Inhoudsopgave. Even bijpraten... Ga ook eens kijken bij Cito. naar die I~u~e Subaru VIVIO bijvoorbeeld!

21· jaargang, nummer4, oplage: 7.500 Vereniging Vrienden van Blijdorp Sonoyslraat 6", 3039 ZT Rotterdam Vrienden nieuws is een uitgave van de Vereniging Vrienden van Blijdorp en verschijnt vier maal per jaar. De Vereniging Vrienden van Blijdorp stelt zich ten doel: " Het in zo breed mogelijke zin ondersteunen van Diergaarde Blijdorp". De jaarlijkse minimale contributie bedraagt fl. 55,- , waarvoor de leden 4 keer per jaar het verenigingsorgaan Vriendennieuws ontvangen, alsmede 2 gratis toegangsbewijzen voor Diergaard e Blijdorp in Rotterdam of Artis in Amsterdam. Bovendien worden de leden in staat gesteld deel te nemen aan diverse activiteiten, die speciaal voor hen georganiseerd worden, zoals excursies en lezingen. Secretariaat: K. van Leeuwen, Sonoystraat 6', 3039 ZT Rotterdam Vriendenfoon: 010 - 467 66 37 Vriendenfax: 010 - 4676637 Email: koosvanleeuwen@freeler_nl Giro: 13 57 803 Bank: VSB bank nr: 98.55.33.099 Afdeling Reizen: T. SlijkÇlort Aernt Bruunstraat 59,3067 JA Rotterdam Telefoon: 010 - 4211931 (na 19.00 uur) Giro: 20 71 059 Promotieteam: fam. H. Gerrtfse Sourystraat 1 ,3039 SR Rotterdam Telefoon/fax: 010 - 466 36 82 Telefoon Vriendenwinkel: 010 - 4431431 tst 220 Giro: 62 1 7 91 7 Redactie-adres Vriendennieuws: M. Kreuger, hoofdredacteur Goudsesingel 235d, 3031 EL Rotterdam Redactie-medewerkers: M. van Leeuwen-Maat, I. en A. Nijkamp-Hosman, A. Peters, A. Schouten, G. Tijssen{ T. van de Velde Vormgeving en druk: K.v. Aalderen- Multi Mail BV Vrienden van Blijdorp op Internet: Internetsite: http://www.lbr.nl/vvb/vvb.htm Advertentiewerving Vriendennieuws: T. van de Velde: Spaansekade 20, 301 1 ML Rotterdam Telefoon: 010-4127994

Inhoudsopgave Even bijpraten .... ..... .... .. .. ..... ........ ................ 3 Nieuws uit Blijdorp ....................... ................ 4 Botanisch Blijdorp: planten als voedsel ....... .. 9 De Vrienden in actie voor ee n nieuw Okapi-verblijf! ............. ..................... 12 Even voorstellen: Tin eke Groenhorst.. ......... 15 Giften voge lrots .... ...................................... 1 7 Streepjescode op de Afrikaanse vlakten .. ... . 19 Groeten uit Barcelona ....... .... .. ... ..... ............ 22 Lijn 13: Vrijheid .......................................... 25 Reuzenknuffels in China ........ .... ..... .. .......... 26 Zoo ' n boek : ' Di erenTaal' ................. ........... 29 Koud Bloed: Ijskoud, de grootste ......... ...... . 30 Voge lwijzer: over een eigenwijze zonaanbidder ...... ... .. ... ... ........... .. .. ............. 33 Vers lag najaarsexcursie naar Apenheul ........ 36

Artikelen geschreven door derden vertegenwoordi gen de mening van de auteur en niet noodzakelijkerwijs die van de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor artikelen in te korten of te weigeren.

Opnieuw heeft u zich van de beste kant laten zien! Onze penningmeester maakt binnenkort 1 miljoen gulden over naar Blijdorp. Het Oceanium krijgt haar vogelrots! In het komende nummer kunnen we u waarschijnlijk al een open ingsdatum noemen. Hartelijk dank! Met de bouw van het gorilla-eiland is Blijdorp definitief begonnen met de ontwikkeling van het Afrika-continent. De Vrienden helpen ook nu weer een handje mee! Zoals u verderop in dit blad kunt lezen heeft de Diergaarde ons gevraagd te helpen bij de bouw van het ' Ituri-woud', een nieuw Afrikaans biotoop voor onder meer okapi's en penseelzwijnen . Het bestuur heeft de uitda-ging aangenomen. Met uw hulp openen de Vrienden in 2000 nóg een prachtig nieuw verblijf! Zoals u wellicht weet zal in het Afrika-deel naast het gorilla-ei land en het Ituri-woud ook een grote Afrikaanse savanne worden aangelegd. Vriendennieuws loopt daar alvast een beetje op vooruit. In dit nummer kunt u nader kennismaken met een prominente

savanne-bewoner, de zebra. Verder natuurlijk onze vaste rubrieken over onder meer koudb loedigen, vogels en planten. We staan stil bij de Ch inese reuzen- sa lamander, de hyacinth-ara en de 'waardplanten' in de vl inderkas. Met ingang van dit nummer komen we tegemoet aan de vraag van veel Vrienden om eens nader kenn is te maken met het bestuur van onze Vereniging. De komende nummers wordt de rubriek 'Vrienden voor het leven' vervangen door 'Even voorste llen'. We beginnen natuurlijk met onze voorzitster, Tineke Groenhorst. Dit is alweer het laatste nummer van 1999. Ingesloten treft u dan ook de acceptgiro en het lidmaatschapsbewijs voor 2000. Als het in uw vermogen ligt, maak dan iets extra's over. Dan kan het Ituri-woud snel worden gerea-liseerd. Alvast bedankt! Namens de redactie wens ik u veel leesplezier. Marcel Kreuger, hoofdredacteur.

Ps. Heeft u problemen met het verzinnen van leuke cadeaus voor de komende feestdagen? Denk dan eens aan de mogelijkheid om vrienden en bekenden te verrassen met een cadeaulidmaatschap van onze Vereniging. Een bon vindt u in het midden van dit nummer.

Bl ijdorp logistiek: vervoer ... ............. .... ....... 38 Blij dorpherinneringen .. ............ ........... .... ... . 42 Nieuws uit andere dierentuinen ................. . 43 Blijdorpreactie op verdac htmakingen Algemeen Dagblad ............ ..... .... .. .. ... ......... 46 Ingezonden ................................. .. ........ .... . 49

Ga ook eens kijken bij Cito naar die I~u~e Subaru VIVIO bijvoorbeeld!

Mutaties in de Diergaa rde ............. ..... ......... 49 Agenda ........... ......... .. ..... ~ ..... .... .. ..... ..... ..... . 50 Gezocht-aangeboden ...... ............. ,. .... ,. ...... 50

Samenstelling Verenigingsbestuur: Voorzitter C.M. Groenhorst Vice-voorzitter T. Slijkoort Secretaris K. van Leeuwen Tweede secretaris 5. Noordijk Penningmeester A.M. Bos Leden H. Gerritse M. Kreuger

Even bijpraten ...

Foto voo rzijde: Passiebloemvlinder Foto: Yvonne Raaijmakers

De zuinigste benzineauto van Nederland met verbluffende rijkwalitejten . Plezierig om naar te kijken èn om mee te rijden .. elke dag weer. Kom langs voor een vrijblijvende proefrit.

Cito Autobedrijf

Uw official Subaru-dealer. Ook altijd ca. 50 occasions in alle prijsklassen.

Sonoystraat 3, Rotterdam- Blijdorp (achter Statenflat) Tel. 010 - 466 25 36

.ieuws uit Blijdorp Deze keer beginnen we het nieuws uit Blijdorp met het afscheid van een bijzondere Blijdorp-bewoner. Weet u het nog? Op 4 januari 1998 werd neushoorn baby Kaila Padam geboren (foto). Het was de eerste keer dat er in Nederland een Indische of pantserneushoorn werd geboren. Bovendien is de pantserneushoorn een sterk bedreigde diersoort. Kai was dus zeer welkom . Vele bezoekers hebben destijds Taman Indah bezocht om een glimp van de miniatuur neushoorn op te vangen. Inmiddels is Kai bijna twee jaar en voor een neushoorn oud genoeg om op eigen benen te staan. Eind oktober is hij dan ook verhuisd naar de dierentuin van Madrid, waar men een gloednieuw verblijf voor hem gebouwd heeft. Het is de bedoeling dat ook Madrid gaat deelnemen aan het fokprogramma van deze bedreigde diersoort. Er wordt gezocht naar een vrouwtje voor Kai zodat hij te zijner tijd zijn steentje kan bijdragen aan het behoud van de soort. Kai gaat dus een zonnige toekomst tegemoet! In Blijdorp is er nu ruimte voor gezinsuitbreiding bij de neushoorns. Moeder Namaste is namelijk opnieuw zwanger en als alles goed gaat kunnen we in juli van het komende jaar weer een neushoorn baby bewonderen in de Diergaarde. bosrand. De dieren hadden het zo naar hun zin in hun nieuwe verblijf dat ze afgelopen voorjaar zijn gaan zingen. Dit is heel natuurlijk gedrag. Elke gibbonfamilie geeft door middel van gezang zijn territorium aan. Meestal zingen de gibbons vroeg in de ochtend, en naarmate de dagen langer werden begon hun gezang steeds vroeger. Daarbij produceren ze aardig wat decibellen! Bewoners in de aangrenzende wijk kregen steeds meer last van de dieren . Het is natuurlijk ook geen pretje om elke dag voor dag en dauw (soms begonnen de dieren alom 03 .00 uur) uit je slaap te worden gehaald, zelfs niet door gibbongezang. Blijdorpmedewerkers hebben zich maanden het hoofd gebroken over

oplossingen voor dit probleem . Gedacht is onder andere aan een geluidsscherm, of aan het insluiten van de dieren gedurende de avond en nacht. Dit laatste zou betekenen dat de gibbons een groot deel van de dag binnen zouden moeten doorbrengen. Intussen kwamen er steeds meer klachten . Metingen door Blijdorp wezen uit dat deze wel degelijk gegrond waren. Uiteindelijk is besloten om de gibbons te verplaatsen. Blijkbaar was een verblijf aan de rand van de Diergaarde toch geen goede plaats om deze apen te huisvesten . Voor de gibbons was de verhuizing geen probleem. Ze waren snel gewend aan het verblijf in Taman Indah en slingeren als acrobaten door het metershoge verblijf. Vooral Matang, de jongste telg van moeder Saar en vader Nico, haalt daarbij de gekste capriolen uit. Gelukkig zingen ze nog steeds, en dat is voor de verzorgers een teken dat ze het ook hier goed naar hun zin hebben . Op de vloer van het verblijf is een dikke laag houtsnippers aangebracht, en voor de rest waren er eigenlijk geen aanpassingen nodig. Wat nog ontbreekt is een buitenverblijf, waardoor de gibbons noodgedwongen nog even binnen moeten blijven. Blijdorp had al plannen voor een buitenverblijf voor de mutslangoeren, maar zal deze flink moeten wijzigen om het verblijf voor de gibbons geschikt te maken . Gibbons zijn hele actieve slingerapen, terwijl mutslangoeren ervan houden om lekker rustig in de zon te zitten. In het binnenverblijf in de Maleise bosrand zijn dan ook meer takken geplaatst omdat de langoeren zich op een andere manier door het verblijf bewegen. In hun voormalige verblijf in Taman Indah zaten deze dieren vaak op de hoogste takken en waren ze voor ons als publiek niet zo goed te zien . Op hun nieuwe plek zijn ze beter te bekijken. Mis schien vindt u dat de dieren nog wat verbaasd uit hun ogen kijken? Dit is echter hun normale gezichtsuitdrukking, en het is een prachtig gezicht om deze apen met hun aandoenlijke snuiten weer eens van zo dichtbij te kunnen bekijken .

teruggegaan naar Monde Sauvage in België. Blijdorp wil wel weer gaan fokken met deze bedreigde kattensoort en is nu in afwachting van een nieuw fokstel. He.t verblijf wordt tijdelijk gebruikt om de Siberische lynxen te huisvesten . Deze dieren deelden hun buitenverblijf met de tijgers. Als de tijgers aan het einde van de middag naar binnen gingen, konden de lynxen naar buiten . Blijdorp gaat ook weer fokken met de tijgers . Nadat de oude Boris was overleden bleef vrouwtje Pepper alleen over. Deze tijgerdame is zelf al behoorlijk op leeftijd . AI spoedig kreeg zij gezelschap van het jonge mannetje Hermes (foto). Inmiddels is er ook een jong tijgervrouwtje gearriveerd. Tussen de drie dieren boterde het niet echt goed, en nu kunnen afwisselend het fokstel en Pepper van het buitenperk gebruik maken. Zo kan Pepper ongestoord van haar oude dag genieten . De lynxen hebben dus tijdelijk de beschikking over het verblijf van de Amoerpanters totdat er nieuwe dieren arriveren. Hopelijk heeft Blijdorp daarmee meer geluk!

Woningruil In de afgelopen maanden hebben er ook binnen de diergaarde een aantal verhuizingen plaatsgevonden. De gibbons hebben hun woning geruild met de mutslangoeren (foto) . In juni 1997 verhuisden de gibbons van het Henri Martinhuis naar een door de Vrienden gesponsord verblijf in de Maleise

In het Amoerpanterverblijf is momenteel een andere diersoort te vinden . In het vorige Vrienden nieuws heeft u kunnen lezen dat er nogal wat ellende is geweest bij de Amoerpanters. Nadat moeder Kumura overleden is aan de gevolgen van een vechtpartij met zoon Leo, is deze laatste

Foto: }. Rijlaarsdam

Afscheid Zoals u al eerder heeft kunnen lezen botert het sinds eind 1997 niet in de olifantenkudde van Blijdorp. Er zijn twee groepen: de groep rond Irma en de groep rond TinTin. Beide groepen worden gescheiden gehouden om onrust te voorkomen. Om aan deze onhoudbare situatie een eind te maken is besloten dat de groep rond Tin-Tin in november gaat verhuizen naar het Port Lympne Wild Animal Park, nabij Canterbury, in Engeland. Deze dierentuin bleek het best aan de voorwaarden te voldoen die Blijdorp heeft gesteld: de hele kudde wordt overgenomen en de dieren hebben voldoende ruimte. Ook doet de tuin mee aan het fokprogramma voor Indische olifanten. De vijf olifanten worden in drie kisten vervoerd. De jonge olifantjes Timber en Max gaan namelijk met hun moeder in een kist. Twee diepladers brengen de olifanten naar Zeebrugge, waarna ze per boot richting Engeland gaan. De Blijdorpkudde zal na het vertrek van de vijf bestaan uit Irma, Douanita en Yasmin. Ook de bullen Alexander en Palong blijven in Blijdorp. Zowel Douanita als Irma zijn overigens zwanger. Over een tijdje zijn er hopelijk weer jonge olifantjes te bewonderen .

Jong leven In de nazomer zagen nog heel wat dieren het levenslicht in Diergaarde Blijdorp. Opvallend was het feit dat er voor het eerst jonge struisvogels uit het ei zijn gekropen. De eieren zijn uitgebroed in de broedmachine, want de ouders gingen wel erg slordig met hun legsel om. Begin augustus kropen er twee jongen uit het ei. De kuikens beschouwen de verzorgers als hun pleegouders. Struisvogels zijn echte loopvogels en in het w ild verlaten de jongen meteen het nest om hun ouders op de voet te volgen. Om dit natuurlijke gedrag zo veel mogelijk na te bootsen wandelen de verzorgers regelmatig met de kuikens door de tuin. Misschien heeft u het geluk om deze wonderlijke optocht een keertje tegen te komen. Om de struisjes te leren pikken zijn er kippenkuikens bij hen in de stal gezet. Deze vertonen een instinctmatig pikgedrag, en de struisvogel- kuikens kunnen dit van hen afkijken. Het gaat gelukkig weer goed met Tes, het in september geboren tapirjong (foto). Ze was na de geboorte zo zwak dat ze een maand achter de schermen moest blijven. Nu is ze gelukkig weer aan de beterende hand en in Taman Indah te bewonderen. Tes is het tweede jong in tien jaar van tapirvrouwtje Wandaloe en mannetje Bully. De geboorte van Tes betekent een succes voor het fokprogramma. De Maleise tapir is namelijk een beschermde diersoort die zich in dierentuinen moeizaam voortplant. Het fokken met deze dieren is moeilijk, omdat ze in het wild solitair leven. Mannetjes en vrouwtjes zoeken alleen in de bronsttijd elkaars gezelschap. Ook in dierentuinen kunnen ze dus maar een korte periode bij elkaar.

En verder ... Het is zover: sinds eind september heeft Blijdorp zijn eigen internet-site. Op een virtuele ontdekkingsreis door de Diergaarde kunt u tal van onderwerpen aanklikken . Naast een rondleiding door Blijdorp is er ook een kijkje achter de schermen mogelijk. Er is praktische informatie over onder andere openi ngstijden en activiteiten, of u kunt een duik nemen in de geschiedenis van de tuin. Ook aan kinderen is gedacht: kinderen die een werkstuk over dieren willen maken kunnen informatie opvragen en downloaden. Kortom, redenen genoeg om eens op deze

~.

Foto: Rob Doo/aard

site te gaan 'slurfen'. Het adres is: www.diergaardeblijdorp.nl. In oktober is er een aantal bijzondere dieren aangekomen. Het betreft zeven in het wild gevangen Europese hamsters, ook wel korenwolven genaamd. De korenwolf is een sterk bedreigde inheemse diersoort. Alleen in Limburg leeft nog een klein aantal van deze knaagdieren in het wild. De vereniging tot behoud van Natuurmonumenten luidde vorig jaar de noodklok. Inmiddels heeft een aantal natuurbeschermingsorganisaties de handen ineengeslagen om te proberen de korenwolf te behouden. Er is onder andere een fokprogramma opgesteld en men heeft Blijdorp verzocht om dat te coördineren. De hamsters worden achter de schermen gehouden en zijn voor ons als publiek niet te zien. Het is de bedoeling om hen zo min mogelijk in contact te brengen met mensen. Dit met het oog op eventuele terugplaatsing in de natuur in een later stadium . Blijdorp werkt dus ook achter de schermen mee aan het voortbestaan van een bedreigde diersoort.

Tot slot nog een berichtje dat nu eens niets met dieren te maken heeft. De vaste gebruikers van de diverse horecagelegenheden zullen misschien merken dat Diergaarde Blijdorp een andere koffie schenkt: deze koffie wordt (net als de Max Havelaar koffie) ingekocht bij kleine coöperaties in Zuid-Amerika. Het nieuwe merk koffi e is biologisch geteeld door vooral kleine koffi eboeren. Bovendien wordt de verpakking deels hergebruikt en deels gerecycled. 'Zuivere' koffie dus voortaan in de Diergaarde! Tekst: Monique van Leeuwen-Maat Met dank aan: Simone de Vries en Koos Stuster Bronnen: Persberichten Diergaarde Blijdorp en 'De Nieuwsbrief, maandelijkse uitgave van de vrijwillige rondleiders in Blijdorp.

Botanisch Blijdorp: planten a.ls voedsel Terwijl aan de andere kant van het spoor het Oceanium steeds meer gestalte krijgt, is men in de Diergaarde al maanden -of zelfs jaren- bezig om planten en dieren te kweken die uiteindelijk een plekje in dat Oceanium zullen krijgen.

CiilJ(;)<

-00l0l CPu>-::J

oé..T~I

OCCPOl

~cnCD_ .. en'-

O-"-C

-"N@3

°-..J~CP 1\)(J1(J1::J ~ • • (JJ c.:> 0 0 c.:> Ol

I\)O~~

-I:>CP
Cii

:4-

roJJJJO" Ol __

-2.0< x ••

CP ~ CD

oo.a. ~0l0l 03 3 -I:>

Ol I\)

-I:> 0 0 -I:>

••••• 0

0

:::l

a. CD ~

::::J

0

c

a.

-t

CD

"'" 'lJ

JJ

ct)

:A

:r1

3 3

en

:::l

:::l

:::l

C

< 0

:::l

CD

CD

(Cl

< 0)'

CD

(Cl

::E

CD ~

;1\

CD

:::l

CD

:::l

a. C

()

a.

0> < CD

:::l

CD I

CD

CD

0>

:::l

(Cl

CD

~

en c

:::l :::l

CD

en

~

c

(Cl (Cl

CD

0>

a.

3

::::J

:::l

c:

CD

< 0

-a.

en

()

CD

c

CD

:::l

c :E c ct)

~

:::l

(Cl

CD ~

en

JJ< Dl

Cf)

::::J

JJ

lJ)

;::::;:

ct) ~.

::::J

cc

(1)

te _. ::::J 0 :I:

» » z

Na...

c: _. c:

z

0.3

"Tl

JJ

» Cf)

(1)

-t

::::J

JJ C

-tIJ

(')

-t

Dl ::::J

c c

JJ

"< (1)

L

t-J

0 0

.,...

CT

<

In de kas naast Kiboko vindt een intensieve samenwerking plaats tussen plant-en dierverzorgers bij het kweken van vlinders. De eerste vlindersoort waarmee werd geëxperimenteerd is de Passiebloemvlinder. Vorig jaar waren er meestal maar enkele exemplaren te zien, maar dit jaar fladderen ze met tientallen tussen de planten. Inmiddels is de kweek van Passiebloemvlinders zo succesvol, dat er zelfs poppen naar andere tuinen verzonden kunnen worden.

Waardplanten De Passiebloemvlinder leeft vooral van nectar en stuifmeel van de Passiebloemplant. Maar de Passiebloemplant is nog belangrijker als waardplant voor deze vlindersoort. Waardplanten zijn planten waarop vlinders hun eitjes afzetten zodat de rupsen

die daaruit komen voldoende voedsel hebben. Elke vlindersoort heeft zijn eigen waardplant die gebruikt wordt als kraamkamer voor het nageslacht. Er zijn diverse soorten Passiebloemplanten, maar het blijkt dat de gewone Passiebloem met zijn blauwe bloemen (Passiflora caeruleal goed voldoet. Deze plant is ook te verkrijgen als kamerplant. De vlinders zetten hun eitjes, die niet groter zijn dan een speldenknop, af op de blaadj es van de plant. Op een bepaald moment is de plant 'vol'. De vlinders zu llen dan ook geen nieuwe eitjes meer afzetten. Voor de vlinderverzorger is dat het moment om de plant om te ruilen voor een ander exemplaar. De plant met de eitjes gaat naar een kas achter de schermen, waar hele rijen passieplanten in het gelid staan. Menig plantenkweker zou bij de aanblik van deze

Terug in de kas In de vlinderkas staat een kast waarin de poppen worden gehangen. Daar kunt u regelmatig vlinders uit de pop zien kruipen. Het is telkens weer een prachtig gezicht om te zien hoe een vlinder met verfrommelde vleugels uit zijn pop kruipt. Na enkele uren is de vlinder in staat om te vliegen en wordt hij door de vlinderverzorger vrijgelaten. De Passiebloemvlinders zijn op diverse bloeiende planten te vinden waar zij met hun lange roltong nectar komen halen. Achter in de kas staat bij voorbeeld een Clerodendron met prachtige pluimen vol zalmroze bloemen (Clerodendron speciosissimum). Daar is het een komen en gaan van vlinders. Het schijnt dat vlinders vooral door kleuren gelokt worden, en het is niet voor niets dat de 'voedertafeis' (waar eveneens nectar en stuifmeel wordt geserveerd) beschilderd zijn met kleurige bloemen.

planten verbleken: ze worden bevolkt door tientallen rupsen die zich tegoed doen aan de jonge blaadjes. Als de rupsjes na zo'n zes dagen uit het ei kruipen zijn het minuscule diertjes van maar een paar millimeter. In enkele weken eten zij zich rond tot flinke rupsen. De rupsen zijn wit en hebben zwarte stipjes en afschrikwekkende zwarte haren. Passieplanten zijn giftig. De rupsen en vlinders kunnen dit gif opslaan in hun lichaam waardoor ze niet bang hoeven te zijn voor eventuele vijanden. Na ongeveer drie weken eten gaat de rups zich verpoppen. Van de Passieplanten is dan vaak niet meer dan de hoofdrank over. Deze wordt opgepot in verse aarde en krijgt een rustig plekje, in de hoop dat hij weer opnieuw aan de groei komt en zo een nieuwe generatie vlinderkinderen van voedsel kan voorzien. Doordat de vlinderkweek nu zo succesvol verloopt is het belangrijk om steeds vo ldoende waardplanten in voorraad te hebben. Je kunt niet zomaar nieuwe planten bestellen bij een kweker, omdat deze meestal bespoten zijn en daar kunnen de rupsen niet tegen .

Reuzenrupsen Afgelopen zomer zijn er ook met andere vlindersoorten successen geboekt. Zo zijn er regelmatig Glasvleugelvlinders te bewonderen. Deze zijn ongeveer net zo groot als de Passiebloemvlinders en hebben

prachtige doorschijnende vleugels. Een opvallende versch ijn ing is de Uilvlinder. Deze reus onder de vlinders is zo groot als een hand! Tot grote vreugde van de plant- en dierverzorgers heeft ook deze vlinder eitjes afgezet en wel op de grote bananenplant in het midden van de kas. De grote banaan had gebloeid en begon daarna vruchten te vormen. Als u in oktober in de kas heeft rondgelopen, heeft u vast wel de grote tros bananen zien hangen. Wat misschien ook is opgevallen, is dat enkele bladeren van de banaan flink waren aangevreten. En als u nog beter gekeken heeft, heeft u de goed gecamoufleerde rupsen van de Uilvlinder zien zitten. Als ze niet aan het eten zijn, rusten deze dieren naast de hoofdnerf van het blad . Als ze net uit het ei zijn gekropen, zijn het kleine zachtgroene rupsjes met wat bruine vlekjes. Ze vallen niet op, omdat ze precies dezelfde kleur hebben als het blad. Ze groeien uit tot kanjers van rupsen van wel 10 tot 15 centimeter. Ze worden steeds bruiner van kleur en krijgen uitstulpingen op hun rug. Toch zijn ze ook dan nauwelijks te ontdekken op de bananenplant. Ze lijken net een vlek op het blad of de steelaanzet. Ook achter de schermen is een aantal eitjes van de Uilvlinder uitgekomen. In de plantenkas staan Canna's waar de rupsen zich tegoed aan kunnen doen. Canna's zijn zomers op diverse plaatsen in de Diergaarde te zien. Zij staan in kuipen, onder andere op het terras van de Lotusserre en op het voorplein. Hun blad lijkt wel een beetje op dat van de bananenplant en ze bloeien uitbundig met rode of oranje bloemen. De rupsen hebben de Canna's ook al flink aangevreten. Van sommige bladeren is alleen nog maar de hoofdnerf over!

.

Het is te hopen dat deze rupsen het stadium van verpoppen goed zullen doorkomen zodat we opnieuw van de indrukwekkende Uilvlinder kunnen genieten. Dat betekent dus werk aan de winkel voor de mensen van de botanische afdeling om steeds voldoende voedsel voor de vraatzuchtige rupsen in voorraad te hebben . Tekst en foto's: Monique van Leeuwen-Maat Met dank aan: Angeline Tiedema, Melitta van Bracht en Louwerens-Jan Nederlof

ECHTE BAKKER

Et(f;~UJI t;

;é~~v

CJ'heo v.d.CJlam .

'eJe

Tevens uw leverancier ' voor horeca en catering

Hillevliet 15 Tel. 010 485 96 57 Fax 010·4850027

Groene Hilledijk 255a Tel. : 010 423 23 39

Lange Hilleweg 117 Tel. 010 484 78 35

..".

.'

De Vrienden in actie voor een nieuw Ok i-verblïf! De bouw van het Oceanium vordert gestaag. Het gebouw wordt in de eerste helft van 2000 geopend. Het werk aan de tunnel die, onder het spoor door, het oude en nieuwe deel van de tuin met elkaar zal verbinden, is inmiddels begonnen. De oude vogelquarantaine is reeds weggehaald. De tunnel komt uit op de plaats van het huidige okapiverblijf. Een mooi moment om dat deel van de Diergaarde onder handen te nemen.

Ituri-woud Omdat de ruimte rond het oude okapiverblijf deel uit maakt van het Afrika continent wordt het in Afrikaanse sfeer heringedeeld. Ten behoeve van onder meer de okapi's en de penseelzwijnen heeft Blijdorp er een nieuwe biotoop gepland, het ' Ituriwoud', genoemd naar het gelijknamige gebied in Congo (voormalig Zaïre), waar de okapi's vandaan komen. De plattegrond hiernaast biedt u een eerste blik op dit nieuwe stuk Blijdorp. Let wel: het is een eerste concept. Er kan dus nog het een en ander veranderen! Er zijn meerdere verblijven voor okapi's gepland, zodat de dieren gescheiden van elkaar kunnen worden gehuisvest. De oude stal blijft gehandhaafd. Met de uitvoering van het plan komt definitief een eind aan een klassiek stukje Blijdorp.

Vrienden in Actie Diergaarde Blijdorp heeft het Bestuur van de Vrienden van Blijdorp verzocht om financiële steun bij de realisering van het Ituribiotoop. Een verzoek waaraan het bestuur graag gehoor heeft gegeven. Het werd hoog tijd dat de verblijven voor de okapi's werden gemoderniseerd. Het klassieke laantje steekt erg af tegen de moderne biotopen die recent zijn gerea liseerd. Met de financiering van de nieuwe verblijven voor okapi's zijn de Vrienden opnieuw betrokken bij de verdere inrichting van het Afrika-continent. Eerder dit jaar openden wij het eerste Afrika-biotoop: het gori llaei land. Geniet u ook zo van de capriolen van Ernst en familie in de buitenlucht?

Okapi's in Blijdorp Okapi 's zijn nauwe familieleden van de gi raffe. Wanneer je de koppen met elkaar vergelijkt is dit goed te zien. Er is heel weinig bekend over okapi's in de vrije natuur. Dat heeft te maken met het feit dat ze in de ondoordringbare oerwouden van Congo leven. Vanwege de ontoeganke lijkheid van het gebied waar de okapi's leven gaat men er van uit dat hun aantal constant blijft. Helaas heeft men vanwege de burgeroorlog alle contact met het gebied verloren en is het niet mogelijk onderzoek te doen. Okapi 's maken al ruim veertig jaar deel uit van de collectie van Blijdorp. In 1957 kreeg Blijdorp het eerste koppel. In 1960 was Blijdorp de derde tuin in Europa waar een okapi werd geboren . Het stamboek wordt beheerd door de dierentuin in Antwerpen . Niet verwonderlijk gezien het feit dat Congo een voormalige Belgische kolonie is. In Europese en Amerikaanse dierentuinen samen leven nog geen honderd okapi's en dit aantal stijgt niet of nauwelijks. Het sterftecijfer bij de jongen is hoog. Volgens de verzorgers is dit te wijten aan de extreme gevoeligheid voor parasieten. De uitwerpselen van de okapi's worden daarom meerdere malen per dag verwijderd. Afgezien van de strenge hygiëne is de verzorging van okapi 's niet echt een groot probleem . De voeding bestaat uit luzernehooi en verse takken. Daarnaast krijgen ze krachtvoer en fruit. De okapi's in Blijdorp doen het goed. Er worden regelmatig jongen geboren. Met uw hulp kunnen we deze prachtige dieren aan een mooi nieuw verblijf helpen. Bij dit Vriendennieuws treft u de acceptgiro voor 2000 aan. Als het in uw vermogen ligt, maak dan iets extra's over voor het nieuwe okapiverblijf. Bij voorbaat dank!

tunnel keuzep/ein 1.2 okapi's 1.2 okapi's 1.1 okapi 's en pensee/zwijnen pensee/zwijnen solo grijze roodstaarten door/oopvo/ière (a/s ui/en) verkoolde /ikboom boven zwijnentunne/ educatief plein (met wroetbak) 10. bongo's (iets aangepast) 11. /otusserre 12. okapista/ 13. vriendenwinke//foto's 14. avonturenpad 15. hoofdroute 16. educatie/kijkpunt 17. horeca-aanvoer 18. terras lotusserre 19. fotograaf

Iven voorstellen: Tineke Groenhorst In de komende nummers van Vriendennieuws stellen we op deze plek het bestuur van onze Vereniging aan u voor. De spits wordt vanzelfsprekend afgebeten door Tineke Groenhorst, de voorzitter.

Tineke Groenhorst is nu zo'n 18 jaar lid van de Vrienden, waarvan 15 jaar als bestuurslid. In het dagelijks leven werkt ze als directiesecretaresse bij Nationale-Nederlanden. Ze is destijds door oud-bestuurslid Jan van Daal 'gestrikt' op de Femina-beurs in Ahoy. "E r was toen sprake van dat de Diergaard e zou worden verplaatst naar een andere locatie. De Vrienden waren daar tegen. Door lid te worden zou ik kunnen helpen om de verplaatsing tegen te gaan. Ik heb dat toen maar gedaan." Steeds vaker werd een bezoekje aan Blijdorp gebracht: "Ik had jarenlang een winterabonnement. 's Zomers ging ik vaak naar het strand. Het strand werd echter steeds drukker (en het verkeer in die richting eveneens), en dus minder leuk. Op een gegeven moment heb ik een gewoon abonne-

ment gekocht. Door dat abonnement ging ik steeds vaker." De interesse voor Blijdorp werd versterkt door de specia le band met olifantenbu l Ramon. " Ik ging me steeds meer ergeren aan de wijze waarop Ramon was gehuisvest. Hij moest bij wijze van spreken met een schoen lepel in zijn stal worden gewerkt en had totaal geen contact met het publiek. Ik riep af en toe zijn naam. Toen hij daar op begon te reageren ging het steeds een beetje verder. Ik begon hem af en toe iets toe te stoppen, wat natuurlijk helemaal niet mocht. " De band hield zo'n zeventien jaar stand. Iedere zondag kwam ze even bij hem langs. Het speciale gevoel was wederzijds. Tineke was een van de weinigen die Ramon durfde te benaderen als hij in de 'musth' was, een periode waarin oliantenbullen bijzonder nukkig kunnen zijn. Zo

,~

nukkig soms dat de verzorgers liever een eind uit de buurt blijven . Vorig jaar overleed Ramon plotseling. Hij blijft echter voortbestaan via zijn nageslacht. Volgend jaar verwacht Douanita een jong, Ramon's laatste nakomeling. Ramon was ook de reden waarom Tineke opviel bij het bestuur van de Vrienden. Keer op keer stelde ze op ledenvergaderingen vragen over de benarde positie van Ramon. "We hebben tenslotte een olifant als logo! Het zou aan de orde word en gesteld, maar concrete resultaten bleven uit. Het duurde mij te lang. Ik ben niet zo ged uldig." Toenmalig voorzitter Ben Swaep benaderde haar voor een bestuursfunctie als tweede secretari s. " Ik was vijf jaar geleden vice-voorzitter, en na het vertrek van Lex Noordermeer werd ik voorzitter." De aanhouder heeft overi gens gewon nen! Op enig moment werd aan het oude olifantenverblijf ee n stuk aangebouwd, bestemd voor een grotere stal voor Ramon . Dit verblijf werd ook officieel door Tineke geopend door middel van het overhandigen van (ee n mand met) brood en frui t aan Ramon. Later werd Taman Indah gebouwd, ee n van de mooiste olifantverblijven va n Europa . Het voorzitterschap van de Vrienden kost natuurlijk veel tijd. Voor Tineke is dat geen probleem : "Ons werk vertaalt zich in goede resultaten in de tuin. Er is een hoop te doen. Mooi dat we daar een bijdrage aa n kunnen leveren! " Blijdorp werd een passie : "Hoe langer je bij de Vereniging zit, hoe meer je betrokken raakt bij de Diergaarde. Iemand zei eens 'B lijdorp is je tweede huis geworden'. Dat klopt eigenlijk wel. Het is niet echt te verkl aren waarom dat zo is. Het is gewoon zo gegroe id. De vlam is dermate overgeslagen dat het je niet meer loslaat. Dat geldt eigen lijk voor al onze vrijwilligers.

Menige baas zou jaloers zijn op zoveel inzet va n de medewerkers." "We moeten ook een vrijwill igersclub blijven. Vrijwilligerswerk doe je omdat je het leuk vindt. Dat stralen we ook uit. De betrokkenheid komt over. We zijn er niet alleen om geld binnen te halen. We dragen iets uit dat de mensen herkennen . Ik denk dat we daarom zijn uitgegroeid tot de grootste onafha nkelijke dierentuinondersteunende vereniging van Europa. En als je mensen eenmaal weet te boeien, dan raak je ze ook niet snel meer kwijt. Dat blijkt uit de cijfers. De Vereniging groeit maar door. Slechts weinigen haken af." Hoe belangrijk is de groei van de Vrienden? " Heel belangrijk ! De Diergaarde maakt een enorme ontwikkeling door. Het is heerlijk als we meegroeien, zodat we een rol va n betekenis kunnen blijven spelen. We kunnen mee blijven werken aan de realisering van alle ambitieuze plannen. De Diergaarde is trouwe ns een dankbaar object voor een Vereniging als de onze. Ze hebben lef en staan ergens voor! Mensen w illen daar graag bij horen. " Zou ze niet bij Blijdorp wi llen werken? " Nee, ik heb een fijne baan. Zoals ik al aa ngaf is het voor een Vereniging als de onze van groot belang dat we ons als vrijwilligers met passie inzetten voor de zaak. Alhoewel , .... soms zou ik wel meer bij het dagelijkse gebeu ren in de Diergaarde betrokken willen zijn, meebepalen wat er moet gebeuren ... Je bent soms zo enorm betrokken bij wat er in de tuin gebeu rt. Maar dat is ge lukkig niet nodig. De Diergaarde redt het heus wel zonder mij!" Tekst: Marcel Kreuger

ThaMeren? ~ Belegde broodjes bestellen 1? i•

J.J. v.d. Bergselaan 322 Stadhoudersweg 106 Jonkerfransstraat 96

(tot en met september 1999)

Bijdragen tot fl. 10,-: v RaamsdonK en Zantvliet.

Bijdragen van fl. 10,-: Arnold , Barendregt, v Bergen, Buys, Goedegebuu r, Havenaar, v Klaveren, Kuypers-Siwy, Lagerwey, vd Lugt, Valentijn, Verstraten, vd Vlugt en v Zyst-v Ispelen.

Tussen fl. 10,- en fl. 25,-: Bresser, Buysman, v Geelen, Kamp, de Klerk, Noordermeer, Ouwend ijk, Udo, v Vuuren en de Wit.

Bijdragen van fI. 25,-: Berkhoudt, Boere, 'I1os, Bosscher, Braat, v Cronenburg, Dankers, Dekker, Dits-Huremovic, Drost-Kuiper, ElsenaarFrietema, v Essen-Keyzer, Hack, Heijkoop, Holland, vd Horst, Huizer-Wijmans, Keesmaat, Keur, Lamerikx, v Laviere, v Lent, Loeve, v Maurik, vd Meer, vd Meulen, Michels, Molenaar, Mulder-v Es, v Nunen Voogt, Olyrhook, v Oversteeg, Put, Rietveld, Sneek-Snel, Suyker, Suyker, Tan, Verheuvel, Verloop, vd Windt en Zuijderwijk.

Tussen fl. 25,- en fl. 50,-: Nicodem, v Rees en Wever.

Bijdragen van fl. 50,-: Boskamp, Boswinkel, Bouwer, den Hoed-Meyer, vd Hoek, Jonkheid-Numan, Joseph, v Kaam, de Kievit, Kinwel, Klapwij k, Kooiker, vd Kruit, vd Kruys, Leellang, vd Ley, Marlens, Masereeuw, Mulder, Niezen, Nuis, Onderdelinden, SchildtHouben, Speksnijder, Tops, v Tu yli en Wouda.

Tussen fl. 50,- en fl. 100,-: Diehl, Roggekamp en Scholten.

Bijdragen van fl. 100,-: vd Berg, Broóbel, [Jekkers, vd Hoeven, de Jong en de Ligt.

En verder: 11. 430,- : N.N., 11. 500,- : Schoufour, fl. 300,- : verdubbeling door het VSBfonds van gift Degeling, fl. 75,- : idem gift Steenhoven.

ALLE GEVERS -OOK DE VElE ANONIEME- WEER HARTELIJK DANK VOOR DE STEUN AAN ONZE ACTIE !!!

9JdooctJtenktJntoor mr

9t CXuijer

Qespecialiseerd in o.éJ.: 9lrbeidsrecht utrafrecht %milierecht

Sterre

tel: 0104666294 te l: 0104666 774 tel: 010413 8188

De bakker die nog zelf bakt uit Rotterdam

.'.',

Giften voor de actie 'Help mee aan onze nieuwe trots: de Oceanium-vogelrots'

91i11eolief 124 Ie c.Rafferdam . Iele/aan 010 4(36 65 44

Crevy's. Paarvorming tussen beide soorten is echter, voor zover men weet, nog nooit voorgekomen. Steppezebra's zijn te herkennen aan hun brede vertikale strepen, doorgaand in de korte, rechtopstaande manen evenals op de buik.

Marjolein zijn beide vijf jaar oud en geboren in Blijdorp. De zevenjarige Marlin komt uit Keulen. De jongste telg, Leonie, is de dochter van Erica. Zij werd in 1998 geboren en is vernoemd naar Leonie Sazias (de tv-presentatrice) .

De Chapman onderscheidt zich van de andere steppezebra's door zijn zogenaamde 'schaduwstrepen' . Hij is lichter dan de Crevy (300 kg tegenover 400), maar maakt toch een stevigere indruk. Net als bij alle andere zebrasoorten is het strepen patroon voor ieder dier uniek. De grootste onderlinge variatie in deze 'streepjescode' vindt men in het gebied van de schouder.

Voordat Josef kwam had Blijdorp kortdurend een andere hengst. Helaas had deze zebra een hartafwijking die hij niet overleefde . Hij is echter in zijn korte leven nog wel vader geworden: Leonie is zijn dochter. Hiervoor had Blijdorp lange tijd een andere hengst, Horatio, die voor veel Blijdorpse zebraveulens heeft gezorgd. Op een gegeven moment koos Blijdorp er echter voor om door te gaan met de twee in Blijdorp geboren merries Erica en Marjolein . Dit betekende dat Horatio weg moest om inteelt te voorkomen. Horatio stoootte altijd op een gegeven moment zijn jong uit de groep, zowel de mannetjes als de vrouwtjes. Vandaar dat Blijdorp tot nu toe altijd de eigen jongen heeft moeten wegdoen . Als het dan weer zover was werd het zogende jong bij de moeder weggehaald en een tijdje in de stal gezet om over te gaan op vaste voeding. Als dit eenmaal gelukt was kon de jonge zebra op transport naar een andere dierentuin.

Zebra's zijn herbivoren, ze eten plantaardig voedsel, namelijk grassen. Hun gebit is er dan ook op gebouwd grassen goed te kunnen afsnijden en vermalen . Aangezien gras maar weinig voedingsstoffen bevat, moet de zebra heel veel eten . AI dit eten wordt verwerkt in zijn zeer lange darm. Bij de Chapman is de lengte van de darm wel 17 keer de eigen lichaamslengte! Niet verwonderlijk dus dat zebra's in gebieden met veel gras en wat bosschages leven. Ze trekken continu, steeds op zoek naar gebieden met voldoende voedsel. Als er erg weinig voedsel is zijn ze vooral te vinden in gebieden met water, bijvoorbeeld in de buurt van een plas of rivier. De Chapman zebra wordt als de makkelijkst te temmen zebrasoort gezien. Vroeger werden ze ook wel als rij- of lastdier gebruikt. Hun kracht is echter veel geringer dan die van andere rij- en lastdieren, zoals paarden . Er is dus nooit veel gebruik van gemaakt.

Zebra's in Blijdorp Blijdorp heeft al lang zebra's in de collectie. Vroeger waren dat bergzebra's en Crevy 's. De bergzebra's waren echter zo wild dat "de timmerman wel in de stal kon blijven staan". De Crevy's (genoemd naar Jules Crevy, een Franse president die eens zo'n zebra uit Abessinië cadeau kreeg) stonden toen op het huidige perk van de Damagazelles. Chapman zebra's zijn al zo'n jaar of twintig in Blijdorp te zien. Op dit moment lopen er vijf Chapman's op de Afrikaanse savanne. Het zijn de hengst, Josef, en de merries Erica, Leonie, Marjolein en Marlin. Josef is nog maar kort in de groep en nog te jong om voor nageslacht te zorgen . Erica en

In Blijdorp krijgen jonge zebra's nooit de fles. Het blijkt namelijk dat op die wijze groot gebrachte zebra's later een vervelend karakter krijgen. De dierenverzorgers hebben weinig problemen met de zebra's, dit in tegenstelling tot verzorgers in veel andere zoo's. Als je maar een aantal regels in acht neemt, blijken de zebra's in Blijdorp erg rustige dieren te zijn . Zo moet je nooit gehaast zijn als je bij ze werkt. Je moet ze ook niet willen aaien, daar houden ze niet van . Als een merrie een veulen heeft moet je er ook voor zorgen dat je niet tussen de moeder en haar jong gaat staan. Dan heb je namelijk kans dat de merrie een flinke trap uitdeelt met de achterpoten. Ook op de wei zijn ze meestal erg rustig. Binnen het groepje merries bestaat een duidelijke hiërarchie waarbij de sterkste de baas is. Op dit moment is de oudste (Marlin) ook de sterkste en dus de leidster. Met de andere dieren op de savanne zijn er weinig problemen. De zebra's zijn op de wei duidelijk de baas. Soms zijn er wat problemen als de elandantilopen jongen hebben. De zebra's kunnen dan een jong uitkiezen om dit vervolgens genadeloos te

gaan opjagen. Vandaar dat elandantilopen met een jong een tijd apart worden gezet. Als een zebramerrie een jong krijgt scheidt ze zich met het veulen een paar dagen van de groep af zodat moeder en kind elkaar goed kunnen leren (her)kennen. Als dit zover is gaan ze terug naar de groep. Omdat een zogende moeder extra energie nodig heeft krijgt ze per dag 250 gram extra paardebrokken. Normaal krijgen zebra's per dag een kilo paardebrokken, kuilgras en hooi. Daarnaast kunnen ze op de savanne nog gras eten. Zebra's zijn harde dieren die meestal buiten slapen. Slechts een op de drie nachten slapen ze 'op stal', volgens de verzorger "om de gang er een beetje in te houden". Ook 's winters staan ze in principe buiten hoewel dan de staldeuren (in tegenstelling tot 's zomers) open blijven staan, zodat ze zelf in en uit de stal kunnen lopen. Als het echter flink vriest staan ze de hele dag op stal omdat anders bij de openstaande deuren de waterleidingen in de onverwarmde stal zouden bevriezen . In de stal staat iedere zebra in een eigen box. De dierenarts hoeft maar zelden bij de zebra's te komen kijken: ze zijn bijna nooit ziek. Wel krijgen ze soms een steentje in hun hoeven. Dit

wordt dan door de dierenarts, onder narcose, verwijderd . Voorlopig zullen zebra's in Blijdorp nog wel te zien blijven in Blijdorp. In alle toekomstplannen is er een plekje voor zebra's ingeruimd. En zoals het er nu naar uitziet zullen dat Chapman zebra's blijven. Tot slot vertelt verzorger Henk van Hof nog van een zebrajong dat naar Madrid zou verhuizen. Omdat het jong door zijn vader met enig geweld uit de groep was gestoten stond het veulen op een perk langs de spoorbaan om wat aan te sterken. Toen een aantal jongens over het hek in zijn wei sprongen is hij van schrik over het twee meter hoge hek(!) gesprongen. Vervolgens galoppeerde hij over de spoorbaan naar Station Rotterdam Centraal. Daar zorgde het zebraveulen voor heel wat opschudding op de perrons. Uiteindelijk heeft de dierenarts het opgejaagde dier met een verdovingspijl kunnen verdoven . Op een lorrie is het jong zo uiteindelijk ook weer over het spoor naar Blijdorp teruggebracht. Enige tijd later is hij gezond en wel afgereisd naar Madrid. Tekst en foto's: Jos en Anne Marie Nijkamp Met dank aan Henk van Hof (o.a. zebraverzorger).

Foto uit ' The Wor/d's 8anker'

Groeten uit Barcelona Vele vaste bezoekers van Diergaarde Blijdorp zullen zich ongetwijfeld nog wel de gorilla Xebo kunnen herinneren, de zoon van leider Ernst. Xebo verhuisde in december 1996 naar de Zoo in Barcelona. In Blijdorp had hij al op jonge leeftijd zijn potentie bewezen door voor twee nakomelingen te zorgen. Toen Xebo eenmaal verhuisd was naar Barcelona, zijn mijn man en ik gaan kijken hoe Xebo daar gehuisvest was en hoe hij het maakte. In een eerder verschenen nummer van Vriendennieuws heeft u daar al kennis van kunnen nemen. Deze zomer hebben wij Xebo wederom bezocht. Hij maakt het nog steeds uitstekend en voelt zich geweldig thuis op zijn nieuwe stek. Nu heeft men in Barcelona Zoo speciaal een crèche ingericht voor de kleintjes: Nimba en Batanga. Ze lijken zo op het oog net een tweeling. De Blijdorp gorilla's Ernst en Xara zijn de grootouders van deze diertjes. Het is voor Nimba en Batanga triest dat zij door hun moeders verstoten zijn en nu in de crèche met de fles worden grootgebracht, maar voor ons mensen is het geweldig leuk om twee van die zwarte bolletjes wol van zo dichtbij te kunnen zien rondkruipen in hun witte luiertjes. Zo ontzettend vertederend. Wij hadden het ook liever anders gezien maar nu het niet op de normale manier kan, is dit toch een hele leuke ervaring.

Toen hij pas in de zoo van Barcelona was aangekomen had hij drie vrouwtjes tot zijn beschikking gekregen; allen dochters van de enige witte gorilla ter wereld. Dit dier, Copito de Nieve (Sneeuwvlokje) is de trots van Barcelona. AI gauw bleek dat Xebo met één van die vrouwtjes absoluut niet overweg kon. Men heeft dat vrouwtje dan ook bij hem weggehaald, zodat hij nu al lange tijd met twee vrouwtjes leeft. Deze dames (Kena en Makindal hebben begin 1999 beiden een dochter van Xebo ter wereld gebracht. Twee gorilla-baby's die dus leuk met elkaar kunnen opgroeien. Maar wat is nu het trieste geval? Beide moeders hebben hun dochters afgestoten en willen er alle twee niet voor zorgen!

Er zijn drie verzorgsters. De hoofdverzorgster (Begoua Tervel) is het meest intensief met de baby's bezig en kan dit jaar geen vakantie opnemen vanwege de verzorging van de twee apen meisjes. Dit vindt ze overigens helemaal niet erg want ze is gek met die twee. Ze gaat er fantastisch mee om. Ze speelt er, verantwoord, ruw mee op zijn tijd. Ook gorillamoeders doen niet altijd even zachtjes met hun kind, maar ze knuffelt hen ook. De dieren mogen in en op haar klimmen, aan haar haren hangen en af en toe bijt

ze hen zachtjes net als echte gorilla's dat doen. Ze kietelt hen en dan zie je de baby's ook echt lachen. Ze verschoont ze regelmatig en geeft ze op gezette tijden hun flesje. Nimba en Batanga zien haar helemaal als hun moeder. Ze zitten ook regelmatig op haar rug en Begoua kruipt dan als een echte gorillamoeder op handen en knieën door het verblijf.

Het is wel leuk om te kunnen vermeiden dat Batanga aan één hand ~en blank duimpje en aan de andere hand een blank vingertopje heeft met aan beide vingertjes een blank nageltje. Er zit dus toch nog wel iets van de genen van opa Copito in, al zal er waarschijnlijk nooit meer een geheel witte gorilla geboren worden. Dat zal wel een eenmalige speling van de natuur geweest zijn.

De beide echte moeders geven inmiddels geen borstvoeding meer, nu hun dochters al een aantal maanden bij hen weg zijn. Daardoor zijn ze weer bereid om te paren . En u raadt het vast al? Juist, Xebo heeft zijn kans niet voorbij laten gaan en beide dames zijn weer in blijde verwachting. Men is in Barcelona dan ook zeer content met 'onze' Xebo. Over een tijdje willen ze in Barcelona toch proberen om Nimba en Batanga weer te herenigen met hun moe ders. Maar persoonlijk zal het mij ten zeerste verbazen als ze hen weer opnemen. Zeker nu beide vrouwtjes weer opnieuw zwanger zijn. Het is wel te hopen dat het lukt en in ieder geval is het prijzenswaardig dat ze het willen proberen. Want als het niet lukt om ze weer bij elkaar te brengen dan moeten ze naar de mensapencrèche in Stuttgart.

Nog een laatste nieuwtje wat Xebo betreft voor de mensen die het interesseert. De verzorgers zijn bezig met het trainen van Xebo. Men wil in Barcelona overgaan op 'hands on' verzorging. Dat wil zeggen, Xebo zodanig trainen dat hij aangeraakt kan worden zonder dat dit gevaar op levert. Stapje voor stapje willen ze hem laten wennen aan het feit dat hij aangeraakt wordt door strelingen, klopjes enz. Tot nu toe gaat dat uitstekend! Volgens de verzorgers aldaar is Xebo een bijzonder makkelijke gorilla met een zeer goedig karakter. Ze zijn dol op Xebo. Wat is nu de bedoeling van deze training? Xebo hoeft dan niet voor eventuele noodzakelijke onderzoekjes onder narcose wat toch altijd enig risico met zich mee brengt. Tijdens de training gebruikt men bij voorbeeld een injectiespuit zonder naald waar ze hard mee op verschillende plaatsen van zijn lichaam drukken. Over een poosje proberen ze datzelfde te doen met een spuit met een stompe naald. Zo hopen ze te bereiken dat wanneer hij een echte injectie nodig zal hebben dat ook makkelijk zal willen ondergaan. Xebo ziet er heel goed uit en zit nog steeds in het verblijf dat speciaal voor hem nieuw was aangelegd. Hij is nu een volwassen zilverrug en één en al spierbundel. Een prachtige gorilla! Tekst: Ina van Seeters

Hobby

CENTRUM

MAGAZijN BLïdoRp

De Vriend voor uw ogen en oren

Stadhoudersweg 97c 3039 EC Rotterdam Telefoon 0 10 466 31 80 CEREEdsc!IAj>j>EN • IJZERWAREN ELEkTRA • SANiTAiR • VERF • SLEUTELSERViCE

Of je nu

MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN weet als geen ander hoe het is om goed gehuisvest te zijn l

~"woont in

een ~~ gtatige laan" of een terrarium

Uw Makelaar met de Persoonlijke aandacht.

MAKELAARDIJ RUBENSPLEIN

Rembrandtlaan 2 • Broersvest 10 Schiedam 010273 1222

:>\

!Pre1oria 7)ierenspeciaalzaak 6u

Ruim assortiment aan dieren en -benodigdheden Op vertoon van deze advertentie ontvangt u een kanarie

plu, kool

Brasserie • Café-Restaurant Ons bedrijf is een verhaal apart. Kom het zelf ontdekken op loopafstand van Diergaarde Blijdorp. Voor een eenvoudige maaltijd van onze scherp geprijsde kleine kaart of een uitgebreid diner. Uw receptie , feestavond of vergadering verzorgen wij geheel naar uw wensen in onze inpandige zalenaccomodatie ,

VOOf45, •

Pretorialaan 24-26 • 3072 EN Rotterdam telefoon: 010485 39 00

Bentickplein 1 - 3 • 3039 KL Rotterdam Telefoon 010 467 75 77

Lijn 13: Vrijheid ... Er was eens een slan.g. ontsnapt, a!thans volgens de media. Het diertje zou genoeg gehad hebben van het kOOitJe waarin hiJ was ondergebracht. Toen de kans zich aandiende omdat de vakantieoppas de kooi niet goed afgesloten had, greep hij deze met zijn hele staart ~an . De eenzaamheid van het sombere schuurtje, het slecht toegankelijke waterbakje, het was hem allemaal even te veel geworden. Buiten lokte de vrijheid ... " Papa, hoever kan een slang kruipen?" " Nou, echt niet verder dan een paar honderd meter, en zeker niet van Enkhuizen tot Rotterdam. " De vraag was nogal doorzichtig. "Waarom zou hij trouwens naar Rotterdam kruipen?" " Is'tie gevaarlijk? Welke slang is het gevaarlijkst?" Jeetje, alweer zo'n vraag . "Weet je wat de gevaarlijkste slang is, Suzan? Degene waar je op gaat zitten! " Ondanks het feit dat het verhaal van die ontsnapte lanspuntslang afgelopen zomer van geen kant klopte, ben ik me toch gaan afvragen waarom een dier zijn vrijheid wil. Sterker nog, wil een dier wel vrijheid? We waren van de zomer in Avifauna, in Alphen aid Rijn. 's Middags werden daar demonstraties met roofvogels gegeven. De verzorger waarschuwde ons al : "Als de vogels zin hebben" . We kregen een demonstratie met een valk. Vanaf het moment dat het kapje van zijn kop af ging, nam hij de gelegenheid te baat en verdween uit het zicht. Het eerste kwartier trok hij zich niets aan van het fluitje . De loer -een leren zakje met veren en een stukje vlees eraan- werd geduldig rondgedraaid, maar maakte geen indruk op hem. Het was prachtig weer met een lekker windje ... De opmerkingen uit het publiek waren niet van de lucht: "Die vogel heeft gelijk ook ... "en " Hij is gek, die komt lekker niet meer terug." Maar de valk was niet gek. Nadat hij zichzelf wat extra beweging had gegund , kwam hij gewoon terug om zijn stukje vlees te halen. Hij had in vrijheid de keuze gemaakt dat het leven bij zijn verzorger zo gek nog niet was. De meeste dieren in gevangenschap zoeken denk ik niet eens de vrijheid. Als ze ontsnappen is het uit nieuwsgierigheid, verveling of omdat de leefomgeving ongeschikt is. Ontsnapte dieren komen als ze

niet teveel opgejaagd worden , vaak uit zichzelf terug. Dieren zijn niet zo dom: kies je de vrijheid dan moet je daarna voedsel zoeken ; word je niet beperkt door tralies of gaas dan is het wel door je maag. Geldt dat ook voor mensen? Even het woordenboek geraadpleegd: 'Vrijheid : het tegenovergestelde van gebondenheid '. Dus vrijheid is eigenlijk niets meer dan ongedwongen keuzes kunnen maken. Maar. .. met iedere keuze die je maakt, bind je jezelf aan iets anders. Kies je om een huis te kopen, dan bind je je aan een hypotheek. Kies je voor vast werk dan zit je vast aan een werkgever. Is je keuze een zelfstandig beroep dan beheersen klanten en schuldeisers de agenda. Ga zo maar door .. . Er is geen dier in gevangenschap te vinden, die over een muur heen wil alleen omdat die muur er staat. Een graseter die in een dal leeft, wil echt niet naar de onbegroeide top van de berg. Mensen wel! Wij willen naar de tropen , naar het poolijs, de berg op en de rivier af. Gewoon omdat het er is. We hebben 'afwisseling' nodig. En vrijheid? 't is maar wat je ervan verwacht .. . Theo.

centrum ligt het ~um, dat in 1993 is eondermeer 'een oppanda's op sterk water, ete. én uiteraard veel 1 Chinese hoog'rs aan het project. n uitleg alleen in het

aeuzenknuffels in China Regelmatig is in Vriendennieuws te lezen welke uithoeken van onze wereld door Vrienden bezocht worden. Yvonne v.d. Waal reisde 4 weken door China en neemt u mee naar een bijzondere bestemming: het Chengdu fokcentrum voor reuzenpanda's. er zelfs geen kassa is! Uiteindelijk betalen we in een kamertje omgerekend circa fl. 5,- aan een medewerkster van het project. Veel geld naar Chinese maatstaven, maar voor een goed doel zullen we maar denken. Een folder over het project komt na lang aandringen uiteindelijk ergens uit een lade tevoorschijn. Gelukkig was de folder gedeeltelijk in het Engels ...

In Chengdu, een miljoenenstad in het zuidwestelijke deel van China, hebben we tijdens mijn vakantie met een groep van zeven personen een busje (inclusief gids van drie turven hoog) gehuurd om naar het fokcentrum voor reuzenpanda's te gaan. De anderhalf uur durende rit voert tot vlak voor de eindbestemming door agrarisch gebied. Voor je gevoel niet echt een plek waar reuzenpanda's voorkomen. Een paar kilometer voordat we bij het fokcentrum zijn verandert de omgeving en doemen opeens heuvels met bamboebossen op. Bij het centrum worden we alleen verwelkomd door een grote Pandasculptuur. Verder geen grote parkeerplaats, geen duidelijke entree, geen andere bezoekers. Sterker nog, het geheel maakt een ietwat verlaten en stille indruk. Dat het centrum niet is ingesteld op de komst van bezoekers blijkt ook wel uit het feit dat

Het fokcentrum ligt op een helling, waarop in totaal zes grote buitenverblijven voor de panda's aanwezig zijn. Omdat panda's voor het grootste deel van het jaar solitair leven en niet van panda-gezelschap zijn gediend, wandelt in elk verblijf veelal maar één panda rond. In 1998 is in het centrum echter een tweeling geboren, die het wonderwel allebei hebben overleefd en nu samen een verblijf delen. In de natuur zijn maar enkele waarnemingen bekend van pandamoeders met twee jongen. In totaal heeft het project naar schatting 20 dieren. Behalve de ruime verblijven viel mij direct op dat het gehele terrein zo schoon was. Chinese steden zijn bijvoorbeeld vrij vies, omdat mensen allerhande afval op straat gooien. Maar op het pandaproject was alles op z'n Chinees spic en span. In het centrum wordt geprobeerd met de panda's te fokken en wordt bovendien allerlei gedragsonderzoek gedaan door zowel westerse als Chinese onderzoekers. In het wild ruikt een mannetje van grote afstand of een vrouwtje vruchtbaar is. In gevangenschap blijken de mannetjes geen enkele seksuele belangstelling te hebben voor vrouwtjes als ze worden samengebracht. Omdat het vrouwtje slechts eenmaal per jaar vruchtbaar is, wordt bij het fokken met reuzenpanda's in gevangenschap dus gebruik gemaakt van kunstmatige inseminatie (KI). Nu men het tijdstip van deze zeer korte vruchtbaarheid beter kan bepalen, werkt de KI-techniek redelijk en begint de fok langzaam op gang te komen. In de periode 1996-1998 zijn op het project in Chengdu vier jongen geboren,

~,

Altijd al alles willen weten over Diergaarde Blijdorp?

dat kan ...

;d lijkt het project niet te oek. Tijdens ons bezoek in groepje Chinezen Amerikaanse gedragson~rste instantie niet blij ond dat haar observaties snel draaide ze bij en t gesprek met haar vo~t andere medewerkers ,roblemen helaas onmonteressant bezoek aan lar hopen dat de reuzenkomende millennium ) volgende zal overleven. Yvonne V.d. Waal lex Schouten

terwijl op het andere fokcentrum in China (in Wolong) negen jongen het levenslicht hebben gezien! Gezien de moeizame voortplanting van panda's zijn de fokcentra terecht trots op de bereikte resultaten . In dierentuinen buiten China lukt de fok met reuzenpanda's immers nagenoeg niet. Een hoog percentage van de jongen (circa 35 %) overleeft de eerste levensjaren helaas niet. Overigens is de sterfte in de natuur de eerste maanden ook hoog. Misschien niet zo gek als u zich bedenkt dat een pasgeboren panda slechts 150 gram weegt ...

Reuzen l Regelmatig is in Vriender bezocht worden. YvonnE bijzondere bestemming:

--0c.. o

"'C 0-

CO

L.f) L.f) L.f)

o

M

Het fokken van de reuzenpanda's is hard nodig omdat er in het wild naar schatting nog maar 1000 over zijn. Soortbehoud is het eerste doel, het terugzetten van de panda's in de natuur is een droom voor later. Wel wordt er al gewerkt aan de aanleg van grote semi-wilde 'trainingszones' waar de panda's kunnen wennen aan een leven in wildreservaten. Maar helaas gaat het zo snel achteruit met de hoeveelheid beschikbare leefruimte dat het de vraag is of uitbreiding van de wildpopulatie überhaupt nog wel mogelijk is ... . Bovendien wordt de panda nog steeds door stropers gedood, ondanks de doodstraf die hierop staat!

Naast het fokcentrum ligt het Chengdu pandamuseum, dat in 19~3 is geopend. Hier vind je ondermeer een opgezette panda, baby-panda's op sterk water, veel botten, schedels ete. én uiteraard veel foto 's van bezoek van Chinese hoogwaardigheidsbekleders aan het project. Helaas is veel tekst en uitleg alleen in het chinees .... Zoals al gezegd lijkt het project niet te zijn toegerust op bezoek. Tijdens ons bezoek liep er alleen een klein groepje Chinezen rond. De aanwezige Amerikaanse gedragsonderzoekster was in eerste instantie niet blij met het bezoek: ze vond dat haar observaties werden verstoord! AI snel draaide ze bij en kon ik een interessant gesprek met haar voeren. Gesprekken met andere medewerkers waren vanwege taalproblemen helaas onmogelijk. AI met al een interessant bezoek aan het project. En nu maar hopen dat de reuzenpanda niet alleen het komende millennium maar ook vele daarop volgende zal overleven. Tekst en foto: Yvonne v.d. Waal Bewerking: Alex Schouten

In Chengdu, een zuidwestelijke deel van ( tijdens mijn vakantie met zeven personen een busj, drie turven hoog) gehuur, centrum voor reuzenpanl anderhalf uur durende ril de eindbestemming door Voor je gevoel niet echt E reuzenpanda's voorkome kilometer voordat we bij verandert de omgeving e heuvels met bamboeboss centrum worden we alleE een grote PandasculptuUl parkeerplaats, geen duid! andere bezoekers. Sterke maakt een ietwat verlater Dat het centrum niet is ir van bezoekers blijkt ook,

d

--~~

] HOTELCOMPLEX

BIJ GREENSIDE VOELEN DE GASTEN ZICH IN HUN ELEMENT ... ~

Blijdorp zorgt goed voor haar dieren en Greenside voor haar gasten. Wilt U zich thuisvoelen als een zeehond in de Waddenzee of de meeuwen in de Slufter. dan is een verblijf bij Hotelcomplex Greenside echt iets voor u. Bel ons en vraag naar de speciale arrangementen. Tot ziens op Texel...

-

!oo'n boek: 'DierenTaal' Moeilijke Taal Op 23 januari 1999 werd in Blijdorp een 'taaldag' georganiseerd, met als onderwerp 'DierenTaal'. Er werden zeven lezingen gehouden, die nu in boekvorm zijn uitgebracht. De eerste twee hoofdstukken zijn wetenschappelijk getint. Voor de geïnteresseerde lezer is er veel te lezen over de evolutie van taal. Er wordt gesteld dat de 'mensentaal' niet de 'hoogste' taal is, maar slechts de beste taal voor het wezen mens zoals hij geëvolueerd is. Voor andere dieren is hun taal de beste. Taal-evolutie is vrij ingewikkeld, getuige termen als 'transmissiekanaal ', 'superprikkeling', 'imprinting', en ' handicaptheorie'. De laatste vijf hoofdstukken behandelen specifieke dierentalen. 'Kikker - en - taal ' geeft een overzicht van geluidscommunicatie bij de amfibieën. Kikkers en padden ' praten' veel. De vier basale roepen van de kikker: de ' hier-ben-ik'roep, de antwoord roep, de afweerroep en de alarmroep worden besproken . In 'dolfijn - en - taal' leest men dat dolfijnen veel geluid produceren. Dit is nuttig aangezien het zicht onder water niet erg ver reikt, terwijl geluid juist erg ver draagt. Dolfijnen gebruiken hoogfrequente geluidsgolven om bijvoorbeeld voedsel op te sporen, maar hebben daarnaast, ook voor de mens hoorbare andere geluiden om onderling te kunnen communiceren. Overigens, de geluiden die wij van dolfijnen kennen uit bijvoorbeeld dolfinaria zijn aangeleerd en gebruiken ze in het wild nooit.

.r:. ::--,.

.

~~, ~"~':~ ~e~~ ~~~~~~i~~I~~d

~ ~

Hotel-Restaurant Gree nside, Stappeland 6. 1796 BS De KoolJ - Texel. Tel. 0222-327222. fax 0222-327333 . E-mail: lJ re e n s id e(i~ tref. nl. Intern et: www. hotellJreensi de.co m

In 'Sprinkhaan - en - taal' legt

maken, namelijk door het over elkaar wrijven van verschillende lichaamsdelen (striduleren). Sprinkhanen hebben geen uitgebreid vocabulair nodig, al was het maar omdat veel soorten niet langer dan zes maanden leven. Hun taal is slechts gericht op het snel vinden van een geschikte partner. 'Vleermuis - en - taal '. Net als dolfijnen hebben ook vleermuizen een sonarsysteem dat ze gebruiken om hun weg in het donker en hun voedsel te kunnen vinden. Vleermuizen hebben echter ook een onderlinge taal, waarbij vele soorten geluid zijn vastgesteld met ieder zijn eigen betekenis. Vleermuizen communiceren ook middels geuren .

Tenslotte 'vogel -en - taal'. De vocale output bij vogels kan zeer complex zijn. De ordening van de ' liedjes' verloopt, net als bij de mensentaal , via vaste regels. Zang maakt onder meer dat vogels elkaar als soortgenoot weten te herkennen, maar ieder individu zingt ook weer net iets anders. Vogels kennen ook dialecten. Verder communiceren vogels met elkaar via visuele prikkels (kleur, structuren) en gedragspatronen (balts). De schrijver geeft tenslotte aan dat er naar zijn menig geen fundamenteel verschil is tussen vogeltaal en mensentaal. ' DierenTaal ' is een interessant boek voor de geïnteresseerde lezer die zich niet laat afschrikken door het soms wat moeilijke taalgebruik. Het is zeker geen typisch dierentuinboek, maar geeft wel veel informatie en inzicht in de taal waarvan ook veel Blijdorpdieren zich bedienen . Recensie: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman Boek: ' DierenTaal ' van de K. L. Poll stichting ISBN nummer: 9057970406 Zie op pagina 48 de voordeelbon!

.oud Bloed: Ijskoud, de grootste Amfibieën zijn gewervelde dieren, net als vissen, reptielen, vogels en zoogdieren. Ze zijn ectote rm wat beteke ~t dat hun li~haamstemperatuur zich aan hun omgeving aanpast. Anders dan ",:,armbloed lge dieren (zoogdieren en vogels) hoeven amfibieën niet regelmatig te eten om hun lichaamstemperatuur op ped te houden . Afhankelijk van hun temperatuur en hun activiteit neemt hun voedselop~ame toe of af. Amfibieën zijn onbehaard en hebben geen veren of schubben. De amflbleen worden onderverdeeld in drie groepen. De kikkers en padden, de sa lamanders en de wormsalamanders. In dit artikel wordt aandacht besteed aan reuzensalamanders.

nooit echte landdieren geworden. Enkele soorten salamanders blijven zelfs gedurende hun hel e leven een larve met uitwendige kieuwen en planten zich ook in dit ontwikkelingsstadium voort. Dit verschijnsel wordt neotenie genoemd. Bij sommige salamanders zoals de axolot is de metamorfose tot volwassen stadium door de toediening van schildklierhormoon tot stand te brengen. Bij de reuzensalamanders, de olmen en de mudpuppy 's is dit niet het geval.

Blijdorp In Blijdorp worden de reuzensa lamanders vertegenwoordigd door de Chinese reuzensalamander. Zij zijn te zien in de Rivièrahal naast de proefopstelling met filterinstallatie voor het Oceanium, schuin tegenover de mangrovebak in de salamanderhoek. Chinese reuzensalamanders zijn in Blijdorp aanwezig sinds 1980. Op dit moment bezit de dierentuin zeven reuzensalamanders: twee vrouwtjes, 4 mannetjes en één exemplaar met nog onbekend geslacht. Zij kunnen een gewicht bereiken van 40 kilo bij een lengte van anderhalve meter. Zoals eerder besproken vertonen reuzensalamanders neotenie. Zij verliezen echter wel hun kieuwen en krijgen poten, maar geen oogleden en zij behouden hun jeugdgebit. Dit is ee n variant van de neotenie.

Natuur en verblijf De Chinese reuzensalamander leeft in heuvelland van 400 tot 1000 meter hoogte, in langzaam stromende beken. Deze watertjes zijn meestal niet diep en niet erg breed. Het water is helder en nauwelijks begroeid, de oever is echter dichtbegroeid.

Ademhaling

Neotenie

Hoewel amfibieën een relatief trage stofwisseling hebben en daardoor ook weinig zuurstof nodig hebben, vertonen ze een grote verscheidenheid aan organen voor de ademhaling. De larven ademen meestal door ki euwen, volwassen dieren door middel van longen. Bij de larven van salamanders zitten de kieuwen aan de buitenkant aan weerszijden achter de kop. Tevens ademen alle amfibieën via de rijkelijk van bloedvaten voorziene lichaamshuid en via het slijmvlies van de mondholte.

Bij amfibieën is het gebruikelijk dat de larve afkomstig uit het ei, zich ontwikkelt (metamorfose) tot een volwassen dier. Metamorfose is bij salamanders minder spectaculair dan bij kikkers en padden, die zich ontwikkelen van kikkervisj e tot kikker of pad. De larven van salamanders lijken meer op het volwassen dier. Ze bestaan voornamelijk uit kop en staart. Geleidelijk aan ontwikkelt de kop zich tot de volwassen vorm en komen de poten tot ontwikkeling. Ofschoon ze zich op allerlei manieren aan het landleven hebben aangepast zijn amfibieën

"'Jj

De overhangende oever, die zichtbaar is in de Rivièrahal, is via buizen verbonden met een hele serie bakken en pijpen achter de muur. Deze bakken en pijpen staan dus buiten . Wel is hieroverheen een serre gebouwd om de temperatuur enigszins te kunn en regelen, maar in principe is de temperatuur van deze bakken gelijk aan de buitentemperatuur. Bij lage buitentemperaturen daalt de watertemperatuur. Dit is te zien aan de vaak beslagen ruit van het gedeelte onder water. De dieren liggen

meestal stil. Ze bewegen slechts om naar het wateroppervlak te zwemmen om te. ademen of om naar een prooi te happen (in de natuur ee n krabbetje, kikker, vis slang of waterschildpad. In Blijdorp zoetwatervis, jonge ratten, regenwormen of rund erhart). Zij worden twee maal per week gevoerd.

Fok In de natuur worden reuzensalamanders actief in juni en juli als de watertemperatuur stijgt. De mannetjes zwemmen stroomopwaarts naar de broedgebieden. Zij bezetten een hol in de oever. Het mannetje maakt de zandige bodem schoon. Als de temperatuur 18-19 graden is geworden ontwikkelen de eitjes zich bij de vrouwtj es en worden rond september gelegd in de holen . De bezitter van het hol beschermt de eieren. Eind oktober komen de eieren uit in water van circa 10 graden. Omdat de Chinese reuzensalamander wordt bedreigd door aantasting van het milieu probeert Blijdorp te fokken met deze soort. Op dit moment bestaat er geen stamboek of internationaal fokprogramma. Toen men startte met fokken was er nauwelijks informatie beschikbaar. Men heeft toen literatuur in het Chinees verzameld en laten vertalen. Het zal duidelijk zijn dat het systeem van buizen en pijpen een imitatie is van een bergbeek. Tot nu toe is de fok niet goed gelukt. Deels denkt men dat dit te maken heeft met de watertemperatuur. Dit lost men in de toekomst op door gebruik te maken van een bierleidingkoeler, beschikbaar gesteld door een bierfabrikant (Heerlijk, H elder). Ook probeert men door gebruik te maken van echoscopie (beelden m.b.v. geluid) te achterhalen of mannetjes en vrouwtjes geslachtsrijp zijn en of de eitjes bij de vrouwtjes ontwikkeld zijn . Daarnaast wordt geprobeerd met hormonen mannen en vrouwen te stimuleren. Bij dit artikel is gebruik gemaakt van een artikel in Blijdorp Blad uit november 1997. Tekst: Gerhard Tijssen M et dank aan: Henk Zwartepoorte, reptielenpost Diergaarde Blijdorp

Vogelwijzer: over een eigenwijze zonaanbidder "Er leefde eens, in Zuid Amerika, een grote helemaal kobaltblauw gekleurde vogel. Hij had een smalle rechte snavel, waarmee hij zijn favoriete voedsel (insecten en honing) makkelijk kon bemachtigen. Deze vogel leefde er onbekommerd hoog in de bomen. Graag vloog hij boven de boomkruinen zijn rondjes, maar toch was hij niet echt tevreden. Eigenlijk wilde hij zo hoog vliegen dat hij de zon zou kunnen aanraken. Hij hield namelijk zo van de zon die hem zo heerlijk verwarmde. Alle andere vogels raadden hem sterk af zo hoog te gaan vliegen, mÇlar op een dag probeerde hij het toch. Hij vloog hoger en hoger en kwam steeds dichter bij de zon. Maar de eigenwijze vogel werd uiteindelijk zo moe dat hij alle controle over zijn spieren kwijtraakte en zo kwam het dat hij niet netjes op de zon kon landen maar er recht tegen aan vloog, met zijn kop voorop. Verdoofd door de klap, tuimelde hij weer terug naar de aarde. Net voordat hij weer bij zijn vertrouwde boomkruinen aankwam kreeg hij de controle over zijn vleugels weer terug. Hij landde weer netjes op een tak, hoog in de boom. Toen hij na een paar uurtjes rusten weer wat wilde gaan eten, lukte het hem niet om insecten te vangen en honing uit bloemen te halen. Door de klap was zijn mooie rechte snavel helemaal verbogen geraakt. Bovendien merkte hij dat andere vogels hem uitlachten. Dit kwam omdat hij op zijn kop gele vlekken had gekregen, namelijk daar waar hij met zijn kop tegen de zon was opgebotst". Zo komt de hyacinthara aan zijn kleuren en kromme snavel en daarom eet hij voornamelijk zaden en fruit en bijna geen insecten en honing meer. Tenminste, volgens een Zuid-Amerikaanse fabel.

De Hyacinthara

All living creatures and our environment should be the concern of everyone, and it sure is ours at Provimi. That's why we support, both financially and morally, a number of organizatio"s that help to proteet the endangered species. That's al50 why over the years we have been producing anima I feeds, worldwide, that gives less pollutio" to air, water and soil. Provimi produces and distributes animal feeds in over 60 countries.

"ii!i~1

'r,

l'l\ovml

Animsillutrition or Eli IDAN H BÉCIIIN-SAY

De Hyacinthara is 's werelds grootste parkietachtige vogel; hij is wel één meter lang! Deze grootste ara heeft ook een indrukwekkende wetenschappelijke naam: Anodorhynchus hyacinthinus. Het eerste deel van de naam betekent 'snavel zonder tanden' het tweede deel 'met de kleur van de hyacinthbloem'. Net als alle andere ara's (er zijn in totaal zestien soorten) leeft de hyacinthara in Zuid Amerika. Hij komt daar nog in enkele delen van drie landen voor, namelijk in Brazilië, Bolivia en Paraguay. Veel zijn het er helaas niet meer: in 1990 nog zo'n 2500 (in het wild). Het aantal vogels in gevangenschap is vele malen groter. Ook deze keer weer is de mens de oorzaak van het afnemen van het aantal wilde vogels. De hyacinthara is zo mooi dat er veel vraag naar is. Zo zijn er in de jaren tachtig zeker 10.000 vogels gevangen voor de handel. Toen de vogel tenslotte op de lijst van beschermde vogels werd geplaatst bleek ook dit geen oplossing. Omdat de vogel zo zeldzaam was geworden, wilden juist nog meer mensen hem hebben. Foto: Jos N ijkamp

Naast de jacht door hand elaren zorgt ook het verlies van leefgebied er voor dat hij nog steeds een bedreigde vogel is. Om ze zo goed mogelijk te beschermen lopen er nu langlopende studies naar het gedrag van deze prachtige en zeer luidruchtige ara. Ook probeert men via ecotoerisme de lokale bevolking op een 'goede manier' van de vogels te laten profiteren. Hyacinthara's leven het liefst aan .de randen van de vochtige tropisch e wouden en palmsavannes. Het belangrijkste kenmerk van hun leefgebied is de aanwezigheid van een klein aantal soorten palmbomen. Het grootste deel van hun voedsel bestaat immers uit vruchten van die soorten. Daarnaast eten ze af en toe ook nog wel wat ander fruit. Ara's hebben een kale plek op hun kop. Er wordt wel gedacht dat ze dit hebben om te voorkomen dat het fruitpulp, dat ze eten, aan hun veren vastkoekt. Anderen denken echter dat ze met deze kale plek blozen en dat dit een signaalfunctie heeft. Hyacinthara 's zijn slimme vogels. De vogel moet erg veel moeite doen om de schil en het vruchtvlees van de palmvruchten te verwijderen om zo de smakelijke pit te bereiken. Hier heeft hij echter iets op gevonden. Hij 'ontdekte' dat agoeti's, en waarschijnlijk ook andere knaagdieren, graag de schil en het vruchtvlees van de palmnoten opeten. Dus laat hij veel palmnoten op de grond vallen. De volgende dag komt hij dan terug om de, inmiddels door de agoeti's van schiJ en vruchtvlees ontdane, pitten op te eten. In deze pitten zitten veel giftige stoffen. Men denkt dan ook dat ara's vaak van de zoute kliffen zand eten om deze stoffen te neutral iseren. Broeden doen ze hoog in de bomen , waar ze in een holte hun eieren leggen. Omdat door houtkap het aantal geschikte ' broedbomen' is afgenomen en ook vleermuizen gebruik maken van deze holen worden er nestkasten geplaatst. Gelukkig lijken de hyacinthara's deze kasten ook als broedplaats te accepteren. Vanaf juli legt het vrouwtje twee, soms drie, eieren in het hol. Na zo'n maand broeden komen ze uit en daarna duurt het nog 105-110 dagen voordat de jongen het nest verlaten. In de tussentijd

zorgen beide ouders voor de jongen. Meestal komt er maar één jong groot. In december zit het broedseizoen er dan weer op.

Hyacinthara's in Blijdorp " Wanneer men een dierentuin binnenkomt, eist één of andere ongeschreven, maar onwrikbare traditie, dat men, direct achter de toegangspoort, begroet wordt door papegaaien die op hoepels zitten. Zo was het in de oude Diergaarde, zo is het ook in Blijdorp. Zonder een papegaaienlaantje is een dierentuin nu eenmaal niet compleet. Men vindt er kaketoes, amazonepapegaaien en natuurlijk onveranderlijk een aantal ara's" Zo begon in 1959 een artikeltje in 'B lijdorp Geluiden' over ara's. Hoe anders is het nu . De papegaaien zitten niet meer op hoepels maar in volières. De Hyacinth ara vindt u tegenwoordig in de Victoria serre. Op dit moment heeft Blijdorp één koppel hyacinthara's in de collectie. Het vrouwtje is in het wild gevangen en in ieder geval al 23 jaar oud. In 1993 kwam ze vanuit de dierentuin in Stuttgart naar Blijdorp. Vanaf januari 1996 kreeg ze gezelschap van een 17 jarige man, ook afkomstig uit Duitsland. Tussen deze twee vogels klikte het wonderwel want al in april 1996 waren er de eerste jonge hyacinthara's!

In 1999 hebben de hyacinthara's geen jongen gekregen. Ze hebben wel eieren gelegd maar die kwamen niet uit. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat hun voeding het afgelopen jaar is veranderd. Vogels hebben vaak een jaar nodig om hier weer aan gewend te raken. Sinds een jaar krijgen de ara's zgn. pellets. Dit zijn een soort korrels waarin gelijkmatig alle benodigde voedsel bestanddelen zitten. Zo kunnen ze niet meer slecht eten door uit de gevarieerde voeding alleen die bestanddelen te haler. die ze het lekkerst vinden (b.v. zonnepitten). Naast de pellets krijgen ze nog groenvoer en fruit (zo'n 10-20 % van het voedselaanbod). Als ze broeds worden en jongen hebben krijgen ze ook noten voorgeschoteld. Zeker als de ara's jongen hebben moet het voeren

en schoonmaken van de kooi door twee man gebeuren. Het zijn zeer bijtgrage vogels die bovendien erg veel kracht in de snavel hebben en veel lichamelijk letsel kunnen veroorzaken. Verder hebben ze weinig verzorging nodig. De dierenarts is een keer nodig geweest om een gezwel onder de tong van één van de vogels te verwijderen en verder wordt twee keer per jaar de mest nagekeken op wormen. Hyacinthara's kunnen erg oud worden, hopelijk heeft Blijdorp dus nog heel lang plezier van deze prachtige, grootse vogels. Tekst: Jos en Anne Marie Nijkamp Hosman Met dank aan Tjerk Wiersma, vogelverzorger Blijdorp.

Ook de twee volgende jaren kreeg het koppel jongen in hun broedton. Jammer genoeg werd er steeds maar één jong groot. Nadat die zo'n 100 dagen in de ton hebben doorgebracht vliegen ze uit. Pas na zes tot negen maanden zijn ze helemaal zelfstandig. Dat is dan ook het moment dat ze vanuit Blijdorp naar een andere dierentuin verhuizen. Tot nu toe steeds naar een buitenlandse dierentuin omdat ara's in Nederlandse dierentuinen niet meer zo gewild zijn. Ze zijn namelijk erg diefstalgevoelig (daarom hebben ze in Blijdorp ook allemaal een identificatie-chip)! Voordat ze verhuizen wordt nog het geslacht van de jonge ara's bepaald. Dit gebeurt door het jong een paar veren uit te trekken. Deze veren worden vervolgens naar een laboratorium opgestuurd waar men via een DNA-bepaling uit de veren het geslacht bepaalt. Foto: jos Nijkamp

d

Verslag najaarsexcursie naar Apenheul Het door Wim Mager bedachte park opende in 1971 haar deuren voor bezoekers. ' Heul ' is oud-Nederlands voor 'schuilplaats' of 'toevluchtsoord' en de eerste slinger- en ca pucijnapen van Apenheul kwamen dan ook uit een opvangcentrum voor huisapen (tot 1977 was het legaal een aap in huis te houden). Inmiddels is Apenheul uitgegroeid tot een van de beste apenparken ter wereld en de meeste apen genieten van een relatief vrij bestaan. Met andere tuinen is een uitwisselingsprogramma opgestart en fokprogramma's behoeden zeldzame soorten voor uitsterven. Sommige gouden leeuwaapjes krijgen bovendien in Apenheul een 'oerwoud-training' en worden daarna terug naar de natuur gebracht. Begin augustus is de accommodatie voor orang oetans geopend en dit verblijf wordt o.a. bewoond door vijf voormalige Blijdorpbewoners. Kortom, hoogste tijd om de Apenheul een bezoekje te brengen.

levendig en de op 9 juli jl. geboren Kumbuka steelt de show. Het orang oetan-verblijf is een technisch hoogstandje. Er zijn vier binnenverblijven die onderling op verschillende niveaus met elkaar zijn verbonden. De verzorgers kunnen hydraulische schuiven tussen de verblijven openen of juist sluiten. In bepaalde gevallen kunnen de orangs de schuiven ook zelf bedienen. Elk van de binnenverblijven is verbonden met twee ei landen met volop klimstructuren (tot 12 meter hoog). De acht eilanden zijn ook onderling met elkaar verbonden. Zowel buiten als binnen is het grondoppervlak oninteressant gemaakt, om de dieren te stimuleren zoveel mogelijk de hoogte in te gaan. Door al deze maatregelen worden de dieren voortdurend uitgedaagd hun grote verstand optimaal te gebruiken. We kunnen met een gerust hart constateren dat 'onze' Karl , Radja, Katja (foto Blijdorp, november 1997), Sylvia en Barbara in goede handen zijn en in de toekomst met volle teugen van dit verblijf kunnen genieten. In 1976 werd een groep van 8 jonge westerse laaglandgorilla's op het gorillaeiland ondergebracht. In 1979 werd de eerste gorillababy geboren en deze prachtige groep is inmiddels uitgebreid tot 19 gorilla's onder leiding van de 26-jarige zilverrug Bongo. Op het eiland zijn ook de huzaarapen gehuisvest. Doordat deze apen een snelheid van ± 60 km/ u kunnen halen, geeft dit nooit problemen. De wolapen staan er om bekend brillen van bezoekers af te pakken. De verzorger kan de bril vervolgens weer bemachtigen door de aap 'om te kopen' met een druif. Doordat dit gedrag in de ogen van de aap

Op zaterdag 25 september 1999 vertrokken 3 bussen vanuit Rotterdam naar de Apenheul. Na aankomst werd onze groep toegesproken door Erik Mager (familie van). Tijdens zijn inleiding maakte hij de deelnemers o.a. 'a pen proef' . We kregen instructies over wat we moesten doen en vooral moesten laten tijdens ons bezoek.

Na binnenkomst wordt de bezoeker onthaald door een groep van 97 doodshoofdaapjes. Hier blijkt overigens al direct hoe onmisbaar de apenbestendige tas is. Het doen en laten van de groep is vertederend en het valt niet mee deze apen te verlaten om de route te vervolgen. De prachtige bonobogroep (met twee jongen) is eveneens een publiekstrekker. De groep is zeer

.';~

.~.

Foto: Ria van Breugel

dus wordt beloond, is men in een vicieuze cirkel terechtgekomen. Het gebeurt zelfs dat een wolaap een afgepakte bril aan een andere wolaap geeft, zodat die ook eens een druif krijgt! Soms proberen de verzorgers de bril terug te krijgen door de plantenspuit te gebruiken, zodat het jatten niet beloond wordt. Het is opvallend hoeveel bezoekers (ondanks alle waarschuwingen) toch hun bril kwijtraken. Tijdens de drukke dagen hebben drie verzorgers er een dagtaak aan. Door de geringe grootte van het park is er voldoende tijd om alles rustig te bekijken en van het prachtige park te genieten. En genieten is ook wat we tijdens deze excursie hebben gedaan (mede door het mooie weer).

Apenheul, zeker een bezoekje waard! Tekst: Sylvia Noordijk

FOlO: Ria van Breugel

De verpakking

Blijdorp logistiek: vervoer Onder de kop ' LOGISTIEK' vindt u telkens een element van de dierentuinorganisatie. In de komende afleveringen kunt u artikelen verwachten over bijvoorbeeld water, afval, catering, ete. Dit nummer gaat over een voor de hand liggende zaak: dieren worden wel eens verplaatst.

Dieren die per vliegtuig vervoerd moeten worden dienen verpakt te zijn volgens voorschriften van de IATA (International Air Transport Association). De luchtvaartmaatschappijen hebben voor sommige dieren (b.v. paardachtigen) standaard laadkisten. In de meeste gevallen maken de technische medewerkers van Blijdorp de kisten zelf. Soms wordt een speciale verpakking geleend van of uitgeleend aan een andere dierentuin. Zo heeft men voor het transport van een neushoorn een kist voor olifantenvervoer verkleind. Een kist voor vervoer van ijsberen is eens door de technische dienst aan de binnenkant versterkt met tralies uit een gevangenis. Soms gaan dieren in een relatief kleine kist zodat ze zo min mogelijk heen en weer geslingerd kunnen worden. Andere dieren daarentegen moeten zich in verschillende richtingen kunnen draaien en zetten zichzelf schrap zoals okapi's. Er zijn dieren waar de gehele reis een begeleider bij moet zijn: denk daarbij aan olifanten of gorilla's (Xebo naar Barcelona)

In een dierentuin is het altijd wat, af en toe een tekort en soms een overschot. Iedere dierentuin wil per diersoort graag uitgebalanceerde groepen houden . De wetenschap is hier wel behulpzaam bij, maar fokgedrag is een dier heel moeilijk op te leggen. Sommige dieren doen het te vaak (tijgers, leeuwen) andere dieren weer te weinig. Solitair levende dieren verdragen alleen in de vruchtbare periode een partner en zijn dan nog kieskeurig ook (tapirs). En als de dieren eenmaal jongen krijgen is het geslacht niet altijd gewenst. In een kudde antilopen is er bijvoorbeeld maar één mannetje nodig. Kunnen dieren waarvan onzeker is of alle jongen welkom zijn, niet beter onvruchtbaar gemaakt worden? Het antwoord is tweeledig: of het kan niet omdat sommige dieren slecht op hormonen reageren en er

ook niet altijd operatief ingegrepen kan worden; of het is voor het natuurlijk gedrag noodzakelijk dat de dieren(groepen) verrijkt worden met jongen.

Wat voor dieren worden wel eens uitgewisseld? Om een indruk te geven: hoefdieren zoals onagers, addaxen, takins en antilopen; dikhuiden met name olifanten en een neushoorn (Kai); verder nog otters, een wrattenzwijn; haaien, roggen, ijsberen, diverse vissen ete.

Wilt u hem ingepakt of neemt u hem zo mee? Er zijn in Diergaarde Blijdorp in verband met vervoer weinig vaste procedures. leder transport is afhankelijk van de diersoort. Vervoer per vliegtuig stelt andere eisen dan vervoer over de weg.

Kangoeroes moeten ruim van tevoren hun stal ingewerkt worden om ze vanuit een kleine ruimte in een transportkist te werken. Een kangoeroe in het veld is door een mens niet zonder geweld te vangen . Slechte voorbereiding zou leiden tot komische taferelen en onacceptabere vertragingen. Voor een transport moet veel geregeld worden. Voor een zwaar dier heb je een heftruck nodig, of er komt een hijskraan aan te pas. Een vliegtuig of een boot zit vast aan een reisschema. Het is niet voor alle soorten mogelijk om ruim van tevoren de dieren aan te leveren, dus alles moet strak gepland worden. Dus als een dier zich dan niet op tijd laat vangen, kan het hele transport spaak lopen!

Welke instanties bemoeien zich met het transport?

Foto: Rob Doo/aard

Waarom dieren vervoeren?

De zogenaamde vluchtdieren (herten, antilopen, zebra's e.d.) zijn veel moe!lijker te verpakken. Stressgevoelige dieren krijgen soms iets kalmerends toegediend . Met het verdoven van dieren wordt heel terughoudend omgegaan. Tijdens luchttransport is de uitwerking van een verdoving niet altijd voorspelbaar. Drukverschil in een vliegtuig kan invloed hebben . Bovendien staat het debacle met ijsbeertje Laska ons nog helder voor ogen.

Foto: Theo van de Velde

Hoe krijg je een dier in de verpakking? Sommige dieren lijken moeilijk te sturen maar vallen in de praktijk best mee. Leeuwen en tijgers zijn gewend om door een luik van het ene naar het andere hok te springen. Als de laadkist voor de kooi wordt geplaatst dan zitten grote katten snel in de verpakking. Andere dieren zoals takins, laat men eerst wennen door de kist een week lang in het verblijf te plaatsen . Op de dag van verzending wordt het betreffende dier vanuit het nachtverblijf in de kist gedreven.

Over het algemeen is er sprake van een dier dat op de ene plek teveel is en op de andere plek gewenst wordt. Blijdorp wil net als veel andere dierentuinen tevens zekerheid over de kwaliteit van de toekomstige verblijfplaatsen. Hieruit is een gewoonte ontstaan van uitwisseling met gesloten beurs; als je iets cadeau geeft, kun je eisen stellen. Er moet tevens afgesproken worden wie haalt of brengt. Van hieraf bemoeien de volgende instanties zich met het transport: De dierenarts; wie een dier laat komen (of komt halen) wil dat het dier gezond is dus vraagt de ontvanger een gezondheidsverklaring. De Rijksdienst voor de keuring van Vee en Vlees; het land van bestemming kan eisen dat er door de Nederlandse overheid een gezondheidscertificaat wordt afgegeven. Een dergelijk certificaat ver-

•

meldt ook of het transport via een vastgestelde route moet lopen. Als er bijvoorbeeld in een land varkenspest heerst is het niet mogelijk om door dat land te reizen met een wrattenzwijn! Het ClTES-bureau regelt ontheffingen op de Wet Bedreigde Uitheemse Diersoorten En Planten (BUDEP). Dit zijn strenge regels met betrekking tot de imen export van ± 35.000 soorten dieren en planten. Meer dan honderd landen hebben door ondertekening van de ClTES-conventie zich vastgelegd aan deze regels. De douane; zodra er grenzen gepasseerd worden, worden goederen uitgeklaard met het Enig Document. Dit document heeft ondermeer functies met betrekking tot BTW en statistieken (CBS). De douane controleert ook op verboden handel in beschermde diersoorten. Zonder CITESontheffing komen beschermde dieren niet legaal de EG-grens over. Dieren die onder de controle van deze regelingen vallen, moeten vaak geïnjecteerd zijn met een transponder (een electronisch elementje dat onder de huid ingebracht wordt en gescand kan worden om de identiteit vast te stellen). Met het verkeer tussen dierentuinen die meedoen aan de EEP-programma's wordt wat soepeler omgegaan. Verder kunnen we nog te maken hebben met regels en documenten van de reders, transporteurs, IATA, stuwadoors, cargadoors, expediteu rs, verzekeraars, ete.

Het transport kan beginnen. Ten minste, als op tijd gevraagd is of de gemeente en de politie hun medewerking verlenen. Stel dat het transport een giraffe betreft, dan zal er rekening met de bovenleiding van de tram gehouden moeten worden. Bij sommige zware transporten is er politiebegeleiding nodig.

Bezint eer ••. Als een dierentuin in Engeland een lierhert wil van Blijdorp dan moet volgens de veterinaire bepalingen van het Verenigd Koninkrijk het hert 120 dagen voor het transport al in quarantaine. Na aankomst in Engeland is er weer een quarantaine-periode. De vraag is dan: moet je dat een dier wel aandoen of kun je beter naar een andere oplossing zoeken. Een lekker laagje stro in de kist? Veel landen kennen een verbod op stro en hooi als verpakkingsmiddel. Dit om verspreiding van ongewenste (ziekteverwekkende) beestjes tegen te gaan! Dan maar gebruik maken van krantensnippers. Wordt een dier ge"importeerd vanuit of via China, dan mogen kisten van bepaalde houtsoorten niet gebruikt worden (verspreiding van de Chinese boktor).

.U~OPQ .Hpt.ll® De specialist voor uw • Dagtochten • Personeelsreizen • Excursies

touringcarreis, zoals: • Bruiloften • Schoolreizen • Meerdaagse reizen

0181 331 222 Rijksstraatweg 36 - Hellevoetsluis - Fax 0181 312 368

ff.dt.

tflO/n/ 9J)tuVUm/

ASSURANTIE-ADVISEURS

Niet alles is een probleem Natuurlijk is niet alles moeilijk. De meeste transporten gaan zonder noemenswaardige problemen. De dierentuinen ontmoeten veel goodwill; zo is bijvoorbeeld de douane behulpzaam bij het vaststellen van de waarde van de dieren. De waarde van dierentuindieren is heel moeilijk vast te stellen, maar belangrijk voor het bepalen van het invoerrecht.

• alle verzekeringen • pensioenen • hypotheken • Noordsingel 208 - 210 • 3032 BM Rotterdam tel.: 0104658577 • fax: 0104664545

Het gaat nu echt gebeuren! We krijgen binnen één jaari. in de buurt van de tunne, een tweede winkel.

Nazorg De dieren die door Blijdorp naar andere dierentuinen worden gestuurd krijgen ook nog voor een aantal dagen hun eigen dieet mee. Als een dier in een vreemde omgeving wordt geplaatst, heeft het tenminste nog voor een paar dagen zijn vertrouwde eten. Lief hè. Tekst: Theo van de Veld e Informatie: Ineke den Hartog, Diergaarde Blijdorp

~

nva

Heeft u een dagje over, kunt u bij elkaar tellen en leuk met klanten omgaan?

1+1

kom dan ons

Promotieteam

versterken.

Voor inlichtingen kunt u bellen of faxen naar: (010) 466 36 82. Een bnef)e IS ook welkom H. Gerntse Sourystraat 10 • 3039 SR Rotterdam

.·Iid

.ieuws uit andere dierentuinen

Foto: Noorderdierenpark Emm en

Dierenpark Amersfoort Wat betreft de apen in dit park valt veel goed nieuws te melden . De magotapen hebben twee jongen gekregen . Ook bij de ringstaartmaki 's vond een geboorte plaats. Bijzonder hierbij is dat de moeder blind is. De moeder kan haar jong niet zien en wordt geholpen door een oudere zoon en andere dieren in de groep. Verder vond gezinsuitbreiding plaats bij de chimpansees, de laponderapen en de kapucijnapen . Over het grote project in Amersfoort, de stad der oudheid, is ook nieuws te melden. Uit de dierentuin van Ljubljana in Slovenië en uit het Spaanse Cadiz kwamen vijf vale gieren . De vogels uit Cadiz zijn verkeersslachtoffers en waren niet meer terug te zetten in de natuur. Twee voor Nederland nieuwe soorten zijn de klipdas en de dromedaris. De klipdas is in de stad der oudheid gevestigd omdat zijn uitwerpselen vroeger werden gebruikt om parfum en bal-

sems van te maken . De dromedaris, het eenbultige familielid van de kameel , werd en wordt gebruikt als lastdier.

Artis, Amsterdam Het nieuwe wolvenverblijf, een onderdeel van de eerste fase van de Artisuitbreding werd in juni voltooid. Ook de Grevy zebra's en de witstaartgnoe's voelen zich opperbest op het ruime grasland dat zij tot hun beschikking hebben op de savanne. Keien en beekjes moeten de beide diergroepen enigszins uit elkaar houden. Speciaal voor dit Afrika deel breidde Artis de collectie uit met Abessijnse grondneushoornsvogels (= hoornraven) en parelhoenders. Op de savanne leven verder ook kroonkraanvogels en pelikanen . Vogelspin Vera overleed op bijna 31 jarige leeftijd. Deze spin nam geregeld een slagroomtaart in ontvangst op haar verjaardag en bezorgde Artis op deze manier veel publiciteit. Een vale gier kwam in de broedmachine uit het ei. Het dier werd geplaatst bij een ouderpaar dat tot dan toe op een kun-

I"

I'

i

bij een ouderpaar dat tot dan toe op een kunstei had gebroed. Dit leek goed te gaan. Vader begon direct voedsel op te braken. Helaas was het jong na drie dagen verdwenen . Nog meer droefenis: chimpanseejong Ujamaa is overleden . Volgens dierenarts Peter Klaver leed zij waarschijnlijk aan een stofwisselingsziekte of had het syndroom van Down. Op 4 oktober kwam Gorillameisje Binti uit Apenheul naar Artis. De eerste contacten met zilverrug Kumba en de gorilladames Dafina en Cindy zijn goed verlopen. Binti oogt voor Artisbegrippen nogal frêle, maar dat komt omdat zij geen flessenkind is, maar door haar moeder in Apenheul zelf is grootgebracht. In de Apenheulgroep heeft ze maar liefst 10 zwangerschappen meegemaakt, en een schat aan verzorgings- en opvoedingservaring uit de eerste hand gezien en meegemaakt. Het is te hopen dat zij in de toekomst Dafina en Cindy zal leren hoe je baby's zelf verzorgt.

Burgers Zoo, Arnhem Een nele serie geboorten in Arnhem. Bijzonder is de geboorte van twee zeearenden . De jongen werden goed gevoerd door de ouders. In overleg is besloten een andere jong uit Parc Paradisio ook in dit nest te brengen. Helaas is een jong uit het nest gevallen. De overige twee ontwikkelen zich prima. Bij de zwartstaart-prairiehonden werden maar liefst veertien jongen geboren. Bij de rendieren kwamen vier jongen ter wereld. Ook bij de zeer goed onderzochte chimpanseekolonie was een babyboom te bespeuren: liefst vier jongen zagen het levenslicht. Ook de desert ontwikkelt zich prima. Te melden vallen het al weer derde broedsucces met de kalkoengieren en de jongen van woestijnleguanen. Burgers heeft al jaren goede fokresultaten met de Sri Lanka panters. Om te voorkomen dat te veel panters in het stamboek dezelfde achtergrond hebben is onlangs 'vers bloed' ingevlogen vanuit de dierentuin van Singapore. Het betreft Radha, een vier jaar oud vrouwtje. Er was ruimte gekomen door het vertrek van panters naar het Noorderdierenpark.

Precies op het moment dat de maan voor de zon schoof werd gorilla-baby Lulimbi geboren. Het was een spannende gebeurtenis. Niet vanwege de eclips overigens. Ofschoon de geboorte zelf voorspoedig verliep dreigde het even mis te gaan . De vruchtwaterzak bleef namelijk om het hoofd van de kleine spruit zitten. Het jong kreeg geen lucht. Moeder Laïka werd verdoofd om het vlies te kunnen verwijderen . Toen Laïka bij kwam weigerde ze echter de baby weer op te pakken . Men wilde moeder en kind kort scheiden om de kleine voorlopig in een couveuse op te warmen . Zo ver liet Laïka het echter niet komen. Ze ging wel naar het andere hok, maar greep eerst nog even haar jong om het daarna niet meer los te laten! De komst van de kleine Lulimbi is zeer gewenst, niet in de laatste plaats omdat moeder Laïka in het wild is geboren.

Noorder dierenpark, Emmen Het regent nijlpaardjes in Emmen dit jaar. Emiel, waarvan men dacht dat hij nog niet vruchtbaar was, heeft inmiddels 7 nakomelingen verwekt. De vier Emmense struisvogels zijn vertrokken naar een Franse dierentuin. De dieren weigerden hun nieuwe verblijf in Emmen in gebruik te nemen. Steeds weer liepen zij terug naar hun oude verblijf. Zoals te zien in de docusoap "de mensen van de dierentuin" gooiden de struisvogels hekwerken omver en renden direct terug naar hun oude verblijf. Binnenkort komen wel vier nieuwe struisvogels.

I

Safari Beekse Bergen, Hilvarenbeek

I ~. ~l

Verschillende geboortes zijn te melden bij o.a.: Vietnamese Sikaherten, Pater Davidsherten, axisherten, blesbokken, kropgazellen, giraffen en enkele apensoorten . Door de aankomst van een saruskraanvogel is Beekse Bergen weer de trotse bezitter van een koppel en kunnen fokpogingen ondernomen worden .

Ouwehands Dierenpark, Rhenen In Ouwehands probeert men naast het maken van zo natuurlijke mogelijk verblijven ook aandacht te besteden aan omgevingsverrijking voor de dieren. De leeuwen worden actief gehouden door variatie in het tijdstip van aanbieden van voedsel. De kleine panda's hebben een kleintje. Kleine panda's komen pas 90 dagen na de geboorte uit het nest. Die 90 dagen zijn verstreken, dus met een beetje geluk is het jong te zien in het buitenverblijf. In Rhenen wordt met spanning gewacht op de geboorte van een girafje. Daarnaast arriveerden twee jonge vrouwelijke Californische zeeleeuwen uit Keulen en Dortmund . De fokgroep bestaat nu uit twee mannetjes en vijf vrouwtjes.

Zoo Antwerpen, Antwerpen In Antwerpen arriveerden nieuwe olifanten voor het nieuwe uitgebreide olifantenverblijf. Het waren voormalige circusol ifanten uit Berlijn. Veel uitbreiding valt

Foto: Noorderdierenpark Emmen

te melden bij de vogelcollectie. Eieren kwamen uit bij o.a. : witwangdwergooruilen, Laplanduilen, Temmincks Tragopan, gestreepte muisvogel, soldatenara's, rode ibissen en de strohalsibissen . Ook bij de zoogdieren viel goed nieuws te melden: geboortes waren te melden bij de bizon, bongo, damhertjes, thars, Bennett wallabie, beverratten, zeeleeuwen (3stuks), kortstaartopposum, keizertamarin, goeldi en mutslangoer.

Planckendael, Mechelen Maar lieft 21 jonge ooievaars werden geringd. Drie hiervan werden geringd met ringen met satel ietzenders. Deze vogels kunnen nu gevolgd worden tijdens de trek. Tekst: Gerhard Tijssen Bron: persmededelingen dierentuinen en de Harpij vakblad voor dierentuinmedewerkers

Een in dierentuin en niet alledaagse gebeurtenis was de geboorte van een Falabella. Falabella's zijn de kleinste paarden ter wereld en komen uit Argentinië. In Emmen delen deze paardjes hun verblijf met de Shire Bonton, het grootste paardenras van de wereld . Verder zijn een vijftal capibara's geboren. In tegenstelling tot hun verwanten de cavia's, zijn deze dieren dol op water.Vandaar dat ze ook wel waterzwijn worden genoemd. Capibara's leven in moerassige gebieden in Zuid Amerika. Het zijn de grootste knaagdieren ter wereld. Ze kunnen wel 50 kilo wegen. Foto: Noorderdierenpark Emm en

Blijdorpreactie op verdachtmakingen Algemeen Dagblad Recent was er veel commotie over artikelen in het Algemeen Dagblad van 13 november jl., waarin AD-medewerker B. Huisjes de Nederlandse dierentuinen beschuldigde van onheuse praktijken. Vanuit de tuinen is furieus gereageerd op de volgens hen onjuiste informatie in het AD. Gezien uw bijzondere belangstelling voor Diergaarde Blijdorp willen wij u de reactie van de heer Dorresteyn niet onthouden . In het eerste nummer van 2000 komen we nog op het onderwerp terug. geen melk". Reactie Blijdorp aan de heer Algemeen Dagblad Huisjes d.d. 14 oktober jl.: " Klopt. jongen T.a.v. de heer P.j.F. de jonge zijn in de dagen na de geboorte gestorven. Adjunct-hoofdredacteur Reden: moeder had (zeer waarschijnlijk) geen ROTTERDAM of onvoldoende melk. In het jaar daarvoor kwam er van het nest ook slechts één groot". Geachte heer De jonge, Er zijn dus geen jongen afgemaakt. Dank voor uw fax van 17 november Dat is de heer Huisjes medegedeeld en om jl. Het is plezierig dat u mij in de gelegenheid het voor hem nog vervelender te maken: er stelt in detail in te gaan op de onjuiste en onwas een camera in het werphol geplaatst met volledige informatie in het AD van 13 een on line verbinding naar een TV-toestel november, die mede de basis vormt van het waarop al onze bezoekers alles konden zien artikel van uw medewerker de heer Huisjes. en de gehele gang van zaken, hoe triest ook, konden mee beleven. Citaat 1 uit AD: "Niemand krijgt te horen dat aapjes Hetgeen is gesteld in het artikel lijkt worden verhandeld naar Tsjechië of Polen ". me een redelijk onjuiste weergave van de Ik neem aan dat de heer Huisjes doelt werkelijkheid. op het later door hem genoemde voorbeeld van de pinché-aapjes. In Diergaarde Blijdorp Citaat 3: zijn in de afgelopen 10 jaar geen aapjes voor "Arabische oryx. Lot: Zeer gewild bij handelsdoeleinden gegaan (en dus verhanArabieren en zeer kostbaar. Blijdorp doet deld) naar welk land in de wereld dan ook. Er pogingen twee dieren te leveren aan sjeik, zijn diverse soorten apen, ook pinchés, wel maar vergunningen worden geweigerd. Uiteinnaar andere dierentuinen in de wereld delijk gaat een dier naar privé-collectie." gegaan. De betreffende dieren zijn, voor Ook hier kloppen de feiten niet. Op zover wij hebben kunnen nagaan, altijd in de verzoek van de Europese coördinator van het collectie van de betreffende dierentuinen opfokprogramma van Arabische oryxen wordt er genomen en daarin gebleven. (zie ook citaat een aantal dieren vanuit diverse dierentuinen 4 en 5). naar een privé-collectie in de Verenigde Arabische Emiraten gestuurd. Betrokkene parCitaat 2: ticipeert in het wereldfokprogramma en de "Manenwolf: Lot: In Blijdorp wordt in reïntroductie-programma's die er voor deze 1998 een nestje van zes geboren, alle gaan soort lopen (Oman, Saoedi-Arabië, VAR). Blidood, een dier wordt weggedaan. Volgens jdorp zegt toe twee dieren te leveren, maar Blijdorp is een deel afgemaakt, omdat de uiteindelijk wordt besloten het oudste moeder de jongen niet zoogde". vrouwtje, vanwege haar leeftijd, toch niet te De heer Huisjes vraagt in zijn fax van transporteren . Er wordt vergunning 12 oktober j I. aan ons bevestiging van de uitaangevraagd en die wordt zonder enige spraak: "was geen euthanasie; moeder had problemen verstrekt. Vanuit diverse landen

worden de betreffende dieren naar Schiphol getransporteerd om vandaar gezamenlijk te worden overgevlogen. Een van de transportkisten (niet van het Blijdorp-dier) blijkt niet aan de IATA-voorschriften te voldoen en het transport moet worden uitgesteld. Om te helpen levert Blijdorp een goede transportkist en de volgende dag vertrekt de totale groep alsnog. Geen geweigerde vergunningen en geen " .. ..... pogingen om twee dieren te leveren" dus. Over de suggestie van een louche sjeik die rommelt met dieren heb ik het dan niet.

Citaat 4: "Pinché-aapjes. Blijdorp levert er tien voor handelsdoeleinden aan Tsjechië en Polen". Er zijn geen tien pinché-aapjes (noch in 1997, noch in 1998) aan Tsjechië en Polen geleverd. Er zijn in 1998 zeven pinché's aan de dierentuin van Pilzen in Tsjechië gegeven. Een gift of een ruil van Blijdorp met een andere erkende EAZA-dierentuin is bovendien geen transactie voor handelsdoeleinden. Er zijn in 1998 door ons geen pinchés naar een Poolse dierentuin getransporteerd. (zie ook citaat 5).

Citaat 5: "Blijdorp vroeg vorig jaar drie keer vergunning aan voor de uitvoer van telkens vijf pinché-apen naar Polen en Tsjechië. Uit vergunning 10593 blijkt dat de dieren weliswaar naar een dierentuin, die van Pilzen zijn gestuurd, maar het doel van de levering is een heel andere. Purpose: trade, staat er. Handel dus." Er is inderdaad drie keer vergunning aangevraagd, twee keer voor dezelfde groep pinchés (vijf dieren). Als de heer Huisjes zijn documenten goed had gelezen, had hij kunnen zien dat vergunning 10593 inhoudelijk precies gelijk is aan vergunning 05226, alleen de datum verschilt. De reden is simpel: het eerste transport is uitgesteld omdat er tussentijds twee jongen geboren werden, de vergunning verliep en er moest dus een nieuwe vergunning worden aangevraagd. Er is vervolgens een derde vergunning aangevraagd voor de twee jongen. Deze zeven dieren zijn naar de dierentuin van Pilzen getransporteerd. In de vergunningsaanvragen wordt door Blijdorp bij het geven of ruilen van dieren aan een andere dierentuin

onder doel met een "Z" aangegeven dat de dieren naar een andere dierentuin gaan. Het Ministerie van L, N en V, en niet Blijdorp, geeft op de definitieve vergunning middels een letter aan in welke categorie de vergunning door hen wordt afgegeven. Men houdt, voor zover mij bekend, het ARKS-registratiesysteem aan. Daarbij staat G voor gift (in breeding loan), S voor sale (verkoop), T voor trade (ruil) en P voor purchase (aankoop). De dieren zitten inmiddels keurig in de dierentuin van Pilzen. Geen dieren naar Polen, geen drie keer vergunning voor dezelfde groep dieren en geen handel dus. Ter illustratie heb ik een kopie van de aanvraag door Blijdorp en de door het Ministerie verstrekte vergunning bijgevoegd.

Citaat 6: "Dwergotter: Lot: in Blijdorp worden in 1998 vijf jonkies geboren, het gehele nest is dood voor het eind van het jaar. Incidenteel geval van euthanasie, aldus Blijdorp in eerste reactie. Dan: dieren zijn van koude gestorven, waarna een tweede nest gewoon wordt grootgebracht. Volgens jaarverslagen is er nooit een tweede nest geboren ". Huisjes vraagt in gesprek naar de reden voor het doodgaan van vijf jonge dwergotters in 1998. Mijn reactie:"lk heb geen idee, kan door allerlei redenen gebeurd zijn, ook euthanasie. Ik zoek een en ander voor u uit". Huisjes vraagt per fax bevestiging van genoteerde reactie: " kan incidenteel geval van euthanasie geweest zijn". Reactie Blijdorp via fax van 14 oktober: " Eerste nest in 1998 is inderdaad kort na de geboorte gestorven. Reden: vermoedelijk koude en regen. Tweede nest dat jaar is normaal groot gekomen. Euthanasie is niet aan de orde". Om dit verhaal verder te completeren: Op 27 oktober 1998 zijn er vijf jonge dwergotters geboren, die respectievelijk op 1 december (1), 16 december (1) en 18 december (3) zijn gestorven. Op 19 maart 1999 zijn er vervolgens weer drie jongen geboren, die op 14 oktober 1999 nog gewoon in leven waren . Ter aanvulling bovendien nog de opmerking dat het hier het tweede en derde nest jonge otters van dit vrouwtje betrof; ook in 1997 waren jongen geboren en gewoon groot gebracht. Dit is in onze dierenbestandlijsten allemaal terug te vinden.

Citaat 7:

"Dorresteyn: Als er een handelaar een tuin in het voormalige Oostblok $ 50.000,biedt voor een dier, is weerstand nauwelijks mogelijk. Dat is daar een fortuin waarop een tuin een jaar kan draaien".

beleid om buitengewoon open te zijn naar de pers, in zowel positieve als negatieve zaken. Daartoe hebben wij al bijna 20 jaar een maandelijkse persbijeenkomst die ook met de grootst mogelijke regelmaat door een van uw medewerkers wordt bezocht. Ik vind het een buitengewoon onplezierige gedachte te moeten leven met de vraag of informatie die vanuit Blijdorp in alle openheid wordt verstrekt, in het AD correct (inclusief alle kritische noten die daarbij horen) zal worden weergegeven.

Citaat klopt; in mijn bevestiging per fax d.d. 14 oktober is nog eens de totale zin opgenomen "dat dit absoluut niet suggereert dat er zeer veel Oost-Europese dierentuinen zijn die zich keurig aan de afgesproken regels houden ". In dit geval niet feitelijk onjuist, wel onvolledig en daarom op zijn minst suggestief en tendentieus.

Hoogachtend, Drs. A.H. Dorresteyn Directeur Diergaarde Blijdorp

Ik ga er vanuit dat bovengenoemde onjuistheden door u in uw krant zullen worden rechtgezet. Blijdorp voert al jarenlang het

Ingezonden Mw. Confurius - de Keijzer uit Oud-Beijerland is al jaren Vriend en abonnementhouder van Blijdorp. Als jong meisje was ze al gek op dieren en (dus ook) Diergaarde Blijdorp. Onlangs vond ze een schrijfblokje waarin ze in 1968 bijgaand gedicht schreef. Volgens haar is het nog steeds actueel. Wij wilden het u niet onthouden.

Dierenvriend Vele dierenvrienden vrezen. Dat er weinig mensen kunnen lezen. Een ware dierenvriend voedert niet. Maar denkt misschien 'geen oppasser die me ziet' Waarom geeft u ze 'snoep', wat ze niet mogen eten? U moest toch wel beter weten De meeste dieren zijn echte bedelaars

Maar worden ze ziek, dan hoor je wel wat raars. Wat er uit de maag komt, o.a. veters en centen. Heus mensen, dit levert echt geen rente. Wilt u de dieren echt iets schenken? Dat moet u dit bedenken. U kunt geld storten op een giro. Dán zeggen wij 'mooi zo' Wij hebben er een dierenvriend bij En dan is ook Blijdorp weer blij

Mutaties in de Diergaarde In de rubriek ' Nieuws uit Blijdorp' vindt u een overzicht van de belangrijkste nieuwtjes uit de Diergaarde. Niet alles komt daarbij aan bod. Met ingang van dit nummer publiceren we daarom delen van de mutatielijst van de Diergaarde (1 augustus - 31 oktober). Nu bent u nog beter geïnformeerd! De meest actuele lijst vindt u overigens op het mededelingenbord op het voorplein tegenover de flamingo's.

VOORDEELCOUPON K~~ tc~ ~rOO1-I5,- ~

Dierentaal is een bundeling van lezingen gehouden op de in Diergaarde Blijdorp gehouden Taaldag 'Dierentaal', georganiseerd door de K.L. Poll-stichting voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. U betaalt slechts f 24,90 in plaats van

f

29,90.

Ontvangen 11 krabspinnen, 5 Texas woestijnschorpioenen, 42 glasvleugelvlinders, 50 passiebloemvlinders, 1 verpleegsterhaai, 1 vuursalamander, 2 Papoea-varanen, 1 groene leguaan, 1 kameleon , , 1 Jemen-kameleon, 2 maisslangen, 1 Arfakboshoen, 2 grijze rood-staartpapegaaien, 2 muskaatduiven, 2 zwart- kappitta's, 7 Europese hamsters, 1 manoel-kat, 1 Sumatraanse tijger, 1 zeebeer, 2 Prins Alfred-herten, 1 rhesusaap, 3 Nassau -baarzen, 5 tarpons, 6 groene murenen, 1 grijpstaartskink, 11 krabspinnen, 2 grote zaagbekken, 1 Inca-kaketoe

Geboren

Verkrijgbaar in de boekhandel. ISBN 90 5797 040 6 Deze bon is geldig voor één exemplaar en geldt van 1 oktober Um 31 december 19991

couponnummer 517-100

2 struisvogels, 20 Caraïbische zeepaardjes, 4 roeiroeis, 5 jagoearoendi 's, 2 gestreepte muisvogels, 2 Von der Deckentocks, 1 Scheepmakers kroonduif, 2 Balispreeuwen, 1 Hartlaub toerako, 1 Mauritiusduif, 1 Victoria kroonduif, 1 madagascar-spinschildpad, 1 oranjebuikvruchtenduif, 1 kolenbranderschildpad, veel paard anemonen, 1 zwarte paardantilope, 1 mangrove varaan, 1 grote

koedoe, 1 Dominicaanse kardinaal. 1 gebande grondhaai, 1 blaublau , 2 Jemen -kameleons, 4 Madagascar-Ieguanen, 1 wigstaartvruchtenduif, 1 manenduif, 1 blauwvleugelkookaburra, 1 bergpauwfazant, 1 Maleise tapir, 1 penseelzwijn

Gestorven rotskangeroe, 1 Jemen-kameleon, 1 leeuw, 1 roei roei, 1 hamerhaai, 1 struisvogel, 1 Australische slangenhalsschildpad

Verzonden 50 passiebloemvlinders (poppen), 2 zwarte moerasschildpadden , 1 bonte varaan, 2 blauwtongskins, 1 Fischers toerako, 2 muismaki 's, 1 vari, 2 potto's, 1 Bengaalse tijgerkat, 1 Nubische geit,S dwerggeiten, 1 Sperweruil (Plankendael), 1 okapi (Vita, Zoo Berlijn), 2 witkopgoeans, 1 blauwvleugelkookaburra, 6 Bartons cichliden (Boedapest), 6 Europese wilde katten (Wiesfelden), 2 grote zaagbekken, 1 manoeikat (WWBC, Wassenaar), 1 dooschildpad

Agenda 12 december 1999 Winterlezing Mary Vriens: 'De quarantaine in Blijdorp'

9 januari 2000 Nieuwjaarslezing Blijdorp-directeur Dorresteyn

13 februari 2000 Winterlezing Louwerens-Jan Nederlof: 'Vlinders voor het Oceanium'

12 maart 2000 Winterlezing Michaël Laterveer: ' Vissen voor het Oceanium'

13 mei 2000 Voorjaarsreis naar de dierentuin van Gelsenkirchen in Duitsland (meer informatie in Vriendennieuws 2000-1)

30 mei t/m 3 juni 2000 Meerdaagse reis naar diverse dierentuinen in Zuidwest Engeland (meer informatie in Vriendennieuws 2000-1)

let op: De winterlezingen in 1999 vinden plaats vanaf 11.00 uur in de aula van de Wolfert van Borselen scholengemeenschap. De lezi ngen duren ongeveer een uur, inclusief de beantwoording van eventuele vragen. Na afloop van de lezingen hebben de Vrienden op de genoemde data op vertoon van hun lidmaatschapskaart voor het betreffende jaar gratis toegang tot de Diergaarde.

Openingstijden Diergaarde Blijdorp: 9-18 uur Bezoekersinfo: 010-4431495

G ezocht-aangeboden Oude jaargangen van Blijdorp Blad, Dieren en Vriendennieuws (van voor 1994). Jos Nijkamp, Oostsingel 51,2612 HD Delft, tel. 015-2146914. Oude jaargangen van Blijdorp Geluiden. Mw. H. Confurius de Keijzer, Dorpsstraat 81, 3284 AD Zuid-Beijerland. Heeft u een bijzondere dierenverzameling en zoekt u die ene ansichtkaart? Heeft u spul letjes die u wel wilt af staan? U kunt in Vriendennieuws een kleine advertentie plaatsen. Er zijn wel een paar spelregels.

Het gevraagde/aangebodene moet kort worden geformuleerd. U dient naam en telefoonnummer te vermelden. Het contact is rechtstreeks, de redactie heeft geen bemiddelende rol. Wij behouden ons het recht voor om -bijvoorbeeld vanwege plaatsgebrekadvertenties niet of later te plaatsen. U kunt uw mededelingen opsturen naar: Redactie Vriendennieuws M. Kreuger Goudsesingel 235d 3031 EL Rotterdam

_PARATI . VERI(OOP.

sr#~~L.j i~Gt

~l,:~ ~ t~~ \t\f

N'E=LW i'~, 'lf: HAND i I'I.NDS FH.: PA RJH lf Rf-PA Al r

F "

VfPKOOF~lALL

Schepenstraat 6d . Rotterdam ' Telefoon

0104665452