech a uvede příklady, jak mohou výsledky voleb ovlivňovat každodenní život občanů.
obec
návštěva radnice tematická vycházka využití zkušeností žáků
152
zdůraznit význam rodiny pro vývoj člověka
podpořit u žáků vztah k místu, kde žijí
průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Seberegulace a sebeorganizace; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: lidské aktivity aprobl.ŽP; Vztah čl. k prostředí MKV: Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita ; VDO: Občanská společnost a škola
výstupy
mezipředmětový vztah se zeměpisem (poloha), dějepisem (zasazení obecných výkladů do konkrétní situace)
šetrné chování ke kulturním památkám - schopnost vystoupit proti vandalismu
pověsti o počátcích národa
význam pověstí - mezipředmětové vztahy s českým jazykem
vzbudit u žáků národní hrdost
slavní předkové
využít znalostí z dějepisu
co nás proslavilo
využít znalostí ze života
mateřský jazyk
mezipředmětové vztahy s Čj, úloha jazyka v životě člověka, jazyková kulturnost
ČR jako demokratický stát
využití mezipředmětových vztahů s dějepisem, českým jazykem, hudební výchovou, zeměpisem (státní vlajky)
Praha (poloha v Čechách a v Evropě, významná místa a památkyochrana) Zdůvodní nepřijatelnost vandalského chování a aktivně proti němu vystupuje.
naše vlast
Rozlišuje projevy vlastenectví od projevů nacionalizmu.
Zná principy demokracie, objasní účel důležitých symbolů našeho státu.
stát
významná místa naší země
státní symboly
153
Rozlišuje projevy vlastenectví od projevů nacionalizmu.
obsah učiva národ, vlast
Objasní účel důležitých symbolů našeho státu a způsoby jejich používání.
metody, poznámky
od rodu ke státu
využití mezipředmětových vztahů s dějepisem
národ, vlast - vlastenectví, národní hrdost, lidská nesnášenlivost
pojem
národní symboly
práce se slovníkem (symbol, státní suverenita, standarta…)
prohloubit vztah k vlasti, její kultuře a dějinám
pocit ohrožení, společenské změny, sportovní utkání
Vnímá krajinné a ekologické bohatství země.
přírodní bohatství
krajina (její rozličnost a jedinečnost, účinky lidských zásahů do přírody, ochrana přírody)
mezipředmětové vztahy environmentální s přírodopisem, zeměpisem a rodinnou výchova výchovou; důraz klást na lidsky zodpovědný mravní přístup k hodnotám
Zhodnotí nabídku kulturních institucí a cíleně z ní vybírá akce, které ho zajímají.
kultura a její rozvíjení
kulturní hodnoty, instituce
mezipředmětové vztahy s výtvarnou výchovou, dějepisem (umělecké slohy), hudební výchovou, literaturou
různé významy pojmu kultura druhy umění respektovat kulturní rozdíly a zvláštnosti Kriticky přistupuje k mediálním informacím, vyjádří svůj postoj k působení propagandy a reklamy na veřejné mínění a chování lidí.
154
masmédia
přínos a prokletí
vytvořit vhodné postoje ke kultuře, dát jí místo v každodenním životě (v chování, projevech, vztazích)
průřezová témata
OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznávání a sebepojetí; Mezilidské vztahy; Řešení probl. A rozhodovací dovednosti EV: Lidské aktivity a probl. ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí MKV: Kulturní diferenciace; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občan, obč. společnost a stát; Formy participace občanů v polit. životě; EGS; MV
výstupy
Rozlišuje nejčastější typy a formy států a na příkladech porovná jejich znaky.
stát a právo
vznik státu a právních norem mezipředmětové vztahy s dějepisem a zeměpisem
historické typy států a formy jejich vlád Objasní výhody demokratického způsobu řízení státu pro každodenní život občanů.
právo a povinnosti občanů právo a morálka, mravnost, zásady lidského soužití obrana státu
Vyjádří možnosti, jak pomáhat lidem v nouzi v situacích ohrožení a obrany státu.
subjektivní chápání spravedlnosti a křivdy; vztah autority a lidské svobody
role ozbrojených sil na národní i mezinárodní úrovni; využití aktuálních mediálních sdělení, problematika přibližována na konkrétních příkladech a situacích s běžným životem
Uplatňuje přiměřeně svá práva a respektuje práva a zájmy druhých lidí. Toleruje odlišnost u vrstevníků. Respektuje pravidla komunikace.
155
život mezi lidmi
život v kolektivu – mezi vrstevníky komunikace ve škole
piercing, tetování, účesy, idoly pravidla
ukázat Českou republiku jako právní stát ve srovnání se státními celky jiných dob a civilizací pochopit spojitost práv a povinností
8. ročník
Objasní, jak může realističtější poznání a hodnocení vlastní osobnosti a potenciálu pozitivně ovlivnit jeho rozhodování, vztahy s druhými lidmi i kvalitu života.
Posoudí vliv osobních vlastností na dosahování individuálních i společenských cílů, objasní význam vůle při dosahování cílů a překonávání překážek.
obsah učiva člověk a dospívání
proměna vidění světa, osvobození se od autority hledání nového naplnění života
člověk hledající podobnost a odlišnost lidí, společenství přirozené a sociální rozdíly, rovné postavení mužů a žen
metody, poznámky mezipředmětové vztahy s rodinnou výchovou a přírodopisem pocity sebeprožívání touhy, sny, ideály, sebepoznávání
Pochopení nutnosti samostatnosti; spolupráce a tolerance; přijetí zodpovědnosti za své činy
mezipředmětové vztahy s rodinnou výchovou a přírodopisem problém lidské nesnášenlivosti - rasové, náboženské, národnostní
vztahy mezi lidmi (osobní a neosobní) Rozpoznává projevy záporných charakterových vlastností u sebe i druhých lidí, kriticky hodnotí a vhodně koriguje své chování a jednání. Uplatňuje vhodné způsoby chování a komunikace v různých životních situacích, případné neshody či konflikty s druhými lidmi řeší nenásilným způsobem. Popíše, jak lze usměrňovat a kultivovat charakterové a volní vlastnosti, rozvíjet osobní přednosti, překonávat osobní nedostatky a pěstovat zdravou sebedůvěru.
156
přátelství, láska
připomenutí možných nebezpečí, která plynou z nezkušenosti a z vlivu okolí
lidská solidarita
pomoc v nouzi, potřební lidé
mezilidská komunikace
verbální a neverbální komunikace nácvik dialogu, aktivního naslouchání
konflikt člověk hledající smysl života sám sebe
mezipředmětové vztahy s rodinnou výchovou hodnotový žebříček
náhražky smyslu života
prevence
zdravý způsob života
neredukovat na výživu
osvojení zásad efektivní komunikace
průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Sebepoznávání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení probl. A rozhod.dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika MKV: Lidské vztahy; Etnický původ; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občan, obč. společnost a stát; Formy participace občanů v polit. životě; Principy demokracie; EGS; MV
výstupy
Přiměřeně uplatňuje svá práva a respektuje práva a oprávněné zájmy druhých lidí, posoudí význam ochrany lidských práv a svobod.
člověk a předpoklady soužití
člověk a řád
přirozená autorita, určené role ve společnosti
lidská práva od otroctví k občanství
využití znalostí z dějepisu
problémy v oblasti lidských práv
individualismus, rasismus, terorismus, anarchie - práce se slovníkem
Objasní potřebu tolerance ve společnosti, respektuje kulturní zvláštnosti i odlišné názory, zájmy, způsoby chování a myšlení lidí, zaujímá tolerantní postoje k menšinám.
Všeobecná deklarace lidských práv, Charta 77, práva dítěte
Rozlišuje a porovnává úkoly jednotlivých stát a právo složek státní moci ČR i jejich orgánů a institucí, uvede příklady institucí a orgánů, které se podílejí na správě obcí, krajů a státu.
stát, Ústava ČR – struktura a seznámení s Ústavou ČR obsah, státní moc, jednotlivé složky státní moci
157
rozvinutí problematiky holocaustu; studijní pobyt v Terezíně; popř. Lidice
exkurze v Senátu či Poslanecké sněmovně; volby ve třídě, popř. schvalování zákonů
9. ročník
Orientuje se v nejvýznamnějších světových náboženstvích, diskutuje o otázkách víry; chápe nebezpečí sekt.
obsah učiva smysl spolupráce lidí společenství vývoj náboženského myšlení
náboženské sekty
metody, poznámky podmínky, nácvik spolupráce a soutěže - rozdíly, výhody mezipředmětové vztahy se zeměpisem, dějepisem, výtvarnou výchovou; osvětlení pojmu náboženství, jeho vzniku, role náboženství v životě, informace o hlavních světových náboženstvích (šířeji o křesťanství a judaismu) rozdíl mezi náboženstvím a sektou základní informace; nebezpečí
Zodpovídá za své chování a jednání.
právní minimum
morálka a svědomí
Rozpoznává netolerantní, rasistické, xenofobní a extremistické projevy v chování lidí a zaujímá aktivní postoj proti všem projevům lidské nesnášenlivosti.
význam právních vztahů
způsobilost člověka nabývat práva a povinnosti; právní ochrana života před narozením, od narození ke smrti
Přiměřeně uplatňuje svá práva a respektuje práva a oprávněné zájmy druhých lidí, posoudí význam ochrany lidských práv a svobod.
protiprávní jednání
druhy, právní postižitelnost
Dodržuje právní ustanovení, která se na něj vztahují, a uvědomuje si rizika jejich porušování. Rozpoznává protiprávní jednání, rozliší přestupek a trestný čin, uvede jejich příklady.
158
zločinnost, soud, trest
průřezová témata
výchova ke snášenlivosti spjatost náboženství a kultury
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Sebepoznávání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Komunikace; Řešení probl. a rozhod.dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika EV: Lidské aktivity a probl.ŽP; Zákl. podmínky života; Vztah čl. k prostředí MKV: Kulturní diferenciace; Lidské vztahy; Multikulturalita; Princip soc. smíru a solidarity VDO: Občan, obč. společnost a stát; Principy demokracie; EGS; MV
výstupy
Rozlišuje a porovnává úkoly orgánů právní ochrany občanů, uvede příklady jejich činnosti a spolupráce při postihování trestných činů. Uvede příklady některých projevů globalizace, porovná jejich klady a zápory.
globální problémy
příklady, hlavní příčiny a možné důsledky pro život lidstva
Uvede některé globální problémy současnosti, vyjádří na ně svůj osobní názor a popíše jejich hlavní příčiny i možné důsledky pro život lidstva.
rozbor civilizačních trendů, které tento stav způsobily
Objasní souvislosti globálních a lokálních problémů, uvede příklady možných projevů a způsobu řešení globálních problémů na lokální úrovni - v obci, regionu.
globalizace - projevy, klady a zápory a možné důsledky
Uvede příklady mezinárodního terorismu a zaujme vlastní postoj ke způsobům jeho potírání. Objasní výhody demokratického způsobu řízení státu pro každodenní život občanů.
mezipředmětové vztahy se zeměpisem, přírodopisem, rodinnou výchovou
rozbor možných a žádoucích postojů člověka stát a právo
demokracie – přímá a nepřímá
význam, výhody demokratických voleb, péče o demokracii
formování naší státnosti
využití znalostí ze zeměpisu a dějepisu
vznik a vývoj ČR 1918 – 1989 Uvede základní úkoly vlády, prezidenta, parlamentu v souvislosti s obranou státu Vysvětlí základní povinnosti občana při obraně státu a pojem branná povinnost Vysvětlí rozdíl mezi stavem nebezpečí, nouzovým stavem, stavem ohrožení státu a válečným stavem
159
Obrana státu
Základní povinnost státu ˇ Povinnost k obraně státu stav nebezpečí, nouzovým stav, stav ohrožení státu a válečný stav
povinnosti občana národními a mezinárodními úkoly Armády ČR; zahraniční mise Armády ČR; uvede příklady terorismu
pochopení nutnosti změn ve stylu života, potřeby spolupráce, rozvíjení odpovědnosti jedince za své i společenské prostředí
Uvede základní úkoly ozbrojených sil ČR Rozliší co jsou ozbrojené síly a armáda ČR
Úloha a postavení ozbrojených sil
Objasní postavení Armády ČR při zajištění bezpečnosti státu, vnitřní a vnější bezpečnost státu Charakterizuje druhy vojsk Armády ČR Uvede příklady použití Armády ČR v krizových situacích nevojenského charakteru
Armáda ČR
Charakterizuje postavení vojáka z povolání a vojáka v záloze Prokáže orientaci v historii naší armády
Uvede některé významné mezinárodní organizace a společenství, k nimž má vztah ČR, posoudí jejich význam ve světovém dění a popíše výhody spolupráce mezi státy.
Voják a záloha ozbrojených sil svět a Evropa
Historie a tradice armády mezinárodní spolupráce a organizace
posouzení významu spolupráce jednotící prvky evropské civilizace
Popíše vliv začlenění ČR do EU na každodenní život občanů, uvede příklady práv občanů ČR v rámci EU i možných způsobů jejich uplatňování. Vysvětlí pojem kolektivní obrana, poslání a základní principy a podstatu fungování NATO a bezpečnostní politiku EU
160
mezipředmětové vztahy se zeměpisem a dějepisem
integrační procesy v Evropě. EU a ČR
Kolektivní obrana NATO Bezpečnostní politika EU
pochopení škodlivosti mezinárodní izolace a nutnost spolupráce
161
5.8.3. Finanční gramotnost Charakteristika předmětu: Finanční gramotnost je zařazena do vzdělávací oblasti Člověk a jeho svět a Člověk a společnost. Na 2. Stupni ZŠ jsou rozvíjeny a prohlubovány vědomosti a dovednosti získané na 1. stupni. Finanční gramotnost na základní škole využívá poznatků z různých vědních oborů a spolupracuje s jinými odbornými předměty. Tato vzdělávací oblast pomáhá dětem rozvíjet a osvojovat si pravidla chování při běžných, mimořádných i rizikových událostech. Finanční gramotnost klade důraz na to, aby žák získal a rozvíjel důležité poznatky o společnosti a mezilidských vztazích, aby se orientoval ve světě financí, aby posílil občanské a právní vědomí, smysl pro osobní i občanskou odpovědnost a byl motivován k aktivní účasti na životě v demokratické společnosti.
Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět finanční gramotnost je zařazen do 6. ročníku s týdenní hodinovou dotací.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: K. k učení: Vedeme žáky k samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, propojovat s ostatními předměty, začleňovat do systému celého dosud získaného vědění, vyhledávat podstatné informace a odlišovat je od podružných. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají. Pracují s novinami, encyklopediemi, internetem. Důležitým pomocníkem pro pochopení problému jsou inscenační metody. K. k řešení problémů: V hodinách finanční gramotnosti pracují žáci jednotlivě i ve skupinách. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých dětí. K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, sdělovat své poznatky věcně správně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Vedeme je k tomu, aby se zeptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí. Dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci, odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je spolupracovat ve skupinách, vytvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. 162
K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Jde nám o uplatňování aktivního přístupu k ochraně zdraví, života a majetku v praktickém životě. Důležitá je orientace v problematice peněz a cen. K pracovní: V hodinách finanční gramotnosti žáci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky, učí se pravidlům bezpečnosti při práci. Hodiny vedeme tak, aby své teoretické znalosti mohli ověřit a použít v běžném životě.
163
Pochopí k čemu slouží peníze a jaké funkce plní Zná v jaké formě peníze obíhají, umí přiřadit pojmy k hotovostnímu placení Objasní potřebu bezhotovostních peněz a ví, jak se s nimi pracuje, umí určit některé +/přímého bankovnictví Uvede příklad některé cizí měny, zná rozdíl mezi valutou a devizou, ví co je směnný kurz Na příkladu kupujícího a prodávajícího vyloží podstatu fungování trhu, vysvětlí pojem zboží, nabídka, poptávka a závislost ceny zboží na nabídce a poptávce Umí vysvětlit co je inflace i jaké jsou její důsledky a na příkladu objasní, jak může inflace ovlivnit rodinné finanční úspory. Uvede příklady příjmů a výdajů, vysvětlí rozdíl mezi pravidelnými a jednorázovými příjmy a výdaji
164
Obsah učiva Peníze
Hospodaření domácností
Metody a poznámky
Co jsou peníze
Hra – zjišťování peněz pohmatem
Hotovostní peníze a způsob placení
Vyplnění složenky a podacího lístku
Bezhotovostní peníze a způsob placení
Internetbanking – práce s PC
Měna
Ukázka kurzovního lístku, přepočet na Kč
Cena
Zjišťování cen téhož druhu zboží v různých typech obchodů – práce s nabídkovými letáky
Inflace
Výpočtové příklady
Rozpočet
Průřezová témata OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetence, Komunikace. MKV: Kulturní diference, Lidské vztahy VDO : Principy demokracie jako formy vlády EV : Vztah člověka k prostředí Řešení problémů a rozhod. dov., Hodnoty, postoje, praktická etika
Výstupy
165
5.9.Člověk a příroda 5.9.1. Fyzika Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět fyzika se vyučuje na druhém stupni dvě hodiny týdně v 6., 8. a 9. ročníku, v 7. ročníku se vyučuje jedna hodina týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Žáci by měli porozumět fyzikálním jevům a zákonitostem ve vztahu k přírodním jevům, stejně jako k technické praxi. Výuka fyziky je zaměřena na to, aby u žáků pomáhala rozvíjet jejich rozumové schopnosti, logické myšlení, a to především ve vztahu k praxi a praktickému využití získaných poznatků. V hodinách podle charakteru probírané látky v co největší míře zařazujeme různé pokusy, demonstrace, měření. Žáci tímto způsobem sami objevují vztahy mezi jevy a fyzikální zákonitosti. Učí se tak vysvětlovat pozorované jevy, příčiny procesů, souvislosti mezi jevy. Učí se předvídat a ovlivňovat fyzikální procesy. Do vyučování jsou zařazovány též projekty, na kterých žáci pracují buď samostatně nebo ve skupinách . K tvorbě projektů ve velké míře využívají výpočetní techniku, především animační a prezentační program Macromedia Flash. Nedílnou součástí výuky fyziky je seznamování dětí s pravidly bezpečného provádění experimentů, otázky bezpečnosti ve vztahu k fyzikálním jevům obecně. Samozřejmé je ekologické hledisko, kdy se žáci učí hledat a nacházet souvislosti mezi přírodou a lidskou činností, zejména závislost člověka na přírodních zdrojích a naopak vliv lidské činnosti na stav životního prostředí a zdraví člověka. Zabýváme se i otázkami trvale udržitelného rozvoje ve vztahu k rozvoji nových technologií.
166
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
-
-
167
K. k učení : Vedeme žáky k co největší samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, vyhledávat a poznávat podstatné informace a ty odlišovat od méně podstatných. Dbáme na to, aby žáci získané poznatky začleňovali do systému dosud získaného vědění. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím reprodukují a předávají. Pracují s encyklopediemi, s odbornou literaturou, s internetem. Vedeme žáky k ochotě věnovat se dalšímu studiu a celoživotnímu vzdělávání. K. k řešení problémů:. V průběhu celého druhého stupně jsou žákům zadávána témata k samostatnému zpracování. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úlohy a laboratorní práce. Vedeme je k plánování způsobu řešení problému, využívání vlastního úsudku a zkušeností, k samostatnému řešení problému. V šestém a sedmém ročníků vypracovávají referáty a v osmém a devátém ročníku žáci vypracovávají skupinovou (dvoučlenná skupina) práci na zvolené téma. Práce je obsáhlejší a žáci mají na vypracování celé pololetí. Během roku zpracovávají krátké referáty. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých žáků. K. komunikativní: Žáci se učí správně orientovat v textu, sdělovat své poznatky správně, jasně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při zpracování kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, popřípadě zdravému soupeření, vzájemné komunikaci (viz. výše), odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme na týmovou práci. V týmu se učí utvářet příjemnou atmosféru a učí se pomoci ostatním členům týmu. K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Naším cílem je seznámit žáky se zákonitostmi přírodních jevů tak, aby chápali ekologické souvislosti a respektovali požadavky na kvalitní životní prostředí. Vedeme je k tomu, aby získané poznatky uplatňovali v praktickém životě, a to především s ohledem k trvale udržitelnému rozvoji společnosti. Dále vedeme žáky k pochopení průběhu a příčin různých přírodních procesů, které mají vliv na ochranu zdraví, životů, životního prostředí a majetku. K. pracovní: Žáci se učí samostatnému provádění pokusů, dodržování vymezených pravidel a důslednému dodržování bezpečnosti práce a ochrany zdraví. Při práci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky. Hodiny vedeme tak, aby své teoretické znalosti mohli ověřit a použít v běžném životě.
6.ročník
Změří vhodně zvolenými měřidly některé důležité fyzikální veličiny charakterizující látky a tělesa
Obsah učiva Vlastnosti těles, fyzikální veličiny
Metody, poznámky
fyzika jako vědní obor; základní terminologie
osvojení fyzikálních zápisů vzorců a veličin; vazba na matematiku
délka, objem, hmotnost, hustota, čas, teplota (změna rozměrů tělesa při jeho zahřívání)
vazba na matematiku, práce s MFCHT, měřidly fyzikálních veličin, zařazené laboratorní úlohy (LÚ)
Upevnit převádění jednotek, osvojit metody měření fyzikálních veličin s důrazem na přesnost
interpretace praktických výsledků prováděných měření do teorie Uvede konkrétní příklady jevů dokazujících, že se částice látek neustále pohybují a vzájemně na sebe působí Využívá s porozuměním vztah mezi hustotou, hmotností a objemem při řešení praktických problémů Předpoví, jak se změní délka či objem tělesa při dané změně jeho teploty
168
Látky a tělesa rozlišuje pojmy těleso a látka látky pevné, kapalné a plynné
částicová stavba látek
charakteristické vlastnosti jednotlivých skupin
určování a zařazování látek z praktického života
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Kooperace a kompetice;Řešení problémů EV:Ekosystémy; Lidské aktivity a probl.ŽP; Zákl.podm. Života; Vztah čl. k prostředí EGS; MV
Výstupy
Určí v konkrétní jednoduché situaci druhy sil působících na těleso, jejich velikost, směry a výslednici. Využívá Newtonovy zákony pro objasňování či předvídání změn pohybu těles při působení stálé výsledné síly v jednoduchých situacích
vzájemné působení těles, síla
klást si otázky (jak?, proč?, co se stane, jestliže?) a hledat na ně odpovědi
Změří velikost působící síly
gravitační síla, pole
práce s olovnicí, libelou
magnety přírodní a umělé
vazba na zeměpis, práce s magnety, kompasem a buzolou
Chápe souvislost mezi částicovou stavbou látek a magnetickými jevy
Magnetické vlastnosti látek
póly magnetu magnetické pole
Sestaví správně podle schématu elektrický obvod a analyzuje správně schéma reálného obvodu
Elektrický obvod
sestavení el. obvodu; jednoduchý a rozvětvený el. Obvod elektrická schémata a značky elektrické vodiče a izolanty
Rozliší stejnosměrný proud od střídavého a změří elektrický proud a napětí
169
zásady správného používání elektrických spotřebičů, bezpečnost při práci PP při zasažení el. proudem
práce se soupravou pro pokusy z elektřiny, zařazení LÚ
čtení a kreslení jednoduchých výkresů obvodů
7.ročník Obsah učiva
Rozhodne, jaký druh pohybu těleso koná Pohyb tělesa vzhledem k jinému tělesu Využívá s porozuměním při řešení problémů a úloh vztah mezi rychlostí, dráhou a časem u rovnoměrného pohybu těles Určí v konkrétní jednoduché situaci druhy sil působících na těleso, jejich velikost, směry a výslednici. Využívá Newtonovy zákony pro objasňování či předvídání změn pohybu těles při působení stálé výsledné síly v jednoduchých situacích
klid a pohyb tělesa, jejich relativita práce s kapesním kalkulátorem, stopkami a délkoměřidly, zařazení LÚ rovnoměrný pohyb a jeho rychlost průměrná rychlost nerovnoměrného pohybu
Síly
síla, její velikost a směr, znázornění síly gravitační síla, třecí síla
Aplikuje poznatky o otáčivých účincích síly při řešení praktických problémů
těžiště tělesa výslednice dvou sil stejných i opačných směrů Newtonovy zákony – I., II., III. otáčivý účinek síly, rovnováha na páce a pevné kladce
Změří velikost působící síly
měření síly, jednotka síly
Využívá poznatky o zákonitostech tlaku v klidných tekutinách pro řešení konkrétních praktických problémů
Předpoví z analýzy sil působících na těleso v klidné tekutině chování tělesa v ní
170
Metody, poznámky
Zákony kapalin a plynů
Pascalův zákon a jeho užití Podstata tlaku v kapalinách a plynech Hydrostatický tlak a atmosférický tlak Archimédův zákon v tekutinách vztlaková síla působící na těleso v kapalině i atmosféře Země
navazuje na učivo ze 6. ročníku (látka a těleso), práce s pákou, kladkou a kladkostrojem, zařazení LÚ
rozlišení pojmů klid a pohyb tělesa a druhy pohybů, početně (i pokusně) určit rychlost pohybu tělesa
osvojení principu skládání sil; určení těžiště tělesa; posuvné, otáčivé a deformační účinky síly a jejich užití v praxi
praktické úlohy na měření a výpočty sil práce s MFCHT, kalkulačkou a zařazení LÚ
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Sebereg.a sebeorg.; Kooperace a kompetice;Řešení problémů EV:Ekosystémy; Lidskéaktivity a probl.ŽP; Zákl.podm. Života; Vztah čl. k prostředí EGS; MV
Výstupy
171
8.ročník
Určí v jednoduchých případech práci vykonanou silou a z ní určí změnu energie tělesa
Obsah učiva Energie
Porozumí pojmům práce a energie, druhy energií a jejich přeměny, skupenství látek a jeho změny Určí v jednoduchých případech teplo přijaté či odevzdané tělesem Využívá poznatky o vzájemných přeměnách různých forem energie a jejich přenosu při řešení konkrétních problémů a úloh Zhodnotí výhody a nevýhody využívání různých energetických zdrojů z hlediska vlivu na životní prostředí Umí přiřadit správné veličiny, popsat a Elektrické charakterizovat základní elektrické jevy děje Rozliší stejnosměrný proud od střídavého a změří elektrický proud a napětí Rozliší vodič, izolant a polovodič na základě analýzy jejich vlastností Využívá Ohmův zákon pro část obvodu při řešení praktických problémů Sestaví správně podle schématu elektrický obvod a analyzuje správně schéma reálného obvodu Využívá s porozuměním vztah mezi výkonem, vykonanou prací a časem
172
práce, výkon, pohybová a polohová energie, jejich vzájemné přeměny a přenos, vnitřní energie, teplo, vedení tepla přeměny skupenství látek – tání a tuhnutí, skupenské teplo tání, vypařování, var, kapalnění
Metody, poznámky užití MFCHT, pokusné určení tepla při tepelné výměně a teploty tání, možnost zařazení LÚ MFCHT – využití tabulek
základní druhy energie (kinetická, umí jednotlivé druhy energie potenciální, elastická) spočítat ze zadaných hodnot a určit jejich vzájemnou přeměnu účinnost výroby a přeměny energií
umí účinnost spočítat a vyhodnotit
alternativní zdroje energie energie/člověk/příroda
Bezpečnost při práci s elektrickými spotřebiči
navazuje na učivo ze 6. Ročníku (elektrický obvod); práce s elektrickými měřícími přístroji, s kapesním kalkulátorem, možnost zařazení LÚ
elektrické pole, elektrický náboj, elektrické napětí, elektrický zdroj, stejnosměrný a střídavý elektrický proud, tepelné účinky el. proudu
Ohmův zákon pro kovy, odpor Umí správně určit základní vodiče, spojování vodičů za sebou elektrické veličiny v obvodu a vedle sebe, měření el. proudu a měřením i výpočtem napětí – přístroje Elektrická práce a energie, elektrický výkon, výroba a přenos elektrické energie
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Sebereg.a sebeorg.; Kooperace a kompetice;Řešení problémů EV:Lidskéaktivity a probl.ŽP; Zákl.podm. Života; Vztah čl. k prostředí EGS; MV
Výstupy
Rozpozná ve svém okolí zdroje zvuku a kvalitně analyzuje příhodnost daného prostředí pro šíření zvuku Posoudí možnosti zmenšování vlivu nadměrného hluku na životní prostředí
173
Zvukové děje
zdroje zvuku, šíření zvuku a jeho rychlost
pojmy tón a kmitočet, rychlost zvuku a jeho odraz
pokusy s ladičkou; blesk - jiskrový výboj hrom - řešení příkladů z praxe
Upozornit na nebezpečí vysoké úrovně hluku, potřeba ochrany sluchu
9.ročník
Chápe souvislost elektrických a magnetických jevů a jejich vzniku
Obsah učiva Elektromagnetické děje
Využívá prakticky poznatky o působení magnetického pole v okolí cívky na vznik indukovaného napětí v ní Zapojí správně polovodičovou diodu Využívá zákona o přímočarém šíření Světelné děje světla ve stejnorodém optickém prostředí a zákona odrazu světla při řešení problémů a úloh Rozhodne ze znalosti rychlostí světla ve dvou různých prostředích, zda se světlo bude lámat ke komici či od kolmice, a využívá této skutečnosti při analýze průchodu světla čočkami Objasní (kvalitativně) pomocí poznatků Vesmír o gravitačních silách pohyb planet kolem Slunce a měsíců planet kolem planet Odliší hvězdu od planety na základě jejich vlastností Zhodnotí výhody a nevýhody využívání Energie různých energetických zdrojů z hlediska vlivu na životní prostředí
mag. pole cívky s proudem
Metody, poznámky navazuje na učivo praktické ověření 6. ročníku (magnetické vlastnosti elektrický zvonek a látek) elektromagnet
elektromagnet a jeho užití Cívka s proudem využití poznatků z běžného v magnetickém poli, elektromotor, života elektromagnetická indukce, transformátor
základní principy polovodičové praktické použití technologie v elektrických obvodech zdroje světla a jeho šíření, rychlost světla zdroj světla a optické prostředí, zobrazení zrcadly a čočkami zákon odrazu a lomu zákon odrazu světla, zobrazení zrcadly – zrcadla v praxi lom světla, čočky a jejich užití v praxi sluneční soustava, vzájemná působení a pohyby jejich těles – návštěva Planetária princip jaderné elektrárny, radioaktivita, jaderné záření, štěpení uranu
vazba na zeměpis, práce s literaturou, hvězdnou mapou využití návštěvy Planetária vazba na chemii, možnost exkurze do jaderné elektrárny jaderná energie - tato kapitola se probírá podrobně v CH Bezpečnost a případné nebezpečí při využívání různých zdrojů energie; havárie, chování a ochrana
174
rozlišit stejnosměrný od střídavého proudu, pochopení elektromagnetické indukce, princip elektromotoru a transformátoru, jejich užití
využití v elektronických přístrojích
vyhledávání informací z veřejně dostupných zdrojů - Internet, odborná literatura, sdělovací prostředky
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Sebereg.a sebeorg.; Kooperace a kompetice;Řešení problémů EV:Lidské aktivity a probl.ŽP; Zákl.podm. Života; Vztah čl. k prostředí MKV: Lidské vztahy; EGS; MV
Výstupy
175
5.9.2. Chemie Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět chemie je zařazen do osmého a devátého ročníku s časovou dotací dvou hodin týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu : Chemie poskytuje žákům prostředky a metody pro hlubší porozumění přírodním jevům a jejich zákonitostem. Dává jim základ pro lepší porozumění a využívání současných technologií a pomáhá jim v lepší orientaci v běžném životě. U žáků se rozvíjejí dovednosti soustavně, objektivně a spolehlivě pozorovat, experimentovat a měřit, vytvářet a ověřovat hypotézy o podstatě pozorovaných jevů, analyzovat výsledky a vyvozovat závěry. Učí se řešit poznávací nebo praktické problémy, chápat důležitost poznávání zákonitostí přírodních procesů. Žáci jsou vedeni k tomu, aby chápali podstatné souvislosti mezi přírodou a lidskou činností, především závislost člověka na přírodních zdrojích a vlivy lidské činnosti na stav životního prostředí a lidské zdraví. Učí se o konkrétních látkách negativně působících na zdraví člověka, osvojují si pravidla bezpečné práce s nimi v laboratoři i v běžném životě. Velká pozornost je věnována učivu o návykových látkách a jejich vlivu na osobnost člověka.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
176
K. k učení : Vedeme žáky k co největší samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, začleňovat do systému celého dosud získaného vědění, vyhledávat podstatné informace a odlišovat je od podružných. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají (např. referáty, projekty). Pracují s encyklopediemi, s odbornou literaturou, s Internetem. Vedeme žáky k ochotě věnovat se dalšímu studiu a celoživotnímu vzdělávání. K. k řešení problémů: V průběhu celého druhého stupně jsou žákům zadávána témata k samostatnému zpracování. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly. Vedeme je k plánování způsobu řešení problému, využívání vlastního úsudku a zkušeností, k samostatnému řešení problému. Postupy aplikujeme i při řešení obdobných nebo nových problémových situací. K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, sdělovat své poznatky správně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při zpracovávání kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální:
-
-
-
177
V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci (viz. výše), odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme je na týmovou práci. Učí se utvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Naším cílem je seznámit žáky se zákonitostmi přírodních jevů tak, aby chápali ekologické souvislosti a respektovali požadavky na kvalitní životní prostředí. Vedeme je k tomu, aby získané poznatky uplatňovali v praktickém životě, a to především s ohledem k trvale udržitelnému rozvoji společnosti. K. pracovní: Žáci se učí samostatnému provádění pokusů, dodržování vymezených pravidel a důslednému dodržování bezpečnosti práce a ochrany zdraví. Při práci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky. Hodiny vedeme tak, aby žáci chápali vztah poznávaného k praxi, včetně možnosti dalšího profesionálního uplatnění.
8. ročník výstupy Čím se zabývá chemie
Ovládá zásady poskytnutí první pomoci při úrazech s vybranými látkami a přípravky
metody, poznámky
Úvod
pozorování
Vznik a význam chemie
pokus
Látky a jejich změny
měření
Rozlišování látek podle vlastností
podchycení a rozvíjení zájmu o chemii
Pozorování a pokus
Objasní nejefektivnější jednání v modelových příkladech havárie s únikem nebezpečných látek
Bezpečnost při experimentální činnosti
Nebezpečné látky a přípravky, první pomoc
Rozlišuje směsi a chemické látky Vypočítá složení roztoků, připraví roztok daného složení, vysvětlí základní faktory ovlivňující rozpouštění pevných látek. Navrhne postupy a provede oddělování složek směsí. Rozliší různé druhy vod, uvede příklady výskytu a použití. Uvede příklady znečištění vody a vzduchu
Směsi
Směsi
pokus
Typy směsí
využití metod oddělování složek směsí při LP
Různorodé směsi
naučit žáky vedení zápisu o práci (protokolu)
Roztoky a jejich složení
Oddělování složek směsí
Voda a vzduch
Voda
Vzduch
LP: Oddělování složek směsí
Používá základní pojmy: atom, molekula,
178
Průřezová témata
O S V: R oz vo j sc ho pn os ti po zn áv án í, kr ea ti vi ta, ře bř e pr ob lé m ů a ro zh od OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Kreativita; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, ov postoje a praktická etika ac EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Základní podmínky života; Vztah čl. k prostředí; Ekosystémy í do ve dn os ti E V:
rozpozná vybrané chemické látky, pracuje bezpečně s vybranými a běžně používanými látkami, hodnotí jejich rizikovost. Posoudí nebezpečnost vybraných dostupných látek, se kterými zatím pracovat nesmí
Učivo
Částicové složení látek
Atomy
práce s modely
prvek, sloučenina ve správných souvislostech
Molekuly
Rozpozná vybrané kovy a nekovy a usuzuje na jejich možné vlastnosti.
Ionty Chemické prvky
Chemické prvky
práce s periodickou soustavou prvků
Periodická soustava prvků Orientuje se v periodické soustavě prvků, chápe zákonitosti a vyhledává charakteristiky prvků.
Chemická vazba Významné kovy a nekovy Chemická reakce
Rozliší výchozí látky a produkty chemických reakcí, uvede příklady prakticky důležitých chem. reakcí, provede jejich klasifikaci. Přečte chem. rovnice.
Chemické reakce
pokus
Výchozí látky a produkty Chemické rovnice Chemické slučování a chemický rozklad Zákon zachování hmotnosti
Porovná vlastnosti a použití, praktický význam Dvouprvkové sloučeniny oxidů, kyselin, hydroxidů a solí a posoudí vliv těchto látek na životní prostředí.
Oxidy
pokus Sulfidy Chemické názvosloví
Vysvětlí vznik kyselých dešťů, uvede jejich vliv na životní prostředí a opatření, kterými jim Kyseliny a hydroxidy lze předcházet.
Halogenidy Kyseliny Hydroxidy Neutralizace
Orientuje se na stupnici pH, změří reakci roztoku, uvede příklady uplatňování neutralizace v praxi.
Kyselost a zásaditost roztoků Soli LP: neutralizace
179
pozorování
9. ročník metody, poznámky
Učivo
Uvede příklady prakticky důležitých Chemické reakce chemických reakcí, provede jejich klasifikaci a zhodnotí jejich využívání.
Průběh chemických reakcí
pokus
Reakce exotermické a endotermické
práce s tabulkami
S užitím zákona zachování hmotnosti vypočítá hmotnost výchozí látky nebo produktu. Aplikuje poznatky o faktorech ovlivňujících průběh chemických reakcí v praxi a při předcházení jejich nebezpečnému průběhu. Rozpozná redoxní reakce, řeší rovnice Redoxní reakce redoxních reakcí.
Látkové množství Molární hmotnost Výpočty z chemických rovnic Oxidace a redukce
pokus
Elektrolýza Uvede příklady tradičních chemických výrob: železa a oceli
Koroze Získávání kovů z rud Výroba železa a oceli
Posoudí jednotlivé zdroje energie ve vztahu k životnímu prostředí
Energie
Uhlí Ropa
Zhodnotí užívání fosilních paliv a vyráběných paliv jako zdrojů energie, uvede příklady produktů zpracování ropy. Rozliší vyčerpatelné a nevyčerpatelné zdroje energie, uvede jejich význam v současnosti.
180
Zemní plyn Jaderná energie Vyčerpatelné a nevyčerpatelné zdroje energie
diskuze o různých zdrojích energie, nutnosti šetření, vlivu spalování paliv na životní prostředí
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop. poznávání; Kreativita; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje a praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Základní podmínky života; Vztah čl. k prostředí EGS; MV
výstupy
Nejpočetnější látky v přírodě
Uhlovodíky. Alkany, alkeny, alkiny
Rozliší vybrané deriváty uhlovodíků, uvede jejich zdroje, vlastnosti, použití
pokus práce s modely
Poznáváme deriváty uhlovodíků Orientuje se ve výchozích látkách a produktech fotosyntézy a koncových produktů biochemického zpracování, především bílkovin, tuků, sacharidů.
Halogenové deriváty. Kyslíkaté deriváty, alkoholy, karbonylové sloučeniny, karbonylové kyseliny, estery Plasty a syntetická vlákna
Určí podmínky fotosyntézy.
LP: práce s molekulovými modely
Uvede příklady zdrojů bílkovin, tuků, sacharidů a vitaminů. Specifikuje a posoudí možnosti využití chemie v nejrůznějších oblastech lidské činnosti (v průmyslu, zemědělství, energetice, zdravotnictví, potravinářství, ve výživě člověka i v běžném životě)
Zhodnotí využití prvotních a druhotných surovin z hlediska trvale udržitelného rozvoje na Zemi. Orientuje se v přípravě a využívání různých látek v praxi a jejich vlivu na životní prostředí a zdraví člověka.
181
LP: důkazy přírodních látek Významné látky v organismech Chemie slouží i ohrožuje
Cukry. Tuky. Bílkoviny. Vitamíny. Hormony.
diskuze o vlivu omamných látek na člověka
Chemizace.
Chemie pro člověka - léčiva, detergenty znečištění vod, pesticidy – jedy! Člověk proti sobě – poučení o bezpečném používání drog, otravné látky – nebezpečí použití Výživou ke zdraví – aktuální informace o výživě, diskuse o vlivu výživy na zdraví člověka Životní prostředí a chemie – diskuse o vlivu chemizace na životní prostředí
poučení o nebezpečnosti používání drog diskuze o vlivu výživy na zdraví člověka diskuze o vlivu chemizace na životní prostředí
OSV: Rozvoj schop. poznávání; Kreativita; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje a praktická etika EV: Lidské aktivity a problém ŽP; Základní podmínky života; Vztah čl. k prostředí EGS; MV
Rozliší nejjednodušší uhlovodíky, uvede jejich zdroje, vlastnosti, použití.
5.9.3. Přírodopis Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Předmět přírodopis je zařazen ve všech ročnících druhého stupně. Hodinová dotace v jednotlivých ročnících je následující: v 6. , 7. a 8. ročníku dvě hodiny, v 9. ročníku jedna hodina týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Přírodopis na základní škole využívá poznatků z různých vědních oborů a spolupracuje s jinými odbornými předměty. Chápe složitost přírody a snaží se o vysvětlení jednotlivých pojmů a problémů formou přímého kontaktu s přírodou. Ať již vycházkami a exkurzemi, nebo předkládáním přírodnin či sbírek. V dnešní moderní době lze do určité míry zprostředkovat tento kontakt přes videotechniku, fotografie, nástěnné pomůcky, Internet, modely nebo vlastní práce žáků. Přírodopis na základní škole však klade důraz na ohmatání, cítění, vnímání přírody kolem nás a vytváření kladného vztahu žáků k přírodním památkám a zdrojům. Zdůrazňuje jedinečnost a nenahraditelnost všech součástí naší Země, jejího fungování jako celku s nutností chránit a starat se o tuto zelenou planetu, na které žijeme, citlivě využívat její zdroje k životu i relaxaci a vracet do ní poznatky, šetrné zacházení, lásku k rodnému kraji a slib, že jí vždy ve zdravém stavu předáme dalším generacím.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
182
K. k učení : Vedeme žáky k co největší samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, začleňovat do systému celého dosud získaného vědění, vyhledávat podstatné informace a odlišovat je od podružných. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají (např. referáty, projekty). Pracují s encyklopediemi, klíči, atlasy. K. k řešení problémů: V průběhu celého druhého stupně jsou žákům zadávána témata k samostatnému zpracování. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. Plní různé praktické úkoly (herbáře a jiné sbírky, mikroskopování apod.). K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, sdělovat své poznatky správně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při zpracovávání kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou.
-
-
183
K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci (viz. výše), odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Naším cílem je nejen seznámit žáky s přírodou, ale především získané poznatky uplatňovat v praktickém životě, a to především s ohledem trvale udržitelnému rozvoji. K. pracovní: V hodinách přírodopisu žáci vytvářejí sbírky, preparáty, zápisy z pozorování. Při této práci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky, učí se pravidlům bezpečnosti při práci. Hodiny vedeme tak, aby žáci chápali vztah poznávaného k praxi, včetně možnosti dalšího profesionálního uplatnění.
6.ročník obsah učiva
Získává poznatky o výskytu základních látek na Zemi, jejich významu jako součásti živých či neživých soustav. Seznamuje se s teorií vzniku a vývoje Země.
Vznik a vývoj Země
Chápe propojenost a neoddělitelnost přírodních součástí, fungování přírody jako celku, umí vysvětlit jednoduché potravní řetězce v různých ekosystémech a jejich význam. Umí vysvětlit základní ekologické pojmy. Rozlišuje základní projevy a podmínky života. Umí zařadit organismy podle určitých charakteristik mezi jednobuněčný, mnohobuněčný či koloniální. Popíše základní složení buňky, funkce...Rozlišuje rozdíly mezi rostlinnou a živočišnou buňkou.
Vzájemné vztahy organismů v přírodě
Orientuje se v přehledu vývoje organismů. Třídí organismy a zařadí vybrané organismy do taxonomických jednotek. Na příkladech z běžného života chápe a dokáže vysvětlit význam virů a bakterií pro přírodu a člověka. Rozpozná naše nejznámější jedlé a jedovaté houby s plodnicemi. Vysvětlí různé způsoby výživy hub a jejich význam v ekosystémech a potravních řetězcích. Objasní funkci dvou organismů ve stélce lišejníku. Umí porovnat vnější a vnitřní stavbu těla zástupců
Vybrané skupiny
184
jako celku
Uspořádání živého světa.
Vznik a vývoj Země Vznik a vývoj atmosféry Organické a anorganické látky
Buňka – složení, výživa Seznámení s mikroskopem, mikroskopování,zhotovování jednoduchých preparátů Jednobuněčnost, mnohobuněčnost, koloniální organismus Viry
systematického dělení Bakterie přírody
Houby jednobuněčné, mnohobuněčné, jedlé jedovaté
Lišejníky Řasy jednobuněčné, mnohobuněčné
metody, poznámky
průřezová témata
Rozšířeno v 9.ročníku Velmi zjednodušeně, žáci nemají ještě CH, pojmy jsou ale důležité pro vysvětlení výživy organismů a fotosyntézu, návaznost na Př. v 7.ročníku a CH v 8.roč. Použití jednoduchých pokusů. Využít nástěnné obrazy, videotechniku, literaturu, vycházky, exkurze Mikroskopování průběžně dle témat, laboratorní cvičení, práce s literaturou
Viry jednoduše, nebuněčný organismus, zmínit se o existenci, nebezpečí. U vybraných skupin laboratorní cvičení, práce s přírodninou, práce s mikroskopem, sběr schránek živočichů... Nástěnné obrazy, videotechnika, internet. Seznámí se s organismy v okolí bydliště, na dovolené u moře, zajímavostmi ze světa...
EV: ekosystémy, Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, praktická etika
výstupy
vybraných skupin organismů, chápe a umí vysvětlit vztah stavby, funkce a prostředí. Umí určit a zařadit některé zástupce, charakterizovat skupiny vybraných organismů. Pochopí jedinečnost a nenahraditelnost života na Zemi.
Prvoci Žahavci Ploštěnci Hlísti Měkkýši Kroužkovci Členovci
Klepítkatci Korýši Vzdušnicovci Hmyz s proměnou nedokonalou Hmyz s proměnou dokonalou Ostnokožci
185
7.ročník
Porovná základní vnější a vnitřní stavbu vybraných živočichů a vysvětlí fci jednotlivých orgánů. Rozlišuje a porovnává jednotlivé skupiny živočichů, určuje vybrané živočichy, zařazuje je do hlavních taxonomických skupin. Pozoruje a popisuje základní projevy chování živočichů v přírodě, na příkladech vysvětlí přizpůsobení životnímu prostředí. Chápe a vysvětlí význam živočichů pro přírodu a pro člověka, uplatňuje zásady bezpečného chování ve styku se živočichy.
Umí rozlišit rostlinný a živočišný organismus. Chápe rozdíl stavby těla rostlin na základě odlišných životních podmínek.
obsah učiva Vybrané skupiny
Charakteristické znaky skupiny
Strunatci, obratlovci
systematického dělení Kruhoústí přírody
Paryby
-živočišná říše.
Ryby sladkovodní, mořské
Rostliny na Zemi
Seznámí se s uspořádáním rostlinného těla od buňky, Stavba rostlin přes pletiva až k jednotlivým orgánům. Porovná vnější a vnitřní stavbu jednotlivých orgánů, chápe a vysvětlí jejich fci a vztahy v rostlině jako celku.
Nejvýznamnější hospodářské druhy, rybaření, zajímavosti, laboratorní cvičení, nástěnné obrazy, práce s literaturou
Obojživelníci
ocasatí, bezocasí
Plazi
želvy, krokodýli, šupinatí
Ptáci
přizpůsobení různým prostředím, chování, potrava, zástupci
Přechod rostlin na souš Nejstarší suchozemské rostliny
Mechorosty Kapradiny, plavuně, přesličky
kořen stonek list květ
186
metody, poznámky
květenství
Zástupci pouze vybraných skupin podle výskytu v regionu, zajímavosti, ohrožení, laboratorní cvičení, podle možností pozorování v přírodě nebo v ZOO Podle možností využít zkoumání přírodnin, školních sbírek, herbářů, tvorba herbářů, vycházky do okolí, příroda v místě bydliště, sběr plodů, listů
průřezová témata OSV: Rozvoj schop. Poznávání,Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod. Dov., Hodnoty, postoje, prakt.etika EV:Ekosystémy, Lidské aktivity a probl.ŽP, Vztah člověka k prostředí MKV: Kulturní diference (stravování, zemědělství) EGS, MV
výstupy
Opylení, oplození Vysvětlí princip základních rostlinných fyziologických procesů a jejich využití při pěstování rostlin. Seznámí se s možnými typy rozmnožování rostlin a umí je aplikovat v praxi. Rozlišuje základní systematické skupiny rostlin, určuje jejich významné zástupce pomocí klíče a atlasu. Chápe a dokáže vysvětlit závislost a přizpůsobení některých rostlin podmínkám prostředí.
Rozmnožování rostlin Vybrané skupiny Nahosemenné rostlinných čeledí rostliny Krytosemenné rostliny
Exotické ovoce Koření
187
Cykasy, jinany, jehličnany, les Listnaté stromy, keře, zástupci vybraných skupin podle výskytu v regionu, hospodářského významu, zajímavosti, ohrožení Nástavbové učivo dle zájmu, času
výstupy
obsah učiva
Charakterizuje jednotlivé skupiny savců a některé zástupce, určuje skupiny v okolí bydliště, v různých ekosystémech. Uvědomuje si složitost vztahů organismů v přírodě, jejich význam v přírodě a pro člověka. Vysvětlí podstatu jednoduchých potravních řetězců v různých ekosystémech, zhodnotí jejich význam.
Savci – znaky, původ
Učí se chápat chování zvířat a předcházet problémům týkajících se spolužití člověka a zvířat ve městě. Poznává zvláštnosti rozšíření živočichů na základě rozdílných životních podmínek. Uvede příklady výskytu organismů v určitém prostředí a vztahy mezi nimi.
Rozšíření zvířat, domestikace
Vačnatci Placentálové
Etologie
188
Vejcorodí
metody, poznámky
průřezová témata
využití nástěnných obrazů, práce s literaturou, návštěva ZOO, chov v zajetí, videotechnika
OSV: Rozvoj schop.poznávání, Sebepoznání a sebepojetí, Seberegulace a sebeorganizace, Psychohygiena, Poznávání lidí, Mezilidské vztahy, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, prakt.etika EV:Ekosystémy, Lidské aktivity a probl.ŽP, Vztah člověka k prostředí ; MKV: Kulturní diference, Lidské vztahy, Etnický původ, Multikulturalita, Princip sociálního smíru a solidarity; EGS, MV
8.ročník
Hmyzožravci letouni primáti hlodavci zajíci šelmy ploutvonožci chobotnatci lichokopytníci sudokopytníci kytovci Učí se předcházet problémům týkajících se spolužití člověka a zvířat ve městě. Naučit se vnímat rozdíl mezi chovem a týráním zvířat.
Orientuje se v základních vývojových stupních fylogeneze člověka. Určí polohu a objasní stavbu a funkci orgánů a orgánových soustav lidského těla, vysvětlí jejich vztahy. Objasní vznik a vývin nového jedince od početí až do stáří. Rozlišuje příčiny, případně příznaky běžných nemocí a uplatňuje zásady jejich prevence a léčby, objasní význam zdravého způsobu života Aplikuje předlékařskou první pomoc při poranění a jiném poškození těla.
Člověk
Člověk – odlišné a společné znaky se zvířaty nástěnné obrazy, trvalé preparáty, laboratorní cvičení se zaměřením na poznávání lidského těla (měření tepu v různých situacích, reflexy, první pomoc, otisky…), spolupráce s rodinnou výchovou
Buňky, tkáně, orgány Anatomie a fyziologie – tělní soustavy
Opěrná pohybová trávicí dýchací oběhová vylučovací kožní nervová pohlavní Smyslové orgány Soustava žláz s vnitřní sekrecí
Vysvětlí podstatu pohlavního a nepohlavního rozmnožování a jeho význam z hlediska dědičnosti. Chápe základní pojmy genetiky, získá základní poznatky o principu přenosu dědičné informace. Uvede příklady dědičnosti v praktickém životě a příklady vlivu prostředí na utváření organismů.
189
Dědičnost
Křížení Proměnlivost
Základní pojmy, podstata, příklady, geny
9.ročník
Má základní představu o vzniku a vývoji Země a Vesmíru. Objasní vznik a vývoj jednotlivých sfér Země. Rozlišuje důsledky vnitřních a vnějších geologických dějů, včetně geologického oběhu hornin i oběhu vody. Rozpozná podle charakteristických vlastností vybrané nerosty a horniny s použitím určovacích pomůcek. Porovná význam půdotvorných činitelů pro vznik půdy, rozlišuje hlavní půdní typy a půdní druhy v naší přírodě. Uvede na základě pozorování význam vlivu podnebí a počasí na rozvoj různých ekosystémů a charakterizuje mimořádné události způsobené výkyvy počasí a dalšími přírodními jevy, jejich doprovodné jevy a možné dopady i ochranu před nimi
obsah učiva Vývoj, stavba a složení Země
Vývoj a stavba Země Vědy o Zemi Pohyb kontinentů Tektonika Sopečná činnost a zemětřesení Magma a vyvřelé horniny Zvětrávání, eroze Usazené horniny Přeměněné horniny Minerály a jejich vznik Ložiska a jejich vznik Atmosféra
Objasní vliv jednotlivých sfér Země na vznik a trvání života. Rozlišuje jednotlivá geologická období podle charakteristických znaků. Seznámí se s teorií vývoje člověka. Dokáže se orientovat v geologické mapě a má přehled o jednotlivých obdobích na našem území. Uvádí příklady kladného i záporného vlivu člověka na životní prostředí a příklady narušení ekosystému. Chápe propojenost jednotlivých systémů na Zemi a důležitost rovnováhy pro zachování života na Zemi.
190
Geologický vývoj Země
Hydrosféra Pedosféra Prahory, Starohory, teorie vzniku a vývoje života, Prvohory, Druhohory, Třetihory, Čtvrtohory Vývoj člověka
metody, poznámky Navazuje a rozšiřuje 6.ročník, doplňuje se se zeměpisem videoprogramy, nástěnné obrazy Katastrofy, jejich příčiny, projevy, následky; Ochrana v případě mimořádných událostí (přiměřenou formou)
laboratorní práce s přírodninou, dle možností vycházka do krajiny, spolupráce s chemií
Pouze zmínit, doplnit informace ze zeměpisu Složení, význam, změny v důsledku lid.činnosti Výskyt, význam pro život, ochrana
využití literatury, sbírky ve škole
Geologický vývoj ČR
geologická mapa ČR
Geologická budoucnost Země
možnost zadat a využít tematické práce žáků
Koloběh hmoty a prvků
průřezová témata OSV: Rozvoj schop.poznávání, Sebepoznání a sebepojetí, Poznávání lidí, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, prakt.etika ; EV:Ekosystémy, Lidské aktivity a probl.ŽP, Vztah člověka k prostředí ; MKV: Kulturní diference, Lidské vztahy, Etnický původ, Multikulturalita, Princip sociálního smíru a solidarity; EGS, MV
výstupy
191
5.9.4. Zeměpis Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět zeměpis je zařazen ve všech ročnících 2.stupně, navazuje na předmět Vlastivěda vyučovaný na 1. stupni. Hodinová dotace v jednotlivých ro čnících je následující: v 6.,7.a 9. ročníku 2 vyuč. hodiny, v osmém ročníku 1 vyuč. hodina.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Zeměpis na základní škole využívá poznatků z různých vědních oborů a spolupracuje s jinými odbornými předměty. Zprostředkovává dětem pohled na vztah mezi člověkem a přírodou , odhaluje souvislosti přírodních podmínek a života lidí v blízkém okolí, na území ČR, v Evropě a ve světě. Zeměpis na ZŠ klade důraz na to, aby žák získal a rozvíjel orientaci v geografickém prostředí, pochopil zeměpisné jevy, procesy a jejich vzájemné souvislosti a používal základní zeměpisné pojmy. Nezbytnou dovedností, kterou děti získávají v průběhu výuky zeměpisu je orientace v plánech, mapách , atlasech a dalších podkladových materiálech. Vedeme žáky k vytváření si vlastního názoru, odpovídajících postojů k řešení ekologických problémů. Našim cílem je, aby si žáci uvědomili složitost a propojenost existence na Zemi ve všech souvislostech. Moderní život člověka nesmí být vnímán z pohledu nadřazenosti jednotlivých ras, etnik a náboženských skupin, ale měl by respektovat specifika i odlišnosti různých kultur, lidských výtvorů a přírodních hodnot.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
192
K. k učení : Vedeme žáky k samostatnosti při získávání poznatků, učíme je získané poznatky třídit, Propojovat s ostatními předměty, začleňovat do systému celého dosud získaného vědění, vyhledávat podstatné informace a odlišovat je od podružných. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají (např. referáty, projekty). Pracují s atlasy, s Internetem, novinami, encyklopediemi. K. k řešení problémů: V hodinách zeměpisu pracují žáci jednotlivě i ve skupinách (určování zeměpisné polohy, práce s měřítkem, topografie apod.). V devátém ročníku jsou žákům zadávány tematické práce z ČR k samostatnému zpracování, v nižších ročnících zpracovávají referáty. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých dětí. K. komunikativní: Žáci se učí správně se orientovat v textu, sdělovat své poznatky správně a srozumitelně. Dbáme na obsah i formu sdělovaného. Při zpracovávání kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině. Vedeme je k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je
-
-
193
zajímá, případně čemu nerozumí, při čemž dbáme na to, aby při kladení dotazů respektovali probírané téma, aby otázky byly srozumitelné a podané odpovídající formou. K. sociální a personální: V průběhu poznávání nového řešení zadaných úkolů děti rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, případně zdravému soupeření, vzájemné komunikaci (viz. výše), odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Učíme je účinně spolupracovat ve skupinách a připravujeme je na týmovou práci. Učí se utvářet příjemnou atmosféru v týmu, poskytnout pomoc. K. občanská: Děti se učí především zodpovědnosti za prostředí, ve kterém žijí. Naším cílem je seznámit žáky s přírodou tak, aby chápali ekologické souvislosti. Vedeme je k tomu, aby získané poznatky uplatňovali v praktickém životě, a to především s ohledem k trvale udržitelnému rozvoji. K. pracovní: V hodinách zeměpisu žáci pracují s globusem, atlasy, mapami. Při této práci rozvíjejí a upevňují své pracovní návyky, učí se pravidlům bezpečnosti při práci. Hodiny vedeme tak, aby své teoretické znalosti mohli ověřit a použít v běžném životě.
6.ročník
Pochopení důležitosti specifického postavení Země ve vesmíru
obsah učiva Planeta Země
Země a vesmír
Určit rozdíl mezi glóbusem a mapou, pracovat se zeměpisnou sítí, přepočítávat vzdálenosti pomocí měřítek, osvojit si orientaci podle světových stran
Glóbus a mapa
Pochopení nutného propojení jednotlivých přírodních sfér pro fungování Země jako celku. Poznávat a rozlišovat typy krajin na základě získaných znalostí a podle smyslového vnímání.
Přírodní obraz Země
Srovnání krajinných sfér a rysy obyvatelstva v uvedených oblastech.
Zeměpis světadílů a oceánů
Tvar, rozměry, pohyby Země Postavení Země ve vesmíru (Měsíc, Sluneční soustava, Slunce, Vesmír) Vývoj poznání vesmíru Glóbus a měřítko glóbu Zeměpisná síť (poledníky, rovnoběžky) Určování zeměpisné polohy Čas na zeměkouli Mapy a plány (měřítko a jejich obsah) Výškopis a polohopis na mapách Orientace plánů a map vzhledem ke světovým stranám Práce s mapou, plánem, atlasem Krajinná sféra Země a její části Složky přírody (atmosféra, hydrosféra, litosféra, pedosféra, biosféra) a jejich vzájemná souvislost a podmíněnost Tvary zemského povrchu a výškové stupně v krajině Afrika, Austrálie, Antarktida (poloha, rozloha a členitost pobřeží, povrch, podnebí, vodstvo, rostlinstvo, živočišstvo, přírodní zdroje, objevování, obyvatelstvo, Afrika – oblasti, Austrálie – Australský svaz) Indický oceán (poloha, rozloha, přírodní poměry) Tichý oceán (poloha, rozloha, přírodní poměry) a Oceánie (obyvatelstvo a hospodářství)
194
metody,poznámky Využití videotechniky, podle možností návštěva hvězdáren a planetárií.
Cvičení a pozorování místní krajiny v terénu,základy praktické topografie - podle reálných možností školy. Zeměpisné exkurze záleží na sociálním složení třídy (možné použití MHD)
Cvičení a pozorování místní krajiny v terénu,základy praktické topografie - podle reálných možností školy. Zeměpisné exkurze záleží na sociálním složení třídy (možné použití MHD)
Propojení znalostí z jiný předmětů (přírodopis, občanská výchova, fyzika, rodinná výchova). Práce s naučnou a odbornou literaturou, práce s internetem.
průřezová témata EV: ekosystémy, Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, praktická etika
výstupy
7. ročník
Propojovat znalosti z jednotlivých kontinentů a oceánů do celkového poznávání planety Země. Dávat do souvislostí obraz dnešního světa. Schopnost vyhledávat, třídit a hodnotit poznatky a informace.
obsah učiva Zeměpis světadílů a oceánů
Amerika: poloha rozloha reliéf podnebí vodstvo vegetační pásy a živočišstvo obyvatelstvo a hospodářství
Kanada Spojené státy americké státy střední Ameriky státy Jižní Ameriky
Atlantský oceán poloha, rozloha, přírodní poměry Severní ledový oceán
poloha, rozloha, přírodní poměry
Eurasie : poloha rozloha reliéf podnebí vodstvo vegetační pásy a živočišstvo obyvatelstvo a hospodářství
Oblasti Asie: jihozápadní Asie, střední Asie, jižní Asie, jihovýchodní Asie, východní Asie
Oblasti Evropy: jižní Evropa, západní Evropa, severní Evropa, střední Evropa, východní Evropa, jihovýchodní Evropa
Rusko – evropská část, asijská část
195
metody, poznámky
průřezová témata
Práce s tiskem, poslech rozhlasu a televize, využití internetu, naučné a odborné literatury. EV: ekosystémy, Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, praktická etika
výstupy
8.ročník
Porovnávat zvláštnosti různých lidských ras, národů
obsah učiva Člověk a jeho svět
Obyvatelstvo a sídla
Uplatnit znalosti z krajinné sféry pro různé možnosti hospodářského využití, pochopit nutnost propojení jednotlivých hospodářských odvětví
Struktura hospodářství
Dávat do souvislostí společenské, hospodářské a politické jevy států či oblastí dnešního světa, získat přehled politického rozdělení světa
Politická mapa dnešního světa
Vytvořit si vlastní názor a postoj v ekologické problematice, uvědomit si důležitost ochrany životního prostředí nejen u nás, ale i v celosvětovém měřítku
196
Krajina a životní prostředí
Rozmístění, růst, stěhování a zaměstnanost obyvatelstva Rasy, národy, jazyky, náboženství Lidská sídla Zemědělství Průmysl Doprava a spoje Služby Cestovní ruch Světový trh a mezinárodní obchod Společné a odlišné znaky států Svrchovanost státu Poloha a územní rozloha státu Státy světa podle původu a počtu obyvatel Průběh a tvar státních hranic Odlišný stupeň rozvoje států Ohniska politických, mezinárodních a náboženských konfliktů Typy krajiny Složky krajiny a životního prostředí Společensko - hospodářské vlivy Světové ekologické problémy Ochrana životního prostředí Trvale udržitelný rozvoj
metody, poznámky
průřezová témata
Uplatnit informace a znalosti z předmětu volba povolání
Hospodářské organizace a seskupení přesunout do OV
Vložit problematiku v uvedených kapitolách
Cvičení a pozorování místní krajiny v terénu. Zeměpisné exkurze – dle reálných možností žáků ve třídě
EV: ekosystémy, Zákl.podmínky života, Vztah čl. k prostředí OSV: Rozvoj schopností poznávání, Kreativita, Kooperace a kompetice, Komunikace, Řešení problémů a rozhod.dov., Hodnoty, postoje, praktická etika MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; VDO: Principy demokracie jako formy vlády...
výstupy
9.ročník
Orientace na mapě zemských polokoulí, Evropy, ČR (určování zeměpisné polohy, měřítka mapy a měření vzdáleností na mapách). Vytváření smyslu pro jedinečnost a krásu přírodních objektů, lidských výtvorů, zájem o poznávání různých koutů země, touhy cestovat.
obsah učiva Česká republika
Přírodní poměry Poloha, reliéf */, podnebí, vodstvo, flora, fauna, půdy
metody, poznámky */geologie – př. 9. roč. v zeměpise geomorfologický vývoj
Nerosty **/
**/ v zeměpise výskyt na území ČR, v přírodopise (9. roč.- součást geologického vývoje)
Ochrana ovzduší, přírodního prostředí (přírodní bohatství)
využití fyzikální mapy ČR, mapy geologické stavby ČR a nerostných surovin,videoprogramy, atlasy ČR
Posuzování a srovnávání sociálních a hospodářských jevů ve vlastní zemi s jevy v evropském a celosvětovém měřítku.
Hospodářství a jeho struktura
průmysl, zemědělství doprava, terciální sféra
mapa průmyslu, zemědělství, dopravního systému, atlasy ČR
Pochopení kulturních i mentálních zvláštností lidských ras národů a kultur, pravidla mezilidského a mezinárodního soužití.
Obyvatelstvo a sídla
správní uspořádání, věková skladba, národnostní složení, náboženská příslušnost
mapa správního uspořádání krajů ČR, atlasy ČR
Oblasti (regiony) ČR
obecně geografická charakteristika (viz přírodní poměry), přehled hospodářství regionu, cestovní ruch, význam regionu v rámci ČR
mapy a atlasy ČR, turistické mapy a průvodci, videotechnika, knižní publikace
Současné postavení ČR v rámci hospodářských a vojenských seskupení, orientace v současném světě a spoluzodpovědnost za kvalitu života na Zemi a vztahu lidí k přírodnímu a společenskému prostředí.
197
Česká republika využití znalostí jednotlivých celků s aplikací na - vlast, regionální prvky místa školy, bydliště ve které žiji
průřezová témata
zeměpisné vycházky, planetárium, základy topografie (topografická mapa, buzola, azimut…), práce s jízdním řádem, zadání tematických prací
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti EV: Ekosystémy; Lidské aktivity a probl.ŽP; Vztah čl. k prostředí
výstupy
5.10. Umění a kultura 5.10.1. Hudební výchova Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Předmět hudební výchova je zařazen ve všech ročnících prvního i druhého stupně. Třídy s rozšířenou výukou hudební výchovy mají vyšší hodinovou dotaci. Hodinová dotace v jednotlivých ročnících je uvedena v učebních plánech.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Hudební výchova na základní škole umožňuje žákům chápat umění jako specifický způsob poznání a komunikace. Snaží se o vybudování pozitivního vztahu k různorodým kulturním hodnotám současnosti i minulosti na základě porozumění, tolerance ale i kritičnosti. Samozřejmostí je vytváření vstřícné a podnětné atmosféry pro tvorbu, pochopení a poznání uměleckých hodnot a kulturních projevů různých skupin, národů a národností. Hlavní důraz je kladen na rozvíjení kreativity žáka a jeho vlastní tvorbu. Hudební výchova tímto napomáhá utváření hierarchie hodnot, rozvíjení tvůrčího potenciálu a kultivování projevů a potřeb jedince.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
198
Kompetence k učení: Vedeme žáky k vlastní tvořivosti, která jim umožňuje vyjádřit vlastní osobnost v kontextu s okolním světem. Získané poznatky je učíme třídit a začleňovat do systému celého dosud získaného vědění. Žáci vyhledávají podstatné informace a odlišují je od podružných, pracují s nejrůznějšími zdroji informací, operují s obecně užívanými termíny, znaky a symboly, uvádějí věci do souvislostí a propojují je do širších celků. Žákům umožňujeme hrát na různé hudební nástroje a pracovat s nejrůznějším notovým i textovým materiálem. Kompetence řešení problémů: Kreativním způsobem se žáci učí vnímat a řešit nejrůznější problémové situace ve škole i mimo ni, rozpoznávat a pochopit problém, přemýšlet o nesrovnalostech a jejich příčinách, hledat způsoby řešení a využívat k tomu vlastního úsudku a zkušenosti. Zadáváním samostatných úkolů (tvorba textů, vlastních melodií, kreativní poslech, improvizace, referáty, projekty) budujeme odvahu k netradičnímu řešení problémů. Kompetence komunikativní: Žáci se učí správně orientovat v textu, v notovém zápisu, partituře a prakticky je využívat při aktivní hře a poslechu. Orchestrální hra a sborový zpěv děti vede k efektivní komunikaci ve skupině. Vedeme žáky k tomu, aby se bez zbytečných zábran ptali na to, co je zajímá, čemu nerozumí, učíme je srozumitelné formulaci a vstřícnému dialogu. Kompetence sociální a personální: Díky společnému hudebnímu prožitku se podílejí žáci na utváření příjemné atmosféry v týmu, na základě ohleduplnosti a úcty při jednání s druhými lidmi přispívají k upevňování dobrých mezilidských vztahů. Učí se v případě potřeby poskytnout pomoc nebo o ni požádat. Vytvářejí si pozitivní představu o sobě, což podporuje jejich sebedůvěru a samostatný rozvoj. Při různých příležitostech mohou využít svých schopností a potěšit i druhé.
-
-
199
Kompetence občanské: Hudební výchova vede k respektování a ocenění našich tradic v oblasti hudební, slovesné i výtvarné. Žáci se učí chápat umělecká díla, smysl pro kulturu a tvořivost. Aktivně se zapojují do kulturního a společenského dění (návštěva koncertů, vlastní vystoupení, spoluúčast na různých společenských a občanských událostech v rámci obce, města i národa). Kompetence pracovní: Hra na různé hudební nástroje rozvíjí motorické, pohybové i rozumové schopnosti. Pravidelné cvičení na hudební nástroj vede k rozvoji volních vlastností, určení priorit, umění rozvrstvit volný čas a smysl pro povinnost. Hodiny vedeme tak, aby žáci dokázali užít nabytých dovedností a aby se jim hudba stala přirozenou součástí běžného života.
Obsahová doména (témat. okruh)
Obsah – Aktivity(klíčové pojmy)
Produkce
pěvecké dýchání, hlasová hygiena, sjednocování hlasového rozsahu
na základě individuálních hudebních schopností užívá jednoduché hudební nástroje
Vokální, instrumentální a hudebně - pohybové činnosti
intonace v dur (5 - 3, 5 - 6 - 5 - 3), moll kvintakord 1 - 3 - 5
Zpíváme a hrajeme na nástroje i na své tělo
žák využívá správných pěveckých návyků dle svých individuálních dispozic
200
Tančíme a pochodujeme
Hygiena, zdravý životní styl
zpěv jednohlasu i jednoduchého dvojhlasu (kánon, prodleva), dur i moll
Komunikace a spolupráce
rytmická průprava, vztah slovo - rytmus, rytmizace textů a písní 2/4 a 3/4 takt, využití rytm. nástr.
Lidová slovesnost (říkadla, hry, pohádky)
melodizace textu v dur tónině hra a tvorba jednoduchých předeher, meziher a Tradice (Vynášení Smrtky, doher (dvojtaktí, otázka- odpověď) Masopust, Vánoce) hra jednoduchého doprovodu (ostinato, prodleva)
pohybem reaguje na znějící hudbu s využitím jednoduchých gest a tanečních kroků
Kontexty a přesahy
pohyb v 2dobém a 3dobém metru (taktování, taneční kroky - menuet, polka, valčík, pochod)
Průřezová témata
OSV: rozvoj schopností poznávání, seberegulace a sebeorganizace, psychohygiena, kreativita, poznávání lidí, mezilidské vztahy, kooperace, komunikace, řešení problémů a rozhodovací dovednosti; EV: vztah člověka k prostředí
Očekávané výstupy
Název tem.celku
1. období ( 1. - 3. ročník)
orientuje se v jednoduchém zápisu skladby (vokální, instrumentální, vokálněinstrumentální)
201
hudba vokální a instrumentální
hudba lidová a umělá, hudba slavnostní (hymna), taneční, relaxační, moderní a "stará"
zvuk, tón, vlastnosti tónu vzestupná a sestupná melodie, ukončenost (T) a neukončenost (D) melodie dvoutaktí, perioda hudební nástroje a jejich zvuk grafický záznam hudby (houslový klíč, nota, notová osnova), zápis jednoduchých rytmů, orientace v partituře
MKV: lidské vztahy, multikulturalita, princip sociálního smíru a solidarity; VDO: občanská společnost a škola
chápe elementární vztahy mezi jednotlivými hlasy (hlavní melodie, vedlejší melodie)
Jak k nám mluví hudba? Kdy hudba zní?
rozeznává některé hudební druhy a žánry (hudba taneční, pochodová, slavnostní), hudbu těchto žánrů dokáže využívat při dalších hudebních i nehudebních činnostech.
Recepce a reflexe Poslechové činnosti
Jak se hudba zaznamenává?
vyčleňuje z hudebního proudu elementární sémantické prvky (pohyb melodie), slovně je charakterizuje a uvědomuje si jejich význam v hudbě
žák je schopen zachytit, analyzovat zákl. výraz. prostředky a porozumět tak hudebnímu sdělení vnímá základní harmonické změny (T, D) a orientuje se v zákl. formotvorných principech (opakování, kontrast)
seznamuje se s hudbou na jevišti
202
Vokální, instrumentální a hudebně pohybové činnosti
Obsah – Aktivity(klíčové pojmy)
upevňování bráničního dýchání, rozšiřování pěveckého rozsahu, důraz na výslovnost (zpěv v cizím jazyce) přesnou intonaci, zákl. výrazové prostředky v náročnějším repertoáru zpěv kánonů, dvojhlas instrumentální vícehlas - čtení partitury, souhra
Kontexty a přesahy
Multikulturalita Seznámení se s hudbou jiných národů Komunikace a spolupráce
tance lidové (karička), historické (pavana)
Recepce a reflexe Poslechové činnosti
pohybové hry rozvíjející vnímání pohybová improvizace - žák reaguje na poslouchanou hudbu volným ztvárněním
Neverbální komunikace
komunikace ve dvojici, ve skupině zachycení výrazných rytmických a melodických motivů v poslouchané hudbě, jejich reprodukce, příp. zápis
Dramatická výchova
sluchová analýza zákl. harmonických funkcí, improvizace na dané harmon.schéma
hudební charakteristika postav, prostředí
Pohádka a příběh v hudbě
Průřezová témata
OSV: (všechny okruhy); EV: vztah člověka k prostředí; MKV: lidské vztahy, multikulturalita; VDO: občanská společnost a škola
Hudba jako mé sdělení ostatním
využívá Orffovských i klasických nástrojů k interpretaci písní, skladeb, doprovodů, důraz na vlastní ztvárnění - improvizace, hra s hudebním materiálem- hudební dílna žák je schopen reagovat na hudbu pohybem (tanečními kroky nebo volnějším pohybovým ztvárněním), orientuje se v prostoru rozvíjí své schopnosti neverbální komunikace s ostatními žáky
Obsahová doména (témat. okruh)
Produkce
Co nám Komunikace hudba umí beze slov říct?
žák uplatňuje nabyté dovednosti (brániční dýchání, hlavový tón) a uplatňuje odpovídající výraz v interpretaci ( přesná intonace, řádná výslovnost, zpěv staccato, legato
Jak se hudba skládá?
Očekávané výstupy
Název tem.celku
2. období ( 4. - 5. ročník)
zvládá základní taneční prvky a využívá pohyb jako součást svého přirozeného projevu žák se orientuje v různých hudebních stylech a jejich skladatelských osobnostech vnímá vztah společnost - hudba
rozeznává artificiální a nonartificiální hudbu, dokáže rozdíly popsat je schopen hudbu srovnávat a hodnotit
Obsahová doména (témat. okruh)
dýchání - uvědomování si svého těla, relaxace, uvolněný hlasový projev
Kontexty a přesahy
Průřezová témata
Hudba a mé tělo. Jak na mě hudba působí? Terapeutické a škodlivé účinky hudby Hudební ekologie
zvládnutí mutace rytmické a intonační prvky typické pro nonartificiální hudbu (jazz) a hudbu jiných hudebních kultur (africká hudba)
stylotvorné prvky jednotl. sloh. období ( jednohlas, polyfonie, homofonie) hudební dílo a jeho autor - hudební skladba v kontextu s jinými hudebními a nehudebními díly, dobou vzniku, životem autora, vlastními zkušenostmi vztah umělec, hudební skladatel a společnost v minulosti a dnes základní znaky artific. a nonartific. hudby, vývoj nonartific. hudby otázka kvality hudby, hudebního vkusu
203
Obsah – Aktivity (klíčové pojmy)
Multikulturní výchova
Hudba minulosti a současnosti
Paralely výtvarné a hudební kultury
Hudební průmysl
Hudba a společnost
OSV: (všechny); EV: vztah člověka k prostředí; VDO: občanská společnost a škola
žák využívá získaných dovedností při setkávání se s hudbou jiných žánrů, hudeb. kultur
Vokální, instrumentální a Produkce hudebně pohybové činnosti
žák je schopen dle svých individuálních předpokladů přednést náročnější (vícehlasý) repertoár v odpovídajícím výrazovém přednesu žák vědomě ovládá svůj dech a hlas a záměrně si ho nepoškozuje
Recepce a reflexe Poslechové činnosti
Očekávané výstupy
Název tem.celku
( 6. - 9. ročník)
5.10.2. Výtvarná výchova Charakteristika předmětu Časové vymezení vzdělávacího oboru: Výtvarná výchova je zařazena ve všech ročnících 1. i 2. stupně. Třídy s rozšířenou výukou výtvarné výchovy mají vyšší hodinovou dotaci. Hodinová dotace v jednotlivých ročnících a třídách je uvedena v učebních plánech.
Obsahové a organizační vymezení vzdělávacího oboru: Vzdělávací obsah výtvarné výchovy je zpracován v tabulkách. Obecně lze zdůraznit, že hlavními obsahovými doménami jsou rozvíjení smyslové citlivosti, fantazie a obrazotvornosti, ověřování a rozvíjení komunikačních schopností, posilování a uplatňování subjektivity a individuality, rozvoj myšlení. Ve výtvarné výchově pracujeme s vizuálně obraznými systémy prostředků a pomocí těchto nástrojů objevujeme svět (nejrůznější vztahy, vazby, souvislosti) a sebe sama jako součást tohoto světa. Hodně pracujeme s žáky formou projektu, kde zpracováváme určité téma z nejrůznějších pohledů, hledáme, objevujeme a zkoumáme a přitom využíváme aktuálních zkušeností žáka k výtvarnému vyjádření a jeho seberealizaci. Využíváme přirozenou tvořivost dětí a rozvíjíme ji, nabízíme další možnosti a společně přes jednotlivé problémy skládáme komplexní pohled na dané téma. Zde se nabízí spolupráce s jinými předměty, která se nám osvědčuje, např. v 6. ročníku, kdy obvykle zařazujeme projekty typu Antika, Staré civilizace, Pravěká kultura apod. a tím „pomáháme“ dějepisu či literární výchově. I když nejde o přesouvání učiva z jiných oborů do výtvarné výchovy, ale pouze o rozšíření možností při objevování světa a získávání informací, tak výtvarná výchova zde poskytuje žákům prostor na vlastní vyjádření svých poznatků výtvarnou (vizuální, estetickou) formou. Plní tak nezastupitelnou úlohu v celkovém rozvoji žáka. Děti se setkávají s různými druhy výtvarného umění a seznamují se s různými přístupy k tvorbě. To je dáno jednak tím, že v průběhu základního vzdělávání prochází každý žák různými „dílnami“ pod vedením různě zaměřených výtvarníků a jednak častou spoluprací s Národní galerií a jinými institucemi. Děti se tak nesetkávají s „výtvarnem“ pouze na reprodukcích, ale přímo v muzeích a galeriích, kde se účastní i vzdělávacích programů. Vnímají i tvůrčí práci svých pedagogů. Společně se pak účastníme různých přehlídek dětské tvorby, výstav. Při těchto setkáváních s výtvarným uměním se žáci setkávají jak s využitím tradičních vizuálně obrazných prostředků, tak i s novými současnými metodami, např. s počítačovou grafikou, videoartem apod. V rámci možností našeho školního zázemí pak s některými z nich tvořivě pracují. Od 2. ročníku děti navštěvují počítačovou učebnu, kde se učí zacházet s počítačem jako s grafickým nástrojem.
204
Výchovná a vzdělávací strategie – vymezení vzdělávacího oboru vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
-
205
Kompetence k učení - formují se především v projektové metodě výuky. Předkládáme dětem nejrůznější postupy a varianty výtvarného vyjadřování a vedeme žáky k samostatné volbě vizuálně obrazných prostředků, k samostatnému vytváření projektů, k hledání dalších možností, k vlastní interpretaci uměleckého díla, k vlastním postojům ke světu. Také dbáme na to, aby se žáci vyznali v odborné terminologii, aby ji přijali a bez zábran používali (např. pojmy: kompozice, rytmus, dekor, struktura apod. – podrobně zpracováno v tabulkách). Chceme, aby žáci vnímali svět komplexně a hledali při zpracovávání daného tématu širší souvislosti, hledali sama sebe ve vztahu k danému tématu. Chceme, aby žáci si všímali práce svých spolužáků, aby si své výtvory porovnávali, mluvili o nich, vymýšleli další možnosti a vzájemně hodnotili svou práci. Chceme, aby žáci práce ve výtvarné výchově bavila, aby ji neodmítali, aby jim umění pomáhalo ve ztvárnění vlastních myšlenek, citů a pocitů, aby měli radost z tvořivé seberealizace a aby při posuzování své práce viděli vlastní vývoj. Chceme, aby uměli využívat poznatky z výtvarné výchovy i ve svém budoucím životě, ať už v oblasti módy, bydlení, reklamy, designu, apod. nebo i obecně v celkových postojích ke společnosti, v chování. Kompetence k řešení problémů – opět se vytvářejí při řešení zadávaných úkolů v hodinách výtvarné výchovy i při tvorbě v jednotlivých „dílnách“, ale hlavně při zpracovávání tématu v projektech. Dítě vychází z vlastního prožitku a přitom se rozhoduje, promýšlí a vybírá způsob výtvarného vyjádření. Rozebírá téma ze všech stran a skládá tak ucelený obraz. Hledá různé materiály, výchozí obrazy, porovnává své představy a nejrůznější informace. Pracuje s reprodukcemi nebo s katalogy, encyklopediemi, různými fotografiemi, xeroxem, vyhledává informace vizuální i verbální na internetu i jinde. Žák by měl umět zhodnotit svou práci prosadit svůj názor a předvést výsledky své tvorby. Kompetence komunikativní – formuje se od začátku vzdělávacího procesu. Žáci se učí od 1. třídy vzájemně si porozumět, porozumět jak výtvarnému jazyku (vizuálně obrazové systémy), tak i verbálně vyjádřit své postoje k výtvarným dílům vlastním i reprodukovaným. Skrze umění pak vyjadřovat své postoje ke světu. Komunikace je základním předpokladem pro každou tvorbu. Výtvarné umění je komunikativní. Žáci by měli „výtvarno“ chápat jako prostředek neverbálního vyjadřování. Kompetence sociální a personální – formují se při výtvarné práci ve skupině. Děti se musí navzájem dohodnout, rozdělit si jednotlivé úkoly nebo postupy. Děti se zároveň učí přijmout svou roli ve skupině (dobrý kreslíř aut, lidí, dobrý malíř velkých ploch, šikovný lepič, stříhač, apod.). Žáci se vzájemně dohadují, diskutují. Zapojují se i do debaty na dané téma ve třídě, a to i při prezentaci svých prací. Učí se tak navzájem respektovat jeden druhého. Každý se ve skupině může něčím uplatnit, něčím pomáhat. Tím se i povzbuzuje sebedůvěra dětí a roste chuť do další práce. Kompetence občanská – opět souvisí s prací žáků ve skupině. Děti se navzájem učí respektovat, vidět navzájem své přednosti, vycházet spolu, dohodnout se, apod. Jednotlivec se staví za práci celé skupiny nebo třídy. Je hrdý na práci svých spolužáků (při společné malbě na velké formáty – divadelní kulisy, zdi ve třídě, zdi na chodbě a veřejných prostorách, atd.). Děti se učí navzájem si pomáhat (nosit vodu, vymačkávat barvy, podávat potřeby, posuzovat sou práci, radit si, atd.). Děti poznávají při výtavné výchově české výtvarné umění jako součást světového umění. Mají možnost porovnávat je v nejrůznějších kontextech především na výstavách či v médiích. Jsme pražskou školou, což je v daném oboru výhodou ( architektura, konání nejrůznějších kulturních akcí a uměleckých přehlídek - pokud je to možné, snažíme se s našimi žáky o aktivní účast na
-
těchto akcích). Děti si mohou udělat vlastní představu o české umělecké tvorbě a hledat její specifika (česká knižní ilustrace, animovaný film, česká grafika, atd.). Kompetence pracovní – žák si je osvojuje postupně. Například již v 1. třídě se základním pracovním návykům přikládá zvláštní důraz. Dítě musí zvládnout nejen práci s barvami, nůžkami, štětcem, ale také připravit si pracovní místo nebo po sobě uklidit, poradit si s vylitou vodou, apod. Musí pochopit, že při každé práci (i výtvarné) nutně dodržujeme určitá pravidla (každá technika má svá specifika, např. tuš po sedmí vteřinách začíná od kraje skvrny zasychat, což se využívá při jejím odmývání, děti se tak musí umět vystřídat u umyvadel nebo např. zvládnout pravidla bezpečnosti při práci s nůžkami, pravidla práce v keramické dílně, apod.). Dále se musí naučit pracovat s materiálem hospodárně, to znamená neplýtvat papírem, využívat odstřižky, sbírat zajímavé materiály,vidět je kolem sebe, nevymačkávat zbytečně moc barev nebo nemýt barvy pod vodou.
I. Období (1. - 3. ročník) 1. ročník
Osvojí si základní dovednosti pro další výtvarnou práci
206
Obsahová doména (temat. okruh) Osvojení základních návyků při výtvarné práci, rozvoj samostatnosti, motoriky, myšlení (schopnost rychle reagovat, rozhodnout se)
Obsah - aktivity (klíčové pojmy) Péče o pomůcky a materiál, dodržování čistoty a pořádku, vytvoření pracovního místa, obraz, plocha, člověk, myšlení, cítění, paměť, vědomí
Název Příklady názvů tematického celku-tématu Já a svět, příroda: Kočky mají bál, Psí zpěvy, Slepýší noclehárna, Svačina zajíce Chroupálka, Moje stavebnice – území robotů, …
Kontexty a přesahy Pracovní vyučování, prvouka, vyprávění pohádek, PC grafika, animace, práce s reprodukcí, malířství 20. stol.: Kandinskij… Abstrakce, hudební malířství, Klee, HV
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Komunikace; Mezilidské vztahy; kooperace a kompetice; Kreativita; EV: Vztah člověka k prostředí; VDO: Občanská spol. a škola
Očekávané výstupy
Rozeznává vizuálně obrazné prostředky, umí slovně popsat své prožitky a představy, umí přirovnávat, uplatňuje osobitost při výtvarné práci
Rozvíjení smyslové citlivosti, ověřování a rozvíjení komunikačních schopností, rozvíjení smyslové citlivosti, fantazie a obrazotvornosti
Objevení linie: pozorování a nacházení linie (měkká, rovná, živá, chlupatá…), objevení barvy: poznat, rozlišit, pojmenovat. Slovní popis různých objektů ve třídě, venku, na reprodukci, v počítači (barvy základní, podvojné, světlé, tmavé, teplé, studené, odstín, tón). Pokusy s vytvářením linií, pokusy s mícháním barev
Pokusy s vytvářením linie, s mícháním barev: Čáry máry: Příběh čáry, Setkání 2 čar, Souboj 2 čar, Nemocná, zlobivá… čára, Dráhy letu, pohybu, Stopa vody stékající po skle, Cestička víly Kapičky, Cestičky šneka Kuby, Cestičky mravenců, …Barevný svět: Barevné kouzlení, Barvy se hádají, mají se rády, tančí, …, Barvy mého rána, Kouzelník večer, Moje barvy, Barvy zimy, léta, pekla, lesa, moře, duhy…, Barevné písničky
Viz výše… umění 20. století: Kandinskij, Mondrian, francouzská abstrakce po II sv. válce, Hans Hartung, abstraktní expresionismus, Jakson Pollock, op - art, Sýkora… Gauguin, Edvard Munch, fauvismus, Henri Mattisse, Paul Klea, Kupka, Robert Delaunay, Grosz, Dix, Rothko, Kitaj, Jones, op - art,…
Uplatňuje osobitost při výtvarné práci
Rozvíjení smyslové citlivosti, fantazie a obrazotvornosti
Objevení tvaru v ploše: geometrické tvary a tvary jim podobné, tvary malé a velké, tvary jednoduché a složité
Práce s tvarem: Co je kulaté? V Hranaté říši, Země obrů, Tělocvična Ferdy Mravence, Princezna na hrášku,… O čápovi a lišce, Žížalí svatba, Co je v pytli?, Co vyrostlo na zahrádce?, Z čeho postavil čaroděj svůj zámek?, Co si oblékl …?, Co má straka v hnízdě?, Co spolkla velryba?,…
Dokáže nalézt vlastní kombinace vizuálně obrazných elementů prostředků k vyjádření svých prožitků a představ, umí pracovat ve dvojici a ve skupině, snaží se hodnotit práci ostatních, umí pracovat s různými nástroji a materiálem, rozšíří si škálu možností, jak výtvarně vyjádřit své prožitky a zkušenosti.
Posilování subjektivity a individuality, rozvíjení komunikačních schopností ve skupině, uplatňování subjektivity a individuality, rozvoj fantazie.
Kresba, malba, kombinovaná technika, formát, plocha, první seznámení s kompozicí, 1. seznámení s texturou a strukturou, s povrchem a jeho vlastnostmi, otisk (prstu, polystyrenu, houby, hadru, různých předmětů)
Hromady a hromádky: Máma plete šálu, Pavouk dělá pavučinu, Co se odráží na hladině jezírka?, Mlhavé šaty pro vílu, Kde spí včelí miminka?, Korálky pro malou čarodějnici,…
Práce s reprodukcí, pohádky a bajky…, ilustrace…, umění 20. století a současnost: Joan Miró, Jean Arp, Max Ernst sochy, Picasso (Koza), Mondrian, Malevič, Sopko kompozice, porušení formátu…, ilustrace v časopisech a knížkách Umění 20. století a současnost: Sopko – kompozice, …, ilustrace v časopisech a knížkách
Volně pracuje s vizuálně obraznými elementy prostředky, učí se je kombinovat, rozlišovat pozadí a popředí, vnímá vrstvení materiálu kolem sebe a snaží se tyto vrstvy převádět do plochy, ve snaze docílit výrazu kombinuje kresbu s malbou nebo využívá různé techniky kresby, koláž,…
Rozvoj fantazie a představivosti, rozvoj myšlení, procvičování paměti
Stopa, plocha, tvar, prolínání tvarů, překrývání, vrstvení, kompozice, kombinace neobvyklých materiálů
Pohádka: Mechožrout, 3 čarodějnice, Řádění v listí, Strašidelný les.
207
Vyprávění, příběh, pohádka, báje, mýty, procházka přírodou, video, prvouka
Objevuje a poznává různé způsoby modelace, různé postupy při modelaci objemu.
Rozvíjení smyslové citlivosti formou hry a experimentů s modelací v prostoru.
Svět a příroda: Dlouhá housenka, Uvědomování si prostoru a hmoty, Prvouka, keramika, pohádky, vrstvení a vršení jednotlivých části, tj. Stonožka, Věnec vuřtů pro Alíka, …., film Mikrokosmos…, Který krtek udělá větší krtinu?, přidávání materiálu. pravěké umění - 1. otisky, …
Uvědomuje si reliéf, objevuje další způsoby modelace, setkává se s perforací
Rozvíjení smyslové citlivosti, posílení haptické zkušenosti, obohacení a zintenzivnění vlastních prožitků.
Prostorový otisk - první zkušenosti (ruka - čáry osudu, prsty, podrážka, hadr, mušle aj. přírodniny, vpichy, vytlačená kolečka, hvězdičky a jiné tvary, dírky, objevení reliéfu a možnosti perforace
208
Obchod s bonbóny, Rozhledna pro broučka, Zimní zásoby veverky, …, Hnízda, …, Co se sype?, Obilí, Kamínky, Ryby, Písek, Okvětní lístky, Listí, …, Bonbóny,…
Sýrové myší hody, chodbičky žížaly Aničky, včelí jesle, žížalí bál, housenky útočí …
Keramika, prvouka, dějiny umění: sochařství ve spojení s architekturou, antika, románský portál, renesanční freska,…
2. ročník
Uvědomuje si sama sebe, je vnímavý k sobě a ke svému okolí, uplatňuje osobitost ve vyjádření vlastních pocitů a prožitků, všímá si vztahů kolem sebe. Podle sebe volí vizuálně obrazné prostředky.
Obsahová doména (témat. okruh) Rozvoj fantazie, rozvoj smyslového vnímání, rozvoj komunikačních schopností, rozvoj smyslové citlivosti
Obsah - aktivity (klíčové pojmy) Uvědomování si sebe sama, svého světa, prožitků a stále nových zkušeností, svých zkušeností, první zachycení děje, změny, vymýšlení a dokončování příběhu, vyprávění příběhu, popis, vzpomínka, neverbální napodobení, prostor, detail, pozadí, kompozice, vztah malý a velký, jasný a nejasný, viditelný a domyšlený
Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Já a můj svět, prostor: 1/ vnitřní svět - zážitky a prožitky: Odpoledne na hřišti, Máma s tátou…, Vzpomínka na prázdniny… 2/ vnější prostor kolem sebe: Moje vůně, U nás doma, Moje království, Kam dosáhne, U babičky, Moji kamarádi, Ve škole jsem dostal špatnou známku, Nový spolužák - jaký bude?,… Pohádkové postavy: Karolínka ztracená v zimním lese, Oblékni skřítka, vílu…, Duch lesa, Strašidla z našeho komína, Veselý kouzelník z…, Jak roste sedmihlavý drak?, Netvoři a napůl zvířata…
TV, tanec, HV, mimika, gestikulace - prvky tvořivé dramatiky, osobnostní a sociální výchova, současné výtvarné umění:12/15,Sopko, Rittstain, Načeradský, …
Dokáže výtvarně zpracovat, Rozvoj fantazie a vyjádřit své představy, nemá představivosti. zábrany rozvíjet tyto představy, vymýšlet si, dokončovat, měnit.
Ilustrace, dotvoření, vztah detail a celek, skládání celku z částí, změna a proměna
Vnímá souvislost mezi pohádkovou postavou (zvířetem) a prostředním, ve kterém žije a působí…, volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky: volí materiál a způsob vyjádření vlastních představ
Rozvoj fantazie i smyslového vnímání.
Prostor, oblast, prostředí, vliv na prostředí, účelnost, charakter, terén, zákoutí….
Pohádkové prostředí: Chaloupka mechového skřítka, Kde bydlí Žaludníček?, Kde žije obr?, drak?, víla?…, Kouzelná krajina, Převrácená krajina, Planeta obrů…, Kdo s kým kamarádí? Ježibaba s čerty…
Umění 20. století: Jetelová, Kafka, Chatrný… , dětská ilustrace. Pohádky - čtení a ilustrace k nim.
Dokáže vyjádřit své fantazijní představy a interpretovat je verbálně, pokouší se o výklad tvorby ostatních, porovnává svůj způsob vyjádření s tvorbou ostatních… Vnímá souvislosti mezi detailem a celkem, zjednodušuje, vybírá prvky, uplatňuje osobitost ve svém pojetí (výběr vizuálně obrazných prostředků. Hodnotí své pojetí (výběr vizuálně obrazných prostředků)
Vnímání času a změn v čase. Uplatňování subjektivity. Ověřování komunikačních účinků. Rozvoj smyslového vnímání - vnímání objemu, modelace, rozvoj myšlení (výběr, volba, potlačení…).
Děj, čas, změna a proměna, proces zastavení v čase, vznik a zánik, začátek a konec, opakování a rytmus. Reliéf, detail, celek a části, šablona (zjednodušení, stylizace), povrch, struktura, hmota, objem, znak.
Pohádkové děje: Co umí kouzelný plášť?, Co dělá (umí) pohádkový strom?, boty?, brýle?, oslík?, prsten?, pták?…, Jak kouzlí...?, Co se stane, když…? Svět kolem nás: Co je chlupaté?, Zahrada - koho?, Kytice pro maminku, Oblékneme princeznu,…, Opeřenci, Co nese Karkulka v košíku?…
Ilustrace v časopisech, dětských knížkách, umění 20. století: videoart…, HV, dekor, arteterapie. Keramika, grafika, umění 20. století: (výstavy i reprodukce), literatura nadsázka.
209
TV - pořady pro děti, večerníčky,…,dětská literatura, ilustrace, časopisy,...
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; EV: Vztah člověka k prostředí; MV
Očekávané výstupy
3. ročník Obsahová doména (témat. okruh)
Uvědomuje si sama sebe, je vnímavý k sobě a ke svému okolí, uplatňuje osobitost ve vyjádření vlastních pocitů a prožitků, všímá si vztahů kolem sebe. Podle sebe volí vizuálně obrazné prostředky.
Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Rozvoj fantazie, rozvoj smyslového vnímání, rozvoj komunikačních schopností, vymýšlení a dokončování příběhu, vyprávění příběhu, popis, vzpomínka, rozvoj smyslové citlivosti Dokáže výtvarně zpracovat, Rozvoj fantazie a vyjádřit své představy, nemá představivosti i zábrany rozvíjet tyto představy, smyslového vnímání. vymýšlet si, dokončovat, měnit. Vnímá souvislost mezi pohádkovou postavou (zvířetem) a prostředím, ve kterém žije a působí…, volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky: volí materiál a způsob vyjádření vlastních představ volně pracuje s vizuálně Vnímání času a změn v obrazovými prostředky. čase. Uplatňování Dokáže vyjádřit své fantazijní subjektivity. Ověřování představy a interpretovat je komunikačních účinků. verbálně, porovnává svůj způsob vyjádření s tvorbou ostatních …
Uvědomování si sebe sama, svého světa, prožitků a stále nových zkušeností, svých zkušeností, zachycení děje, změny, prostor, detail, pozadí, kompozice, vztah malý a velký, jasný a nejasný, viditelný a domyšlený
Vnímá souvislosti mezi detailem a celkem, zjednodušuje, vybírá prostředky, uplatňuje osobitost.
210
Rozvoj smyslového vnímání (vnímání objemu, modelace), rozvoj myšlení (výběr, volba, potlačení…).
Název Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Já a můj svět, prostor.1/ zážitky a prožitky s vrstevníky: Jak jsem potkal…, Naše tajemství, Pomáháme si, Velké zlobení, Můj velký den…. 2/ jak vnímám vnější prostor kolem sebe: moje cesta do školy, okolí mého domu, moje oblíbené místo, u kamaráda, u lékaře… Pohádka – postavy a jejich říše: Říše skřetů, Podzemní město, na planetě…, Trpasličí král, Trpasličí říše, Elfí královna, U elfů v lese…
TV, tanec, HV, mimika, gestikulace - prvky tvořivé dramatiky. Osobnostní a sociální výchova, současné výtvarné umění
Hry s tvarem. Děj, čas, změna a proměna, proces zastavení v čase, volné asociace, myšlení v obrazech
Fantazijní a nadpřirozené jevy a děje: Moje sny, Co dokáže můj hrdina?, Démoni, Les kouzlí, Co vylézá z děr, Příběh kanálu…
Ilustrace v časopisech, dětských knížkách, umění 20. století: videoart,
Reliéf, detail, celek a části, šablona, zjednodušení, stylizace, povrch, struktura, hmota, objem, znak, dekor, rytmus
Příroda kolem nás: Co je chlupaté?, Zahrada plná exotických květů, Kytice pro maminku, Oblékáme princeznu, …., Opeřenci, Co má Karkulka v košíku?,…
Keramika, grafika, umění 20. století (výstavy i reprodukce), literatura nadsázka.
Ilustrace, dotvoření, vztah detail a celek, skládání celku z částí, změna a proměna. Prostor, oblast, prostředí, vliv na prostředí, účelnost, charakter, terén, zákoutí….
Divadlo, loutky, film, pohádky (Eragon, Hvězdné války, Malý princ, Narnie…), ilustrace,… Umění 20. století a současnost: Jetelová, Kafka, Chatrný, dětská ilustrace.
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí;Psychohygiena; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kreativita; EV: Lidské aktivity a probl.ŽP; Vztah člověka k prostředí; MV
Očekávané výstupy
Domýšlí příběhy a kontexty, samostatně volí vizuálně obrazné prostředky k vyjádření napětí, kontrastu, děje. Ke svému pojetí se verbálně vyjadřuje, interpretuje své myšlenky, hodnotí své pojetí (výběr vizuálně obrazných prostředků), orientuje se v základních výtvarných pojmech, zaujímá vlastní stanovisko k tvorbě ostatních. Pokouší se o prezentaci své práce, snaží se vstupovat do společného projektu.
Ověřování komunikačních schopností, rozvoj smyslového vnímání.
Prostředí, prostor, kouzlo místa, atmosféra, písmo, historie, vzpomínka, obraz, projekt, popis, komentář, akce, vystoupení, výstava, kontrast, napětí, plocha, malba, lak, vrstava, pasta, lazura, struktura, odlehčení, rozvržení, kompozice, podklad, kresba.
Já a prostředí: Třída, chodba v noci ožívá, Školní budova utíká, praská, tancuje, Jídelňák, Kdo sedává na lavičce pod lampou?, Příběh staré zdi, Ploty a oplocené prostory,… V pyramidě, Na hřbitově, Tajemné podzemí, Kouzlo domova, Tajemství hradu, Palouk pro vílu…
Nemá zábrany volně rozvíjet své myšlenky, své fantazijní představy, volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky, umí se odpoutat od reality
Rozvoj fantazie a představivosti. Ověřování komunikačních účinků.
Vzpomínka, obraz, vědomí, podvědomí, hra, barva, plocha, bod, linie, kompozice, rytmus, akce, kontrast, negativ - pozitiv, písmo, grafický editor.
Já a můj vnitřní svět: Já a moje PC grafika, knihy, fotografie, sny, moje představy, moje hudba, plakáty, design, umění 20. moje pohádka, můj hrdina apod. století.: Pollock, Miró, Dalí, Warhol, Sýkora,…
211
Umění 20. století: Medek, Kafka, Schikaneder, Lada, Debuffet, Pollock, dada, surrealismus, …, fotografie, literatura, pověsti, mýty, poezie.
II. období (4. - 5. ročník) 4. ročník Obsahová doména (témat. okruh)
Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Název Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Pracují dobře ve skupině, pomáhají shromažďovat materiál, aktivně zasahují do projektů, při jeho realizaci volí vizuálně obrazné prostředky podle svých zkušeností, podle svého záměru, snaží se o interpretaci svého pojetí. Prezentují svou práci před ostatními.
Uplatňování subjektivity. Ověřování komunikačních účinků, rozvoj komunikace ve skupině.
Projekt, koncept, popis, hledání, průzkum, výklad, plošné vyjádření, materiál, struktura, (otisk, monotyp, frotáž, koláž)
Cestujeme světem. Př.: projekt: " Dobrodružství na moři" : Ztroskotání, Tajuplný ostrov, Vrak jako domov pro živočichy. Objevení pokladu, Lodní deník, Přístav, Rybáři, Piráti…Bouře na moři… Průzkum podmořské jeskyně…, Škola potápění…, „Čím cestujeme?": Afrika, Asie, Amerika, Evropa, Austrálie, Země zázraků, Pralesy, Hory... .
Slovníky či jiné knihy, časopisy, PC - internet, literatura - čtení textu, film, fotografie, prvouka, umění 20. stol. (Veletržní palác), návštěva ZOO - Afrika...
Vnímá haptické rozdíly různých povrchů.
Ověřování komunikačních účinků.
Příroda kolem nás - doteky: stavby v přírodě: hnízda, termitiště,…
Prvouka. Umění 20. stol.: Šíma, Jiří John, Debuffet,… návštěva ZOO,…
Prohlubuje sebepoznání a smyslové cítění.
Prohlubování smyslového cítění, vnímání sebe jako součásti přírody.
Struktura, stavba, síť, pletivo, kresba, linie: živá, různě silná, rozrůstání linií, řazení, pravidlo porušení, nahodilost- litá linie. Koláž, muchláž, reliéf, vrstva, struktura, haptika, povrch, rytmy, kompozice, nepravidelnost, kontrast
Hledá a všímá si plošných tvarů, vytváří různé kompozice, všímá si formátu, umí pracovat ve skupině
Ověřování komunikačních schopností, znovuobjevení tvaru a jeho výrazových možností, cesta k vnímání celku
Šablona, linie, šrafúra, obrys, negativ, pozitiv, silueta, bod, tvar, posunutí, klid, pohyb, rozfázování, animace, dynamičnost. Koláž, malba, světlo, stín. Pravidlo, sjednocení.
Zeměkoule kulatá, na ní žijí zvířata. Co o nich víme? Člověk tvor vnímavý,…jaký? Smyslové vnímání, komunikace,… Činnosti: tanec, život ve městě, sporty, nákupy….
212
Pozorování v přírodě: Doupě, Prvouka, mikroskop, PC. bobří hráze, pavoučí sítě. Co je na zemi? Na dně potoka? Hladím zvířátko, Hledám cestu, Dívám se mikroskopem, Pozorování kůry, mechu, lišejníku, Korálový útes…Skály. …
Fotografie, animace - PC ukázka, stínové divadlo, promítání obrazu na zeď, pantomima. Umění 20. stol. Sopko, sestry Válovy, Šimotová, Šerých, H. Mattise, Futurismus,…
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; EV: Vztah člověka k prostředí; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Etnický původ; Multikulturalita; MV
Očekávané výstupy
Umí slovně reagovat na text, obraz, hudbu, tanec…. Domýšlí, dotváří, rozvíjí myšlenky.
Rozvoj fantazie, ověřování komunikačních schopností.
Oživení, personifikace, dotvoření, napodobení, reakce, akce, překážka, omezení,…
Umí se "pohybovat" v keramické dílně, pracovat s hlínou, učí se zjednodušovat, stylizovat.
Rozvíjení smyslové citlivosti, ověřování komunikačních prostředků.
Šablona, celek, detaily, stylizace, nadsázka, zjednodušení, glazura, šlikr, pálit na střed, povrch, reliéf, tvar, objem, struktura, hmota, dekor,…
213
Svět kolem nás: Co je za plotem?, vymýšlení příběhů, postav, prostředí, oživování věcí, Co je kolem mne ?, Válení v trávě,… Člověk, příroda, pohádky: Ryby,….Kočka a myš, Námořníci , Dopravní prostředky: lodě, mašinka,… Děti: jak se vidíme?,…
Příběhy, pohádky, časopisy, xerox, reprodukce, HV, mimika, dramatická výchova, arteterapie, video. Keramika, ilustrace, encyklopedie, obrazové tabule o přírodě,… vánoční pečivo, užité umění.
5. ročník
Vnímá nepevné tvary kolem sebe (světlo, vzduch, vodu, šumění,…), vnímá sebe jako součást svého okolí, rozlišuje pozadí a popředí, umí využít pevné výrazné linie a linie sestavené z bodů
Obsahová doména (témat. okruh)
Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Název Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Ověřování komunikačních schopností, rozvoj smyslové citlivosti (objevení bodu, napodobování rastru, cílené využívání bodů ilustrace) Rozvoj smyslové citlivosti, odpoutání se od potřeby vyjadřovat se ve VV hlavně liniemi (kresbou)
Hry s bodem, bod, linie, plocha, tvar, Krásy naší planety: Polární záře, rastr, síť, negativ, pozitiv, tečkovací Sněží v lese, Život ve městě po technika, prstomalba setmění …, Lampy v parku, …, Přírodní struktury: Pavouci, pavučiny a rosa, Na mořském dně, Hvězdy - co povídají? Rostlinná pletiva, …. Světlo, skvrna, plocha, barva, odstíny, pohyb vzduchu, chvění, prstomalba,
Okamžiky v přírodě: Mraky, Odrazy ve skle, v louži, …, Kdo to venku mokne?, Autem v dešti, Ráno, v poledne a večer…, Letní žár v koruně stromu,…
Vnímá proporce věcí, lidského těla, vztahy mezi jednotlivými částmi těla. Hledá zajímavé tvary (deformované), volně pracuje s tvarem.
Rozvoj smyslové citlivosti, schopnost vizuálně poznávat tvary a hledat souvislosti mezi nimi
Figura, stavba těla, proporce, schéma, pozorování, porovnávání, poměřování, deformace (fantazie, světlo apod.),…
Hlava: Co mám v hlavě?, Jsem Různé materiály, xerox, nemocný (světlo apod.)…, Maska renesance, baroko, pokusy s mého horšího já, Stáří, Skřeti a osvětlením figury. škleby, …
Hledá zajímavé tvary (i deformované), volně pracuje s tvarem, barvou a kompozicí
Ověřování komunikačních účinků
Doplňkové barvy, kontrast, studené, teplé barvy, barevná perspektiva, figurální kompozice, jednotící prvek, podmínka, omezení
Figura: Já v zrcadle osudu, Fotografie, divadlo, černé Tanečník na scéně, Balet, Plavu si divadlo, … ani nevím jak, Potápěč s baterkou, Ušouni, Dlouhatáni, Plackouni apod.
Všímá si světelných proměn v čase, vnímá barvy jako vlastnosti světla, vnímá barvy jako světelné skvrny, vnímá nepevné tvary kolem sebe (světlo, vzduch, vodu, šumění,…), vnímá sebe jako součást svého okolí
214
Ilustrace - A. Born, xeroxové fotografie, pop-art, Roy Lichtenstein - komiksy, TV obraz
Umění 20. století: impressionismus, Seurrat pointivismus, arteterapie,…
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kreativita; EV: Základní podmínky života; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; MV
Očekávané výstupy
Vnímá rytmy kolem sebe, uvědomuje si jejich význam pro člověka, život obecně. Uvědomuje si sebe sama jako živého, vnímajícího člověka.
Rozvoj komunikačních schopností, rozvoj smyslové citlivosti, (rozvoj sluchových zkušeností, pohybových dovedností a hledání souvislostí s výtvarným uměním.)
Rytmus v hudbě, v přírodě, v životě člověka, v životě obecně, dekor, pás, nefigurativní umění.
Co a jak se střídá? Dýcháme zhluboka, Noc a den, Královský plášť, Šátek pro babu jagu, pro maminku, pro princeznu, pro piráta. Palác pro sultána, Dlažba starého kostela, Kouzelný koberec, Zoraná pole, Vítr na louce, Krajinné pásy. Nádoby domorodců, Ploty, Totemy apod.
HV, zvukové nahrávky, keramika, design, arteterapie (dech, tep), dekorativní umění Střední Asie (islám), hry s geometrickými tvary na PC.
Všímá si věcí v jejich prostředí a zamýšlí se nad vztahem mezi nimi a prostředím. Uvědomuje si sama sebe jako součást určitého vymezeného prostoru
Rozvíjení smyslové citlivosti
Prostor, vytržení věcí z původního prostředí, přirozenost, vzácnosti, zvláštnost, recese, ozvláštnění, kontext, postava a prostor, vytyčení určitého prostoru, mapování, mobil, kinetické umění, sbírky, akce, instalace, koncept.
Prostor a prostory: Krabičky: Co se válí v šuplíku?, Na půdě?, Co jsem našel na zemi?, Kam dosáhnu?, Zorné pole, Čeho se dotknu, to je moje!, Co slyším?, Moje vůně., Kde se pohybuji?, Cesty a dráhy, Kanály, apod., Pohyblivé mobily, Známky, Karty, Kameny. Zátiší, kde pracoval např. fotograf, ...
Umění 20. století a současné: dadaismus, surrealismus, akce, živé sochy, akce DOKUMENTA, Kafka, Calder, instalace, hry na návrháře
Volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky.
Rozvoj osobitosti, subjektivity.
Grafika - druhy, matrice, papír, kopie, originál, negativ, pozitiv, doplňkové barvy, písmo.
Příroda, člověk: Navrhni plakát na…, pro…., Co leze po kmeni?, …, Knižní přebal, 1. Strana katalogu,…
knihy, plakáty, PC grafika, český jazyk, prvouka,…
215
6. ročník Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Příklady názvů tematického celkutématu
Kontexty a přesahy
Všímá si svých haptických zkušeností a přemýšlí o jejich významu. Snaží se odpovídat na otázky proč a jak.
Rozvoj smyslové citlivosti, posilování subjektivity.
Plocha, prostor, organizace, uspořádání hmoty, ubírání hmoty, reliéf, vrstva, hmatový kontrast, struktura, povrch, architektura krajiny, zahrady… perforace, kombinace neobvyklých materiálů a technik, muchláž, dekoláž, slepotisk, …kombinace technik a písma.
Člověk součást přírody (vztah člověka k přírodě): přírodní zákony, krajina, živly - vítr na poušti, voda a řečiště, kmeny stromů, bloudění v lese, obrůstání pařezů, ruiny, opuštěná zeď proč?
Grafika, xerox, fotografie, umění 20. století a současnost: Kolář, dada, popart, Dubuffet, 12/15, česká grafika,…
Uvědomuje si prostorové vztahy ve svém okolí, rozložení hmoty v prostoru a vztahy prostoru k chování člověka (reakce, chování lidí, pohyb, migrace,…)
Rozvoj smyslové citlivosti, ověřování komunikačních účinků a rozvoj fantazie
Objekt, prostor, dimenze, význam posunutí, potlačení barevnosti apod., instalace, otevřená měnící se instalace, omezení, bariéra, překážka, zábrana, reorganizace prostoru, bludiště.
Člověk a prostor: Rozervaná krajina, Strašidelná krajina, Svět stromu, Zakletý strom, Oživlé kameny ukazují cestu, Prší do trávy,…
Akce, land art, Cristo, Dokumenta 11, abstrakce, akční malba. Přírodopis, scénografie, divadlo, video Mikrokosmos...
Umí pracovat s elektronickým obrazem, volit vizuálně obrazné prostředky, měnit je a interpretovat jejich výrazovost, účinnost, využívá tyto zkušenosti ve své další tvorbě. Vyhledává informace, umí je zpracovat, vidí souvislosti, prezentuje výsledky své práce (formou výtvarnou, divadelní, konceptuální apod.) Přemýšlí o instalaci projektu.
Ověřování komunikačních účinků…
Elektronický obraz, PC grafika, grafika, hry s linií, tvarem, bodem a barvou, kompozicí, písmem, skenování,…
Přírodní zákonitosti - hry s dějem (činností): Co je za zdí?, Krajina mých prázdnin, Růst, Bouře, Vítr, Praskání ledu,…
PC grafika, umění 20. století a současnost: abstrakce, akční malba,…
Rozvoj myšlení (hledání informací, kladení otázek, objevování souvislostí,…). Ověřování komunikačních účinků výtvarného zpracování. Rozvoj komunikace při prezentaci.
Historie, současnost, změna, kontinuita, návaznost, starověk, antika, demokracie, kultura, antická architektura, řád, monumentální architektura, sloup, hlavice, architektonický vlys a triglyf, štít… pevnost, hieroglyf, hláskový systém, stylizace, symbol, freska, antické sochařství, Kúros, Koré, metopa, nádoby, Olymp, báje, římská kultura, akvadukt, oblouk, arkáda, renesance, experiment, hledání, projekt.
Člověk a svět v proudu času projekt Antika: Vykopávky, Jak vypadali?, Jak bydleli?, Jak se oblékali?, Čemu věřili?, Jaký měli vztah k přírodě?, Sporty, Jejich vztah k umění, Čím se vyznačovala jejich kultura a jak ovlivnila kulturu pozdější?, Materiály a vědecké poznatky, Cestování, Války…
Dějepis, dějiny umění, návštěva výstavy, muzea, projekce filmu, internet,…
216
Průřezová témata
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Komunikace; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; Multikulturalita; MV
Očekávané výstupy
Obsahová doména (témat. okruh)
217
7. ročník Obsahová doména (témat. okruh)
Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Samostatně nebo ve skupině pracuje na projektu, umí vyhledávat a třídit informace, zpracovává informace a objevuje souvislosti, zaujímá své stanovisko, postoj, hodnocení. Umí se prezentovat ve škole i v jiném prostoru, podílí se na instalaci projektu.
Rozvoj smyslové citlivosti (vnímání architektonického prostoru jako hmoty) a hodnocení tj. vyjádření subjektivního hlediska, rozvoj myšlení, nacházení souvislostí, kladení otázek, uplatňování samostatnosti při řešení projektu. Ověřování komunikačních schopností jak při písemné, tak mluvené prezentaci.
Historie, projekt, architektura, architektonický prostor, architektonický projekt, plán, architektonické prvky, silueta, půdorys, rozvržení hmoty, okna, portály, věže, neobvyklý pohled, průhled, uspořádání města, architektonické slohy a směry, dynamičnost, statika, horizontála, vertikála, rotunda, bazilika, portál, rozeta, průčelí, loď, kaple, ochoz, světlo, odhmotnění, prostupování tvarů, ornament geometrický a rostlinný, estetičnost, funkčnost, architektura zahrady, náměstí,
Pražská architektura - projekt. Sítě opěrných systémů - gotika, Co vidíme z věže?, Co dává charakter Malé Straně?, Hledej románské stavby, Proč gotická vertikalita, Katedrála zvenku a zevnitř, Světlo v gotické architektuře, Dynamičnost baroka, Chrám sv. Mikuláše, Podzemní pražské prostory, Renesanční stavby, Český kubismus, Ornament v architektuře,…
Dějepis, dějiny umění, umění románské, gotika, baroko, selské baroko, secese, kubismus, historismus, procházka Prahou, výlet za selským barokem,…, internet, práce s odbornými publikacemi a katalogy, výstavy.
Vnímá prostředí města, ve kterém žije. Přemýšlí o něm, umí zaujmout stanovisko k problémům města, rozlišuje podle určitých subjektivních kritérií, co je estetické, funkční, výtvarně zajímavé, aktuální, co je umělecké a co je kýč (samoúčelné)
Ověřování komunikačních účinků, uplatňování subjektivity při výtvarném budování prostoru, rozvoj myšlení, vztahy, otázky vlivu člověka na jeho okolí a na přírodu.
Projekt, malba, xerox, kresba, formát, úpravy, zásahy do obrazu, měřítko, varianta, obměna, dotvoření, rozložení, přeskupení, zjednodušení, přesouvání architektury, spojování, překlenutí prostoru, uzavírání a otevírání prostoru, architektura a prostředí (roubenka na sídlišti, panelák v lese, socha v parku a v muzeu…), kompozice, urbanizace, interiér, exteriér, ekologie, systémová ekologie (životní prostředí), elektrifikace, přetechnizace, instalace, koncept, projekt.
Člověk, architektura a město: Hra na architekta, Konstrukce a stavby, Přemostíme řeku, údolí, Barevné město, Město mrzoutů, Šťastné město, Město lenochů, Neposedná třída, Interiér v exteriéru, Elektřina ve městě, Zvuky města, Město přelidněné, Po nás spoušť, Město komínů, aut, Příroda ve městě, Městské graffiti, Tajemství hřbitova,….
Fotografie, architektura plány, makety města, kresby, xeroxy, geografie - mapy a plány, ekologie, zeměpis, současné výtvarné umění Dokumenta 11: architektura, Kandida Hofer (socha v interiéru a exteriéru),…
218
Průřezová témata OSV: Rozhod. dovednosti; Řešení problémů; Seberegulace a sebeorganizace; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; EV: Lidské aktivity a probl. ŽP; Základní podmínky života; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; MV; EGS
Očekávané výstupy
Vnímá prostředí, ve kterém žije. Vidí, hledá výtvarně (kompozičně ) zajímavé obrazy kolem sebe, vnímá světlo, barevnost, rozvržení hmoty v prostoru, struktury, povrchy, všímá si zajímavých detailů: tvar sloupku, odraz v okně, mříže, pavučina v okapu, klepadlo,...
219
Rozvoj smyslové citlivosti, ověřování komunikačních účinků, uplatňování subjektivity při výběru vizuálně obrazných elementů, v kompozici, při volbě techniky a materiálů,…
Město, detail, kompozice, světlo, plocha, linie, barva, tvar, struktura, stavba, řád, nahodilost, rytmus, porušení rytmu, zastavení v čase, dokument, statika a dynamika,…malba, strukturální malba, kresba, kombinace neobvyklých materiálů, koláž, dekoláž, xerox… PC grafika
Naše oko je kamera: Co je za mříží?, Kam z ulice nevidíme?, Kliky a kování, Střechy a komíny, Sloupky, sochy, pomníky, dlažba apod., Lidé v ulicích, v metru, v parku, v obchodě, v tramvaji apod., Slunce ve vlasech, Odraz v louži, Déšť a okapy,…
Umění 20. Století a současnost, xerox, fotografie, noviny a časopisy, odborné publikace
8. ročník Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Rozeznává jednotlivé architektonické slohy a staví je do kontextu s historií, vnímá architekturu jako odraz historických a společenských událostí a zároveň jako součást prostoru, ve kterém žijeme, hledá a nachází zajímavá zákoutí a pohledy, všímá si detailů, pomocí vizuálně obrazných prostředků a pomocí textu i mluveného slova, prezentuje výsledky svého hledání a objevování.
Rozvoj smyslové citlivosti, rozvoj myšlení, uplatňování subjektivity, osvojování informací a odvozování dalších vztahů a historických kontextů.
Plocha, vizuálně-obrazné elementy, barva, bod, linie, tvar, struktura, kompozice, šerosvit, světlo, stín, modelace, figurativní umění, abstrakce, tapeta, atribut, lavírování, kresba, dynamika, pohyb, plošný dekorativní styl,…
Člověk a svět v proudu času: výtvarné řady: Proměny linie, Příběh hmoty, Hudba a malířství, Světlo a barva,…, samostatná témata: Zrestauruj románskou fresku, Gotická vitráž, Barvy románské fresky. Jaký atribut bys vybral sobě?, kamarádovi?, mamince?…, Dekor v románské fresce, Vymysli a popiš zvláštní stroj na... ,Figura z vnějšku a zevnitř, Co je pod kůží?, Barokní hody, Žena podle Muchy, Návrh na secesní plakát….
Dějiny umění (sochařství a malířství): románská freska, gotická desková malba, renesance, Leonardo…, baroko - Rafael, secese Mucha, symbolismus Klimt, umění 20. století v přehledu, náboženství, HV, design…
Snaží se o co nejvěrnější zachycení detailu v souvislosti s jeho biologickým významem, volně pracuje s plochou, bodem, linií a barvou ve snaze docílit výrazu využívá kontrastu, různých přístupů, využívá různé materiály.
Ověřování komunikačních účinků, rozvoj fantazie, posílení subjektivity
Celek a detail, tvar, pravidlo, dokonalost, rytmy, nahodilost, barva a stín, světlo a stín, linie, prorůstání tvarů, šrafúra, negativ, pozitiv, pozadí, podklad, fantazie
Co dokáže příroda? Ze života chameleóna, V hloubce 50m pod hladinou, Elektřina v přírodě, Obranné mechanismy, Okáči a paví oka, Mimikry v moři, Korálový útes, Sbíráme byliny, Bylina proti…(blbosti….)
Přírodopis, vědecká ilustrace: Zdeněk Burian, Lysý….
220
Příklady názvů tematického celku-tématu
Kontexty a přesahy
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí; Psychohygiena; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; EV: Základní podmínky života; Vztah člověka k prostředí; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; MV; EGS
Obsahová doména (témat. okruh)
Očekávané výstupy
Poznává tvorbu některých Uplatňování umělců a snaží se jí porozumět, subjektivity a rozvoj neodmítá moderní malířství, komunikace, ověřování vnímá umění 20. století jako komunikačních účinků. velké množství nejrůznějších vztahů (k historii, době, umění, člověku, prostředí, přírodě, světu….), uplatňuje osobitost a subjektivitu ve vlastní práci i v interpretaci tvorby ostatních.
Abstrakce, figurace, realita, virtualita, barva, hudba, tón, rytmus, tvar, symbol, znak, kompozice, detail, kombinace neobvyklých materiálů, grafika, historické souvislosti.
Malířství - odraz doby: Jak vnímali svět?: Zvíře pro Jeana Miró, Šílená kytice, Dopis panu Warholovi, Běžící Bobík, zátiší pro Cezanna, moje zátiší.
Umění 20. století a současnost, Veletržní palác, výstavy, internet, další prameny viz výše.
Charakterizuje krajinu jako životní prostředí, volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky, kombinuje různé materiály, interpretuje svou práci i tvorbu ostatních.
Rozvoj smyslové citlivosti (pozorování a procítění české krajiny, poznávání a pozorování proměnlivosti přírody a kontinuity)
Krajina, ráz, charakter, člověk v krajině (soužití, respektování přírody), česká historie (husité), světlo, stín, barvy, popis, život krajiny, podobizna a skupinový portrét.
Člověk a jeho krajina, jeho domov: Jak znáš českou krajinu? (dříve a dnes), Symboly krajiny, Voda v krajině, Les, Kouzlo nočních světel, Květina - symbol krajiny - její výskyt, Charakterizuj květinou krajinu, kam pojedeš na prázdniny, Husitství - jak bys vypadal jako husita?…
Dějepis, Národní galerie, Veletržní palác, české umění 19. stol. - čeští krajináři, Šíma, Zrzavý, A. Mánes, Adolf Kosárek, Julius Mařák, A Chittussi. Portrétisté: J. Mánes, Navrátil, Purkyně, Čermák, Brožík,…
Bez zábran pracuje se svými fantazijními představami a podle svých zkušeností a podle ověřených postupů a kombinací vizuálně obrazných prostředků dosahuje výrazu a výtvarného účinku.
Ověřování komunikačních účinků, kombinace grafiky, otisku a jiných technik, rozvoj fantazie a představivosti.
Charakteristika, povaha, děj, boj, fantazie, proměna, sen, linie, barva, tvar, ilustrace, grafika, stylizace, nadsázka, podklad, formát, kompozice, proporce, kombinace technik (lití barvy, klovatina, otisky, rozpíjení skvrn, xeroxová grafika, PC grafika, batika, stříkání, tečkování…)
Máme rádi pohádky, filmy, příběhy: Padouši, Ostrov pirátů, Převrácená pohádka, Naše čarodějnická škola, Roboti, Motorka pro čarodějnici, Můj kamarád z vesmíru, Můj akční hrdina, Cestujeme na kouzelnou planetu, Příběh hudby…
Dětská ilustrace, Trnka, Muller, Smetana, Born, Pilař, Beránková, Šedivá, Procházková,… český jazyk, literatura, film, HV, balet, tanec…
221
9. ročník Obsahová doména (témat. okruh)
Obsah - aktivity (klíčové pojmy)
Příklady názvů tematického celku-tématu
Kombinuje vizuálně obrazné prostředky a hledá (nachází) další výrazové možnosti, rozšiřuje pro sebe škálu postupů, kombinací a poznává další způsoby vyjádření svých prožitků. Hledá nové, netradiční materiály, nachází inspiraci i v současném výtvarném umění, TV, PC, videu
Ověřování Formát, kompozice (překročení formátu), komunikačních účinků, rytmus, poezie, střídání, krajina, figura, uplatňování subjektivity. silueta, obrys, perforace, vrstva, koláž, dekoláž, otisk, akce, písmo, text a architektura, prostor, čas, trvání, vznik, zánik, změna, proměna…
Člověk a jeho vnímání světa komunikace s ním (reakce na konkrétní výstavu, katalog, CD ROM, akci): Kdo se dotýkal zdí?, Kam plave…?, Visí, visí…?, Noc živých stínů, Přese mě ani krok, Do něj!, Dárek pro obra, Cesta do stromu…
Volně pracuje s vizuálně obraznými prostředky, respektuje povahu materiálu, uplatňuje subjektivitu.
Rozvoj smyslové citlivosti
Hmota, objem, stavba, stavěná keramika, točená keramika, glazování, plát, ryté linie, proškrabování, perforace, zjednodušení, stylizace, dekor: geometrický, zoomorfní, rostlinný, figurace, abstrakce.
Náš svět - jak ho máme rádi: Nádoba pro…, masožravé rostliny, kouzelné krychle, loutky, betlém apod.
Využívá různé kombinace vizuálně obrazných prostředků k vyjádření děje a pohybu.
Ověřování komunikačních účinků
Animace. Zmenšení, zvětšení, posunutí, změna, postupná proměna, rozfázování, smazávání, stříhání ploch, proměny vizuálně obrazných elementů (barevnost, struktura, bod, síť, rastr, plocha, hustota a poloha linií,…)
Animace: Kameny se valí. Příběh čáry, roste hora, květina vadne, země praská, auto jede, jedna barva žere druhou.
222
Kontexty a přesahy České umění 20. století: Středočeská galerie, Městská knihovna, Mánes, Rudolfinum, práce s katalogy, reprodukcemi, s vlastními výpisky z výstav, akcí, CD ROM, internet. Toyen, Tichý, Sopko, Kulhánek, sestry Válovy. Šíma, Šerých, Šimotová, Róna, Načeradský, Medek, Jiří John, Jetelová,… Užité umění, architektura, divadlo, náboženství, přírodopis, ilustrace, animace…
Film, video, PC - pokusy s animací, dějiny umění, loutky….
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop.poznávání; Rozhod.dovednosti; Řešení problémů; Sebepoznání a sebepojetí; Psychohygiena; Komunikace; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Kooperace a kompetice; Kreativita; Hodnoty,postoje,praktická etika; EV: Základní podmínky života; Vztah člověka k prostředí; MKV: Kulturní diference; Lidské vztahy; MV; EGS
Očekávané výstupy
Samostatně připravuje projekty, orientuje se v literatuře a jiných informačních zdrojích, při tvorbě a při práci na projektu využívá všechny své výrazové zkušenosti (kombinace vizuálně obrazných prostředků, neobvyklé materiály a postupy), hledá a stále tyto zkušenosti rozšiřuje o nové vjemy a prožitky, interpretuje tvorbu ostatních a umí na ni reagovat podle svých subjektivních postojů.
223
Uplatňování subjektivity, rozvíjení smyslové citlivosti, ověřování komunikačních účinků, rozvíjení komunikace, zdokonalování prezentace a interpretace.
Etuda, řada, projekt, koncept, objekt, plocha, prostor, konstrukce, hmota, změna, proměna, ekologie, urbanismus, devastace, regenerace, splynutí, odcizení, vztahy, osamocení, izolace, komunikace.
Člověk a svět, člověk a prostředí: Proměny mého města, Člověk v nouzi, Migrace lidí, Informační systémy, Mapování podzemí, Prostor v prostoru, Velká bariéra, Sám mezi lidmi, Člověk a zem, Člověk a jeho životní funkce,…
Fyzika (elektřina, optika), chemie, přírodopis, ekologie, architektura, plánování, design, móda, tvořivá dramatika, videoart, landart (Jetelová, kresba laserem v krajině), arteterapie, akce, instalace, bodyart, kinetické umění, koncept, minimal art, akční malba, hyperrealismus, happening….
5.11. Člověk a zdraví 5.11.1. Tělesná výchova Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět Tělesná výchova je zařazen ve všech ročnících prvního i druhého stupně školy, a to s dotací dvou hodin týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Tělesná výchova na základní škole pomáhá žákům vytvářet správné návyky pro zdravý způsob života a to tak, aby byla pro ně pohybová aktivita radostí a neumožnila jim hledat náhradní hodnoty a smysl života v různých závislostech. Obsah povinné tělesné výchovy tvoří vybrané pohybové činnosti, které s využitím vhodných forem a metod práce přispívá k optimálnímu tělesnému a pohybovému rozvoji a jsou v současných podmínkách školy splnitelné.
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
224
K. k učení : Vedeme žáky k aktivnímu poznávání při osvojování pohybových činností a motivujeme i méně nadané žáky. Snažíme se vytvořit pozitivní vztah k pohybu. Žáci se učí organizovat jednoduché turnaje a spolurozhodovat osvojované hry. K. k řešení problémů: Ve všech ročnících druhého stupně vyžadujeme dodržování pravidel her a soutěží a pravidel bezpečného chování při pohybových činnostech. K. komunikativní: Od nejnižších ročníků se žáci učí užívat osvojované tělocvičné názvosloví na úrovni cvičence nebo rozhodčího. Při pohybových činnostech ve skupinách učíme vzájemné komunikaci a respektování jeden druhého. K. sociální a personální: adekvátně na ně reagují). V neposlední řadě se učí respektovat zdravotní handicapy svých spolužáků a pomáhat jim. Žáci se podílí na utváření příjemné atmosféry v týmu, učí se ohleduplnosti při jednání se spolužáky a upevňování vzájemných vztahů. Jednají v duchu fair play (dodržují pravidla her a soutěží, poznávají a označují zjevné přestupky proti pravidlům a K. občanská:
-
225
V hodinách tělesné výchovy učíme žáky bezpečnému chování nejen v tělocvičně, ale i v méně známém prostředí sportovišť, v přírodě, silničním provozu. Vedeme je k předvídání možných úrazů se snahou přizpůsobit možnému nebezpečí svou činnost. K. pracovní: V průběhu výuky po celou dobu docházky na základní školu se snažíme o rozvíjení základních pohybových dovedností, sociálních vztahů a rolí v pohybových činnostech a to tak, aby je žáci mohli využít i v běžném životě.
výstupy Uplatňuje hlavní zásady hygieny a bezpečnosti při pohybových činnostech ve známých prostorech školy
obsah učiva Bezpečnost TV , organizace hodiny , pořadová cvičení
1-3.ročník metody, poznámky, Bezpečnost v šatnách umývárnách Příprava a ukládání nářadí První pomoc v hodinách TV - hlavní zásady Bezpečné oblečení - řetízky, prstýnky, náušnice
Základní tělocvičné povely Průpravná kondiční, koordinační, kompenzační, relaxační, vyrovnávací a tvořivá cvičení Průpravné práce s míčem, míčové hry, soutěže, štafety Reaguje na základní pokyny a povely Základní atletické disciplíny, jejich nácvik a k osvojované činnosti a její organizaci průprava - krátký běh, skok do dálky, hod míčkem
Důraz na správný nácvik kotoulu – bezpečnost, ochrana páteře, poskytnutí první pomoci
Dechová a relaxační cvičení Základní gymnastická průprava, kotoul vpřed a vzad Základní prvky akrobacie a cvičení na nářadí žíněnky, lavičky, kladinka, žebřiny Spolupracuje při jednoduchých týmových pohybových činnostech a soutěžích
Přihrávka , střelba , cvičení ve skupinách, kolektivní míčové hry
Dodržování pravidel fair-play, umět prohrávat, důraz na spolupráci ve skupině
Drobné pohybové hry / rychlostní, silové, obratnostní / Štafetové hry s různými pohybovými prvky, průprava na gymnastická a atletická cvičení Zvládá v souladu s individuálními předpoklady jednoduché pohybové činnosti jednotlivce nebo činnosti prováděné ve skupině
226
Cvičení s jednoduchým tělocvičným nářadím, míče, Upevňování volních vlastností a vytrvalost obruče švihadla
průřezová témata OSV : Seberegulace a sebeorganizace vlastních aktivit a projevů Psychohygiena a kreativita v jednotlivých cvičebních činnostech Řešení problémů a rozhodovací dovednosti a schopnost koordinace a kooperace při skupinových hrách a soutěžích Hodnoty, postoje, praktická etika, dodržování pravidel fair-play a utužování volních vlastností při kondičních cvičeních VDO : Principy demokracie jako formy vlády a způsobu rozhodování – přenesení demokratických principů do organizace jednotlivých vyučovacích hodin EV : Vztah člověka k prostředí – důležitost zdravého životního prostředí pro zdraví člověka ( zvýšená potřeba kyslíku při pohybových aktivitách) Důležitost vzájemné harmonie člověka a prostředí MV : Sledování jednotlivých informačních zdrojů ( televize, rozhlas, internet, film ) Všeobecná informovanost o sportovních akcích a soutěžích v národním ale i mezinárodním měřítku, znát nejvýznamnější sportovní osobnosti minulosti i dneška ( Olympijské hry, mistrovství světa, zakladatelé a průkopníci, špičky sportovního světa
1.období
Základní gymnastické prvky – kotouly, šplh o tyči, výskok do vzporu dřepmo na švédskou bednu, hrazda-ručkování Sportovní hry s míčem a jinými pomůckami i bez nich Úpoly – přetahy a přetlaky Spojuje pravidelnou každodenní pohybovou činnost se zdravím a využívá nabízené příležitosti
Základy zimních sportů, hry na sněhu a ledu, bruslařská průprava Rytmické a kondiční gymnastické činnosti s hudbou Sportovní hry, základy, průprava – míčové přihrávky, střelba.
Využití místních podmínek ke hrám na sněhu a možnost bruslení na místním stadionu U laviček nutné připomenout techniku úchopu
Gymnastické cviky na nářadí – kladinka, hrazda, žebřiny, lavičky, švédská, bedna…
Usiluje o zlepšení jednotlivých pohybových prvků z gymnastiky i atletiky a míčových her
Gymnastické cvičení na hudbu, základní taneční prvky Průpravné činnosti s míčem, přihrávky jednoruč i obouruč, střelba na branku, driblování….
Důraz na správnou techniku při nácviku odrazu a hodu
Základní atletické disciplíny, běh, skok, hod
Při nácviku běhu dbát na správné postavení nohou, pravidelné dýchání a celkovou koordinaci pohybu
Základy jednotlivých míčových her, dodržování pravidel – vybíjená Reaguje na základní pokyny a povely Štafetové hry a soutěže jednotlivců i ve skupinách k osvojované činnosti a její organizaci a dokáže korigovat správné provedení jednotlivých cvičení Přeskoky přes švihadla a obruče, cviky s míčem
227
Dbát na správné provedení cviků a jejich korekci, aby nedošlo k nesprávnému provedení – účinnost cvičení Nácvik techniky přeskoku
Skupinové pohybové hry, respektování pravidel, spolupráce hráčů Protahovací a uvolňovací cvičení, snaha o korekci cviků, tak, aby byly účinné Spolupracuje při jednoduchých týmových pohybových činnostech a soutěžích
Míčové hry Ostatní pohybové hry
Využití hudby jako motivačního prvku při relaxačních cvičeních
Soutěže jednotlivců a skupin, vzájemná spolupráce a koordinace
Spojuje pravidelnou každodenní pohybovou činnost se zdravím a využívá nabízené příležitosti
Kondiční a vytrvalostní cvičení, dechová a relaxační cvičení Pohybové hry v přírodě a na hřišti Seznámení s méně tradičními hrami - pálkovaná, lacross, floorball, squash Cvičení s hudbou, hudebně pohybové hry
Plavání – základní plavecká výuka, rozšiřující plavecký výcvik
228
Opakování a prohloubení naučených pohybových aktivit Prvky sebezáchrany a dopomoci tonoucímu
Využití místních podmínek – venkovní hřiště, zahrada, les
229
výstupy Uplatňuje pravidla hygieny a bezpečného chování v běžném sportovním prostředí; adekvátně reaguje v situaci úrazu spolužáka
obsah učiva Bezpečnost TV, organizace hodiny, pořadová cvičení, základní tělocvičné povely Příprava a ukládání nářadí
4-5.ročník metody, poznámky,
průřezová témata
Bezpečnost v šatnách umývárnách Bezpečnost při pohybových činnostechorganizace a bezpečnost cvičebního prostoru, bezpečná příprava a ukládání nářadí, náčiní a pomůcek Bezpečné oblečení - řetízky, prstýnky, náušnice Pravidla přesunů na jednotlivá místa cvičení
OSV : Seberegulace a sebeorganizace vlastních aktivit a projevů Psychohygiena a kreativita v jednotlivých cvičebních činnostech Řešení problémů a rozhodovací dovednosti a schopnost koordinace a kooperace při skupinových hrách a soutěžích Hodnoty, postoje, praktická etika, dodržování pravidel fair-play a utužování volních vlastností při kondičních cvičeních VDO : Principy demokracie jako formy vlády a způsobu rozhodování – přenesení demokratických principů do organizace jednotlivých vyučovacích hodin EV : Vztah člověka k prostředí – důležitost zdravého životního prostředí pro zdraví člověka ( zvýšená potřeba kyslíku při pohybových aktivitách) Důležitost vzájemné harmonie člověka a prostředí MV : Sledování jednotlivých informačních zdrojů ( televize, rozhlas, internet, film ) Všeobecná informovanost o sportovních akcích a soutěžích v národním ale i mezinárodním měřítku, znát nejvýznamnější sportovní osobnosti minulosti i dneška ( Olympijské hry, mistrovství světa, zakladatelé a průkopníci, špičky sportovního světa
2.období
Nácvik první pomoci, základní zásady, praktické První pomoc v hodinách TV - hlavní činnosti související s uložením a přesunem zásady raněného – resuscitace, přivolání pomoci, nahlášení události – praktický nácvik
Orientuje se v informačních zdrojích o pohybových aktivitách a sportovních akcích ve škole i v místě bydliště; samostatně získá potřebné informace Změří základní pohybové výkony a porovná je s předchozími výsledky
Jedná v duchu fair play: dodržuje pravidla her a soutěží, pozná a označí zjevné přestupky proti pravidlům a adekvátně na ně reaguje; respektuje
230
Základní atletické disciplíny, jejich nácvik a průprava - krátký běh, vytrvalostní běh, skok do dálky, sledování dění v atletice na národní a mezinárodní úrovni
Při nácviku běhu dbát na správné postavení nohou, pravidelné dýchání a celkovou koordinaci pohybu Důraz na správnou techniku při nácviku odrazu a hodu
Základní atletické disciplíny, běh na různé trati, hod, skok daleký (měření výkonů u jednotlivých atletických disciplín)
Upevňování volních vlastností a vytrvalost
Průpravné činnosti s míčem, přihrávky jednoruč i obouruč, střelba na koš, na branku, driblování, cvičení ve skupinách
Dodržování pravidel fair-play, umět prohrávat, důraz na spolupráci ve skupině
při pohybových činnostech opačné pohlaví
kolektivní míčové hry, základní míčové hry – Procvičování rychlosti, postřehu a vybíjená, fotbal, přehazovaná, házená, košíková, T- přesnosti ball, floorball Míčové hry, dodržování pravidel – vybíjená, přehazovaná, házená, košíková, fotbal
Zorganizuje nenáročné pohybové činnosti a soutěže na úrovni třídy
Cvičení s jednoduchým tělocvičným nářadím, míče, obruče švihadla Štafetové hry s různými pohybovými prvky, opičí dráha, zařazení různorodých pohybových aktivit Sportovní hry s míčem a jinými pomůckami i bez nich (žáci navrhují nové hry, zorganizují a vysvětlí pravidla) Úpoly – přetahy a přetlaky Zařazení různých úpolových her
Užívá při pohybové činnosti základní osvojované tělocvičné názvosloví; cvičí podle jednoduchého nákresu, popisu cvičení.
Základní gymnastické prvky – kotouly, šplh o tyči, přeskok přes švédskou bednu, hrazda – kmitání, svis vznesmo, přetočení vpřed a vzad, závěs v podkolení, seskok Základní gymnastická cvičení, kotoul vpřed a vzad s výskokem, stojka, hvězda,
Využití místních podmínek a nářadí
Přeskok přes kozu, švédskou bednu Základní prvky akrobacie a cvičení na nářadí - žíněnky, lavičky, kladina, žebřiny, hrazda Spojuje pravidelnou každodenní pohybovou činnost se zdravím a využívá nabízené příležitosti
bruslařská průprava – podle místních podmínek Rytmické a kondiční gymnastické činnosti s hudbou Dechová a relaxační cvičení Žáci cvičí průpravná cvičení podle nákresů, někteří dokáží připravit, zakreslit a zorganizovat průpravné cvičení v určitém sledu
231
Využití místních podmínek ke hrám na sněhu a možnost bruslení na místním stadionu
Gymnastické cvičení na hudbu, základní taneční prvky Zařazuje do pohybového režimu korektivní cvičení, především v souvislosti s jednostrannou zátěží nebo vlastním svalovým oslabením
Drobné pohybové hry /rychlostní, silové, obratnostní / Dechová a relaxační cvičení Protahovací a uvolňovací cvičení, snaha o korekci cviků tak, aby byly maximálně účinné a prospěšné zdraví Cvičení s hudbou, hudebně pohybové hry
Zvládá v souladu s individuálními předpoklady osvojované pohybové dovednosti; vytváří varianty osvojených pohybových her
Štafetové hry a soutěže jednotlivců i ve skupinách, Dbát na správné provedení cviků a jejich záměny pravidel podle návrhů žáků, jejich realizace korekci, aby nedošlo k nesprávnému provedení – účinnost cvičení Přeskoky přes švihadla a obruče, cviky s míčem ( školka s míčem a švihadlem – vymýšlení nových prvků ) Skupinové pohybové hry, respektování pravidel, spolupráce hráčů, zařazení nových a méně známých her
Jednoduše zhodnotí kvalitu pohybové činnosti spolužáka a reaguje na pokyny k vlastnímu provedení pohybové činnosti Podílí se na realizaci pravidelného pohybového režimu; uplatňuje kondičně zaměřené činnosti, využívá ke cvičení netradičních forem, prostředí a možností
232
Soutěže jednotlivců a skupin, vzájemná spolupráce a koordinace Kondiční cvičení, dechová a relaxační cvičení
Využití hudby jako motivačního prvku při relaxačních cvičeních
Pohybové hry v přírodě a na hřišti Průpravná kondiční, koordinační, kompenzační, relaxační, vyrovnávací a tvořivá cvičení
Využití místních podmínek – venkovní hřiště, zahrada, les
Turistika a pohyb v přírodě - přesun do terénu a chování v dopravních prostředcích při přesunu, pohyb v terénu,orientace podle mapy, kompas a buzola, určení světových stran ochrana přírody Plavání – (základní plavecká výuka .. prvky sebezáchrany a dopomoci tonoucímu
233
2. stupeň 6.ročník výstupy
obsah učiva
těla v různých polohách a
činnosti ovlivňující zdraví
pracovních činnostech
HV, OV, F, Aj, M, Př
hygiena a bezpečnost při pohybových
účast na soutěžích
užívá osvojené názvosloví na úrovni
činnostech – v nestandardním prostředí,
Pomůcky: tělocvičné nářadí a náčiní, CD přehrávač, video Výchovné a vzdělávací strategie: prostředí a klimatických podmínkách, a) metody – výklad, instruktáž improvizované ošetření poraněného a odsun b) formy – hromadné vyučování, skupinová výuka, individuální výuka, referáty, soutěže raněného
dohodne se na spolupráci a taktice pomoci učitele)
aktivně vstupuje do organizace
rozvoj - sebeorganizace (organizace vlastního času)
svého pohybového režimu
- psychohygiena
v hodinách TV usiluje o zlepšení
(relaxace, uvolnění)
své tělesné zdatnosti
OSV – osobnostní
první pomoc při TV a sportu v různém
vedoucí k úspěchu družstva (za
průřezová témata
uplatňuje správné způsoby držení
cvičence
metody, poznámky, pomůcky
odmítá drogy a jiné škodliviny jako
- komunikace
neslučitelné se zdravím a sportem
předvídá možné nebezpečí úrazu
uplatňuje pravidla bezpečného
- kooperace
chápe význam přípravy organismu před cvičením
234
připravuje a uklízí nářadí a náčiní
v tělocvičně předchází možným
OSV – morální rozvoj
chování ve sportovním prostředí
OSV – sociální rozvoj
- hodnoty, postoje, etika, pravidla čestného jednání
bezpečnost v TV a sportu
úrazům vhodným oblečením a obuví
plní zodpovědně pokyny učitele
chápe, že různá cvičení mají různé
účinky
průpravná, koordinační, kompenzační a kondiční cvičení
ví o svých pohybových přednostech a nedostatcích a s pomocí učitele je ovlivňuje
dovede prožívat cvičení a soustředit se na správné a přesné provedení pohybu
předvede roznožku a skrčku přes kozu našíř předvede různé druhy chůze a rovnovážné polohy na kladině (D) dovede kotoul vpřed a vzad (i ve vazbách), dovede stoj na rukou – kotoul vpřed, základní obraty a rovnovážné postoje
předvede na hrazdě svis vznesmo, svis střemhlav s dopomocí a výmyk odrazem jednonož s dopomocí
předvede základní skoky na trampolínce
předvede na kruhách komíhání s obraty
ve spolupráci s učitelem zvládá záchranu a dopomoc při osvojovaných cvicích
235
gymnastika – akrobacie, hrazda, přeskok, kladina (D), kruhy
zvládá základní estetické držení těla, ví, že cvičení s hudbou má své zdravotní a relaxační účinky
zná základní druhy cvičení a pohybu s hudbou a zvládá základní aerobní cvičení s hudbou (D)
předvede šplh na tyči (laně)
používá krátké a dlouhé švihadlo, plný míč a vysvětlí pojem kruhový trénink
kondiční a rytmické cvičení s hudbou
dodržuje zásady bezpečnosti při úpolových cvičeních, chová se v duchu fair play
zvládá základní přetahy, přetlaky, úpolové hry
změří a zapíše výkony v osvojovaných disciplínách
upraví doskočiště, připraví start běhu a vydá povely pro start, používá aktivně základní osvojované pojmy
uběhne 60m, zvládne vytrvalostní běh, předvede základní techniku hodu míčkem, granátem, skoku vysokého, dalekého – nácvik,
236
úpoly
nízkého startu, běhu a štafetového běhu, používá základní průpravná
úpoly
cvičení pro osvojování základních atletických činností (běžecká abeceda, atd.)
uplatňuje základní a zjednodušená pravidla sportovních her
pochopí základní role ve hře, rozpozná základní pojmy označující používané náčiní, části hřiště, zvolí taktiku hry a dodržuje ji (za pomoci spoluhráčů a učitele)
ve fotbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (výběr místa, vhazování míče, střelba z místa, střelba po vedení míče, uvolňování hráče, zpracování míče, přihrávka, odebírání míče)
v basketbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (uvolňování hráče s míčem a bez míče, přihrávka jednoruč a obouruč, střelba z místa, driblink, při hře používá osobní obranu
ve florbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (přihrávka, střelba, vedení míčku hokejkou) a utkání 4+1
v házené zvládá základní herní činnosti jednotlivce, uvolnění bez míče s míčem, přihrávka vrchní jednoruč – z
237
atletika – běh, skok daleký, skok vysoký, hod míčkem (granátem)
místa, za pohybu, střelba – ze země a základy zónové obrany
ve volejbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce, odbití obouruč vrchem, odbití obouruč spodem, spodní podání
ve vybíjené zvládá správnou techniku házení a chytání míče, zná pravidla a aplikuje je ve hře
v T-balle zvládá základy , odpalu, chytání a házení míče
v přehazované (D) chápe význam přehazované pro pozdější výuku volejbalu, zvládá pravidla, chytání míče a házení míče přes síť, hraje přehazovanou
zná pravidla frisbee, seznámí se se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
zná pravidla ringa, ovládá správnou techniku házení a chytání a aplikuje to ve hře
238
doplňkové sporty – T-ball , přehazovaná, frisbee, ringo
239
7.ročník výstupy
obsah učiva
těla v různých polohách a
činnosti ovlivňující zdraví
pracovních činnostech
hygiena a bezpečnost při pohybových
užívá osvojené názvosloví na
HV, OV, F, Aj, M, Př účast na soutěžích
činnostech – v nestandardním prostředí,
Pomůcky: tělocvičné nářadí a náčiní, CD přehrávač, video Výchovné a vzdělávací strategie: prostředí a klimatických podmínkách, a) metody – výklad, instruktáž improvizované ošetření poraněného a odsun b) formy – hromadné vyučování, skupinová výuka, individuální výuka, referáty, soutěže raněného
OSV – osobnostní
první pomoc při TV a sportu v různém
dohodne se na spolupráci a taktice vedoucí k úspěchu družstva (za pomoci učitele)
průřezová témata
uplatňuje správné způsoby držení
úrovni cvičence
metody, poznámky, pomůcky
aktivně vstupuje do organizace
rozvoj - sebeorganizace (organizace vlastního času)
svého pohybového režimu
v hodinách TV usiluje o zlepšení své tělesné zdatnosti
odmítá drogy a jiné škodliviny
- psychohygiena
činnosti ovlivňující úroveň pohybových dovedností
OSV – sociální rozvoj
turistika a pobyt v přírodě (přesun do
- komunikace
sportem
terénu a uplatňování pravidel bezpečnosti
- kooperace
předvídá možné nebezpečí úrazu
silničního provozu v roli chodce a cyklisty,
uplatňuje pravidla hygieny
táboření, ochrana přírody
jako neslučitelné se zdravím a
bezpečného chování ve sportovním
zvládá v souladu s individuálními předpoklady provedení osvojených pohybových dovedností
uplatňuje osvojené pohybové dovednosti ve hře, soutěži a
OSV – morální rozvoj - hodnoty, postoje, etika, pravidla čestného
prostředí
240
(relaxace, uvolnění)
jednání
bezpečnost v TV a sportu
rekreačních činnostech, posoudí pohybový projev žáka
vysvětlí význam přípravy organismu před cvičením
připravuje a uklízí nářadí a náčiní
v tělocvičně předchází možným úrazům vhodným oblečením a obuví
plní zodpovědně pokyny učitele
dokáže vysvětlit účinky nejčastěji
používaných cvičení
průpravná, koordinační, kompenzační a kondiční cvičení
rozpozná své pohybové přednosti a nedostatky a s pomocí učitele je ovlivňuje
dovede prožívat cvičení a soustředit se na správné a přesné provedení pohybu, vytváří vlastní pohybové představy
dovede kotoul vpřed a vzad (i ve vazbách), dovede stoj na rukou 2s – kotoul vpřed,
základní obraty a rovnovážné postoje
dovede z osvojených cviků připravit krátké sestavy a zacvičit je
předvede roznožku a skrčku přes kozu našíř – s oddáleným můstkem, skrčka přes bednu na šíř
241
gymnastika – akrobacie, hrazda, přeskok, kladina (D), kruhy
(CH)
předvede různé druhy chůze a rovnovážné polohy na kladině (D)
předvede na hrazdě svis vznesmo, svis střemhlav s dopomocí a výmyk odrazem jednonož s dopomocí, přešvihy ve vzporu na hrazdě
předvede základní skoky na trampolínce
ve spolupráci s učitelem zvládá záchranu a dopomoc při osvojovaných cvicích
předvede na kruhách komíhání s obraty
zvládá základní estetické držení těla, vysvětlí zdravotní a relaxační účinky cvičení s hudbou, rozpozná neestetický a estetický pohyb
zná základní druhy cvičení a pohybu s hudbou a zvládá základní aerobní cvičení s hudbou (D)
předvede šplh na tyči (laně)
používá krátké a dlouhé švihadlo, plný míč a vysvětlí pojem kruhový trénink, význam kondičního cvičení pro rozvoj síly, rychlosti, vytrvalosti a obratnosti
242
kondiční a rytmické cvičení s hudbou
dodržuje zásady bezpečnosti při úpolových cvičeních, chová se v duchu fair play
zvládá základní přetahy, přetlaky, úpolové hry
předvede jednoduché cviky na zpevňování a uvolňování těla a jeho částí
uvědomuje si následky zneužití bojových umění a chová se v duchu fair play
změří a zapíše výkony v osvojovaných disciplínách
upraví doskočiště, připraví start běhu a vydá povely pro start, používá aktivně základní osvojované pojmy
uběhne 60m, zvládne vytrvalostní běh ve zlepšeném výkonu, předvede základní techniku hodu míčkem, granátem, skoku vysokého, dalekého – nácvik, nízkého startu, běhu a štafetového běhu, používá základní průpravná cvičení pro osvojování základních atletických činností (běžecká abeceda, atd.)
uplatňuje základní a zjednodušená pravidla sportovních her
243
úpoly
pochopí základní role ve hře, rozpozná základní pojmy označující používané náčiní, části hřiště, zvolí taktiku hry a dodržuje ji (za pomoci spoluhráčů a učitele)
ve fotbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (výběr místa, vhazování míče, střelba z místa, střelba po vedení míče, uvolňování hráče,
zpracování
míče, přihrávka, odebírání míče), předvede základní činnosti brankáře (chytání, vyrážení, výkop)
v basketbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (uvolňování hráče s míčem a bez míče, přihrávka jednoruč a obouruč, střelba dvojtaktem, z místa, driblink, při hře používá osobní obranu a základní herní kombinace, protiútoky 2:0, 2:1, 3:0, 3:1, 3:2, hraje 5x5
ve florbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (přihrávka, střelba, vedení míčku hokejkou) a utkání 4+1
244
atletika – běh, skok daleký, skok vysoký, hod míčkem (granátem)
v házené zvládá základní herní činnosti jednotlivce, uvolnění bez míče s míčem, přihrávka vrchní jednoruč – z místa, za pohybu, střelba – ze země a z náskoku, trojtakt a základy zónové obrany
ve volejbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce, odbití obouruč vrchem, odbití obouruč spodem, spodní podání
v T -balle zvládá základy odpalu, chytání míče, pravidla
v přehazované (D) chápe význam přehazované pro pozdější výuku volejbalu, zvládá pravidla, chytání míče a házení míče přes síť, hraje přehazovanou
zná pravidla frisbee, seznámí se se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
zná pravidla ringa, ovládá správnou techniku házení a chytání a aplikuje to ve hře
uvědomuje si význam pohybu v zimní krajině pro zdraví, zná základní zásady pohybu v zimní krajině, zvládá základní dovednosti na běžeckých a sjezdových lyžích, které mu umožní bezpečný pohyb
245
sportovní hry – fotbal, basketbal, házená, florbal, volejbal, vybíjená
v nenáročném terénu, zná zásady chování na společných zařízeních – vleky, sjezdovky, běžecké tratě – a řídí se jimi, zvládá mazání lyží, chrání krajinu při zimních sportech.
doplňkové sporty – T-ball , přehazovaná, frisbee, ringo Lyžování, snowboarding
246
247
8.ročník výstupy
obsah učiva
průřezová témata
uplatňuje správné způsoby držení těla v různých polohách a
činnosti ovlivňující zdraví
pracovních činnostech
hygiena a bezpečnost při pohybových
užívá osvojené názvosloví na
činnostech – v nestandardním prostředí,
úrovni cvičence, cvičitele,
první pomoc při TV a sportu v různém
HV, OV, F, Aj, M, Př účast na soutěžích
Pomůcky: tělocvičné nářadí a náčiní, CD přehrávač, video Výchovné a vzdělávací strategie: prostředí a klimatických podmínkách, a) metody – výklad, instruktáž improvizované ošetření poraněného a odsun b) formy – hromadné vyučování, skupinová výuka, individuální výuka, referáty, soutěže raněného
diváka, čtenáře novin, časopisů, internetu
metody, poznámky, pomůcky
dohodne se na spolupráci a
OSV – osobnostní rozvoj - sebeorganizace (organizace vlastního
taktice vedoucí k úspěchu družstva (za pomoci učitele)
aktivně vstupuje do organizace svého pohybového režimu
času)
v hodinách TV usiluje o zlepšení své tělesné zdatnosti pravidelnou pohybovou aktivitou
činnosti ovlivňující úroveň pohybových
- psychohygiena
dovedností
(relaxace, uvolnění)
turistika a pobyt v přírodě (přesun do
- komunikace
silničního provozu v roli chodce a cyklisty,
- kooperace
předvídá možné nebezpečí úrazu
uplatňuje pravidla hygieny bezpečného chování ve sportovním prostředí
248
zvládá v souladu s
OSV – morální rozvoj - hodnoty, postoje,
jako neslučitelné se zdravím a sportem
OSV – sociální rozvoj
terénu a uplatňování pravidel bezpečnosti táboření, ochrana přírody
odmítá drogy a jiné škodliviny
etika, pravidla čestného
bezpečnost v TV a sportu
jednání
individuálními předpoklady provedení osvojených pohybových dovedností, posoudí provedení a odstraní nedostatky
uplatňuje osvojené pohybové dovednosti ve hře, soutěži a rekreačních činnostech, posoudí pohybový projev žáka
vysvětlí význam přípravy organismu před cvičením
připravuje a uklízí nářadí a náčiní, používá ho určeným způsobem
v tělocvičně předchází možným úrazům vhodným oblečením a obuví
plní zodpovědně pokyny učitele
dokáže vysvětlit účinky nejčastěji používaných cvičení
rozpozná své pohybové přednosti a nedostatky a s pomocí učitele je ovlivňuje
dovede prožívat cvičení a soustředit se na správné a přesné provedení pohybu, vytváří vlastní pohybové představy
249
průpravná, koordinační, kompenzační a kondiční cvičení
dovede kotoul vpřed a vzad (i ve vazbách), dovede stoj na rukou 2s – kotoul vpřed, kotoul letmo, přemet stranou, stoj na hlavě
základní obraty a rovnovážné postoje
předvede roznožku a skrčku přes kozu našíř – s oddáleným můstkem, skrčka přes bednu na šíř (CH), roznožka přes bednu nadél (CH)
předvede různé druhy chůze a rovnovážné polohy na kladině (D)
předvede na hrazdě svis vznesmo, svis střemhlav s dopomocí a výmyk odrazem jednonož s dopomocí, přešvihy ve vzporu na hrazdě, podmet
předvede základní skoky a obraty na trampolíně
ve spolupráci s učitelem zvládá záchranu a dopomoc při osvojovaných cvicích
250
předvede na kruhách komíhání s
gymnastika – akrobacie, hrazda, přeskok, kladina (D), kruhy
obraty, svis vznesmo – střemhlav
zvládá základní estetické držení těla, vysvětlí zdravotní a relaxační účinky cvičení s hudbou, rozpozná neestetický a estetický pohyb
zná základní druhy cvičení a pohybu s hudbou a zvládá základní aerobní cvičení s hudbou (D)
předvede šplh na tyči (laně)
používá krátké a dlouhé švihadlo, plný míč a vysvětlí pojem kruhový trénink, chápe význam kondičního cvičení pro rozvoj síly, rychlosti, vytrvalosti a obratnosti
dodržuje zásady bezpečnosti při úpolových cvičeních, chová se v duchu fair play
zvládá základní přetahy, přetlaky, úpolové hry
předvede jednoduché cviky na zpevňování a uvolňování těla a jeho částí
251
kondiční a rytmické cvičení s hudbou
uvědomuje si následky zneužití
úpoly
atletika – běh, skok daleký, skok vysoký,
bojových umění a chová se v duchu fair play
změří a zapíše výkony v osvojovaných disciplínách
upraví doskočiště, připraví start běhu a vydá
povely pro start, používá aktivně základní osvojované pojmy
vysvětlí význam atletiky jako vhodné průpravy pro ostatní sporty
vysvětlí význam vytrvalostního běhu pro rozvoj zdatnosti
zlepší si své osobní rekordy
uběhne 60m, zvládne vytrvalostní běh ve zlepšeném výkonu, předvede základní techniku vrhu koulí, skoku vysokého, dalekého – nácvik, nízkého startu, běhu a štafetového běhu, používá základní průpravná cvičení pro osvojování základních atletických činností (běžecká abeceda, atd.)
252
vrh koulí
uplatňuje základní pravidla sportovních her, pochopí základní role ve hře, rozpozná základní pojmy označující používané náčiní, části hřiště, zvolí taktiku hry a dodržuje ji (za
pomoci spoluhráčů a učitele)
ve fotbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (výběr místa, vhazování míče, střelba z místa, střelba po vedení míče, uvolňování hráče, zpracování míče přihrávka, odebírání míče, zná základy herních systémů (postupný, rychlý protiútok)
v basketbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (uvolňování hráče s míčem a bez míče, přihrávka jednoruč a obouruč, střelba dvojtaktem, z místa, driblink, při hře používá osobní i zónovou obranu a základní herní kombinace, protiútoky 2:0, 2:1, 3:0, 3:1, 3:2, hraje 5x5, doskoky
253
ve florbale zvládá základní herní
sportovní hry – fotbal, basketbal, házená, florbal, volejbal
činnosti jednotlivce (přihrávka, střelba, vedení míčku hokejkou) standardní situace a utkání 4+1
v házené zvládá základní herní činnosti jednotlivce, uvolnění bez míče s míčem, přihrávka vrchní jednoruč – z místa, za pohybu, střelba – ze země a z náskoku, trojtakt a zónovou obranu i osobní obranu, rychlý i postupný protiútok
ve volejbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce – odbití obouruč vrchem, odbití obouruč spodem, vrchní a spodní podání, přihrávku, nahrávku, základní postavení a hru 6x6 s mezidopadem i bez něj
v T-balle zvládá základy odpalu, chytání míče, pravidla
zná pravidla frisbee, seznámí se se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
zná pravidla ringa, seznámí se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
254
uvědomuje si význam pohybu v zimní krajině pro zdraví, zná základní zásady pohybu v zimní krajině, zvládá základní dovednosti na běžeckých a sjezdových lyžích, které mu umožní bezpečný pohyb v nenáročném terénu, zná zásady chování na společných zařízeních – vleky, sjezdovky, běžecké tratě – a řídí se jimi, zvládá mazání lyží, chrání krajinu při zimních sportech.
255
Lyžování, snowboarding
9.ročník výstupy
obsah učiva
metody, poznámky, pomůcky
uplatňuje správné způsoby držení těla v různých polohách
činnosti ovlivňující zdraví
a pracovních činnostech
hygiena a bezpečnost při pohybových
užívá osvojené názvosloví na
činnostech – v nestandardním prostředí,
úrovni cvičence, cvičitele,
první pomoc při TV a sportu v různém
diváka, čtenáře novin, časopisů,
prostředí a klimatických podmínkách,
internetu
improvizované ošetření poraněného a odsun
dohodne se na spolupráci a
raněného
průřezová témata
HV, OV, F, Aj, M, Př účast na soutěžích
Pomůcky: tělocvičné nářadí a náčiní, CD přehrávač, video Výchovné a vzdělávací strategie: a) metody – výklad, instruktáž b) formy – hromadné vyučování, skupinová výuka, individuální výuka, referáty, soutěže
OSV – osobnostní rozvoj - sebeorganizace (organizace vlastního
taktice vedoucí k úspěchu družstva (za pomoci učitele)
aktivně vstupuje do organizace svého pohybového režimu
času)
činnosti ovlivňující úroveň pohybových
- psychohygiena
dovedností
(relaxace, uvolnění)
turistika a pobyt v přírodě (přesun do
- komunikace
zlepšení své tělesné zdatnosti
silničního provozu v roli chodce a cyklisty,
- kooperace
pravidelnou pohybovou
táboření, ochrana přírody
odmítá drogy a jiné škodliviny jako neslučitelné se zdravím a sportem
předvídá možné nebezpečí úrazu
uplatňuje pravidla hygieny bezpečného chování ve
256
OSV – sociální rozvoj
terénu a uplatňování pravidel bezpečnosti
aktivitou
v hodinách TV usiluje o
OSV – morální rozvoj - hodnoty,
bezpečnost v TV a sportu
postoje,etika, pravidla čestného jednání
sportovním prostředí
zvládá v souladu s individuálními předpoklady provedení osvojených pohybových dovedností, posoudí provedení a odstraní nedostatky
aplikuje osvojené pohybové dovednosti ve hře, soutěži a rekreačních činnostech, posoudí pohybový projev žáka
chápe a zdůvodní význam přípravy organismu před cvičením
rozliší vhodné a nevhodné pohybové činnosti
připravuje a uklízí nářadí a náčiní, používá ho určeným způsobem
v tělocvičně předchází možným úrazům vhodným oblečením a obuví
plní zodpovědně pokyny učitele
257
dokáže vysvětlit účinky nejčastěji používaných cvičení
rozpozná své pohybové
průpravná, koordinační, kompenzační a kondiční cvičení
přednosti a nedostatky a s pomocí učitele je ovlivňuje
dovede prožívat cvičení a soustředit se na správné a přesné provedení pohybu, vytváří vlastní pohybové představy
v sestavě předvede kotoul vpřed a vzad, stoj na rukou, kotoul letmo, přemet stranou, stoj na hlavě, obraty a rovnovážné postoje
předvede roznožku a skrčku přes kozu našíř – s oddáleným můstkem, skrčka přes bednu na šíř (CH), roznožka přes bednu nadél (CH)
předvede různé druhy chůze a rovnovážné polohy na kladině (D)
předvede na hrazdě svis vznesmo, svis střemhlav a
258
gymnastika – akrobacie, hrazda, přeskok, kladina (D), kruhy
výmyk odrazem jednonož, přešvihy ve vzporu jízdmo, podmet
předvede na trampolíně skok prostý s obratem, se skrčením a roznožením přes překážku
ve spolupráci s učitelem zvládá záchranu a dopomoc při osvojovaných cvicích
předvede na kruhách komíhání s obraty, svis vznesmo – střemhlav
zvládá základní estetické držení těla, vysvětlí zdravotní a relaxační účinky cvičení s hudbou, zná základní druhy cvičení a pohybu s hudbou a zvládá základní aerobní cvičení s hudbou, sestaví a předvede krátkou aerobní sestavu (D)
předvede šplh na tyči (laně)
používá krátké a dlouhé švihadlo, plný míč a vysvětlí pojem kruhový trénink, chápe význam kondičního cvičení pro rozvoj síly, rychlosti,
259
kondiční a rytmické cvičení s hudbou
vytrvalosti a obratnosti, zná základní zásady posilování, sestaví kruhový trénink (6-8 stanovišť)
dodržuje zásady bezpečnosti při úpolových cvičeních, chová se v duchu fair play
zvládá základní přetahy, přetlaky, úpolové hry
předvede jednoduché cviky na zpevňování a uvolňování těla a jeho částí
uvědomuje si následky zneužití bojových umění a chová se v duchu fair play
změří a zapíše výkony v osvojovaných disciplínách
upraví doskočiště, připraví start běhu a vydá
povely pro start, používá aktivně základní osvojované pojmy
vysvětlí význam atletiky jako vhodné průpravy pro ostatní
260
úpoly
sporty
vysvětlí význam vytrvalostního běhu pro rozvoj zdatnosti
zlepší si své osobní rekordy
uběhne 60m, zvládne vytrvalostní běh, předvede základní techniku vrhu koulí, skoku vysokého, dalekého – nácvik, zlepšuje osobní rekordy, předvede techniku nízkého startu, běhu a štafetového běhu, používá základní průpravná cvičení pro osvojování základních atletických činností (běžecká abeceda, atd.)
uplatňuje základní pravidla sportovních her
pochopí základní role ve hře, rozpozná základní pojmy označující používané náčiní, části hřiště, zvolí taktiku hry a dodržuje ji (za pomoci spoluhráčů a učitele)
ve fotbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (výběr
261
atletika – běh, skok daleký, skok vysoký, vrh koulí
místa, vhazování míče, střelba z místa, střelba po vedení míče,
uvolňování hráče, zpracování míče, přihrávka, odebírání míče, zná základy herních systémů (postupný, rychlý protiútok)
v basketbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (uvolňování hráče s míčem a bez míče, přihrávka jednoruč a obouruč, střelba dvojtaktem, z místa, driblink, při hře používá osobní i zónovou obranu a základní herní kombinace, protiútoky 2:0, 2:1, 3:0, 3:1, 3:2, hraje 5x5, doskoky
ve florbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce (přihrávka, střelba, vedení míčku hokejkou) standartní situace a utkání 4+1
v házené zvládá základní herní činnosti jednotlivce, uvolnění bez míče s míčem, přihrávka vrchní jednoruč – z místa, za
262
sportovní hry – fotbal, basketbal, házená, florbal, volejbal
pohybu, střelba – ze země a z náskoku, trojtakt a zónovou obranu i osobní obranu, rychlý i postupný protiútok
ve volejbale zvládá základní herní činnosti jednotlivce – odbití obouruč vrchem, odbití obouruč spodem, vrchní a spodní podání, přihrávku, nahrávku, blok, smeč, základní postavení a hru 6x6
v T-balle zvládá základy odpalu, chytání míče, přihraje a chytí míč, zašlápne metu, vysvětlí pravidla a uplatňuje pravidla nuceného postupu, průběžných met, kradení met
zná pravidla frisbee, seznámí se se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
zná pravidla ringa, seznámí se se správnou technikou házení a chytání a aplikuje to ve hře
uvědomuje si význam pohybu v zimní krajině pro zdraví, zná základní zásady pohybu v zimní
263
doplňkové sporty –T-ball, frisbee, ringo
krajině, zvládá základní dovednosti na běžeckých a sjezdových lyžích, které mu umožní bezpečný pohyb v nenáročném terénu, zná zásady chování na společných zařízeních – Lyžování, snowboarding vleky, sjezdovky, běžecké tratě – a řídí se jimi, zvládá mazání lyží, chrání krajinu při zimních sportech.
264
265
5.11.2. Výchova ke zdraví Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vyučovací předmět Výchova ke zdraví je vyučován v 6.a 7. ročníku druhého stupně, a to s dotací jedné hodiny týdně v ročníku.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Těžištěm práce v hodinách Výchovy ke zdraví je především utváření postojů k otázkám zdraví v celé komplexnosti, propojení zdraví tělesného a duševního, nevyjímaje problematiku zdraví sociálního. Vycházíme z klasické definice zdraví podle WHO, tedy zdraví ne pouze coby nepřítomnost příznaků nemoci či poruchy, ale zdraví jako stav pohody tělesné, psychické a sociální, a to styl života, chování podporující zdraví, kvalita mezilidských vztahů, kvalita životního prostředí, bezpečí člověka atd. Práce v hodinách má co nejvíce využívat aktivity žáků. Naším cílem je vést žáky k samostatnosti v myšlení i v jednání, rozvíjet schopnost vytvářet si vlastní názor na základě využívání všech dostupných informačních zdrojů, dále schopnost tento názor vhodně a srozumitelně formulovat a s použitím odpovídajících prostředků vhodně prezentovat a obhajovat, případně korigovat na základě nových informací a uvádět výsledné myšlenky do praktického života. Konkrétně jde o to, aby žáci dokázali odolávat vlivům reklamy, vrstevníků nabízejících pochybné hodnoty a pochybná uspokojení, aby poznali sami sebe a pochopili hodnotu zdraví, způsob jeho ochrany před různými riziky, které ohrožují zdraví v běžných i mimořádných situacích. Aby si dokázali vytvářet vlastní žebříček hodnot, které nepovedou k poškození ani daného jedince ani společnosti. Chceme žákům poskytnout takovou výbavu dovedností, postojů a návyků, aby dokázali využít všech svých schopností ke spokojenosti své i svého okolí. Učivo je probíráno cyklicky, většina témat se opakuje v několika či všech ročnících vždy s ohledem na aktuální vývojový stupeň žáků. Tomu odpovídá i následné zpracování tematických okruhů. V hodinách kromě témat zařazených v osnovách podle potřeby reagujeme na aktuální podněty, problémy žáků, aktuální společenská témata. Žáci si osvojují zásady zdravého životního stylu a jsou vedeni k jejich uplatňování ve svém životě i k osvojování účelného chování při ohrožení v každodenních i rizikových situacích i při mimořádných událostech, prohlubují si poznatky o sobě i vztazích mezi lidmi, partnerských vztazích, manželství a rodině, škole a společenství vrstevníků. Vzdělávací oblast Člověk a jeho zdraví se prolíná do ostatních vzdělávacích oblastí, které jej obohacují nebo aplikují, a to i do života školy, např. žáci se aktivně zapojují do akcí školy i obce podporující snižování rizik a nehodovosti a podporující bezpečné chování v dopravě. 266
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
-
-
267
- K. k učení: Vedeme žáky k co největší samostatnosti při získávání poznatků, k jejich třídění. Žáci pracují s nejrůznějšími zdroji informací, získané poznatky zpracovávají a odpovídajícím způsobem reprodukují a předávají (např. referáty, projekty). Pracují s odbornými a populárně naučnými publikacemi, s internetem. K. k řešení problémů: V průběhu celého druhého stupně jsou žákům zadávána témata k samostatnému zpracování. Při výběru témat zohledňujeme aktuálnost a zájem jednotlivých dětí. Žáci pracují jednotlivě i ve skupinách. S využitím dramatizace, modelových situací se učí řešit problémy a konflikty každodenního života. Mají možnost hledat pomocí těchto forem práce adekvátní řešení svých skutečných problémů (v rodině, kolektivu vrstevníků apod.). K. komunikativní: Žáci se učí sdělovat své myšlenky, zážitky, názory správně a srozumitelně. Hodiny jsou v co největší míře interaktivní, žáci jsou vyzýváni k aktivitě, k dotazování, projevům svého názoru, a to včetně vhodné formulace nesouhlasu. Dbáme na to, aby žáci dokázali respektovat dané téma, volili obsahově i formálně odpovídající výrazové prostředky. Při zpracovávání kolektivních prací a projektů musí žáci efektivně komunikovat ve skupině, výsledky své práce vhodně a poutavě prezentovat. Značný prostor věnujeme praktickému nácviku komunikace v nejrůznějších životních situacích. K. sociální a personální: Děti tak jako v ostatních předmětech rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. Učí se spolupráci, odpovědnosti za sebe i členy pracovní skupiny. Předmět je přímo zaměřen na problematiku rozvoje osobnosti a mezilidských vztahů, a to jak teoreticky, tak prakticky. K. občanská: Děti se učí žít s druhými lidmi, vedeme je k tomu, aby se zamýšleli nad sebou, nad svými vztahy, byli připraveni převzít zodpovědnost za sebe, svůj život, za život lidí blízkých, aby se dokázali vymezit vůči společnosti jako celku. Do probíraných témat patří také environmentální výchova, vzájemné ovlivňování jedince a prostředí (p. přírodní, technické, sociální), ve kterém žije, ať již jde o působení na fyzické úrovni, ale také vliv prostředí na psychiku. Skutečně zdravý člověk potřebuje zdravé prostředí a také takovéto prostředí dokáže vytvářet a udržovat. K. pracovní: Hodiny vedeme tak, aby žáci chápali vztah poznávaného k praxi, včetně možnosti dalšího profesionálního uplatnění. Součástí výuky v hodinách Vz je problematika související se světem práce, příprava na vstup do světa práce, volba povolání.
6. ročník obsah učiva
Vysvětlí na příkladech přímé souvislosti mezi tělesným, duševním a sociálním zdravím; dovede posoudit různé způsoby chování lidí z hlediska odpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní odpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví.
pojem zdraví - tělesné, duševní, sociální
Usiluje v rámci svých možností a zkušeností o aktivní podporu zdraví.
denní režim, pohybový režim
Uplatňuje osvojené preventivní způsoby rozhodování, chování a jednání v souvislosti s běžnými, přenosnými, civilizačními a jinými chorobami; svěří se se zdravotním problémem a v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc. Dává do souvislosti složení stravy a způsob stravování s rozvojem civilizačních nemocí a v rámci svých možností uplatňuje zdravé stravovací návyky.
péče o tělo
Respektuje přijatá pravidla soužití mezi spolužáky a jinými vrstevníky a přispívá k utváření dobrých mezilidských vztahů.
kamarádství, přátelství, láska
Vysvětlí role členů komunity (rodiny, třídy, spolku, obce) a uvede příklady pozitivního a negativního vlivu
manželství, rodičovství, rodina
268
metody, poznámky, pomůcky
zdraví – péče o zdraví : - hygiena v nejširším smyslu slova jako péče o tělo i duši
deník, vytváření vlastního optimálního programu dne (vyváženost pracovních a odpočinkových aktivit) tělesná hygiena, prevence nemocí, otužování, správné držení těla včetně nácviku
prevence chorob - zdravý způsob života
výživa a zdraví zásady zdravého stravování složení stravy - základní živiny vitamíny a nerostné látky pitný režim vliv životních podmínek a způsobu stravování na zdraví poruchy výživy - mentální anorexie, bulimie
práce s literaturou, internetem, umět sestavit jídelníček odpovídající konkrétním stravovacím nárokům (pro dospívající, pro děti)
mezilidské vztahy, komunikace, kooperace – respektování sebe sama i druhých, přijímání názoru druhého, empatie, chování podporující dobré vztahy, aktivní naslouchání, dialog (nácvik); pravidla soužití
průřezová témata OSV: Rozvoj schopností poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Vztah člověka k prostředí; Vztah člověka k prostředí MKV: Lidské vztahy;
výstupy
na kvalitu sociálního klimatu (vrstevnická komunita, rodinné prostředí) z hlediska prospěšnosti zdraví. Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků a médií a uplatňuje osvojené dovednosti komunikačními obrany proti manipulaci a agresi.
bezpečné chování při komunikaci s neznámými lidmi
Projevuje odpovědné chování v situacích ohrožení zdraví, osobního bezpečí, při mimořádných událostech; v případě potřeby poskytne adekvátní pomoc.
nebezpečí komunikace prostřednictvím elektronických médií, sebeochrana a vzájemná pomoc ochrana člověka za mimořádných událostí – klasifikace mimořádné události, varovný signál a jiné způsoby varování, ochrana obyvatelstva, evakuace a evakuační zavazadlo, činnost po mimořádné události, prevence vzniku mimořádných událostí bezpečné prostředí ve škole; šikana bezpečnost v silniční a železniční dopravě – bezpečnostní a ochranné prvky (chodec, cyklista)
modelové situace a hry zaměřené na osvojení komunikačních dovedností
mezilidské vztahy, komunikace, kooperace – respektování sebe sama i druhých, přijímání názoru druhého, empatie
efektivní a asertivní komunikace a kooperace bezpečnost na kole, v přírodě, v silničním provozu
bezpečné chování v různých situacích, kde je zvýšené riziko úrazu zásady první pomoc
obnovení životních funkcí, hlavní zásady poskytování první pomoci
osobní bezpečí, zásady bezpečného chování, zodpovědnost za vlastní bezpečí pojem týrání, práva dětí, nácvik chování v krizových linky bezpečí – kam se obrátit o pomoc situacích - umět odmítnout osobní práva, prevence zneužívání Dává do souvislostí zdravotní a psychosociální rizika spojená prevence kouření, nebezpečí alkoholu a dalších se zneužíváním návykových látek a životní perspektivu návykových látek mladého člověka; uplatňuje osvojené sociální dovednosti a modely chování při kontaktu se sociálně patologickými jevy ve škole i mimo ni; v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc sobě nebo druhým.
269
důraz na nabídku pozitivních hodnot - co závislost přináší a co bere
pojem zdraví - tělesné, duševní, sociální
Uvede příklady pozitivního a negativního vlivu na kvalitu sociálního klimatu z hlediska prospěšnosti na zdraví. Projevuje odpovědný vztah k sobě samému a pravidlům zdravého životního stylu. Samostatně využívá osvojené kompenzační techniky a relaxační techniky a sociální dovednosti k regeneraci organismu, překonávání únavy a předcházení stresovým situacím. Uplatňuje osvojené preventivní způsoby rozhodování, chování a jednání v souvislosti s běžnými, přenosnými, civilizačními a jinými chorobami. Svěří se se zdravotním problémem a v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc.
životní styl
podpora zdravého životního stylu, programy podpory zdraví
stres a zdraví, psychohygiena
nácvik relaxačních technik
infekční choroby, očkování
prevence, přenos nákaz, léčebná péče
Přispívá k utváření dobrých mezilidských vztahů.
rodina – vztahy a pravidla soužití hodnotový žebříček
nákazy respirační, přenosné potravou, získané v přírodě, přenosné krví, bodnutím hmyzu a stykem se zvířaty ochrana pře chronickými nepřenosnými chorobami handicapovaní lidé
Vyjádří vlastní názor k problematice zdraví a diskutuje výživa a zdraví o něm v kruhu vrstevníků, rodiny v nejbližším prostředí.
270
práva a povinnosti členů rodiny, rodina a domov, rodina a bydlení hodnotové postoje a rozhodovací dovednosti pro řešení problémů v mezilidských vztazích
komunikace a kooperace – respektování sebe sama a druhých, empatie, chování podporující dobré vztahy
OSV: Rozvoj schopností poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Vztah člověka k prostředí; Vztah člověka k prostředí MKV: Lidské vztahy;
Vysvětlí na příkladech přímé souvislosti mezi tělesným, duševním a sociálním zdravím; dovede posoudit různé způsoby chování lidí z hlediska odpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní odpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví.
Dává do souvislostí složení stravy a způsob stravování s rozvojem civilizačních nemocí a v rámci svých možností uplatňuje zdravé stravovací návyky. Posoudí různé způsoby chování z hlediska zodpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní zodpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví. Uvádí do souvislostí zdravotní a psychosociální rizika spojená se zneužíváním návykových látek a životní perspektivu člověka, uplatňuje osvojené sociální dovednosti a modely chování při kontaktu se sociálně patologickými jevy ve škole i mimo ni a v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc sobě nebo druhým.
vliv podmínek a způsobu stravování na zdraví
alternativní výživa a poruchy výživy
odpovědnost jedince za zdraví
drogy – nejčastěji užívané, dělení, účinky
efektivní a asertivní komunikace a kooperace v různých situacích s vrstevníky a cizími lidmi
závislosti – vznik, rizika
důraz na nabídku pozitivních hodnot - co závislost přináší a co bere
dopink ve sportu Vysvětlí role členů komunity (rodiny, třídy, spolku) a uvede příklady pozitivního a negativního vlivu na kvalitu sociálního klimatu (vrstevnická komunita, rodinné prostředí) z hlediska prospěšnosti zdraví. Respektuje přijatá pravidla soužití mezi spolužáky i jinými vrstevníky a přispívá k utváření dobrých mezilidských vztahů v komunitě. Posoudí různé způsoby chování z hlediska zodpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní zodpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví. Projevuje odpovědné chování v rizikových situacích silniční a železniční dopravy, aktivně předchází situacím ohrožení zdraví a osobního bezpečí, v případě potřeby poskytne adekvátní první pomoc. Respektuje změny v období dospívání, vhodně na ně reaguje a kultivovaně se chová k opačnému pohlaví.
násilné chování – rodina, škola, vrstevníci (šikana)
bezpečné sportování – význam pohybu pro zdraví, pohybový režim rizika silniční a železniční dopravy – tísňová volání, zajištění bezpečnosti
zásady první pomoci
obnovení životních funkcí, hlavní zásady poskytování první pomoci
dětství, puberta, dospívání – změny tělesné, duševní i sociální sexuální dospívání, rozmnožování
271
skryté stupně individuálního násilí a zneužívání; pojem týrání, práva dětí, nácvik chování v krizových situacích - umět odmítnout; linky bezpečí bezpečné chování, které neohrožuje jeho osobu ani jiné účastníky
zákon, stanovující odpovědné sexuální chování
Respektuje význam sexuality v souvislosti se zdravím, etikou, morálkou a pozitivními životními cíli, chápe význam zdrženlivosti v dospívání a odpovědného sexuálního chování.
hygienické postupy a preventivní činnosti podporující redukční zdraví
sexuální kriminalita – násilí v sexualitě Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků, médií, sekt, uplatňuje osvojené dovednosti komunikační obrany proti manipulaci a agresi.
272
odpovědné chování v oblasti sexuality na elektronických médiích
modelové situace
273
7. ročník
Usiluje v rámci svých možností a zkušeností o aktivní podporu zdraví. Uplatňuje osvojené preventivní způsoby rozhodování, chování a jednání v souvislosti s běžnými, přenosnými, civilizačními a jinými chorobami.
Samostatně využívá osvojené kompenzační a relaxační techniky a sociální dovednosti k regeneraci organismu, překonávání únavy a přecházení stresovým situacím.
Dává do souvislostí složení stravy a způsob stravování s rozvojem civilizačních nemocí a v rámci svých možností uplatňuje zdravé stravovací návyky.
274
zdraví a nemoc (celostní pojetí člověka) – péče o nemocné, stravování nemocných péče o zdraví, zdravý životní styl, prevence chorob
Posoudí různé způsoby chování lidí z hlediska odpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní zodpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví.
obsah učiva
metody, poznámky, pomůcky
prohloubení znalostí a upevňování návyků týkajících se zdravého životního stylu
léky – formy léků, jejich podávání, expirační doba alternativní medicína samostatné práce, referáty
vliv vnějšího a vnitřního prostředí na zdraví prevence a intervence, působení na změnu – kvalita ovzduší, hluk, osvětlení a teplota kvality prostředí a chování jedince
stres – hledání pomoci při problémech
psychohygiena, sociální dovednosti pro zvládání stresu (kompenzační, relaxační a regenerační techniky a posilování duševní odolnosti)
průřezová témata
OSV: Rozvoj schopností poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Vztah člověka k prostředí; Lidské aktivity a problém ŽP; MKV: Lidské vztahy; Kulturní diference; MV
výstupy
Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků, médií, sekt a uplatňuje osvojené dovednosti komunikační obrany proti manipulaci a agresi.
hrozba civilizačních chorob – prevence kardiovaskulárních a metabolických onemocnění vliv výživy na zdraví člověka základní lidské potřeby a jejich hierarchie nežádoucí způsoby výživy, alternativní strava manipulativní reklama a hygiena potravin
Respektuje význam sexuality v souvislosti se zdravím, etikou, morálkou a pozitivními životními cíli a chápe význam zdrženlivosti v dospívání a odpovědného sexuálního chování. Projevuje odpovědný vztah k sobě samému, k vlastnímu dospívání a pravidlům zdravého životního stylu.
změny v životě člověka a jejich reflexe
odpovědnost jedince za zdraví
partnerské vztahy – hledání ideálu, sexualita a láska
odlišnosti v lásce (promiskuita), poruchy pohlavní identity reprodukční zdraví – zdrženlivost, předčasná a nechráněná sexuální zkušenost a rizika, problémy těhotenství a rodičovství mladistvých plánované rodičovství – antikoncepce, odpovědné sexuální chování manželství – důvody uzavření sňatku rodina – stabilita rodiny, neshody
Vysvětlí role členů komunity (rodiny, třídy, spolku) a uvede příklady pozitivního a negativního vlivu na kvalitu sociálního klimatu (vrstevnická komunita, rodinné prostředí) z hlediska prospěšnosti zdraví. Respektuje přijatá pravidla soužití mezi vrstevníky a partnery a pozitivní komunikací a kooperací přispívá k utváření dobrých mezilidských vztahů v širším společenství (v rodině, komunitě).
275
osobnost a mezilidské vztahy
rodinné vztahy a jejich vliv na zdravý vývoj jedince, vzájemná zodpovědnost
základní poznatky z teorie osobnosti
schopnosti, temperament, charakter – základní informace především s ohledem na možnost sebevýchovy, životní strategie
socializace, vývoj osobnosti rozvoj sebepoznání a motivace k sebevýchově poruchy vztahu k sobě, sebevědomí seberegulace a sebeorganizace Uvádí do souvislostí zdravotní a psychosociální rizika rizika spojená se zneužíváním návykových látek a životní ohrožující perspektivu mladého člověka; uplatňuje osvojené zdraví sociální dovednosti a modely chování při kontaktu se sociálně patologickými jevy ve škole i mimo ni; v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc sobě nebo druhým. Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků, médií, sekt a uplatňuje osvojené dovednosti komunikační obrany proti manipulaci a agresi. Respektuje přijatá pravidla soužití mezi spolužáky i jinými vrstevníky a přispívá k utváření dobrých mezilidských vtahů v komunitě. Uplatňuje adekvátní způsoby chování a ochrany v modelových situacích ohrožení, nebezpečí i mimořádných událostí.
drogy
cvičení sebereflexe, sebekontroly, sebeovládání a zvládání problémových situací činnosti, látky, lidé, skupiny lidí - sekty
mechanismus vzniku závislostí, druhy závislostí
důraz na nabídku pozitivních hodnot - co závislost přináší a co bere
psychická onemocnění, násilí namířené proti sobě samému (agresivita) trestná činnost, kriminalita mládeže
nebezpečí zbraní, internetu domácí násilí, škola a násilí ochrana člověka za běžných a mimořádných událostí
první pomoc
276
diskuse o příčinách dopravních nehod a jejich předcházení, hledání správných řešení situací obnovení životních funkcí, hlavní zásady poskytování první pomoci; situace ohrožující život - umělé dýchání, nepřímá masáž srdce, zastavení krvácení - správné určení pořadí aktivit podle typu poranění; obvazová technika, fixace poraněných končetin, ošetření krvácející rány; transport, telefonní čísla
Usiluje v rámci svých možností a zkušeností o aktivní podporu zdraví. Samostatně využívá osvojené kompenzační a relaxační techniky a sociální dovednosti k regeneraci organismu, překonávání únavy a předcházení stresovým situacím. Vyjádří vlastní názor k problematice zdraví a diskutuje o něm v kruhu vrstevníků, rodiny i v nejbližším okolí.
vztahy, tělesné a duševní zdraví
metody, poznámky, pomůcky
prohloubení znalostí a upevňování návyků týkajících se zdravého životního stylu
zásady osobní a intimní hygieny
prevence chorob - zdravý způsob života
samostatné práce, referáty
psychosomatika, duševní hygiena, relaxace
práce s literaturou, Internetem
preventivní prohlídky Dává do souvislostí složení stravy a způsob stravování s rozvojem civilizačních nemocí a v rámci svých možností uplatňuje zdravé stravovací návyky.
zdravá výživa – kojence, dětí, kteří sportují, nemocných, v zahraničních kuchyních; cizorodé látky vliv reklamy a sekt na výživu
Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků, médií, sekt a uplatňuje osvojené dovednosti komunikační obrany proti manipulaci a agresi. Projevuje odpovědný vztah k sobě samému, k vlastnímu dospívání a pravidlům zdravého životního stylu.
osobnostní a sociální rozvoj
změny vztahů v dospívání, vztah k sobě samému a druhým lidem zdravé a vyrovnané sebepojetí utváření vlastní identity
277
sebepoznání a sebepojetí
průřezová témata
OSV: Rozvoj schopností poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika; EV: Vztah člověka k prostředí; Lidské aktivity a problém ŽP; MKV: Lidské vztahy; Kulturní diference; MV
Vysvětlí na příkladech přímé souvislosti mezi tělesným, duševním a sociálním zdravím; dovede posoudit různé způsoby chování lidí z hlediska odpovědnosti za vlastní zdraví i zdraví druhých a vyvozuje z nich osobní odpovědnost ve prospěch aktivní podpory zdraví.
obsah učiva
péče o zdraví, zdravý životní styl, prevence chorob
výstupy
Vysvětlí role členů komunity (rodiny, třídy, spolku) a mezilidské uvede příklady pozitivního a negativního vlivu na vztahy a kvalitu sociálního klimatu (vrstevnická komunita, formy soužití rodinné prostředí) z hlediska prospěšnosti zdraví. Respektuje přijatá pravidla soužití mezi vrstevníky a partnery a pozitivní komunikací a kooperací přispívá k utváření dobrých mezilidských vztahů v širším společenství (v rodině, komunitě). Uplatňuje adekvátní způsoby chování a ochrany v modelových situacích ohrožení, nebezpečí i mimořádných událostí. Dává do souvislostí zdravotní a psychosociální rizika spojená se zneužíváním návykových látek a životní perspektivu mladého člověka; uplatňuje osvojené sociální dovednosti a modely chování při kontaktu se sociálně patologickými jevy ve škole i mimo ni; v případě potřeby vyhledá odbornou pomoc sobě nebo druhým. Vyhodnotí na základě svých znalostí a zkušeností možný manipulativní vliv vrstevníků, médií, sekt a uplatňuje osvojené dovednosti komunikační obrany proti manipulaci a agresi. Uplatňuje adekvátní způsoby chování a ochrany v modelových situacích ohrožení, nebezpečí i mimořádných událostí. Projevuje odpovědné chování v situacích ohrožení zdraví, osobního bezpečí, při mimořádných událostech; v případě potřeby poskytne adekvátní první pomoc.
278
rodinné vztahy – rodinné krize, životní úroveň
význam v současnosti
rodičovské předpoklady rozpad rodiny partnerské vztahy – láska a sexualita prevence nechtěného těhotenství plánované rodičovství, interrupce promiskuita – kuplířství, prostituce, pornografie, formy sexuálního zneužití dětí těhotenství, porod, péče o dítě
vývoj plodu, narození dítěte rizika mechanismus vzniku závislostí, typy ohrožující závislostí zdraví a jejich dopink prevence pomoc od závislostí (krizová centra), nebezpečí sekt komunikace s lidmi závislými na drogách
první pomoc při otravě návykovými látkami
gamblerství
verbální, neverbální, asertivita - nácvik modelových situací zdravá reprodukční soustava nebezpečí internetu
činnosti, látky, lidé, skupiny lidí - sekty důraz na nabídku pozitivních hodnot - co závislost přináší a co bere přehled, prevence
nácvik modelových situací
Projevuje odpovědné chování v rizikových situacích silniční a železniční dopravy a aktivně předchází situacím ohrožení zdraví a osobního bezpečí v případě potřeby poskytne adekvátní první pomoc.
závislost na počítačích, počítačových hrách a internetu
násilné chování – šikana, týrání dětí, týrání rodičů, důchodců kriminalita mládeže
chuligáni, vandalové a zloději
ochrana člověka za mimořádných situací
civilní ochrana, bezpečný pohyb v rizikovém prostředí, činnost po mimořádné události, prevence vzniku
bezpečnost v silničním a železničním provozu první pomoc při život ohrožujících stavech
279
obnovení životních funkcí, hlavní zásady poskytování první pomoci; situace ohrožující život - umělé dýchání, nepřímá masáž srdce, zastavení krvácení - správné určení pořadí aktivit podle typu poranění; obvazová technika, fixace poraněných končetin, ošetření krvácející rány; transport, telefonní čísla
5.12. Člověk svět práce 5.12.1. Pracovní činnosti 1. stupeň Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Vzdělávací oblast Člověk a svět práce je na 1. stupni naší školy zastoupena jedním vzdělávacím oborem Pracovní činnosti, který je zařazen v každém ročníku s časovou dotací jedné hodiny týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Ve výuce využíváme zkušeností žáků a jejich již získané znalosti z jiných vzdělávacích oborů, např. Člověk a jeho svět (zastoupen předmětem prvouka), Člověk a příroda, Umění a kultura, atd. Pomáhají nám výchovné programy školní družiny. Obor zahrnuje velmi široké spektrum praktických pracovních činností. Tematicky je dělíme na čtyři okruhy: Práce s drobným materiálem, Konstrukční činnosti, Pěstitelské práce, Příprava pokrmů. Žáci v nich získávají základní uživatelské dovednosti, osvojují si pracovní postupy z různých oborů lidské činnosti. Obsahově se dotýká všech žáků stejně (chlapců i dívek). Je realizován ve všech ročnících 1. stupně. V pracovním vyučování se děti v prvním období seznamují s nejrůznějšími materiály, tradičními i novými. Uvědomují si jejich vlastnosti, objevují je a přemýšlí o jejich využití při práci s daným materiálem, např. modelovací vlastnosti papíru (vrstvení, skládání, mačkání, šití, kašírování, atd.) nebo vlastnosti různých textilií, dřeva, korku, atd. V prvním i druhém období žáci při výrobě jednotlivých předmětů využívají tyto vlastnosti (textilní obrázky šité i lepené, grafika, keramika, origami, objekty, loutky, maňásci, atd.). Učí se pracovat podle slovního návodu nebo plánku. Využívají své vlastní představy, které vycházejí z konkrétních prožitků i zkušeností. Do výtvarných prací s drobným materiálem jsou zahrnuty základy prostorové práce s papírem, hlínou, modelínou, polystyrenem, drátem, kartonem, apod. Konstrukčním činnostem se děti věnují nejen při práci s různými stavebnicemi, ale i při práci s materiály (výtvarná prostorová práce – objekty). Učí se pracovat s jehlou a nití, spojovat různé materiály. Objevují při tom shody i protiklady v jejich vlastnostech, např. měkkost, tvrdost, lámavost, soudržnost, nestálost, trvanlivost, propustnost, savost, odolnost vůči vodě, atd. Při pěstitelských pracích se žáci starají o 280
květiny ve třídě, přesazují je a při tom se učí rostlinám rozumět. Všímají si jejich rozdílných nároků ( na vodu, hnojení, typ půdy, světlo). Po zvládnutí základních úkonů pomáhají na zahradě kolem budovy 1. stupně. Ve druhém období vedeme žáky k samostatnosti při práci, k tomu, aby si např. uměli sami zvolit pracovní pomůcky a nástroje. Žáci musí zvládnout práci tak, aby neohrožovali svou bezpečnost. Průběžně a aktuálně jsou seznamováni s pravidly bezpečnosti při práci s daným materiálem či nástrojem nebo s pravidly bezpečnosti, které vyplývají z daného pracovního prostředí (zahrada, okolí školy, keramická dílna, výtvarná pracovna, kuchyňka, atd.). Do kuchyňky se děti dostanou např. při pečení vánočního cukroví, vizovického pečiva, apod. Mezi činnosti, které by spadaly do tématického celku Příprava pokrmů řadíme i obecné zásady stolování a chování v jídelně. Děti se učí připravit malé pohoštění (svačinku). Využíváme jak diskusi na dané téma, tak praktické zkušenosti z domova. Později by se děti měly orientovat v kuchyni. Musí dodržovat pořádek a hygienu.
Výchovná a vzdělávací strategie – vymezení vzdělávacího předmětu vzhledem k rozvíjení klíčových kompetencí žáků: Kompetence k učení – žáci jsou směřováni k odpovědnosti za kvalitu své práce, k tomu, aby si v případě potřeby pomáhali a aby sami za sebe se snažili o co nejlepší výsledky. Při osvojování jednotlivých postupů se učí práci si naplánovat a zorganizovat, mít v pořádku pomůcky, materiál v potřebném množství a kvalitě, udržovat čistotu a pořádek na svém pracovním místě. Žák se učí pracovat podle návodu a využívat při tom svých dosavadních zkušeností a všech možných informací z různých vzdělávacích oblastí (informace o vlastnostech materiálu, o kompozici, o barvách, o různých přírodních jevech, o rytmu, o zdraví, apod.). Vidí tedy věci v souvislostech a využívá toho při zpracovávání daného úkolu. Učí se svou práci hodnotit, srovnávat ji s prací svých spolužáků a hodnotit z hlediska estetického i funkčního. Hledá využití svých získaných dovedností, vybírá si z nich, některé preferuje a dále rozvíjí. Kompetence k řešení problémů – žák přemýšlí o zadaném úkolu, vybírá z nabídnuté škály postupů vhodné varianty. Snaží se pochopit zadání. Ptá se proč. Hledá logiku v pracovním postupu. Vyhledává potřebné informace, objevuje různé varianty řešení, při demonstraci své práce se snaží obhájit svůj pracovní postup. Od 1. třídy vedeme žáky, aby uměli jednotlivé kroky správně seřadit, viděli v jejich pořadí logickou posloupnost. Vedeme žáky k trpělivosti, aby je nezdar hned neodradil, aby práci dotáhli do konce, včetně úklidu a uložení zbylého materiálu. Kompetence komunikativní – i při pracovním vyučování žáci mezi sebou komunikují. Jakým způsobem se domlouvají záleží na konkrétní činnosti, na konkrétním postupu, na tom, zda pracují sami či ve skupině, jestli problém řeší sami podle svých aktuálních zkušeností nebo podle návodu. Učí se vyznat se v napsaném návodu různého typu či plánu. Žáci se seznamují se symbolikou a odbornou terminologií. Komunikují navzájem mezi sebou a učitelem. Osvojují si neverbální způsoby komunikace ( gesta, zvuky, chování). Kompetence sociální a personální – od 1. třídy vedeme žáky ke vzájemné spolupráci při řešení problémů, k tomu, aby si navzájem uměli poradit a pomáhat, aby si uměli v případě potřeby o pomoc požádat. Některé činnosti přímo vyžadují a předpokládají spolupráci více žáků (práce na zahradě, pečení cukroví,
-
-
-
281
-
tvořivá práce v projektech, stavění stanů, apod.). Žáky vedeme tak, aby chápali nutnost respektovat se navzájem. Respektovat názory jiných, respektovat práci jiných, vážit si jí a neničit výtvory svých spolužáků. Kompetence občanská – žáci si v pracovním vyučování váží své práce a práce ostatních. Umí se vcítit do situace druhého, protože všichni procházejí širokou škálou činností a všichni mají přibližně stejné pracovní zázemí (plochu, vybavení, možnost volby postupu, apod.). Snaží se v případě nezdaru či jakékoli nouzi druhému pomoci (půjčit materiál, nástroj, poradit, pomoci zvládnout konkrétní práci). Žáci se během vzdělávání v tomto oboru začínají profilovat, upřednostňovat určité materiály, postupy, činnosti. V některých činnostech vynikají a rádi se jimi zabývají (někdo rád šije, někdo konstruuje, pracuje s hlínou, apod.). Navzájem se ale uznávají a objevují mezilidské hodnoty, kterých si váží. Kompetence pracovní – v pracovním vyučování by se pracovní kompetence měly formovat větší měrou než u jiných oborů, protože všechny činnosti jsou směřovány prakticky s ohledem na budoucí využití. Žáci jsou vedeni k tomu, aby dodržovali všechna potřebná pravidla a tudíž pracovali bezpečně. Neohrožovali na zdraví sebe ani spolužáky. Dále aby plnili své povinnosti, a to soustavně a trpělivě (péče o květiny, domácí zvířata, pomoc v domácnosti, dokončení jakékoli práce). Dbáme, aby s materiálem, vodou, energií pracovali hospodárně.
-
282
283
1.ročník obsah-aktivity (klíčové pojmy)
očekávané výstupy
učivo
Osvojují si zákl. dovednosti pro další práci(držení tužky, čistota, úklid, práce s lepidlem, s papírem..)skládání apod.
osvojení zákl. dovedností, rozvoj motoriky; první zkušenost s materiálem, rozvoj myšlení, rozhodování, reakce
Seznamuje se s určitými prac. postupy (skládání papíru ,lepení.. Seznamuje se s přírodními a technickými materiály
vytváření různých malých otisk, šablona, přírod ní, dekorací(v ploše i prostoru) v technický materiál různém materiálu silueta, tvar, prostor
pohádky, postavy pohádky, vyprávění, říkadla, písničky; prostoroví panáčci; skřítek-ochránce Vv; video ;Moje hvězdička; Sluníčko; Náušnice OSV pro…; Náramek pro čaroděje; Obojek; ozdobičky ;malé mobily; obrázky; figurky; oboustranné loutky, záložky apod.
Pozoruje přírodu; pracuje podle slovního návodu; seznamuje se s dalšími materiály a prac. postupy
pomocí všech smyslů poznání proměn v přírodě; všímá si detailů, pozoruje tvary a struktury, vytváří první sbírky
Stromy Podzim Barevné čárování Spánek (pískové obrázky, plošné kompozice, keramika, grafika apod.) Malá vánoční dekorace na stůl nebo malý dárek, krabička, přáníčko Př: Vánoční rybka, sněhový rámeček, Krabička hvězdička
Pracuje podle slovního návodu, práce s tvarem, siluetou i s volí vizuálně obrazné prostorem, objevení rytmu v prostředky, pracuje s tradičním dekoru i novým materiálem
284
název temat. celku-tématu
čistota, pořádek, prac. místo, Já a svět kolem; co je; pomůcky, materiál papír-podklad, Moje ruce; stopy; sny plocha, povrch, vrstva, šablona, otisk
příroda, období, čas stáří, život, růst, struktura, povrch, tvar,deformace,barva,hmat,čich,sl uch,zrak,chuť,prostor,vzdálenost apod. otisk Tradice Vánoce Zima Skládačka Přírodní a umělý materiál Otisk, barva, šablona, t var Lepení Čistota
průřezová témata Vv, prvouka, pohádky, vyprávění OSV: Rozvoj schopností poznávání Sebepoznání a sebepojetí Kreativita Řešení problémů a rozhodovací dovednosti
měření stromu, grafika ,hry v přírodě, fotografie, sbírky, prvouka OSV; EV: Ekosystémy; Základní podmínky života Lidové tradice, prvouka ,Čj, Vv, Mat. OSV; MKV
2. pololetí Vysadí nenáročnou rostlinu a pečuje o ni, upraví nádobu(květináč)-barevné struktury apod. uvázání mašle apod.
Zvládá elementární dovednosti a činnosti při práci se stavebnicí
péče o nenáročné rostliny vytvoření jednoduché dekorace (popisky…)
dárek rostlina, výživa, kořeny ,listy, rozmnožení, květináč, miska, barvy
1.projekt:"Kytička pro maminku" Květináč pro kytičku Co jsme vypěstovali-malá popiskazvířátko apod.
Práce se stavebnicovými částmi: řazení tvarů; objevení rytmu, plochy, kompozice; spojování částí do celků porovnávání tvarů a barev
plocha, tvar, kulatý, hranatý, velký, malý část, celek kontrast, protiklad
Zeď ;Pyramida; Kdo se díval do Prvouka, Vv, zrcadla?;Čí je to foto?;Kdo zruší zlé OSV: Kreativita; Řešení problémů a kouzlo?;Který kámen chybí?;Kdo rozhodovací dovednosti najde zázračný kořen?;Kolik je na obrázku…?
Svačinka: Příbor, ubrousek, čistota, úklid moje barvy kytička, ozdoba , jmenovka, veselé brčko apod.
2.projekt: Překvapení pro oslavence Vánoční pohoštění Slavnostní svačinka Čím jíme? Jak jí náš domácí mazlíček? Apod.
Připraví tabuli pro jednoduché Příprava pohoštění z přinesených stolování; Zhotoví jednoduchou sušenek; dekoraci Práce s papírem a barvou(stříkání, muchláž , rozpíjení apod.)
285
Prvouka, Vv, EV: Základní podmínky života; Vztah člověka k prostředí OSV: Kreativita; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika
Vyprávění; pracovní listy; fotografie; Hv, Čj, Vv OSV: Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika
2.-3.ročník Očekávané výstupy
předměty
cuje podle předlohy
Učivo
Průřezová témata
Práce s drobným materiálem – přírodniny – dodržování pravidel – bezpečnosti, zodpovědnosti sestavuje, lepí, dotváří, navléká, propichuje – skládá, stříhá, trhá, vytrhává, nalepuje, vystřihuje – stříhá, lepí – hněte, válí, stlačuje, přidává, ubírá, ohýbá
Mezipředmětové vztahy M – obrazce PRV – přírodniny – živé, neživé VV – oblečení ČJ – prac. postup
nástrojů, bezpečnost při práci, organizace práce, jednoduché pracovní operace a postupy při práci se stavebnicemi
Konstrukční činnosti M – tvary, tělesa – konstrukční – práce s – práce a komunikace předlohou v týmu, osobní rozvoj – člověk a prostředí – tvorba mediálního sdělení, práce v realizačním týmu Pěstitelské práce
a hodnotí výsledky pozorování čuje o nenáročné rostliny
místnosti – základní podmínky pro pěstování rostlin rostlinami a jejich nebezpečím –
286
VV – malba, kresba květin PRV – léčivé rostliny VZ – drogy, závislost
drogy, alergie
Příprava pokrmů
287
CJ – prac. postup VV – talíř s jídlem AJ – jídelní lístek
4., 5. ročník Očekávané výstupy
přiměřenými pracovními operacemi a postupy na základě své představivosti různé výrobky z daného materiálu
Průřezová témata
Učivo
Práce s drobným materiálem přírodniny, papír, karton, modelovací hmota, textil, těsto aj./ – funkce a využití
ČJ, AJ, VL, PŘ, VV – dodržování pravidel bezpečnosti, zodpovědnost – tvorba mediálního sdělení, práce v realizačním týmu – člověk a prostředí
Mezipředmětové vztahy VZ – hygiena, první pomoc CJ – postupy AJ – prac. postup VL – zvyky PŘ – přírodniny živé, neživé
tvořivých činnostech s postupy, organizace práce různým materiálem prvky lidových tradic pracovní pomůcky, nástroje a náčiní vzhledem k použitému materiálu pracovním místě a dodržuje zásady hygieny a bezpečnosti práce, poskytne první pomoc při úrazu Konstrukční činnosti se stavebnicemi – plošné, jednoduchou montáž a prostorové, demontáž konstrukční, sestavování modelů slovního návodu, předlohy, jednoduchého náčrtu hygieny a bezpečnosti práce, poskytne první
288
jednoduchým náčrtkem
VV – keramika, oblečení M – tělesa VZ – hygiena, bezpečnost TV – první pomoc ČJs – návod ( prac. postup)
Poznámka
pomoc při úrazu Pěstitelské práce jednoduché pěstitelské činnosti, ošetřuje a pěstování pěstuje podle daných rostlin, půda a její zpracování, zásad pokojové i jiné výživa rostlin, osivo rostliny místnosti drogy, alergie Příprava pokrmů
Ř
samostatně jednoduchý pokrm potravin správného stolování a společenského chování
pravidla správného stolování – historie a
hygieny a bezpečnosti práce čistotu pracovních ploch
289
význam
, VZ, TV, CJs – práce a komunikace v týmu, osobní rozvoj
PŘ – druhy rostlin ČJs – popis VZ – hygiena
VL – vztahy mezi lidmi, zvyky, historie VV – malba, kresba ovoce a zeleniny M – ceny potravin – nákup PŘ – ovoce, zelenina
2. stupeň Charakteristika předmětu Časové vymezení předmětu: Předmět je vyučován na druhém stupni. Časová dotace je jedna hodina týdně v každém ročníku.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Žáci by měli v hodinách pracovních činností získávat především základní pracovní návyky, dokázat správně naplánovat pracovní proces, jeho jednotlivé kroky a jejich odpovídající pořadí, zvolit vhodné nástroje a pracovní postupy, zvolit odpovídající materiál, suroviny. Velmi důležité je dodržování zásad bezpečnosti při práci a ochrany zdraví při práci, používání ochranných pomůcek, uspořádání pracovního místa, jeho udržování v pořádku, úklid pracovního místa, ošetření a vhodné uložení nástrojů. Děti by měly získat přehled o různých pracovních postupech, ale asi nejdůležitější je vytváření postojů - kladného vztahu k práci a úcty ke všem druhům práce. Žáci opouštějící základní školu by měli být vybaveni znalostmi a dovednostmi potřebnými k vedení domácnosti. V osmém a devátém ročníku připravujeme žáky ke vstupu do světa práce. Žáci devátého ročníku by měli být schopni zvolit profesi odpovídající osobním předpokladům a zájmům s ohledem na předpokládané uplatnění na trhu práce, stejně jako vzdělávací zařízení, které je pro danou profesi připraví. Měli by se také umět orientovat a odpovídajícím způsobem jednat ve světě práce a pracovních vztahů. Na naší škole máme dobře vybavenou cvičnou kuchyni, kolem školy je parková úprava, u budovy prvního stupně záhony. nemáme ovšem k dispozici dílny, takže tomu odpovídá také převažující zaměření předmětu pracovní činnosti. Při vyučování tematického celku Člověk a svět práce-Volba povolání, který je zařazen do osmého ročníku, jsou využívány pracovní listy Volba povolání a metodické pokyny vydané k předmětu Volba povolání. Cílem je poskytnout žákům poznatky a dovednosti významné pro volbu vlastního profesního zaměření a pro další životní a profesní orientaci V hodinách jsou co nejvíce využívány metody předpokládající aktivitu žáků, metody sociálně psychologického výcviku, různé jednoduché testy, hry, modelové situace. Tento tematický celek je vyučován pedagogy s příslušnou kvalifikací. Náročnější psychologické metody jsou používány pouze psycholožkou, která tento tem. celek učí, a to buď přímo v hodinách pracovních činností nebo v rámci předmětu péče o zdraví rodinná výchova.
290
Výchovné a vzdělávací strategie – vymezení předmětu vzhledem rozvíjení klíčových kompetencí žáků: -
-
-
-
291
K. k učení : Vedeme žáky k efektivnímu využívání informací v procesu učení, v tvůrčích činnostech a praktickém životě. Učí se samostatnému pozorování a experimentování, porovnávání získaných výsledků a posuzování závěrů. K. k řešení problémů: Žáci využívají získaných vědomostí a dovedností k navrhování různých variant řešení a vytrvalému hledání konečného řešení problému. Učí se samostatnosti při řešení problému a volbě nejvhodnějšího řešení. Osvědčené postupy aplikují v praxi a uvědomují si zodpovědnost za svá rozhodnutí. K. komunikativní: Žáci se účinně zapojují do diskuse, obhajují svůj názor a vhodně argumentují. Využívají získané komunikativní dovednosti k vytváření vztahů s ostatními lidmi. K. sociální a personální: Žáci účinně spolupracují ve skupinách, učí se práci v týmu, ohleduplnosti, poskytnutí pomoci. Chápou potřebu spolupracovat s druhými při řešení daného úkolu, oceňují zkušenosti druhých lidí. Děti tak jako v ostatních předmětech rozvíjejí své morálně volní vlastnosti, píli, soustředěnost, schopnost rozvrhnout si pracovní úkoly, plánovat, dovádět věci do konce. K. občanská: Žáci respektují názor druhých lidí a váží si jejich vnitřních hodnot, učí se zodpovědnému rozhodování podle dané situace, zodpovědnému chování v situacích ohrožujících život a zdraví. Chápou základní ekologické souvislosti a environmentální problémy a respektují požadavky na kvalitní životní prostředí. K. pracovní: Bezpečně používají vhodné materiály, nástroje a vybavení, dodržují dané postupy a pravidla bezpečnosti práce, přistupují k výsledkům prac. činnosti i z hlediska ochrany svého zdraví a zdraví druhých, ochrany živ. Prostředí i ochrany kulturních a společenských hodnot. Výuka je vedena tak, aby žáci byli schopni volit adekvátní formu další profesní přípravy a byli celkově připraveni na vstup do světa práce.
6. ročník Téma ročníku: Pěstitelské práce
zásady bezpečnosti a hygieny práce získání základních pracovních dovedností a návyků pěstitelské pokusy a pozorování užívání vhodných pracovních pomůcek a náčiní dodržování jednoduchých pracovních postupů vedení zápisů o práci
obsah učiva
Půda Základní podmínky pro pěstování
rozlišení základních druhů zeleniny Zelenina význam pro zdraví
Přírodní a kulturní krajina, zeleň, člověk zdůraznění nutnosti péče o životní a ŽP prostředí, rostliny a půdu Vlastnosti a složení půdy, druhy půd
jednoduché pěstitelské pokusy s osivem
Výživa rostlin, kompostování, Osivo a sadba
práce se vzorkovnicemi osiva
rozdělení zeleniny
rychlení řeřichy seté
význam zeleniny podmínky a zásady pěstování rychlení vybraných druhů zeleniny
žák ošetřuje a pěstuje pokojové rostliny
základy ošetřování pokojových květin
práce s pokojovými rostlinami
využití květin v interiéru
pěstování okrasných rostlin
praktické práce na pozemku
rozvíjení estetického cítění
jednoduchá vazba
jednoduché vazačské práce
spoluvytváření prostředí, kde žijeme
úprava květin
okrasné rostliny
parková úprava zahrady získání aktivního vztahu k tvorbě a ochraně životního prostředí
292
Praktické práce na pozemku
průřezová témata
praktické práce na zahradě
Praktické práce na pozemku
Pěstitelství a životní prostředí
metody, poznámky, pomůcky, mezipředmětové vztahy
Práce v přírodní učebně
Úprava zahrady Využití učebny v přírodě
OSV: Rozvoj schop.poznávání; Kreativita; Kooperace a kompetice; EV: Ekosystémy; Lidské aktivity a problém ŽP; Vztah čl. k prostředí, ochoto rostlin a půdy, rozvoj estatického cítění.
výstupy
7. ročník Téma: Příprava pokrmů
používání základního kuchyňského inventáře
obsah učiva kuchyně
dodržování zásad bezpečnosti a hygieny práce v kuchyni znát hlediska uplatňovaná při výběru, nákupu a skladování potravin sestavování jídelníčku v souladu se zásadami správné výživy bezpečná obsluha základních spotřebičů
základní vybavení
seznámení se zásadami bezpečnosti a hygieny práce ve cvičné kuchyňce
udržování pořádku a čistoty
seznámení s vybavením cvičné kuchyňky
bezpečnost a hygiena provozu potraviny
výběr, nákup, skladování
výběr a nákup potravin - vycházka do supermarketu
skupiny potravin
návrhy jídelníčku pro jednotlivé skupiny obyvatelstva
sestavování jídelníčku příprava pokrmů
zvládnutí základních postupů při přípravě pokrmů
metody, poznámky, pomůcky, mezipředmětové vztahy
úprava pokrmů za studena
praktická příprava pokrmů se zřetelem na zásady správné výživy
základní způsoby tepelné úpravy základní postupy při přípravě pokrmů ovoce a zelenina nápoje
zvládnutí základních principů stolování a obsluhy u stolu ve společnosti
dbát o zásady bezpečnosti při práci
293
úprava stolu a stolování
první pomoc při úrazech v kuchyni
prostírání, slavnostní stolování
důraz na kulturu stolování
obsluha a chování u stolu
ukázky prostírání k různým příležitostem
průřezová témata
OSV: Rozvoj schop. Poznávání; Kreativita; Kooperace a kompetice EV: Ekosystémy; Probl. ŽP; Vztah čl. k prostředí
výstupy
8. ročník Téma: Provoz a údržba domácnosti, Svět práce volba povolání
Správně zachází s pomůckami, nástroji, Údržba domácnosti nářadím a zařízením včetně údržby Provádí jednoduchou domácí údržbu, plánuje provoz domácnosti a domácí práce se zřetelem k ekonomice a bezpečnosti provozu Dodržuje zásady bezpečnosti a ochrany Orientace v jednotlivých zdraví při práci profesích a skupinách profesí
Obsah učiva
Údržba a úklid - prostředky, postupy
metody, poznámky, pomůcky, mezipředmětové vztahy praktické práce ve cvičné kuchyňce, jednoduchý výrobek z textilu s využitím postupů vhodných k provádění oprav
Údržba textilu, drobné opravy Odpad a jeho ekologická likvidace Elektrická instalace v domácnosti Elektrické spotřebiče - funkce, ovládání, ekonomika provozu Bezpečnost v domácnosti; Nebezpečí úrazu elektrickým proudem Hlavní zásady údržby vodoinstalace
práce s moderními spotřebiči, návod, základní údržba
Pouze informativně Je schopen posoudit své možnosti v oblasti Sebepoznávání a profesní orientace sebehodnocení:
- schopnosti, dovednosti - zájmy, cíle, hodnoty -temperamentové předpoklady -tělesné a zdravotní předpoklady
294
využívání testů a testových situací viz.pracovní listy
Průřez.témata
OSV: Rozvoj schopnosti poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Poznávání lidí; Mezilidské vztahy; Komunikace; Řešení problémů a rozhodovací dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika MKV: Lidské vztahy; Princip sociálního smíru a solidarity
Výstupy
9. ročník Téma: Svět práce; Provoz a údržba domácnosti
Orientuje se v nabídce profesí a možnostech dalšího vzdělávání a profesního růstu Umí využít profesní informace a poradenské služby pro výběr vhodného vzdělávání
Má přehled o různých způsobech zapojení do ekonomického procesu Ovládá způsoby prezentace své osoby při vstupu na trh práce
Obsah učiva Systém přípravy na povolání, systém středního školství, návaznost vzdělávacích stupňů, jiné možnosti přípravy na Úřad práce, IPS ÚP povolání (kurzy, rekvalifikace) Trh práce a možnosti vzdělávání v regionu Zdroje profesních informací, vyhledávání, zpracování, využívání Sociální a komunikační Přijímací pohovor na SOU,SŠ dovednosti
Zvládá:-provádění jednoduchých operací platebního styku -vedení domácího účetnictví Finance a provoz -využívání moderních metod bankovnictví domácnosti Administrativa spojená se vstupem do světa práce Plánuje zařízení domácnosti vzhledem k funkčnosti a ekonomice provozu
Telefonická domluva Vstupní pohovor Efektivní komunikace Řešení konfliktních situací Žádost o zaměstnání Odpověď na inzerát podání inzerátu Strukturovaný životopis Registrace na ÚP
295
metody, poznámky, pomůcky, mezipředmětové vztahy
dle možnosti návštěva v IPS ÚP využívání Internetu práce s inzercí dny otevřených dveří na SOU a SŠ práce s příručkami k VP Např. mzda, obrat, zisk, daně, pojištění, fakturace, bezhotovostní platební styk... Při výuce jsou využívány metody sociálně psychologického výcviku, různé hry, modelové situace, psychodrama.Ve spolupráci s rodinnou výchovou.Přesahuje i do 9.ročníku -Pč,Rv využívání příkladů z rodinného života návrhy rozpočtu domácnosti; orientace na trhu, srovnávání nabídky dle vhodných kriterií; návrh funkčního zařízení – provozní zóny atd. Praktický nácvik Přesahuje i do 9.ročníku
Průřezová témata
OSV: Psychohygiena; Mezilidské vztahy; Poznávání lidí; Komunikace EV: Vztah člověka k prostředí MKV: Lidské vztahy; Kulturní diference
Výstupy
296
5.13. Povinně volitelné předměty 5.13.1. Cvičení z Českého jazyka a Matematiky
Charakteristika vyučovacího předmětu: Časové vymezení předmětu: Cvičení z českého jazyka a matematiky je určeno pro žáky ročníku 7. až 9. ročníku. Navazuje na výuku v běžných hodinách českého jazyka a matematiky. Časová dotace cvičení je 2 hodiny týdně.
Obsahové a organizační vymezení předmětu: Náplní předmětu je opakování, prohlubování a doplňování poznatků získaných v hodinách českého jazyka a matematiky. Seminář je koncipován pro dvě skupiny žáků. Jednak jako příprava k přijímacím zkouškám pro žáky směřující na gymnázia a jiné střední školy .Zároveň je určen pro žáky, kteří si potřebují prohloubit základní učivo a nechystají se na náročnější přijímací zkoušky. Vzdělávací obsah a cíle navazují na povinný předmět český jazyk a matematika. Předpokládané výstupy a kompetence jsou totožné s těmito vyučovacími předměty.
Rozvoj klíčových kompetencí žáků: Rozvíjení klíčových kompetencí je totožné s předmětem český jazyk a matematika
297
Seminář z českého jazyka a) Výstupy pro žáky využívající seminář k prohloubení základního učiva
Umí určit jednotlivé slovní druhy
Slovní druhy
Charakteristické znaky slovních druhů
Zná jednotlivé mluvnické kategorie a umí je určit
Mluvnické kategorie
Mluvnické kategorie podstatných a přídavných jmen Mluvnické kategorie sloves
Slovní zásoba a tvoření slov
Odvozování, skládání, zkracování Víceslovná pojmenování Přejímání slov z cizích jazyků Psaní i/í a y/ý po obojetných souhláskách Pravopis koncovek jmen a sloves Psaní velkých písmen na začátku slov a slovních spojení
Zná způsoby obohacování slovní zásoby
Pravopis Zná základní pravidla českého pravopisu Formy výpovědi
Věta jednočlenná Věta dvojčlenná Větný ekvivalent
Větné členy
Základní větné členy Rozvíjející větné členy
Umí poznat jednotlivé větné členy
Věty vedlejší
Věta podmětná, přísudková, předmětná, přívlastková, příslovečná, doplňková
Umí poznat druhy vedlejších vět
Několikanásobný větný člen
Poměry mezi jednotlivými složkami NVČ
Interpunkce
Oslovení NVČ Přístavkový vztah Souřadně spojené věty vedlejší Významový poměr mezi větami hlavními
Umí poznat větu jednočlennou, dvojčlennou a větný ekvivalent
Umí poznat několikanásobný větný člen Zná interpunkci ve větě jednoduché a souvětí
298
metody, poznámky
průřezová témata
OSV: rozvoj schopností, kooperace, kompetice, kreativita, komunikace, řešení problémů VDO: výchova k vlastenectví, úcta ke kulturnímu dědictví lidstva a vlast. národa EGS: rozvoj vědomí evropské identity při respektování identity národní MKV: smysl pro etnické, náboženské a kulturní odlišnosti jiných národů EV: vztah člověka a prostředí, udržitelnost rozvoje lidské civilizace MV: schopnost správně vyhodnotit podněty z médií, práce s informací
obsah učiva
Práce s jazykovými příručkami, všestranné jazykové rozbory, pracovní listy, ukázky literárních děl Práce s informačními zdroji ( internet ), skupinová práce, individuální práce
výstupy
b) Výstupy pro žáky využívající seminář k přípravě na přijímací zkoušky Výstupy
Umí užívat spisovné tvary slov, umí rozlišit užití velkých a malých písmen ve vlastních jménech
Zvuková stránka jazyka Tvarosloví
Poznámky, metody
Spisovná výslovnost
Rozbor mluvených projevů (zprávy, pořady radia) Hry se slovy, práce s odbornými texty
Slovní druhy - podstatná jména, přídavná jména, zájmena, číslovky, slovesa, příslovce, předložky, spojky, částice, citoslovce Pravopis koncovek podstatných jmen, přídavných jmen a sloves Pravopis vlastních jmen a názvů Duální číslo Přechodníky
Chápe pravopis na základě znalosti stavby slova
Stavba slova
Rozbor stavby slova, slova příbuzná Práce s Pravidly českého pravopisu Předpony s-, z-, vzZdvojené souhlásky Skupiny bě - bje, vě - vje, mě - mně Předložky s, z i/y po obojetných souhláskách Vyjmenovaná slova
299
Průřezová témata OSV: Rozvoj schop. poznání; Kreativita; Komunikace
Užívá spisovnou výslovnost
Obsah předmětu
Rozlišuje větné členy, rozliší větu a souvětí, ovládá pravopisné jevy na základě znalostí stavby věty
Skladba
Větné členy holé, rozvité, několikanásobné - podmět, přísudek (slovesný, jmenný se sponou, jmenný bez spony), přívlastek, příslovečné určení, předmět Shoda přísudku s podmětem Grafické znázornění stavby věty a souvětí Věta jednočlenná, věta dvojčlenná, větný ekvivalent Samostatný větný člen Věta a souvětí Souvětí podřadné Druhy vedlejších vět Souvětí souřadné Poměry mezi větami hlavními Psaní čárek v souvětí
300
301
Seminář z matematiky: a)Výstupy pro žáky využívající seminář k prohloubení základního učiva Opakování z předchozích ročníků
Prvočísla a čísla složená Desetinná čísla Násobení a dělení 100 Rozklad čísla na prvočinitele Znaky dělitelnosti Pořadí početních výkonů Pojem zlomku Základní operace se zlomky Racionální čísla – 4 základní početní výkony Různé způsoby kvantitativního vyjádření vztahu celek –část (přirozeným číslem, poměrem, zlomkem, desetinným číslem) Rovnost – rovnice Řešení jednoduchých rovnic (jednoduché slovní úlohy) Pracovat s neznámou jako s konkrétním číslem Vztahy mezi jednotkami délky, obsahu a objemu (krychlové a duté míry) Pojem zlomku – rozšiřování, krácení, 4 základní početní výkony Opakování mocnin – sčítání, odčítání, násobení a dělení mocnin Druhá mocnina dvojčlenu Rozdíl druhých mocnin Pojmy rovnost, rovnice Postup při řešení jednoduché rovnice s jednou neznámou Přímá a nepřímá úměrnost Pravoúhlá soustava souřadnic Shodnost trojúhelníků Pythagorova věta Kruh, kružnice Výška, těžnice, střední příčka trojúhelníku Vlastnosti čtyřúhelníků (čtverec, obdélník, kosočtverec, kosodélník) Výpočet obvodu a obsahu Převody jednotek délky, obsahu a objemu
302
Nová látka
Druhá mocnina a odmocnina Pythagorova věta
Mocniny s přirozeným odmocnitelem Výrazy Lineární rovnice Kruh, kružnice, válec Lomený výraz – smysl - krácení, rozšiřování - 4 základní početní výkony s lomenými výrazy - úprava složeného lomeného výrazu Lineární rovnice s neznámou ve jmenovateli Soustavy lineárních rovnic se 2 neznámými Funkce Podobnost obrazců Podobnost trojúhelníků Goniometrické funkce v pravoúhlém trojúhelníku Jehlan, kužel, koule
c) Výstupy pro žáky využívající seminář k přípravě na přijímací zkoušky
Mocniny s přirozeným mocnitelem
Druhá mocnina a odmocnina; Pythagorova věta
Formuluje a řeší reálnou situaci pomocí: - úsudku - rovnic
metody, poznámky
řešení lin. rovnic s jednou neznámou (1 řešení, žádné řešení, nekonečně mnoho ř.) Rovnice
Umí řešit lineární rovnici s 1 neznámou pomocí ekvivalentních úprav
obsah učiva
slovní úlohy řešené rovnicí : - úlohy o pohybu - úlohy o směsích - úlohy o spol. práci určování druhé mocniny a odmocniny pomocí tabulek práce s kapesními kalkulátory a kalkulátoru algebraický a geometrický význam Pyth.věty užití Pyth. věty v praxi čtyři základní početní výkony s mocninami s přirozeným mocnitelem mocnina součinu mocnina zlomku mocnina mocniny číselný výraz výrazy s proměnnou
zápis a čtení rozšířeného zápisu čísel v desítkové soustavě pomocí mocnin
kontrola správnosti výpočtu dosazením do výrazu
Výrazy
dosazování do výrazu jednočlen - mnohočlen sčítání a odčítání mnohočlenu násobení jednočlenu mnohočlenem násobení mnohočlenu mnohočlenem užití vzorců (a+b)2; (a-b)2;(a2-b2) výpočet neznámé ze vzorce
303
spolupráce s F a Ch - využití v praxi
průřezová témata
OSV: Rozvoj schp. Poznávání; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Kreativita; Mezilidské vztahy; Kooperace a kompetice; Řešení problémů a rozhod. Dovednosti; Hodnoty, postoje, praktická etika VDO: Občanská společnost a škola; Občan, občanská společnost a stát ; EGS
výstupy
Řeší aplikační úlohy výpočtem i graficky Načrtne a sestrojí rovinné útvary s využitím pojmu množiny bodů daných vlastností Odhaduje a vypočítává objem a povrch těles Načrtne a sestrojí sítě jednotlivých těles Naučí se rozeznávat, který způsob uložení peněz je nejvýhodnější
Vypočítá, kolik peněz navíc musí peněžnímu ústavu zaplatit, když u něho uzavře půjčku na určitý úrok
304
Základy statistiky Poměr, přímá a nepřímá úměrnost
Pracuje s měřítkem plánů a map
Hranoly Čtyřúhelníky
Řeší výpočtem situace vyjádřené poměrem
konkrétní provádění stat.šetření
Základy finanční matematiky
Vyhledává, vyhodnocuje a zpracovává data; porovnává soubory dat
zápis zjištěných údajů do tabulky určení aritmet.průměru čtení a sestrojení sloupcových diagramů poměr
spolupráce s F
Navazuje na znalosti získané v zeměpise a fyzice (6. a 7.roč.)
převrácený poměr postupný poměr měřítko plánu a mapy soustava souřadnic; osa souřadnic řešení slovních úloh s užitím poměru dělení části v daném poměru změna v daném poměru
rozdíl mezi pojmy: - rozdělit úsečku v oměru 2:5 - změň úsečku v poměru 2:5 - změň úsečku v poměru 5:2
rovnoběžník - vlastnosti (společné, rozdílné) obvody a obsahy obrazců lichoběžník - druhy, konstrukce výpočty objemu a povrchu Úlohy z praxe Úrokový počet - 4 základní pojmy: - jistina (j) - úrokovací doba (t) - úroková míra (p) - úrok (u) (hrubý, čistý) jednoduché úrokování složené úrokování
souvislost s učivem o procentech (7.roč.)
výstupy
Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím proměnných, určí hodnotu výrazu, sčítá a násobí mnohočleny, provádí rozklad mnohočlenu na součin pomocí vzorců a vytýkáním Formuluje a řeší reálnou situaci pomocí rovnic a jejich soustav Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje a konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel
obsah učiva
lomený výraz
lineární rovnice s neznámou ve jmenovateli soustavy lineárních rovnic se dvěma neznámými
lomený výraz –smysl krácení a rozšiřování sčítání, odčítání, násobení a dělení lomených výrazů složený lomený výraz - úprava
výraz, definiční obor
řešení lineárních rovnic s neznámou ve jmenovateli
uvádět podmínky pro smysl lomeného výrazu
-
početní operace s lomenými výrazy
jedna rovnice se dvěma neznámými – řešit soustavu lineárních rovnic se dvěma neznámými – provést zkoušku správnosti nekonečně mnoho řešení řešení soustavy metodou dosazovací – zkouška správnosti řešení soustavy metodou sčítací rozšiřující učivo řešení soustavy rovnic metodou srovnávací
Užívá logickou úvahu a kombinační úsudek při řešení úloh a problémů a nalézá různá řešení předpokládaných nebo zkoumaných situací Vyhledává, vyhodnocuje a funkce zpracovává data
-
řešení slovních úloh „na pohyb“, „na společnou práci“, „na směsi“
-
funkce (definiční obor funkce, množina hodnot funkce)
Porovnává soubory dat
závisle a nezávisle proměnná
Vyjádří funkční vztah tabulkou, rovnicí, grafem Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím funkčních vztahů Určuje vztah přímé a nepřímé úměrnosti
tabulka graf funkce funkce rostoucí a klesající funkce konstantní lineární funkce – graf přímá úměrnost jako zvláštní případ lineární funkce graf přímé úměrnosti
305
metody, poznámky
průřezová témata
Určí podobné útvary v rovině Určuje a používá poměr podobnosti Využívá k argumentaci a při výpočtech věty o shodnosti trojúhelníků
podobnost, goniometrické funkce v pravoúhlém trojúhelníku
Užívá funkce sinus a tangens ostrého úhlu při řešení úloh z praxe
Řeší aplikační úlohy na procenta (i pro případ, že procentová část je větší než celek) Matematizuje jednoduché reálné situace s využitím funkčních vztahů Analyzuje a řeší jednoduché problémy, modeluje konkrétní situace, v nichž využívá matematický aparát v oboru celých a racionálních čísel Určuje a charakterizuje základní prostorové útvary (tělesa), analyzuje jejich vlastnosti Načrtne a sestrojí obraz jednoduchých těles v rovině Načrtne a sestrojí sítě základních těles
nepřímá úměrnost –graf, y=k/x grafické řešení soustavy lineárních rovnic – střední škola - podobnost užívat poměr podobnosti pro práci s plány a - poměr podobnosti mapami (spolupráce Z 9. r.) - podobnost trojúhelníků - věty o podobnosti, jejich užití - užití podobnosti při práci s plány a mapami – Z 9. r., Pč 9.r. - dělení úsečky v daném poměru - poměr stran v podobných trojúhelnících - odvození goniometrických funkcí ostrých úhlů jako poměr stran podobných trojúhelníků - funkce sinus, kosinus, tangens - užívání tabulek pro určování hodnot těchto funkcí - užití funkce sinus a tangens k řešení úloh z praxe
základy finanční matematiky
-
jehlan, kužel, koule
-
-
výpočet úroku z dané jistiny za určité období při dané úrokové míře výpočet jistiny jednoduché a složené úrokování řešení konkrétních příkladů
jehlan, kužel – modelování, popis koule – poloměr, objem a povrch (užití v praktických úlohách)
Analyzuje a řeší aplikační
geometrické úlohy s využitím osvojeného matematického aparátu
306
Výpočet objemu a povrchu – řešení úloh z praxe
307
5.13.2. Ruský jazyk Charakteristika vyučovacího předmětu Obsahové a organizační vymezení vyučovacího předmětu Ruský jazyk jako další cizí jazyk rozšiřuje pro žáky možnost získání receptivních, produktivních a interaktivních řečových dovedností v dalším jazyce tak, aby se jednoduchým způsobem domluvili v běžných každodenních situacích. Důraz je kladen na zvládnutí azbuky, používání slovníků a seznamování s reáliemi současného Ruska a se základy ruské literatury.
Časové vymezení vyučovacího předmětu Předmět Ruský jazyk se vyučuje jako volitelný v 7. až 9. ročníku jako třetí cizí jazyk s dvouhodinovou týdenní dotací.
Výchovné a vzdělávací strategie Kompetence k učení Učitel vede žáky k plánování a organizování jejich učení a efektivnímu využívání různých strategií. Vyžaduje dodržování dohodnutých termínů. Učitel zadává úkoly, při nichž žáci samostatně vyhledávají a zpracovávají informace z různých zdrojů. Učitel vede žáky k pravidelnému samostatnému vyhodnocování vlastních posunů v osvojování dovedností. Využívá k tomu autoevaluačních aktivit nabízených učebnicemi. Motivuje žáky k samostatnému zjišťování nedostatků a k jejich odstranění. Učitel pravidelně různými formami ověřuje získané znalosti a dovednosti, hodnotí je a vede žáky k práci s vlastní chybou. Učitel sleduje úspěšnost jednotlivých žáků a oceňuje jejich pokrok. Kompetence k řešení problémů Učitel poskytuje žákům prostor k řešení problému různými postupy a k jejich zdůvodnění vhodnou argumentací. Učitel zařazuje do výuky modelové situace z běžného života, při nichž žáci uplatňují získané dovednosti, rozvíjejí svou kreativitu a mohou projevit svou individualitu. Učitel zadává problémové úlohy a vede žáky k využívání známé slovní zásoby, logické úvahy a znalosti jiných jazyků k pochopení neznámých výrazů z kontextu. Kompetence komunikativní Učitel rozvíjí u žáků dovednosti spojené s čtením, poslechem, mluvením a psaním metodami vyplývajícími z podstaty výuky cizího jazyka. Učitel organizuje projekty, při nichž žáci vhodným způsobem prezentují výsledky týmové práce. 308
Kompetence sociální a personální Učitel se zajímá o názory a zkušenosti žáků, vybízí k diskusi, v níž žáci procvičují vyjadřování stanovisek a názorů. Učitel zadává úkoly, které žáci zpracovávají ve skupinách. V rámci projektů organizuje učitel spolupráci žáků napříč ročníkem. Učitel vede žáky k hodnocení vlastní práce a přínosu ostatních. Kompetence občanská Učitel diskutuje s žáky o způsobu života v zemích dané jazykové oblasti a zadává jim úkoly, ve kterých srovnávají životní styl, zvyky a tradice v těchto zemích. Učitel zařazuje témata týkající se současných globálních problémů.
Průřezová témata: Výchova demokratického občana – principy demokracie Osobnostní a sociální výchova – rozvoj schopnosti poznávání, sebepoznání a sebepojetí, poznávání lidí, komunikace Multikulturní výchova – mezilidské vztahy, kulturní diference, multikulturalita, etnický původ Výchova k myšlení v evropských a globálních souvislostech – Evropa a svět nás zajímá Environmentální výchova – lidské aktivity a problémy životního prostředí
309
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY Žák : nacvičuje výslovnost hlásek odlišných od ČJ porovná písmena azbuky a latinky učí se zpaměti azbuku, opíše a přepíše písmena azbuky
čte nahlas a foneticky správně přiměřeně jednoduché texty
umí pozdravit, představí se, rozloučí se,
osloví osobu, vyjádří souhlas a nesouhlas, poděkuje rozumí jednoduchým pokynům a větám a adekvátně na ně reaguje pochopí obsah a smysl jednoduché a pečlivě vyslovované konverzace rozumí základním informacím v krátkých poslechových textech týkajících se každodenních témat rozumí obsahu a smyslu jednoduchých autentických materiálů rozumí krátkému jednoduchému textu, zejména pokud má k dispozici vizuální oporu, a vyhledá v něm požadovanou informaci používá dvojjazyčný slovník sestaví jednoduché (ústní a písemné) sdělení týkající se situací souvisejících s probranými tematickými okruhy stručně reaguje na jednoduché písemné sdělení umí vyžádat jednoduchou informaci a následně na ni správně reagovat konverzuje na příslušné úrovni
310
OBLAST UČIVA výslovnost nácvik písmen azbuky základní ruské reálie / reálie rusky mluvicích zemí vyjádření záporu, otázky časování sloves v různých časech skloňování podstatných jmen tvary zájmen a přídavných jmen vazby odlišné od češtiny číslovky příslovce
Tematické okruhy: volný čas, sport, škola, rodina, povolání, zvířata, bydlení, měsíce/roční období, čas, činnosti, jídla a nápoje, oblečení a nákupy, vlastnosti a vzhled člověka
POZNÁMKY K TÉMATU
PRŮŘEZOVÁ TÉMATA
OSV EGS MKV EV VDO
311
5.13.3. Konverzace v Anglickém jazyce: Charakteristika vyučovacího předmětu Obsahové organizační vymezení vyučovacího předmětu: Předmět Konverzace v anglickém jazyce navazuje na povinný cizí jazyk Angličtina a je tak nadstavbou základního učiva. Konverzace má za cíl jednak motivovat žáky ke snižování jazykové bariéry a napomáhat tak ke zvýšení sebedůvěry jedince při komunikaci s cizincem. Výuka probíhá za podpory zvukových, obrazových i textových materiálů. V mezipředmětových vztazích se orientujeme především na zeměpis, dějepis a hudební výchovu, z průřezových témat upřednostňujeme Osobnostní a sociální výchovu, Výchovu k myšlení v evropských a globálních souvislostech a Mediální výchovu. Časová dotace: Volitelný předmět Konverzace v anglickém jazyce je vyučován na 2. stupni v 7. až 9. ročníku v rozsahu dvou hodin týdně. Výchovné a vzdělávací strategie pro utváření a rozvoj klíčových kompetencí žáků kompetence k učení - zdůrazňujeme schopnost plynně komunikovat - vedeme k propojování probraných témat a jazykových jevů kompetence k řešení problémů - řešíme jednoduché problémové situace v daném jazyce - rozvíjíme pohotovost řešit problém, chybí-li slovní zásoba kompetence komunikativní - užíváme moderních komunikačních technologií k posílení dorozumění - textovými, hudebními a poslechovými cvičeními vedeme žáky s souvislé a logické formulaci vět kompetence sociální a personální - žáci si ve skupinách zvykají na vzájemnou spolupráci - cítí zodpovědnost za výsledek společné práce kompetence občanská - žáci porovnávají styl života, kulturní tradice v anglicky mluvících zemích kompetence pracovní - učíme se samostatně pracovat a prezentovat výsledky své práce 312
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
OBLAST UČIVA
umí pozdravit, představí se, rozloučí se,
osloví osobu, vyjádří souhlas a nesouhlas, poděkuje rozumí jednoduchým pokynům a větám a adekvátně na ně reaguje pochopí obsah a smysl jednoduché a pečlivě vyslovované konverzace ovládá anglickou abecedu a umí ji užívat při hláskování rozlišuje grafickou a mluvenou podobu slova vyslovuje a čte foneticky správně v přiměřeném rozsahu slovní zásoby, osvojuje si její psaní umí v textu vyhledat specifickou informaci a odpovědět na otázky umí napsat krátké texty konverzuje na příslušné úrovni dozví se základní informace o druhých dovede požádat o pomoc a službu vypráví o sobě, o své rodině a kamarádech, zálibech mluví o svých věcech, domácích mazlíčcích, škole, o svých činnostech a činnostech jiných umí jednoduše popsat předměty, místa, osoby rozumí obsahu a smyslu jednoduchých autentických materiálů používá dvojjazyčný slovník
313
Tematické okruhy:
- moje škola - svět ve kterém žiji - rostliny a živočichové kolem nás - svátky a tradice - zdraví a pocity - volný čas -chodíme za kulturou - moji přátelé, rodina - mé plány do budoucna - místo, které chci navštívit - má oblíbená kniha, film… - návštěva obchodu, restaurace - nad mapou Evropy a světa - národní symboly - má vlast - přijímací pohovor- vlastní prezentace - moderní technologie a já - životní prostředí - prázdniny mých snů
POZNÁMKY K TÉMATU
PRŮŘEZOVÁ TÉMATA
OSV EGS MKV
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY dorozumí se v běžných každodenních
314
situacích rozumí přiměřeným projevům našich i rodilých mluvčích čte nahlas a foneticky správně přiměřeně jednoduché texty rozumí obsahu autentických materiálů s využitím vizuální opory, v textech vyhledá známé výrazy, fráze a odpovědi na otázky odvodí pravděpodobný význam nových slov z kontextu neznámá slova vyhledá v dvojjazyčném slovníku sestaví jednoduché (ústní a písemné) sdělení týkající se situací souvisejících s probranými tematickými okruhy umí vyžádat jednoduchou informaci či pomoc a následně na ni správně reagovat vypráví o událostech v přítomném nebo minulém čase, mluví o budoucnosti vyjádří záměr, rozhodnutí, povinnost, nejistotu umí navrhnout nějakou činnost, nabídnout pomoc, souhlasit nebo odmítnout umí popsat a porovnat věci, lidi a jevy dozví se informace o lidech, událostech, jevech atd.
OBLAST UČIVA
POZNÁMKY K TÉMATU
PRŮŘEZOVÁ TÉMATA
OSV EGS MKV EV
315
5.13.4. Technický seminář Charakteristika vyučovacího předmětu Obsahové organizační vymezení vyučovacího předmětu: Volitelný předmět Technický seminář vychází ze vzdělávacích oborů Matematika a její aplikace, Fyzika, Chemie, Výtvarná výchova. Vyučovaný předmět má žáky seznámit se základy technického kreslení, což znamená porozumět jednoduchým technickým náčrtkům a výkresům. Dále má rozvíjet jejich představivost, technické a tvořivé myšlení a poskytnout možnost řešit jednoduché technické problémy. Získané znalosti žákům poslouží i v dalším praktickém životě, při orientaci v různých montážních návodech nebo propagačních materiálech na technické výrobky. Znázorňování těles rozvíjí představivost, fantazii, podpoří tvořivost. V předmětu se žáci zdokonalí v rýsování, znázorňování těles, získané vědomosti využijí v matematice, fyzice, chemii a výtvarné výchově. Předmět má ve své komplexnosti přispět k další životní a profesní orientaci žáků. Je vhodný především pro budoucí uchazeče o studium technických učebních oborů, průmyslových škol.
Časová dotace: Volitelný předmět Technický seminář je vyučován na 2. stupni v 7. až 9. ročníku v rozsahu dvou hodin týdně.
Klíčové kompetence • Kompetence k učení • zohledňujeme rozdíly ve znalostech a pracovním tempu jednotlivých žáků • používáme známé termíny, znaky, symboly • žák kriticky hodnotí výsledky svého učení a diskutuje o nich, své výroky promýšlí • vedeme žáky k ověřování výsledků • Kompetence k řešení problémů • žák samostatně řeší problémy a volí vhodné způsoby řešení • rozvíjíme kombinatorické a logické myšlení • zařazujeme metody, při kterých žáci sami navrhují řešení, docházejí k závěrům a vyhodnocují získaná fakta • Kompetence komunikativní • žák používá správné názvosloví 316
• žáci jsou přizváni k hodnocení prací - žák se učí hodnotit svoji práci i práci ostatních, při vzájemné komunikaci jsou žáci vedeni k ohleduplnosti a taktu, učí se chápat, že každý člověk je různě chápavý a zručný • Kompetence sociální a personální • podporujeme vzájemnou pomoc žáků • podle potřeby žákům v činnostech pomáháme • Kompetence pracovní • vedeme žáky k efektivnímu organizování vlastní práce • dodáváme žákům sebedůvěru • žáci využívají znalostí a dovednosti v běžné praxi
Očekávané výstupy Žák - dodržuje platné normy - používá normalizované a standardizované objekty při tvorbě technické dokumentace -
317
aplikuje zásady deskriptivní geometrie při tvorbě technické dokumentace využívá pomůcky pro rýsování dodržuje zásady a správné návyky při rýsování umí charakterizovat základní útvary zobrazuje tělesa ve třech hlavních průmětech kóduje dle platných norem čte výkresy pracuje s měřítky výkresů ( 1:1, zvětšení, zmenšení) umí sestrojit pravidelné , souměrné útvary umí pravidla pro promítání umí rozeznat, načrtnout, narýsovat obraz kvádru, krychle,hranolu, jehlanu umí vymodelovat, načrtnout, narýsovat skupinu těles(stavbu z kostek)
Učivo -
-
1. Normalizace druhy norem formáty, skládání výkresů měřítka zobrazení, popisové pole druhy čar a normalizované písmo 2. Výkresová dokumentace 3. Základy rýsování rýsování rovinných obrazců zobrazování těles v technických výkresech kótování stavební výkresy 4.
-
výroba geometrického tělesa
5. volné rovnoběžné a pravoúhlé promítání zobrazení hranatých těles zobrazení rotačních těles půdorys a nárys
5.13.5.Zeměpisně –dějepisný seminář: Charakteristika vyučovacího předmětu Obsahové organizační vymezení vyučovacího předmětu: Zeměpisně-dějepisný seminář vychází z předmětů zabývajících se člověkem a společností ( zeměpis, dějepis , ale i občanská výchova, přírodopis). Žáci jsou vedeni k samostatné práci s informačními, geografickými a historickými materiály. Cílem semináře je ve vymezené regionu zkoumat důležité místní instituce, zajímavá a památná místa, pátrat po významných rodácích, místních tradicích, významných událostech z minulosti i současnosti, chráněných památkách ( vyhodnotit jejich stav, využitelnost..) , přírodních zvláštnostech apod.. Co nejvíce ze zkoumaných míst a objektů se snaží společně navštívit. Pořídit fotodokumentaci. Výsledkem těchto jejich zkoumání může být např. turistický průvodce daným regionem, naučná stezka regionem ( přírodovědná, historická..) popř. jiná forma prezentace .
Časová dotace: Volitelný předmět Zeměpisně-dějepisný seminář je vyučován na 2. stupni v 7. až 9. ročníku v rozsahu dvou hodin týdně.
Výchovné a vzdělávací strategie pro utváření a rozvoj klíčových kompetencí žáků V semináři žáci rozvíjí stejné kompetence jako ve vzdělávací oblasti Člověk a společnost
318
Očekávané výstupy -
319
žák lokalizuje a vymezí zvolený region žák uvede příklady zdrojů informací o minulosti a pojmenuje instituce, kde jsou tyto zdroje shromažďovány žák konkretizuje obecné historické problémy prostřednictvím zařazování k dějinám regionu žák jako součást týmu zpracuje prezentaci svých zkoumání
Učivo - naše obec - Praha – hlavní město ( Pražský hrad, Staré město, Nové město) - na východ od Prahy - přírodní zvláštnosti okolí - Praha- hlavní město ( pražské mosty, pražská náměstí, pražské kostely) - na jih od Prahy - významná města ČR ( Terezín, Lidice, Kutná Hora, Mělník, Třeboň …) - Praha hlavní město ( chráněná území, kulturní centra, architektonické zvláštnosti..) - na západ od Prahy - chráněná území ČR
5.13.6.
Orchestr a orchestrální hra
Charakteristika vyučovacího předmětu Obsahové organizační vymezení vyučovacího předmětu: Hlavním cílem výuky těchto předmětů je využití dovedností rozvíjených v hodinách hudební výchovy a instrumentální činnosti žáků (hra na zobcové flétny a různé druhy dětských Orffových nástrojů). Je zde velký prostor pro rozvíjení, tvořivou činnost a kombinaci právě klasických nástrojů s nástroji Orffovými. Žáci by měli zvládat orientaci v partituře, hru z partů, vícehlasé úpravy a neméně důležitou hlasovou výchovu a průpravu ke zpěvu jednohlasu či vícehlasu. Dospějí tím k oběma složkám hudby, k instrumentální a vokální činnosti. Větší časová dotace umožňuje realizovat projektové vyučování zahrnující dramatickou výchovu, pohybovou výchovu, výtvarnou výchovu, jazykovou výchovu a hudební výchovu. Výuka podporuje spolupráci žáků z různých ročníků, buduje jejich sociální kompetence a umocňuje pocit sounáležitosti se školním prostředím. Vyvrcholením práce v těchto vyučovacích předmětech jsou tradiční koncerty konané v předvánočním období a na konci školního roku.
Časová dotace: Volitelný předmět Orchestr a orchestrální hra je vyučován na 2. stupni v 7. až 9. ročníku v rozsahu dvou hodin týdně.
Výchovné a vzdělávací strategie pro utváření a rozvoj klíčových kompetencí žáků V semináři žáci rozvíjí stejné kompetence jako ve vzdělávací oblasti Člověk a kultura, předmět Hudební výchova.
320
5.13.7.Základy administrativy Charakteristika vyučovacího předmětu : Obsahové organizační vymezení vyučovacího předmětu: Vzdělávací předmět Základy administrativy umožňuje žákům získat základní vědomosti, dovednosti a celkovou orientaci v provádění jednoduchých administrativních prací, jak to vyžaduje běžný život a praxe dnešní společnosti. Vede žáka cíleně ke zvládnutí základů psaní na stroji (počítači) správnou technikou. Důraz je kladen na přesnost práce, gramatickou správnost v písemném projevu a normalizovanou úpravu textu a písemností. Předmět Základy administrativy nemá za cíl připravit odborné pracovníky v oblasti administrativy, ale chce žákům umožnit komplexní pohled na základy administrativy a zvládnutí základů administrativy na uživatelské úrovni tak, jak to vyžaduje praktický život.
Časová dotace: Volitelný předmět Základy administrativy je vyučován na 2. stupni v 7. až 9. ročníku v rozsahu dvou hodin týdně.
Výchovné a vzdělávací strategie pro utváření a rozvoj klíčových kompetencí žáků: Vzděláváním žáků v základech administrativy lze významně přispět k utváření a rozvoji klíčových kompetencí žáků. Učitelé k tomu používají následující postupy, metody a formy práce:
Strategie vedoucí - k rozvoji kompetence k učení Učitel: - na praktických příkladech vysvětluje smysl a cíl učení základů administrativy - umožňuje žákům ve vhodných případech realizovat vlastní nápady a náměty - učí žáky praktické osvojování administrativních činností - podporuje využití poznatků z různých vzdělávacích oblastí - uplatňuje individuální přístup k žákům
321
- k rozvoji kompetence k řešení problémů Učitel: - podporuje samostatnost, tvořivost a logické myšlení, týmovou spolupráci a vytrvalost - učí žáky řešit problémové situace, propojovat znalosti z více vyučovacích předmětů a jejich využití v praktickém životě - učí žáky srozumitelně vyjadřovat svůj názor, respektovat názor druhého, jak přijat konstruktivní kritiku - vedoucí k rozvoji kompetence komunikativní Učitel: - důslednou kontrolou podporuje u žáků dodržování pravidel stanovených v řádu odborných učeben, používání počítačové techniky a programů na výuku základů administrativy - cíleně využívá příležitosti k tomu, aby žáci rozvíjeli svou slovní zásobu, vedou diskusi nebo dialog a své názory opírají o logické argumenty - vyžaduje prezentaci výsledků žákovy práce - vedoucí k rozvoji kompetence sociální a personální Učitel: - organizací a kontrolou skupinové práce vede žáky k tomu, aby si rozdělili úlohy podle znalostí a dovedností jednotlivých členů skupiny - organizuje vyučovací hodiny tak, aby v případě, že zadaný úkol žáci rychle splní, nabídli svoji pomoc pomalejšímu spolužákovi - učí ohleduplnému a uctivému jednání, umožňuje žákovi zažít úspěch - předkládá dostatečné množství příkladů pro vytváření potřeby v klidném, přátelském a smysluplném prostředí - vedoucí k rozvoji kompetence občanské Učitel: - povzbuzováním a odpovídajícím hodnocením podporuje u žáků zájem o základy administrativy a snahu zlepšovat své výsledky - vede k spoluzodpovědnosti za ochranu životního prostředí ( likvidace a třídění odpadů, skartace materiálů aj.) - vede k respektování osobnosti žáka a jeho práv, učí pracovat v přátelské atmosféře - vedoucí k rozvoji kompetence pracovní Učitel: - důslednou kontrolou vede žáky ke kladnému vztahu k práci samostatné i týmové, plnění povinností a závazků v životě - nabízí žákům dostatek situací k vytváření pozitivního vztahu k pracovním povinnostem - vhodnou volbou úkolů různé obtížnosti a jejich následným rozborem vede žáky k tomu, aby si efektivně naplánovali plnění úkolů - doporučuje žákům využívat různé zdroje informací a učí je hodnotit výsledky své i cizí práce z hlediska kvality, funkčnosti, ochrany životního prostředí a ochrany zdraví svého i zdraví ostatních
322
Učivo : Učivo je rozděleno do několika tematických celků, které postihují široké spektrum námětů a okruhů pro činnosti žáků: 1.Počítač ve funkci psacího stroje správná poloha těla při psaní, zásady bezpečnosti a hygieny práce, desetiprstová hmatová metoda 2. Nácvik psaní – nácvik psaní na střední písmenné řadě, čárka; nácvik psaní na dolní písmenné řadě, velká písmena, tečka, pomlčka; nácvik psaní na číselné řadě; nácvik znamének, značek, číslic 3. Úprava textu – úprava textu, zvýraznění textu, psaní na linku, jednoduchá tabulka, oprava chyb 4. Úprava písemností – dopis, adresa, plná moc, žádost, životopis, pozvánka, zpráva aj., vyplňování jednoduchých formulářů ve styku s úřady, bankou, poštou aj. Průřezová témata : Osobnostní a sociální výchova (OSV): Osobnostní rozvoj – Rozvoj schopností poznávání; Kreativita; Sebepoznání a sebepojetí; Seberegulace a sebeorganizace; Psychohygiena; Mezilidské vztahy; Komunikace; Kooperace a kompetice; Morální rozvoj Výchova k myšlení v evropských a globálních souvislostech (EGS): Evropa a svět nás zajímá; Objevujeme Evropu a svět; Environmentální výchova (EV): Vztah člověka k prostředí Mediální výchova (MV): Tematické okruhy receptivních činností – Interpretace vztahu mediálních sdělení a reality; Práce v realizačním týmu
323
324
Přípravná třída Do přípravné třídy jsou na návrh školského poradenského zařízení zařazeny děti z méně podnětného sociokulturního prostředí, děti z odlišného sociokulturního prostředí, především cizinci a děti s dalším znevýhodněním, především sociálně nevyzrálé a s vývojovými poruchami, vadami řeči. Vzdělávací program přípravné třídy je zpracován podle rámcového vzdělávacího programu pro předškolní vzdělávání, konkrétní vzdělávací obsah je upraven s ohledem na potřeby dětí a jejich optimální přípravu na vstup do základní školy. Pro dobrý vstup do školy je potřebné rozvíjet motorické a pohybové dovednosti, tedy jemnou a hrubou motoriku, dovednosti předcházející psaní, vizuální dovednosti. Další důležitou oblastí je řeč a jazyk. Dítě by mělo znát a umět sdělit základní osobní informace, pojmenovat části těla, zapamatovat si skupiny slov, orientačně se seznámit s abecedou, číslicemi. Zásadní je rozvíjení společenského chování, socializační působení na dítě, aby zvládlo bez problémů sebeobsluhu, tedy oblékání, jídlo, hygienu, umělo fungovat ve skupině, jde např. o půjčování, čekání, dělení se, respektování pokynů pedagoga apod.
325
I. DÍTĚ A JEHO TĚLO OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
Zvládá správné držení těla
Uvědomění si vlastního těla
Zvládá zákl. pohybové dovedn. a prostor. orient., zvládá přírodní překážky, házet a chytat míč, užívat různé náčiní, pohyb. se ve skup. dětí
Rozvoj pohybových schopností a zdokonalování dovedností v oblasti hrubé i jemné motoriky (koordinace ruky a oka apod.), ovládání pohyb. aparátu a tělesných funkcí
Koordinuje lokomoci a další pohyby s rytmem a hudbou, ovládá dech. svalstvo, umí sladit pohyb se zpěvem Vnímá a rozlišuje pomocí všech smyslů (sluch. rozl. zvuků, tónů, zrak. rozl. tvarů předmětů, rozliš. vůně, chuti, hmatem apod.) Přiměř. ovládá koord. ruky a oka, jemnou motor.(zacházet s předm. denní potř., s nástroji, mater., výtv. potř. a pomůckami, hudebními nástroji)
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA Lokomoční pohybové činnosti (chůze, běh, skoky, poskoky, hody, lezení, nelokom. pohyb. činnosti (změny poloh a pohybů těla na místě) a jiné činnosti (zákl. gymnastika, turistika, sezonní čin., míčové hry apod.)
Hudební a hudebně pohybové hry a činnosti Rozvoj a užívání všech smyslů
Osvojení si přiměřených praktických dovedností
Manipul, činn. a jednoduché úkony s předměty pomůckami, nástroji, náčiním, materiálem; další činn. seznamující děti s věcmi, které je obklopují a jejich praktickým používáním Smyslové a psychomotorické hry
Konstruktivní a grafické činnosti Zvládá jednoduchou obsluhu a pracovní návyky (uklidit hračky, pomůcky, udržovat pořádek, jednoduché úklidové práce) Zvládá sebeobsl., základní kulturně hyg. návyky (starat se o osobní hygienu, umět stolovat, postarat se o osobní věci,oblékat se, obouvat se)
Osvojení si poznatků a dovedností důležitých k podpoře zdraví, bezpečí, osobní pohody i pohody prostředí
Pojmenuje části lid. těla, zná funkci, má povědomí o vývoji - narození, růstu, proměnách)
Rozvoj fyzické i psychické zdatnosti
Jednoduché pracovní a sebeobslužné činn. v oblasti osobní hygieny, stolování,oblékání, úklidu, úpravy prostředí apod..
Osvojení si poznatků o těle a jeho zdraví, o pohyb. činnostech a jejich kvalitě Zdravotně zaměřené činn. (vyrovnávací, protah.uvolňovací, dechová, relaxační cvičení) Činn. zaměřené k pozn. lid. těla a jeho částí
Rozlišuje co prospívá zdraví, co škodí, význam péče o zdraví, význam akt. pohybu a zdr. život.stylu Má povědomí o způsobech ochrany zdraví a bezpečí, jak vyhledat pomoc, kam se obrátit a jakým způs.
326
Vytváření zdravých životních návyků a Příležitosti a činn. směřující k ochraně postojů jako základů zdravého životního zdraví, osobní bezpečí a vytvář. zdravých stylu život. Návyků Příležitosti a činn. Směřující k prevenci úrazů (hrozících v přírodě, dopr. situacích, při kom.s ciz.lidmi,prev.nemoci,nezdr.návyků,závisl.)
I. DÍTĚ A JEHO TĚLO - možná rizika při plnění vzdělávacích záměrů U dětí ze sociokulturně znevýhodňujícího prostředí je riziko, že denní režim v rodině nevyhovuje fyziologickým potřebám ani zásadám zdravého životního stylu Děti často nejsou z domova vedeny k respektování pravidel individuálních potřeb u druhých (např. respektování soukromí). Může dojít i ke střetu kulturních zvyklostí, které si děti přinášejí z domova. Dítě není zvyklé na dodržování pravidel při činnostech Je nutné respektovat rozdílnou úroveň tělesných i pohybových dovedností. Je velmi nutné spolupracovat s rodiči. Rodiče často nesdělují zdravotní obtíže dětí. Je nutné si všímat event. odchylek ve zdravot. stavu dítěte a následně rodině pomoci zorientovat se v nabídce možné péče o dítě. Dosažení potřebné úrovně vědomostí a dovedností z oblasti Dítě a jeho tělo je ovlivněno pravidelnosti docházky do PT v průběhu roku.. Děti si často přinášejí z domova nedostatečné až zkreslené elementární informace o lidském těle, o jeho růstu a vývoji. V tomto případě může rovněž dojít ke střetu kulturních zvyklostí českého a jiného kulturního zázemí. Nutno postupovat citlivě a domluvit se s rodiči dětí. Škola má pro provoz velmi vhodně členěné prostory. Materiálové vybavení je však vázáno na finanční možnosti zabezpečení. Pedagogové hledají vhodný způsob komunikace s rodiči v případě nevhodného chování dospělých v prostorách školy a získat rodiče pro spolupráci. Zvládnutí vzdělávacího cíle v oblasti Dítě a jeho tělo prostřednictvím vzdělávací nabídky je závislé na úrovni spolupráce školy a rodiny.
327
II. DÍTĚ A JEHO PSYCHIKA II.A OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
Jazyk a řeč
DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA
Má řiměřenou úroveň jazykových rovin pro potřebu zvládání nároků v počátcích školní docházky (výslovnost, slovní zásoba, gramatická a pragmatická úroveň) včetně prozodických faktorů
Rozvoj řečových schopností a jaz.receptivních dovednost ( vnímání, naslouchání, porozumění )
Artikulační, řečové, sluchové a tytmické hry, hry se slovy, slovní hádanky, vokální činnost
Je schopno pojmenovávat většinu toho, čím je dítě obklopeno
Rozvoj komunikativních dovedn.( verbálních i neverbálních ) a kultivovaného projevu
Společné diskuze, rozhovory, individuální a skupinová konverzace (vyprávění zážitků, příběhů, vyprávění podle skutečnosti a podle obrazového materiálu, fantazie, sdělování slyšeného druhým,…)
Vyjadřuje se ve větách, samostatně a smysluplně.Vyjadřuje své myšlenky, pocity, mínění, úsudky a hodnocení
Osvojení si potřebných poznatků a dovedností (předmatematických, předčtenářských a písařských)
Komentování zážitků a aktivit, vyřizování zpráv. Vyprávění toho, co dítě slyšelo, vidělo.
Vede rozhovor (naslouchat druhým, vyčkat, ptát se), domluvit se verbálně i neverbálně, improvizovat Porozumí slyšenému ( zachytit hlavní myšlenku, sledovat děj a zopakovat ho)
Reprodukuje říkanky, písničky, pohádky, zvládne jednoduchou dramat.úlohu
Chápe slovní vtip a humor
Samostatný slovní projev
Podporovat zájem o psanou podobu jazyka i další sdělení verbální i neverbální (výtvarné, hudební, pohybové, dramatické)
Poslech čtených a vyprávěných příběhů, sledování filmových a divadelních pohádek Přednes, recitace, dramatizace, zpěv
Grafické napodobování symbolů, tvarů, čísel, písmen Prohlížení a "čtení" knížek
Sluchové rozliš. poč. a konc. slabik a hlásek na začátku a na konci slova, tvořit jednoduché rýmy, Hry a činnosti zaměřené k poznávání a rozlišování zvuků, užívání gest Projevuje zájem o knížky, četbu, hudbu, divadlo, film,… Pozná některá písmena a číslice, napíše své jméno. Orientuje se zleva doprava při "čtení".
328
Činnosti a příležitosti seznamující děti s různými sdělovacími prostředky (noviny, časopisy, knihy, audiovizuální technika)
II.B
Poznávací schopnosti a funkce, představivost a fantazie, myšlenkové operace
OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA
Vědomě využívá všech smyslů, záměrně pozoruje, má postřeh, všímá si nového a změn
Stimulace smyslového vnímání, přechod od konkrétně názorných myšl. Operací k myšlení slovně logickému, rozvoj pozornosti a paměti, představivosti a fantazie
Přímé pozorování přírodních, kulturních i techn. objektů a jevů v okolí dítěte, pobízet k verbalizaci
Záměrně se soustředí na činnost a udrží pozornost
Rozvoj tvořivosti (tvořivé myšlení, řešení problémů, sebevyjádření)
Záměrné pozorování běžných objektů, jevů a jejich pojmenovávání, třídění podle charakt.znaků a funkcí( velikost, barva, tvar, materiál, dotek,chuť, vůně, zvuky)
Pozná a pojmenuje většinu toho, co dítě obklopuje Postupuje a učí se podle pokynů, využívá zkušeností k učení
Manipulace s předměty, zkoumání jejich vlastn. Posilování přirozených pozn. Citů (zvídavosti, zájmu, objevování)
Přemýšlí, vede jednoduché úvahy, vyjádří se, řeší situace kreativně, alternativně Vyjadřuje svou představivost a fantazii v tvoř.činnostech (konstruktivních, výtvarných, hudebních, pohybových či dramatických)
Spontánní hra, volné hry, experimenty Konkrétní operace s materiálem (třídění, přiřazování, uspořádání, odhad, porovnávání)
Vytváření pozitivního vztahu k intelekt. činnostem a k učení
Smyslové hry, aktivity zaměřené na rozvoj percepce, koncentrace pozornosti a paměti hudební, taneční, dramatické), námětové hry Hry podporující tvořivost, představivost, fantazii (kognit., imaginat., výtv., konstruktivní,
Chápe základní číselné a matemat. Osvojení si elementárních poznatků o pojmy,elementární matem. souvislosti a znakových systémech (abeceda, číslice, prakticky je využívá (porovnávat, čísla) uspořádat, třídit, orientovat se ve struktuře 0-6, chápat číselnou řadu 0-10, poznat více, stejně, méně, první, posl. apod.)
Řešení myšlenkových i praktických problémů
Chápe prostorové pojmy (vpravo, vlevo,dole, nahoře, uprostřed, za pod, nad, u vedle, mezi), základní časové pojmy (teď, dnes, včera, zítra, ráno, večer, jaro, léto, podzim, zima, rok) a orientuje se v prostoru i rovině
Činnosti zaměřené k vytváření pojmů a osvoj.si poznatků (vysvětl., objasňov., práce s knihou,..
Vytváření základů pro práci s informacemi Činnosti zaměř. na poznávání jednoduchých obrazně znak. syst.(písmena, číslice, značky,..) Naučí se nazpaměť krátké texty, úmyslně si zapamatuje a opět vybaví
Čin. zaměřené na předmat. dovedn. a vědom.(čísel. řada, číslice, geom. tvary, množství,..) Aktivity na rozvoj vnímání časové posloupnosti, orientaci v rovině a v prostoru
329
II. C OČEKÁVANÉ VÝSTUPY Zvládá odloučení od blízkých na určitou dobu a je aktivní, uvědomuje si svou samostatnost, zaujímá vlastní názory, postoje a vyjadřuje je
Sebepojetí, city, vůle DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
Poznávání sebe sama, rozvoj pozitivních citů ve vztahu k sobě (uvědomění si vlastní identity, sebevědomí, sebedůvěry a osobní spokojenosti)
Rozhoduje o svých činnostech Získání relat. citové samostatnosti
Ovládá své city a přizpůsobuje chování různým situacím, vyjadřuje souhlas a nesouhlas v situacích život ohrožujících a nebezpečných, odmítne se podílet na nebezpečných nebo zakázaných činnostech Uvědomuje si své možnosti, umí přijímat úspěch popř. neúspěch, má přiměřené sebehodnocení, prožívá radost z úspěchu Respektuje předem daná pravidla, povinnosti, vyvine volní úsilí k překonání překážek, soustředí se na činnost a dokončí ji
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA Spontánní hra Činnosti přiměřené silám a schopnostem dítěte při kterých může být dítě úspěšné Činnosti zajišťující spokojenost a radost Činnosti umožňující samostatné vystupování, vyjadřování, rozhodování, sebehodnocení, obhajování vlastních názorů Příležitosti a hry na rozvoj vůle, vytrvalosti, sebeovládání, organizačních schopností
Rozvoj schopnosti sebeovládání
Rozvoj schopnosti citové vztahy vytvářet, rozvíjet je a city prožívat
Zorganizuje hru Uvědomuje si příjemné a nepříjemné Rozvoj a kultivace mravního i citové prožitky (lásku, soucítění, radost, estetického vnímání, cítění a prožívání spokojenost, strach, smutek, odmítání), rozlišuje citové projevy v důvěrném rodinném a cizím prostředí
Rozvoj poznatků, schopností a Prožívá a přiměř. způsobem projevuje, dovedností umožňujících pocity, dojmy co cítí (soucit, radost, náklonnost), snaží a prožitky vyjádřit se ovládat své afektivní chování (odložit splnění svých osobních přání, zklidnit se, tlumit vztek apod.) je citlivý k živému, přír. a věcem, těší se z přír., kult. zážitků a vyjádří je různými prostředky Získání schopnosti záměrně řídit svoje chování a ovlivňovat vlastní situaci
Estetické a tvůrčí aktivity (slovesné, výtvarné, dramatické, literární, hudební, pohybové apod.) Sledování pohádek a příběhů obohacujících citový život dítěte Hry na téma rodiny, přátelství apod. Výlety do okolí (přír., kulturní a sportovní akce) Cvičení v projevování citů (zvl.kladných), v sebekontrole, sebeovládání emocí (zvl. zápor.) Činnosti zaměřené k poznávání lids. Vlastností (stejnost x podobnost x odlišnost) - vlastnosti, dovednosti, schopnosti, city, odlišnost pohlavím, věkem, jazykem, zvyky, zeměpis. místem naroz. Činnosti vedoucí k identifikaci sebe sama a k odlišení od ostatních Dramatické činnosti (předvádění typů chování člověka), mimické vyjadřování nálad
330
II. DÍTĚ A JEHO PSYCHIKA - možná rizika při plnění vzdělávacích záměrů II.A
Jazyk a řeč
Děti ze sociokulturně znevýhodňujícího prostředí vyrůstají často v komunikačně chudém prostředí, mají i málo příležitosti k rozvíjení jazykových dovedností ve všech jazykových rovinách (lexikálně-sémantické, morfologicko-syntaktické, pragmatické a foneticko-fonologické) Z rodin si děti přináší odchylný řečový vzor. V rodinách se mluví často etnolektem, výjimečně i romsky, u cizinců rodnou řečí. Dítě nemá potřebné komunikační návyky ve styku s dospělými ale ani s vrstevníky. Rozvoji předčtenářské gramotnosti není věnovaná v rodinách potřebná péče. Děti mají nedostatečnou úroveň předčtenářských dovedností a omezený přístup ke knihám popř. časopisům.
II.B
Poznávací schopnosti a funkce, představivost a fantazie, myšlenkové operace
Děti mají často v rodinách nedostatek příležitosti k poznávacím činnostem založeným na vlastní zkušenosti, proto je nutné, aby pedagogové v přípravné třídě přiměřeně dětem nabízeli potřebné podněty, tzn. využívat názorného učení. Vzdělávací nabídku přiměřeně strukturovat, využívat všech "vstupních kanálů" při stimulaci, nezahlcovat podněty. Dávat příležitost a prostor učení, k experimentaci a samostatnému řešení úkolů. Předcházet neúspěchu a dávat dětem dostatečnou posilující zpětnou vazbu. Děti se obtížně podřizují společným hrám s pravidly. Dávat tedy dostatek příležitosti k těmto aktivitám a vhodně je vést.
II. C
Sebepojetí, city, vůle
Děti ze sociokulturně znevýhodňujícího prostředí si přinášejí z domova odlišné návyky pro komunikaci. Volně projevují své city, dojmy a prožitky. Obtížně je verbalizují. Konflikty mají tendenci řešit agresivně. V rodinách toto chování nemá často potřebnou korekci. Dochází ke střetu norem kulturních zázemí žáků a požadavků školy. Je proto nutné podpořit zájem rodin žáků o komunikaci a spolupráci se školou. Tato oblast klade velké nároky na pedagogy. Úloha asistenta pedagoga je zde nezastupitelná.
331
III. DÍTĚ A TEN DRUHÝ OČEKÁVANÉ VÝSTUPY
DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA
Navazuje kontakty s dospělými-pedagogy, překonává stud, vhodně komunikuje
Seznam. s pravidly chování ve vztahu k druhým
Přiměřené verb. i neverb. komunikat. aktivity s dětmi i dosp., soc. interakt. hry, hraní rolí, dramat. činn.,hudeb., pohyb. a výtv. Hry
Porozumí běžným projevům vyjádření emocí a nálad
Osvojení si elementárních poznatků, schopn. a dovedn. pro navazování a rozv. vztahů k druhým
Přiměřeně komunikuje s druhými dětmi, navazuje a udržuje přátelství
Posilování prosoc. chování ve vztahu k ostatním lidem (v rodině, škole, vrst. skupině)
Společenské a kooperativní hry nejrůzn.zaměření, aktivity podporující sbližování dětí, společná setkávání, naslouchání, sdílení. Aktivity se zaměřením na uvědomování si vztahů (přátelství, kamarádství, úcta ke stáří, vztahy mezi pohlavími s využitím přiroz. i modelových situací s cílem přijímat a respektovat druhého Činnosti zaměřené na porozum. Pravidlům vzájemného soužití a chování, aktivní účast
Vytváření prosoc. postojů (citlivost, tolerance, respektu, přizpůsobivosti apod.) Umí odmítnout nepříjemný zájem o kontakt. Rozvoj interakt. a komunikat. Dovedností verbálních i neverbálních
Hry a činnosti, které vedou děti k ohledupl.k druhému, k ochotě rozdělit se s ním, půjčit hračku,střídat se, pomoci mu, ke schopnosti vyřešit vzájemný spor apod.
Spolupracuje s ostatními, dodržuje Rozvoj kooperativních dovedností dohodnutá pravidla vzájemného soužití v PT i doma. Dělí se o hračky, pomůcky, sladkosti, rozdělí si úkoly Vnímá přání druhého a vychází mu vstříc (chovat se citlivě, ohleduplně ke slabšímu, soucítit, nabídnout pomoc)
Činnosti zaměřené na poznávání sociálního prostředí, v němž dítě žije (rodina-funkce rodiny, členové rodiny a vztahy mezi nimi, život v rodině, PT- prostředí, vztahy mezi dětmi, dospělými, kamarády)
Uplatňuje své individ. potřeby, přání, práva s ohledem na druhého (obhajovat svůj postoj, respekt. názor druhých), přijímá kompromisy. Uvědomuje si svá práva ve vztahu k druhému, přiznává stejná práva druhým, respektuje. Chápe, že všichni lidé mají stejnou hodnotu, respektuje odlišnosti Brání se projevům násilí jiného dítěte, ubližování, ponižování, chová se obezřetně při setkání s neznámými lidmi, umí požádat o pomoc druhého
332
Ochrana osobního soukromí a bezpečí ve vztazích s druhými dětmi i dospělými
Hry a situace, kde se dítě učí chránit soukromí a bezpečí své i druhých Využití četby, vyprávění příběhů s etickým obsahem a poučením
III. DÍTĚ A TEN DRUHÝ - možná rizika při plnění vzdělávacích záměrů Pedagogické působení je ovlivněno rodinnými komunikačními zvyklostmi dětí, které jsou někdy v rozporu s prosociálními vzorci chování. Některé děti jsou ve svém vývoji ohroženy nedostatečně psychosociálně bezpečným prostředím. Výchovné vedení z rodin je někdy příliš protektivní, nedůsledné a někdy nevšímavé. Chybí dostatečná sociální stimulace. Je třeba respektovat odlišné zvyklosti hodnocení a komunikace rodičů s dětmi a dětmi mezi sebou. Vhodným přístupem zajistit spolupráci rodiny a nenásilnou formou změnit komunikační styl, pokud ten je pro dítě kontraproduktivní. Respektovat kulturní komunikační zvyklosti.
IV. DÍTĚ A SPOLEČNOST OČEKÁVANÉ VÝSTUPY Uplatňuje návyky v základních formách společ.chování ve styku s dospělými i dětmi (pozdravit, rozloučit se, poděkovat, požádat, uposlechnout)
DÍLČÍ VZDĚLÁVACÍ CÍLE
Chápe, že ve společenství má každý svou roli
Chová se podle svých pohnutek s ohledem na druhé, začlení se do třídy a zároveň respektuje své vrstevníky Rozumí neverbálním projevům Adaptuje se na život ve škole (zvládat pravidla jednání ve skupině, podřídit se, spolupracovat, domluvit se na společ. Řešení) Chová se zdvořile k druhým lidem, dospělým i dětem bez předsudků, s úctou, váží si jejich práce. Spoluvytváří skupinová pravidla chování Dodržuje pravidla her, činností - hraje fair
333
VZDĚLÁVACÍ NABÍDKA
Poznávání pravidel společ. soužití, Každodenní setkávání se s pozitivními jejich spoluvytváření v běžném vzory vztahů a chování sociokultur. prostředí, porozumění projevům neverb, komunikace v tomto prostředí
rozvoj schopn. žít ve společenství ostatních lidí - spolupracovat, přináležet (ke třídě, rodině,…), přijímat a respektovat hodnoty zákl. sociokultur, prostředí
Rozvoj kulturně společen. postojů, návyků a dovedn., projevovat se autenticky, autonomně a prosociálně přizpůsobovat se, zvládat změny
Aktivity vhodné pro přirozenou adaptaci v prostř.PT, spoluvytváření jasných a smysluplných pravidel soužití ve třídě
Různorodé společné hry, dramatizace, projekty a skupinové aktivity umožňující zapojení dětí Přípravy a realizace společných zábav a slavností (oslavy výročí, podporování tradic, zvyků, sport.akce, kulturní programy) Hry zaměřené k poznávání a rozlišování různých společenských rolí (dítě, rodič,učit., kamarád, role dané pohlavím, profesí) a jejich osvojování
Vyjadřuje své představy o soužití s lidmi pomocí výtv. technik (mal., model., konstr. apod.) hudeb. a pohyb. aktivit (pěvec.a instrument.)
Zachází šetrně s vlastními i cizími pomůckami, hračkami,věcmi,.., vnímá umělecké a kultur.podněty, pozorně poslouchá, sleduje a hodnotí
Vytvoření povědomí o Tvůrčí činnosti slovesné, literární, mezilid.morálních hodnotách, o dramatické)výtvarné, hudební, hudebně existenci ostatních kultur a národností. pohybové apod.podněcující tvořivost, estetické vnímání, vyjadř. Seznamuje se se světem lidí, kultury a umění, osvojuje si poznatky o prostředí, kde žije
Tyto dovednosti rozvíjet i na úrovní receptivní (poslech pohádek, příběhů, veršů, hudebních skladeb a písní, sledování divad.dramatizací)
Vytvoření základů aktivních postojů k životu, pozitivní vztah ke kultuře, umění, rozvoj dovedn.umožňující tyto vztahy a postoje vyjadřovat a projevovat
Setkávání se s literárním, dramat., výtv. a hudeb.uměním i mimo školu, návštěvy kulturních a uměleckých akcí
Rozvoj společenského a estetického vkusu
Hry a praktické činnosti přibližující svět práce, kultury a umění Aktivity přibližující pravidla vzájemné komunikace zdvořilost, ohledup.,tolerance, spolupráce a mrav.hodnoty (dobro, zlo, pravda, spravedlnost, apod)
Uvědomuje si, že ne všichni lidé respektují pravidla společ. soužití, dokáže odmítnout nabídku nebezpečné popř. nežádoucí aktivity a chránit se před ní ( lež, ubližování, nespravedl., lhostejnost, agresivita), vyhýbá se komunikaci s neznámými a potenciálně nebezpečnými lidmi
IV. DÍTĚ A SPOLEČNOST - možná rizika při plnění vzdělávacích záměrů Děti často přichází z rodin, kde mají nedostatek estetických a etických podnětů, málo příležitostí ke kultivovanému prožívání a vyjádření, rozvoji uměleckých dovedností a estetickému vyjádření. Děti se i setkávají se společensky závažnými patologickými jevy, které příliš brzy formují jejich vnímání společenské reality. Děti jsou i vystavovány přílišnému působení médií bez vhodné korekce dospělými. Proto je nutné využít možnosti pomoci dítěti v orientaci ve společenském prostředí. Samozřejmě že nutná je spolupráce rodiny. Úspěšné dosažení vhodných vzorců chování je možno dosáhnout za podmínek interiorizace norem, prostřednictvím aktivní účasti při zaměstnání a dalších aktivitách v rámci docházky do PT. Dochází ke konfrontaci různých kulturních zázemí, norem a vzorců chování a jednání. 334
6. Hodnocení výsledků vzdělávání žáků Pravidla pro hodnocení žáků Jednou z podmínek efektivního učení je zpětná vazba, která poskytuje žákovi informace o správnosti postupu, průběhu či výsledku. Při poskytování zpětné vazby klademe důraz na vhodnou formulaci (zaměření na problém, činnost, nikoliv hodnocení osoby) – přednost dáváme pozitivnímu vyjádření. Součástí hodnocení je i sebehodnocení dětí, jejich snaha a schopnost posoudit nejen svoji práci, ale i vynaložené úsilí, osobní možnosti a rezervy. Hodnocení prospěchu a chování se řídí těmito zásadami: -
Být otevřený k dětem i rodičům, stanovit a vysvětlit jasná kritéria pro hodnocení. Umožnit žákům účast na hodnotícím procesu. Hodnotit individuální pokrok bez srovnání s ostatními.
Základní pravidla pro použití klasifikace -
-
Známka z vyučovacího předmětu nezahrnuje hodnocení žákova chování, snaha a přístup se do hodnocení zahrnuje. Klasifikuje se jen probrané a procvičené učivo. Učitel vyváženě hodnotí a promítá do klasifikace a hodnocení: vědomosti, dovednosti, postup, práci s informacemi, úroveň komunikace a tvořivost žáka. Při klasifikaci používá učitel pěti klasifikačních stupňů (v dílčí klasifikaci lze použít i jemnější rozdělení škály na postupně, pokud to přispěje k objektivnosti či pozitivní motivaci žáka). Čtvrtletní a srovnávací písemné práce žáků jsou zakládány do složek. Čtvrtletní a srovnávací písemné práce jsou včas oznámeny, aby žáci měli dostatek času se na ně připravit. Významným prvkem učení je práce s chybou. Žáci mají právo dělat chyby – uvědomění si chyby je příležitost naučit se to lépe.
Hodnocení není akcí nárazovou, vyjmutou z kontextu. Hodnotí se vždy konkrétní člověka v konkrétní situaci. Základem je hodnocení úrovně dosažených znalostí, dovedností v určitém období. Jde i o to, jak daný žák dovede své získané poznatky a dovednosti použít, propojit, do jaké míry přispívají k rozšíření kompetencí žáka. Dalším důležitým aspektem je posun v čase, tedy do jaké míry se daný žák rozvíjí, jak pracuje se svými schopnostmi, talentem. Hodnocení částečně zohledňuje startovní pozici konkrétních žáků. Hodnocení je i motivační, povzbuzuje k další práci, ke vzdělávání a sebevzdělávání. Nemusí jít přímo o proces klasifikace, využívají se co nejvíce průběžné slovní hodnocení ústní i písemnou formou. Zdůrazňují se silné a slabé stránky, úspěchy a nezdary, navádí se k efektivnímu řešení problémů. V míře odpovídající věku a osobnímu vývoji jsou žáci vedeni k sebehodnocení, a to neformálně v průběhu práce i písemnou formou (např. každé pololetí, čtvrtletí, jednou za měsíc).
335