Pagina 1 van 30
KNOOPEN door Ph.Tossijn 1942 Inleiding. Men zal nooit van jou kunnen getuigen dat je werkelijk 'n handige kerel bent, indien je je vingers niet weet te gebruiken om in een handomdraai twee touwen aan elkaar te binden, een vaste lus over of rond iets of iemand te werpen, een touw te verkorten of vast te ankeren enz.enz. Deze knoopen dan, om die vaardigheid in je vingers te krijgen en als aanloop tot hetlicht en zwaar pionierswerk dat normaal gesproken hierop moet volgen. W leeren niet alleen knoopen leggen om aan vingergymnastiek te doen, maar ooken vooral met het oog op hun gebruik in onzen alledaagschenn handel en wandel, om ons zelf doot het leven te slaan en niet in het minst om onzen evenmensch te kunnen helpen. Mogelijk vind je het begin moeilijk! Ik twijfel er echter aan, omdat de meeste jongens de techniek van het knoopen leggen vlug gesnapt hebben en eerder gan lijdenaan knoopenvirtuositeit of knoopenpassie m.a.w. teveel denken en doen aan knoopenleggen, inzooverre dat zij iedere belangstelling verliezen voor al het overige in hun jongensleven. Wanneer je ook deze klip weet te omzeilen, heb je de goede richting gevonden naar de kennis en de toepassing van de 172 bestaande knoopen, waarvan ik de belangrijkste hier voor jou verklaar. PH. TOSSIJN
Touw De hennep- en andere vezels worden eerst gedurende een bepaalden tijd te weeken gelegd in water, om de plantaardige eiwitstoffen, die het rotten veroorzaken , er uit te verwijderen (het roten) Dan worden de stengels gedroogd en gekamd; dit geeft lange dunne verzels. Deze worden gesponnen tot vezelbundels of
2-3mm dik (denk aan de draden van jutezakken). Die 4 tot 6 garens worden dan een eerste maal samengedraaid om meer sterkte, dikte en vooral meer gelijkmatigheid te geven. Zoo bekomt men strengen. Deze bewerking heet of touwslaan. Verschillende strengen samengedraaid vormen het . Touwen uit drie strengen gedraaid heet men garen wantslag of kardeel. Meestel gebruikt men thans 4 strengen touwwerk, bestaande uit vier in elkaar geslagenstrengen met midden in soms een vijfde streng, die soms vervangen wordt door een ijzeren draad en hart geheeten wordt. Dit hart verhindert de slijtage die het touw anders zou ondergaan, door de wrijving van de vier kardelen op elkaar. Slaat men de , uit 3 of 4 strengen bestaande trossen, in elkaar, dan verkrijgt men de of (zeel). Deze bestaat dus uit 9,12 of 16 strengen. Het kabelgaren wordt van links naar rechts of met de zon gedraaid en verkrijgt daardoor een neiging om zich tegen de zon te openen. Zij worden tegen zon tot strengen gedraaid en deze weer met zon tot wantslag geslagen, terwijl kabelslag opnieuw tegen zon omgaande geslagen wordt. De maat van de touwen wordt opgegeven door hun omtrek in duimen of door hun diameter in mm.
Pagina 2 van 30
Terminologie Vrij eind en vast eind. Het vrij-loopend eind of tamp is dit deel van het touw waarmede gewerkt wordt en dat dus in beweging wordt gebracht. Het vast eind daarentegen blijft op zijn plaats; het dient slechts als grondslag van den knoop en wel hierdoor, dat het vrije eindje er over of er onder wordt gebracht. Op de teekeningen is, buiten het verschil in de wijze van teekenen zelf (fig.1), het vast eind door hoofdletters, de tamp door gewoon letters herkenbaar.
LUS Je bekomt een lus door het vouwen van een koord (fig 1) RING Is een gevouwen touw waarvan het vrij eind a over het vast eind A geslagen wordt (fig 2) SLAG Een slag of torn is de heele wending van het touw om een rond stuk hout of om een kabel (fig 3) HALVE STEEK Een halve steek is de slag van het vrij eind rond het vast eind. Opeenvolgende komen goed van pas om andere knoopen en steken te eindigen. De halve steek wordt zelden alleen gebruikt (fig 4) KNOOP Men heet knoop de verbinding tusschen twee touwen. Knoop is ook de algemenen soortnaam voor iedere touwverbinding. STEEK Een steek is een tijdelijke knoop, of de knoop die een touw vastlegt aan een rondhout of aan een ander voorwerp. N.B. In feite wordt het woord <steek> dikwijls in de plaats van den term gebruikt en omgekeerd.
Pagina 3 van 30 Gewone knoop (halve knoop) De gewone knoop kan gebruikt worden om het uitrafelen van een touw te beletten, doch dient meestal om er andere knoopen mee te beginnen. Om hem te maken, vorm je eerst een ring in je touw en steek je daar de tamp a door Vlaamsche of achtvormige knoop De Vlaamsche of achtvormige knoop is sterker. Hij belet het uitrafelen van het touw en verhindert eveneens dat een touw door een knoop of zou glijden. Hij zal boven den gewonen knoop verkozen worden. Om hem te maken, leg je eerst een ring in het touw, vervolgens breng je de temp a achter het vast eind om het ten slotte in den ring te steken. In feite heb je een acht met het touw beschreven. Bloedknoop De bloedknoop is een weinig gebruikte knoop. Hij behoort tot de groep knoopen die door de Incas gelegd werden in hun quipus. Soms wordt hij in klimtouwen gelegd om het klimmen te vergemakkelijken. Nadat er eenige trek op het touw is uitgeoefend kan de bloedknoop practisch niet meer losgemaakt worden. Om hem te maken leg je eerst een gewone knoop en steek je dan de tamp a 2,3 of meer keeren in den ring naast elkaar alvorens den knoop dicht te trekken. Knoopenindeeling De knoopen in dit boekje werden ingedeeld naar hun gebruik. Zoo bekomt men: 1. Knoopen om twee touwen aan elkaar te binden. (Touwverbindingen) 2. Knoopen om een touw in te korten. (Touwverkortingen) 3. Knoopen om vaste lussen in een touw te leggen. (Vaste lussen) 4. Knoopen om touwen aan andere voorwerpen vast te maken. (Ankeringen)
Pagina 4 van 30
TOUWVERBINDINGEN PLATTEN KNOOP Kruis de einden a en b Zooals je merkt, ligt het einde b over het einde a. Sla nu het einde b terug om het einde a en span den knoop aan.
Wanneer je het leggen van dezen knoop wilt onthouden door middel van een geschiedenis, denk dan aan 2 worstelaars die tegenover elkaar in het strijdperk treden en die allebei zeer lenig en sterk zijn. De eerste slingert zich behendig rond zijn vijand maar deze slingert zich op zijn beurt rond den eersten en de knoop zit dicht. Gebruik De platten knoop is niet alleen de oudste knoop, doch ongetwijfeld de meest gebruikte om twee touwen aan elkaar te binden. Beide touwen dienen van gelijkte dikte te zijn en, voor het geval er geen voortdurende trek op beide touwen zou uitgeoefend worden moeten de tampen minstens 15 cm lang zijn om het losgaan van den knoop te vermijden. Het nadeel van den platten knoop is wel dat hij niet houdt wanneer de twee touwen van ongelijke dikte zijn en dat hij bij zeer groote trek overgetrokken wordt of te fel toegetrokken geraakt (en dus niet gemakkelijk weer kan losgemaakt worden). VARIANTEN OP DEN PLATTEN KNOOP 1. Dievenknoop of valsche platte knoop. Leg een lus in het touw A en leg het andere touw in die lus zooals aangeduid op de schets Let op: beide tampen liggen aan tegenovergestelden kant van de vaste einden. Bij den minsten trek gaat deze knoop los.
Gebruik. Door de groote gelijkenis van dezen dievenkoop met den platten knoop kun je hem bv. maken om iemand te misleiden of om je te overtuigen dat tijdens je afwezigheid niemand in je eigen zaken is gaan snuffelen. 9 kansen op 10 maakt de inbreker dan het pak terug dicht met een platten knoop in plaats van een dievenknoop.
Pagina 5 van 30 2. Oudewijvenknoop Het verschil tusschen den oudenwijvenknoop en den platten knoop is, dat de lange einden niet met de overeenstemmende tampen op gelijke wijze in en uit den knoop gaan.
In vele gevallen maak je onbewust een oudewijvenknoop in plaats van den platten knoop. De oudewijvenknoop is minder mooi. Het verschil in sterkte tusschen de beide knoopen is echter niet groot 3. Enkele strik Zooals hooger gezegd gaat den platten knoop moeilijk los en wanneer je hem nu heel vlug in bepaalde gevallen moet kunnen losmaken, kun je een enkele strik leggen. Hiertoe steek je een van de korte einden van een platten knoop terug in den knoop vooraleer deze vast toe te
trekken. Om nu den knoop los te maken volstaat het, dat je aan dit einde trekt en de knoop springt voor de helft los. Deze enkele strik wordt zeer dikwijls gebruikt bij het maken van pakjes. 4. Dubbele strik Je steekt nu beide tampen terug in den knoop en bekomt op die wijze een bubbelen strik. Deze maak je doorgaans ook wanneer je je schoenen toeknoopt en in feite de tweede helft van den platten knoop legt met beide tampen omgeplooid tot lus. Nu kun je aan beide
tampen trekken om den knoop gemakkelijk los te krijgen. 5. Doktersknoop Deze knoop bestaat uit een platten knoop waaraan je in de eerste phase een extra winding toevoegt. Deze knoop werd vroeger veel gebruikt door de dokters om aderen af te binden.
Pagina 6 van 30 6. Dubbele platten knoop Leg iedere winding van den platten knoop dubbel. Dezen dubbelen platten knoop gebruik je in de plaats van een gewonen knoop indien geen gedurige trek op het touw uitgeoefend wordt.
SCHOOTSTEEK Leg een lus in touw A [1] (het dikste van de twee touwen), steek nu eind b langs onder in die lus, breng het vervolgens achter de lus door en steek het boven deze laatste weer onder zich zelf door. Om den knoop te sluiten, trek je op beide einden A-B. In feite bestaat de schootsteek dus eenvoudig uit een lus en een halven steek. Wanneer je ook de paalsteek kent, zul je merken dat deze niets anders is dan een schootsteek met de beide einden van eenzelfde touw gelegd waardoor de lus van den paalsteek ontstaat. [1] Heel dikwijls zal het touw reeds voorzien zijn van een lus, bv in het geval van een oogsplits of van een in het touw vastgekoopte lus. Je kunt den schootsteek dus ook maken zooals den paalsteek. Wil je het leggen van den schootsteek door middel van een geschiedenis onthouden? Wel, denk dan aan de roode slang die de zwarte ontmoet en er mee wil spelen. Ze werpt zich rond de zwarte, maakt er een gevangene van, maar geraakt hierdoor zelf gevangen. Gebruik. De schootsteek dient in de eerste plaats om twee touwen van ongelijke (en ook van gelijke) dikte aaneen te binden. Verder kan hij ook gebruikt worden om een touw in een lus of ring vast te maken. Dan heet hij dikwijls vlaggesteek. Beide korte einden moeten, in tegenstelling met hetgeen soms wordt beweerd, aan dezelfden kant van de tampen liggen. Je bekomt insgelijks dezen knoop door een tamp van een platten knoop los te maken en ze onder het vaste eind van hetzelfde touw door te steken. VAKIANTEN OP DEN SCHOOTSTEEK 1. Weversknoop. Wanneer een breuk zich voordoet in hun weefgetouw, gebruiken de wevers ook den schootsteek, doch maken dien op een veel vluggere wijze, hetgeen door de nevenstaande schetsen wordt verduidelijkt. Leg op het kruispunt van beide touwen je duim en wijsvinger (met den wijsvinger langs onder) van je linkerhand. Neem dan het eind B, draai het om het eind b, breng het vervolgens over het andere touw en sla ten slotte het eind a in den knoop zoodat het naast A komt te liggen.
Pagina 7 van 30
De weversknoop op zichzelf is dus slechts een variante op de wijze waarop de schootsteek gelegd wordt. Je kunt dus ook op die wijze den schootsteek leggen en ik verzeker je dat het heel wat vlugger zal gaan. 2. Dubbele schootsteek. De enkele schootsteek is een uitstekende knoop wanneer het touw goed droog is, doch wanneer het nat wordt of wanneer de trek op beide vaste einden niet bestendig is, zul je liever een dubbelen schootsteek leggen. Nadat je den gewonen schootsteek gelegd hebt, draai je de tamp nogmaals onder de lus door, om ten slotte weer onder zich zelf door te steken. Deze knoop zit geweldig sterk vast en een zeer goeden raad dien ik je geef is steeds, waar het eenigszins mogelijk is, bij voorkeur een dubbelen schootsteek te maken. Ook wanneer de beide touwen van zeer verschillende dikte zijn, moet je voor alle zekerheid een dubbelen schootsteek verkiezen.
3. Strikschootsteek. De gewone schootsteek, wanneer er een geweldige trek op uitgeoefend wordt, geraakt, evenals de platten knoop, zeer fel toegetrokken. Om hem weer los te maken, kun je, zooals voor den platten knoop, de tamp b terug in den knoop steken.Veiligheidshalve kun je dan in den strik een stuk hout steken om te beletten dat hij zou losgaan.Een andere voorzorg die je kunt nemen om den knoop gemakkelijk weer los te maken bestaat hierin, dat je er een sterk stuk hout gewoonweg midden door steekt. Op het gewenschte oogenblik trek je het er uit waardpor de knoop dan gemakkelijk kan losgemaakt worden. 4. Bindersknoop De bindersknoop verschilt alleen van den schootsteek daardoor, dat de tamp op het laatste in plaats van onder zichzelf te gaan (om practisch naast zichzelf to gaan liggen) nu over zichzelf gebracht wordt en dan in den knoop gestoken wordt in do richting van de lus. Hierdoor bekom je een knoop die gemakkelijk door een blok of kleine opening gaat, hetgeen niet het geval is met een gewonen schootsteek.
Pagina 8 van 30
VISSCHERSKNOOP. Leg een gewonen knoop bijna op het einde van touw A, steek dan eind b er door en leg vervolgens ietwat verder een gewonen knoop met eind b waar je het eind a doorsteekt (ofwel kun je rechtstreeks den gewonen knoop om eind a leggen).
Verlang je een geschiedenis om het maken van dozen knoop beter te onthouden? Denk aan de twee palingen die elkaar in zeer langen tijd niet meer gezien hadden, toevallig elkaar ontmoetten en dan ook om elkaars hals vlogen. De eerste wentelde zich om den tweeden en zoo deed de tweede om den eersten en de visscher die ze scheiden wilde trok ze nog nauwer bijeen en... de knoop zat vast. Wanneer je op beide vaste einden van het touw trekt, moeten de twee knoopen inderdaad naar elkaar toeschuiven en, in elkaar passen. Deze knoop lost niet in het water en behoudt de samengevoegde touwen in een rechte lijn. Gebruik. De visschersknoop dient eerst en vooral om twee natte touwen aan elkaar te binden terwijl de schootsteek gebruikt wordt om twee ongelijke touwen en de platte knoop om twee gelijke touwen aan elkaar te binden. KRUISSTEEK. Leg een ring in touw A en leg er eind b kruiselings over. Breng nu b onder A boven C onder D, boven E onder F. Wanneer deze steek toegetrokken wordt, ontstaan er twee lange lussen.
Gebruik. De kruissteek dient om zware touwen en kabels vast te leggen of ook om schooven te binden. Hij gaat niet zoo fel toe als de platte knoop. Door een stuk hout midden in den kruissteek te duwen, belet je dat hij bij het toetrekken, in twee lussen zou vallen. Hierdoor maak je den steek 50 % sterker en belet je tevens dat hij te fel zou aangetrokken worden.
Pagina 9 van 30 LUSSTEEK. Leg een Vlaamschen oogknoop in de tamp van beide touwen, schuif de eene lus door de andere en steek vervolgens een stuk bout door deze laatste om beide touwen aan elkaar te houden. Deze steek gebruik je wanneer je twee touwen, die op een lus uitgaan, tijdelijk aan elkaar moet vastleggen op voorwaarde echter dat het touw gedurig gespannen blijft. WINDASSTEEK. Dit is een steek bedoeld om kabeltouwen aan elkaar vast te maken. Leg een halven steek in een touw, steek dan hot andere touw door de lus van dien halven steek en leg er ook een in het tweede touw. Beide uiteinden bind je op het vaste eind door middel van een knijper. Deze steek dient ook om stroobundels vast te binden. Je zult ook alvast opmerken dat de knijpers met de minste last dragen. In plaats van een knijper te gebruiken, kun je ook een steigersjorring leggen.
DUBBELE VLAAMSCHE KNOOP. De dubbele Vlaamsche knoop is ten slotte niets anders dan twee achtvormige knoopen die in elkaar gewerkt worden om twee touwen te verbinden. VINGERKNOOP Een gewone knoop kan ook aangewend worden om twee touwen vast te binden. Je legt de uiteinden van beide touwen naast elkaar en maakt er dan een gewonen knoop mee. Deze knoop wordt zeer veel gebruikt door gewone menschen om twee touwen te binden. Het is een zeer sterke knoop die echter minder mooi is en zeker heel wat moeilijker om los te maken. Hij biedt nochtans het voordeel, dat je hem kunt gebruiken zooals den schootsteek met twee touwen van gelijke of ongelijke dikte.
Tot daar de eerste reeks knoopen die je moeten toelaten om 't even welke twee touwen in gelijk welke omstandigheden vast te leggen en in de meeste gevallen op die wijze een langere lijn te bekomen.
Pagina 10 van 30
TOUWVERKORTINGEN. Wat zul je nu aanvangen indien een touw te lang is en verkort moet worden? Je zult nooit of slechts bij zeer groote uitzonderingen dat touw doorknippen om het te verkorten, daar zulks indruischt tegen de elementaire regels van de spaarzaamheid. Je kunt, trouwens een touw verkorten met behulp van verschillende knoopen, waarvan er hier enkele volgen. TROMPETSTEEK. Er bestaan 2 wijzen om dezen knoop te leggen en ziehier hoe je volgens beide methoden den knoop bekomt: 1) Leg drie dezelfde ringen (rechtsche of linksche) en leg ze zóó achter elkaar dat ieder
voor de helft achter zijn vorige gebuur komt te liggen en trek dan ten slotte den middensten ring door de beide andere ringen. 2) Plooi het touw zoo om, dat het over een zekere lengte driedubbel komt te liggen. Op beide vaste einden A en A' leg je dan een ring waar je respectievelijk de beide lussen a en a' doorsteekt. Indien geen aanhoudende trek op dezen steek uitgevoerd wordt, bestaat er veel kans dat hij losgaat en om dit te voorkomen kun je met behulp van een knijper de lussen op de vaste einden vastleggen, ofwel kun je, wanneer je over het uiteinde van de einden beschikt, deze gewoon door de lussen steken. Een andcre methode bestaat ook hierin dat je een stuk hout door een kleine lus steekt die in het vaste eind ligt en dat je dan door de lus doorsteekt. VERKORTINGSKNOOP. Een andere touwverkorting maak je als volgt: Leg een glijdenden knoop in je touw en leg dan in het vaste eind, dat de verlenging is van het glijdend gedeelte in dezen knoop, een ring die je om de lus van den glijdenden knoop werpt.
Pagina 11 van 30 Deze verkortingsknoop heeft het groote voordeel dat ie hem, na gebruik, kunt aanpassen of losmaken. KETTINGSTEEK. Een andere, zeer algemeen bekende, wijze om een touw te verkorten is de ketting steek, dien .je zeker reeds hebt gemaakt toen je heel klein waart, hetzij in een zweep hetzij bij een of andere speloefening. Leg in je touw een glijdenden knoop en maak dan op het glijdend gedeelte ervan een lus, die je door die van den glijdenden knoop haalt. Weer maak je een lus op het glijdend gedeelte van dezen tweeden knoop die je op haar beurt door den tweeden knoop haalt enz. enz. Om te eindigen steek je dan een stuk hout door den knoop om deze vast te leggen. Wanneer je het wegneemt en op eind b gewoon trekt verdwijnt de gansche kettingsteek uit het touw. Dit is dus een zeer voordeelige methode om een tijdelijke touwverkorting te maken. Wil je voor langeren tijd den kettingsteek leggen, dan kun je, in plaats van een stuk hout door de laatste lus te steken, eenvoudig eind b er door halen en dan zit de knoop voor goed vast. DUBBELE KETTINGSTEEK. Nog een andere touwverkorting is de dubbele kettingsteek. Leg eerst een gewonen knoop in het touw. Draai nu de lus van dezen knoop in
vorm van een 8 en steek dan het korte eind a door de nieuwgevormde lus in den gewo-nen knoop, vervolgens door de lus die je op die wijze zoopas gevormd hebt, en zoo verder. Steeds door de lus die je voor het laatst gemaakt hebt.Deze kettingsteek gaat niet met een gewonen ruk los zooals de enkele kettingsteek, doch heeft het voordeel zeer decoratief te zijn en wordt dan ook zeer dikwijls gebruikt. OOK TOUWVERKORTINGEN. 1) «The man in the street» die een touw wil verkorten zonder er een eind af te snijden, legt het gewoonlijk driedubbel en maakt dan een gewonen knoop in het midden ervan. Deze methode is echter slechte toepasselijk wanneer een van de einden van het touw vrij is.
Pagina 12 van 30
2) Wanneer je nu ten slotte een touw zeer fel wilt aanspannen, ga je als volgt te werk. Je draait met den stok, dien je in een lus van het touw steekt gedurig aan rond, zoodat het touw opgewonden wordt en zich allengs gaat aanspannen zooveel en zoo fel je dit zelf verlangt. Wanneer de spanning voldoende is, leg je het vrij eind van den stok vast op het touw of ergens anders (b.v. met een knijper of steiger-sjoring). Deze methode is echter alleen nuttig voor zeer dikke touwen daar licht touw te gemakkelijk aan stukken zou springen.
VASTE LUSSEN Paalsteek Maak een ring op het vaste eind. Steek de tamp langs onder in die lus, breng ze vervolgens achter het vaste eind en steek ze ten slotte naast zich zelf terug in de lus. Sluit den knoop door op beide einden te trekken.
Wil je het maken van dozen knoop onthouden met behulp van een geschiedenis, denk dan aan den monsterachtigen draak die in een vijver woonde, aan wiens oever een prachtige boom stond. Op een dag kwam de draak uit den vijver te voorschijn, keek eerst eens rond en kroop dan achter den boom om te zien of er geen onraad dreigde. Plotseling zag hij een ridder te paard aankomen, dook weer gauw in den vijver, maar de ridder, die merkte dat het drakenlijf nog om den boom geslingerd was, trok met een ruk den boom uit den grond en ving op die wijze hetf monster. Wanneer je nu den paalsteek moet leggen om een anderen persoon, dan draai je eerst de tamp a om het vaste eind A waardoor je tenslotte een gewonen knoop bekomt. Ruk dan met de tamp in de richting van het vaste eind, zoodat de knoop overspringt. Hierdoor ontstaat er een ring waarin de tamp zich bevindt. Nu moet je deze laatste nog alleen achter het vaste eind brengen en terug in den ring steken om den paalsteek ver der af te werken (fig. 4 en 5). Wanneer je den paalsteek om je eigen middel moet maken, kun je een veel vluggere methode toepassen om hem te leggen. De volgende schets verduidelijkt den uitleg.
Pagina 13 van 30 Houd de tamp a tusschen je rechtermiddenvinger en wijsvinger en vat het vaste eind tusschen duim en wijsvinger van de linkerhand, links van de rechterhand. Leg je rechterhand en de tamp die er in vast zit op punt a op het vaste eind en plaats je rechterduim onder het vaste eind. Draai nu je rechterhand langs achter door den ring terug naar boven. Indien je deze beweging correct uitvoert, dan moet je nu de rechterhand in de Ius van den paalsteek hebben, samen met het korte eind, dat je nu achter het vaste eind brengt en terug vastgrijpt met de rechterhand, die je dan, langs onder door de lus, uit den knoop trekt. Gebruik. De paalsteek is een vaste Ius in een touw en kan als dusdanig overal gebruikt worden waar men iets dergelijks noodig heeft. Het is van weinig belang of het korte eind aan den binnenkant of aan den buitenkant van den ring ligt. Een interessante toepassing van den paalsteek vind je o.m, bij het vervangen van een scheerlijn aan een tent. Ziehier hoe je dit bolwerkt.
Leg in een uiteinde van het touw een paalsteek a. Breng het andere uiteinde door den tentring, steek het door de lus van den paalsteek a; ga er vervolgens rond den tentharing mee en leg er dan ook een paalsteek in (b), even boven den eersten en op zoo'n wijze, dat haar lus vastzit rond het andere eind touw op die plaats. Om nu deze scheerlijn in gebruik te stellen, schuif je den ondersten paalsteek boven den anderen en naar gelang de omstandigheden span je die 2 verder van elkaar of breng je ze dichter bij. De fig. 2 en 3 geven je respectievelijk de maximum en de minimum lengte van deze scheerlijn. Een zeer poot v oordeel van dezen piketsteek op andere gelijkaardige steken is wel dat hij gemakkelijk kan gespannen of losgemaakt worden bij nat weder.
Pagina 14 van 30 DUBBELE PAAISTEEK. Leg in een touw, dat je dubbel neemt, een gewonen knoop. Steek dan je rechterhand door z'n lus, grijp de basis ervan op punt X langs onder vast en trek deze door de lus op zoo'n wijze dat, zij zich achter den ganschen knoop gewoon op hot vast eind van het touw gaat vastleggen (fig. 1 en 2). Een andere methode om den dubbelen paalsteek te maken, bestaat erin, eerst een ring te leggen op het dubbel-genomen-touw, dan de lus B langs onder in dien ring te steken en zoo over den ganschen knoop te schuiven dat ze zich gaat vastleggen op het vaste eind (fig. 3, 4 en 2). Gebruik. De dubbele paalsteek dient in de eerste plaats om iemand die bewusteloos is, uit een raam naar beneden te laten. Je plaatst dan een van de lussen onder de oksels en een in de plooi van de knieën. Indien de persoon bij kennis is, houdt hij met beide handen den knoop vast. In het andere geval kun je er beide handen met een touw b.v. aan vastleggen. Verder wordt de dubbele paalsteek daar gebruikt waar men twee vaste lussen verkiest boven de eenige lus van den gewonen paalsteek. BEGELBARE DUBBELE PAALSTEEK I. Een eerste regelbare paalsteek is eenvoudig om te maken. Leg eerst een kleinen ring en maak dan de groote lus van een gewon e n paalsteek doch zonder do tamp door den ring te steken, zooals je dat doet voor den gewon e n paalsteek. Leg nu nog een tweede lus op dez e lfde wijz e en breng dan, om den knoop te eindigen, de tamp in den ring, achter het vaste eind, en ten slotte terug in den ring zooals voor den gewonen paalsteek (fig. 1 en 2). Je moet nu alleen maar aan beide lussen trekken om te merken dat deze zich naar gelang den trek laten regelen. Dit is van ze e r groot belang bij reddingen; b.v. om iemand uit ee n raam te laten, is het best dat een lus (die onder de oksels) korter is dan de and e re, terwij l dieren slechts naar ben e d e n kunn e n gelaten worden, indien zij op een horizontaal vlak liggen, hetgeen men niet bekomt met de beide lussen van een gewonen dubbelen paalsteek. BEGELBABE
Pagina 15 van 30 DUBBELE PAALSTEEK II. Leg eenvoudig 2 ringen op elkaar in je touw. Steek er dan de tamp door (m.a.w. leg er een halve steek in) en maak dan boven die 2 lussen een gewone paalsteek (fig. 3 en 4). Hierdoor kun je nu: 1. De grootte van de lussen onderling regelen
2. de totale grootte van de lussen daarenboven ook nog schikken. Je moet hiertoe maar alleen den halven steek hooger of lager schuiven. Deze regelbare dubbele paalsteek is zeer nuttig wanneer lasten van zeer verschillend volume moeten geheschen of naar beneden gelaten worden. POMPIEERSSTEEK Leg met het touw, dubbel genomen, een glijdenden knoop op zoo'n wijze dat het glijdend gedeelte ervan de tamp is die op een lus uitgaat. Werp dan deze laatste over die van den glijdenden knoop en trek dan met diens lus dozen pompierssteek toe. (fig. 1 en 2). Hier heb je nu een knoop die in dezelfde omstandigheden kan gebruikt worden als de gewone dubbele paalsteek. Hij is echter veel sterker en zeker even gemakkelijk om maken. BERGBEKLIMMERSKNOOP. Maak in het eind van het touw een glijdenden knoop op zoo'n wijze dat het glijdend gedeelte het vast eind A is. Leg daarin een ring en trek er de lus van den glijdnden knoop door. Hierdoor bekom je twee gewone knoopen naast elkaar (fig. 3, 4 en 5).
De bergbeklimmersknoop is in feite niets anders dan een visschersknoop met een lus. Door op het vaste eind en op de lus te trekken, schuiven de beide knoopen in elkaar en ontstaat er een vaste lus die, zooals de naam van den knoop het aanduidt, door de bergbeklimmers gebruikt wordt aan het eind van hun lariat.
Pagina 16 van 30
Wanneer je dozen knoop wenscht te leggen in het midden van een touw b.v. om er een loodrechte trek op uit te oefenen, dan leg je twee tegenovergestelde ringen voor de helft achter mekaar en trek je het eind X in het midden door beide ringen, zooals de pijl dit aanduidt op de schets (fig. 6 en 7). VLAAMSCHE OOGKNOOP. Om een vaste lus in een touw te maken, kun je ook nog volgenden oogknoop gebruiken, die niets anders is dan een gewone knoop met een touw dubbel genomen. Hij wordt ook heelingsteek genoemd. GAREELSTEEK. Wanneer je in het midden van een touw ergens een lus moet leggen, dia je moet toelaten gemakkelijker aan een vracht te trekken die vastzit aan het touw, maak je den gareelsteek. Begin met een ring in het touw te leggen, laat het vaste eind dezen ring langs achter schijnbaar in twee scheiden. Pak nu, zooals de schets dit aanduidt, den ring rechts vast en trek hem dan opwaarts uit den ring waardoor je terzelfdertijd de lus vormt waarmee je gaat meetrekken aan do vracht. Deze steek is zeer geschikt voor een trek die gebeurt in richting 45' van den hoofdtrek, in tegenstelling met den bergbeklimmersknoop, waar de trek loodrecht op het touw of in de verlenging van het touw gebeurt.
Pagina 17 van 30 REGELBABE VASTE LUS Een regelbare vaste lus maak je op de volgende wijze : Leg in het touw een glijdenden knoop op zoo'n wijze dat de tamp het glijdend gedeelte van dozen knoop is. Maak dan in dit korte eind verschillende gewone of achtvormige knoopen die als stoppersknoop zullen dienen, wanneer de glijdende knoop toegetrokken wordt. Naar gelang je dan een Heine of een groote lus verlangt, trek je den knoop vooraf even open, steek je het eind verder of minder door den knoop en trek je den knoop weer dicht. Wanneer je een vaste lus noodig hebt waarvan de grootte dikwijls op zeer korten tijd moet gewijzigd worden, is deze knoop aangewezen. LABIATKNOOP. Leg een gewonen knoop in het touw, maak hem dan even open en steek het korte eind er terug door. Leg daarin een of anderen stoppers-knoop (b.v. een gewonen knoop of een achtvormigen knoop), om te voorkomen dat het terug zou doorglibberen. Deze knoop heeft het voor-deel dat hij zeer evenwichtig is, daar z'n lus langs beide zijden uitspringt. Hij is hierdoor zeer geschikt voor het lariatwerpen.
ANKERINGEN. MALEISTEEK. Neem een touw dubbel, draai het verschillende keeren rond en door de verschillende ringen, die aldus gevormd zijn, steek je, hetzij de bussel stroo of hout, hetzij de latten die je naast mekaar wil leggen.
Wanneer je dit ook aan het andere eind dan de bussels of de latten doet, bekom je een heel netten uitslag. Deze steek zal vooral nuttig zijn om matten te weven, tafelbladen te maken op kamp enz Merk ook op dat je dezen steek met een paar rukken los maakt en dat je geen enkelen knoop noodig hebt om hem terug te maken. GLIJDENDE KNOOP (GALEISTEEK). Maak een ring in een touw en trek er de lus gevormd op een van beide einden gedeeltelijk door. Een glijdende knoop bekom je ook, door een van de einden, waarmee je een gewonen knoop legt, er terug in te steken.
Pagina 18 van 30
De gebruiken van den glijdenden knoop zijn ontelbaar en bovendien dient hij als uitgangspunt voor heel wat andere knoopen (b.v. kettingsteek). Meer in 't bijzondor zul je hem gebruiken om een ladder te maken, om een kurk van een flesch te beletten af te springen, om in de vlucht iemand te snappen en om een touw vast te leggen aan een tak die onbereikbaar is. MASTWORP. Leg twee dezelfde ringen in een touw, breng den tweeden ring achter den eersten en werp dan beide over het voorwerp waarrond de mastworp moet liggen. Wanneer de top van dit voorwerp niet vrij is, leg je eerst een halven steek rond den boom en daarboven nog een halven steek in de andere richting. Je zult dus in ieder geval de twee methodes moeten kennen om een mastworp te leggen.
Wil je het maken van dezen knoop onthouden door middel van een geschiedenis kun je denken aan het serpent dat rond een linde draaide, een haas hoorde afkomen, er achter schoot, doch juist te laat kwam. Het hief zich dan naar omhoog, keek links en rechts, zag een eekhoorn, schoot er achter, doch kwam weer te laat en vormde op die wijze een mastworp. Let op! Er moet steeds op beide uiteinden van dezen knoop trek uitgeoefend worden, zooniet schuift hij naar beneden of kan hij zelfs van het voorwerp afglijden. Gebruik. De mastworp dient in de eerste plaats om alle sjorringen in pionierswerk te beginnen. Verder kan hij ook gebruikt worden om pen haag te maken (dus om een rij piketten onderling te verbinden en op af stand te houden). Gebeurt het dat, om een of andere reden, hetzij momenteel, hetzij bestendig slechts trek uitgeoefend wordt op een einde van den mastworp, dan leg je met de tamp een halven steek op het vast eind, of draai je het enkele keeren rond dit andere.
Pagina 19 van 30
DASKNOOP. Deze knoop is tenslotte slechts een mftstworp, op het vast einde van het touw gemaakt. Jonge mannen gebruiken hem om hun das te knoopen. Ook deze dasknoop houdt slechts wanneer er trek op uitge-oefend wordt.
GANZENPOOTSTEEK. De ganzenpootsteek is niets anders dan een mastworp, waarbij nog een paar andere steken gelegd worden. Hij dient om het touw van een vlag aan den mast te leggen - om een touw aan een kabel vast te hechten, enz.
BOEIREEPSTEEK. Leg eerst een halven steek op het rondhout. Leg dan een heelen slag rond het vaste eind en het rondhout en eindig met een halven steek om het rondhout. In feite is de boeireepsteek niets anders dan een mastworp waar er nog een slag meer mee gemoeid is. Het groot voordeel van dezen steek is dat hij niet afwaarts schuift op het voorwerp waarrond hij gelegd wordt. Wanneer de trek naar boven en evenwijdig met het rondhout gebeurt, zul je dezen steek in averechtsche richting maken, om hetzelfde effect te bekomen. Deze steek zul je bij voorkeur aanwenden, omdat hij voor een gelijkaardig gebruik heel wat voordeelen biedt boven de andere knoopen. TIMMERSTEEK. Werp een touw om het rondhout, vervolgens om het vast eind, zoodat je een halven steek bekomt en draai het dan nog enkele keeren rond dep ring, die op die wijze gevormd is geworden, in de richting van den halven steek.
Pagina 20 van 30
Deze steek dient om een touw aan een boom of aan een ander voorwerp vast te maken. Let op! Ook voor dezen steek moet er weer een gedurigen trek op het touw uitgevoerd worden op gevaar af dat hij los gaat. Deze steek wordt veel gebruikt om voorwerpen op te trekken of voort te sleepen. Het verdient aanbeveling, dat ietwat voorbij den timmersteek, een gewone halve steek rond het voorwerp in kwestie gelegd wordt, om op die wijze het voorwerp steeds evenwijdig met de trekrichting te behouden. Houtknoop. De houtknoop is ten slotte niets anders dan een eenvoudige strik rond het voorwerp dat opwaarts of voorwaarts moet getrokken worden, en kan dus gebruikt worden waar een timmersteek aangewend wordt. Hij gaat echter nog veel vlugger los dan deze laatste of andere knoopen juist omwille van den strik. Meestal wordt hij enkel gebruikt om de vlag, die moet gebroken worden bij een schouwing of bij een openings-ceremonie, opgerold te houden. Ook voor het hijschen van zware pakken kan deze houtknoop nuttig zijn. WERPANKERSTEEK. Leg eerst een slag om het rondhout en vervolgens twee of meer halve steken op het vaste eind A Deze steek gebruik je best om een touw aan een paal vast te leggen.
VISSCHERSSTEEK. De visscherssteek is slechts een variant op den werpankersteek in zooverre dat de eerste halve steek van den werpankersteek nu door den slag van den werpankersteek gaat in plaats van er gewoon onder te liggen. Voor het gebruik: zie werpankersteek, timmersteek, enz
Pagina 21 van 30
TOPBEEPSTEEK. Wanneer een scheerlijn aan je tent breekt of uitvalt en je deze moet vervangen, kun je je toevlucht nemen tot den topreepsteek om én scheerlijn en spanner te vervangen. Leg twee gewone knoopen dicht tegen elkaar in het vervangingstouw, breng dit laatste rond de tentpen en steek het ten slotte door de twee gewone knoopen in de richting van de tentpen. Het aan- of ontspannen van deze scheerlijn gebeurt door op de tamp a te trekken naar de tentpen toe, of van de tentpen weg. KATTEKLAUW. Wanneer je bij pionierswerk een kabel of een touw slechts een tijdje moet vastleggen in den haak van een blok, heb je soms de gelegenheid niet om een of anderen ingewikkelden knoop te gebruiken. Gebruik dan den katteklauw. Leg de tamp naast het vaste eind. Gooi de lus die je aldus gevormd hebt over beide einden en draai dan de twee nieuwe ringen enkele malen naar buiten toe, tot zij nog juist groot genoeg zijn om samen in den haak van het blok gehaakt te worden. De katteklauw weerstaat in ieder geval beter aan de rukken dan Werpankersteek, Timmersteek, enz. Hij is bovendien ook niet moeilijk om los te maken. N.B. De paalsteek en heel wat andere vaste lussen zijn tenslotte ook nog een zeer veilig middel om een touw in den haak van een blok vast te leggen. KLIMMERSKNOOP. Om gemakkelijk op een touw of op boomen te klimmen, kun je een stel touwen aanschaffen, waarmee je met behulp van klimmersknoopen de hoogste kronen van boomen kunt bereiken.
De touwen moeten zoo lang genomen worden dat de klimmersknoop bij gestrekte beenen minstens de hoogte van het middel bereikt. Het is niet noodig het touw dubbel te nemen, een nauw sluitende stijgbeugel is meer dan voldoende.
Pagina 22 van 30 Verder verdient het aanbeveling zich een touw om het middel te bevestigen (paalsteek) dat eveneens met een klimmersknoop om het bergtouw kan bevestigd worden. Zoodoende kun je rustig de handen gebruiken bij het beurtelings omhoog schuiven van de klimmersknoopen. De schetsen toonen duidelijk genoeg aan hoe deze klimmersknoop gelegd wordt. TONSTROP. Leg het touw op den grond, en zet het vat er recht op. Breng de twee einden naar boven en maak een gewonen knoop. Open dan dezen knoop (niet geheel losmaken maar openen) trek hem uiteen, en leg de twee zijden rond de ton b.v. « b » voorkant en « a » achterkant.
En wanneer je dan aan de beide einden trekt, bekom je een steek, die je zal toelaten de ton schoon recht naar boven te trekken. TREKSTEEK. Vorm een lus met de. tamp van het touw en plaats deze achter het rondhout. Leg dan een Ius in het vast eind, breng deze voor het rondhout en steek ze in de lus die eerst gevormd werd. Door op a en de pasgevormde lus te trekken wordt de knoop aangespannen. Leg nu een lus in de tamp en steek deze op dezelfde wijze door de tweede lus. Trek weer op a en de derde lus om den knoop te sluiten.
Het voordeel van dezen knoop is, dat door te trekken op a, de knoop losspringt. Vandaar dat hij gebruikt wordt wanneer hij snel moet losgemaakt worden, wanneer je van uit een boom of huis moet neerkomen en het touw zelf wilt kunnen losmaken. Het nadeel is wel dat in dit laatste geval het touw dubbele lengte moet hebben en er altijd menschen zijn die zich bij het neerkomen aan het verkeerde eind vasthouden, met het gevolg, dat zij veel vlugger op den grond aanlanden dan hun spieren en gewrichten wel kunnen dragen! ! ! Omwille van zijn eigenaardigheid wordt hij ook soms dievenknoop geheeten. ONTSNAPPINGSSTEEK. Wanneer je touw niet lang genoeg is om den treksteek te leggen, kun je je in dezelfde omstandigheden behelpen met volgenden ontsnappingssteek, die echter heel wat gevaarlijker is.
Pagina 23 van 30 Leg een glijdenden knoop in het touw, breng de tamp, die het glijdend gedeelte in den glijdenden knoop moet zijn, achter en over het dwarshout. Steek ze dan door de lus van den glijdenden knoop en bevestig ze onder den slag rond het dwarshout, zooals de schets je dit aantoont.
Je komt langs het touw naar beneden en eenmaal op vasten bodem schud je aan het touw waardoor de tamp loskomt en uit den glijdenden knoop schuift, met het gevolg dat het touw voor je voeten op den grond valt. MAGNUSSTEEK. Leg met eind a een slag en ten slotte een halven steek links van den slag. De magnussteek wordt gebruikt om een touw op een rondhout of op een ander touw te bevestigen op zoo'n wijze dat, niettegenstaande groote wrijving, ieder glijden uitgesloten is. HALSTERSTEEK. Wanneer voerlui hun paard ergens 'n tijdje moeten vastleggen gebruiken zij doorgaans de halstersteek die gemakkelijk losgaat wanneer je op a trekt. Bekijk aandachtig de schetsen en je zult onmiddellijk opmerken dat de halstersteek slechts een glijdende knoop met een strik is.
ANKERSTEEK. Om een touw aan een ring te bevestigen kun je ook den ankersteek gebruiken. Deze steek wordt o.m. gebruikt om den buikriem van een paard vast te zetten of om een riem vast te maken die voorzien is van een ring en een lederen riempje in plaats van gespen. Leg een lus in het touw. Plooi de lus over haar zelf. Schuif beide lussen over het rondhout, zooals de schets dit aantoont. Je kunt ook, wanneer de steek niet over het rondhout kan geschoven worden, 2 halve steken in dezelfde richting boven elkaar om het dwarshout leggen (voor den mastworp heb je er twee in tegenovergestelde richting gelegd.)
Pagina 24 van 30
TOUW BEZETTEN Wanneer een touw niet kan gesplitst worden, hetzij omdat het gedurig aan door een blok moet passeeren, hetzij omdat het splitsen te veel tijd vergt of nog tot het «rijk der mogelijkheden» behoort, zul je de uiteinden bezetten om aldus toch te beletten dat de touwen slordig uitgerafeld geraken. GEWONE BEZETTING. 1° Neem een dunne koord en leg ermede een lus over de lengte die gij wenscht te bezetten. 2° Leg dan zes of zeven goed aangespannen windingen met het bezettingstouw om het touw en de lus. Deze windingen worden best tegen draad gelegd en naar het uiteinde toe van het touw. Steek het werkend eind van het bezettingstouw tenslotte in de lus. 3° Trek nu aan het nog ongebruikt gebleven eind van het bezettingstouw zoodat de lus onder de windingen van de bezetting vastglijdt. 4° Deze schets toont u hoe het er onder de windingen uitziet. Beide einden van het bezettingstouw worden nu zoo kort mogelijk tegen de windingen afgeknipt.
INGEWERKTE BEZETTING. Deze bezetting verschilt alleen van de voorgaande door het vastleggen van het be-zettingstouw tusschen de strengen van het touw vooraleer met de bezetting begonnen wordt. Hierdoor houdt ze veel beter en voorkom je dat ze heelemaal van het touw afschuift, wat wel meer gebeurt als je de gewone bezetting gebruikt. 1. Draai de kardeelen van het touw dat moet bezet worden uit elkaar en leg het bezettingstouw tusschen de strengen in (schets 5). 2. Herleg nu de strengen op hun oorspronkelijke plaatsen. Leg dan met een uiteinde van het bezettingstouw een lus op het touw en werk verder de bezetting af zooals voor de gewone bezetting. ZEILMAKERSBEZETTING. 1) Rafel je touw een weinig uit en leg met het bezettingstouw een lus over een der strengen op zulke wijze dat de beide uiteinden samen tusschen de andere strengen uitkomen.
Pagina 25 van 30
2) Herleg het touweind (m.a.w. draai de strengen terug ineen) en leg met het touw verschillende windingen rond het touw alleen, tegen draad, en naar het einde toe. 3) en 4) Breng nu de oorspronkelijke lus van het bezettingstouw naar boven toe over dezelfde streng waarrond zij eerst gevormd word en trek goed aan met het nog ongebruikte eind. 4) 5) en 6) Breng ten slotte dit eind tusschen de kardeelen 2 en 3 naar boven en bind daar beide uiteinden van het bezettingstouw samen met een platten knoop. Dit is misschien wel de sterkste bezetting en zou meer algemeen moeten bekend geraken.
SPLITSEN EINDSPLITS. Begin met je touw een 6 tal cm. uit te rafelen en houd de 3 strengen goed uiteen (fig. 1). Breng de middelste streng naar voren en steek het einde van de rechtsche streng er door (fig. 2), plooi dan de linksche boven het uiteinde van de middelste en steek het uiteinde van diezelfde laatst geplooide linksche streng in de lus gevormd door de recht-sche (fig. 3). Trek de 3 uiteinden verder door (fig. 4) en je bekomt (fig. 5). Je hebt nu een gemaakt. Hier begint nu het eigenlijk splitsen. Het princiep dat je hier bij de eindsplits gaat toepassen, geldt eveneens bij het maken van alle andere splitsen, de lange uitgezonderd; de streng waarmede je werkt, moet je doen naar beneden gaan, over een streng, onder de volgende, over de daaropvolgende, enz. enz. maar altijd tegen den draad van het touw in, dus nooit in dezelfde richting als het touw gedraaid of geslagen is. Fig. 6 toont het touw, elke streng, op een na, eenmaal onder een ander doorgestoken na den kruisknoop, fig. 7 nadat elke streng tweemaal is doorgestoken. Je moet altijd in elke splits, wanneer je elke streng een gelijk aantal keeren ondergestoken hebt, het uitzicht bekomen in fig. 8 schematisch weergegeven.
Pagina 26 van 30
Wanneer je, elke streng 4 of 5 maal onder een andere doorgestoken hebt, kun je de strengen uitrafelen in 3 of 4 dunnere strengjes. Knip hiertoe uit elke streng een klein strengetje weg, steek de overblijvende strengjes 2 of 3 maal onder door, knip er vervolgens nog een weg, steek wat overblijft van iedere streng nog een paar maal onder door. Zoo ga je verder totdat het laatste strengetje alleen 2 maal onderdoor wordt gestoken en dan afgesneden wordt. Aldus bekom je een schoon. geheel; in plaats van ineens iedere kardeel weg te knippen, herleid je nu stilaan de splits tot de normale dikte van het touw. OOGSPLITS. Rafel de drie strengen eveneens uit tot op 6 cm. ongeveer.
Plooi je touw voldoende om de noodige oog te vormen en steek de middelste streng van het gedraaide deel van het touw onder op de plaats waar h ot oog moet beginnen (fig. 1). Breng nu h et uiteinde der lin ksche streng boven de middelste en steek ze onder een verdere streng van het touw door (fig. 2). Merk op dat alles tegen draad in gebeurd is. Nu komt de moeilijkheid. Draai heel de combinatie onderste boven. Figuur 3 stelt de andere zijde van het touw voor. Je moet het uiteinde der rechtsche, nog niet doorgestoken streng langs achter en ook tegen draad stoken onder de 3 e, dus onder de streng waaronder je nog geen enkele van de uiteinden van de 2 andere strengen staakt (fig. 4 en 4 '). Neem nu streng A en steek ze, ook tegen draad, boven en onder de volgende strengen, zooals in de eindsplits (schets 5). Eens dat je zoover b ent, w erk je verder zooals in de eindsplits tot iedere streng een voldoend aantal keeren is ondergestoken. MIDDENSPLITS. Rafel de strengen van beide touwen op gelijke lengte uit. Begin met beide uitgerafelde deelen zóó ineen te werken dat afwisselend e lk kardeel van ieder touw aangetroffen wordt (fig. 1 en 2). Om gemakkelijker verder te w erken, bind je met een licht touwtje al de kardeelen aan een kant vast.
Pagina 27 van 30 Nu werk je de andere kardeelen onder de verschillende strengen zooals je dit doet voor de eindsplits, nadat de kruisknoop gemaakt is (fig. 3 en 4). Wanneer je hiermee klaar bent, maak je de andere kardeelen los en werk je ze op hun beurt in op dezelfde wijze in het touw onder. Het eindigen van deze splits gebeurt op dezelfde wijze als voor de eindsplits. De middensplits dient om een doorgebroken touw weer te herstellen of om twee touwen te verbinden. Het groote voordeel van de middensplits is wel dat zij de sterkte van het touw hoogstens met 10 % vermindert in tegenstelling met sommige knoopen die de sterkte van het touw tot 50 en 60 % verminderen en zij bovendien ook veel minder plaats inneemt en veel regelmatiger is, hetgeen van zeer groot belang is bij blokwerk. LANGE SPLITS. Wanneer de middensplits het, touw nog te fel verdikt, ofwel indien je het splitswerk haast onzichtbaar wil maken, zai je de lange splits moeten maken. Draai beide touweinden log tot zeven keer de lengte van den touwomtrek en schuif ze in elkaar, zooals voor de korte splits (fig.1) Kies dan van ieder touw een kardeel (2 kardeelen die tegenover elkaar liggen) en draai de eene UIT, de andere IN", voorzichtig in elkaar, zoodat zij tijdelijk niet in den weg zitten (fig. 2).
Werk dan een kardeel van een der volgende touwen verder los en breng er zorgvuldig de correspondeerende van het andere touw in de plaats, tot 5 a 6 cm. van zijn einde. Doe hetzelfde aan den anderen kant. De uitslag is fig. 3 Neem nu om de beurten ieder paar losse kardeelen, halveer deze (een dunne en dikke helft), leg met beide einden een gewone knoop en werk vervolgens ieder kardeel tegen draad in, boven en onder de versehillende strengen zooals in de eindsplits. Het halveeren, den knoop en het onderwerken van de strengen zie je afgebeeld op fig. 4 en 5. Snijd dan wat overschiet van de kardeelen weg, laat eenige cm overschieten om te voorkomen, dat tijdens het rekken enkele garens naar binnen sehieten en rek, na de geheele afwerking, de gemaakte splits goed op.
De eindsplits gebruik je om het uitrafelen van een touw definitief tegen te gaan terwijl de oogsplits een veel sterkere lus geeft dan om 't even welke knoop uit het hoofdstuk «Vaste lussen».
Pagina 28 van 30 SJORRINGEN. Tot hiertoe leerden wij touwen aan elkaar verbinden of touwen aan andere voorwerpen vastleggen. Rest nu nog het samenbinden van rondhouten door middel van knoopen in plaats van spijkers b.v. Dit bizondere soort knoopen heet men sjorringen en komt het meest van pas in klein en groot pionierwerk. Het geheim om goede sjorringen te maken ligt in het stevig aantrekken van het touw na elken toer, in het inslagen van de woelingen met een houten hamer of met een ander gelijkaardig voorwerp. Indien bij het gebruik een of andere sjorring los gaat hangen, kan er een spie (een eenvoudig stuk hard hout waaraan een punt gemaakt wordt) ingeklopt worden; daardoor gaat de sjorring terug vastzitten. Het leggen van sporringen gebeurt best met 2 man en je zult minder letten op den tijd die je eraan, besteedt dan wel op hun degelijkheid. KRUISSJORRING. 1° Begin met een mastworp te leggen op den zijkant van den staanpaal. Deze mastworp moet altijd gelegd worden op den rechtstaanden paal: a) onder den dwarspaal, wanneer de drukking van boven naar onder gaat; b) boven den dwarspaal, wanneer de drukking van onder naar boven, plaats heeft.
Het uiteinde of de tamp van den mastworp wordt rond het vast eind gedraaid, om door de drukking op de palen, den knoop goed vast te houden. 2° Wind dan het touw rond beide palen, eerst vóór den dwarspaal, dan achter den staanden paal dan weer vóór den dwarspaal en ten slotte weer achter den staanden paal om op het vertrekpunt uit te komen. Maak aldus minstens 3 toeren. Na elken toer moot je het geheel goed aanhalen. 3° Om nog meer sterkte te geven aan de sjorring leg je den tweeden en derden toer binnen den eersten op den dwarsbalk en buiten den eersten op den staanpaal of andersom. 4° en 5° Maak vervolgens met het touw weer minstens 3 toeren tusschen beide palen over de eerste windingen.
Pagina 29 van 30 Dit heet men «woelen». Zorg ervoor dat na elken toer duchtig angetrokken wordt en let er op deze woelingen zelfs in te slaan met een stuk hout of houten woelhamer. Van dit woelen hangt tenslotte do stevigheid van de sjorring af. 6° Eindig de sjorring met het eind van een touw met een mastworp op, een van beide palen vast te leggen. Blijft er nog touw over dan snijdt ge dit niet weg doch legt het met halve steken b.v. op een der palen vast. Deze kruissjorring gebruik je wanneer je twee palen aan elkaar wil sjorren, die elkaar onder rechte of bijna rechte hoeken zullen kruisen. STEIGERSJORRING. De steigersjorring leg je wanneer je twee evenwijdig liggende palen aan elkaar moet sjorren. Meestal gebruik je hem om twee palen in een lijn aan elkaar te binden. Plaats beide palen ± 30 cm. over elkander en leg rond beide palen een mastworp, draai de tamp weer rond het vaste eind en leg dan 7 tot 10 slagen rond beide stokken samen. Ieder slag moet nauw tegen zijn geburen aanliggen. Nu woel je weer 2 of 3 keeren tusschen beide palen in. Dit woelen wordt onmogelijk indien je de windingen te fel aangespannen hebt of indien de palen té fel effen zijn. In bei-de gevallen kun je 'n licht takje tus-schen beide palen steken dat bij het woelen dan weggenomen worden. Eindig ook deze sjorring met een mastworp om een van beide palen. Als de palen aaneengesjord moeten worden voor sterk werk, is het noodig twee steigersjorringen (dan liever wat korter) te leggen en kunnen samen met het woelen spieën in de sjorring ingeslagen worden. STEIGERSJORRING. De vorksjorring is eigenlijk een steigersjorring, rond twee pa-len die men daarna tot een scherpen hoek van elkaar wringt. Om een vorksjorring te bekomen leg je om te beginnen den mastworp rond een enkelen paal, haal ]e de sjorring minder vast aan en woel je een paar keeren meer nadat de palen onder den gegeven hoek opengesteld worden.
ACHTVORMIGE SJORRING. Deze sjorring wordt gebruikt om de toppen van drie palen, die moeten uitgezet worden tot een driepoot, samen te binden. Breng nu het touw onder den tweeden paal, boven den derden rond dezen laatsten, boven den tweeden enz. ; altijd heen en weer in vorm van een 8. Eindig met twee of drie/woelingen tusschen de palen om de eerste windingen aan te spannen.
Pagina 30 van 30
Dit woelen mag echter niet zoo fel aangespannen worden als in de andere sjorringen om de drie palen achteraf in een gelijkbeenigen driehoek te kunnen uitzetten. Om het woelen mogelijk te maken zul je ten andere ook vooraf tusschen de palen 'n houtje steken, daar anders de palen te dicht t egen elkaar aangetrokken worden en het woelen onmogelijk maken. Het resteerend eind touw maak je vast op een der palen met een mastworp of 2 halve steken. …………………………………. Een andere methode, om drie palen tot het vormen van een driepoot samen te binden op voorwaarde nochtans dat hij geen te zware gewichten moet dragen, is de volgende: Plaats de drie palen in een bussel op den grond. Leg een eind van je touw langsheen een van de palen en wind het andere eind drie of vier keeren stevig rond de palen van boven naar onder toe en op het eerste eind. Breng dan dit laatste eind over de windingen naar boven en dan naar beneden onder de windingen door. DIAGONAALSJORRING. Deze wordt gebruikt om twee palen aan elkaar te sjorren, die door hun stand of ligging neiging vertoonen om uit te wijken en elkaar niet raken op de plaats waar zij kruisen. Deze sjorring wordt het meest gebruikt bij het pionieren van een schraag op het kruispunt van de schoren. Begin met een timmersteek om beide palen en haal die stevig aan. Leg dan drie of vier slagen om ieder vork om vervolgens te woelen en te eindigen met een mastworp op een van beide palen.
