ira-t 2001 : thema s

61702

ira-T 2001

: thema’s

Milieu- en natuurrapport in zakformaat TT

V

M i r a - t 2001 in z a k fo r m a a t is e e n n i e u w i n i t i a t i e f v a n

I

n l e i d i n g

h e t M iR A -p ro jectteam v a n d e V la a m s e M ilie u m a a ts c h a p p ij. D it z a k b o e k je t o o n t d e b e l a n g r ij k s t e c ijfe rs e n f e i te n o v e r h e t m i lie u e n d e n a t u u r i n V la a n d e r e n v o o r d e

M e t v r a g e n o f s u g g e s tie s

p e r io d e 1 9 9 0 -2 0 0 0 . H e t is e e n e i g e n s e le c tie v a n d e

k u n t u o n s c o n ta c te r e n

in f o r m a ti e i n h e t t h e m a r a p p o r t

o p h e t v o lg e n d e adres:

lijk s e M ilie u - e n n a t u u r r a p p o r t V la a n d e r e n .

MIRA,

A a n d e h a n d v a n 54 in d i c a t o r e n w o r d e n 7 s e c to r e n e n

M ilie u - e n n a t u u r r a p p o r t V la a n d e r e n

m i r a -t

2001, h e t j a a r

24 m i lie u th e m a 's i n k a a r t g e b r a c h t. D e c ijfe rs v in d t u in g ra fie k , t a b e l o f k a a r t , d e f e i t e n i n d e b ij h o r e n d e te k s t.

V la a m s e M ili e u m a a ts c h a p p i j V a n B e n e d e n la a n 34

H e t v o lle d ig e M ilie u - e n n a t u u r r a p p o r t

2 8 0 0 M e c h e le p

te r a a d p l e g e n o p d e V M M -w eb site: h t t p : / / w w w . v m m . b e .

m i r a -t

2001 is

fa x : 015/43 32 8 0

O p d e z e s ite v i n d t u e v e n e e n s d e a c h te r g r o n d d o c u m e n

m ira@ > v m m .be

te n . D eze u it g e b r e i d e r a p p o r t e n z ijn g e a c tu a l is e e r d m e t d e in f o r m a ti e v a n

m i r a -t

2 0 0 1 e n z ijn b e s c h i k b a a r p e r

s e c to r e n m i lie u th e m a . H e t M iR A -p ro je c tte a m W e w e n s e n u v e e l le e s p le z ie r m e t d e z e n ie u w e N o v e m b e r 2001 V M M -uitg av e.

1 M ira -T 2001 in za k fo r m a a t

Inhoudstafel Sectoren 6

ï.i I Bevolking O ppervlakte w oonfunctie in

2000

t.o.v. 1 9 9 0

7 H uishoudens en gerelateerde drukindicatoren 1.2 1 Industrie 8 Economische groei en gerelateerde drukindicatoren 9 io

Industrieel afval per industriële sector 1.3 1 Energie Stroom diagram energiegebruik in 2000

Energie-output en gerelateerde drukindicatoren 1.4 1 Landbouw 12 Veestapel en gerelateerde drukindicatoren 13 Biologische landbouw en geïntegreerde pitfruitteelt 1.5 1 Verkeer & vervoer 14 A antal voertuigen t.o.v. huishoudens en Vlaams b b p lí

15 Emissies naar de lucht 1.6 1 H andel & diensten i 6 Energiegebruik 17 Groene school: aan tal ondertekende m ilieubeleidsverklaringen 1.7 1 Toerism e & recreatie i 8 Omzet in de toeristisch-recreatieve sector

(m b v )

Thema’s 2.1 I V erspreiding van vluchtige organische stoffen (vos) 21

Benzeenconcentratie in de om gevingslucht NMVos-emissies door de doelgroepen

21

2.2 I V erspreiding van producten van onvolledige verbranding Dioxine-emissies door de doelgroepen

20

(p o v ' s )

en

p c b ’s

23 D ioxineconcentratie in vet van koemelk pcB-concentraties in paling

24

2.3 I V erspreiding van zw are m etalen Emissie van zw are m etalen naar de lucht en em issiereducties t.o.v. 1995 27 O verschrijdingen basiskw aliteitsnorm en voor zware m etalen in h et oppervlaktew ater 2.4 I Verspreiding van bestrijdingsm iddelen

26

28

Totaal gebruik en Seq-waarde van gew asbescherm ingsm iddelen

30

Jaargem iddelde PM io-concentratie

2.5 I V erspreiding van zw evend stof 3J A andeel doelgroepen in de em issie van prim aire stofdeeltjes 2.6 I Ioniserende straling 32 Opslag van geconditioneerd radioactief afval 33 B ronnen van blootstelling aan ioniserende straling 2.7 I Lawaai 34 35

Geluidsemissie door verkeer op autosnelw egen en verkeersintensiteit Potentieel ernstig gehinderden door geluid van wegverkeer

3

M ira -T 2001 in za k fo r m a a t

2.8 I Stank D oelgroepen ais veroorzakers van ernstige to t extrem e geurhinder 2.9 I Lichthinder 38 A andeel doelgroepen in h et opw aarts gestraald verm ogen 2.10 I V ersnippering

36

40

K nelpuntzones van transpo rtinfrastructuur m et natuurgebieden

42

2.11 I V erdroging W atergebruik door grootverbruikers en totaal w atergebruik

45

2.12 I V erm esting Emissie van stikstof en fosfor A tmosferische stikstofdepositie

46

2.13 I Verzuring Emissie van verzurende stoffen

44

49

O ppervlakte ecosystem en m et overschrijding van kritische lasten 2.14 I Fotochem ische luchtverontreiniging A antal dagen m et overschrijding van de ozondrem pelw aarden Ozonoverlast boven de gezondheidsdrem pelw aarde

50

2.15 I A antasting van de ozonlaag Dikte van de ozonlaag boven Ukkel

47 48

51 Emissie van ozonafbrekende stoffen 2.16 I K lim aatverandering Emissie van de voornaam ste broeikasgassen 53 Tem peratuur in Ukkel: 1833-2000 2.17 I V erandering van biodiversiteit

52

54 Verdeling van h et aantal soorten over de Rodelijstcategorieën 55 Totale oppervlakte bos- en natuurreservaten

56

2.18 I G ebruik van grondstoffen Totale M aterialen Behoefte (t m b )

57 Totale M aterialen Behoefte (t m b ) en Directe M aterialen Input (d m i ) t.o.v. h et Vlaams 2.19 I Beheer van afvalstoffen 58

Hoeveelheid selectief en niet selectief ingezam eld huishoudelijk afval

59

H oeveelheid prim air en secundair geproduceerd bedrijfsafval

6o

Concentratie NH4-N, N0 3-N, o-P0 4, czv en 0 2 in oppervlaktew ater

6i

Aandeel doelgroepen in de belasting van oppervlaktew ater

62

2.21 I K w aliteit bodem : verontreiniging door pu n tb ro n n e n Gekend a a n tal verontreinigde gronden

64

2.22 I N iet-ioniserende straling A antal mobiele telefoons in gebruik (België)

2.20 I K w aliteit oppervlaktew ater

66

2.23 I G ebruik van genetisch gem odificeerde organism en (g g o ’s) O ppervlakte veldproeven m et transgene gew assen 2.24 I Stedelijk m ilieu

68

Hoeveelheid afval in het stedelijk gebied

69

Kwaliteit van het oppervlaktew ater in het stedelijk gebied

5


bbp

1.1 O

Bevolking

p p e r v l a k t e

w o o n f u n c t i e

i n

2000

t

. o .v . 1 9 9 0 Ev o l u t i e

o pperv lak te

W O ONFUNCTIE

■

130,5 e n m e er

■

126,4 to t 130,5 123,7 to t 126,4 119,1 to t 123,7 m in d e r d a n 119,1

V laam s gem id d eld e: 123,7

o 5 10

20

30

40

50 km

H et w o n e n n e e m t tw e e d e rd e in v a n d e b e b o u w d e

Bron: Kadaster. 1990 en 2000.

o p p e r v la k te . D e t o e n a m e v a n d e o p p e r v l a k te v o o r d e Evolutie v an de bebouw de oppervlakte (V laanderen. 1990 en 2000) 2000 opp/inw (km2) 1990 (m2)

1305

1624

227

273

1785

2 216

311

373

1990

w oonfunctie to taal bebouw de percelen

Bron: NIS, 1990 en 2000.

opp/inw e. 0 0 0

(km2)

w o o n f u n c ti e p e r in w o n e r k a n v e r k l a a r d w o r d e n d o o r d a t m e e r e e n g e z in s w o n in g e n i n o p e n b e b o u w in g w o r d e n g e b o u w d . B o v e n d ie n li g g e n d e z e p e r c e le n i n d e m e e s te g e v a lle n b u i t e n d e s ta d . D eze r u im te l ijk e e v o lu tie le id t t o t e e n v e r d e r e v e r s n ip p e r i n g v a n d e o p e n r u im te .

H

u i s h o u d e n s

e n

g e r e l a t e e r d e

d r u k i n d i c a t o r e n

in d e x (1990=100) V la a n d e r e n is e e n d ic h tb e v o lk te re g io m e t e e n h o o g

160

w e lv a a r ts p e il. D e b e v o lk in g is d o o r h a a r w o o n - e n / o f 150 c o n s u m p t ie g e d r a g v e r a n tw o o r d e lijk v o o r e e n b e la n g r ijk 140

d e e l v a n d e m i lie u d r u k . T u s s e n 1991 e n 2 0 0 0 n a m d e b e v o lk in g m e t 3,5 % to e , h e t a a n t a l h u is h o u d e n s d a a r e n

130

t e g e n m e t 8 ,9 %. M e e r c o n s u m p t ie d o o r s te e d s m e e r e n 120

k le in e r e h u is h o u d e n s e n d o o r t o e n e m e n d e k o o p k r a c h t 110-

v e r o o r z a a k t e e n t o e n a m e v a n d e to t a l e h o e v e e lh e id

100

h u is h o u d e l ijk a fv a l, e e n s tijg in g v a n e n e r g i e g e b r u i k e n e m is s ie s e n e e n to e n a m e v a n d e w o o n o p p e r v la k te . 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

N a a r m a te d e a a n d a c h t v o o r h e t m i lie u m e e r e n m e e r g e ï n te g r e e r d w o r d t i n d e a n d e r e s e c t o r e n z o a ls

h u is h o u d e n s

h u ish o u d elijk afval/inw .

e n e rg ie g e b ru ik /in w .

in d u s tr i e , la n d b o u w e n v e r k e e r g a a t d e im p a c t v a n d e g ro n d o p p .v o o rw o n e n /in w . v „ . , , „ , u. 6 b e v o lk in g z w a a r d e r d o o r w e g e n e n z u lle n o o k h i e r m e e r

k o o p k rach t

bevolkingsevolutie

m a a tr e g e le n n o d ig zijn .

b ro eik asg assen /in w . In 1990: huishoudens: 2 198 219, energiegebruik: 35,5 GJ/inw., broeikasgassen (enkel w oningverw arm ing): 2.2 to n C0 2-eq/inw., huishoudelijk afval: 381 kg/inw., woonoppervlakte: 227 m 2/inw., aan tal inwoners: 5 739 736. Bron: n i s . v m m . Vito, o v a m , 1990-2000. 7


1.2 E

Industrie

c o n o m i s c h e

g r o e i

e n



in d e x (1995=100) H e t B ru to B in n e n la n d s P r o d u c t (b b p ) v o o r V la a n d e r e n

120

k a n g e z ie n w o r d e n a is in d i c a t ie v o o r d e a l g e m e n e w e l v a a r t e n k e n t e e n s tij g e n d v e r lo o p . D e N O x-, n m v o s - e n

110

S0 2- e m is s ie s e n d e a f v a lp r o d u c tie v e r t o n e n d a le n d e 100

t r e n d s d a n k z ij e r n s ti g e i n s p a n n i n g e n v a n d e in d u s tr ie . T ai v a n m a a tr e g e le n w a a r o n d e r d e v e r m in d e r in g v a n

90

h e t s o lv e n t g e h a l te i n v e r v e n , i n k t e n , ... (n m v o s ), p r o c e s g e ï n te g r e e r d e m a a t r e g e l e n e n i n z e t t e n v a n la g e N O x-

80

b r a n d e r s (N O x), o v e r s c h a k e lin g o p z w a v e la r m e b r a n d s to f (S0 2), en z ., d r a g e n b ij t o t d e z e g u n s tig e e v o lu tie . 1999

1997 BBP

NOx

ener gi egebr ui k

afval

2000 SO2

H e t i n d u s tr i e e l e n e r g i e g e b r u i k e n d e d a a r a a n g e k o p p e l d e C0 2- e m is s ie s d a l e n n ie t. D e V la a m s e o v e r h e id w e r k t a a n h e t a f s lu i te n v a n b e n c h m a r k in g - c o n v e n a n t e n m e t

—

g r o te e n e r g i e - in t e n s ie v e b e d r ijv e n .

In 1995: bbp: 113,8 m ilja rd e u r (4 590,9 m ilja rd b ef), e n e rg e tis c h e n e rg ie g e b ru ik : 315,6 PJ, C0 2 (ex clu sief n ie t-e n e rg e tis c h gebruik): 14 287 k to n , NOx : 32 392 to n , afval: 14.106 to n , n m v o s: 73 728 to n , S0 2 :53 822 to n . Bron: v m m , Vito, i n s , a p s ,

ovam ,

2001.

I

n d u s t r i e e l

a fv a l

p e r

i n d u s t r i ë l e

s e c t o r

in d u s trie e l afv al (m iljoen ton) In t o t a a l w e r d i n 1 9 9 9 11,8 m iljo e n t o n a f v a l g e p r o d u 16

c e e rd d o o r d e in d u s tr i e . D e b o u w n ijv e r h e id p r o d u c e e r d e

14

4,8 m iljo e n to n , m e e r d a n 4 0 % v a n h e t to t a a l . D e t w e e

12

d e g r o o ts te i n d u s tr i ë le a f v a l p r o d u c e n t is d e v o e d in g

10

(15 %). E é n d e r d e v a n d i t a f v a l is a f k o m s t ig u i t d e v le e s v e r w e r k e n d e in d u s tr i e . D e s e c to r m e t a a l p r o d u c e e r d e in

8

1999 t,7 m iljo e n t o n a f v a l (14 %) w a a r v a n o n g e v e e r d e 6 h e l f t a f k o m s t ig is v a n d e f e r r o - in d u s tr ie . 4 V a n h e t i n d u s tr i e e l a f v a l g e p r o d u c e e r d i n 199 9 , is ie ts

2

m e e r d a n 2 % g e v a a r lijk a f v a l. D e t o t a l e h o e v e e lh e id 01992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

E

b o u w se cto r

□

te x tie l

□ m e ta a l

S

a n d e re

■

v o ed in g

■ chem ie

□

p ap ier

1999

g e v a a r lijk a f v a l g e p r o d u c e e r d d o o r d e i n d u s tr i e b lijft r e l a t i e f c o n s t a n t o v e r d e b e s c h o u w d e p e r io d e . D e c h e m i e e n d e m e ta a l s e c to r z ijn v e r a n t w o o r d e lij k v o o r 4 0 % e n 33 % v a n d e to t a l e h o e v e e lh e i d i n d u s tr i e e l g e v a a rlijk a fv a l. 7 % v a n h e t a f v a l g e p r o d u c e e r d d o o r d e c h e m ie is g e v a a rlijk a fv a l.

Bron: OVAM, 2001.

9

M ira -T 2001 in z a k fo r m a a t

1 -3

St

Energie

r o o m d i a g r a m

e n e r g i e g e b r u i k

i n

2000*

H e t to ta le e n e r g ie g e b r u ik w o r d t g e s p li ts t i n b u n k e r s internationale b

(le v e r in g e n v a n b r a n d s t o f a a n d e i n t e r n a t i o n a l e s c h e e p -

270 PJ 15%

e n l u c h tv a a r t ) e n b e s c h ik b a r e e n e rg ie . H e t g e b r u ik v a n energietransform atie

b e s c h i k b a r e e n e r g i e is i n V la a n d e r e n i n 2 0 0 0 m e t 31 %

379 PI

20%

totaal energiegebruik

1860 PJ 100%

g e s te g e n t.o.v. 1 9 9 0 . D it k o m t o .a. d o o r e e n g r o te s tijg in g

niet-energetisch eindgebruik (industrie)

beschikbare energie

v a n h e t i n d u s tr i e e l g e b r u i k (+ 5 6 %), b ij n a v o lle d ig te

320 PJ 17%

1590 PJ 85%

1211 PJ 65%

w i j t e n a a n d e in d i e n s t n e m i n g v a n e e n n ie u w e c h e m i industrie

eindgebruik energiedragers

327 PJ 18%

eindgebruik energie

891 PJ 48%

residentiële en gelijk- ' gestelde sectoren: bevolking^ handel & diensten, landbouw/

s c h e i n s t a l l a t i e i n 1994. A n d e r e g r o te s tijg e r s z ijn h e t e n e r g i e g e b r u i k d o o r h a n d e l & d i e n s t e n (+ 57 %) e n v e r k e e r & v e r v o e r (+ 23 %).

359 PI

19%

verkeer & vervoer

205 PJ 11%

D e e n i g e p r im a ir e e n e r g i e b r o n n e n w a a r o v e r V la a n d e r e n z e lf b e s c h ik t, z ijn r e c u p e r a ti e b r a n d s to f f e n (bv. h u is v u il) e n h e r n i e u w b a r e e n e r g i e b r o n n e n (bv. z o n n e - e n w in d e n e r g i e ) . S a m e n z o r g d e n d ie i n

* voorlopige data; PJ = io 1* J Bron: Vito, 2001.

2 0 0 0 e c h te r n a u w e lijk s v o o r 1 % v a n d e e le k tr i c ite its p ro d u c tie .

En

e r g i e

-o

u t p u t

e n



in d e x (1995=100) 140

O n d a n k s d e r e l a ti e f g r o te s tijg in g v a n d e e n e r g e tis c h e

130

o u t p u t v a n d e e l e k tr i c ite its p r o d u c e n te n e n d e p e tro le u m r a f f in a d e r ij e n , s la a g t d e e n e r g i e s e c t o r e r in d e

120

e m is s ie s v a n v e r z u r e n d e s to f f e n e n o z o n p r e c u r s o r e n

110

s te r k t e b e p e r k e n . D e e m is s ie s v a n b r o e i k a s g a s s e n v o l

100

g e n m i n o f m e e r h e t v e r lo o p v a n d e e n e r g e tis c h e o u t

90

p u t. D e r e c e n te s tijg in g v a n d e m i lie u d r u k v a n d e e n e r

80

g ie s e c to r i n 2 0 0 0 t.o.v. 1 9 9 9 is h e t g e v o lg v a n d e g e s te 70 g e n e n e r g i e v r a a g e n h e t to e g e n o m e n s te e n k o o lg e b r u ik . 60 1997

2000

e n e rg e tisc h e o u tp u t v a n e lek tric ite itsc e n tra le s e n ra ffin a d erijen e n e rg ie tra n sfo rm a tie v e rlie z e n

energetische output

b ro eik asg assen o zo n p rec u rso re n v e rzu re n d e sto ffen

11

transform atieverliezen

em issies verzurend

em issies broeikasgassen

emissies ozonprecursoren

1995

1389 PJ

342 PJ

4 1 3 9 X IO6 Zeq

23,9 M ton C0 2-eq

82 0 5 8 TOFP

2000

1778 PJ

379PJ

2 4 9 1 x 10e Zeq

23,4 M ton C0 2-eq

6 1 9 4 9 TOFP

Zeq = zuurequivalenten, TOFP = Troposferic Ozone Forming Potential. Bron: Vito, 2001 e n v m m , 2001.


1-4 Landbouw V

e e s t a p e l

e n



in d e x (1990=100) T e n o p z ic h te v a n 1 9 9 0 is d e r u n d v e e s t a p e l in 2 0 0 0 m e t

150

b ij n a 10 % g e d a a ld . D e v a r k e n s s ta p e l is t o t 1 9 9 8 -1 9 9 9

140

g e s te g e n m e t o n g e v e e r 15 %. D a a r n a t r a d e e n d a l in g op,

130

a is g e v o lg v a n d e v a r k e n s - e n d io x in e c r is is , t o t e e n 120

n iv e a u d a t n o g s te e d s 10 % h o g e r lig t d a n in 1 9 9 0 . De

110

p lu i m v e e s t a p e l is m e t m e e r d a n 4 0 % t o e g e n o m e n t e n

100

o p z ic h te v a n 1 9 9 0 . D e e c o -e f f ic ië n tie is to e g e n o m e n

90

d o o r e e n d a l in g v a n d e v e r z u r e n d e e n v e r m e s te n d e e m is s ie s . T o ch b lijf t d e a f s t a n d t o t d e d o e l s t e ll in g e n

80

v o o r 2 0 0 2 e n 2010 n o g z e e r g ro o t. 1990 1991

1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

plu im vee v ark en s r u n d e re n

m

pluimvee

varkens

run d eren

verzuring (io6 Zeq)

verm esting (Meq)

25 998 165 36 663 318

6 395 797 7 051 094

1 715 772 1 558 075

4 926 4 300

45,5 32,8

v erzu re n d e em issie

1990 2000

v e rm e s te n d e em issie

Zeq = zuurequivalenten, Meq = verm estingsequivalenten. Bron: nis, cle, 2001.

B

io l o g is c h e

l a n d b o u w

e n

g e ï n t e g r e e r d e

p i t f r u i t t e e l t

in d e x (1994=100) In d e b io lo g is c h e la n d b o u w g e ld t e e n v e r b o d o p h e t

60 0

g e b r u ik v a n s y n th e t is c h c h e m is c h e b e s tr i jd in g s m i d d e 500

le n e n k u n s tm e s t . H e t a a n t a l b io b e d r ijv e n is t u s s e n 1994 e n 2 0 0 0 to e g e n o m e n v a n 95 t o t 231. H e t a r e a a l b io lo g i

400

s c h e la n d b o u w n e e m t n o g s n e ll e r to e ( v a n 6 4 0 h a t o t 300

3 393 h a ). T och b e d r a a g t h e t a r e a a l b io lo g is c h e l a n d b o u w a m p e r 0 ,6 % v a n d e to t a l e la n d b o u w o p p e r v la k te ,

200

w a t n o g v e r v e r w ijd e r d is v a n h e t s tr e e f d o e l v a n 10 % te g e n 2010.

100

In d e g e ï n te g r e e r d e p r o d u c tie w ijz e v e r v a n g t m e n c h e 1997 a a n ta l bio b ed rijv en

1999

2000

m is c h e b e s tr i jd in g s m i d d e le n zo v e e l m o g e lijk d o o r n a t u u r lij k e a l te r n a t ie v e n . T u s s e n 1997 e n 2 0 0 0 e v o lu e e r d e h e t a a n t a l b e d r ijv e n m e t g e ï n te g r e e r d e p it f r u itt e e lt

a a n ta l h a biologisch ( a p p e le n e n p e r e n ) v a n 149, o p 2 427 h a , t o t 365, o p 5 622 a a n ta l h a p itfru it e n p itfru itb e d rijv e n

Bron.- c lb , 2 0 0 1 .

13


h a (b ijn a 4 0 % v a n h e t p itf r u ita r e a a l ) .

1-5 Verkeer & vervoer A

a n t a l

v o e r t u i g e n

t

. o .v .

h u i s h o u d e n s

e n

V

l a a m s

b b p

in d e x (1990=100) 160

H e t v o lle d ig e V la a m s e p a r k v a n t r a n s p o r t m i d d e l e n v o o r

150

w e g v e r v o e r s te e g m e t 28 % t u s s e n 1 9 9 0 e n 2 0 0 0 e n te lt

140

3 2 6 6 453 s tu k s i n 2 0 0 0 .8 2 % h i e r v a n z ijn a u to 's . H e t

130

a a n t a l a u to 's e n m o to 's lig t 2 6 % h o g e r t e n o p z ic h te v a n

120

1 9 9 0 e n n a m s te r k e r to e d a n h e t a a n t a l g e z in n e n , d a t

110

m e t s le c h ts 8,9 % s te e g . D it w ijs t e r o p d a t h e t a a n ta l

100

a u to 's e n m o to 's p e r g e z in n o g s te e d s t o e n e e m t . H e t

90 a a n t a l v r a c h tw a g e n s is v a n 1 9 9 0 t o t 2 0 0 0 m e t 5 0 % t o e 80 g e n o m e n , h e t d u b b e le v a n d e r e ë le g r o e i v a n h e t B ru to B in n e n la n d s P r o d u c t ( b b p ) v o o r V la a n d e r e n .

60 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 v ra c h tw a g e n s a u to ’s e n m oto's V laam s BBP —• —

h u is h o u d e n s

Em

i s s i e s

n a a r

de

l u c h t

em issies (1990=100) D e b e p e r k i n g v a n h e t z w a v e lg e h a lte i n b e n z in e e n d ie 160 s e l e n h e t b a n n e n v a n l o o d h o u d e n d e b e n z in e h e b b e n 140

g e le id t o t e e n s te r k e d a l in g v a n d e u i t s t o o t v a n S0 2 e n

120

lo o d . D e m e e s te a n d e r e e m is s ie s v e r t o n e n in 2 0 0 0 n o g

100

a ltijd e e n v e r h o g i n g t.o.v. 1 9 9 0 . T o c h h e e f t d e in tr o d u c tie

80

v a n d e d r ie w e g s k a t a ly s a t o r e n d e k o o ls to f p o t b ij n ie u w e w a g e n s g e z o rg d v o o r e e n o m b u i g in g v a n d e b e s ta a n d e

60

tr e n d , i n h e t b ijz o n d e r v o o r 40

nmvos

e n CO. D it is i n m i n

d e r e m a te h e t g e v a l v o o r N O x e n s to f t e n g e v o lg e v a n h e t to e n e m e n d v r a c h t v e r k e e r e n d e v e r d ie s e lijk in g v a n h e t w a g e n p a r k . D e C0 2- e m is s ie s s tij g e n n o g s te e d s 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 19992000* CH4

NOx

co2

so2

CO

s to f

NMVOS

lood

p a r a l le l a a n h e t b r a n d s to f g e b r u ik .

1990 C0 2 (kton) NOx (ton) zwevend stof (ton) * 2 0 0 0 : voorlopige data B r o n : V M M , 2 0 0 1 ; V ito , 2 0 0 1 .

15


1995

11740 13 167 87 445 l i i 321 6 943 9 200

2000 14 500 105 361 9 080

1.6 En

Handel & diensten

e r g i e g e b r u i k

e n e rg ie g e b ru ik (PJ) 90

H et e n e rg ie g e b ru ik v a n h a n d e l & d ie n ste n - go ed voor 5 t o t 6 % v a n h e t to t a l e e n e r g i e g e b r u i k in V la a n d e r e n s te e g m e t 57 % o v e r d e p e r io d e 1 9 9 0 -1 9 9 9 . I n 1995 la g h e t e n e r g i e g e b r u i k 41 % h o g e r d a n i n 1 9 9 0 e n t u s s e n 1995 e n 1999 s te e g h e t g r a d u e e l (+11 %), o p e e n p ie k w a a r d e in 1 9 9 6 n a . V e rg e lijk in g m e t d e b r u t o to e g e v o e g d e w a a r d e v a n d e s e c to r v o o r d e j a r e n 1995-1998 t o o n t d a t d e e n e r g ie - e f f ic ië n tie i n 1997 e n 1 9 9 8 n i e t v e r b e te r d is t.o.v. 1995. E e n b e h e e r s i n g v a n h e t e n e r g i e g e b r u i k e n d e e n e rg ie - e f f ic ië n tie lijk t d u s a a n g e w e z e n . 1990

1995

1996

1997

1998

1999

v aste e n a n d e re b ra n d sto ffe n p etro le u m p ro d u c te n energiegebruik (PJ) e lek tricite it PJ = io ‘5j g assen

B r o n : V ito , 2 0 0 1 .

54,9

1995

1996

77,5

87,5

1998 81,0

83,9

86,0

G

r o e n e

Sc

h o o l

:

AANTAL ONDERTEKENDE a a n ta l MBVs

MILIEUBELEIDSVERKLARINGEN

( m BV)

gesla ag d e scholen (%) H e t p ro je c t G ro e n e S c h o o l b e o o g t d e to e p a s s i n g v a n

600

m i lie u z o r g s y s t e m e n i n h e t s e c u n d a i r o n d e r w ijs . N a h e t 500

d o o r lo p e n v a n e e n 8 - s ta p p e n p la n , s t a r t e n d m e t d e o n d e r t e k e n in g v a n e e n

mbv,w

o r d t d e s c h o o l b e lo o n d

400 m e t e e n lo g o . H e t a a n d e e l s e c u n d a i r e s c h o le n d a t e e n m bv

300

h e e f t o n d e r s c h r e v e n s te e g v a n 178 (17,2 %) in

d e c e m b e r 1998 n a a r 427 (41,2 %) i n j u n i 2001. I n d ie n d e 200

c u rv e d e z e lf d e e v o lu tie b lijf t v e r t o n e n , m a g w o r d e n v e r w a c h t d a t d e d o e ls te llin g v a n 5 0 % z a l w o r d e n b e h a a ld

100

i n j u n i 2 0 0 2 , d it is e e n j a a r n a d e v o o r o p g e s te ld e d a t u m . 12-98

0 6 -9 9

—

12-99

MBVs

0 6 -0 0

12-00

06-01

12-01

gesla ag d e scholen

Opmerking: aandeel geslaagde scholen is aantal dat in ju n i m ini m aal één luik van h et logo heeft behaald t.o.v. het totaal aan tal dat reeds een m b v heeft ondertekend in decem ber van dat schooljaar. Bron: AM iNAL. 2 0 0 1 ; verw erking

17

vub.


H e t a a n d e e l g e s la a g d e s c h o le n is e c h te r n o g la a g (20 %).

1-7 Toerisme & recreatie O

m z e t

i n

de

t o e r i s t i s c h

-r

e c r e a t ie v e

s e c t o r

o m z et (io 9 EUR) 16 n

D e o m z e t i n d e to e r is tis c h - r e c r e a t ie v e s e c to r is i n d e p e r io d e 1991-1999 a a n z ie n l ijk g e s te g e n . I n 1 9 9 9 b e d r o e g

■I I

d e o m z e t o n g e v e e r 14,5 m i lja r d

eur

(585 m ilja r d

b e f ),

e e n s tijg in g m e t 7 4 % t.o.v. 1991. I n 1 9 9 9 v e r te g e n w o o r d ig d e d e to e r is tis c h - r e c r e a t ie v e s e c to r 4 à 5 % v a n d e t o t a l e o m z e t i n h e t V la a m s G e w e s t.

1991

tl

1992

1993

■ ■ ■ ■ I I 1994

1995

1996

1997

1998

1999

o m z e t (io 9 e u r )

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

8,3

8,4

9,8

10,8

12,0

12.4

13,6

14,6

14,5

In constante prijzen (1991). De omzetcijfers zijn voor alle jaren om gezet van Belgische frank naar euro aan de op 1jan u ari 1999 vastgestelde koers (1 e u r = 40,3399 b e f ). Bron: B T w -statistiek en , 19911999.

Verspreiding van vluchtige organische stoffen (vos)

2.1 B

e n z e e n c o n c e n t r a t i e

i n

de

o m g e v i n g s l u c h t

b e n z e e n c o n c e n tra tie (p g /m 3)

B e n z e e n b e h o o r t t o t d e v lu c h tig e o r g a n is c h e s to f f e n (v o s ) e n is b o v e n d i e n k a n k e r v e r w e k k e n d . S e d e r t 1 9 9 4 v e r t o o n t d e ja a r g e m i d d e ld e b e n z e e n c o n c e n tr a t ie in V la a n d e r e n e e n d a l e n d e tr e n d . I n 2 0 0 0 is d e b e n z e e n c o n c e n tr a t ie z o w e l i n s te d e lijk e a is i n n ie t- s te d e lijk e o m g e v in g g e d a a ld b e n e d e n 5 p g / m 3 ( n o r m v o o r s te l v a n d e E u r o p e s e U n ie v o o r 2010). H e t w e g v e r k e e r is d e b e l a n g r ij k s t e o o r z a a k (± 9 0 %) v a n l u c h tv e r o n t r e in ig i n g d o o r b e n z e e n . D e v e r l a g in g v a n h e t b e n z e e n g e h a lte i n b e n z in e t o t 1 % e n d e in v o e r in g

1994

1995

1996

1997

U

n ie t-sted elijk e om geving

■

sted elijke om g ev in g

1998

1999

2000

v a n h e t d a m p r e c u p e r a tie s y s te e m v o o r b e n z in e ta n k s t a t i o n s h e b b e n r e e d s g e le id t o t e e n a f n a m e v a n d e b e n z e e n e m is s ie s . D eze m a a t r e g e l e n z u l le n o o k i n d e to e k o m s t e e n v e r d e r e e m is s i e d a l in g te w e e g b r e n g e n e n d e

MLTD (2010) M LTD

= middellangeterm ijndoelsteUing.

b e n z e e n c o n c e n tr a t ie i n d e o m g e v in g s lu c h t n o g v e r d e r B ro n : v m m . b im . 2001.

d o e n d a le n .

NMVOS-EMISSIES

D O O R DE D O E L G R O E P E N

N M V O S-emissies (kton)

In d e i n d u s tr i e h e b b e n t a i v a n m a a tr e g e le n z o a ls e e n

250 n

100-

50

d o o r g e d r e v e n t o e p a s s i n g v a n d e b e s te b e s c h ik b a r e

n ri n i iTPH TrmnTFF 1111111111

1990 ffl

1992

1994

n a tu u r

1996

1998

en erg ie

t e c h n ie k e n ( b b t ), o p ti m a l is a ti e v a n d iv e r s e p r o d u c tie p ro c e s s e n , f r e q u e n t e r g e b r u ik v a n w a te r g e b a s e e r d e e n s o lv e n t a r m e v e r v e n , in k t e n , o n t v e t t i n g s m i d d e l e n , ... g e le id t o t e e n in k r i m p in g v a n d e N M V O S-em issies. H e t b e h a le n v a n d e k o r te te r m i jn d o e l s t e ll in g ( k t d ) b lijft e v e n w e l p r o b le m a tis c h . E e n a a n t a l m a a tr e g e le n v a n d e E u ro p e s e s o lv e n tr ic h tlijn 1999/13/EG t r e d e n l a te r in v o e g e e n z u lle n e e n v e r d e r e e m is s i e d a l in g b e w e r k s te llig e n .

2000

— KTD (2002)

(kton)

1990

■

h a n d e l & d ie n ste n

in d u strie

industrie verkeer & vervoer

■

v erk ee r & vervoer

bevolking

2 0 0 0 : v o o rlo p ig e d a ta Bron: VM M , 2001.

21

M ira-T 2001 in z a k fo r m a a t

78

74

60

68

54 51

2.2

D

Verspreiding van producten van onvolledige verbranding en p c b ’s , deel p o v ’s

i o x i n e

-

e m i s s i e s

d o o r

d e

(p

o v ’s

)

d o e l g r o e p e n

d io x in e-em issies (g TEO) D e l a a t s t e 5 j a a r w e r d e e n s te r k e v e r m in d e r in g v a n d e e m is s ie s v a n d io x in e s d o o r h u is v u il v e r b r a n d i n g ( h a n d e l & d ie n s t e n ) e n s i n t e r i n s t a l l a t i e s g e r e a lis e e r d d o o r i n v e s t e r in g e n i n s c h o n e te c h n o lo g ie . I n 2 0 0 0 is n a a s t d e n o n - f e r r o i n d u s tr i e (37 %) e e n g r o o t d e e l v a n d e r e s t e r e n d e e m is s ie s t e w i j t e n a a n d e b e v o lk in g (39 %) d o o r z o w e l d e k la s s ie k e h u is v e r w a r m i n g , a is d e v e r b r a n d i n g v a n p a p i e r e n a f v a l in o n a a n g e p a s t e k a c h e ls e n d e s te r k v e r v u i le n d e s lu ik a f v a lv e r b r a n d in g in o p e n lu c h t.

1990 ■

1995

1996


■

in d u s trie

■

bevolking

1997 —

1998

KTD (2002)

1999

2000 (g TEO) 1990 2000 ktd

bevolking 62 71

h andel & d iensten 261 36

= korteterm ijndoelstelling. Bron: Vito. 2001.

industrie 195 74

D

i o x i n e c o n c e n t r a t i e

i n

v e t

d io x in eco n ce n tratie (pg TEO/g vet)

v a n

k o e m e l k

D io x in e s s ta p e le n z ic h o p i n li c h a a m s v e tte n . D e b e l a n g rijk s te o p n a m e b r o n is d e v o e d i n g (v o o ra l d ie r lijk e v e t te n ). D io x in e s g e v e n b ij h o g e li c h a a m s b e la s ti n g a a n l e i d in g t o t h u i d a a n d o e n i n g e n e n w o r d e n a is k a n k e r v e r w ek k en d b eschouw d. D e l a a t s t e ja r e n w e r d i n h e t V M M -m e e tn e t e e n d a lin g v a n d io x in e d e p o s itie v a s tg e s t e ld . D e v e r m in d e r d e b lo o t s te l lin g a a n d io x in e s w o r d t o o k z i c h tb a a r i n d e b e s c h ik b a r e m e t i n g e n v a n m e lk e n m o e d e r m e lk . D io x in e s in h e t v e t v a n k o e m e lk z ijn e e n g o e d e in d i c a t o r v o o r d e 2000

p la a ts e lijk e b e l a s tin g . D e g e m id d e ld e c o n c e n tr a t ie s z ijn v a n a f 1995 g e le id e lijk a f g e n o m e n v a n ± 2,5 p g T E O /g v e t

□

le n te

ES

h e rfs t

■

zo m er

t o t o p h e t n iv e a u v a n ± 1,5 p g T E O /g v e t i n 2 0 0 0 .

TEQ = toxiciteitsequivalent Bron: M inisterie van Landbouw. 2001.

23


2.2

Verspreiding van producten van onvolledige verbranding en p c b ’s , deel p c b ’ s

PCB -C O N C E N T R ATI E S IN

PALING

N A 30

40

50 km

s t e r k a f w i j k e n d (> 2 9 95,5 n g / g v e t)

•

l i c h t a f w i j k e n d (475 -1192,5 n g / g v e t)

a f w i j k e n d (1192,5 - 2995,5 n g / g v e t)

•

n i e t a f w i j k e n d (< 475 n g / g v e t)

B r o n : IBW , 2 0 0 1 .

(p

o v ’s

)

D e c o n c e n tr a t ie s v a n

p c b ’s

i n p a l in g z ijn e e n m a a t v o o r

d e k w a li te i t v a n h e t o p p e r v l a k te w a t e r e n d e w a te r b o d e m . S le c h ts 12 % v a n d e m e e t p l a a t s e n w ijk t n i e t a f t.o.v. d e r e f e r e n tie c o n c e n t r a ti e v a n 189 n g / g v e t. 27 % v a n d e m e e t p l a a t s e n z ijn a f w ijk e n d , 41 % v e r t o n e n z e lfs e e n s te r k e a f w ijk in g t.o.v. d e r e f e r e n tie to e s ta n d . D e a a n w e z ig h e i d v a n

p c b ’s

i n p a l in g h e e f t o o k g e v o lg e n

v o o r d e v o lk s g e z o n d h e id b ij d e c o n s u m p t ie v a n p a lin g . I n 81 % v a n d e b e m o n s t e r d e p l a a t s e n w e r d d e o n tw e r p n o r m v o o r c o n s u m p t ie v a n 75 n g / g v e r s g e w ic h t o v e r s c h r e d e n . T o e p a s s in g v a n d e z e n o r m z o u e e n c o n s u m p tie v e r b o d b e t e k e n e n v o o r a lle p a l in g g e v a n g e n o p d e z e p la a ts e n .

25


Verspreiding van zware m etalen

2.3

E m issie

v a n

z w a k e

m e t a l e n

E M I S S I E R E D U C T I E S T.O.V. em issies (ton)

n a a r

de

l u c h t

e n

1995 D e e m is s ie s v a n A s, Cd, C r e n P b z ijn i n d e p e r io d e 1995-

1000-

2 0 0 0 m e e r d a n g e h a lv e e r d , v o o r C u e n Z n is e r e e n b e p e r k t e a f n a m e . V o o r A s, Cd, Cr, P b e n Z n is d e in d u s tr i e v e r a n t w o o r d e lij k v o o r 7 0 % o f m e e r v a n d e e m is s ie s . %

.5 7

-55

%

-7Q

% I-

-2 0 ?

D e b e l a n g r ij k s t e b r o n v o o r H g is d e b a s is c h e m ie , v o o r

Év

A s, C d e n Z n is d a t d e n o n - f e r r o in d u s tr i e . H e t v e r k e e r is v e r a n t w o o r d e lij k v o o r 6 8 % v a n a lle C u -e m is s ie s . E en b e l a n g r ij k d e e l v a n d e H g - e n N i- e m is s ie s is a f k o m s tig

0,1 H

As

HU Cd

Cr

■

1993

■

1996

■

1994

□

1997

E

1995

□

1998

v a n d e e n e r g i e s e c t o r (41 % e n 47 %).

(ton)

Cu

1995

2,39

2000

1,07

2,73 0,57

8,02 346

15,67 12,59

Hg 1,42 50,36 132,44 60,51 0,89 35,23 54,52 55,77

2000: voorlopige data; ktd = korteterm ijndoelstelling B r o n : VMM, 2 0 0 1 .

O

v e r s c h r i j d i n g e n

b a s i s k w a l i t e i t s n o r m e n

v o o r

ZWARE METALEN IN HET OPPERVLAKTEWATER % v a n d e m e tin g e n D e c o n c e n tr a t ie s v a n z w a r e m e t a l e n i n o p p e r v l a k te w a t e r v e r t o o n d e n i n 2 0 0 0 e e n o p m e r k e lijk e d a lin g .

i

M e t u it z o n d e r i n g v a n N i w e r d v o o r e lk v a n d e z w a r e m e t a l e n d e k o r te te r m i jn d o e l s t e ll in g ( k t d ) r e e d s g e r e a li s e e rd . V e rd e re r e d u c t ie v a n d e o v e r s c h r ijd in g v a n d e

1

1p

b a s is k w a li te i ts n o r m e n v o o r o p p e r v l a k te w a t e r z a l v o o r

tlt.nlü As

Cd

Cr

Cu

Hg

14 ril li in. U

Ni

Pb

Zn

n a m e li jk i n s p a n n i n g e n v e r g e n m e t b e t r e k k in g t o t d if f u s e e m is s ie s . O o k e e n a a n t a l r e s te r e n d e i n d u s tr i ë le lo z in g e n v e r e i s t v e r d e r e a a n p a k , o n d a n k s d e r e e d s g e le v e r d e i n s p a n n i n g e n v a n d e z e s e c to r. H e t v e r h o o g d e a a n s lu iti n g s p e r c e n ta g e v a n d e b e v o lk in g o p rio o lw a te r z u iv e r in g s in s ta lla tie 's ( r w

z i 's )

z a l d e b e l a s tin g v a n h e t o p p e r

■

1996

□ 1999

□

1997

■ 2000

m e t a l e n u i t h i s to r i s c h v e r o n t r e in ig d e w a te r b o d e m s

□

1998

— KTD (2002)

v o o r b e p a a ld e w a t e r l o p e n b lijf t e e n b e l a n g r ij k p r o

2000: voorlopige data Bron: VM M , 2001.

27


v la k te w a te r m e t C u v e r m in d e r e n . N a le v e r in g v a n z w a r e

b le e m .

2.4 To

Verspreiding van bestrijdingsm iddelen

t a a l

g e b r u i k

e n

Se

o

-w

a a r d e

v a n

GEWASBESCHERMINGSMIDDELEN g eb ru ik (kton actieve stof)

v ersp reid in g seq . (10 ^ Seq)

8

H e t g e b r u i k v a n g e w a s b e s c h e r m in g s m id d e le n , g e b a s e e r d o p v e r k o o p c ijf e r s b i n n e n e n b u i t e n d e la n d b o u w , is g e d a a ld m e t i o % t u s s e n 1 9 9 0 e n 199 9 . D e m i lie u b e la s t in g v o o r w a te r o r g a n is m e n , u i t g e d r u k t a is d e Seqw a a r d e (s o m v a n d e v e r s p r e id i n g s e q u iv a l e n te n p e r b e s tr ijd in g s m id d e l, g e w o g e n o p to x ic ite it e n v e rb lijftijd ), v e r t o o n t e e n s tij g e n d v e r lo o p o v e r d e p e r io d e 199 0 -1 9 9 6 , m a a r s in d s 1997 lijk t e e n d a l e n d e t r e n d t e z ijn in g e z e t

4 ---------d o o r e e n v e r m in d e r in g v a n d e S e q - w a a r d e i n d e l a n d b o u w s e c to r . D e d o e ls te llin g i n h e t M iN A -p lan 2 m e t 1990

1991 1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999

Seq fu n g ic id e n

to ta a l Seq

Seq h erb icid en

to ta a l gebruik

Seq in sec tic id en

MLTD 2005 to ta a l Seq

b e t r e k k in g t o t d e S e q -in d ic a to r, 5 0 % -re d u c tie in 2 0 0 5 t.o.v. 1 9 9 0 , is m o e ilijk h a a l b a a r z o n d e r b ijk o m e n d e

□

m a a tr e g e le n .

gebruik in de landbouw

gebruik buiten de landbouw

Seq landbouw

Seq niet-landbouw

(ton)

(ton)

(io9 Seq)

(io* Seq)

1990

4 677

1675

8,7

0,9

1999

4 051

1637

9,9

1,7

MLTD = m iddellangeterm ijndoelstelling Bron: Vakgroep G ewasbescherm ing

29

(r u g )

en


m m l,

2001.

2-5 Verspreiding van zwevend stof Ja

a r g e m i d d e l d e

PM IO-c

o n c e n t r a t i e

PM io (n g /m 3) D e ja a r g e m id d e ld e P M io - c o n c e n tr a tie is n a d e d a lin g 80 t u s s e n 1 9 9 6 e n 1 9 9 8 g e s ta g n e e r d . D e

ktd

v o o r 2005

(4 0 |j g / m 3) w o r d t b e h a a ld , m a a r h e t lijk t e r o p d a t d e 60

MLTD v o o r 2 0 1 0 (2o p g / m 3) n i e t g e h a a ld z a l w o r d e n z o n d e r b ij k o m e n d e m a a tr e g e le n . D e a a n w e z ig h e id v a n P M io i n d e lu c h t v e r o o r z a a k t g e z o n d h e id s e f f e c te n d ie

40-

v o o r V la a n d e r e n r e s u lt e r e n i n e e n v e r lie s v a n b ijn a i le v e n s ja a r p e r p e r s o o n n a e e n le v e n s la n g e b lo o t s te l lin g a a n d e h u id i g e c o n c e n tr a t ie s .

(n = 10)

(n = 12)

m a x im u m -

g em id d eld e

(n = 11) ------

1999 (n = 14) KTD M1TD

2000 (n = 13)

(pg/m 3) gem iddelde m inim um - m axim um

1996

1998

48

34

35 -69

k t d = korteterm ijndoelstelling MLTD = m iddetlangeterm ijndoelstelling

Bron: VMM, 2001.

21-50

2000 33 25-42

A

a n d e e l


i n

de

e m i s s i e

2000

1990

v a n

p r i m a i r e

s t o f d e e l t je s

D e to t a le e m is s ie v a n p r im a ir e s to f d e e ltje s d a a ld e m e t

<1%

26 % t u s s e n 1 9 9 0 e n 2 0 0 0 . V e rk e e r & v e r v o e r h e e f t m e t

15%

4 6 % h e t g r o o ts te a a n d e e l i n d e t o t a l e e m is s ie v a n h e t j a a r 2 0 0 0 . D it a a n d e e l is g e s te g e n m e t 2 0 % t.o.v. 1 990. Bij v e r k e e r & v e r v o e r z ijn v o o r n a m e lijk d ie s e lv o e r tu ig e n v e r a n tw o o r d e lijk v o o r d e e m is s ie v a n z w e v e n d sto f. 17% D e a a n d e l e n v a n i n d u s tr i e e n e n e r g i e z ijn s in d s 1 9 9 0 g e d a a ld m e t re s p . 8 % e n 13 % o.a. d o o r e m is s ie b e p e r k e n -

46? 2

%

d e m a a t r e g e l e n b ij th e r m is c h e e le k tr ic ite its c e n tr a le s . H e t a a n d e e l v a n d e b e v o lk in g , a f k o m s tig v a n g e b o u w e n

■

bev o lk in g

la n d b o u w

□

in d u s trie


1 9 9 0 t o e g e n o m e n v a n 10 % n a a r 15 %. D e m ilie u s c h a d e -

□

en e rg ie


k o s te n d o o r P M io w o r d e n v o o r 2 0 0 0 g e s c h a t o p

v e r w a r m i n g e n a n d e r e v e r b r a n d in g s p r o c e s s e n , is s e d e r t

5 m ilja r d * voorlopige data Bron: V M M , 2001.

31

eur

(2 0 0 m ilja r d

v o o r V la a n d e r e n .


bef)

o f ru im 3 % v a n h e t

bbp

2.6 Ioniserende straling O

p s l a g

v a n

g e c o n d i t i o n e e r d

r a d io a c t ie f

a fv a l

h o ev e elh eid afv al (10^ m^) H e t o v e r g r o te d e e l v a n h e t n u c l e a ir a f v a l is a f k o m s tig .

1

v a n d e s p lijts to f c y c lu s ( o p g e b o u w d r o n d d e n u c le a ir e e le k tr ic ite its p r o d u c tie ) . D e o p g e s la g e n h o e v e e lh e d e n n e m e n t o e in a f w a c h t in g v a n e e n d e f in itie v e b e r g in g .

1

1

lili

D e N a ti o n a le I n s te l lin g v o o r R a d io a c tie f A fv a l e n S p lijts to f f e n ( n i r a s ) v o o r z ie t e e n s te r k e s tijg in g v a n d e z e a fv a lv o lu m e s t e g e n h e t j a a r 2 0 5 0 . R u im d e h e lf t v a n h e t la a g a c t ie f a f v a l z o u a f k o m s t ig z ijn v a n d e o n t m a n t e l i n g v a n b e s t a a n d e n u c l e a ir e in s ta lla tie s .

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 S

la a g a c tie f afval

■

m id d e la c tie f afval

■

h o o g ac tief afval

(lo3 m 3)

1990

2000

ram ing 2050

laagactief afval

5,565

11,181

60,000

m iddelactief afval

3,124

3,818

8,000

hoogactief afval

0,173

0,226

7,000

Opslag door Belgoprocess in Dessel B ro n : n ir a s , 2001.

B

r o n n e n

v a n

b l o o t s t e l l in g k o sm ische straling* 7%

a a n

i o n i s e r e n d e

s t r a l in g

i n

1999

D e b e v o lk in g in V la a n d e r e n o n tv i n g in 1 9 9 9 e e n e f fe c tie v e d o s is v a n 4,11 m S v. H ie r v a n w a s b ij n a d e h e lf t a f k o m s tig v a n m e d is c h e to e p a s s i n g e n e n e e n k w a r t v a n ra d o n . D e g e m id d e ld e ja a r d o s is is o v e r d e p e r io d e 1955-1999

'Vl'"'11.!' Él to e p a s sin g e n

m e t m e e r d a n 1 m S v t o e g e n o m e n . D it is b ijn a v o lle d ig o p r e k e n in g v a n e e n m e n s e lijk e b r o n t e s c h r ijv e n : d e th o ro n

m e d is c h e to e p a s s i n g e n . N ie t a l le e n h e t a a n t a l o n d e r z o e k e n m a a r o o k d e d o s is p e r o n d e r z o e k is to e g e n o m e n

bo d em en gebouw en* k e rn en e rg ie,

radioactieve

m ü lta lre to e p a ssin g e n , in d u s trië le p ro d u cten

sto ffen in h e t U chaam %

10 %

• n a tu u rlijk e b ro n n e n Bron:

33

UNSCEAR,

2000 (om gerekend n aa r Vlaanderen).


d o o r h e t in v o e r e n v a n n ie u w e te c h n ie k e n z o a ls d e C T-scan e n h e t g e b r u i k b ij c h ir u r g is c h e in te r v e n tie s .

2-7 G

Lawaai

e l u i d s e m i s s i e

d o o r

v e r k e e r

op

a u t o s n e l w e g e n

(*

EN V E R K E E R SIN T E N SIT E IT g elu id sem issie (dB(A)) O n d a n k s d e to e n e m e n d e v e r k e e r s i n te n s it e it v e r t o o n t

v e rk e e rsin te n s ite it (dB)

d e t y p i s c h e g e l u id s e m i s s ie v a n h e t s n e lw e g v e r k e e r e e n 0,8

lic h t d a l e n d v e r lo o p s in d s 1992. D it k a n w o r d e n v e r

0,6

k la a r d d o o r e e n c o m b in a t ie v a n e e n tr a g e r e g e m id d e ld e s n e lh e id d o o r e e n v e r z a d ig in g v a n d e s n e lw e g tijd e n s

0,2

d e p ie k u r e n e n e e n la n g z a m e , lic h te d a l in g v a n d e g e m id d e l d e g e l u id s e m i s s ie v a n h e t v r a c h t w a g e n p a r k

- 0 ,2

d o o r d e s tr e n g e r e E u r o p e s e e m is s i e n o r m e n v o o r g e lu id . D e d a l in g i n 2 0 0 0 is t e d a n k e n a a n d e a a n le g v a n f lu i s t e r a s f a lt o p d e a u t o s n e lw e g i n d e b u u r t v a n h e t

-o,!

m e e t p u n t . D eze d a l in g is k le in e r d a n v e r w a c h t. 1992

1993

1994

1995

g elu id sem issie

1996

-------

1997

1998

1999

2000

v e rk e e rsin te n site it

M o g e lijk e v e r k l a r in g e n h ie r v o o r z ijn d a t h e t e ffe c t v a n h e t f l u i s t e r a s f a lt b e p e r k t is, o f d a t h e t e f f e c t w o r d t

index o = 65,4 dB(A); (*) de indicator is gebaseerd op continue

t e g e n g e w e r k t d o o r e e n s tij g e n d e t r e n d v a n d e v e r k e e r s

m etin g en uitgevoerd op een m eetplaats nabij de E40 te Wetteren.

in t e n s ite it.

B r o n : INTEC, 2 0 0 1 .

P

o t e n t i e e l

e r n s t i g

VAN WEGVERKEER

g e h i n d e r d e n

DOOR GELUID

(2OOI) O p d e k a a r t w o r d t d e b e r e k e n d e k a n s o p e r n s tig e g e l u id s h in d e r d o o r w e g v e r k e e r w e e r g e g e v e n p e r f u s ie g e m e e n te . D e V la a m s e r u i t ( A n tw e r p e n - L e u v e n B ru s s e l - G e n t) t e k e n t z ic h d u id e lijk af. O p v a lle n d z ijn o o k e n k e le u i t s c h ie te r s i n d e V la a m s e A r d e n n e n ( G a lm a a r d e n , P e p in g e n , e.a.). D e r e l a t i e f h o g e p o te n tie e l e r n s tig e h in d e r w o rd t d a a r v e ro o rz a a k t d o o r 1^.

d e li n tb e b o u w in g la n g s r e l a ti e f k le in e g e w e s tw e g e n , m e t e e n

O 5 IO

20

30

40

50 k m

% POTENTIEEL ERNSTIG GEHINDERDEN

h o g e b lo o t s t e ll in g t o t g e v o lg . D it is o o k h e t g e v a l in h e t H a g e l a n d ( tu s s e n D ie s t, T i e n e n e n S in t-T ru id e n ).

■ 3 - 8%

■

14-17%

■ i 8-10%

tm

17-22%

In e e n e n q u ê te v a n e i n d 2 0 0 0 - b e g i n 2 0 0 : (S c h rifte lijk

■ 10-12%

■

22-30%

le e f o m g e v in g s o n d e r z o e k ) a n t w o o r d e n 12 % v a n d e

m

12-14%

r e s p o n d e n t e n e r n s t i g o f e x t r e e m g e h i n d e r d t e z ijn

Bron: INTEC, RUG, 2001.

35


d o o r la w a a i.

2.8 D

Stank

o e l g r o e p e n

TOT

EXTREME

a l s

v e r o o r z a k e r s

v a n

e r n s t i g e

GEURHINDER

E in d 2 0 0 0 - b e g i n 2 0 0 1 w e r d e e n e n q u ê te (S c h rifte lijk le e f o m g e v in g s o n d e r z o e k ) u it g e v o e r d o m n a t e g a a n in w e lk e m a t e d e b u r g e r s v a n h e t V la a m s G e w e s t g e h i n d e r d w o r d e n d o o r g e u r . U it d e r e s p o n s v a n d e g e ë n q u ê t e e r d e n b le e k 7 % e r n s t i g t o t e x t r e e m g e h i n d e r d t e z ijn d o o r g e u r . V e rk e e r & v e r v o e r k w a m a is b e la n g r ijk s te b r o n v a n g e u r h i n d e r n a a r v o o r. O o k d e i n d u s tr i e e n d e b e v o lk in g w e r d e n a is b e l a n g r ij k e b r o n n e n a a n g e d u id . B in n e n d e d o e lg r o e p i n d u s tr i e o n d e r v i n d t m e n d e m e e s te h i n d e r v a n d e c h e m is c h e n ijv e r h e id , d e co m p o s te r i n g e n d e s la c h th u iz e n e n a a n v e r w a n t e a c tiv ite i te n . B in n e n d e d o e lg r o e p b e v o lk in g z ijn d e b e la n g r ijk s te a c tiv i te it e n h e t v e r b r a n d e n e n d e o p s la g v a n a fv a l d o o r 13 %

de b u ren .

m

bevolking

□

industrie*

■

la n d b o u w

■

verk ee r & vervoer

■


s

w a te r e n w ate rz u iv erin g

* inclusief activiteiten die behoren to t de energiesector

37


2.9 Lichthinder A

a n d e e l


i n

h e t

o p w a a r t s

g e s t r a a l d

v e r m o g e n

D e to t a l e o p w a a r ts e li c h ts tr o o m is t u s s e n 1 9 9 6 e n 2 0 0 0 m e t g e m id d e l d 6 % to e g e n o m e n , v o o r n a m e lijk d o o r d e s tijg in g v a n d e s e c to r h a n d e l & d ie n s t e n . D e b e la n g r ijk s te a a n d e l e n z ijn to e t e s c h r ijv e n a a n d e s e c to r e n v e r

o p w a a rts g e stra a ld verm o g e n (MW) 90

k e e r & v e r v o e r (4 4 %) e n h a n d e l & d i e n s t e n (34 %).

80

U it e e n e n q u ê t e ( S c h rifte lijk le e f o m g e v in g s o n d e r z o e k )

70

b le e k d a t 6 % v a n d e o n d e r v r a a g d e n h i n d e r o n d e r v i n d t

60

v a n lic h t, h o o f d z a k e lijk v a n w e g v e r lic h tin g . O o k d ie r e n

50

o n d e r v i n d e n h i n d e r v a n w e g v e r li c h ti n g d o o r b e ïn v lo e

40

d in g v a n h u n h a b i t a t e n v e r s to r i n g v a n h u n b io r itm e .

30

M a a t r e g e le n in z a k e r a t io n e e l e n e r g ie g e b r u ik , v o o r n a m e lijk v e r v a n g i n g v a n d e h u id ig e la m p e n e n a r m a t u

20

r e n , k u n n e n d e z e li c h th i n d e r in p e r k e n . D e n o d ig e

10

i n v e s t e r in g e n k u n n e n te r u g v e r d ie n d w o r d e n d o o r d e

o 1996

1997

2000

e n e r g i e b e s p a r i n g d ie v o lg t u i t d e v e r v a n g in g e n .

■

overige

■


■

verk ee r & vervoer

■

la n d b o u w

B

industrie*

B

bevolking

* in c lu s ie f a c tiv ite ite n d ie b e h o re n to t d e e n e rg ie se c to r Bron: VandewaUe, 2001.

39


2.10 Versnippering KNELPUNTZONES MET

VAN

TRANSPORTINFRÁSTRUCTUUR

NATUURGEBIEDEN

N

k le in e r k n e lp u n t

m

p rio rite it

N

k n e lp u n t

m

h o g e p ro rite it

g ro o t k n e lp u n t

■

z e e r h o g e p rio rite it

N

ze er g ro o t k n e lp u n t g e w e s tw e g e n

D o o r d e u it b o u w v a n h e t i n f r a s t r u c t u u r n e t w e r k (w e g e n , s p o o r w e g e n e n k a n a le n ) e n h e t s te e d s i n t e n s ie v e r g e b r u i k e r v a n is d e o p e n r u i m t e s te r k v e r s n ip p e r d e n w o r d t d e m i lie u - e n n a t u u r k w a l i t e i t v a n d e o m g e v in g a a n g e t a s t . A f h a n k e lijk v a n h e t e c o lo g is c h e b e la n g v a n de d o o rs n e d e n g e b ie d e n k a n e e n g ra d ië n t v a n k n e l p u n t e n w o r d e n o p g e s te ld . O p b a s is h ie r v a n z a l p e r g e b ie d e e n c o n c r e te o n ts n ip p e r in g s v is ie w o r d e n u it g e w e r k t e n b e s c h r e v e n .

K nelpunten (km traject) op hoofdw egen (V laanderen 2001) A ntw erpen

Limburg

Vlaams-Brabant

Oost-Vlaanderen

West-Vlaanderen

57,7

170,4

3,3

10,9

59,1 2.3

10,8 0

38,6 0

groot knelpunt zeer groot knelpunt Bron: Defloor, 2001.

41

M ira-T 2001 in z a k fo r m a a t

2.11 Verdroging W

a t e r g e b r u i k

d o o r

g r o o t v e r b r u i k e r s

EN TOTAAL W ATERGEBRUIK w a te rg e b ru ik (x i o 6 m^) H e t t o t a a l w a te r g e b r u ik i n V la a n d e r e n , e x c lu s ie f k o e l

9O O 8O O

7OO 6O O

5OO 4OO 3OO 200

1

I lili Il i . I i 1 1

lOO

1992

1993

19<

1995

1996

1997

1998

le id in g w a te r

□

g ro n d w ater

■

to ta a l gro o tv erb ru ik ers

o p p e rv la k te w a te r excl. k o elw ater

■

to ta a l V laa n d eren

h e m e lw a te r

a n d e r w a te r

w a te r , b e d r o e g 723 m i ljo e n m 3 i n 1 998. I n 1998 w a s h e t

I

a a n d e e l v a n d e g r o o tv e r b r u i k e r s (> 5 0 0 m 3 le id in g w a te r g e b ru ik ) i n h e t t o t a a l w a te r g e b r u ik o n g e v e e r 65 %. G r o o tv e r b r u ik e r s w e n d d e n v o o r n a m e lijk o p p e r v l a k te w a t e r a is w a t e r b r o n a a n (4 0 %), le id in g w a t e r w a s g o e d v o o r 30 % e n g r o n d w a te r v o o r 23 %. I n te n s i e v e g ro n d w a t e r w i n n i n g k a n h e t g r o n d w a te r p e il d o e n d a l e n e n v e r d r o g in g v a n n a t u u r g e b i e d e n v e r o o r z a k e n .

w atergebruik (io6 m 3)

totaal leidingw ater

totaal grondw ater

oppervlaktew ater

grootverbruikers

V laanderen

1992

133,4

110,0

249,2

508,0

736,9

1995 1998

139,2 143,7

143,9 108,7

233,4 187,0

557,0 471,7

800,4 723.5

Bron: VMM, databank heffing op w aterverontreiniging, 2001.

43


2 .1 2 E

V erm esting

m i s s i e

v a n

s t i k s t o f

e n

f o s f o r

em issie (v erm estin g seq u iv a len ten )

In 2 0 0 0 b e d r o e g d e t o t a l e s tik s to f e m is s ie (N) n o g 8 6 %

35

v a n d e z e i n 1 9 9 0 e n d e f o s f o r e m is s ie (P) n o g 6 9 %. V o o ral d e d a l in g v a n d e s tik s to f - e n f o s f o r e m is s ie v a n d e

30

l a n d b o u w h e e f t h ie r to e b ijg e d r a g e n , d o o r h e t v e r m in

25

d e r d g e b r u i k v a n k u n s tm e s t s t o f f e n . W a t b e t r e f t d e o v e 20

rig e d o e lg r o e p e n , n a m e n d e lo z in g e n i n o p p e r v l a k te w a

15

t e r a f. D e e m is s i e v a n g a s v o r m ig e N - v e r b in d in g e n b le e f s ta b i e l a is r e s u l t a a t v a n d a l e n d e e m is s ie s v a n d e e n e r

10 g ie s e c to r (- 34 %) e n d e i n d u s tr i e (- 4 %) e n s tijg e n d e 5

e m is s ie s v a n v e r k e e r 81 v e r v o e r (+ 2 6 %).

0 1995

1996

1997

1998

1999

2000

D e a f n e m e n d e e m is s ie s h e b b e n z ic h n o g n i e t v e r t a a ld in e e n v e r b e t e r d e w a te r - e n lu c h tk w a li te it o m d a t

□

N -em issie la n d b o u w

to ta a lN

P -em issie la n d b o u w

to ta a l P

- v o o r a l v o o r s tik s to f - v e r s c h ille n d e c h e m is c h e o m z e t t i n g e n k u n n e n o p tr e d e n . H ie r d o o r tr e e d t e e n v e r tr a g in g o p w a a r d o o r d e e f f e c te n v a n m a a t r e g e l e n n ie t o n m i d d e ll ijk m e e t b a a r zijn .

A

t m o s f e r i s c h e

s t i k s t o f d e p o s i t i e

d ep o sitie (kg N /h a.jaar) 50

D e a t m o s f e r is c h e s tik s to f d e p o s i tie n a m d e l a a ts te ßr

•

t i e n ja a r lic h t t o e (3 %). D e d e p o s it ie h ie r is e c h te r in

40

b e p e r k t e m a t e e e n w e e r s p ie g e lin g v a n d e V la a m s e

i 1m u

s tik s to f e m is s ie s n a a r d e lu c h t. D eze d a a ld e n m e t 6 %

30

1

i 1 1III 1

o v e r d e z e lf d e p e r io d e . B u it e n la n d s e e m is s ie s d r a g e n v o o r 6 0 % b ij t o t d e d e p o s it ie h ie r . D e la g e r e d e p o s itie m i d d e n ja r e n '9 0 is t e w i j t e n a a n d e w e e r s o m s t a n

d ig h e d e n . V o o r d e v e r d e r e s a n e r i n g z u lle n v o o r a l d e la n d b o u w , m a a r o o k d e s e c t o r e n v e r k e e r & v e rv o e r, i n d u s tr i e e n e n e r g i e e e n b e la n g r ijk e b ijd r a g e m o e te n

1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 NOy

NHX

le v e re n .

to ta a l

(kg N /ha.jaar) NOy NH X

1996

15,6 29,0

14,5 26,3

13,0 24,9

1998

13,9

16,9

18,2

25,1

28,1

29,9

* v o o r l o p i g e d a t a , i n b e l a n g r i j k e m a t e g e b a s e e r d o p 1 9 9 9 . B r o n : V ito , v m m , 2 0 0 1 .

45


17.3 30.4

15.6 30.6

2.13 Verzuring E

m i s s i e

v a n

v e r z u r e n d e

s t o f f e n

v erzu re n d e em issie (m iljoen Zeq) 5000

D e g u n s tig e e v o lu tie t u s s e n 1 9 9 0 e n 2 0 0 0 (- 25 %) is

4500

v o o ra l t e d a n k e n a a n d e s e c t o r e n e n e r g i e e n in d u s tr ie .

4000

In m i n d e r e m a te n a m e n o o k d e e m is s ie s v a n d e l a n d

3500

b o u w a f. D e b ijd r a g e v a n v e r k e e r & v e r v o e r d a a r e n te g e n

3000

is m e t r u i m 10 % to e g e n o m e n . E e n t o e n e m e n d e v e r

2500

k e e rs s tr o o m d o e t h e t p o s itie v e e f f e c t v a n z w a v e la r m e

2000

b r a n d s to f f e n e n k a t a l y s a t o r e n t e n ie t . D e d o e ls te llin g

1500 -

v o o r 201 0 (6 778 m iljo e n Z eq o f e e n r e d u c tie m e t 57,7 %

1000 t.o.v. 199 0 ) is n o g v e ra f.

500

I99O

— —

I9 9 I

I9 9 2

1993

I9 9 4

1995

1996

1997

1998

1999 2 0 0 0 '

b ev olking in d u s trie en e rg ie

(miljoen Zeq)

bevolking

587 649

industrie

3 270 1947

energie

landbouw

—

la n d b o u w

—


1990 2000’

4 834 2 491

—

h a n d e l & d ie n s te n

* voorlopige data; Zeq = zuurequivalenten. Bron: v m m , 2 0 0 1 .

4 926 4 301

verkeer & vervoer 2 295 2 531

handel & diensten 116 92

totaal

16 028 12 011

O

p p e r v l a k t e

VAN

e c o s y s t e m e n

KRITISCHE

m e t

o v e r s c h r i j d i n g

LASTEN

o p p erv lak te m e t o v ersch rijd in g k ritisch e la st (%) l o o ----------------------------------------------------------------

V e rz u r e n d e d e p o s itie s w o r d e n g e t o e ts t a a n d e

9 0 ----------------------------------------------------------------

k r itis c h e la s t v a n e c o s y s te m e n (b o s se n , h e id e s , g r a s

80--I-T-----------------------------------------------------------

la n d e n ) . D it is d e m a x im a a l t o e la a t b a r e d e p o s itie p e r e e n h e id v a n o p p e r v l a k te v o o r e e n b e p a a ld e c o s y s t e e m z o n d e r d a t e r s c h a d e lijk e e f f e c te n o p tr e d e n . T u s s e n 1 9 9 0 e n 2 0 0 0 is e e n d u id e lijk e d a l in g m e r k

4o -

-

30-

-------------------

-

---------------------------

b a a r v a n d e o p p e r v l a k te v a n e c o s y s te m e n w a a r v o o r e e n o v e r s c h r ijd in g v a n d e k r it is c h e l a s t e n v o o r

20 v e r z u r e n d e z w a v e l (SO*) o p tr e e d t. N ie t te m in lig t d e 10-

—

o 1 = i-— —\—■---- 11 ■— r 1 — i 11 i 1 — ix *— i 1 l—ii 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 □ □

zw avel

—

MLTD n o g v e ra f. V o o r v e r z u r e n d e s tik s to f (NOy e n N H X) v a lt n o g g e e n d a l in g w a a r t e n e m e n .

MLTD stik sto f (2010)

s tik s to f

MLTD zw avel (2010) - -

LTD (o %)

MLTD (%)

1990

1994

2000

(2010)

zw av el

80

61

49

2

0

s tik s to f

71

67

72

49

0

M LTD ltd

= m id d e lla n g e te rm ijn d o e ls te llin g

= la n g e te rm ijn d o e ls te llin g B r o n : V ito , 2 0 0 1 .

47

M ira -T

2001

in z a k fo r m a a t

LTD

2 .1 4 A

Fotochemische luchtverontreiniging

a n t a l

d a g e n

m e t

o v e r s c h r i j d i n g

v a n

DE O Z O N D R E M P E L W A A R D E N a a n ta l d a g e n overschrijding D e o v e r s c h r ijd in g s in d ic a to r g e e f t h e t a a n t a l d a g e n

140

w a a r o p i n m i n s t e n s é é n m e e t s t a t i o n e e n o v e r s c h r ijd in g v a n d e E u r o p e s e d r e m p e lw a a r d e n v o o r 0 3-c o n c e n tr a tie s w o r d t v a s tg e s t e ld . I n 2 0 0 0 w e r d d e b e s c h e r m in g s d r e m p e l v o o r d e v o lk s g e z o n d h e id o p 24 v e r s c h ille n d e d a g e n e r g e n s i n V la a n d e r e n o v e r s c h r e d e n . D it is d e la a g s te w a a r d e s in d s 1993. D e h e l f t v a n d e b e v o lk in g in V la a n d e r e n w e r d o p m a x i m a a l 10 d a g e n b lo o tg e s te ld a a n c o n c e n tr a t ie s b o v e n d e g e z o n d h e id s d r e m p e l. H e t a a n t a l d a g e n m e t o v e r s c h r ijd in g v a n d e b e s c h e r m in g s 1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

, d r e m p e l v o o r d e v e g e ta ti e is s e d e r t 1995 g e v o e lig g e s te g e n t o t o n g e v e e r 1 0 0 d a g e n o f m e e r . I n h e t o z o n b e la s te

O

2 4 -u u rg em id d eld e > 65 n g /m 3 (vegetatie)

■

8 -u u rg em id d eld e > 110 (Jg/m 3 (volksgezondheid)

■

ï-u u rg e m id d e ld e > 200 p g /m 3 (vegetatie) B r o n : IRCBL, 2 0 0 1 .

j a a r 1999 la g d it a a n t a l n o g h o g e r (138 d a g e n ).

O

z o n o v e r l a s t

b o v e n

de

g e z o n d h e i d s d r e m p e l w a a r d e

i n

2000

D e o z o n o v e rla s t is d e o p te llin g v a n h e t d a g e lijk s e o v e r s c h o t v a n d e 0 3- c o n c e n tr a tie b o v e n d e 8 -u u rg e m id d e l d e g e z o n d h e id s d r e m p e l v a n 110 p g / m 3, u i t g e d r u k t in ( p g /m 3).u r e n . D eze in d ic a to r h o u d t re k e n in g m e t de d u u r e n d e g r o o tt e v a n d e o v e r s c h r ijd in g . I n 2 0 0 0 la g d e o z o n o v e rla s t g e m id d e ld 1 541 ( p g / m 3).u r e n b o v e n 30

40

50 km

d e E u r o p e s e g e z o n d h e id s d r e m p e l. D e k le in s te o v e r la s t i n V la a n d e r e n b e d r o e g

o z o n o v e r l a s t (p g /m 3).uur 44O - 9OO

m

4 4 0 ( p g /m 3) .u r e n ; d e g r o o ts te 2 7 2 0 ( p g /m 3).u re n .

9OI - I4OO

O ok i n 2 0 0 0 w a s d e o z o n o v e r la s t h e t g r o o ts t i n h e t

1401-1800

o o s te n v a n d e p r o v in c ie V la a m s - B r a b a n t e n i n d e

■ i 1801 -2 4 0 0 ■ i 2401-2720

K e m p e n . D eze h o g e r e o v e r la s t h e e f t t e m a k e n m e t d e s y s t e m a tis c h h o g e r e m a x i m u m t e m p e r a t u r e n e n h e t

Bron:

IRCEL, 2001.

g e b r e k a a n e x t r a a t m o s f e r is c h e v e r d u n n in g s p r o c e s s e n , z o a ls e e n la n d - o f z e e b rie s .

49

M ira-T 2001 in za k fo r m a a t

2.15 D

Aantasting van de ozonlaag

ik t e

v a n

de

dikte ozonlaag (DE)

o z o n l a a g

b o v e n

U

k k e l

D e d ik t e v a n d e o z o n la a g n a m i n o n z e re g io t u s s e n 1980

350

e n 2 0 0 0 a f m e t g e m id d e l d 0 ,3 0 % p e r ja a r . D it is e e n

345

p r o b le e m a a n g e z ie n d e o z o n la a g h e t a a r d o p p e r v la k

340

b e s c h e r m t t e g e n d e s c h a d e lijk e u lt r a v io l e tt e s tr a lin g

335

(u v ) v a n d e z o n . D a a r o m w o r d e n s e d e r t 1987 in h e t

330

k a d e r v a n h e t P ro to c o l v a n M o n tr e a l m a a tr e g e le n g e t r o f fe n o m d e d a l e n d e t r e n d v a n d e o z o n c o n c e n tr a tie

325

i n d e s tr a t o s f e e r o m t e b u ig e n , v o o r n a m e li jk d o o r e e n

320

v e r b o d o p d e p r o d u c tie e n h e t g e b r u i k v a n o z o n a fb re -

315

k e n d e s to f f e n .

310 305 300

de

= Dobson Eenheid B r o n : K M I, 2 0 0 1 .

Em

i s s i e

v a n

o z o n a f b r e k e n d e

s t o f f e n

to ta le em issie (to n CFK -u-equivalenten) 900-

D e e m is s ie s v a n o z o n a f b r e k e n d e s to f f e n k e n d e n t u s s e n 1995 e n 1 9 9 9 e e n d a l in g v a n m e e r d a n 4 0 %. D eze e v o lu tie is v o o r e e n g r o o t d e e l t o e t e s c h r ijv e n a a n d e m a s s a l e o v e r s c h a k e lin g v a n h e t g e b r u ik v a n c f k ’s

a is k o e lm id d e l n a a r m i n d e r - e n n ie t- o z o n a f b r e -

k e n d e p r o d u c te n . O o k i n d e la n d b o u w z ijn d e e m is s ie s - a f k o m s t ig v a n m e th y lb r o m id e a is b o d e m o n ts m e t t i n g s m i d d e l - m e t e e n d e r d e a f g e n o m e n .

1995

1996

1997

1998

1999

b ra n d b e s trijd in g sm id d e l d rijfgas

blaasm iddel

(bodem-) on tsm ettin g

andere*

totaal

407,2

148,9

151,6

114,3

143,0

148,8

100,2

73,6

822,0 465,6

(ton CFK-11-eq)

o n tsm e ttin g sm id d e l so lvent

1995 1999

b la a sm id d e l

* De rubriek 'andere’ bevat o.a. m ethylbrom ide ais ruim teontsm ettingsm iddel.

k o elm id d e l

51

Bron: Econotec/Ecolas, 1999 en Econotec, 2001; herw erkt door Vito in 2001.


2 .1 6 Em

Klimaatverandering i s s i e

v a n

de

v o o r n a a m s t e

b r o e i k a s g a s s e n

em issie (M ton CO -eq) N a a r a a n le id i n g v a n h e t K y o to -p ro to c o l k r e e g B elg ië a is 9 0 ------

d o e ls te llin g t e g e n 2 0 0 8 -2 0 1 2 e e n r e d u c t ie v a n d e b r o e i

80-

k a s g a s e m is s ie s m e t 7,5 % t.o.v. 1 9 9 0 o p g e le g d . D eze

70 —

in s p a n n i n g w e r d n o g n i e t v e r d e e ld o v e r d e g e w e s te n ,

60

m a a r h e t V la a m s G e w e s t e n g a g e e r d e z ic h w e l a l t o t e e n s t a b i lis a t ie v a n d e e m is s ie s i n 2 0 0 5 t.o.v. 1 990. A a n g e z ie n d e e m is s ie v a n b r o e i k a s g a s s e n i n 2 0 0 0 r u im 11 % b o v e n h e t n iv e a u v a n 1 9 9 0 u it s t ijg t , z a l h e t h e e l w a t b ij k o m e n d e i n s p a n n i n g e n v r a g e n o m a ls n o g d e z e d o e l s te l lin g e n t e h a l e n . 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 19992000* □

N20

m

ch4

■

co.

—

KTD (2005)

—

MLTD (2008-2012)

totaal

(Mton C02-eq)

KTD = korteterm ijndoelstelling MLTD = m iddellangeterm ijndoelstelling

1990

69,027

7,714

7,592

84,333

2000*

78,149

7,580

8,222

93,951

* voorlopige data B r o n : V ito , 2001,• v m m , 2 0 0 1 .

T e m p e r a t u u r

i n

U k k e l:

1833-2000 In o n s la n d v e r t o n e n d e te m p e r a t u u r m e t i n g e n d o o r h e t

te m p e r a tu u r (°C)

KMi i n U k k e l e e n d u id e lijk s tij g e n d e tr e n d . S ta tis tis c h e

12

a n a ly s e v a n d e te m p e r a t u u r r e e k s s e d e r t 1833 b a k e n t 11

d r ie o n d e r s c h e i d e n p e r i o d e n a f. V a n 1833 t o t 1910 b e d r o e g d e ja a r lijk s e g e m id d e ld e t e m p e r a t u u r 8,8 °C.

10

T u s s e n 1911 e n 1987 w a s h e t g e m id d e l d 9 ,6 °C w a r m e n 9

v a n 1988 t o t 2 0 0 0 b e d r o e g d e g e m id d e ld e t e m p e r a t u u r 10,7 °C.

8

D e s tijg in g v a n ja a r g e m i d d e ld e t e m p e r a t u u r i n d e t w i n

7

ti g s t e e e u w lijk t d u id e lijk g e c o rr e le e r d m e t d e a t m o s f e 6

r is c h e c o n c e n tr a t ie v a n d e b r o e ik a s g a s s e n . W e re ld w ijd 1910

b e d r o e g d e g e m id d e ld e t e m p e r a t u u r s t ijg i n g 0 ,6 °C. D e

—

ja a rg e m id d e ld e te m p e ra tu u r

g e m e te n te m p e r a t u u r s t i j g i n g i n E u r o p a (+ 0,5 °C)

—

g em id d eld e te m p e ra tu u r p e r periode

b e v e s t ig t d e z e m o n d i a le tr e n d .

Bron: KMI, 2001.

53


Verandering van biodiversiteit

2 .1 7 V

e r d e l i n g

d e

R

v a n

h e t

a a n t a l

s o o r t e n

o v e r

o d e l i j s t c a t e g o r i e ë n

o n v o ldoende gekend 3%

u itg e s to rv e n 7% m e t u itste rv e n b ed reig d

V a n 15 s o o r te n g r o e p e n (o.a. z o o g d ie r e n , lib e lle n , h o g e r e p la n te n , p a d d e s t o e le n ) z ijn e r R o d e L ijs te n g e p r o d u c e e rd . D a a r u it b lijk t d a t o n g e v e e r 7 % v a n d e s o o r te n in V la a n d e r e n is u it g e s to r v e n (319 s o o r te n ) , te r w i jl 2 0 %

bedreigd 14%

( m e t u it s t e r v e n ) b e d r e ig d is. V oor v e e l o r g a n i s m e n lijk t d e z e s t a t u s t e w ijt e n a a n d e a c h t e r u i t g a n g v a n g e s c h ik t e b io to p e n .

m o m e n te e l n ie t b ed reig d 43%

E e n p o s itie v e n o o t is d a t v o o r s o m m ig e g r o e p e n d e s n e l k w e tsb a a r io %

h e i d v a n d e a c h t e r u i t g a n g g e d a a ld is. V le e rm u iz e n b ij v o o rb e e ld k e n d e n e e n s te r k e te r u g v a l n a d e T w e e d e

ac h te ru itg a a n d 4%

zeldzaam 13%

W e re ld o o rlo g . R e c e n t h e b b e n s o m m i g e s o o r te n e e n m in o f m e e r s ta b i e le s itu a tie b e r e ik t. D e a a n t a l l e n z ijn e c h te r d e r m a t e g e d a a ld d a t d e p o p u la tie s n o g s te e d s z e e r

Bron: N atuurrapport, 2001.

k w e t s b a a r Zijn.

T

o t a l e

o p p e r v l a k t e

b o s

-

e n

n a t u u r r e s e r v a t e n

o p p e rv la k te re s e rv a te n (x 10^ ha)

D e o p p e r v l a k te b o s - e n n a t u u r r e s e r v a t e n g e e f t

25 in f o r m a ti e o v e r d e r e s p o n s v a n h e t b e le id o p d e v e r a n d e r in g v a n d e b io d iv e r s ite it. D e g e z a m e n lijk e o p p e r v l a k te r e s e r v a t e n is t u s s e n 1 9 9 0 -1 9 9 5 l a n g z a a m to e g e n o m e n m e t e e n d u id e lijk v e r s n e l d e s tijg in g in 1995D e t o t a l e o p p e r v l a k te n a t u u r - e n b o s r e s e r v a a t b e d r o e g 21 273 h a o p 1 ja n u a r i 2001. I n h e t M iN A -p lan 2 w o r d t g e s tr e e f d n a a r d e u it b o u w v a n 5 0 0 0 0 h a n a t u u r r e s e r v a a t i n V la a n d e r e n t e g e n 2 007. O m d e k lo o f v a n o n g e v e e r 29 0 0 0 h a t e d i c h te n t e g e n 2007, z o u v ia a a n k o o p e n h u u r e e n ja a r lijk s e a a n g r o e i v a n ca. 4 787 h a g e r e a lis e e r d m o e t e n w o r d e n . n ie t e rk e n d en n ie t a a n g e w e z e n n a tu u rre s e rv a a t

e rk e n d of aa n g ew e zen n a tu u rre se rv a a t

b o sreserv aat

Er kon geen rekening gehouden w orden m et de 979 ha in huur van de Wielewaal vzw. Bron: Instituut voor N atuurbehoud e n

55

a m in a l , A fdeling


Natuur. 2001.

2.18 T

Gebruik van grondstoffen M

o t a l e

a t e r i a l e n

B

e h o e f t e

(t

m b

)

TMB p er in w o n e r (ton) De

tm b

i n V la a n d e r e n n a m to e v a n g e m id d e ld 550 M to n

o f 9 6 t o n / i n w o n e r p e r j a a r o v e r d e p e r io d e 1991-1995 n a a r g e m id d e l d 633 M to n o f 108 t o n / i n w o n e r p e r j a a r o v e r d e p e r i o d e 1 9 9 6 -2 0 0 0 . D e

tm b

o m v a t a lle p r im a ir e

g r o n d s to f f e n (z o w e l e n e r g i e h o u d e n d e a is n ie t- e n e r g e tis c h e ) n o d ig v o o r d e p r o d u c tie z ijd e v a n e e n e c o n o m ie . H e t g a a t h i e r z o w e l o m g r o n d s to f f e n d ie r e c h ts tr e e k s w o r d e n in g e z e t in d e e c o n o m ie ( d m i ), a is o m v e r b o r g e n s tr o m e n (v s). D eze l a a t s t e n z ijn e x t r a c ti e s d ie n i e t w o r d e n a a n g e w e n d m a a r w e l e e n b e l a s tin g v a n h e t m ilie u 1991 1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

v e r o o r z a k e n , z o a ls d e a f g r a v in g v a n g r o n d la g e n v o o r e r t s w in n i n g . D e o n t t r e k k i n g e n h e t g e b r u i k v a n g r o n d

■

VS im p o rt

□

VS eig en

■

DMI im p o rt

g r o n d s to f f e n e n t o t d e a a n t a s t i n g e n v e r o n t r e in ig i n g

■

DMI eigen

v a n h e t m i lie u . O p v o lg in g e n b e h e e r s i n g v a n d e

DMi

s to f f e n k u n n e n le id e n t o t u i t p u t t i n g v a n s c h a a r s e

= Directe M aterialen Input, vs = Verborgen Stromen Bron: berekeningen

c d o , r u g , op

basis van verzam elde gegevens, 2 0 0 1 .

z ijn d u s a a n d e o rd e .

tmb

T D

M

o t a l e

a t e r i a l e n

M

i r e c t e

a t e r i a l e n

B

e h o e f t e

I

n p u t

(d

(t m i

m b

)

in d e x (1991 = 100)

t

) .

e n

o

.v .

h e t

V

l a a m s

b b p

D e m a te r ia lis a tie , o f e e n v e r m in d e r in g v a n d e in p u t

120 v a n g r o n d s to f f e n n o d ig v o o r d e p r o d u c tie o p e e n b e p a a ld s c h a a ln iv e a u , i n e e n b e p a a ld e s e c to r o f v o o r

115

e e n b e p a a ld p r o d u c t o f d ie n s t , v e r e i s t e e n o n tk o p p e l in g t u s s e n m a te r i a le n b e h o e f te e n e c o n o m is c h e

110

g ro e i. In V la a n d e r e n is e r v a n o n tk o p p e lin g tu s s e n de

105

dm i

bbp

100

(a is m a a t v o o r d e m a te r i a le n b e h o e f te ) e n h e t

(ais m a a t v o o r d e e c o n o m is c h e g ro e i) v o o r a ls n o g

g e e n s p r a k e : b e id e p a r a m e te r s v e r t o n e n im m e r s e e n g e lijk a a r d ig v e rlo o p . W e l w a s e r e e n b e p e r k te o n tk o p p e lin g t u s s e n d e 1991 1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 p e r io d e 1991-1995.

♦

b ev o lk in g

—• — TMB

BBP

DMI

Bron: berekeningen

57

cdo, rug,

op basis van verzam elde gegevens, 2 0 0 1 .


tm b

en het

bbp

over de

2 .1 9 H

Beheer van afvalstoffen

o e v e e l h e i d

s e l e c t ie f

e n

n i e t

s e l e c t ie f

in g e z a m e l d

H U I S H O U D E L I J K AFVAL h o ev e elh eid h u ish o u d elijk afval (m iljoen to n ) D e t o t a l e a f v a l b e r g b lijf t g r o e ie n e n o v e r s c h r e e d in 2 0 0 0

3.5

d e KTD v o o r 2 0 0 1 m e t 8 ,6 %. H e t a a n d e e l s e le c tie f in g e z a m e ld a f v a l s te e g c o n t in u s in d s 1991 e n d e h o e v e e lh e id t e r m i n a a l t e v e r w ij d e r e n a f v a l d a a ld e c o n t in u s in d s 1995. I n 2 0 0 0 m a a k t e d e s e le c tie v e f r a c t ie 65,8 % v a n h e t a a n b o d u i t ( d o e ls te llin g 2001: m i n i m u m 52 %) e n w e rd 192 k g /i n w o n e r n i e t s e le c tie f in g e z a m e ld (d o e ls te llin g 2001: m a x i m u m 2 2 0 k g /in w o n e r ) .

1991 1992 ■

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

sele ctief in g e zam e ld

■

n ie t-se le c tie f in g e zam e ld

—

KTD 2001

hoeveelheid afval (kton) niet selectief ingezam eld selectief ingezam eld totaal

1991

1995

1999

2000

1912 429

1911 979

1200 2 035

1139 2196

2 341

2 890

3 234

3 335

KTD = korteterm ijndoelsteliing. Bron: o v a m , 2 0 0 1 .

2001

3 072

H

o e v e e l h e i d

p r i m a i r

e n

s e c u n d a i r

g e p r o d u c e e r d

BEDRIJFSAFVAL h o ev e elh eid b ed rijfsafv al (m iljoen to n ) D e h o e v e e lh e id p r i m a i r g e p r o d u c e e r d b e d r ijf s a f v a l

25-1

d a a ld e o v e r d e p e r io d e 1 9 9 6 -1 9 9 9 . D e h o e v e e lh e id 20

s e c u n d a i r g e p r o d u c e e r d a f v a l - d it is a f v a l v a n a fv a l-

m in u i

v e r w e r k e n d e b e d r i jv e n - n a m d a a r e n t e g e n to e . D it la a t s t e k a n v e r k l a a r d w o r d e n d o o r h e t la n g e r w o r d e n v a n d e a f v a l v e r w e r k in g s k e t e n e n b ie d t h e t

10-

v o o r d e e l d a t n a v e r s c h ille n d e v o o r b e h a n d e lin g e n

■

m e e r a f v a ls to f f e n v o o r r e c y c la g e in a a n m e r k in g k u n n e n k o m e n o f m e t e e n v e r m in d e r d e m i lie u d r u k v e rw e rk t k u n n e n w o rd e n .

1992

1993

1994

■

s e c u n d a ir

■

p rim a ir

1995

1996

1997

1998

1999

hoeveelheid afval (miljoen ton)

1992

1996

1998

1999

prim air secundair

15,1 3,4

20,5 3.3

17,4 5,2

16,8 7.1

Bron: OVAM, 2 0 0 1 .

59


Kwaliteit oppervlaktewater

2 .2 0

N H 4-N , NO3-N, 0-PO4,

C o n c e n t r a t i e IN

czv

e n

02

OPPERVLAKTEWATER

CZV (m g /1)

NH4-N, NO3-N, o-P0 4, 0 ¡ (m g /1) M e t u it z o n d e r i n g v a n d e g e m id d e l d e n it r a a t c o n c e n t r a t i e s (N 0 3) is d e k w a li te i t v a n d e V la a m s e o p p e r v l a k te w a t e r e n m e t b e t r e k k in g t o t d e z u u r s to f h u i s h o u d i n g e n g

d e n u t r i ë n t e n i n h e t l a a t s t e d e c e n n iu m d u id e lijk v o o r u it g e g a a n . D e t o e ts v a n d e m e t i n g e n v a n 2 0 0 0 a a n d e b a s is k w a li te i ts n o r m e n m a a k t e c h te r s n e l d u id e lijk d a t e e n g r o o t d e e l v a n d e m e e t p l a a t s e n n o g s te e d s n i e t a a n d e z e n o r m e n v o ld o e t. Zo k u n n e n m a a r 39 % v a n d e m e e t p l a a t s e n a is c o n f o r m d e b a s is k w a li te i ts n o r m v o o r o p g e lo s te z u u r s to f ( 0 2) g e k la s s e e r d w o r d e n , v o o r o rth o -

0 -1 -----------1-----------1---------- 1-----------1---------- 1---------- 1---------- 1---------- 1---------- 1-----------1---------- l - o I99O

1991

I9 9 2

CZV

1993 1994

1995 1996 1997 1998 1999 2 0 0 0

NO3-N

f o s f a a t (o -P O J is d it 11 %, v o o r c h e m is c h z u u r s to f v e r b r u ik (czv ) 12 %, v o o r a m m o n i u m (N H 4) 4 4 % e n v o o r n i t r a a t 72 %. D eze c ijfe rs t o n e n a a n d a t d e w e g n a a r d e

NH 4-N

0-PO4

v o o r o p g e s te ld e b a s is k w a li te i t n o g la n g is.

A

a n d e e l


OPPERVLAKTEWATER IN

i n

de

b e l a s t i n g

v a n

2000 D e b e v o lk in g h e e f t h e t g r o o ts te a a n d e e l i n d e b e l a s tin g v a n h e t o p p e r v l a k te w a t e r m e t

bzv

(42 k to n

o f 85 %), c z v (100 k t o n o f 7 0 %) e n P (2 k to n o f 51 %), te r w i jl o o k d e lo z in g e n v a n N (15 k to n o f 32 %) b e la n g r ijk zijn . I n 2 0 0 0 lo o s d e n n o g b ij n a 2 m iljo e n in w o n e r s h im a f v a l w a te r in e e n rio o l d ie n i e t a a n g e s lo te n is o p e e n r io o l w a te r z u i v e r in g s in s ta lla tie (r

w z i ).

D e a a n s l u i t i n g v a n o n g e v e e r 67 % v a n d e z e

in w o n e r s is v o o r z ie n i n d e e e r s t k o m e n d e ja r e n . D e la n d b o u w b lijf t n o g s te e d s d e g r o o ts te b r o n v a n N (27 k to n o f 56 %) e n is v e r a n t w o o r d e lij k v o o r 33 % (1,4 k to n ) v a n d e P -lo z in g e n .

h a n d e l & d ie n ste n la n d b o u w * en e rg ie

= biochem isch zuurstofverbruik, czv = chem isch zuurstofverbruik, N = stikstof, P = fosfor * De belasting van h et oppervlaktew ater m et b z v en czv door de landbouw kan niet

bzv

in d u s trie b ev olking

berekend worden, de cijfers voor N en P afkom stig van de landbouw betreffen 1999. Bron: VM M . 2001.

6

l

M ira -T

2001

in za k fo r m a a t

2 .2 1 G

Kwaliteit bodem: verontreiniging door puntbronnen

e k e n d

a a n t a l

v e r o n t r e i n i g d e

g r o n d e n

i n

2000

■ percelen

B o d e m v e r o n tr e in ig in g d o o r p u n t b r o n n e n is v e e la l h e t g e v o lg v a n b e p a a ld e e c o n o m is c h e a c tiv i te it e n . E in d B r o n : OVAM, 2 0 0 0 .

2 0 0 0 w a r e n e r 8 243 g e k e n d e v e r o n t r e in ig d e g r o n d e n .

D eze g r o n d e n - d ie n i e t n o o d z a k e lijk o v e r d e h e l e o p p e r v l a k te v e r o n t r e in ig d z ijn - b e s la a n 1,4 % v a n h e t V la a m s e g r o n d g e b ie d . H e t g e k e n d e a a n t a l v e r o n t r e in ig d e g r o n d e n z a l d e v o lg e n d e ja r e n b lijv e n to e n e m e n : t o t n u to e w e r d s le c h ts 15 % v a n h e t g e s c h a t te t o t a a l a a n t a l r is ic o g r o n d e n o n d e r z o c h t. N ie t e lk e v e r o n t r e in ig d e g r o n d h o e f t t e w o r d e n g e s a n e e r d . T o t n u to e w e r d 28 % v a n h e t g e k e n d e a a n t a l n o o d z a k e lijk e b o d e m s a n e r in g s w e r k e n o p g e s t a r t e n 6 % a f g e r o n d ; v a n h e t g e s c h a tte to t a a l a a n t a l b o d e m s a n e r in g s w e r k e n w e r d 2 t o t 3 % o p g e s ta r t e n 0,5 t o t o ,6 % a f g e r o n d .

63


2.2 2 A

N iet-ioniserende straling

a n t a l

m o b i e l e

t e l e f o o n s

i n

g e b r u i k

(B

e l g i ë

)

H e t g e b r u i k v a n m o b ie le te le f o o n s , d e G S M -b a sissta tio n s

a a n ta l (x io 6)

e n d e r a d io - e n T v - z e n d in s ta lla tie s z ijn v e r a n tw o o r d e lijk v o o r d e e m is s ie v a n r a d io fr e q u e n tie - e n m icro g o lfs tr a iin g . N a a s t r a d i o f r e q u e n ti e - e n m ic r o g o lf s tr a lin g m a k e n o o k d e e x t r e e m la g e f r e q u e n t ie s , z o a ls 5 0 H z e le k tr is c h e e n m a g n e tis c h e v e ld e n , d e e l u i t v a n h e t s p e c t r u m v a n d e n ie t- io n i s e r e n d e s tr a l in g . D eze s tr a lin g w o r d t o.a. u i t g e s t u u r d d o o r h e t e l e k tr i c ite its tr a n s p o r t v i a h o o g s p a n n in g s li jn e n . Er is e e n z w a k m a a r s t a t i s t i s c h s ig n if i c a n t v e r b a n d g e v o n d e n t u s s e n h e t v o o r k o m e n v a n le u k e m i e b ij k i n d e r e n e n e e n v e r h o o g d e 1996

1997

1998

1999

2000

b lo o t s t e ll in g a a n d e z e s tr a l in g (> 0 ,4 pT). D eze a s s o c ia tie is n i e t t e r u g g e v o n d e n b ij p r o e f d i e r e n e n e e n p la u s ib e l b io lo g is c h m e c h a n is m e is n i e t g e k e n d , z o d a t h e t o o r z a k e lijk v e r b a n d n i e t b e w e z e n is.

2 .2 3 O

Gebruik van genetisch gem odificeerde organism en

p p e r v l a k t e

v e l d p r o e v e n

m e t

t r a n s g e n e

o p p e rv la k te (ha)

g e w a s s e n

(g

g o

’s )

G e n e tis c h g e m o d if ic e e r d e o r g a n i s m e n ( g g o 's ) w o r d e n in d e V la a m s e la n d b o u w e n k e l v o o r e x p e r i m e n t e le d o e l e i n d e n v r ijg e z e t in h e t v e ld . E lk e e x p e r i m e n t e le v rijz e tti n g v a n d e z e t r a n s g e n e g e w a s s e n d i e n t v o o r a f a a n

80

g e v r a a g d b ij d e o v e r h e id . D e a c tiv i te it m e t

g g o ’s

is d e

jo n g s te j a r e n a a n z ie n l ijk to e g e n o m e n i n o p p e r v la k te t o t

60

110 h a i n 2 0 0 0 . G g o ’s h e b b e n n ie u w e e ig e n s c h a p p e n , w a a r v a n v o o r a f n i e t g e w e t e n is o f ze s c h a d e lijk z ijn v o o r o r g a n i s m e n i n d e o n m id d e llijk e n a b i jh e i d o f v e r d e r o p i n d e v o e d s e lk e te n , m e t a a n d e to p d e m e n s . O o k o m d a t h e t u i t e r s t m o e ilijk is e e n 1994

2000

ggo

u i t h e t m i lie u t e v e r w ij

d e r e n , k a n m e n s p r e k e n v a n e e n p o te n tië le v e r s to r in g . D a a r o m p a s t m e n h e t v o o r z o r g s p r in c ip e to e b ij d e i n t r o d u c tie i n h e t m ilie u .

Bron: Sectie Bioveiligheid en Biotechnologie, wiv, 2001.

2 .2 4 H

Stedelijk m ilieu

o e v e e l h e i d

a f v a l

i n

h e t

s t e d e l i i k

a fv a l/re s ta fv a l (kg/inw oner)

g e b i e d

D e t o t a l e h o e v e e lh e id h u is h o u d e l ijk a f v a l b lijf t s tijg e n ,

6 00

a l h o e w e l ie ts m i n d e r s te r k i n d e 13 c e n tr u m s te d e n d a n i n d e r e s t v a n V la a n d e r e n . I n 2 0 0 0 b e d r o e g d e z e h o e

500

v e e lh e id g e m id d e ld 5 4 9 k g p e r s ta d s b e w o n e r e n 565 k g 4 0 0 - —1

p e r in w o n e r v o o r d e r e s t v a n V la a n d e r e n . D e r e s tf r a c tie (n ie t s e le c tie f in g e z a m e ld ) v a n h e t h u is h o u d e l ijk a fv a l

300

d a a lt s te r k e r i n d e s te d e n , m a a r b li jf t e r w e l g r o te r d a n 200

in d e r e s t v a n V la a n d e r e n . H e t b e d r o e g i n 2 0 0 0 g e m id d e l d 225 k g p e r in w o n e r i n d e s te d e n e n 181 k g p e r

100 in w o n e r i n d e o v e r ig e g e m e e n te n . E e n v e r k l a r in g v o o r h e t k e e rp u n t in 1998 k a n g e v o n d e n w o rd e n in h e t v e r 1991 1992

1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

n ie u w d s te d e lijk a f v a lb e le id .

ov erige g e m e e n te n resta fv a l o verige g e m e e n te n to ta a l De 13 centrum steden zijn de grootsteden A ntw erpen en Gent 13 c e n tru m s te d e n resta fv a l 13 c e n tru m s te d e n to ta a l

en de 11 regionale steden, gedefinieerd volgens h et Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Bron: OVAM,

2001.

K

w a l i t e i t

aandeel m e e tp la a ts e n (%)

v a n

h e t

o p p e r v l a k t e w a t e r

aa n d eel ste d e lijk g eb ied m e e tp la a ts e n (%)

i n

h e t

s t e d e l i j k

g e b i e d

Z o a ls in d e r e s t v a n V la a n d e r e n v e r

V laa n d eren

t o o n t d e P R A T i-index v o o r z u u rs to f v e r z a d ig in g v o o r h e t s te d e lijk g e b ie d e e n p o s itie v e te n d e n s . H e t a a n d e e l ‘v e r o n t r e i n ig d ' e n ‘z w a a r v e r o n t r e in ig d ’ o p p e r v la k te w a te r is e v e n w e l g r o te r i n h e t s te d e lijk g e b ie d : 4 8 % in d e s te d e n t e n o p z ic h te v a n 35 % i n g a n s V la a n d e r e n in 2 0 0 0 . D it is e e n h is to r i s c h e a c h t e r s t a n d d ie I99O

1992

1994

1996

1998

2000

199O

1992

1994

1996

1998

2000

h e e l la n g z a a m in g e h a a l d w o r d t: h e t a a n d e e l ‘n i e t v e r o n t r e in ig d ' e n ‘a a n

■

zw a a r v e ro n tre in ig d

■

v e ro n tre in ig d

CE)

m a tig v e ro n tre in ig d

■

a a n v a a rd b a a r

■

n ie t v e ro n tre in ig d

s te e g in d e l a a t s t e 10 j a a r m e t 10 %. D it b e t e k e n t e e n in h a a lb e w e g i n g t e n o p z ic h te v a n d e s itu a tie v o o r g a n s V la a n d e r e n , w a a r d e t o e s t a n d e e r d e r s ta t u s

U itgedrukt volgens de PRATi-index. B r o n : v m m . 2001. 69

v a a r d b a a r ’ o p p e r v l a k te w a t e r in h e t s te d e lijk g e b ie d

M ira-T 2001 in za k fo r m a a t

q u o is.

M i r a - t 2001 in z a k fo r m a a t is e e n u itg a v e v a n d e V la a m s e M ili e u m a a ts c h a p p i j (v m m ), A f d e lin g M e e t n e t t e n e n O n d e r z o e k (a m o ) e n w e r d u it g e w e r k t d o o r h e t M iR A -p ro je c tte a m o p b a s is v a n h e t th e m a r a p p o r t m i r a - t 2001.

P r o je c tte a m :

M i r a -T 2 0 0 1

Milieu en natuurrapport Vlaanderen:

M y r ia m B o s su y t

B a r b a ra T ie le m a n

M e e r i n f o r m a ti e o v e r h e t

J o h a n B ro u w e rs

E rik a V a n d e r P u tte n

t h e m a r a p p o r t m í r a - t 2001 is t e

S tijn O v e rlo o p

H u g o V a n H o o s te

v i n d e n o p d e w e b s ite v a n

B ob P e e te r s

J e r o e n V a n L aer

L is b e th S ta l p a e r t

Els v a n W a ls u m

vmm:

w w w .v m m .b e H e t r a p p o r t is t e v e r k r ijg e n in

S o fie J a n s s e n s ( a d m in is tr a tie v e o n d e r s te u n in g )

.m -

d e b o e k h a n d e l o f r e c h t s tr e e k s bij: E d d ie M u y lle , M a r le e n V a n S te e r te g e m (e in d r e d a c tie )

V M M -p u b licaties, B u it e n d ie n s t O o s te n d e , Z a n d v o o r d e s tr a a t 3 7 5 ,8 4 0 0 O o s te n d e

P h ilip p e D 'H o n d t ( a fd e lin g s h o o fd

amo)

te l.: 0 5 9 /5 6 26 19, fa x : 0 5 9 /5 6 26 0 0 V o r m g e v in g e n o m s la g o n tw e r p : S ig n B o x in f o @ v m m .b e Prijs: g ,8 o

eur

(395

bef)

G e d r u k t o p M u n c k e n L y n x d o o r S in tjo ris

bv b a

De Vlaam

se

M

il ie u m a a t s c h a p p ij

(v

m m

)

De o p d rach t v a n h e t M i l i e u - e n n a t u u r r a p p o r t

is e e n o v e r h e i d s d ie n s t d ie b e v o e g d h e d e n h e e f t in z a k e

V l a a n d e r e n ( m i r a ) is d r ie le d ig :

w a t e r e n lu c h t e n o o k h e t M ilie u - e n n a t u u r r a p p o r t

• e e n b e s c h r ijv in g , a n a ly s e e n e v a lu a ti e v a n d e

V la a n d e r e n c o ö r d in e e r t. V m m m e e t e n in v e n ta r i s e e r t d e w a te r - e n lu c h tk w a li te it in V la a n d e r e n , r a p p o r t e e r t h i e r o v e r e n s te l t b e l e id s m a a tr e g e le n v o o r o m d e g e w e n s te w a te r - e n lu c h tk w a li te it t e b e k o m e n . V M M i n t e e n h e f

b e s t a a n d e to e s t a n d v a n h e t m ilie u ; ■ e e n e v a lu a tie v a n h e t t o t d a n to e g e v o e rd e m ilie u b e le id ; • e e n b e s c h r ijv in g v a n d e v e r w a c h t e o n tw ik k e lin g v a n

f in g o p w a t e r v e r v u ili n g e n o p g r o n d w a te r w in n i n g . H o e

h e t m i lie u b ij o n g e w ijz ig d b e le id e n b ij g e w ijz ig d b e le id

m e e r w a t e r m e n v e r v u i lt o f v e r b r u i k t h o e m e e r m e n

v o lg e n s e e n a a n t a l r e l e v a n t g e a c h te s c e n a r io ’s.

b e t a a lt . V ia in f o r m a ti e , s e n s ib il is a ti e e n m ilie u - e d u c a tie In 1 9 9 4 v e r s c h e e n h e t e e r s te M ilie u - e n n a t u u r r a p p o r t v e p r o je c te n w i l

vmm

d e b u r g e r a a n s p o r e n t o t m ilie u b e 'L e re n o m t e k e r e n ’. N a d e e v a lu a ti e v a n

s p a r e n d g e d ra g .

m i r a -2

i n 1996

w e r d b e s lis t o m d r ie a f z o n d e r lijk e r a p p o r t e n u i t t e w e r k e n . E lk r a p p o r t r ic h t z ic h o p e e n v a n d e d r ie M iR A -taaks te llin g e n : t o e s t a n d s s t u d ie , s c e n a r i o s t u d ie e n b e l e id s e v a lu a tie . D e to e s t a n d s s t u d i e k r e e g v o r m i n en

m i r a -t

1 9 9 9 e n h e t n ie u w e

m i r a -t

m i r a -t

1998

2 001. I n 2 0 0 0 w e r d

h e t e e r s t e v o lw a a rd ig e s c e n a r i o r a p p o r t g e p u b lic e e r d :

VMfiZF

Vlaamse Milieumaatschappij

MiRA-s 2 0 0 0 . H e t e e r s t e b e l e id s e v a l u a ti e f r a p p o r t r a p p o r t - is i n v o o r b e r e id in g .

be-

f|ddnps)ccu in»niw a su»í|A

S q ’U IU IA 'M M M

lEEunopjEz ui

I M

Loori-v^ihl

ira-t 2001 : thema s

Recommend Documents